DỊH TỄ HỌ ỆNH UNG THƯ · 2018-12-31 · - Sự phân chia không kiểm soát của tế bào. ... ĐẠI ƯƠNG. Đặc điểm tế bào ung th ... - Xâm lấn, chèn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ

KHOA Y TẾ CÔNG CỘNG

BM DỊCH TỄ HỌC

ThS.BS. TRẦN NGUYỄN DU

DỊCH TỄ HỌC BỆNH UNG THƯ

MỤC TIÊU

1. Trình bày được các bệnh ung thư phổ biến trên

thế giới.

2. Trình bày được các bệnh ung thư phổ biến tại

Việt Nam.

3. Nêu được các yếu tố liên quan đến bệnh ung

thư.

4. Nêu được các biện pháp dự phòng bệnh ung

thư.

- U xương: hóa thạch

- U tiền liệt tuyến: xác ướp Ai Cập

ĐÔI NÉT LỊCH SỬ

Ung thu vú: cổ nhất, mô tả trong giấy cói


- Hỏa trị (Cauterization)

- Hỏa khoan (Fire drill)

- Vô phương cứu chữa

- Khối u: tranh vẽ tại TQ, TK 11 B.C

- Mô tả chi tiết khối u: trước năm 200 B.C

- Phân loại chính xác: thế kỷ XVIII


Hippocrates gọi là “Karkinos” (nghĩa là “con cua”)

“Mạch máu lan ra về tứ phía, như chân của loài cua. ”


- Tên chung của một nhóm nhiều bệnh.

- Sự phân chia không kiểm soát của tế bào.

- Nguồn gốc từ một tế bào ung thư ban đầu.

- Thời gian dài.

ĐẠI CƯƠNG

- Phá hủy không sửa chữa DNA tế bào

- Gây nên bởi yếu tố nguy cơ trực tiếp hoặc

gián tiếp.

ĐẠI CƯƠNG

Đặc điểm tế bào ung thư:

- Phát triển vô thức

- Xâm lấn, chèn ép cơ quan

- Di căn

ĐẠI CƯƠNG

3 nhóm gen kiểm soát tế bào:

- Nhóm sinh ung thư

- Nhóm ức chế sinh ung thư

- Nhóm sửa chữa

ĐẠI CƯƠNG

Gen sinh ung thư:

- Phát triển, biệt hóa tế bào

tổn thương không theo quy luật phân

chia bất thường

ĐẠI CƯƠNG

Gen ức chế sinh ung thư:

- Ức chế gen sinh ung thư

tổn thương mất kiểm soát vô tổ chức

ĐẠI CƯƠNG

Gen sữa chữa:

- Điều chỉnh sai sót 2 loại trên

tổn thương không thể sửa lỗi phân chia

bất thường

ĐẠI CƯƠNG

Thời gian sống sót:

- Xác suất của bệnh nhân ung thư còn sống sau

5 năm kể từ khi chẩn đoán.

- Châu Âu:

Ung thư phổi: 5%

Ung thư đại tràng: 43%

Ung thư cổ tử cung: 62%

Ung thư vú: 66%

ĐẠI CƯƠNG

GLOBOCAN

2012: 2020:

14 triệu

8 triệu

Ca mắc mới

Tử vong

15 triệu

10 triệu

Ca mắc mới

Tử vong

TÌNH HÌNH UNG THƯ THẾ GIỚI


Phân bố hiện mắc ung thư trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)

Ảnh hưởng tất cả các quốc gia.

Nặng nề nhất:

- Quốc gia đang phát triển

- Nguồn tài chính cho y tế giới hạn

- Bệnh nhiễm trùng nhiều

- Cơ sở điều trị, phương pháp điều trị giới hạn



Tỷ lệ hiện mắc ung thư chung cho cả 2 giới trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)


Tỷ lệ hiện mắc ung thư chung ở Nam giới trên thế giới năm 2018 (Nguồn: IARC)


Tỷ lệ hiện mắc ung thư chung ở giới Nữ trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)


Tỷ lệ tử vong các loại ung thư chung cho cả 2 giới trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)


Tỷ lệ tử vong các loại ung thư ở Nam giới trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)


Tỷ lệ tử vong các loại ung thư ở Nữ giới trên thế giới năm 2018 (Nguồn: IARC)


Tỷ lệ hiện mắc ung thư theo vùng trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)


Tỷ lệ tử vong do ung thư theo vùng trên thế giới năm 2018

(Nguồn: IARC)

Châu Âu

Bắc Mỹ Châu Đại Dương

Mỹ Latin và Caribe

Châu Phi Châu Á

1 Vú Vú Vú Vú Vú Vú

2 Đ-TT TLT TLT TLT CTC Đ-TT

3 TLT Đ-TT Đ-TT Đ-TT TLT Phổi

Top 3 bệnh ung thư có số người mắc cao nhất năm 2018 theo vùng

(Nguồn: GLOBOCAN)


