pitanje 1 – Međunarodni standardi ekonomskih socijalnih i kulturnih prava

pitanje 2 – Različito tumačenje građanskih i političkih prava i socijalnih i ekonomskih prava

pitanje 3 - Po velja EU o osnovnim pravima (2000. g.)

Ova Povelja reafirmiše, poštujući ovlašćenja i zadatke Zajednice i Unije i princip subsidijarnosti, prava koja proističu, naročito iz ustavnih tradicija i međunarodnih obaveza koje su zajedniške za države članice, iz Ugovora o Evropskoj Uniji, ugovora Zajednice, Evropske Konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, društvenih povelja koje je usvojila Zajednica i Savet Evrope i iz slučajeva iz sudske prakse Suda pravde Evropskih Zajednica i Evropskog suda za ljudska prava.Uživanje tih prava povlači za sobom odgovornosti i obaveze u odnosu na druga lica, ljudsku zajednicu i buduće generacije. Zbog toga Unija priznaje prava, slobode i principe koji su zacrtani u ovom dokumentuPovelja u okviru šest poglavlja - Dostojanstvo, Slobode, Jednakost, Solidarnost, Građanska prava i Pravda – u 54 člana izlaže osnovne vrijednosti EU kao i građanska, politička, ekonomska i socijalna prava građana EU. Prvo poglavlje Dostojanstvo obuhvata pravo na ljudsko dostojanstvo koje je nepovredivo i koje se mora poštovati i štititi. Takođe i pravo na život što znači da svako ima pravo na život i ne smije biti osuđen na smrt ili pogubljen, pravo na poštovanje ličnog integriteta; zabranu mučenja, nehumanog ili ponižavajuće tretmana ili kažnjavanja; zabranu ropstva i prinudnog rada što podrazumijeva da se ni od koga se ne smije tražiti da vrši prisilni ili prinudni rad i da je trgovina ljudskim bićima je zabranjena.

Drugo poglavlje, Slobode, se sastoji od 14 članova. Pravo na ličnu slobodu i bezbijednost, pravo na zaštitu ličnih podataka koji se odnose na njega odnosno nju. A koji se moraju koristiti samo za određene, utvrđene svrhe i na bazi pristanka odnosnog lica ili na nekoj drugoj zakonom predviđenoj osnovi. Pravo da se poštuje njegov odnosno njen privatni i porodični život, dom I komuniciranje. Pravo na brak i pravo na zasnivanje porodice koje mora biti garantovano u skladu sa nacionalnim zakonima kojima se uređuje ostvarivanje tih prava. Pravo na slobodu mišljenja, savjesti i religije što uključuje slobodu promjene religije ili uvjerenja, i slobodu da pojedinačno ili u zajednici sa drugima, na javnom mjestu ili privatno, manifestuje svoju religiju ili uvjerenje kroz obožavanje, propovjedanje, vršenje službe i posmatranje. Pravo na slobodu izražavanja, što obuhvata slobodu zauzimanja stavova i pravo na primanje i davanje informacija i ideja bez ometanja od strane javnih vlasti i bez obzira na granice. Svako ima pravo na slobodu mirnog okupljanja i slobodu udruživanja na svim nivoima, narocito u političkim, sindikalnim i građanskim stvarima, sto podrazumijeva pravo svakoga da osniva sindikate i pridružuje im se radi zaštite njegovog odnosno njenih interesa. Umjetnost i naučna istraživanja biće oslobođena svih ograničenja. Poštovaće se akademske slobode. Pravo na obrazovanje i pravo na profesionalnu i trajnu obuku koje uključuje mogućnost besplatnog obaveznog obrazovanja i prava roditelja da svojoj djeci obezbijede takvo obrazovanje i školovanje koje će biti usaglašeno sa njihovim religioznim, filozofskim i pedagoškim ubjeđenjima, u skladu sa nacionalnim zakonima kojima se uređuje ostvarivanje te slobode i tog prava. Pravo na zaposlenje i na slobodno izabrano ili prihvaćeno zanimanje. Priznaje se pravo na vršenje poslovnih aktivnosti u skladu sa zakonima Zajednice, nacionalnim zakonima i nacionalnom praksom. Svako ima pravo da posjeduje, koristi, otuđuje i nasleđuje njegovu odnosno njenu zakonski stečenu imovinu. Niko ne smije biti lišen njegove odnosno njene imovine, izuzev u javnom interesu i u slučajevima i pod okolnostima koji su predviđeni zakonom, kada će za taj gubitak biti blagovremeno isplaćena pravična nadoknada. Korišćenje imovine može biti regulisano zakonima samo ukoliko je to neophodno zbog opšteg interesa. Intelektualna svojina će biti zaštićena. Pravo na azil će biti garantovano, uz puno poštovanje odredbi Ženevske Konvencije koje se odnose na status izbjeglica i u skladu sa ugovorom na osnovu kojeg je osnovana Evropska Zajednica. Zaštita u slučajevima preseljavanja, protjerivanja ili ekstradicije. Kolektivna protjerivanja su zabranjena. Niko ne smije da bude preseljen, protjeran ili ektradiran u državu u kojoj postoji ozbiljan rizik da će on ili ona biti podvrgnuti smrtnoj kazni, mučenju ili drugim nehumanim ili ponižavajucim tretmanima ili kaznama.

