ENZİMLER VE KLİNİK ENZİMLER VE KLİNİK UYGULAMALARIUYGULAMALARI

ENZİM NEDİR?ENZİM NEDİR?

Canlı hücrelerde sentez edilen, Canlı hücrelerde sentez edilen, protein yapısında olan ve biyolojik protein yapısında olan ve biyolojik aktivite gösteren moleküllerdiraktivite gösteren moleküllerdir

Enzimler biyolojik Enzimler biyolojik katalizörlerdirkatalizörlerdir

Bir hücrede hemen hemen bütün Bir hücrede hemen hemen bütün reaksiyonlar enzimler tarafından reaksiyonlar enzimler tarafından katalizlenirkatalizlenir

Enzimle katalizlenen reaksiyonlar Enzimle katalizlenen reaksiyonlar enzimin olmadığı reaksiyonlardan enzimin olmadığı reaksiyonlardan çok daha hızlı reaksiyonları çok daha hızlı reaksiyonları katalizlerlerkatalizlerler

Bir enzimin aktivite Bir enzimin aktivite gösterebilmesi için;gösterebilmesi için;

Koezim veyaKoezim veyaKofaktörlerKofaktörler

Koenzim Koenzim ;; enzimin katalitik enzimin katalitik aktivitesini arttıran organik aktivitesini arttıran organik moleküllerdirmoleküllerdir

Kofaktör Kofaktör ;; metal iyonlar metal iyonlar

Klinik enzimolojinin Klinik enzimolojinin amacıamacı; hastalıklarda enzim ; hastalıklarda enzim aktivitelerindeki değişikleri ölçerek aktivitelerindeki değişikleri ölçerek organlardaki patolojik değişiklerin organlardaki patolojik değişiklerin yerlerini ve tipini belirlemeye yerlerini ve tipini belirlemeye çalışmaktır.çalışmaktır.

Hücresel hasarın belirleyicileri Hücresel hasarın belirleyicileri olarak bilinen enzimlerin ölçümleri, olarak bilinen enzimlerin ölçümleri, klinik laboratuarın en önemli işlevleri klinik laboratuarın en önemli işlevleri arasındadır.arasındadır.

− Enzimler hücre içerisinde sentezlenmekte ve çoğu fonksiyonlarını burada göstermektedir.

− Normalde plazmada bulunan hc içi enzimlerin bir kısmının, hc’lerin harap olmasından veya sağlıklı hc’lerden taşması sonucu ortaya çıktığı sanılmaktadır.

− Serum enzimlerinin normal değerlerden düşük olması genellikle genetik hasar sonucu enzim sentezlenmemesi yada hastalık nedeni ile sentezindeki azalmaya bağlıdır.

Plazma veya Serum Enzim Plazma veya Serum Enzim Düzeylerini Etkileyen FaktörlerDüzeylerini Etkileyen Faktörler

Enzimlerin TemizlenmesiEnzimlerin TemizlenmesiEnzimlerin Kan Dolaşımına GirişiEnzimlerin Kan Dolaşımına GirişiHücrelerden Enzimlerin SızmasıHücrelerden Enzimlerin SızmasıYaralanmış Hücrelerden Enzim Yaralanmış Hücrelerden Enzim

SalınımıSalınımıEnzim Sentezindeki Artış veya Enzim Sentezindeki Artış veya

Azalmaya Bağlı DeğişikliklerAzalmaya Bağlı Değişiklikler

Tanıda Önemli Enzimlerin Tanıda Önemli Enzimlerin Dokulara DağılımıDokulara Dağılımı

ENZİM TEMEL KAYNAĞI

KLİNİK UYGULAMA

ACP (asit fosfataz) Prostat,eritrosit Prostat CaALT Kc,iskelet kası,kalp Kc parankimal hast.ALD (aldolaz) İskelet kası, kalp Kas hast.ALP Kc,kemik,barsak,böbrek,plasenta Hepatobilier,kemik hast.AMİLAZ Tükrük bezleri,pankreas,over Pankreas hast.AST Kc,İskelet kası,kalp,böbrek,eritrosit MI,Kc parankim,kas hast.CK İskelet kası,beyin,kalp MI,kas hast.GGT Kc, böbrek Hepatobilier hast,alkolikLDH Kalp,Kc, iskelet kası,eritrosit MI,hemoliz,Kc parankim hast5 NT Hepatobilier sistem Hepatobilier hast.

