DEĞİŞİM SÜRECİNDE EĞİTİM ÖRGÜTLERİNDE DEĞİŞİM …web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt17/sayi2/177-198.pdf · değişim yönetimi konusunda bilgili, becerili

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt 17 Sayı 2 Sayfa177-198 ELAZIĞ-2007

DEĞİŞİM SUumlRECİNDE EĞİTİM OumlRGUumlTLERİNDE DEĞİŞİM AJANLARININ ROLLERİ

The Roles of Change Agents During Change Process in Educational

Organizations Fatma OumlZMEN Yeşim SOumlNMEZ

Fırat Uumlniversitesi Teknik Eğitim Fakuumlltesi Elazığ fozmenfiratedutr

OumlZET

Eğitim kurumları bilgi ccedilağının gerektirdiği değişimlere oumlncuumlluumlk yapması gereken oumlrguumltlerdir Ancak yapılan pek ccedilok araştırma sonuccedilları eğitim oumlrguumltlerinin gerekli değişimleri hayata geccediliremediğini ve eğitim alanında yapılan değişim girişimlerinin ccediloğunun başarısız kaldığını goumlstermektedir Değişim suumlreci iyi youmlnetildiği takdirde oumlrguumltuuml başarıya goumltuumlren koumltuuml youmlnetildiği takdirde oumlrguumlt iccedilin bir yıkım da yaratabilecek oldukccedila zor ve sancılı bir suumlreccediltir Dolayısıyla başarılı değişim suumlreccedillerinin yaşanması iccedilin değişim youmlnetiminde rol alan kişilerin değişim youmlnetimi konusunda bilgili becerili ve deneyimli olmaları bir zorunluluk olarak kabul edilmektedir Bu kapsamda değişimin daha kolay ve daha etkili yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin değişim ajanı de denilen bu tuumlr kişilerin değişim suumlreci iccedilinde rol almasının etkili sonuccedillar doğuracağı belirtilmektedir Bu ccedilalışma alanyazına dayalı olarak eğitim oumlrguumltlerinde başarılı değişim suumlreccedillerinin gerccedilekleştirilebilmesi iccedilin değişim ajanlarına duyulan ihtiyacı ortaya koymak değişim ajanlarının rollerini accedilıklamak ve eğitim oumlrguumltlerinin ccedilağın gereklerine yanıt verebilmesini sağlayacak youmlnde değişim suumlreccedillerini gerccedilekleştirebilmeleri youmlnuumlnde oumlneriler geliştirmek amacıyla gerccedilekleştirilmiştir

Anahtar Kelimeler Oumlrguumltsel Değişim Direnccedil Değişim Ajanı Etkili Okullar

ABSTRACT Educational institutions are the organizations that should lead the changes required by the

knowledge era However the results of many researches reveal that educational organizations can not realize the required changes and many change related initiatives are unsuccessful The change is rather difficult and painful process and if it is managed well a great success is proved otherwise it may cause a destruction for the organization Therefore in order to achieve successful change process it is agreed upon that the ones who play roles in the change process should be knowledgeable skillful and experienced persons In this context for the change process to be managed more easily and effectively it is stated that it will create more effective consequences if these kind of persons who are called lsquochange agentrsquo can take part in the change process This study based on the literature review was done in order to put forth the need for change agents in the educational organizations to clarify the roles of the change agents and to make recommendations for the educational organizations to achieve the effective change process which will meet the requirements of the era

FUumlSosyal Bilimler Dergisi 2007 17 (2) Key Words Organizational change resistance change agents effective schools

GİRİŞ Ccedilok hızlı değişikliklere sahne olan ccedilağımızda varlığını devam ettirebilmek ve

gelişebilmek accedilısından oumlrguumltlerin talepleri karşılayabilecek youmlnde planlı ve başarılı değişim suumlreccedilleri yaşaması hatta bu değişim suumlreccedillerini suumlrekli bir hale getirmesi kaccedilınılmazdır ldquoBilgi Ccedilağırdquo olarak da nitelendirilen 21 yuumlzyılda toplumların geleceğinde ccedilok oumlnemli bir yere sahip olan insanın ccedilağın gerektirdiği bilgi beceri ve kuumlltuumlrle donatılarak guumlccedilluuml bir entelektuumlel sermaye haline gelmesinde eğitim oumlrguumltlerine buumlyuumlk goumlrevler duumlşmektedir (Buumlyuumlkoumlzkan 2004 Dawson Graham 2003)

Eğitim oumlrguumltleri değişimin merkezi olmalı ve topluma ve diğer oumlrguumltlere oumlncuumlluumlk etmelidir Ancak değişim ve yenileşme alanındaki yaklaşım ve uygulamalar genellikle iş oumlrguumltlerinde olmakta ve bunların eğitim oumlrguumltlerine yansıması daha geccedil ve daha yavaş olmaktadır Bu durum eğitim oumlrguumltlerinin genellikle merkezi bir eğitim sistemi iccedilinde yer alması buumlrokratik ve kırtasiyecilik işlerinin yoğun olması hantal bir yapının bulunması kişisel gelişimin yeterince desteklenmemesi oumlrguumltsel değişim iccedilin değişim ajanlarından yeterince yararlanılmaması gibi pek ccedilok nedene bağlanmaktadır (Graham 2003 Burford 2003 Escalente 2005)

Başarılı değişim suumlreccedillerinin yaşanmasında ccedilok oumlnemli bir yere sahip olan değişim ajanları oumlrguumlt iccedilerisindeki kilit konumlarda bulunan bireyler arasından veya oumlrguumlt dışındaki bireyler arasından seccedililebilmektedir (Dawson Jones 2003) Eğitim oumlrguumltlerinde değişim ajanlığı roluumlnuuml uumlstlenebilecekler arasında okul muumlduumlrleri muumlfettişler oumlğretmenler olabileceği gibi değişim konusunda gerekli eğitimi aldıktan sonra her bir bireyin tek başına bir değişim ajanı olabilmesi iccedilin youmlnlendirilmesi de muumlmkuumlnduumlr

Bu ccedilalışma alanyazına dayalı olarak kuramsal ccedilerccedilevede eğitim oumlrguumltlerinin başarılı değişim suumlrecini gerccedilekleştirebilmeleri iccedilin değişim ajanına duyulan ihtiyacı belirlemek değişim ajanının değişim suumlrecinde uumlstleneceği rolleri ve sahip olması gereken yeterlikleri ortaya koymak amacıyla gerccedilekleştirilmiştir

OumlRGUumlTSEL DEĞİŞİMİN GEREKLİLİĞİ Değişim genel anlamıyla belirli bir suumlrede herhangi bir şeyde meydana gelen

farklılaşma olarak tanımlanmaktadır (Erdoğan 2002 Coventry 1998) Bir başka tanıma goumlre ise değişim bir buumltuumlnuumln oumlğelerinde oumlğelerin birbirleriyle ilişkilerinde oumlncekine goumlre nicelik ve nitelikccedile goumlzlenebilir bir ayrılığın oluşmasıdır (Başaran 1992 304) Genel olarak planlı ve plansız olmak uumlzere iki tuumlr değişimin varlığından soumlz edilmektedir Bir oumlrguumltuumln uumlyelerinin katılımı ve desteği ile gerccedilekleşen değişme ldquoplanlı

Değişim Suumlrecinde Eğitim

değişmerdquo olarak tanımlanmaktadır Diğer yandan ldquoplansız değişmerdquo ise beklenmedik koşullar yuumlzuumlnden oumlrguumltlerin farkında olarak veya olmayarak maruz kaldıkları kaccedilınılmaz değişmeler şeklinde tanımlanmaktadır (Oumlzdemir 2000 s55 Darusselam 2004 Escalente 2005)

Oumlrguumltler ccedilağın değişen koşulları ve artan rekabet ortamı karşısında tutunabilmek iccedilin suumlrekli bir değişme ve gelişme gereksinimi duymaktadırlar (Erdoğan 2002 s 12 Oumlzdemir 2000 s 56 North 2004 Darusselam 2004 Coventry 1998 ) Oumlrguumltleri değişmek zorunda bırakan etkenler alan yazında ccedileşitli şekillerde dile getirilmektedir Oumlrguumltleri değişmek zorunda bırakan nedenler genellikle kuumlreselleşme enformasyon hızlanması kalite anlayışının gelişimi tuumlketici ve muumlşteri odaklılığa geccediliş buna bağlı olarak ortaya ccedilıkan youmlnetim anlayışı ve yaklaşımındaki değişmeler şirketler arasında yapılan işbirliği ve birleşmeler tepe youmlneticilerinin değişmesi iş tasarımındaki değişmeler iletişimin kitlesel olarak yaygınlaşması ve işletme iccedili iletişim sistemlerinin gelişmesi şeklinde sıralanmaktadır (Oumlzkan 2003 Burford 2003 Escalente 2005)