Treće poglavlje, Jednakost, sastoji se od 7 članova. Promoviše jednakost pred zakonom. Zabranu diskriminacije koja se zasniva na polu, rasi, boji kože, etničkom ili socijalnom porijeklu, genetskim osobinama, jeziku, religiji ili uvjerenju, političkom ili bilo kom drugom mišljenju, pripadnosti nacionalnoj manjini, imovini, rođenju, invaliditetu, životnom dobu ili seksualnoj orijentaciji. Poštovanje raznolikosti kultura, religija i jezika. Jednakost (polova) muškaraca i žena mora biti obezbijeđena na svim poljima, uključujući tu zapošljavanje, rad i platu. Princip jednakosti ne smije spriječiti održavanje ili usvajanje mjera koje predviđaju specifične prednosti u korist onog pola koji je nedovoljno zastupljen. Poveljom se promovišu i prava djeteta gdje se nalaže da djeca moraju imati pravo na zaštitu i brigu neophodnu za njihovu

dobrobit i da mogu slobodno da izražavaju svoje mišljenje.U svim postupcima koji se odnose na djecu, bilo da ih sprovode javne vlasti ili privatne ustanove, primarni značaj se mora pridati najvišim interesima djeteta.Svako dete mora imati pravo da redovno održava lični i direktni kontakt sa oba svoja roditelja, izuzev u slučaju kada se to protivi najvišim interesima djeteta. Pravo starih lica na dostojanstven i nezavisan život i na njihovo učešće u socijalnom i kulturnom životu i Pravo hendikepiranih lica na mjere kojima se obezbjeđuje njihova nezavisnost, socijalna i profesionalna integracija i njihovo učešće u životu zajednice.