AminotransferazlarAminotransferazlar

Aspartat Aminotransferazlar (AST)Aspartat Aminotransferazlar (AST) ASTAST

L-Aspartat +L-Aspartat +αα-keto glutarik asit Okzaloasetat+L-Glutamat-keto glutarik asit Okzaloasetat+L-Glutamat

AST Doku DüzeyleriAST Doku Düzeyleri

1-Kalp1-Kalp2- Kc2- Kc3- İskelet kası3- İskelet kası4- Böbrek4- Böbrek5- Beyin5- Beyin6- Eritrosit6- Eritrosit

** AST’nin kandaki yarı ömrü 17 saattir AST’nin kandaki yarı ömrü 17 saattir**Eritrosit içi konsantrasyonu serumdan yüksek olduğu için hemolizli Eritrosit içi konsantrasyonu serumdan yüksek olduğu için hemolizli

serumlarda hatalı yüksek sonuçlar elde edilirserumlarda hatalı yüksek sonuçlar elde edilir

*** Bu dokulardan herhangi birinde oluşan hasarda kandaki AST düzeyi artmaktadır. Yani hem kas hastalıklarında hem de MI’de bu enzimin kandaki düzeyi artmaktadır. AST karaciğer hasarının spesifik bir göstergesimidir???

Alanin Aminotransferaz (ALT)Alanin Aminotransferaz (ALT)

ALTALT

L-Alanin+L-Alanin+αα-keto glutarik asit Piruvat+L--keto glutarik asit Piruvat+L-GlutamatGlutamat

** En çok Kc’de bulunurEn çok Kc’de bulunur

** Dolaşımdaki yarı ömrü 50 saattir Dolaşımdaki yarı ömrü 50 saattir• Serum ALT düzeylerindeki en çok artış Serum ALT düzeylerindeki en çok artış

parankimal Kc hast. gözlenir. parankimal Kc hast. gözlenir. Dolayısı ile Dolayısı ile bu enzimin esas kullanımı bu enzimin esas kullanımı hepatoselüler hasarın saptanmasıdır.hepatoselüler hasarın saptanmasıdır.

Klinik Uygulama ve ÖnemiKlinik Uygulama ve Önemi

-Hepatoselüler hst’da AST ve ALT-Hepatoselüler hst’da AST ve ALT

(normalden 20-50 kat fazla)(normalden 20-50 kat fazla)

-Viral Hepatitlerde, enfeksiyon başlangıcından -Viral Hepatitlerde, enfeksiyon başlangıcından 1-2 hf sonra AST ve ALT düzeyleri pik yapar, 1-2 hf sonra AST ve ALT düzeyleri pik yapar, 3-5 hf.arası normal düzeye iner.3-5 hf.arası normal düzeye iner.

-Toksik hepatit tablosunda da enzim düzeyleri-Toksik hepatit tablosunda da enzim düzeyleri

-Kc sirozunda başlangıç döneminde -Kc sirozunda başlangıç döneminde aminotransferaz düzeylerinde 4-5 kat aminotransferaz düzeylerinde 4-5 kat

- Kc’rin primer veya metastatik - Kc’rin primer veya metastatik kanserlerinde enzim düzeyleri 5-10 katkanserlerinde enzim düzeyleri 5-10 kat

--Alkol alımından, opioid, salisilat ve Alkol alımından, opioid, salisilat ve ampisilinampisilin kullanımından sonra kullanımından sonra yükselebilir.yükselebilir.

- - Akut MI geçiren hastalarda Akut MI geçiren hastalarda uygun uygun zaman aralığında ölçülürse zaman aralığında ölçülürse AST AST aktivitesi normalin 4-5 katı dır.aktivitesi normalin 4-5 katı dır. Bu Bu artış 10-15 kata ulaşması durumunda artış 10-15 kata ulaşması durumunda fatal infarktı gösterir. Serum AST deki fatal infarktı gösterir. Serum AST deki artış infarktüsten 8-12 saat sonra başlar artış infarktüsten 8-12 saat sonra başlar ve 2. gün pik yapar ve 5. gününde ve 2. gün pik yapar ve 5. gününde normale döner. MI geçiren hst da serum normale döner. MI geçiren hst da serum ALT düzeylerinde artış daha azdırALT düzeylerinde artış daha azdır

Kreatin Kinaz (CK)Kreatin Kinaz (CK)Kreatinin ATP aracılığı ile reversible Kreatinin ATP aracılığı ile reversible

fosforilasyonunu katalizler. Kas fosforilasyonunu katalizler. Kas kontraksiyonu sırasında reaksiyon tersine kontraksiyonu sırasında reaksiyon tersine katalizlenerek tekrar ATP formunda enerji katalizlenerek tekrar ATP formunda enerji kullanılabilir hale getirilir.kullanılabilir hale getirilir.

CKCK

Kreatin + ATP Kreatin + ATP Kreatinfosfat+ADP Kreatinfosfat+ADP

CK konsantrasyonu CK konsantrasyonu beyin, myokard beyin, myokard dokusu ve iskelet kasında en yüksektir. dokusu ve iskelet kasında en yüksektir. Diğer dokularda çok az bulunur. Kc ve Diğer dokularda çok az bulunur. Kc ve eritrositlerde hiç yoktur. Serum CK aktivitesi eritrositlerde hiç yoktur. Serum CK aktivitesi cinsiyet, yaş, kas kütlesi ve ırk ile bağlantılıdır.cinsiyet, yaş, kas kütlesi ve ırk ile bağlantılıdır.

