DIREKTNI POREZI KAO MJERE FISKALNE POLITIKE

-SADRŽAJ-

Uvod.............................................................................................................................................................2

Mjere fiskalne politike..................................................................................................................................3

Poreski sisitem.............................................................................................................................................3

Elementi oporezivanja..................................................................................................................................5

NEPOSREDNI (DIREKTNI) POREZI..................................................................................................................7

DIREKTNI POREZI U REPUBLICI SRPSKOJ.....................................................................................................10

Porez na dobit........................................................................................................................................10

Porez na dohodak...................................................................................................................................11

Porez na nepokretnosti (imovinu)..........................................................................................................11

Poreske olakšice.....................................................................................................................................11

DIREKTNI POREZI U RAZVIJENIM ZEMLJAMA.............................................................................................13

DIREKTNI POREZI U BELGIJI........................................................................................................................13

Zaključak.....................................................................................................................................................16

Literatura:...................................................................................................................................................17

1

Uvod

Porezi čine novčana sredstva koje država prikuplja za fiansiranje javnih rashoda, odnosno za

plaćanje svojih potreba. Kao takvi, oni imaju veliki značaj ne za državu, nego i za njeno

stanovništvo. Važno je da svi državljani jedne zemlje budu upoznati sa njenim poreskim

sistemom, sa svim svojim pravima i obavezama kao poreskim obveznicima.

Ovaj rad će se bazirati na osnovnim postavkama poreskog sisitema Republike Srpske, na

stvarnom stanju njenog sisitema kao i poređenje našeg poreskog sisitema sa nekim drugim.

Nakon čitanja ovog rada čitatelj će i sam biti u stanju da odgovori na pitanje koje je nas ponukalo

da ovaj radi i pišemo. Koliko je efikasan poreski sisitem Republike Srpske u poređenju sa nekom

razvijenijom državom?

Da bismo dobili osnove o razumjevanju ove tematike najprije moramo biti upoznati sa osnovnim

stvarima vezanim za oporezivanje, koje će nam pomoći prilikom formiranja konačnog suda.

Stoga, prvi dio rada se odnosi na poreski sistem uopšte, s osvrtom na direktne prihode. Bitan

aspekt ovog rada će se odnositi na zakonsku regulativu o javnim prihodima Republike Srpske

koji se nalazi u drugom dijelu rada. U trećem dijelu će biti izvršena korporativna analiza

poreskog sisitema Republike Srpske sa nekom drugom državom, u našem slučaju sa Belgijom te

će slijediti naš konač sud, koji je razultat našeg rada na ovom radu.

2

Mjere fiskalne politike

Fiskalna politika je dio ekonomske politike usmjeren na korištenje javnih prihoda i javnih

rashoda za ostvarnje širih ciljevaekonomskog sistema zemlje.

Mjere fiskalne politike:

Javni radovi - primjenjuju se kada je recesija duboka i dugotrajna, koriste se za

izgradnju infrastrukture te zbog svog multiplikacijskog efekta. U kratkom roku se ne primjenjuju

jer mogu biti generatori inflacije

Projekti javnog zapošljavanja - namijenjeni su kratkoročnom zapošljavanju nezaposlenih

u javnom sektoru, a mana im je što se takvi radnici teško zapošljavaju u privatnom sektoru

Promjene poreznih stopa - u recesiji se porezne stope smanjuju dok se u inflaciji

povećavaju. Nedostatak im je duga zakonska procedura oko njihovog donošenja.

Automatski stabilizatori - instrumenti fiskalnog sistema koji djeluju trenutačno, a od njih

su najznačajniji automatska promjena poreznih prihoda i transferna plaćanja.

Globalni ciljevi fiskalne politike su:

Ostvarenje ekonomskog rasta i razvoja (stabilnih stopa dugoročnog ekonomskog rasta

kroz rast domaćeg proizvoda i nacionalnog dohodka)

Ekonomska ravnoteža i stabilnost cijena

Pravedna raspodjela dohodka

Poreski sisitem

Poreski sistem jedne zemlje čini ukupnost svih oblika poreza, odnosno javnih prihoda. U

savremenim privrednim sistemima javni prihodi imaju značajnu fiskalnu, ekonomsku i socijalnu

ulogu, i javljaju se u veoma različitim oblicima kao što su: porezi, doprinosi, takse, naknade i sl.

Javni prihodi služe za podmirivanje troškova koji imaju opšti karakter. Struktura javnih prihoda, s

obzirom na ucešće pojedinih kategorija prihoda u ukupnim javnim prihodima, znatno se razlikuje

3

od zemlje do zemlje. Na tu strukturu utiče znatan broj faktora, u prvom redu ekonomsko-

socijalnog karaktera.