Četvrto poglavlje, Solidarnost, sastoji se od 12 članova i spaja socijalna i ekonomska prava kao što su: Prava radnika na informisanost i konsultovanje u preduzetništvu u slučajevima i pod uslovima koji su predviđeni zakonima Zajednice i nacionalnim zakonima i praksom. Pravo kolektivnog ugovaranja i djelovanja u cilju zaštite svojih interesa, uključujuci tu i štrajk. Svako ima pravo na besplatne usluge traženja zaposlenja. Svaki radnik ima pravo na zaštitu protiv neopravdanog otkaza, u skladu sa zakonima Zajednice i nacionalnim zakonima i praksom. Svaki radnik ima pravo na radne uslove koji poštuju njegovo odnosno njeno zdravlje, bezbijednost i dostojanstvo i na ograničenje maksimalnog broja radnih sati, na dnevni i nedeljni odmor i na plaćeni godišnji odmor. Zabrana dječijeg rada i zaštita mladih na radu Zapošljavanje djece je zabranjeno a minimalna starost koja je dovoljna za zaposlenje ne može biti manja od minimalne starosti kada se završava školovanje. Omladina koja je zaposlena mora da ima radne uslove koji su odgovarajući njihovom životnom dobu i mora biti zaštićena od ekonomske eksploatacije i takve vrste rada koji bi mogao da naškodi njihovoj bezbijednosti, zdravlju, ili fizičkom, mentalnom i socijalnom razvoju, ili da ometa njihovo školovanje. Pravo na porodični i profesionalni život propisuje da porodica treba da ima pravnu, ekonomsku i socijalnu zaštitu. Da bi uskladio porodični i profesionalni život svako ima pravo na zaštitu od otkaza sa posla iz razloga koji su u vezi sa materinstvom i pravo na plaćeno porodiljsko odsustvo i roditeljsko odsustvo nakon rođenja ili usvojenja djeteta. Pravo na socijalno osiguranje i na socijalne servise koji obezbjeđuju zaštitu u slučajevima kao sto je materinstvo, bolest, nesreće na poslu, zavisnost od drugih ili starost, i u slučaju gubitka zaposlenja, u skladu sa zakonima Zajednice, nacionalnim zakonima i praksom. Svako ima pravo na preventivnu zdravstvenu zaštitu i pravo na medicinski tretman pod uslovima koji su regulisani nacionalnim zakonima i praksom. Smjernice Unije će obezbijediti visok nivo zaštite potrošača.

Peto poglavlje, Građanska prava, obuhvata građanske dužnosti: Pravo glasa i pravo kandidovanja za Evropski Parlament; Pravo glasa i kandidovanja na opštinskim izborima; Pravo na dobru administraciju što obuhvata: pravo svakog lica da bude saslušano prije nego što se bilo koja pojedinačna mjera protiv njega odnosno nje preduzme, pravo na uvid u njegov odnosno njen dosije i obavezu administracije da obrazloži svoje odluke, pravo na naknadu svake štete koju prouzrokuju institucije Zajednice, ili njeni službenici u sprovođenju svojih dužnosti, u skladu sa opštim principima koji su zajednički zakonima država članica. Svako fizičko ili pravno lice koje ima prebivalište ili službeno sjedište u nekoj državi članici, ima pravo pristupa dokumentima Evropskog Parlamenta, Saveta i Komisije. Svaki građanin Unije ima pravo da se slobodno kreće i nastanjuje unutar teritorije država članica. Svaki građanin Unije će, na teritoriji treće države u kojoj država članica čiji je on odnosno ona državljanin nema predstavništvo, dobiti zaštitu diplomatskih ili konzularnih organa bilo koje druge države članice pod istim uslovima kao i državljanin te države članice.

Šesto poglavlje, Pravda, se sastoji od 4 člana: Pravo na efikasan pravni lijek i na pravično suđenje kaže da svako ima pravo na efikasnu pravnu zaštitu pred sudovima u skladu sa uslovima koji su predviđeni u ovom članu. Svakom treba pružiti mogućnost da bude savjetovan, branjen i zastupan a nima koji nemaju dovoljno sredstava, mora se učiniti dostupnom pravna pomoć u tolikoj meri koja je neophodna da bi im se obezbijedio efikasan pristup pravdi. Svaki optuženi će se smatrati nevinim dok se u skladu sa zakonom ne dokaže da je kriv. Svakom optuženom mora biti garantovano pravo na odbranu. Principi zakonitosti i proporcionalnosti krivicnih djela i kazne nalaže da se niko ne smije smatrati krivim za krivično djelo zbog činjenja ili nečinjenja koje, u vrijeme kada je učinjeno, po nacionalnom ili međunarodnom pravu nije predstavljalo krivično djelo. Ne smije se primjeniti teža kazna od one koja je bila predviđena u vrijeme kada je krivično djelo učinjeno. Ukoliko, nakon izvršenja krivičnog djela, zakon za njega predvidi manju kaznu, primijeniće se ta kazna.Visina kazne ne smije biti neproporcionalna krivičnom djelu. Pravo da se za isto krivično djelo u krivičnom postupku ne bude suđen ili kažnjavan dva puta podrazumijeva da niko ne smije biti ponovo suđen ili kažnjen u krivičnom postupku za djelo za koje je, na teritoriji Unije, on ili ona već bio konačno oslobođen ili osuđen u skladu sa zakonima.