Klinik Uygulama ve ÖnemiKlinik Uygulama ve Önemi

Başta Duchenne tipi olmak üzere Başta Duchenne tipi olmak üzere tüm muskuler distrofilerde serum CK tüm muskuler distrofilerde serum CK aktivitesiaktivitesi

Ezici yaralanmalar, kas nekrozu, Ezici yaralanmalar, kas nekrozu, alkolizm, ve alkolik myopati, ağır alkolizm, ve alkolik myopati, ağır eğzersizler, viral enfeksiyonlar, eğzersizler, viral enfeksiyonlar, sepsis, intramuskuler enjeksiyonlar, sepsis, intramuskuler enjeksiyonlar, cerrahi ve direkt travmalar ve bazı cerrahi ve direkt travmalar ve bazı ilaçlar da serum CK düzeylerini ilaçlar da serum CK düzeylerini

CK aktivitesine etki eden CK aktivitesine etki eden iLAÇLAR,iLAÇLAR,

- Aminokaproik asit- Aminokaproik asit - Lidokain- Lidokain- Amfoterisin B- Amfoterisin B - D-penisilamin- D-penisilamin- Karbenoxolon- Karbenoxolon - Kinidin- Kinidin- Siklopropan- Siklopropan- Dietil eter- Dietil eter- Halotan- Halotan

- MI ‘dan sonra ilk 4-6 saat içerisinde - MI ‘dan sonra ilk 4-6 saat içerisinde serum CK , 18-30. saatlerde pik serum CK , 18-30. saatlerde pik yapar, 3. gün normal düzeye ineryapar, 3. gün normal düzeye iner

- Hipotiroidi hastalarında CK düzeyi 5 - Hipotiroidi hastalarında CK düzeyi 5 kat kat

- Yatak istirahatinin, serum CK düzeyini - Yatak istirahatinin, serum CK düzeyini %20 hatta bazı hastalarda daha da %20 hatta bazı hastalarda daha da saptanmıştır. saptanmıştır.

Kreatin Kinaz İzoenzimleriKreatin Kinaz İzoenzimleri

İki alt üniteden oluşurİki alt üniteden oluşurBeyin (B) Beyin (B) ve ve kas (M) kas (M) olarak adlandırılırolarak adlandırılır

BB izoenzimi BB izoenzimi CKCK11 en çok beyinde, en çok beyinde, daha az Ac, prostat, mesane, plasenta ve daha az Ac, prostat, mesane, plasenta ve tiroid bezinde.tiroid bezinde.

BM izoenzimi BM izoenzimi CKCK22 en çok myokard en çok myokard dokusundadır dokusundadır

MM izoenzimi MM izoenzimi CKCK33 en çok iskelet en çok iskelet kasında ve daha az olarak myokarda kasında ve daha az olarak myokarda bulunur. bulunur.

Aldolaz (ALD)Aldolaz (ALD)Sitoplazmada yer alan glikolitik enzimdirSitoplazmada yer alan glikolitik enzimdir

Fruktoz-1,6 difosfat Fruktoz-1,6 difosfat DHAP+GA3P DHAP+GA3P

- - Kas hst.rının tanısında kullanılır. Kas hst.rının tanısında kullanılır. En fazla Duchenne tipi En fazla Duchenne tipi

muskuler distrofilerde saptanır.muskuler distrofilerde saptanır.

- MI da serum ADL aktivitesi 5-8 kat gösterir. Yükselme ve - MI da serum ADL aktivitesi 5-8 kat gösterir. Yükselme ve

düşüş AST aktivitesi ile parallellik gösterir.düşüş AST aktivitesi ile parallellik gösterir.

- Viral hepatitte normalin 7-20 katı gösterir.- Viral hepatitte normalin 7-20 katı gösterir.

- - KortizolKortizol ve ve ACTHACTH preparatlarının kullanılması serum ADL preparatlarının kullanılması serum ADL

aktivitesini aktivitesini

Laktat Dehidrogenaz (LDH)Laktat Dehidrogenaz (LDH)

Tüm memeli dokularında yaygın Tüm memeli dokularında yaygın olarak bulunur. Myokard, böbrek, Kc ve olarak bulunur. Myokard, böbrek, Kc ve kas en zengin dokulardır.kas en zengin dokulardır.

LDHLDH

Piruvat + NADH+H Laktat +NADPiruvat + NADH+H Laktat +NAD

Serum LDH artışı birçok hastalıklarda görülür.Serum LDH artışı birçok hastalıklarda görülür. ** 2 - 40 katına ulaşabilen en yüksek değerler; 2 - 40 katına ulaşabilen en yüksek değerler;- Megaloblastik anemi- Megaloblastik anemi- Metastatik Kc kanseri- Metastatik Kc kanseri- Şok- Şok- Hipoksi- Hipoksi

MI başlangıcından sonra ilk MI başlangıcından sonra ilk 24 saat içerisinde hemen hemen 24 saat içerisinde hemen hemen bütün hast. LDH düzeyleri bütün hast. LDH düzeyleri yükselir. yükselir.