Opšte karakteristike poreza su da u njegovoj osnovi leži prinuda, da porez predstavlja davanje

bez direktne protivnaknade; to je takav prihod kod kojeg nije unapred utvrđena svrha za koju će

se upotrebiti, i naplaćuje se isključivo u novcu (samo izuzetno u naturi).

Bez obzira što je riječ o sistemu i što bi odnos između elemenata poreskog sistema trebalo da

bude skladan, u praksi uglavnom nije tako; oporezivanje se razlikuje od jedne do druge države

zbog primjene različitih poreskih instrumenata. Poreski propisi se razlikuju kako u pogledu

ciljeva, tako i u načinu zahvatanja ekonomske snage obveznika, finansijskih potreba i postizanja

drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih ciljeva. Opšte karakteristike poreza su da u njegovoj

osnovi leži prinuda, da porez predstavlja davanje bez direktne protivnaknade; to je takav prihod

kod kojeg nije unapred utvrđena svrha za koju ce se upotrebiti i naplaćuje se u novcu.

Najvažnije ekonomsko pitanje u jednom privrednom sistemu je, u suštini, kako utvrditi

ekonomsku snagu obveznika.

Iako postoji veliki broj faktora koji utiču na to da se poreski sistemi razlikuju od jedne do druge

zemlje, ipak se mora reći da postoji niz konstantnih poreskih oblika koji se javljaju u većini

država. To znači da poreski sistemi počivaju na konceptu poreskog pluralizma, a ne monizma.

Pored standardnih poreskih oblika (kao što su porez na dohodak fizickih i pravnih lica, porez na

promet, akciza, porez na imovinu i dr.), koji čine poreski sistem većine zemalja, postoji veliki

broj specifičnih fiskalnih oblika koji nisu u velikoj meri izdašni, ali odražavaju trenutnu poresku

politiku neke zemlje, odnosno uvedeni su sa nekim posebnim razlogom. Osnovni zadatak

poreskog sistema i poreske politike je prilagođavanje okolnostima i činjenicama koje su

odlučujuće za proces oporezivanja. Naime, stalne promjene uslova privređivanja direktno utiču

na promjene poreskih propisa i ukidanje pojedinih poreskih oblika, odnosno uvođenje novih,

promjene poreske stope i osnovice. 

Poreski sistemi savremenih država međusobno se razlikuju ne samo u odnosu na sastavne

elemente, nego i u pogledu učešća pojedinih poreskih oblika u strukturi javnih prihoda fiskalnog

karaktera. Navedene razlike nastaju zbog različitih faktora, od kojih su najvažniji sledeci:

a) Razvijenost privrede. – U razvijenim zemljama veće učešće u strukturi javnih prihoda imaju

porez na dohodak i porez na imovinu, s obzirom na visok dohodak po glavi stanovnika. Učešće

ovih poreskih oblika u manje razvijenim zemljama je znatno niže. U ovim zemljama veće učešće

imaju porezi koji pogadaju potrošnju, odnosno porez na promet, porez na dodatu vrijednost i 4

akcize. To je slučaj i u Republici Srpskoj gdje učešće PDV-a u strukturi javnih prihoda premašuje

60 %. Međutim, PDV nije u nadležnosti Poreske uprave Republike Srpske, već Uprave za

indirekto oporezivanje koja je na nivou BIH.

b) Društveno - ekonomsko uređenje (sa aspekta razvijenosti tržišne privrede). – U zemljama

sa razvijenim tršišnim privredama poreska politika se vodi na način da se obezbjedi optimalnost u

ostvarivanju alokativnih i redistributivnih ciljeva. Poreski podsticaji su relativno rasprostranjeni i

osnov za njihovo propisivanje su čvrsto postavljeni kriterijumi koji su uglavnom ekonomske,

ekološke ili socijalnopoliticke prirode.U nerazvijenim tržišnim privredama porezi i drugi javni

prihodi koriste se kao transfer sredstava iz državnih preduzeća u budžet. Kod oporezivanja

prometa propisan je veliki broj različitih poreskih stopa, kao i brojna poreska oslobađanja. Udio

poreza koji se prikupi od stanovništva uglavnom je beznačajan.

c) Fleksibilnost pojedinih poreza. – Uz pretpostavku da se poreske stope i poreske olakšice ne

mjenjaju, na promjene u strukturi poreskog sistema utiču promene u privrednim kretanjama, na

primer, u uslovima inflacije koja se u većoj ili manjoj meri javlja u većini zemalja.