Četiri poslednja člana tiču se oblasti primjene; oblasti garantovanih prava; nivoa zaštite; zabrane zloupotrebe prava. Što se tiče oblasti primjene, odredbe ovog poglavlja se odnose na institucije i organe Unije, poštujuci pritom principe subsidijarnosti, kao i na države članice, samo kada oni primjenjuju propise Unije. Zbog toga oni treba da poštuju prava i da se drže principa iz ovog poglavlja i da podstiču njihovu primjenu shodno svojim konkretnim ovlašćenjima.

Oblast garantovanih prava propisuje da svako ograničavanje primjene onih prava i sloboda koje priznaje ova Povelja mora biti zasnovano na zakonu i mora poštovati suštinu tih prava i sloboda. Na osnovu principa proporcionalnosti, do ograničenja može doći samo ukoliko su ona neophodna i ukoliko ispunjavaju ciljeve od opšteg interesa koje priznaje Unija ili ukoliko postoji potreba zaštite prava i sloboda drugih. Prava koje priznaje ova Povelja a koja se zasnivaju na ugovorima Zajednice ili na ugovoru o Evropskoj Uniji, ostvarivace se pod uslovima i u granicama koje odredjuju navedeni ugovori.Nivo zaštite nalaže da se nijedna odredba ove Povelje ne smije se tumačiti tako da ograničava ili da na negativan način utiče na ljudska prava i osnovne slobode onako kako ih, u odgovarajućim oblastima primjene, priznaju zakoni Unije, međunarodni zakoni i međunarodni ugovori u kojima učestvuju države članice ili Zajednica, uključujuci tu Evropsku konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, i kako ih priznaju ustavu država članica.Zabrana zloupotrebe prava se odnosi na to da se nijedna odredba ove Povelje ne sme se tumačiti tako da daje pravo na angažovanje u djelatnosti ili da izvrši djelo čiji je cilj uništenje prava i sloboda koja priznaje ova Povelja, ili na njihovom ograničavanju u većem stepenu nego što ova Povelja predviđa.

pitanje 4 – Karakteristike otvorenog metoda koordinacije

Otvoreni metod koordinacije je eksperimentalni pristup upravljanja EU na osnovu nacionalnog napretka kroz zajedničke evropske ciljeve i organizovano zajedničko učenje. Glavne institucionalne komponente OMK su zajedničke smjernice, nacionalni akcijski planovi, ujednačeni pregledi i zajednički evaluacijski izvještaji i preporuke. Nijedan od ovih instrumenata nema obavezujući karakter. Socijalna uključenost se pojavljuje u oblasti OMK od 2001.godine.OMK obuhvata postavljanje zajedničkih ciljeva na evropskom nivou, definisanje odgovarajućih nacionalnih politika u postizanju tih ciljeva, te izvještavanje o razvoju i rezultatima nacionalnih politika. OMK je zamišljen kao pomoć državama članicama da razviju vlastitu politiku, koja će odražavati situaciju u njihovoj državi, da dijele svoje iskustvo, te nadgledaju rezultate na transparentan i uporediv način. Nema određene najbolje prakse: postoje različiti načini da se postigne izvrsnost. Na Lisabonskom zasijedanju je odlučeno da se OMK primijeni u borbi protiv socijalne isključenosti u skladu sa načelima Komisije. Ovaj predlog je od zemalja članica zahtijevao prezentaciju nacionalnih akcijskih planova, sprovođenje Akcijskog programa Zajednice u svrhu podrške ovoj akciji. Na zasijedanju u Nici, Evropsko vijeće je utvrdilo ciljeve u borbi protiv siromaštva i socijalne isključenosti:

Olakšati svima zapošljavanje, pristup resursima, pravima, robama i uslugama Spriječiti rizik od isključenosti Pomoći najosjetljivijima Pokrenuti sva relevantna tijela

Evropske članice su pozvane da donesu dvogodišnje nacionalne planove i definišu smjernice i mehanizme praćenja napretka. Ova četiri cilja su formulisana uopšteno kako bi ih zemlje članice mogle tumačiti na razne načine i tako prilagoditi svoju heterogenost rješavanja pitanja na domaći način u ovom osjetljivom području. Primjena OMK u borbi protiv siromaštva i socijalne isključenosti se sastoji od dva dijela:

1) Procesa koji uključuje prihvatanje nacionalnih planova socijalne uključenosti od strane zemalja članica i njihove ocjene od strane Komisije i Odbora za socijalnu zaštitu;

2) Višegodišnjeg akcijskog programa definisanog tako da podstiče saradnju između zemalja članica u borbi protiv socijalne isključenosti.