En yüksek değerler Kc veya En yüksek değerler Kc veya ekstrahepatik metastaz yapmış ekstrahepatik metastaz yapmış olgularda rastlanırolgularda rastlanır

LDH İzoenzimleriLDH İzoenzimleri5 ayrı komponentten oluşur.5 ayrı komponentten oluşur.

KalpKalp polipeptit zinciri polipeptit zinciri (H) (H) ve ve iskelet iskelet kası kası zinciri zinciri (M) (M) olmak üzere iki farklı olmak üzere iki farklı subinitin dört tanesinin bir araya gelmesi ile subinitin dört tanesinin bir araya gelmesi ile izoenzimler oluşurizoenzimler oluşur

- HHHH (LDH1)- HHHH (LDH1)- HHHM (LDH2)- HHHM (LDH2)- HHMM (LDH3)- HHMM (LDH3)- HMMM (LDH4 )- HMMM (LDH4 )- MMMM (LDH5)- MMMM (LDH5)

Myokard ve eritrositlerde LDHMyokard ve eritrositlerde LDH1 1 ve ve LDHLDH2 2

İskelet kası ve Kc’de LDHİskelet kası ve Kc’de LDH44 ve LDH ve LDH55

Ac, dalak, tiroid’de LDHAc, dalak, tiroid’de LDH33

Akut MI’ da LDH serumda 48 saat Akut MI’ da LDH serumda 48 saat boyunca yüksek kalır.boyunca yüksek kalır.

İzositrat Dehidrogenaz (ICD)İzositrat Dehidrogenaz (ICD)

ICD enzimi Kc, kalp, iskelet kası, ICD enzimi Kc, kalp, iskelet kası, böbrek, adrenal bez ve eritrositlerde böbrek, adrenal bez ve eritrositlerde bulunur.bulunur.

Serumda bulunan enzim aktivitesi Serumda bulunan enzim aktivitesi esas olarak esas olarak Kc kaynaklıdırKc kaynaklıdır

Serum ICD aktivitesindeki artış Serum ICD aktivitesindeki artış parankim hasarının duyarlı bir parankim hasarının duyarlı bir göstergesidir.göstergesidir.

Glutamat Dehidrogenaz Glutamat Dehidrogenaz (GLD)(GLD)

En çok Kc, myokard ve böbrekte En çok Kc, myokard ve böbrekte bulunur.bulunur.

Normal serumda eser miktarda Normal serumda eser miktarda bulunurbulunur

Ancak hepatoselüler hasarın olduğu Kc Ancak hepatoselüler hasarın olduğu Kc hst. da serum enzim aktivitesihst. da serum enzim aktivitesi

Serum GLD aktivitesinde en fazla artış Serum GLD aktivitesinde en fazla artış halotanhalotan entoksikasyonda meydana entoksikasyonda meydana gelir.gelir.

Alkalen Fosfataz (ALP)Alkalen Fosfataz (ALP)

Fosfataz grubu enzimlerindendirFosfataz grubu enzimlerindendirKc, kemik, böbrek barsak ve Kc, kemik, böbrek barsak ve

plasentada bulunur.plasentada bulunur.Barsaklarda lipidlerin taşınması ve Barsaklarda lipidlerin taşınması ve

kemikte kalsifikasyon olayları ile kemikte kalsifikasyon olayları ile ilişkilidir.ilişkilidir.

Normal kişilerin serum ALP enziminin Normal kişilerin serum ALP enziminin çoğu, Kc ve kemik kökenli çoğu, Kc ve kemik kökenli izoenzimlerinden oluşurizoenzimlerinden oluşur

Serum ALP enzim aktivitesinin Serum ALP enzim aktivitesinin ölçülmesi 2 grup hastalıkta önemlidir.ölçülmesi 2 grup hastalıkta önemlidir.

- Hepatobilier hast.- Hepatobilier hast.

- Kemik hastalıkları- Kemik hastalıkları

●● Özellikle ekstrahepatik tıkanmalarda Özellikle ekstrahepatik tıkanmalarda ALP artışı daha belirgindir. Bu artış ALP artışı daha belirgindir. Bu artış serum bilirubin artış hızına paraleldir.serum bilirubin artış hızına paraleldir.

ALP İzoenzimleriALP İzoenzimleri

Serumdaki total ALP aktivitesini Kc, Serumdaki total ALP aktivitesini Kc, kemik ve gebe kadınlarda plasental kemik ve gebe kadınlarda plasental kökenli izoenzimler oluşturur.kökenli izoenzimler oluşturur.