Bennis (1999) oumlrguumltleri değişmek zorunda bırakan nedenler olarak şu hususları vurgulamaktadır

bull Genel olarak zamanımızda değişmenin hızında meydana gelen artış oumlrguumltlerin ccedilevrelerine suumlratle uymalarını gerektirmektedir

bull Teknolojik yapı değişmenin hızlanması gerektirecek bir şekilde karmaşıklaşmaktadır

bull Oumlrguumltler daha karmaşık bir nitelik kazanmaktadır Bu durum kısmen teknolojinin gelişmesi kısmen de organizasyonların buumlyuumlmesi sonucu ortaya ccedilıkmaktadır

bull Oumlrguumlte giren ccedilalışanların eğitim seviyesinin suumlrekli yuumlkselmesine bağlı olarak iş guumlcuumlnuumln niteliği ve buna bağlı olarak ccedilalışan talepleri suumlrekli değişmektedir

bull Ccedilalışanlar eskiye oranla daha fazla bağımsızlık ve karar serbestliği istemektedir bull Geleneksel otorite biccedilimleri artık tatmin edici olmaktan ccedilıkmaktadır Hiyerarşik

emir-komuta zincirinin yerini artık ehliyet ve bilgiye dayanan işlevsel otorite almaktadır Guumlnuumlmuumlzdeki değişim ve gelişmelerin seyri eğitim sistemlerini ve kurumlarını da

değişim iccedilin zorlamaktadır Ccediluumlnkuuml ekonomideki siyasetteki ve sosyokuumlltuumlrel alandaki gelişmelere karşı en duyarlı sistemlerden biri de eğitim sistemidir Ancak eğitim sistemleri genellikle ekonomik siyasi ve sosyokuumlltuumlrel alanlardaki gelişmelere ayak uyduramamaktadır (Escalente 2005 Erdoğan 2002 3)

EĞİTİM OumlRGUumlTLERİ VE DEĞİŞİM Eğitim oumlrguumltleri diğer oumlrguumltlerden farklı olarak pek ccedilok kişi kurum ve kuruluşun

FUumlSosyal Bilimler Dergisi 2007 17 (2)

ilgilendiği oumlrguumltlerdir Bu oumlrguumltlerin uumlruumlnuuml insandır ve uumlruumlnuumln değerlendirilmesi diğer oumlrguumltlere goumlre daha guumlccediltuumlr (Nugay 2004) Bu nedenle kalite kavramının yerleştirilmesi oumlrguumltuumln kalitesinin ilgili birimlerce anlaşılması ve onaylanması daha uzun bir suumlreccedil gerektirmektedir Bu durum eğitim oumlrguumltlerinin kalitesini her zaman yuumlksek tutmak ve suumlrekli gelişmek konusunda iş oumlrguumltleri kadar buumlyuumlk bir baskı hissetmemesine yol accedilmaktadır Eğitim oumlrguumltleri kurumların ihtiyaccedil duydukları bilgi beceri ve nitelikleri uumlreten sistemlerdir Bu bakımdan eğitim oumlrguumltleri ccedilevrede meydana gelen ve talepleri doğrudan etkileyen değişmeleri yakından takip etmek ve bunlara paralel bir değişim goumlstermek durumundadır Bunu sağlamak iccedilin okul youmlneticileri eğitim konusunda farklı beklentilere sahip kurumlarla suumlrekli diyalog iccedilinde bulunmalıdır (Cemaloğlu ve Oumlzdemir 2003 Can 2002)

Uumllkemiz diğer birccedilok uumllkede olduğu gibi kuumlreselleşmenin getirdiği birccedilok değişimle yuumlz yuumlzedir Bu durum ekonomik siyasal sosyal ve kuumlltuumlrel alanlarda da birtakım değişimleri ve ccedilalkantıları beraberinde getirmekte eğitimden beklentilerin duumlzeyini yuumlkseltmektedir Guumlnuumlmuumlzuumln okulları ccedilok youmlnluuml bir ccedilevresel değişmeyle yuumlzleşmek durumunda kalmıştır Ekonomide yaşanan dalgalanmaların siyasal anlaşmazlıkların ve kuumlltuumlrel değişmelerin okullar uumlzerindeki etkisi oldukccedila yoğun bir şekilde hissedilmektedir (Cemaloğlu ve Oumlzdemir 2003 Cavanagh Dellar 2001) Eğitim iccedilin ayrılan kaynaklar gereken değişim ve gelişim iccedilin yeterli olmamaktadır Bu durum eğitimde niteliğin sağlanamamasına yol accedilmaktadır (Tuncer 2005) Eğitim sistemimiz niceliksel olarak da talepleri karşılama accedilısından yetersiz bulunmaktadır Okuloumlncesi doumlnemden başlamak uumlzere buumltuumln kademelerdeki okullaşma oranımız gelişmiş uumllkelerle kıyaslandığı zaman oldukccedila duumlşuumlk bir duumlzeyde kalmaktadır Dolayısıyla eğitime duyulan talebin hızla artması eğitim hizmetini sunmakla yuumlkuumlmluuml olan devleti oldukccedila zorlamaktadır Veriler 2003 yılı MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) buumltccedilesinin 10 katrilyon 179 trilyon 997 milyar lira olduğunu goumlstermektedir Eğitim yatırımı iccedilin ayrılan miktar 1 katrilyon 479 trilyon 50 milyar TLrsquodir Geriye kalan miktar ise taşıt alımları makine teccedilhizat alımları dış proje kredisi etuumld-proje hizmetleri yapı tesis ve onarım giderleri iccedilin kullanılmaktadır 2003 birim fiyatları uumlzerinden bir dersliğin 47 milyara 24 derslikli bir okulun ise 1 trilyona mal olduğu goumlruumllmektedir 2005 yılına kadar derslik sorununun ccediloumlzuumllmesi iccedilin her yıl 35 bin derslik yapılması gerekli goumlruumllmektedir Bu giderler incelendiği zaman eğitim giderlerinin devlet iccedilin ciddi bir mali yuumlk getirdiği goumlruumllmektedir (Eğitimsen 2003)

Guumlnuumlmuumlzde oumlğrencilere mevcut bilginin oumlğretilmesi değil bilgiye ulaşma ve yeni şeyler uumlretebilme becerisinin kazandırılması oumlne ccedilıkmaktadır Bu durum okulların

işlevlerinin eğitim programlarının ve oumlğretim sistemlerinin değişmesini gerekli kılmaktadır (Can 2002 Cavanagh Dellar 2001 )

Guumlnuumlmuumlzde yaşam boyu eğitim anlayışı ile eğitim sisteminin her yaştaki bireylerin eğitim ihtiyaccedillarını karşılayabilecek şekilde duumlzenlenmesi ağırlık kazanmıştır (MEB 2002) Okul ccedilağındaki nuumlfusun oumlnemli bir oranı ccedileşitli nedenlerden dolayı okul dışında kalmaktadır Bu tuumlr bireylere eğitime geri doumlnebilme imkanını verebilmek iccedilin okullar ve uumlniversitelerin katı yapılarını daha esnek bir hale getirmelerinin oumlnemine işaret edilmektedir (Oumlzdemir 2000 21) 1990rsquolı yıllardan itibaren ağırlık kazanan kuumlreselleşme olgusu toplumları birbirine daha da yakınlaştırmaktadır Bu ccedilerccedilevede Tuumlrkiyersquode yaşayan bireylerin başka toplumlarla etkileşimine uygun ortam hazırlanması gerekli goumlruumllmektedir (Erdoğan 2002 6)

Buumltuumln bu değişme gereksinimleri eğitim oumlrguumltlerinin değişim dışında kalmasını olanaksız kılmaktadır Drucker (1994) buumltuumln uumlyelerinin okuma yazma ve aritmetik dışında daha pek ccedilok sosyal ve siyasal beceriye sahip olmasını gerektiren ldquobilgi toplumurdquonda eğitimin temel alması gereken esasları şu şekilde sıralamaktadır

bull İhtiyaccedil duyulan okul yuumlksek duumlzeyde evrensel okuryazarlık sağlayan bilgisayar kullanma becerisi ve sosyokuumlltuumlrel youmlnden temel bilgi ve becerileri kazandırmayı hedefleyen okuldur

bull Her duumlzeydeki ve her yaştaki oumlğrencilere oumlğrenme motivasyonu ve oumlğrenmeye devam etme disiplini aşılanmalıdır

bull Eğitim sistemi hem yuumlksek duumlzeyde eğitim almış insanlara hem de herhangi bir nedenle eğitimin belli bir kademesinden ayrılmış insanlara accedilık olmalıdır

bull Okullar bilgiyi hem iccedilerik hem de suumlreccedil olarak aktarabilmelidir Bilgi alınırken uygulanmalı ve bu sayede geliştirilmelidir

bull Oumlğretim artık okulların tekelinde kalmamalıdır Hemen her kurumdan eğitim amaccedillı yararlanılabilmelidir

DEĞİŞİM SUumlRECİNİN ZORLUKLARI VE UumlSTESİNDEN GELME YOLLARI

Değişim suumlreccedil iccedilerisindeki uygulamalara bağlı olarak başarıyla olabildiği kadar başarısızlıkla da sonuccedillanabilecek bir olgudur (Dawson ve Jones 2003) Değişim gereksiniminin başlamasıyla ortaya ccedilıkan problemler arasında en oumlnemli goumlruumllenler ldquosahte yenicilikrdquo ve ldquodirenmedirrdquo Sahte yenicilik sadece yeniliğin istendiğini goumlsteren bir tavır sergileyip gerccedilekte yeniliğe karşı olmaktır Direnme ise değişimin uygulayıcılar tarafından yeterince anlaşılmadığı durumda accedilık veya gizli olarak gerccedilekleştirdikleri karşı

koyma ccedilabalarıdır (Selccediluk 2004 Thomas 2000 Burford 2003) Bellanca (2000) ccedilalışanların değişime goumlsterdikleri direnccedil tuumlrlerini başlıca beş başlık altında toplamaktadır

1 Değişim duumlşuumlncesini tam ve doğru anlamakta direnmek İnsanlar oumlzellikle mevcut sisteme alışkın oldukları zaman yeni sistemin uygulanış biccedilimini ve getirilerini oumlğrenmek istemezler Ccediluumlnkuuml bu onları yeni bir zihinsel ccedilaba iccedilersinde sokacaktır