d) Struktura radne snage. – Najefikasniji mehanizam za naplatu poreza na dohodak fizickih lica

je naplata ovog poreza u momentu isplate, odnosno po odbitku. Medutim, to nije moguće kada

veliki broj lica obavlja samostalno svoju djelatnost, i u tom slučaju porez plaća na osnovu rešenja

nadležnog poreskog organa. U zemljama gde je veći udio lica koja samostalno obavljaju

djelatnost, udio poreza na dohodak fizičkih lica je relativno manji.

e) Stepen otvorenosti ekonomije. – U zemljama koje nastoje da ostvare što veće učešće

spoljnotrgovinskog sektora u društvenom proizvodu vodi se računa o poreskom sistemu

( naročito kada su u pitanju posredni porezi), i to u smislu uvođenja poreskih oblika koji će

pospješivati izvoz. Reprezentativni poreski oblik je porez na dodatu vrijednost. Kod nas u

Republici Srpskoj izvoz je oslobođen plaćanja PDV-a, a sve to u cilju stimulisanja privrede za

izvozom i uspostavljanje spoljnotržišne ravnoteže. Mnoge zemlje koje imaju problema sa

spoljnotrgovinskim deficitom, oslobađaju PDV-a izvoznu robu, kao što je slučaj i kod nas.

Elementi oporezivanja

Osnovni elementi oporezivanja su: a) poreski obveznik, b) predmet oporezivanja, c) poreska

osnovica, d) poreska stopa, i e) poreske olakšice.

5

Poreski obveznik je ono fizičko ili pravno lice koje je zakonom obavezno da plati porez. To znači

da ne mora svako lice biti poreski obveznik, već samo ono za koje zakon utvrdi. Poreski

obveznik naziva se još i poreski subjekt. Međutim, to nije aktivan subjekt, već pasivan subjekt.

Aktivan poreski subjekt je država koja ima pravo da utvrđuje i naplaćuje porez. Da bi se izbegla

upotreba aktivnog i pasivnog poreskog subjekta prihvaćen je termin poreski obveznik za

pasivnog poreskog subjekta.

Predmet oporezivanja, odnosno poreski objekat može se definisati sa stanovišta nauke o

finansijama i sa stanovišta poreskog prava.

Sa stanovišta nauke o finansijama, poreski objekat predstavlja materijalni osnov za uvođenje

poreza, odnosno predstavlja odraz ekonomske snage koju treba oporezovati. To mogu biti

prihodi, odnosno dohodak, imovina, potrošnja i dr. Da bi nastala poreska obaveza, neophodno je

da se ostvari neki prihod ili da se stekne imovina ili da se obavi neka transakcija, što će dovesti

poreskog obveznika u položaj da plati porez.

Kada se govori o predmetu oporezivanja, odnosno o poreskom objektu, treba reći da porez

najčešće nosi naziv svog objekta: porez na dobit, porez na dohodak, porez na promet, porez na

imovinu i dr.

Poreska osnovica predstavlja kvantitativno određen iznos predmeta oporezivanja. Poreska

osnovica se određuje za svaki poreski oblik. Na primjer, osnovica poreza na dobit preduzeća je

oporeziva dobit koja se utvrduje na način propisan zakonom, zatim, kod vršenja usluga uz

naknadu – osnovica poreza je naknada za izvršenu uslugu i sl. Poreska osnovica je jedan od

najvažnijih elemenata oporezivanja. Primjenom poreske stope na utvrđenu poresku osnovicu

dobija se iznos poreza koji je obveznik dužan da plati.

Poreska osnovica može biti: stvarna i pretpostavljena. Stvarna poreska osnovica utvrduje se na

osnovu podataka koji odražavaju ekonomsku snagu poreskog obveznika. Pretpostavljena poreska

osnovica se utvrduje na osnovu pretpostavke da je poreski obveznik ostvario, odnosno mogao

ostvariti prihod ili dohodak. Ona se utvrđuje od strane poreskog organa u slučaju kada poreski

obveznik nije podnio poresku prijavu i u slučaju paušalnog oporezivanja.

Visina poreske osnovice može se utvrditi primjenom neke od sledećih metoda: direktne metode,

indirektne metode, službene metode i parifikacije.

Poreske stope se uglavnom prikazuju kao procentualni iznos poreza u odnosu na fiksnu poresku

osnovicu. Ukoliko je osnovica podjeljena na više poreskih jedinica, poreska stopa označava iznos

6

poreza u odnosu prema poreskoj jedinici. Poreska jedinica je dio poreske osnovice pomoću koje

se vrši izračunavanje poreza. Poreska stopa se menja u zavisnosti od prirode samog poreza.