Plasental izoenzim ısıya dayanıklıdır. Plasental izoenzim ısıya dayanıklıdır. Serum 56 C’de 15 dak. Isıtıldığında Serum 56 C’de 15 dak. Isıtıldığında kemik kökenli izoenzim %90, barsak kemik kökenli izoenzim %90, barsak ve Kc kökenli izoenzimler %60 ve Kc kökenli izoenzimler %60 oranında inhibe olur oranında inhibe olur

SAFRA SİSTEMİ ENZİMLERİSAFRA SİSTEMİ ENZİMLERİ

Safra sisteminin incelenmesinde Safra sisteminin incelenmesinde başlıca 4 enzim aktivitesi kullanılır.başlıca 4 enzim aktivitesi kullanılır.

• Alkalen FosfatazAlkalen Fosfataz• 5-nükleotidaz5-nükleotidaz• Gamaglutamil transferazGamaglutamil transferaz• Lösin aminopeptidazLösin aminopeptidaz

5 5 '' -Nükleotidaz (5 -Nükleotidaz (5 '' -NT) -NT)• Fosfataz grubu bir enzimdirFosfataz grubu bir enzimdir• AMP gibi,nükleozid 5-fosfatları etkiler ve AMP gibi,nükleozid 5-fosfatları etkiler ve

inorganik fosfatın ayrılmasını sağlarinorganik fosfatın ayrılmasını sağlar• Organizmadaki dokuların hemen Organizmadaki dokuların hemen

hepsinde ve sitoplazmik membranda hepsinde ve sitoplazmik membranda lokalize olarak bulunur.lokalize olarak bulunur.

55'' -NT -NT

Adenozin 5-monofosfat+HAdenozin 5-monofosfat+H22O Adenozin+ FosfatO Adenozin+ Fosfat

55''–Nükleotidazın serum aktivitesi –Nükleotidazın serum aktivitesi hepatobilier hst.da 2-6 kat kadar hepatobilier hst.da 2-6 kat kadar

Kemik hst.da normal düzeydedir. Kemik hst.da normal düzeydedir. Bu nedenle serum ALP aktivitesindeki Bu nedenle serum ALP aktivitesindeki artışın hepatobilier hast.? kemik artışın hepatobilier hast.? kemik kökenli hast.? 5kökenli hast.? 5''–Nükleotidaz enzimi –Nükleotidaz enzimi kullanılır.kullanılır.

Hepatobilier hast.da tanı koydurucu Hepatobilier hast.da tanı koydurucu özelliği ALP’dan daha spesifiktir.özelliği ALP’dan daha spesifiktir.

Gamaglutamil Transferaz Gamaglutamil Transferaz (GGT)(GGT)

GGT hc membranı ve mikrozomal GGT hc membranı ve mikrozomal fraksiyonlarda yer alırfraksiyonlarda yer alır

Hc membranından A.A taşınması ve Hc membranından A.A taşınması ve glutatyon metabolizması ile ilişkilidir.glutatyon metabolizması ile ilişkilidir.

En çok böbrek dokusunda bulunur, Kc ve En çok böbrek dokusunda bulunur, Kc ve pankreas da GGT’den zengindir.pankreas da GGT’den zengindir.

Serumdaki GGT aktivitesinin hepatobilier Serumdaki GGT aktivitesinin hepatobilier sistemden kaynaklandığı sanılmaktadırsistemden kaynaklandığı sanılmaktadır

GGT’nin esas klinik değeri hepatobilier GGT’nin esas klinik değeri hepatobilier hast.dırhast.dır

Primer veya sekonder Kc kanserlerindePrimer veya sekonder Kc kanserlerinde Hepatitlerde hafif düzeylerde Hepatitlerde hafif düzeylerde Yağlı Kc’ri olan obez hast.da GGT aktivitesi Yağlı Kc’ri olan obez hast.da GGT aktivitesi

2-5 kat 2-5 kat GGT mikrozomal enzim olduğu için GGT mikrozomal enzim olduğu için

mikrozomal indüksiyonuna yanıt olarak mikrozomal indüksiyonuna yanıt olarak doku değeri Bu özelliği nedeniyle kronik doku değeri Bu özelliği nedeniyle kronik alkol kullananlarda, alkol kullananlarda, fenitoin ve fenitoin ve fenobarbitalfenobarbital gibi ilaçları kullananlarda gibi ilaçları kullananlarda serum düzeyleri serum düzeyleri

Prostat bezinde GGT yüksek düzeylerdedir. Prostat bezinde GGT yüksek düzeylerdedir. Erkeklerde serum GGT aktivitesi daha Erkeklerde serum GGT aktivitesi daha

Lösin Amino Peptidaz (LAP)Lösin Amino Peptidaz (LAP)

LAP düzeyleri hepatobilier hast. LAP düzeyleri hepatobilier hast. çoğunda çoğunda

HepatitHepatitSirozSirozMetastatik Kc kanseriMetastatik Kc kanseriPankreatitPankreatitHepatobilier hast.da serum LAP Hepatobilier hast.da serum LAP

değerleri ALP ile paralellik gösterir.değerleri ALP ile paralellik gösterir.

