Elementet e mbrojtjes n instalimet elektrike ndarseN proesin e eksplantimit t sistemit elektroenergjik n elementet e saja-elektrana,rrjetin elektrik,instalimet ndarse dhe hargjuesit e energjis elektrike mund t vij deri te prishja ose deri te regjimi jonormal i puns.N shumicn e rasteve prishjet jan percjellme ndryshime t rndsishme t rryms dhe tensionit. mund t jet e dmshme pr disa elemente apo pr sistemin energjetik n trsi. Pt t u sigurar pun normale n sitstemin elektroenergjetik sht e domosdoshme t reagohet shpejt me paraqitjen e prishjes,t prcaktohet vendi i shkaktimit t saj dhe t ndalet nga aj i mbeturi i pjess s shndosh (mir) t sistemit prandaj paraqitet nevoja e aplikimit t pajimet(Paisjeve)Automatike,t cilat dot kryejn operacionet e caktuara dhe t prishjeve dhe regjimeve jonormale t puns. Trsia e e paisjeve mbrojtse, t realizuara me ndihmn e elemnteve speciale-Relet,quhen me emr t prgjithschm mbrojtja Rele. Pa mbrojtje Rele sht e pamundur puna normale dhe puna e sigurt e sistemit elektoenergjetik. Ajo sikur t gjitha elementet t sistemit elektroenergjetik dhe reagon me paraqtijen e prishjeve dhe regjimit jonormal t puns.Me paraqaitjen e prishjeve sigurimi vepronme sinjalizimin dhe shkyqje,dot thot elementi me prishje po ndalohet nga pjesa e pjess s padmschme me ndihmn e ndrprersit t forcs,i cili sht pimensionuar pr ndrprerje t rryms n rast t prishjes.Me krijimin e regjimit jonormal t puns siguresa gjithashtu vepron n sinjalizimin dhe n vrarsi be lloji i ndryshimit kryen operacione t domosdoshme pr rivendosjen e regjimit normal t puns ose jep sinjal te personeli kejdestar.N sistemet bashkohore elektroenergjetike.Mbrojtja Rele sht e lidhur ngusht me automatikt e parapar pr riveondsjen e srishme t regjimit normal t paisjet themelore ne kt fush jan: Automatet pr aktivizimin e srishm(ALARMIT)automatt pr aktivizimin e burimeve rezerv t furnizimit,automatt pr shkarkimin frekental etj.

ReletPaisjet (pasijet) e mbrojtjes punojn n principin e mbrojtjes s mnyrs nga madhsia (apo m shum sish) karakteristik pr pun t elementit t mbrojtur.N rast t prsihjes madhsia e matur arrin vlern t ciln kjo prishje karakterizon dhe e cila sht e ndrishme nga vlera n regjimin normal t puns.Paisja mbrojtse automatikisht reagon n ndrshime t tilla t matura t madhsis dhe t aplikoj operacione te t cilat rregullohet elementi i ruajtur nga pasoja e prishjs s padshiruar.Elementi themelor i pajimit t mbrojtjs Rele sht releja.Releja sht pajimi automatik i cili reagon n vlren e caktuar t madhsis hyrse.Madhsia hyrse pr rele sht zakonisht ndonj madhsi kontinuale elektrike (rryma,tensioni etj.)Gjersa madhsia dalse sht shpeshhre positive(psh. T hapura t mbyllura).Parimi i mbrojtjes rele prbn nj apo shpeshher m shum rele t lidhura n mes veti sipas skemave t caktuara. Relet shrbejn pr matjen e madhsive t vzhguara(vshtuara)realizimin e vonesave kohore dhe prcjeljen e operacioneve t duhura.Pasi q prishjet dhe regjimet jon ormale zakonisht prcillen me ndryshimet e rryms,tensioni,impedancs shpejtsis pastaj ndrishimeve t ftohjes s forcs,zhvillmit t madh t sasi s nxetsis.