U finansijskoj teoriji i poreskim sistemima razlikuje se više vrsta poreskih stopa, i to: zakonska

poreska stopa, prosječna poreska stopa, efektivna (odnosno stvarna) poreska stopa, granična

poreska stopa i osnovna poreska stopa.

Poreski podsticaji i poreske olakšice čine sastavni dio poreskog sistema i predstavljaju jedan od

instrumenata poreske politike. Poreski podsticaji i olakšice predstavljaju ustupak koji država čini

obveznicima, a koji se manifestuje kroz umanjenje poreske osnovice, umanjenje obračunatog

poreza, kao i kroz odlaganje poreskih obaveza.

Obveznicima se pružaju poreski podsticaji radi stimulisanja privrednog rasta, ulaganja stranog

kapitala, poboljšanja ekološke situacije, pravednije i ravnomernije raspodjele nacionalnog

dohotka i dr. To znači da zakonodavac u okviru vođenja poreske politike propisuje slučajeve

kada se obveznicima priznaju poreske olakšice, a sve u zavisnosti od cilja koji se želi ostvariti.

Nakon upoznavanja sa osnovnim pojmovima neophodnih za razumjevanje tematike poreza,

nastavak našeg rada će se odnositi na razradu neposrednih odnosno direktnih poreza.

NEPOSREDNI (DIREKTNI) POREZI

Klasifikacija poreza na neposredne i posredne poreze predstavlja veoma staru klasifikaciju

poreza, koja je bila predmet čestih rasprava. Veoma često se diskutovalo o realnosti podjele

poreza na neposredne i posredne, s obziom da je praksa pokazala da se kod izvjesnih poreza

javljaju poteškoće prilikom utvrđivanja da li su posredni ili neposredni.

Klasifikaciranju poreza na neposredne i posredne može se prći na bazi različitih kriterija.

Ilustracije radi navodi se da, prema njemačkom teoretičaru Schäffleu, osnov za podjelu poreza

treba tražiti

U tome kako se manifestuje poreska snaga. Tako ukoliko se poreska snaga manifestuje

posjedovanjem imovine ili dohodka, riječ je o direktnim porezima. Ukoliko se poreska snaga

mifestuje u vidu potrošnje, riječ je o indirektnom porezu.

Administrativno-tehničkom postupku pri utvrđivanju poreske obaveze. Ukoliko se

prilikom kvalifikovanja poreza pođe sa ovih pozicija, onda se neposredni porezi utvrđuju prema

7

činjeničnom stanju koje je ranije utvrđeno i naplaćuju se prema katastru. Nasuprot ovome,

posredni porezi se utvrđuju na bazi činjenica koje ranije nisu predviđene i naplaćuju se po osnovu

tarife.

Prevaljivanju poreza. Polazeći od ovoga, onaj porez koji po namjeni zakonodavstva

pogađa lice koje ga plaća, predstavlja neposredan porez, dok će porez koji se prevaljuje na neko

treće lice predstavljati posredni porez.

U okviru grupacije neposrednih poreza treba razlikovati sledeće osnovne grupacije poreza:

Objektni porezi

Subjektni porezi

Objektni porezi predstavljaju takve poreze koji terete pojedine prihode poreskog obveznika

(porez na zgrade, na zemljišta, iz ličnog rada.. ). Za ove poreze je karakteristično da se prilikom

njihovog razreza ne vodi računa o ličnim momentima poreskog obveznika, odakle im uostalom i

potiče naziv „objektni porez“ za razliku od subjektnih poreza. Od objektnih poreza najranije se

pojavio porez na zemljište i ovaj poreski oblik je kroz dugi period vremena bio glavni izvor

prihoda. Do pojave drugih objektih poreza dolazi tek krajem 18 i u 19 vijeku kada se javljaju

porezi na prihod od radnji, zanata, i slobodnih profesija.

U drugoj polovini 19-og vijeka dolazi do pojave tzv.rentnog poreza (porez na prihode od

pozajmljenog kapitala, što je u direktnoj vezi sa razvojem finansijskog kapitala. Potrebno je istaći

da ovaj poreski oblik više ne predstavlja objektni porez u pravom smislu te riječi. Ovaj proces će

se kasnije intenzivirati tako da će doći do pojave tzv.subjektiviziranih poreza. Treba istaći, da su

ovo još uvijek bili porezi na prihod, ali se prlikom razreza ovih poreza već priznaju lični

momenti, kao što su, npr; br.djece, bolest i dr.

Za razliku od objektnih poreza, subjektnim porezima se ne vrši oporezivanje pojednih prihoda

poreskog obveznika, već se oni obuhvataju kao cjelina (glavarina, klasni porez, porez na ukupni

dohodak i dr). Prilikom oporezivanja ovim porezima, vodi se računa o ličnoj situaciji poreskog

obveznika i stoga se subjektni porezi smatraju kao mnogo savršeniji u odnosu na objektne poreze.