AmilazAmilaz

Hidrolaz grubu bir enzimdir.Hidrolaz grubu bir enzimdir.Amilopektin ve glikojen gibi dallanmış Amilopektin ve glikojen gibi dallanmış

polisakkaritleri hidroliz eder.polisakkaritleri hidroliz eder.Yapıdaki Yapıdaki αα-1,4 glikozidik bağlarını -1,4 glikozidik bağlarını

parçalayarak glukoz molekülünü ana parçalayarak glukoz molekülünü ana yapıdan ayırır.yapıdan ayırır.

Bu enzim; Bu enzim; pankreaspankreas ve ve tükrük bezi tükrük bezi kaynaklıdır. Semen, testis, over, çizgili kaynaklıdır. Semen, testis, over, çizgili kas, Ac ve yağ dokusunda da bulunur.kas, Ac ve yağ dokusunda da bulunur.

Amilaz, böbrek glomerüllerinden Amilaz, böbrek glomerüllerinden geçebilecek kadar küçük moleküler yapıya geçebilecek kadar küçük moleküler yapıya sahip olduğundan, normalde sahip olduğundan, normalde idrarda bulunan tek plazma enzimidir.

Serum amilaz aktivitesi başta pankreas Serum amilaz aktivitesi başta pankreas hast., tükrük bezi lezyonları, böbrek hast., tükrük bezi lezyonları, böbrek yetmezliği ve transplantasyonu, akut yetmezliği ve transplantasyonu, akut alkolizm olmak üzere bir çok hast.da alkolizm olmak üzere bir çok hast.da

Akut pankreatitde 2-12 saatte enzim Akut pankreatitde 2-12 saatte enzim aktivitesi başlar, 12-72 saatte pik yapar aktivitesi başlar, 12-72 saatte pik yapar ve 3-4 günde normale döner.ve 3-4 günde normale döner.

Böbrek yetmezliğinde renal Böbrek yetmezliğinde renal klirensin azalmasına bağlı olarak klirensin azalmasına bağlı olarak serum amilaz düzeyleri serum amilaz düzeyleri

Ac ve over tümörlerinde normalin Ac ve over tümörlerinde normalin 50 katına varan amilaz artışları olabilir.50 katına varan amilaz artışları olabilir.

Pankreatitlilerde amilaz klirensi Pankreatitlilerde amilaz klirensi artar. Böbrek fonksiyon testleri normal artar. Böbrek fonksiyon testleri normal olan kişilerde amilaz-kreatinin klirens olan kişilerde amilaz-kreatinin klirens oranı %2-5 arasındadır. oranı %2-5 arasındadır.

Akut pankreatitlilerde Akut pankreatitlilerde proteinlerin tubuler reabsorbsiyonu proteinlerin tubuler reabsorbsiyonu azalır ve amilaz-kreatinin klirens azalır ve amilaz-kreatinin klirens oranı (ACCR) % 8’in üzerine çıkar. oranı (ACCR) % 8’in üzerine çıkar. Yanıklar, böbrek yetmezliği, myelom Yanıklar, böbrek yetmezliği, myelom ve hemoglobinüri’de ACCR yükselir.ve hemoglobinüri’de ACCR yükselir.

İdrar amilazı X Serum İdrar amilazı X Serum KreatiniKreatini

ACCR (%) = ACCR (%) =

Serum Amilazı X İdrar Serum Amilazı X İdrar

KreatiniKreatini

Serumdaki amilaz molekülü Ig G, Ig Serumdaki amilaz molekülü Ig G, Ig A’ya yada yüksek molekül ağırlıklı A’ya yada yüksek molekül ağırlıklı plazma proteinleri ile komplex plazma proteinleri ile komplex oluşturarak makroamilaz molekülünü oluşturarak makroamilaz molekülünü meydana getirirler. Makroamilaz meydana getirirler. Makroamilaz böbrek glomerüllerinden süzülemez ve böbrek glomerüllerinden süzülemez ve serum amilaz düzeyleri Bu şekilde serum amilaz düzeyleri Bu şekilde sağlıklı kişilerde amilaz aktivitesi 6-8 sağlıklı kişilerde amilaz aktivitesi 6-8 kat Bu duruma kat Bu duruma MAKROAMİLAZEMİMAKROAMİLAZEMİ denirdenir

Lipaz Lipaz

En fazla pankreasta bulunur.En fazla pankreasta bulunur. Trigliseritlerin monogliseritlere hidrolizini Trigliseritlerin monogliseritlere hidrolizini

katalizler.katalizler. Aktivitesini tam olarak gösterebilmesi için Aktivitesini tam olarak gösterebilmesi için

safra tuzları ve ve kolipazkolipaz adlı kofaktöre ihtiyaç adlı kofaktöre ihtiyaç duyar.duyar.

Lipaz, kolik ve deoksikolik asitin oluşturduğu Lipaz, kolik ve deoksikolik asitin oluşturduğu miçeller içindeki trigliseritleri hidroliz eder miçeller içindeki trigliseritleri hidroliz eder ancak direkt olarak miçellere bağlanamaz ve ancak direkt olarak miçellere bağlanamaz ve kolipaz, enziminin miçellere tutunmasını kolipaz, enziminin miçellere tutunmasını sağlar.sağlar.