2 Değişimin getireceği faydaların geccedilerliliğine inanmamak Değişimin getireceği faydalara ve yeni youmlntemin eskisinden daha başarılı olacağına inanmamak ve değişim olgusunun gereksiz olduğunu savunmak ccedilalışanların en sık goumlsterdikleri direnccedil tuumlrlerinden biridir

3 Araccedil ve yazılım uygulamalarını eleştirmek Direncin bir başka şekli suumlreci destekleyen yazılım araccedilları ve uygulamalarla inatlaşmaktır

4 İstisnaları kabul etmek Değişime karşı birtakım istisnaların oluşmasına izin vermek sonucu başarısızlığa goumltuumlruumlr Ccedilalışanlar değişmek yerine daha basit alternatiflerle bu zorlu suumlrecin başlamasını oumlnlemeye ccedilalışırlar

5 Yuumlruumlrluumlğe koymayı geciktirmek Ccedilalışanlar genellikle değişim iccedilin uygun zaman olmadığı gerekccedilesini oumlne suumlrerek değişimin uygulamaya konulmasını geciktirmeye ccedilalışırlar

Değişime karşı direnişlerin uumlstesinden gelmenin oldukccedila zor bir iş olduğu belirtilmektedir Değişim suumlrecinde ccedilalışanların fikirlerinin alınması onların suumlreccedilten haberdar edilmesi olayı doğru anlamalarının sağlanması her tuumlrluuml kaygının ortadan kaldırılması değişime karşı direnci azaltabilir Değişmenin mevcut yuumlkleri azaltıcı etkisinin olduğunu ccedilalışanlara bildirilmek ve ccedilalışanların guumlvenliklerinden endişe etmemelerini sağlanmak da direncin kırılmasında oumlnemli olabilmektedir Değişimin amaccedilları ccedilalışanların amaccedillarıyla buumltuumlnluumlk goumlsterirse değişim ccedilalışanlar tarafından desteklenir Bu kritik goumlrevlerin yerine getirilmesi ve direnişin başarıyla kırılması değişim ajanının goumlrevidir Bunun yanında değişim projesinin uumlst duumlzey yetkililer tarafından iccediltenlikle desteklenmesi değişimin başarısı accedilısından gerekli goumlruumllmektedir (Selccediluk 2004 Oumlzkan 2003 Ccediletin 2002 Oumlzkalp 2001 517 Coventry 1998)

Değişim Suumlrecinde Değişim Ajanlarının Rolleri Değişim ajanı oumlzellikle oumlrguumltuumln yapısı felsefesi uygulamaları vb oumlnemli

boyutlarda değişim suumlreccedillerinin yaşanması gerektiği durumlarda oumlrguumltteki elemanların tuumlmuumlne ulaşan etkili bir iletişim ve etkileşim suumlreci iccedilerisinde oumlrguumltuumln mevcut durumunu ortaya ccedilıkaran gerekli strateji ve youmlntemleri kullanarak amaccedillanan oumlrguumlt yapısının

hayata geccedilirilebilmesi iccedilin oumlrguumltte değişim suumlrecini başlatan ve etkili şekilde uygulanmasına zemin hazırlayan bilgili becerili ve iş bitirici kişidir (Batchelor 2000) Değişim ajanın oumlrguumlt iccedilerisinde pek ccedilok goumlrevi bulunmaktadır Bunlar şoumlyle sıralanabilir (Bernard 2005)

1- Mevcut Durumu Saptama Değişim ajanının goumlrevlerinden biri oumlrguumltuumln iccedilerisinde bulunduğu mevcut durumu saptamak ve mevcut durumdan istenilen duruma geccedilebilmek iccedilin amaccedilları belirlemektir Değişim ajanı oumlrguumltuumln mevcut durumunu saptarken oumlrguumltuumln mevcut sorunlarını mevcut boumlluumlmleri ve bu boumlluumlmlerin ccedilalışma şekillerini oumlrguumltuumln geleceğe youmlnelik beklentilerini değişme youmlnuumlndeki engelleri değişime hazırlık duumlzeyini vs belirlemeye ccedilalışmaktadır

2- Kolaylaştırıcılık Değişim ajanı değişim suumlrecinde oumlrguumltuumln ortaklarını tanımlayabilmelidir Bu ortakların oumlrguumltuumln mevcut durumunun tespit edilmesi ve amaccedilların oluşturulması suumlreccedillerine katılması değişimi kolaylaştırmaktadır Oumlrguumlt youmlnetiminde kilit konumunda olan insanlar değişim konusunda eğitilmeli ve oumlrguumltle ilgili her duumlzeydeki ccedilalışanlara değişimden elde edilecek kazanccedillar anlatılmalıdır (Oumlzkalp 2001)

3- Tasarımcılık Değişim ajanı değişimin hangi alanlarda yapılacağı ne kadar suumlreceği nelerin değişeceği hangi youmlntemlerin kullanılacağı gibi hususları belirlerken farklı youmlntemler uumlretmekte ve bu tasarımı değişim oumlncesinde kağıt uumlzerinde projelendirmektedir (Huynh2001 Tearle 2004)

4- Proje Youmlneticiliği Değişim ajanı bu goumlrevini yerine getirirken değişim iccedilin hangi projelerin yuumlruumlrluumlğe konulacağını yuumlruumlrluumlğe konulan projenin icra takımlarının kimlerden oluşacağını projenin boumllge ccedilapındaki ve oumlrguumlt iccedilerisindeki koordinatoumlrlerinin kimler olacağını projenin oumlrguumlt iccedili ve oumlrguumlt dışı danışmanlarının kimler olacağını vs belirlemeye ccedilalışmaktadır

5- Eğitimcilik Değişim suumlrecinde oumlrguumltuumln tuumlm kademelerindeki bireyleri değişimi anlayabilecek yorumlayabilecek mevcut durumun eksikliklerini goumlrebilecek ve değişimi destekleyebilecek şekilde eğitmek değişim ajanının eğitimcilik goumlrevidir Değişim suumlrecinde değişim ajanının vereceği psikolojik eğitim değişim sırasında insanların duydukları endişeler sonucu ortaya ccedilıkan koumltuuml psikolojik durumları duumlzeltme amacına youmlneliktir Bunun yanında değişime karşı direnccedille baş edebilmek iccedilin oluşturulmuş takımlara direncin nasıl kırılacağı ve nasıl değişimin yararına bir desteğe doumlnuumlştuumlruumllebileceği konusunda eğitim verilir

6- Pazarlamacılık Değişim ajanı değişim suumlrecinin başında vereceği ilanlar duumlzenleyeceği muumlsabakalar sunacağı oumlduumlller anlatacağı başarılı değişim hikayeleri ile

değişimin gerekliliğine insanları inandırır Bu değişim ajanının pazarlamacı roluumlduumlr ve bu goumlrevle değişim ajanı oumlrguumltle ilgili herkese değişimin gerekliliği duumlşuumlncesini pazarlar Oumlrguumltsel değişim suumlrecinde değişim ajanı farklı zamanlarda farklı rolleri uumlstlenebilmektedir Buumltuumln bu goumlrevleri yerine getirebilmesi iccedilin değişim ajanının birtakım niteliklere sahip olması gerekmektedir Bu niteliklerden bazıları şu şekilde dile getirilmektedir

- Değişim ajanı sağduyulu olmalıdır Yani kişilerin liderlerine değişime mevcut duruma bakış accedilılarını bilmeli ccedilalışanların beklentilerini ve ihtiyaccedillarını anlayabilmelidir (Tearle 2004)

- Değişim ajanı fikirlerinin doğruluğuna insanları inandırabilmek ve insanların duygularına ortak olabilmek iccedilin guumlven kazanmalıdır (Lester 1998)

- Değişim ajanı değişimi gerccedilekleştireceği alanda uzman olmalıdır (Lester 1998 Tearle 2004)

- Oumlrguumlt youmlnetimi alanında bilgi ve beceri sahibi olmalıdır (Lester 1998) - Değişim youmlnetimi alanında bilgi ve beceri sahibi olmalıdır (Officer 2003) - Değişim ajanı bireysel ve takım olarak oumlrguumlt iccedilinden ve oumlrguumlt dışından insanlarla

ccedilalışabilmelidir (Officer 2003 Tearle 2004 ) - Değişim ajanı etkili ccedilalışma grupları oluşturabilmelidir (Lester 1998 Officer

2003) - Değişim ajanı değişim suumlrecinde kimlerin hangi goumlrevleri yapacağını belirlerken

alternatif ccediloumlzuumlmler uumlretebilmelidir (Tearle 2004) - Değişim ajanı kendine guumlvenmeli ve aynı zamanda alccedilakgoumlnuumllluuml olmalıdır

(Lester 1998 Tearle 2004 ) - Değişim ajanı işlerin en kolay en hızlı ve en ekonomik şekilde hangi yollarla

yapılacağını belirleyebilmelidir (Tearle 2004) - Ccedilalışma grupları arasında eşguumlduumlmuuml sağlayabilmelidir (Casson 200323) - Yeniliklere karşı accedilık olmalıdır (Lester 1998) - Mizah ve neşe duygusuna sahip olmalıdır (Casson 200323) - İnsanlara oumlnem vermeli ve onları dikkate almalıdır (Tearle 2004) - Guumlduumlleme oumlzelliği olmalıdır (Casson 2003 Tearle 2004 ) Guumlnuumlmuumlz koşullarında oumlrguumltlerin varlıklarını suumlrduumlrebilmeleri iccedilin değişmeleri

gerektiği hemen hemen herkes tarafından kabul edilmesine karşın başta ccedilalışanlar olmak uumlzere oumlrguumltle ilgili pek ccedilok kişi ccedileşitli korkular nedeniyle değişim duumlşuumlncesine karşı ccedilıkmaktadır İnsanların değişim olgusu karşısında yaşadıkları kaygıların buumlyuumlk ccediloğunluğu gelecek belirsizliğinden kaynaklanmaktadır (Toffler 2003) Gelecekte işlerini

statuumllerini arkadaş gruplarını vs kaybetme korkusu yaşayan oumlrguumlt uumlyeleri bilinccedilli veya bilinccedilsiz olarak değişimin başarıyla tamamlanmasına engel olacak bir takım faaliyetlerde bulunmaktadırlar Bu durum pek ccedilok oumlrguumltuumln başarısız değişim suumlreccedilleri geccedilirmelerine neden olmaktadır ( Oberoi 2000 Toffler 2003)