Program je prihvaćen 2001. godine i usmjeren na unaprijeđivanje efikasnosti politika zemalja članica u unapređivanju socijalne inkluzije, i to na način da se kreatori politike, socijalni partneri, nevladine organizacije, naučnici i same isključene osobe podstaknu na međusobnu saradnju.Kako bi pomogla zemljama članicama u formulisanju njihovih Nacionalnih planova socijalne uključenosti, Komisija je održala bilateralne sastanke sa svakom od zemalja članica i sročila Nacionalne planove prema zajedničkom obrascu. Kako bi se definisao zajednički modalitet kojim bi se uporedio i ocijenio napredak zemalja članica u ovoj oblasti, Evropski savjet je 2001. godine u Laekenu definisao indikatore. Jedan od osnovnih ciljeva Laeken indikatora jeste procjena napretka zemalja članica EU ka sveobuhvatnim ciljevima – a naročito da se utvrde veze između socijalne zaštite sa jedne strane, i ekonomskog rasta i zaposlenosti sa druge – kao dio napora EU ka većoj socijalnoj koheziji u okviru postepenog širenja EU. Osnovni skup zajedničkih Laeken indikatora otvoren je za preispitivanje i usavršavanje, a podaci o društvenoj uključenosti prikupljaju se SILC anketom (Statistsics on Income and Living Conditions) standardizovanom

za sve članice EU. Zajednički indikatori su podijeljeni u 5 grupa: dohodak, zaposlenost, obrazovanje, zdravlje i stanovanje. Oni predstavljaju i primarne pokazatelje, sekundarni pokazatelji dopunjuju primarne i detaljno ih razrađuju, a što se tiče nacionalnih pokazatelja, države ih same dodaju u svoje Nacionalne akcione planove o socijalnoj uključenosti zbog specifičnosti pojedinih oblastiNa temelju 15 nacionalnih planova socijalne uključenosti i kruga bilateralnih sastanaka sa zemljama članicama, Komisija je usvojila Nacrt zajedničkog izvještaja o socijalnoj uključenosti. 2001. godine taj Nacrt je usvojen kao Zajednički izvještaj o socijalnoj uključenosti. Zajednički izvještaj o socijalnoj uključenosti je dokument od 250 stranica podijeljen na tri dijela: prvi dio pokriva EU kao cjelinu, drugi dio je usredsređen na svaki nacionalni plan socijalne uključenosti pojedinačno, a treći daje popis korišćenih pokazatelja i primjera dobre prakse navedene u planovima. Izvještaj se sastoji od pet glavnih poglavlja koji se odnose na: glavne trendove i izazove, strategije pristupa i mjere, utvrđivanje dobre prakse i inovativnih pristupa, ocjenjivanje kako se tretira ravnopravnost polova u planovima i na korištenje pokazatelja u nacionalnim planovima. Zajednički memorandum o socijalnoj uključenosti se sklapa sa državom kandidatom za članstvo i prethodi donošenju Nacionalnog Akcionog plana o socijalnoj uključenosti. On oslikava situaciju i političke prioritete u ovim zemljama prije njihovog punopravnog članstva. Zajedničko saopštenje o socijalnoj uključenosti predstavlja odgovor institucija EU na Nacionalne akcione planove o socijalnoj uključenosti. Prvo zajedničko saopštenje je podnijeto 2001. g. a drugo mnogo detaljnije 2004.godine.