TÌNH HÌNH UNG THƯ TẠI VIỆT NAM

Số ca mới mắc và hiện mắc ung thư tại Việt Nam 2018

(Nguồn: GLOBOCAN)


Số ca tử vong do ung thư tại Việt Nam năm 2018

(Nguồn: GLOBOCAN)


Số ca mới mắc và hiện mắc ung thư ở nam giới tại Việt Nam 2018

(Nguồn: GLOBOCAN)


Số ca mới mắc và hiện mắc ung thư ở nữ giới tại Việt Nam 2018

(Nguồn: GLOBOCAN)

Nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng:

- Virus

- Vi khuẩn

- Ký sinh trùng

- Rượu

- Thuốc lá

- Môi trường (sống, làm việc)

- Chế độ ăn, hoạt động thể lực

- Di truyền

NGUYÊN NHÂN & CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

LOẠI UNG THƯ TÁC NHÂN

Ung thư dạ dày Helicobacter pylori

Ung thư gan Virus VGB, VGC

Opisthorchis viverrini (sán lá gan ĐNÁ)

Clonorchis sinensis (sán lá gan TQ)

Ung thư cổ tử cung Human papillomavirus, có hoặc không kèm HIV

Ung thư sinh dục Human papillomavirus, có hoặc không kèm HIV

Ung thư mũi, họng Epstein–Barr virus

Ung thư miệng, họng Human papillomavirus, có/không hút thuốc, uống rượu

Non-Hodgkin

lymphoma

Helicobacter pylori

Epstein–Barr virus, có hoặc không kèm HIV

Virus VGC

Virus tế bào lympho T type 1

Kaposi sarcoma Kaposi sarcoma herpesvirus, có hoặc không kèm HIV

Hodgkin lymphoma Epstein–Barr virus, có hoặc không kèm HIV

Ung thư bàng quang Schistosoma haematobium (sán máng)

Chế độ ăn:

- Ăn nhiều thịt đỏ ung thư đại – trực tràng

- Ngũ cốc (gạo, ngô,…) mốc ung thư gan

Hoạt động thể lực:

- Kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ ung thư đại –

trực tràng, ung thư vú

Di truyền:

- Ung thư đại – trực tràng, ung thư vú, u nguyên

bào võng mạc,…


Môi trường sống:

Gần nơi nhiễm hóa chất độc hại


Nghề nghiệp:

- Tiếp xúc với bụi amiăng

- Hydrocarbon thơm đa vòng

- Kim loại nặng

- Khí thải động cơ


Các triệu chứng dự báo:

- Tiêu, tiểu máu

- Ho ra máu

- Sụt cân, chán ăn

- Nói khó, nuốt khó

- Khối u bất thường

DỰ PHÒNG BỆNH UNG THƯ

Mục đích chính:

- Giảm số người mắc mới ung thư

- Giảm tỷ suất tử vong do ung thư

- Cải thiện chất lượng cuộc sống bệnh nhân ung

thư

CHIẾN LƯỢC PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TẠI VIỆT NAM

Mục tiêu cụ thể:

- Giảm số người mắc ung thư có liên quan đến

thuốc lá 30% (2020 so với 2000)

- Tiêm ngừa vaccine VGB cho 100% trẻ sơ sinh

- Giảm tỷ suất tử vong các loại ung thư phổ

biến (vú, CTC, khoang miệng, trực tràng,…)

CHIẾN LƯỢC PHÒNG CHỐNG UNG THƯ TẠI VIỆT NAM

Ung thư đại – trực tràng:

- FOBT

- Nội soi đại – trực tràng

- Đối tượng: ≥50 tuổi

- Tần suất: mỗi năm

SÀNG TUYỂN BỆNH UNG THƯ

Sàng tuyển bệnh ung thư vú:

Chụp nhũ ảnh (X – quang vú), tự khám vú.

Đối tượng: ≥ 30 hoặc ≥ 40 tuổi và các đối tượng

nguy cơ cao

Tần suất: mỗi năm 1 – 2 lần


Ung thư cổ tử cung:

Xét nghiệm Pap smear (phết tế

bào cổ tử cung)

Đối tượng: phụ nữ có QHTD cho

đến khi 70 tuổi (khuyến cáo 18

– 70)

Tần suất: 2 năm/lần


Ung thư dạ dày:

- Kiểm tra thói quen

ăn uống.

- Nhiễm HP

- Viêm loét dạ dày

- Tiền sử gia đình

- Nội soi


Documents

DỊH TỄ HỌ ỆNH UNG THƯ · 2018-12-31 · - Sự phân chia không kiểm soát của tế bào. ... ĐẠI ƯƠNG. Đặc điểm tế bào ung th ... - Xâm lấn, chèn