Među subjeknim porezima najvću pažnju treba posvetiti porezu na dohodak, i stoga će naredno

izlaganje biti i orjetisano u ovom pravcu.

Porez na dohodak u današnjem smislu riječi pojavio se najprije u Engleskoj, krajem 18-og vijeka.

Ovaj porez je najprije imao karakter ratnog poreza i služio je za finansiranje ratova sa

Napoleonom. U poreskom sistemu Velike Britanije se zadržavao sve do danas, i sada predstavlja

kičmu poreskog sistema ove zemlje. U savremenim uslovima praksa pojednih zemalja u pogledu 8

poreza na dohodak nije identična budući da konkretna rješenja koja primjenjuju pojedne zemlje

zavisi u velikoj mjeri od imperativa tekuće finansijske ili ekonomske politike.

Osnovno pitanje koje se ovdje postavlja je definisanje dohotka kao i elemenata koji se pojavljuju

kao dedukcije oslobođenja. Treba konstatovati da u ovom pogledu postoje znatne razlike, koje se

mogu uočiti ukoliko se posmatra praksa koju provode pojedine zemlje. Pored ovoga ne smije se

izgubiti iz vida ni dilema u vezi s određivanjem poreskog obveznika ukoliko je riječ o fizičkom

licu, koja se svodi na to da li kao poreskog obveznika tretirati domaćinstvo ili porodicu. Potrebno

je ukazati na to da se mogu iznijeti argumenti i za i protiv jednog i drugog rješenja, što je uslovilo

da su se izvjesne zemlje opredjelile za jedno, a druge za drugo rješenje. Svakako, detaljnije

razmatranje rješenja, koja praktikuju pojedine zemlje u pogledu koncepta oporezovanog dohotka

i poreskog obveznika zahtjevalo bi mnogo više prostora, i stoga se na ovom mjestu ne može

detaljnije ulaziti u ova pitanja.

U okviru ovih opštih razmatranja, potrebno je svakako, dodati da pored poreza na lični dohodak

postoji i porez na dohodak preduzeća, kod koga se takođe mogu uočiti određene razlike u

rješenjima koje se praktikuju. Osnovni problem koji se javlja kod poreza na dohodak preduzeća

sastoji se u tome koji dohodak treba da podliježe obavezi plaćanja poreza. Pri rješenju ovog

pitanja javlja se više mogućnosti, i to u rješavanju na bazi teritorijalnog principa, principa

državljanstva idr, što zavisi od konkretne prakse zemlje koja pristupa uvođenja uvođenju ovog

oblika.

U prlilog neposrednim ili direktnim porezima navode se sledeći argumenti:

Neposredni ili direktni porez predstavlja pravične poreze što proističe iz činjenice da se

poreski teret kod ovih poreza utvrđuje na bazi ekonomske snage poreskog obveznika. Potrebno je

istaći da se ova prednost neposrednim porezima može pripisati samo ako se koristi progresivna

stopa, dok korištenjem proporcionalnih stopa ova prednost otpada.

Kao argument u prilog neposrednim ili direktnim porezima navodi se da su prihodi od

ovih poreza stabilniji od prihoda indireknih poreza. Ovaj argument nalazi osnovu u stabilnosti

poreske osnovice neposrednih ili direktnih poreza, što nije slučaj sa posrednim ili indirektnim

porezima.

Kao nedostaci neposrednih ili direktnih poreza uzimaju se sledeći momenti:

Praksa zemalja u kojima dominiraju neposredni porezi je pokazala da neposredni porezi

postavljaju zahtjev za relativno skupljom fiskalnom administrcijom. Treba naglasiti da je ova

9

činjenica i jedan od razloga zašto se zemlja u razvoju koja se odlikuje slabo razvijenim fiskalnim

administracijiom orjentiše u izgradnji svojih poreskih sistema na posredne poreze.

Kao poseban nedostatak neposrednih poreza ističe se i da su ovi porezi psihološki teže

prihvatljivi. Da bi se moglo prići razrezu ovih poreza neophodno je da poreski organi imaju u

vidu cjelokupno poslovanje poreskog obveznika, što nije slučaj sa posrednim porezima.

DIREKTNI POREZI U REPUBLICI SRPSKOJ

Direktni porezi u Republici Srpskoj predstavljaju jedan o najznačajnijih budžetskih prihoda.Kao

takvi zauzimaju izuzetno važno mjesto u javnim finansijama entiteta. Zbog veličine prinosa koji

se ostvaruje pomoću njih kao najrelevantniji nameću se porezi na dobit, dohodak i imovinu.