Değişime karşı direncin ortadan kaldırılmasında dikkat edilmesi gereken oumlnemli hususlar şoumlyle sıralanmaktadır Etkin bir vizyon ve misyon oluşturulmalıdır İnsanların neyin değişeceğini ve kendilerinin bu yeni sisteme nasıl uyum sağlayabileceklerini bilmeleri sağlanmalıdır (Boehringer 2004) Katılım sağlanmalıdır Değişimden etkilenecek kişilerin değişimin kararlaştırılması yuumlruumltuumllmesi değerlendirilmesi aşamalarına katılımlarının sağlanması değişime karşı direncin oumlnlenmesine yardımcı olur (Oumlzkan 2003) Guumlccedilluuml bir iletişim sağlanmalıdır Zayıf iletişim emirlere uymada isteksizlik sinirlilik hayal kırıklığı moral bozukluğu motivasyon duumlşuumlkluumlğuuml meydana getirmektedir Bu durum değişime karşı direnmelerin artmasına yol accedilmaktadır (Oğuzhan 1996)

Eğitim İnsanların değişimin getirilerini anlayacak şekilde eğitilmeleri değişime karşı direnci ortadan kaldırmaya yardımcı olmaktadır Bunun iccedilin her kademedeki ccedilalışanlara uygun eğitim programlarının duumlzenlenmesi oumlnerilmektedir(Anderson 1999)

Pazarlık ve anlaşma Pazarlıkla ifade edilmek istenen değişim durumlarında ccedilalışanların desteğinin alınması iccedilin youmlnetimle ccedilalışanların karşılıklı bir uzlaşmaya varmasıdır Uzlaşmanın sağlanmasında en etkili youmlntemlerden biri olarak oumlduumlllendirme sistemleri kullanılmaktadır (Anderson 1999)

Baskı ve zor kullanma Başka youmlntemlerin uygulanmasında yetersizliklerin ortaya ccedilıkması durumunda başvurulan bu youmlntemde direnccedil tehdit şantaj ceza vb youmlntemlerde kırılmaya ccedilalışılır Ancak bu youmlntem direnci geccedilici bir suumlre iccedilin ortadan kaldırsa da en kuumlccediluumlk fırsatta daha koumltuuml sonuccedillara neden olabilecek eylemlerin gerccedilekleşmesine yol accedilabilmektedir (Boehringer 2004)

Kandırma (Manipuumllasyon) Manipuumllasyon olayı kişilere farklı şekillerde lanse ederek direncin oumlnuumlne geccedilmektir Bu youmlntemde kişi manipuumlle edildiğini anlayınca şiddetli tepkiler verebilmektedir

Taviz verme Bu karşılıklı uzlaşmanın sağlanabilmesi iccedilin iki tarafın da bir takım oumlzverilere bulunması anlamında kullanılmaktadır (Boehringer 2004)

Goumlnuumllluuml arama Değişim ccedilalışmalarına değişimi kabul eden ve değişim uygulamalarında goumlrev almaya goumlnuumllluuml olan kişilerle başlanması oumlzendirici rol oynayarak diğer ccedilalışanların tutumlarında değişikliklerin oluşmasına yol accedilabilmektedir (Tearle 2004)

Değişime karşı direncin oumlnlenmesinde uygulanabilecek bu youmlntemlerde değişim ajanına oumlnemli sorumluluklar duumlşmektedir Değişim ajanları farklı zamanlarda eğitimci koordinatoumlr tasarımcı kolaylaştırıcı vb roller uumlstlenerek bu sorumluluklarını yerine getirirler ( Schular 2003 Huyn 2001 Officer 2003)

Değişim ajanları ccedilalışanlarla birebir ilişki iccedilerisinde bulunduğu iccedilin onların değişim durumlarında ne hissettiklerini kaygılarını endişelerini beklentilerini daha iyi anlayabilmektedir Ancak değişim ajanı ccedilalışanların fikirlerine ulaşabilmek iccedilin onların guumlvenini kazanmış olmalıdır Bu guumlven karşılıklı iletişimi artıracağı iccedilin ccediloğunluğu yanlış haberlerden kaynaklanmış olan korkuların ve endişelerin ortadan kalkmasına yardımcı olmaktadır (Huyn 2001 Graham 2003)

Değişim Ajanı Tuumlrleri Oumlrguumltsel değişim suumlrecinde en buumlyuumlk paya sahip uumlyelerden birisi olan değişim

ajanı zaman zaman durumun gereklerine goumlre farklı roller uumlstlenmek farklı kişilikler sergilemek zorunda kalabilmektedir Bu başarılı değişim iccedilin gereklidir Edward De Bono (2005) değişim ajanının sahip olabileceği farklı goumlruumlşleri altı şapka duumlşuumlncesi altında accedilıklanmıştır (Batchelor 2000) Bu altı şapkanın her birinin sahip olduğu duumlşuumlnceler birbirinden farklıdır Bunlar aşağıda accedilıklanmıştır

1- Beyaz Şapka Beyaz kağıt hissini verir Beyaz şapka bilgi ve haberle ilgilenir Sahip olduğumuz bilgileri ihtiyacımız olan bilgileri ve bunlara ulaşmak iccedilin sorabileceğimiz soruları belirlemek beyaz şapkalı değişim ajanının goumlrevidir

2- Kırmızı Şapka Kırmızı ateş ve sıcaklık hissini verir Kırmızı şapka hisler sezgiler ve duygularla ilgilenir Kırmızı şapka kullanımda olduğu zaman hiccedilbir accedilıklama yapmaksızın hislerimizi ve sezgilerimizi ortaya koyacak fırsata sahibizdir

3- Siyah Şapka Bu şapka en faydalı ve en sık kullanılan şapkadır Siyah bize bir hakim cuumlppesini hatırlatır Bu şapka genellikle tedbir iccedilin kullanılır Şoumlyle ki siyah şapka duumlşuumlncesine sahip değişim ajanı yaptığımız eylemler iccedilerisinde bize zararlı olabilecek olanları durdurur Yapılanların varsa riskli taraflarını anlatır Siyah şapka guumlven verir yolu accedilar ancak katı sınırlamalar getirebileceği iccedilin zaman zaman yaratıcılığı ve iletişimi engelleyebilir

4- Yeşil Şapka Yeşil buumlyuumlme enerji ve hayat hissini veren bitki izlenimi yaratır Yeşil şapka duumlşuumlncesinde oumlneriler değişiklikler yeni fikirler ve alternatifler soumlz konusudur Yeşil şapka buumltuumln imkanlarınızı ortaya koymanıza ve kullanmanıza fırsat verir

5- Mavi Şapka Bu şapka lsquolsquoŞimdiye kadar ne başardıkrsquorsquo lsquolsquoBundan sonra ne başarmak istiyoruzrsquorsquo sorularına kendi duumlşuumlncelerimizle goumlz atma imkanı sağlamaktadır

6- Sarı Şapka Sarı şapka guumlneş ışığı ve iyimserlik hissini verir Sarı şapka altında bir oumlneride ki fayda ve değerleri bulmaya ccedilaba harcarız Bir fikri sevmemiş olsak bile sarı şapka bize iyi olan noktaları bulmamızı oumlnerir Altı şapkanın her biri farklı duumlşuumlnce tiplerine sahiptir

Ancak bu insanları sınıflamak anlamına gelmemektedir 6 şapka duumlşuumlncesinin amacı insanları 6 duumlşuumlnce modelinin hepsini kullanmaya goumltuumlrmektir Bir oumlrguumltuumln başarılı bir değişim suumlreci yaşayabilmesi iccedilin bu fikirlerin hepsini taşıyan bireylere ihtiyacı vardır Ccediluumlnkuuml zaman iccedilerisinde ccedilok farklı koşullar ortaya ccedilıkabilmektedir Her koşula uygun farklı bir tavır iccedilerisinde bulunmak durumun zorluklarının uumlstesinden gelmek iccedilin son derece oumlnem taşımaktadır (Batchelor 2000)

Heron (1993) ise değişim ajanlarını koruyucu politik ve karizmatik olmak uumlzere uumlccedil sınıfa ayırmaktadır Koruyucu değişim ajanları ccedilalışanların beklentilerine ilgilerine isteklerine ve fikirlerine oumlnem verir Ccedilalışanlarla etkili iletişimin sağlanmasına ccedilaba goumlsterir Politik değişim ajanları yerine ve zamanına goumlre davranış sergileyen değişim ajanlarıdır Karşılıklı saygıya ve adalete oumlnem verirler Kişinin ruh haline goumlre farklı davranış tarzlarını benimseyebilirler Karizmatik değişim ajanları insanları etkileme ccedilabasına girerler Oumlncelikle davranışları ile model oluştururlar Koruyucu ve politik değişim ajanlarının her ikisinin davranış kalıplarını duruma goumlre karma olarak kullanabilirler