Crna Gora i OMC

Crna Gora je usvojila niz Strategija kojima se pokušava poboljšati trenutna loša socijalna situacija. Strategija za suzbijanje siromaštva i socijalne isključenosti navodi kao cilj smanjenje stope ekonomske ugroženosti stanovništva i obezbjeđenje socijalne stabilnosti. Druge konkretne politike bave se potrebama i okolnostima karakterističnim za ciljne ugrožene grupe, kao što su izbjeglice i interno raseljena lica, RAE populacija, djeca i socijalno ugroženi, osobe sa invaliditetom i stari. Iako su mnogi od tih dokumenata usvojeni prije više od tri godine, još ne daju vidljivije rezultate. Prema Izvještaju UNDP-a, Crna Gora ima izraženu i sve veću nejednakost između prosječne potrošnje bogatih i siromašnih.

pitanje 5 - Zajednički memorandumi o socijalnoj uključenosti

Zajednički memorandum o socijalnoj uključenosti (JIM) nastaje uslijed potrebe pripremanja zemalja kandidata i njohovog usmjeravanja ka Otvorenom metodu koordinacije (pitanje br. 4) i procesima socijalnog uključivanja na nivou Unije.Naime, prije nego pristupi Uniji, svaka zemlja kandidat, u saradnji sa Evropskom komisijom izrađuje ovakav memorandum gdje procjenjuje svoje glavne zadatke u borbi protiv siromaštva i socijalne isključenosti. Uz to, u memorandumu se oslikavaju i političke mjere preduzete na nacionalnom nivou u okviru zajedničkih ciljeva Unije iz domena socijalnog uključivanja iz čega se jasno mogu primjetiti svi problemi koji će biti predmet monitoringa i kolegijalnog uvida.Zajednički memorandumi o socijalnoj uključenosti su dodatni socijalni preduslov Unije tokom pregovora sa zemljama kandidatima i insistira se na njihovom detaljnom sprovođenju u skladu sa evropskim ciljevima, takođe memorandumi igraju i bitnu ulogu u pripremi zemalja kandidata prilikom kreiranja prvih programa o korišćenju Evropskog-socijalnog fonda.Evropska Komisija smatra da su ovi memorandumi korisni za zemlje kandidate iz više razloga, a to su:

- inkorporiraju ciljeve socijalne uključenosti u nacionalne budžetske odluke i samim tim omogućavaju da se strukturalni fondovi Unije koriste na najbolji način;

- ojačavaju koordinaciju i sprovođenje politike ze socijalno uključivanje između više vladinih ministarstava;- pripremaju strategiju za uključivanje socijalnih partnera i nevladinih organizacija u procesima implementiranja i

monitoringa politike za socijalno uključivanje;- omogućavaju povezanost između nacionalnih, regionalnih i lokalnih vlasti;-ojačavaju statističku osnovu za mjerenje stanja koja su povezana sa siromaštvom.

S druge strane Evropska mreža za borbu protiv siromaštva ističe nekoliko nedoslednosti u primjeni ovog instrumenta, a to su:

- nedovoljna uključenost nvo-a u proces kreiranja ovih memoranduma;- nedostatak aktivnih mehanizama za primjenu predloženih politika;- dominaciju usluga kojima se ublažava ali ne iskorjenjuje siromaštvo;- neadekvatna statistička prezentacija kojom se narušava realna socijalna situacija.

U svakom slučaju, nesporno je da ovi memorandumi predstavljaju važan instrument za približavanje nacionalnih socijalnih strategija onima na nivou Unije.

Dodatak: Nacionalna socijalna strategija (plan) predstavlja operacionalizovanu nacionalnu agendu preko koje zemlje članice približavaju svoju politiku ciljevima EU. Izrađuju se u domenu zapošljavanja i socijalne uključenosti. Nacionalni akcioni planovi za socijalnu uključenost (NAP) predstavljaju detaljnu razradu Zajedničkih memoranduma o socijalnoj uključenosti. Oni razmatraju osam ključnih oblasti kao što su:

o promovisanje zapošljavanja kao prava i prilike za sve, o garantovanje adekvatnog dohotka za život dostojan čovjeku, o borba protiv nedostatka obrazovanja, o očuvanje porodične solidarnosti i prava djeteta, o obezbjeđivanje dobrih uslova smještaja za sve, o garantovanje jedankog pristupa kvalitetnim uslugama, o poboljšanje pružanja usluga.o obnavljanje područja višestruke depriviranosti.