Svakako, za efikasnost poreske politike entiteta u sprovođenju bilo kojeg od navedenog važnu

ulogu pripisujemo poreskim olakšicima, koje se tretiraju zakonima kojima se uređuju i istoimeni

porezi.

Porez na dobit

Porez na dobit u Republici Srpskoj se obračunava po stopi od 10%.

Isti je prilagođen standardima EU. Pavna lica su obveznici poreza na dobit:

ako obavljaju djelatnost i imaju stalno mjesto poslovanja u Republici Srpskoj za dobit

koja se odnosi na to stalno mjesto poslovanja

ako ostvaruje prihod od nepokretne imovine koja se nalazi u Republici Srpskoj za dobit

koja se odnosi na tu nepokretnu imovinu

Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dobit omogućava umanjenje poreske

osnovice za ulaganja u postrojenja i nepokretnosti u slučaju kada se ona koriste u svrhu

proizvodne i prerađivačke djelatnosti. Umanjenje poreske osnovice predviđeno je i u slučaju

zapošljavanja 30 radnika u toku kalendarske godine. 

 Ova oblast se reguliše sledećim zakonskim aktima:

Zakon o porezu na dobit – primjenjuje se od 01.01.2007. godine (Službeni glasnik RS

91/06)

Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dobit (Službeni glasnik RS 57/12)

10

Zakon o porezu na dohodak – primjenjuje se od 01.01.2007. godine (Službeni glasnik RS

91/06, 128/06, 120/08, 70/10 i 1/11)

Porez na dohodak

Zakon o porezu na dohodak fizičkih lica obračunava se i plaća na slijedeće vrste prihoda:

a) lična primanja;

b) prihode od samostalne djelatnosti;

c) prihode od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine;

d) prihode od kapitala propisane ovim zakonom i

e) kapitalne dobitke.

Isti predviđa da se pri obračunu koriste dvije stope i to od 10% i 15%, zavisno od toga kako je

propisano stavovima 1, 2 i 3, člana 3, zakonskog akta.

Dakle, lica čiji godišnji dohodak do iznosa kojeg čini dvanaest najnižih plata utvrđenihOpštim

kolektivnim ugovorom, se ne oporezuje. Na godišnji dohodak preko navedenog iznosa

prosječne godišnje neto plate u prethodnoj godini, prema podacima nadležnog organa za

statistiku u Republici Srpskoj, primjenjuje se poreska stopa od 10 %.

S druge strane, na godišnji dohodak iznad prethodno navedenog iznosa primjenjuje se poreska

stopa od 15 %.

Zakon koji reguliše ovu oblast je

Zakon o porezu na dohodak (Službeni glasnik RS 01-1144/06 )

Porez na nepokretnosti (imovinu)

Porez na nepokretnosti se plaća u iznosu od 0.05% do 0.5% procjenjene vrijednosti nepokretnosti

na dan 31.12. Od 01.01.2012. godine ukinuti su porezi na imovinu i porez na prenos

nepokretnosti, naslijeđe i poklon. 

Ova oblast uređena je sledećim aktom:

Zakon o porezu na nepokretnost (Službeni glasnik RS 110/08 i 118/09)

Poreske olakšice

11

Što se tiče opštih poreskih oslobađanja novi Zakon o porezu na dohodak je predvidio oslobađanje

poreza na dohodak na primanje lica koje je zaposleno nakon 01.02.2011, a pri tom je starije od 50

godina i prethodno je minimalno proveo godinu dana neprekidno na evidenciji Zavoda za

zapošljavanje.

Takođe postoje poreska oslobađanja u porezu na dohodak i primanja, a u vezi penzije,

otpremnine za odlazak u penziju, otpremnine kod otpuštanja sa posla, naknade za prevoz

isplaćene po posebnim propisima, naknade putnih troškova i dnevnica u svrhu poslovnih

putovanja ili privremenog obavljanja radnih zadataka isplaćene do visine po posebnim propisima.

Naravno ovo su samo neki od najvažnijih izostanaka u obračunu poreza na dobitaki primanja, a

sam zakon predviđa olakšicu ove vrste po 23 osnova, računajući i ove navedene.

U dijelu koji se odnosi na porez ostavlja se mogućnost smanjenja poreske osnovice u vidu

ubrzane amortizacije. Zakonodavac dopušta da se računarska oprema amortizuje u godini

nabavke, dok se za druga postrojenja dopušta trogodišnji rok ispravke vrijednosti, i to 40 % u

prvoj godini i po 30% u drugoj i trećoj godini. Stalna imovina čija je vrijednost do 1000 KM,

može se amortizovati cijelosti u godini nabavke, pod uslovom da je imovina stavljena u funkciju.