EĞİTİM OumlRGUumlTLERİNDE DEĞİŞİM AJANLARI Eğitim oumlrguumltleri diğer kurumlara goumlre değişmenin ccedilok daha yavaş ve zor

gerccedilekleştiği kurumlardır Eğitim oumlrguumltlerini diğer oumlrguumltlerden ayıran pek ccedilok oumlzellik bulunmaktadır Bu oumlzelliklerden bazıları şu şekilde sıralanmaktadır (Erdoğan 2002 82)

1- Eğitim ve eğitim kurumlarının amaccedilları accedilık ve kesin değildir Eğitim ve oumlğretimde bilgi beceri davranış ve değerler soyut sayılabilecek amaccedillar temel alınarak gerccedilekleştirilmeye ccedilalışılır

2- Eğitim oumlğretim ve oumlğrenme suumlreci oldukccedila karmaşık bir iştir 3- Eğitim ve okul ccedilok sayıda kişi kurum ve kuruluşun direk bağlantılı olduğu

alanlar olduğundan amaccedilların belirlenmesinde ilgili pek ccedilok kurumun ihtiyaccedillarının ve beklentilerinin dikkate alınması gerekmektedir

4- Eğitim kurumlarında entelektuumlel kapasite ve kuumlltuumlr accedilısından youmlneticilerin lehine ccedilok belirgin farklılıklar bulunmamaktadır Bu durum oumlğretmenlerin kendilerini

daha oumlzerk hissetmelerine ve youmlneticileriyle sık sık ccedilatışmalar yaşamalarına neden olmaktadır

5- Okulda bulunan oumlğrenci sayısının her yıl belli oranlarda değişmesi yanında youmlnetici ve oumlğretmenlerin de sıklıkla değişmesi istikrarlı bir okul kuumlltuumlruumlnuumln oluşmasını guumlccedilleştirmektedir

Burnard ve Yaxleyrsquoin (2000) bir tez konusu olarak birlikte yapmış oldukları ldquoOkullarda Değişim Ajanlarırdquo başlıklı ccedilalışma okullarda değişim ajanlarına duumlşen zor goumlrevi daha iyi accedilıklamaktadır Araştırma duygusal ve davranışsal bozukluğu olan ccedilocuklara eğitim veren guumlnuumln gerektirdiği duumlzenlemelerin ccedilok gerisinde kalmış bir okulda gerccedilekleştirilmiştir Araştırmada değişim suumlrecinde oumlğretmenlerin uumlmitsizliğe kapılmasını oumlnlemede değişim suumlrecine aktif olarak katılımlarını sağlamada ve bu sayede başarılı bir değişim suumlreci geccedilirmede değişim ajanlarına duumlşen rollerin belirlenmesi amaccedillanmıştır Ayrıca okulda değişime youmlnelik bir duumlşuumlnce sisteminin kurulması iccedilin buumlrokratik sisteme karşı değerler sisteminin oumlnemi ortaya konulmaya ccedilalışılmaktadır Araştırmacılar sonuccedil olarak buumltuumln bu ccedilalışmaların başlatılmasında ve yuumlruumltuumllmesinde birinci derecede rol oynayan değişim ajanlarının oumlncelikli goumlrevleri arasında değişim suumlrecinde ccedilalışanların fark edilmesini sağlamanın onların değişim duumlşuumlncesini paylaşmasına imkan tanımanın ve ccedilalışanlarda aidiyet duygusunu yerleştirmenin olduğu kanısına varmışlardır

Oumlğretmenlerin Değişim Ajanlığı Roluuml Okul değişimi sadece kurumun yapısal olarak değişimi değildir Değerler sistemi

iccedilerisinde personelin de değişimini ve gelişimini gerektirir Bazen ccedilalışanlar değişim soumlzcuumlğuumlnden daha fazla veya daha farklı iş girdisi anlamını ccedilıkarabilmektedirler Bu durum istenmeyen ilişkilerin yaşanacağını zihinsel yorgunluk suumlreccedillerinin başlayacağını başarısızlık ve buna bağlı olarak youmlnetimle hoş olmayan ilişkilerin guumlndeme geleceğini duumlşuumlnduumlruumlr Bu duygular kendisini accedilığa vurmadan oumlnce değişim ajanı işe başlamalıdır Okulun en buumlyuumlk ccedilalışan kitlesini oluşturan oumlğretmenleri değişim suumlrecinde işe koşabilmelidir Oumlğretmenlerin değişimin getirileri ve goumltuumlruumlleri hakkında accedilıkccedila bilgilendirilmelidir ardından da oumlnemli roller uumlstlenmeleri sağlanmalıdır (Burnard Yaxley 2000)

Uumllkelerin geleceklerinin emanet edildiği oumlğretmenler eğitim oumlrguumltlerinde uygulanacak başarılı değişim girişimlerinde ve değişimcilik ruhunun oumlğrencilerin kişiliklerine işlenerek topluma yansıtılmasında anahtar konumda bulunmaktadırlar Oumlğretmenler davranışlarıyla duumlşuumlnceleriyle ve değerleriyle oumlğrencilere model

oluştururlar Oumlğretmenlerin yeniliğe ve farklı bakış accedilılarına accedilık olması oumlğrencilerin oumldev yapmalarında yeni youmlntemler geliştirmelerine olayları eleştirel duumlşuumlnebilme yetilerinin artmasına ve yaratıcılık yeteneklerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır Bu durum ezberci ve tekduumlze duumlşuumlnce sistemine sahip insanların oluşturduğu bir toplumdan kritik duumlşuumlnebilen eleştirici yaratıcı bilgiyi ezberlemek yerine ona ulaşmanın yollarını oumlğrenmiş ve oumlğretecek insanların oluşturduğu bilinccedilli bir topluma geccediliş yaşatacağından uumllke iccedilin uzun vadede buumlyuumlk bir kazanccedil olarak değerlendirilebilmektedir (Gatchalian 2004)

Bir oumlğretmenin sahip olacağı yenileşme ruhunun iletişim iccedilerisinde bulunduğu meslektaşları ve veliler uumlzerinde de ccedilok buumlyuumlk etkileri vardır Yenilikccedili bir ruha sahip olan oumlğretmenlerin sorunlarını halletmede yaratıcı duumlşuumlnebilme kabiliyetleri olaylara bakış accedilıları olumlu youmlnde değişmeleri destekleme benimseme ve uygulamalarına geccedilirebilme yetileri işbirliğine ve grup ccedilalışmasında yatkınlıkları ve bu yenileşme ruhu sayesinde elde ettikleri kazanımlar meslektaşlarına model oluşturabilir Değişime ve kendini yenilemeye accedilık oumlğretmenler velileri de ccedilocuklarıyla aralarındaki kuşak ccedilatışmasını azaltmak iccedilin suumlrekli oumlğrenmeye ve toplumsal değişmelere ayak uydurmaya ikna edebilir Bu sayede veli-oumlğrenci arasındaki iletişimsizlik ortadan kalkabilir Oumlğrencinin ailesiyle kurduğu guumlccedilluuml iletişim bağları sosyal hayatta ve okul hayatında problemlerin ccedilok ccedilabuk guumln ışığına ccedilıkmasına ve daha ccedilabuk ccediloumlzuumlmler uumlretilmesine yardımcı olur (Olguin 2004 Gatchalian 2004)

Youmlneticilerin Değişim Ajanlığı Roluuml Lider emir direktif kararname gibi oumlrguumltsel yol goumlstericilere uymanın oumltesinde bir

etkileme guumlcuumlne sahip olan kişidir Liderlik daha ccedilok bir kişilik uumlruumlnuumlduumlr ve kendine guumlven ccedilabuk fikir uumlretebilme etkili ve duyarlı davranabilme takım olabilme oumlrnek olabilme insan odaklı ve demokratik olabilme gibi pek ccedilok oumlzellik gerektirmektedir (Erdoğan 2002 s48 Oumlzden 2004)

Değişim oumlrguumltler iccedilin zor ve sancılı bir suumlreccediltir Bu suumlrecin başarıyla atlatılabilmesi iccedilin youmlneticinin pek ccedilok liderlik tuumlruumlnuuml bilmesi ve bunları bir arada uygulayabilmesi gereklidir Bu liderlik tuumlrlerinden bazıları şunlardır (Elliott 1992 Erdoğan 2002 ss 48-50)

1- Vizyoner Liderlik Vizyoner liderlik oumlrguumlt iccedilerisindeki tuumlm insanları etkileyebilecek ve hep birlikte harekete geccedilirebilecek gelecek profillerini oluşturabilmeyi gerektirmektedir Vizyoner lider geleceği goumlrebilen astları iccedilin ilham kaynağı oluşturabilen ve kendisini takip edenlere yol accedilabilen liderdir

2- Kuumlltuumlrel Liderlik Kuumlltuumlrel lider oumlrguumlt iccedilerisinde paylaşılan değerlerden oluşan guumlccedilluuml ve esnek bir oumlrguumlt kuumlltuumlruuml oluşturur Oumlrguumltuumln değer ve normlarının ccedilalışanlar tarafından iccedilselleştirilmesini sağlar Oumlrguumltuumln kuumlltuumlruumlyle oumlrguumltuumln iccedilinde yaşadığı ccedilevrenin kuumlltuumlruumlnuumln kaynaşmasına yardımcı olur

3- Suumlper Liderlik 1990rsquolı yıllarda ortaya ccedilıkan bu kurama goumlre her kişi kendisinin lideridir Suumlper liderlik astların oumlzdisiplin iccedilerisinde kendilerini yetiştirmelerini sağlamayı gerektirir Hiyerarşiden ccedilok iccedilsel olgunlaşma oumlnemlidir