Akut pankreatitte serum lipaz aktivitesi Akut pankreatitte serum lipaz aktivitesi 4-8 saat içerisinde başlar, 24 saatte 4-8 saat içerisinde başlar, 24 saatte pik yapar ve 8-14 günde normale döner.pik yapar ve 8-14 günde normale döner.

Lipaz düzeyleri, amilazdan daha uzun Lipaz düzeyleri, amilazdan daha uzun süre yüksek kalır. Amilaz ve lipaz serum süre yüksek kalır. Amilaz ve lipaz serum aktiviteleri pankreatitlerde paralel aktiviteleri pankreatitlerde paralel seyretmediği için bu hast.da her ikisinin seyretmediği için bu hast.da her ikisinin de ölçümünün yapılması önerilmektedir.de ölçümünün yapılması önerilmektedir.

Pankreas karsinomları veya taşları Pankreas karsinomları veya taşları pankreas kanalının tıkanmasına yol pankreas kanalının tıkanmasına yol açarak serum lipaz aktivitesinde artışa açarak serum lipaz aktivitesinde artışa neden olurlar. neden olurlar.

TripsinTripsin Tripsin enzimi, lizin veya arginin A.A’rinin Tripsin enzimi, lizin veya arginin A.A’rinin

karboksil gruplarının diğer A.A’lerle karboksil gruplarının diğer A.A’lerle oluşturdukları peptit bağlarını hidroliz ederoluşturdukları peptit bağlarını hidroliz eder

Çocuklardaki kistik fibrozis hast.da pankreas Çocuklardaki kistik fibrozis hast.da pankreas tripsin salgısında azalma vardır. tripsin salgısında azalma vardır.

Tripsin düzeyleri duedonal sıvıda ya da taze Tripsin düzeyleri duedonal sıvıda ya da taze feçeste belirlenir.feçeste belirlenir.

Kronik böbrek yetmezliğinde de serum Kronik böbrek yetmezliğinde de serum tripsin I düzeyleri yükselirtripsin I düzeyleri yükselir

Serum tripsin aktivitesinin en yararlı olduğu Serum tripsin aktivitesinin en yararlı olduğu hastalıklar kronik hepatit ve kistik hastalıklar kronik hepatit ve kistik fibrozisdir.fibrozisdir.

KimotripsinKimotripsin

Triptofan, lösin, ve tirozin gibi A.A’rin Triptofan, lösin, ve tirozin gibi A.A’rin karboksil gruplarındaki yada fenil karboksil gruplarındaki yada fenil alaninin aromatik kalıntılarındaki alaninin aromatik kalıntılarındaki peptit bağlarını hidroliz eder.peptit bağlarını hidroliz eder.

Pankres hast.incelenmesinde Pankres hast.incelenmesinde kullanılır.kullanılır.

Kistik fibrozisde ve akut pankreatitte Kistik fibrozisde ve akut pankreatitte 3-5 katı artışlar gözlenir.3-5 katı artışlar gözlenir.

Kolinesteraz (ChE)Kolinesteraz (ChE)

Serumdaki kolinesteraza Serumdaki kolinesteraza pseudokolinesteraz adı da verilir. pseudokolinesteraz adı da verilir. Bunun nedeni eritrosit ve sinir Bunun nedeni eritrosit ve sinir dokusunda bulunan gerçek dokusunda bulunan gerçek kolinesterazdan ayırt etmek içindir.kolinesterazdan ayırt etmek içindir.

Viral hepatit, siroz, metastatik Viral hepatit, siroz, metastatik karsinom da düzeyleri azalır.karsinom da düzeyleri azalır.

Akut viral hepatitte, hastalığın en ağır Akut viral hepatitte, hastalığın en ağır döneminde serum döneminde serum kolinesteraz aktivitesi en düşük seviyelerdedir.aktivitesi en düşük seviyelerdedir.

Hasta iyileştikçe serum Hasta iyileştikçe serum kolinesteraz düzeyleri normale döner. düzeyleri normale döner. Bu nedenle serum Bu nedenle serum kolinesteraz aktivitesi iyileşmenin ve prognozun bir aktivitesi iyileşmenin ve prognozun bir indeksi olarak kullanılabilir.indeksi olarak kullanılabilir.

Serum Serum kolinesteraz aktivitesinin aktivitesinin düşük olması malnütrüsyon, akut düşük olması malnütrüsyon, akut enfeksiyonlar, anemiler, MI’da görülür.enfeksiyonlar, anemiler, MI’da görülür.

Asit Fosfataz (ACP)Asit Fosfataz (ACP)

Prostat dokusunda yüksek Prostat dokusunda yüksek konsantrasyonlarda bulunur.konsantrasyonlarda bulunur.