Zakonom o porezu na dobit određena je mogućnost da se poreski gubitak iskazan u poreskoj

prijavi, prenosi i nadoknađuje umanjivanjem poreske osnovice u narednih pet godina.

Slično tome, u zakonu postoji opcija da privredni entiteti koji ostvaruju do 100000 KM godišnjih

prihoda i koji ispunjavaju i druge propisane uslove, porez plaćaju na ukupno naplaćen prihod po

stopi od 2%.

Porez po odbitku se ne plaća na dobit vraćenu u zemlju stranog pravnog lica, koja se odnosi na

njegovo stalno mjesto poslovanja, pod uslovom da strano pravno lice posjeduje 10% ili više

akcija u stranom pravnom licu u Republici Srpskoj. Inače, dobit vraćena u zemlju znači preostalu

dobit pravnog lica nakon plaćanja poreza.

Ipak, strana ulaganja mogu biti oslobođena plaćanja poreskih obaveza u skladu sa odredbama

zakona koji regulišu poresku politiku u Republici Srpskoj, uvažavajući član 9. Zakona o politici

direktnih stranih ulaganja u Bosni i Hercegovini. Pravna lica u svojini stranog ulaganja imaju ista

prava, obaveze i odgovornosti kao pravna lica koja su u potpunoj svojini domaćih pravnih ili

fizičkih lica.

U poreskim propisima Republike Srpske nema posebnih predviđenih oslobađanja za strane

ulagače.

12

Privredna komora Republike Srpske je oslobodila plaćanja članarine sve poslovne subjekte koji

se registruju u 2011.godini za ovu godinu i biće oslobođena plaćanja članarine i za narednu

godinu.

DIREKTNI POREZI U RAZVIJENIM ZEMLJAMA

Direktni porezi su se nametnuli kao jedan od primarnih izvora finansiranja različitih država, ali i

kao sredstvo preko kojeg vlade utiču na različite ekonomske tokove i procese, i tako određuju

sprovođenje svojih ekonomskih politika.

U dosadašnjem dijelu rada bavili smo se klarifikacijom samih direktnih i indirektnih poreza, kao i

načinima za njihovo sprovođenje. Isto tako, konkretno smo predstavili sistem direktnih poreza

Republike Srpske, stavljajući akcenat na poreske olakšice.

S obzirom da naš entitet ne pripada teritorijalnim cjelinama sa visokim stepenom razvoja u

nastavku ćemo predstaviti sistem direktnih poreza u nekom od razvijenih ekonomskih sistema.

Naime, iz prethodnog proizilazi da su direktni porezi vrlo bitan faktor za ekonomski oporavak, i

samim time, ekonomski rast i razvoj.

DIREKTNI POREZI U BELGIJI

Mnogi teoretičari vide Belgiju kao dobru priliku za poređenje sa BiH, odnosno Republikom

Srpskom. Naime, riječ je o višenacionalnoj zemlji sastavljenoj od više teritorijalnih cjelina. Ipak,

i pored velikih turbulencija u političkom životu posmatrana zemlja svrstava se u red razvijenih.

Objašnjenje za takav status moguće je tražiti na više različitih strana ali neosporna je činjenica da

direktni porezi,i u vrijeme ekonomske krize, prevazilaze evropski prosjek. Tačnije, u Evropskoj

uniji prosječno se uzdvaja za poreze oko 44.5% dok se za te svrhe u Belgiji izdvaja oko 57.3%.

Figure se odnose na odbitke po zaposlenoj osobi.

Porez na dohodak

13

Porez na dohodak u kraljevini Belgiji je progresivan. Dakle, obračunava se po principu veća

zarada – veća stopa.

Takav progresevni sistem ipak prepoznaje neoporezivi dio, koji se proporcionalno razlikuje sa

promjenom platnih grupa, te poreske odbitke, koji se odobravaju po različitim osnovama.

Olakšice po osnovu odbitaka pronalazimo u slučajevima kao što su:

određena davanja u društveno socijalne svrhe,

dužina puta od mjesta zaposlenja do mjesta zaposlenja,

prebivalište u nerazvijenom mjestu i sl.

Kao što je rečeno, stope poreza na dohodak se razlikuju prema prihodovnim razredima, što se

jasno vidi iz prikaza u tabeli 1.