4- Etik Liderlik Belirli etik değerlere ve ilkelere sahip olmayı gerektirmektedir Oumlrguumlt uumlyeleri tarafından da benimsenmesi gereken bu etik değerin oumlrguumltuumln kuumlltuumlruumlyle yakından ilgisi vardır

5- Doumlnuumlşuumlmcuuml (Transformasyonel) Liderlik Oumlrguumltsel yapıda koumlkluuml doumlnuumlşuumlmuuml amaccedillayan liderlik yaklaşımıdır Doumlnuumlşuumlmcuuml liderler davranışlarıyla insanlara belli duumlşuumlnceleri aşılayan girişimciliğe ve kendini geliştirmeye uygun ortamlar hazırlayan kişilerdir

6- Mevcut Durumu Suumlrduumlren (Transaksiyonel) Liderlik Performansa dayalı olarak oumlduumlllendirme kural ve işleyişlerden sapmaları araştırma kusursuz eylemlerde bulunma gibi davranışların oumlne ccedilıktığı bir youmlneticilik tuumlruumlduumlr Buumlrokratik otoriteye ve oumlrguumltsel meşrutiyete dayanaktadır

Başarılı bir değişim suumlrecinin yaşanması değişim liderinin ccedilalışanları değişim konusunda bilgilendirmesini onların korkularını endişelerini kuracağı iletişimle ortadan kaldırmasını gerektirmektedir Liderlerin ccedilalışanlarına model olabilmek accedilısından guumlven sağlamaları gerektiği belirtilmektedir Ccediluumlnkuuml değişim suumlrecinde ccedilalışanlar bir gelecek belirsizliği yaşarlar ve bu belirsizlik iccedilerisinde kendilerine yol goumlsterecek olan liderlerine guumlvenmek isterler Değişim suumlreccedillerinin başarıyla atlatılabilmesi ccedilalışanların guumlduumllenmesini gerektirir Liderlerin ccedilalışanlarını işe guumlduumllerken uygun youmlntemleri tercih etmeleri gerekli goumlruumllmektedir Zorlayıcı ve tehdit edici bir tutumla emredilenleri yapmak durumunda bırakılan ccedilalışanların performansları duumlşer ve işlerinde goumlstermeleri gereken oumlzveriyi goumlsteremezler Ayrıca değişim liderleri oumlğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimleri iccedilin gerekli imkanları sağlamak durumundadırlar Eğitim youmlneticileri değişimi gerccedilekleştirmek iccedilin işe koyulduklarında insanların beklentilerini goumlz oumlnuumlne almaları değişim ve yenileşmenin olumlu yanlarını goumlstermek suretiyle iccedil ve dış ccedilevreyi değişim konusunda ikna etmeleri oumlnemli goumlruumllmektedir (Tomkins 1998 s23)

Dış Uzmanların Değişim Ajanlığı Roluuml Değişim suumlrecinde rol alacak değişim ajanları oumlğretmenler veya youmlneticiler

arasından seccedililebildiği gibi kurumla ilgisi olmayan ancak değişim youmlnetimi konusunda uzman becerikli deneyimli guumlvenilir ve iş bitirici kişiler arasından da seccedililebilmektedir Değişim ajanı kurum dışındaki bireyler arasından seccedilildiği takdirde oumlrguumlt iccedilerisindeki bireylerle iletişimi ve uyuşumu zaman gerektirebilmektedir Buna ek olarak değişim ajanının oumlrguumlt iccedilerisinde yer alacağı statuuml de oumlnemlidir Ccediloğunlukla rehberlik veya danışmanlık statuumllerinin tercih edildiği bu tip değişim ajanları oumlncelikle oumlrguumlt iccedilerisinde değişime goumlnuumllluuml ccedilalışanlarla bir ekip oluşturmaktadır Bu ekip bir yandan değişmeye youmlnelik eylemlerin gerccedilekleştirilmesinde diğerlerine model oluştururken diğer yandan değişim duumlşuumlncesinin ilk adımlarının uygulayıcısı olacaktır Değişim suumlreci oldukccedila uzun zaman gerektiren bir suumlreccediltir ve bu suumlrecin tamamlanmasından oumlnce değişim ajanlarının ldquodeğişim tam olarak gerccedilekleştirilmiştirrdquo duumlşuumlncesiyle oumlrguumltten ayrılması her şeyi başa doumlnduumlrebilmektedir Bu nedenle dışarıdan getirilen bir değişim ajanının oumlrguumltteki istihdamı uzun yıllar gerektirebilmektedir (Brenner 2005)

KONUYLA İLGİLİ YAPILMIŞ ARAŞTIRMALAR Değişim suumlrecinde eğitim oumlrguumltlerinde değişim ajanlarının rollerini inceleyen yurt

iccedilinde yapılmış herhangi bir araştırmaya rastlanılmamıştır Yurt dışında yapılmış olan araştırmalardan bazıları şunlardır

Morse (2005) ldquoOkul Değişimini Kolaylaştıran Liderlik Oumlzelliklerirdquo başlıklı ccedilalışmasında lider youmlneticileri lider olmayan youmlneticilerden ayırt etmeyi ve okul değişimi kolaylaştıran liderlik oumlzelliklerini ortaya koymayı amaccedillamıştır Morsersquonin literatuumlr taramasına dayalı olarak yuumlruumltmuumlş olduğu araştırmanın sonuccedillarına goumlre youmlneticilerin taşıdıkları liderlik oumlzellikleri onların ccedilalışanlarına ve insanlara bakış accedilılarıyla oumllccediluumllebilmektedir Okul değişimi liderlerin değişimin oumlncuumlluumlğuumlnuuml yapması ve ccedilalışanları da bu doğrultuda duumlşuumlnmeye sevk etmesi ile başarıya ulaşabilmektedir Bu evrede en oumlnemli şey ccedilok youmlnluuml ve accedilık iletişim ağlarının kurulabilmesidir Buna ek olarak liderlerin etkili insanları cezbedebilecek ve ulaşılması hayal olmayan bir vizyonu karşısındakine aktarabilme becerisi de oumlnemlidir İnsanlar geleceğin resmini kafalarında canlandıramadıkları suumlrece gerekli ccedilabayı asla goumlstermeyeceklerdir

Avissar (2000) ldquoOkul Youmlneticileri ve Paylaşım Kuumlltuumlrel Bir Geccediliş Araştırmasırdquo başlıklı ccedilalışmasında okul muumlduumlrlerinin değişim suumlrecinde birer değişim ajanı olarak accedilık bir eğitimsel vizyonun oluşturulmasında ve ccedilalışanların amaccedilların belirlenmesi aşamasına katılmasında uumlstlenmeleri gereken goumlrevleri İsrail penceresinden incelemeyi amaccedillamıştır Araştırmadan elde edilen sonuccedillara goumlre youmlneticilerin ccedilalışanları değişim suumlrecine dahil etme anlayışlarının oumlncelikleri arasında insanı fark etme insanların

beklentilerinin ve ihtiyaccedillarının farkında olma moral bozukluğu oluşturabilecek durumlar iccedilin suumlrekli ve accedilık bir iletişim ağı oluşturma motive unsuru olabilecek adil bir değerlendirme sistemi kurma gibi faktoumlrler yer almaktadır

Marion and Marion (2005)rsquoun ldquoİşbirlikccedili Değişim Ajanları Olarak Bilgi Teknolojileri Uzmanlarırdquo başlıklı literatuumlr araştırmasının sonuccedillarına goumlre yeni teknolojileri işccedililerin ortak değerler ve amaccedillar geliştirmesini boumlylelikle oumlrguumltsel buumlyuumlmeyi ve kliniksel etkililiği artırmayı kolaylaştıracağı oumlne suumlruumllmektedir Başarılı bir oumlrguumltsel gelişme stratejisi oluşturma ve bu stratejiyi devam ettirebilmenin iccedil ve dış muumlşterilerle sık sık ve devamlı bir iletişimi gerektireceği boumlylece muumlşterinin kurumun sunduğu hizmetin kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri ve beklentileri ile kurumun kullandığı teknolojinin duumlzeyine youmlnelik goumlruumlşlerin elde edilebileceği bu bilgilerin gelişim planlarının oluşturulmasında ve değişimin youmlnuumlnuumln belirlenmesinde değişim ajanlarına ve değişim liderlerine yol goumlstereceği belirtilmektedir Kurumların teknolojiden kopuk olmaları zaman ve diğer kaynakların verimsiz kullanılması sonucunu getirir Bu da muumlşteri memnuniyetsizliğine ve sonuccedil olarak da ccediloumlkuumlşe goumltuumlrebilir

Campbell (1991) ldquoOkulunuzda bir devrimi nasıl başlatırsınızrdquo başlıklı literatuumlr araştırmasında bir bilgi toplumuna ve kuumlreselleşen duumlnyaya katılan ccedilocukların etkili olabilmesi iccedilin okulların yeni roller ve yaklaşımlar benimsemesi gerektiğini belirtmektedir Pek ccedilok okulun gelişme ve modernleşmeye meydan okumalarla karşı karşıya olduğu okulların politikacılar şirketler medya ve yenilikccedili aileler tarafından değişim iccedilin desteklendiğine işaret edilmektedir Okul iccedilinde ve okul dışında ccedilalışan bu cesur bireylerin zaman iccedilinde her bir okulu değiştirmeyi başarabilecekleri ve bilgili becerili sağduyulu oumlzverili ve ccedilalışkan bireyler olarak değişim ajanları roluumlnuuml uumlstlenen bu bireylerin ccedilabalarının iyi koordine edilmesi gerektiği belirtilmektedir