Relet m t prhapura jan: -Releja elektrike(reagon n madhsin e rryms) -Releja e tensionit(reagon n lartsin e tensionit) -Releja (reagon n madhsin e impedancs) -Releja frekuentive(reagon n ftohje t qarkullimit dhe forcs s madhsis) -Releja termike(reagon n zvillimin e rritur t nxehtsis). Relet mund t reagojn n rritje t madhsis hyrse d.m.th. kur madhsia hyrse t kalon vlern e caktuar,ose me zvogmimin e madhsis hyrse dot thot kur madhsia hyrse t bie nn vlern e caktuar.Pr realizimin e voness kohore prdort releja kohore si shkall dalse t pajimeve mbrojtse t cilat veprojn n yjen e ndrprersit(kto jan zakonisht mbrojtje nga prishjet e mbrendhshme)prdort organi eksektutiv. Sipas norms ky sht rele i fuqishm rele robust i aft te veproj pr ndrprerje t procesit.N praktikn e sotme zbatohen konstuksionet elektromekanike,statike tapjimevemrojtse dhe rele. M detalisht pr konstruksionet rele nsohet n literatur t gjra,ndrsa ktu si shembull dot prshkruhet releja tejelektrike.Releja tejelektrike sht pajim i cili reagon kur rryma kalon vlern e caktuar paraprkisht t vendosur n objektin e mbrojtur.Releja telelektrike mund t jet konstruksion elektromekanik apo statik.Ne fig.1 jan t paraqitura skemat e dy konstruksioneve t thejshta t reles. Si shembull konstruksiont elektromekanik ne fig.1.a. sht paraqitur releja elektromekanike.

Fig 1.a. mbrojtja termike bimetalike dhe diagrami ne funksion te ngarkeses dhe kohes

Principi i mbrojtjes releNga pajimet paraprake shihet q rele nga pamja e automatike sht e mundshme t konsiderohet vepr t qarkut t rregullaciont dhe at si element i cili n vete bashkon funksionet e rregullatorit,komparatori. Pajimit t cili ndrron madhsin e forcs eletktrike t rrymes n forc mekanike.Kjo forc krahasohet me forcn e spirales e cila shkaktohet me pozit t cili e hap spiralen.Pjest dalse jan kontaktet ndrsa madhsia dalsit dalse gjenden kontaktet(hapur-myllurose pozit majtas-pozit nukleare-pozit djathtas) N mbshttjet e releve elektromekanike prcillt sinjali i rryms nga oblejkti i mbrojtur prmes dhnsit mats (fig.2) mund t merr dhnsi mats t padshiruar. Knontaket dalse t releve mbyllin qarkun komandues t cilen e leviz mekanizmi pr ndrprerje i cili ktu sht si pajim lvizs. Mekanizmi pr mdtprerje i cili ktu sht paraqitur si pajim lvizs. Mekanizmi pr prjashtim hap kontaktet e ndrpresit i cili ktu sht pajim elektrik kah objekti i mbrojtur me qka realizohet mbrojtja e objektit t mbrojtur. Pajimet mbrojtse primare dhe sekondare. Pajimet mbrojtse mund t kyqen n rrym dhe tension t rrjetit direkt.Ose prmes transformatorve mats elektrik ose tensionit siq sht paraqitur me shembullin e reles fig.3.(2.80)pajimi mbrojts i kyqur direkt quhet pajim mbrojts Primar,ndrsa Pajimi i kyqur prmes Transformatorit quhet Pajim Mbrojts Sekondar. Paisjet mbrojtse sekondare jan m t prhapura nga ato primarp pr shkak t disa prparsive:- Jan m t izoluar nga tensioni i lart - Mund t vendosen n vende t prshtatshme panvarsisht nga lokacioni i elementit mbrojts. -Prodhohen pr rryma standarte(1A ose 5A) dhe tensioneve (100V) panvarsisht nga rryma dhe tensioni n qarkun e elemniti mbrojts.Prparsia e pajimeve mbrojts primare sth se ato nuk krkojn transformator mats,burime ndihmse t furnizmit t fiquve t vogla n rrjetet t tensionit t gjr 10KV.Zbatimi i tyre sht i mundur vetm aty ku mbrojtja realizohet sipas skemave t thjeshta me ndihmn e reles t ryms dhe tensinoit,pa krkes pr saktsi t madhe.

format e ndryshme te releve dhe kontaktoreve