Evropska Komisija je zadužena za njihovu evaluaciju na osnovu čega se dalje izrađuju Zajednički izvještaji o socijalnoj uključenosti.Zajednički izvještaji o socijalnoj uključenosti – je dokument koji je Komisija usvojila 2001. godine i podijeljen je na tri dijela: prvi dio pokriva EU kao cjelinu, drugi dio se tiče svakog nacionalnog plana o socijalnoj uključenosti pojedinačno, a treći dio daje popis korištenih pokazatelja i primjera dobre prakse navedenih u planovima. Izvještaj ima pet glavnih poglavlja a to su

o Glavni izazovi;o Strateški pristup i glavni ciljevi;o Mjere politke;o Pokazatelji;o Dobra praksa.

pitanje 6 - Evropsko radno i socijalno zakonodavstvo

Pravna zaštita radnih odnosa i socijalne sigurnosti obezbjeđuje se na osnovu domaćeg radnog i socijalnog prava. Ove grane izražavaju način na koji je jedno društvo organizovano kao i nivo zaštite koje ono nastoji da obezbijedi svojim članovima u vezi sa obavljanjem rada u okviru radnog odnosa i u vezi sa zaštitom od socijalnih rizika. Zaštita radnih odnosa i socijalne sigurnosti ne obezbjeđuje se samo na nacionalnom nivou. Proces internacionalizacije prometa roba, usluga i kapitala sa jedne strane i želja da se socijalni napredak, mir i pravda učine univerzalnim vrijednostima sa druge strane, uticali su na razvoj međunarodne dimenzije pravne zaštite radnih odnosa i socijalne sigurnosti. S tim u vezi izvori radnog i soijalnog prava se mogu klasifikovati na unutrašnje i međunarodne.Unutrašnji izvori radnog i socijalnog prava nastaju kao rezultat normativne djelatnosti nadležnih državnih organa, dok međunarodni izvori nastaju na međunarodnom nivou sa ciljem da se spriječi nelojalna konkurencija na međunarodnom tržištu i da se obezbijedi minimum zaštite za sve radnike, uključujući posebnu zaštitu radnika migranata.Takođe izvore zavisno od teritorijalne pripadnosti država čiji predstavnici učestvuju u njihovom donošenju možemo svrstati u univerzalne ili regionalne.Svojstvo univerzalnih međunarodnih izvora radnog i socijalnog prava imaju akti oragnizacije UN i njenih specijalizovanih agencija. S druge strane, u pojedinim dijelovima međunarodne zajednice razvija se regionalno međunarodno radno i socijalno pravo. Tako je na teritoriji evropskog kontinenta nastalo evropsko radno i socijalno pravo koje uključuje nekomunitarno i komunitarno radno i socijalno pravo.Evropsko nekomunitarno radno i socijalno pravo razvijano je pod okriljem Savjeta Evrope u sklopu aktivnosti koje ova organizacija preduzima u vezi sa ostvarivanjem vrijednosti demokratije, poštovanja ljudskih prava i vladavine prava.Evropsko komunitarno radno i socijalno pravo razvijano je pod okriljem Evropskih zajednica (Evropske zajednice za ugalj i čelik, Evropske ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju) koje su u svom razvoju prošle kroz nekoliko faza, zaključno sa uspostavljanjem EU. U okviru zajednice postoji specifičan pravni sistem, komunitarno pravo, a kao njegova posebna grana razvijeno je radno i socijalno pravo.