Pascopella (1997) ldquoDeğişim Ajanırdquo başlıklı literatuumlr araştırmasında değişim suumlrecinde değişim ajanlarına duumlşen zorlu goumlrevi ve bu zorlu goumlrevin uumlstesinden gelebilmek iccedilin değişim ajanlarının sahip olması gereken yeterlilikleri ele almaktadır Değişim suumlrecinin başarı ya da başarısızlığından buumlyuumlk oranda bu suumlreccedilte birinci derecede rol oynayan değişim ajanlarının sorumlu olduğuna işaret edilmektedir Değişim ajanlarının iyi seccedililmiş olması suumlreci başarıya goumltuumlren oumlnemli bir unsur olarak goumlruumllmekte başarılı değişim suumlreccedillerinin yaşanabilmesi iccedilin değişim ajanlarının bilgili becerili deneyimli iş bitirici sağduyulu ccedilok youmlnluuml duumlşuumlnme becerisine sahip eğitim duumlzeyi yuumlksek insanlarla guumlccedilluuml ve samimi ilişkiler kurabilen kişiler arasında seccedililmesi tavsiye edilmektedir

Finch (2002) ldquoBir Değişim Ajanı Olarak Oumlğretmenlerrdquo başlıklı araştırmasında

değişim suumlrecinde oumlğretmenlerin birer değişim ajanı olarak goumlrev yapma durumlarını ele almıştır Oumlğretmenlerin değişime accedilık olmaları iş arkadaşlarına okul youmlneticisine ve lidere yansıdığı oranda oumlğrencilere ailelere ve ccedilevreye de yansır Bu nedenle bir oumlğretmenin değişim yolunda goumlstereceği olumlu tavırlar bir liderin goumlstereceği tavırlardan daha fazla etki uyandırabilmektedir Oumlğretmen oumlğrenciyle kurduğu birebir ilişkide yenilenmeye accedilıklık duumlşuumlncesini oumlğrenciye de yansıtır ve bu durum eleştirel duumlşuumlnebilen yaratıcı ezbercilikten ve suumlrekli youmlnlendirilmekten uzak kendine yetebilen bir nesil oluşmasında oumlnemli rol oynar Oumlğretmenlerin değişim ajanlığı konusunda eğitim almaları değişimin bir zorunluluk olduğu guumlnuumlmuumlzde okulların başarılı değişim suumlreccedilleri geccedilirmeleri iccedilin gereklidir Araştırmacı bu konuyla ilgili olarak Eğitim bakanlıklarının ciddi ve yaptırıma dayanan tedbirler almasını oumlnermektedir

SONUCcedil VE OumlNERİLER Suumlrekli değişim ve gelişimin yaşandığı guumlnuumlmuumlzuumln rekabetccedili koşullarında

değişim artık oumlrguumltlerin buumlnyelerinde suumlrekli olarak yer alması gereken bir olgu olarak karşımızı ccedilıkmaktadır Uluslar ve oumlrguumltler teknolojiden de yararlanarak en oumlnemli sermayeleri olan insanı yetiştirmenin ve boumlylece gelişimi sağlamanın yollarını aramaktadırlar

Oumlğretmenler her guumln oumlğrenciler ve ccedilevreyle yuumlz yuumlze olan bireylerdir Oumlğretmenlerin değişim konusunda suumlrekli olarak yeniliklere accedilık paylaşımcı işbirliği iccedilinde ccedilalışabilen bireyler olarak yetiştirilmeleri ve birer değişim ajanı olarak goumlrev yapmaları değişim suumlrecinin başarısı iccedilin son derece oumlnemlidir Bu bakımdan oumlğretmenlerin de hizmet iccedili kurslar aracılığıyla yetiştirilmeleri gereklidir

Oumlrguumltsel değişim ve gelişimi sağlamada oumlzellikle youmlneticiler kilit rol oynamaktadırlar Liderlik niteliklerine sahip youmlneticiler değişen iccedil ve dış ccedilevre koşulları karşısında değişime duyulan ihtiyacın belirlenmesini sağlayabilir değişim iccedilin oumlrguumlt uumlyelerini guumlduumlleyebilir uygun kişileri goumlrevlendirebilir paylaşımlı bir vizyon oluşturarak bireylerin birer değişim ajanı olarak goumlrev yapmasını sağlayabilirler Etkili iletişimin sağlanması liderin en kritik goumlrevleri arasında yer almaktadır Liderin bu goumlrevlerini yerine getirirken goumlstereceği duyarlılık sergileyeceği liderlik nitelikleri ulaşılacak sonucu belirleyici olacaktır

Farklı branşlardan değişik karakter ve oumlzelliklerdeki oumlğretmenleri istendik youmlnde harekete geccedilirebilmeleri ve oumlrguumlt amaccedillarının gerccedilekleştirilmesinde verimli ve etkili kılabilmeleri değişim suumlrecinde bir taraftan ccedilevreyi bilgilendirip youmlnlendirerek değişime hazırlarken diğer taraftan ccedilevrenin destek ve katkısını elde edebilmek okulun irtibatı

olduğu oumlrguumltlerle işbirliğini geliştirebilmek iccedilin okul muumlduumlrlerinin alanında uzman olmaları gerekmektedir Bunun yanı sıra okul muumlduumlrlerinin uygulamalı olarak birccedilok seminerlere katılmaları suumlrekli değişim ve gelişme youmlnuumlnde bilgi ve becerilerini geliştirebilecekleri tartışma ortamları sağlanmalıdır

Okulda değişimin sağlanabilmesi her şeyden oumlnce değişimin oumlnemine inanmış suumlrekli gelişmeye adanmış insanlarla muumlmkuumlnduumlr Bu bakımdan okul youmlneticisinin kendisi bir değişim ajanı olarak ccedilalışmak durumundadır Bu konuda okul youmlneticilerine şu oumlnerilerde bulunulabilir

1- Değişim suumlrecine girileceği net olarak kararlaştırıldıktan sonra oumlrguumltuumln yapısına uygun ve esnek bir strateji belirlenmesi gereklidir Boumlylece neyin nasıl yapılacağı daha bir belirgin hale gelir Okul youmlneticisi bu stratejinin belirlenmesinde goumlruumlşlerine guumlvendiği değişim ajanı olarak goumlrev yapacak oumlğretmenlerden bir takım oluşturmalıdır

2- Değişim suumlrecinde ccedilalışanların hepsine tek tek ulaşabilecek değişimin faydalarını ve gerekliliğini anlatabilecek ccedilalışanları değişime ikna edebilecek bilgili becerikli işinde uzmanlaşmış değişim ajanlarından yararlanmak değişimin başarısı iccedilin kaccedilınılmazdır Bunlar okulda ccedilalışan kişiler arasından seccedililebileceği gibi okulun koşulları youmlnetmeliklerin elverdiği oumllccediluumlde dışarıdan getirilmiş uzmanlar da olabilir

3- Okul youmlneticisi aynı zamanda okuldaki oumlğretmenlerin her birini birer değişim ajanı olacak şekilde youmlnlendirebilir değişimin gerekliliğine inandırabilir ve bu hususta goumlrevlendirebilir

4- Değişim duumlşuumlncesine ortak bir kararla varılması başarılı değişimin oumln adımıdır Mevcut durumun eksikliklerin ccedilalışanlar tarafından net bir şekilde goumlruumllmesi sağlanmalıdır Paylaşımcı bir vizyon oluşturulmalı ve karar suumlrecine tuumlm ccedilalışanlar dahil edilmelidir

5- Değişimde amaccedil ve beklentilerin neler olduğu kişilere duumlşen goumlrevler accedilıkccedila belirtilerek her bir kişinin kaygıları anlaşılmaya ccedilalışılmalı yeterli bilgilendirme yapılmalı ve gelecek belirsizliği ortadan kaldırılmalıdır

6- Değişim ccedilalkantılı bir suumlreccedil olduğundan bu doumlnemlerde oumllccediluumllebilir performans oumllccediluumltleri geliştirilmeli muumlşteri memnuniyeti suumlrekli oumllccediluumllmeli iccedil ve dış muumlşteri tatmini sağlanmaya ccedilalışılmalıdır

7- Youmlneticiler değişim ve gelişmeyi sağlamada bilgiye en iyi şekilde ulaşabilmek bilgiyi kullanabilmek ve uumlretebilmek iccedilin enformasyon ve bilgi teknolojisinden en etkili şekilde yararlanmalı bu alanda yeni teknolojilerin okullarda yer alması sağlamalıdır

8- Değişim ccedilevreyle buumltuumlnleşerek sağlanabileceğinden ccedilevreyle olan ilişkilere oumlzel oumlnem verilmeli okul ccedilevresi olarak veliler diğer kamu ve oumlzel kuruluşlar medya bilgilendirilerek ilgi destek ve katkısı sağlanabilir ccedilabaları arasında eşguumlduumlm yapılabilir

9- Belirlenen stratejiye uygun olarak değişimin gerccedilekleştirilmesinin ardından değerlendirme suumlreci gelmektedir Geccedilirilen değişimle amaccedillara ne derece ulaşıldı Gelecek iccedilin neler planlanabilir Değişim uluslararası gelişmelerle ne derece uyumlu gibi sorulara yanıt aranmalıdır

10- Youmlneticilerin uygulama aşamasında başarılı olabilmeleri iccedilin hizmeticcedili eğitim kursları duumlzenlenmelidir