● ● Serum ACP düzeyleri metastatik Serum ACP düzeyleri metastatik prostat CA’da artar. Kanser dokusu, prostat CA’da artar. Kanser dokusu, prostat kapsülünün dışına çıkmış prostat kapsülünün dışına çıkmış hast.da %50-75’inde ACP düzeyleri hast.da %50-75’inde ACP düzeyleri Kanser dokusu, kapsülün içinde olan Kanser dokusu, kapsülün içinde olan hast.da ACP düzeyleri genellikle hast.da ACP düzeyleri genellikle normaldir.normaldir.

Eritrositlerde de ACP aktivitesi Eritrositlerde de ACP aktivitesi olduğundan prostatik asit fosfataz olduğundan prostatik asit fosfataz enzimini prostat dışı kaynaklı asit enzimini prostat dışı kaynaklı asit fosfatazdan ayırt etmek gereklidir.fosfatazdan ayırt etmek gereklidir.

Paget hastalığı ve kemik Paget hastalığı ve kemik metastazı olan meme CA’da da metastazı olan meme CA’da da serum asit fosfataz aktivitesi artar.serum asit fosfataz aktivitesi artar.

Anjiotensin Konverting Enzim Anjiotensin Konverting Enzim (ACE)(ACE)

Bu enzim, Bu enzim,

ACEACE

Anjiotensin I Anjiotensin IIAnjiotensin I Anjiotensin II «kan basıncı düzenlenmesi ve elektrolit

dengesi üzerinde önemli bir rol oynamaktadır»

ACE’nin esas kaynağı Ac, özellikle pulmoner ACE’nin esas kaynağı Ac, özellikle pulmoner arterdeki endotel hücrelerdirarterdeki endotel hücrelerdir

ACE inhibitörleri ile tedavi edilen hastalarda ACE inhibitörleri ile tedavi edilen hastalarda enzim düzeylerinde azalma saptanması enzim düzeylerinde azalma saptanması mümkündürmümkündür

AMI tanısı için sıklıkla kullanılan AMI tanısı için sıklıkla kullanılan belirleyiciler; belirleyiciler;

- CK-MB,

- LDH,

- Miyoglobin,

- Homosistein

- Kardiyak Troponinlerdir.

MiyoglobinMiyoglobinMiyoglobin, miyokard hasarı sonucu Miyoglobin, miyokard hasarı sonucu

hücrelerden salınır ve kana karışır.hücrelerden salınır ve kana karışır.

İnfarktüsün başlamasından sonra birkaç İnfarktüsün başlamasından sonra birkaç saat içinde artış göstermektedir. Pik saat içinde artış göstermektedir. Pik seviyesine CK’den daha erken ulaşır.seviyesine CK’den daha erken ulaşır.

Yükselme zamanının çok kısa olması ve Yükselme zamanının çok kısa olması ve iskelet kasının çok ufak hasarlarında da iskelet kasının çok ufak hasarlarında da artması miyoglobinin AMI’deki seri artması miyoglobinin AMI’deki seri tayinlerinin klinik önemini azaltır.tayinlerinin klinik önemini azaltır.

TROPONİNLERTROPONİNLER• Kalp damar tıkanıklığı hakkında bilgi veren

MI öncülü olarak değerlendirilir, • İnfarktüs sonrasındaki 12 saat boyunca

kanda yükselir,

Troponin, farklı yapı ve fonksiyonlara sahip 3 Troponin, farklı yapı ve fonksiyonlara sahip 3 alt üniteden oluşan bir proteindir.alt üniteden oluşan bir proteindir.

Troponin T (TnT), Troponin T (TnT),

Troponin I (TnI), Troponin I (TnI),

Troponin C (TnC), Troponin C (TnC),

cTn’lercTn’ler

Kardiyak troponin T ve I (cTnT ve cTnI), Kardiyak troponin T ve I (cTnT ve cTnI), AMI ve minör miyokardiyal hasarın AMI ve minör miyokardiyal hasarın saptanmasında önem kazanmışlardır.saptanmasında önem kazanmışlardır.

Troponin T ve troponin I’nın benzer Troponin T ve troponin I’nın benzer biyokimyasal özelliklere sahip olduğu öne biyokimyasal özelliklere sahip olduğu öne sürülmekte ve sonuçların birbirinin yerine sürülmekte ve sonuçların birbirinin yerine kullanılabileceği kabul edilmektedir. kullanılabileceği kabul edilmektedir. Ancak bunun doğru olmadığını gösteren Ancak bunun doğru olmadığını gösteren önemli biyokimyasal farklılıklar önemli biyokimyasal farklılıklar bulunmaktadır.bulunmaktadır.

H O M O S İ S T H O M O S İ S T E İ NE İ N

Serum Enzimlerinin Klinik Serum Enzimlerinin Klinik UygulamasıUygulaması

Hastalıkların tanısı konabilirHastalıkların tanısı konabilirHastalığın gidişi incelenebilirHastalığın gidişi incelenebilirHastalık subklinik iken ortaya Hastalık subklinik iken ortaya

çıkartılabilirçıkartılabilir