Razred Godišnji prihodi u € Stopa

1 Do 8.870 25.00%

2 8. 870 – 11.480 30.00%

3 11. 480 – 19. 130 40.00%

4 19. 130 – 35. 060 45.00%

5 Preko 35. 060 50.00%

Tabela 1: Platni razredi i poreske stope

Nije zgorega za pomenuti da se do veličina datih u tabeli došlo se na način što su donosioci

pokušali naći određene granice između visina plata, a na način da se pokušaju razgraničiti

prvenstveno stručna zvanja koja zavise od stope obrazovanja.

Porez na imovinu

Što se tiče poreza na imovinu on se propisuje na nivou lokalnih zajednica i u njihovoj je direktnoj

nadležnosti. Naravno, vlada kao vrhovna zakonodavna vlast i ovdje izdaje smjernice u vidu

gornje i donje granične stope, što i dalje ostavlja prostora donosiocu da izborom stope podmiruje

14

svoje potrebe. Što se tiče konkretnih veličina poreske stope, one se kreću u rasponu od 20% -

50%.

Kao što se primjećuje, riječ je o velikom jazu ali isti je uslovljen atraktivnošću lokacije imovine,

razvijenošću opštine ali i samom politikom razvoja lokalne zajednice.

Poreske olakšice, što se tiče poreza na imovinu, razlikuju se od opštine do opštine. Naime,

određuju se različiti poreski razredi, ali i oni su usklađeni sa politikom o progresivnom

oporezivanju.

Porez na dobit

Kompanije u Belgiji su obavezne da plaćaju poreze na dobit. Rezidentskim kompanijama se

smatraju firme koje imaju registrovane vrhovne upravljačke centre u Kraljevini Belgiji.

Osnovna poreska stopa iznosi 33%, ali na nju se plaća dodatnih 3% uvedenih za vrijeme trajanja

ekonomske krize.

Što se tiče poreskih olakšica u porezu na dobit, kao najbitnija ističe se mogućnost smanjenja

progresivne stope, ali se moraju ispuniti određeni uslovi i to:

kompanija ne vrši raspodjelu dividende u toku godine u iznosu većem od 13% u odnosu

na uplaćeni kapital sa početka godine,

profit kompanije ne prelazi 322.500 EUR,

kompanija plaća godišnji oporezivi prihod od najmanje 36.000 EUR za najmanje jednog

direktora,

kompanija ne pripadaju grupi preduzeća po patronataom Belgijskog koordinacijonog

centra,

kompanija nije organizovana po formi holding kompanija,

kompanija nije 50% ili više u vlasništvu jednog ili više drugih preduzeća.

15

Zaključak

U prethodnim paragrafima analizirali smo neophodne postavke za postojanje poreskog sistema

jedne države, te smo predstavili osnovne pretpostavke postojanja sistema direktnih poreza

Kraljevine Belgije i Republike Srpske. Tokom samog istraživačkog procesa uvjerili smo se u

složenost poreza u smislu njihovog projektovanja na određeni poreski sistem.

Prihvatajući činjenicu da su Republika Srpska i Kraljevina Belgija pripadnici dva teritorijalna

sistema koji su opet nalaze na dva različita nivoa razvoja, zemlja u tranziciji i razvijena zemlja,

došli smo do evidentnih razlika u pretpostavci postojanja dva poreska sistema. Takav zaključak

nas nedvosmisleno navodi na eksplicitno priznanje različitosti i u dijelu koji se odnosi na

indirektne poreze. Istini za volju, nismo ulazili u dublje komparisanje dva sistema u aspektu

indirektnih poreza, ali zbog sprege direktnih i indirektnih poreza i međusobne interakcije, koja je

predstavljena u prvom dijelu rada, direktno se nameće ekletantna kolizija dva.

Dakle, iz svega rečenog, nameće se da Republika Srspka ne može imati doslovno isti poreski

sistem kao neka od razvijenih zemalja jer to je, između ostalog, uslovljeno faktorima kao što su

razvijenost, stopa zaposlenosti i sl. Međutim, približavajući svoju poresku regulativu zakonima

nekih razvijenih zemalja stvara se veća mogućnost za bolje fiskalno djelovanje u budućnosti, iako

na samom početku to može značiti pad povjerenja prema donosiocu od strane građana. Pod

boljim fiskalnim djelovanjem smatra se fiskalno rasterećenje.

I na samom kraju, rad se postavio kao osnova za ostvarivanje ciljeva istraživača čime je postignut

primarni cilj postavljen u samom uvodu.

16

Literatura:

1. Javne finasije i finansijsko pravo, Raković, Milena, Pravni fakultet Banjaluka, 2003.

2. Monetarne i javne finansije, Dušančić, Jovan, Špiroć Nikola, Ekonomski fakultet

Banjaluka, 2009.

3. www.poreskaupravars.org

4. www.wikipedia.org/wiki/Fiskalna_politika

17