KAYNAKCcedilA Akdoğan A (2004) lsquolsquoToplam Kalite Youmlnetimirsquorsquo httpwwwcanaktanorgyonetimtoplam

kalitetoplam-kalite-felsefesiakdogan-toplam-kalitehtm (11102006) Anderson T (1999) lsquolsquoReason Why Employees Resist Changesrsquorsquo httpwww

andersonconsulting comorgresisthtm (11 08 2005) Aydemir S (2004) lsquolsquoKurumsal Etkinlikte Anahtar Bir Kavram Oumlrguumltsel Değişimrsquorsquo

httpwww kutsoorgtrbilgihizmetleriaydemirorgutseldoc (09032006) Başaran İ E (1992) Youmlnetimde İnsan İlişkileri Youmlnetsel Davranış Ankara Batchlor S (2000) lsquolsquoSix Hat Thinking ndash a tool for participation in developmentrsquorsquo

httpwwwgamosdemoncouksustainablehatpaphtm (14 07 2005) Bellanca R (2000) ldquoManaging Six Sigma Change Resistancerdquo httpwwwisixsigmacom

librarycontentc031027aasp (03 03 2005) Bennis W (1999) ldquoThe Leadership Advantagerdquo httpwwwpfdforgleaderbooks

l2lspring99bennishtml (02 09 2005) Bernard A (2005) ldquoNew Roles New Responsibilities Todayrsquos CIOrdquo httpwww

cioupdatecominsightsarticlephp3468241 (12 07 2005) Boehringer R (2004) lsquolsquoImplementing Organizational Change The Role of the Change

Agentrsquorsquo httpwwwodgroupcomarticleschangehtml (12 12 2004) Brenner R (2005) ldquoFifteen Tips for Change Agentsrdquo httpwwwchacocanyon

comessaystipsforchangeshtml (13 08 2005) Burford K (2003) ldquoManaging Change and Transitionsrdquo httpwwwnltanfcaHTML

Fileshtml_pagespublicationsbulletinsSept-Octhumanhtml (07 08 2005) Burnard S Yaxley H (2000) ldquoAction Research and Burn Out ndash Change Agents in

Schoolsrdquo httpwwwdidstummuacukcarnconf98burnyaxrtf (10 08 2005) Buumlyuumlkoumlzkan G (2004) ldquoEntelektuumlel Sermaye Youmlnetimirdquo httpwwwkalderorgtr

previewcontentaspcontID=718amptempID=1ampregID=2 (01 09 2005) Campbell L (1991) ldquoHow To Start A Revolution At Your Schoolrdquo httpwwwcontext

orgICLIBIC27MacRaeChtm (07 08 2005) Can N (2002) lsquolsquoDeğişim Suumlrecinde Eğitim Youmlnetimirsquorsquo httpyayimmebgovtr

yayimlar155-156canhtm (27 05 2005) Casson H (2003) İnsan Youmlnetme Sanatı İstanbul Hayat Yayıncılık No 1 Cavanagh R DellarG (2001) ldquoSecondary School Culture and İmprovement Teacher

Student and Parent Perspectivesrdquo httpwwwaareeduau01papcav01138htm (07 07 2005) Cemaloğlu N Oumlzdemir S (2003) lsquolsquoEğitimde Oumlrguumltsel Yenileşme ve Karara Katılmardquo

httpyayimmebgovtryayimlar146ozdemirhtm (23 07 2005) Coventry H (1998) ldquoOrganizational Design and Changerdquo httpwwwcanberraeduau

uclecturesmantechmanpolsem982unit3609OrganisationalChangehtml (15 10 2004) Ccediletin K (2002) lsquolsquoToplam Kalite Youmlnetimi Felsefesi ve Temel Unsurlarırsquo Milli Eğitim

Dergisi httpyayimmebgovtryayimlar155-156kcetinhtm (10 08 2005) Darusselam E (2004) ldquoOrganizational Change Transformation Strategiesrdquo httpwww

voctechorgbnVirtuallibprogrammeRegularHrm98ChangeTransformhtm (10 12 2004) Dawson M Jones M (2003) ldquoOrganizational Changerdquo httpwwwpwccomextweb

newcolthnsfdocid3C875D7B8164DBE285256DD50063B2C1OpenDocument (25 12 2004) Drucker P (1994) Youmlnetimin Goumlrevleri Sorumluluklar Uygulamalar (Ccedilev Fatoş

Dilber) ODTUuml yay Eğitimsen (2003) ldquo2003 MEB Buumltccedilesi ve Eğitim Harcamalarının Niteliğirdquo httpwww

egitimsenorgtrbasinaciklamasiaciklama13html (01 09 2005) Elliott C (1992) ldquoLeadership and Change in Schoolsrdquo httpeducationcurtineduau

iieriier2elliotthtml (10 07 2005) Erdoğan İ (2002) Eğitimde Değişim Youmlnetimi Ankara Pegem A Yayıncılık No 1 Escalente E (2005) ldquoOrganizational ChangeTransformation Strategiesrdquo http www

voctechorgbnVirtuallibprogrammeRegularHrm98Change_Transformhtm (05 08 2005) Finch A (2002) ldquoThe Language Clinic The Teacher as an Agent of Changerdquo

httpwww3telusnetlinguisticsissueslanguageclinichtml (11 05 2005) Gatchalian G (2004) ldquoThe Teacher as Agent of Changerdquo httpwwwBiopolitics

grHTMLPUBSVOL2 fd-gatchhtm (11 06 2005) Graham R (2003) ldquoThem Human Side of Changerdquo httpwwwhrmsueduNRrdonlyres

ED4C6BB3-572E-4381-8CDD83362E31FD610oreoNavigatingChangefinaldocforwebpdf (1110 2004)

Heron J (1993 ldquoChange Agents (1) httpwwwsrdsndirectcoukchange1htm (2506

2005) Huyn C (2001) lsquolsquoCore Qualities of The Change Agentrsquorsquo httpwwwnasmhpdorggenera

filespblicationsntacpubstoolboxagent8html (01 07 2005) Lester S (1998) lsquolsquoRethinking Resistance to Changersquorsquo httpwwwDevmtsdemon

coukpubshtm (05 06 2005) Kayayerli M (2004) lsquolsquoTuumlrk Uumlniversitelerinde Değişim ve Reformrsquorsquo (httpwww

Haberanalizcomdetayphpdetayid=987) Kuumlccediluumlkyumuk M (2003) Ccedilağdaş Youmlnetimler (Oumlrguumltsel Değişim) httpwwwaydin

bldgovtr modulesphpname=Contentamppa=showpageamppid=48 (12072005) MEB (2002) Sofya Konferansı Yetişkin Eğitimi Eylem Ccedilağrısı httpdigmmebgovtr

BELGEBM _SofyaKonfrnshtm (21122005) North D (2004) lsquolsquoKurumlar ve Kurumsal Değişimrsquorsquo httpwwwcanaktanorgekonom

kurumsal iktisatmakalelerkurumsal-northhtm (20 07 2005) Nugay Ouml (2004) lsquolsquoBilgi Toplumu ve Eğitimrsquorsquo httpyayimmebgovtrYayimlarMayis6

htm (10 12 2004) Oberoi A (2000) lsquolsquoCountering Resistance to Changersquorsquo httpwwwexpressitpeoplecom

20030217management1shtml (05 06 2005) Officer C (2003) lsquolsquoWhat Makes a Good Manager of Changersquorsquo httpwwwchiefofficer

comparticlephpt=26 (02 08 2005) Oğuzhan T (1996) lsquolsquoOumlrguumltlerde İletişimrsquorsquo httpwwwspgksaglikgovtsssayilar9612

s8html (28 08 2005) Olguin R (2004) ldquoThe Teacher as Campus Change Agentrdquo httpwwwdiversityweborg

DigestF96facultyhtm (23 05 2005) Oumlzdemir S (2000) Eğitimde Oumlrguumltsel Yenileşme Ankara Pegem A Yayıncılık No 5 Oumlzden Y (2004) Eğitim ve Okul Youmlneticiliği El Kitabı Ankara Pegem Yayın

No1 Oumlzkalp E (2001) Oumlrguumltsel Davranış Eskişehir TC Anadolu Uumlniv Eğitim Sağlık ve

Bilimsel Araştırma Ccedilalışmaları Vakfı Yayınları No 149 Oumlzkan Y (2003) lsquolsquoİşletmelerde Değişime Direnme ve Ccediloumlzuumlm Youmlntemlerinin

İncelenmesirsquo httpwwwisgucorgprintoutphpid=176 (05 07 2005) Rajah M (2001) lsquolsquoManaging Transitionsrsquorsquo (httpwwwbticonsultantscom) (23052006) Schular A (2003) lsquolsquoOvercoming Resistance to Change Top Ten Reasons for Change

Resistancerdquo httpwwwschulersolutionscomresistance_to_changehtml (02 07 2005) Selccediluk A (2004) lsquolsquoDeğişme ve Yenileşmersquorsquo httpatabimsitemynetcomhizmet2htm

(19 08 2005)

Tearle R (2004) lsquolsquoThe Role of Change Masterrsquorsquo httpwwwchangedesignscozaTherole ofa_change20masterhtm (12 09 2004)

Thomas S (2000) ldquoThe Stres of ChangerdquohttpwwwstthomasedumgmtctrNewsletter ArticlesHuman_Changehtm (13 05 2005)

Toffler A (2003) ldquoThe Human Side of Changerdquo httpwwwstthomasedumgmtctr Newslette ArticleHuman_Changehtm (12 03 2005)

Tuncer E (2005) ldquo21 Mayıs 2005 Tarihli Genel Kurulrsquoda Genel Başkan Erol Tuncerrsquoin Accedilılış Konuşmasırdquo httpwwwsddorgtraciskonusmasihtm (01 06 2005)

Fırat University Journal of Social Science