Nadležnost EU u oblasti socijalne politike i radnog i socijalanog prava

Osnovni cilj Evropskih zajednica je uspostavljanje zajedničkog tržišta čije će funkcionisanje doprinijeti privrednom razvoju država članica i poboljšanju uslova života i rada njihovih građana. Ovo se ostvaruje kroz četiri velike slobode – kretanja roba, ljudi, usluga i kapitala, kao i vođenjem zajedničkih politika u koje spada i socijalna politika.Za razliku od pravila da oblast socijalne poltike ulazi u isključivu nadležnost država i da se na međunarodnom nivou ne utvrđuju opšta pravila kojima bi se ograničavala suverenost država u ovoj oblasti, nadležnost za sprovođenje zakonodavnih i drugih aktivnosti u oblasti socijlane politike podijeljena je između Unije i njenih članica.U skladu sa načelom specijalnosti EU djeluje u okvirima nadležnosti koje su joj dodijeljene Ugovorom o osnivanju kao i prema ciljevima koje utvrđuju izvori komunitarnog prava. Nadležnost je po načelu supsidijalrnosti podijeljena između Unije i članica, a izuzetke predstavljaju određena pitanja koja su u isključivoj nadležnosti jedne ili druge strane.Komunitarnim radnim i socijalnim pravom nije regulisana cjelina individualnih i kolektivnih radnih odnosa niti cjelina odnosa socijalne sigurnosti, zbog čega se radno i socijalno pravo EU odlikuje fregmentiranošću i nekoherentnošću. Iz nadležnosti EU potpuno su isključena pitanja slobode udruživanja, prava na štrajk i prava na lock-out kao i pitanja zarada.1

Primjena načela supsidijarnosti suspendovana je u pogledu pitanja koja su u isključivoj nadležnosti EU, a to su: realizacija osnovnih komunitarnih sloboda, odnosno opštih pravila konkurencije i funkcionisanja zajedničkog tržišta (ukidanje prepreka za slobodno kretanje lica i usklađivanje nacionalnih zakonodavstava u mjeri u kojoj je to neophodno za funkcionisanje zajedničkog tržišta) kao i pitanje djelovanja Evropskog socijalnog fonda.Države članice su prevashodno nadležne za ostvarivanje ciljeva socijalne politike i za obezbjeđivanje uslova da odluke u oblasti socijalne politike donose vlasti koje su najbliže građanima.Sudska praksa Suda pravde EU sugeriše da je krug pitanja nadležnosti EU dinamičan i promjenjiljiv.Odredbama Ugovora o EZ određene su oblasti za koje je neophodna komunitarna aktivnost i koje podrazumijevaju ususpendovanje načela supsidijarnosti. No, komunitarne institucije mogu doći u situaciju da zauzmu oblasti koje izvorno nisu bile u isključivoj nadležnosti EU. Ta promjena karaktera nadležnosti dobija oblik supsidijarnosti u inverziji, tj. da pitanja koja su se ranije nalazila u supsidijarnoj nadležnosti prelaze u prevashodnu nadležnost EU, a nadležnost država članica postaje sekundarna.Načelu supsidijarnosti komplemantarno je načelo srazmjernosti (proprcionalnosti), a to znači da su u obalsti socijalne politike dopuštene samo one aktivnosti EU koje su srazmjerne ciljevima iz osnivačkih ugovora. Najvažniji socijalni cilj organizacije od samog osnivanja bio je podizanje nivoa životnog standarda stanovnika država članica. Preciziranju socijalnih ciljeva doprinose i uvodne odredbe poglavlja „Socijalna politika, obrazovanje, stručno osposobljavanje i mladi“ prema kojem je cilj i – podsticanje zaposlenosti, poboljšanje uslova života i rada radnika, uz odgovarajuću socijalnu zaštitu, dijalog između socijalnih partnera i razvoj ljudskih resursa u svrhu postizanja visoke trajne stope zaposlenosti i borbe protiv socijalne isključenosti.Predmetni cilj usklađivanje radnog i socijalnog zakonodavstva država članica sa komunitarnim pravom u nekim oblastima može da se obavi tako da se propisi članica zamijene uniformnim pravilima iz legislative EU i to je potpuno usklađivanje prava, no takođe može biti i djelimično npr. u oblasti radnih odnosa i socijlane sigurnosti u kojima se daje prednost poštovanju nacionalnih razlika uz minimalno usklađivanje domaćeg zakonodavstva sa pravom EU i uz koordinaciju nacionalnih sistema socijalne sigurnosti.

Pored slobodnog kretanja radnika i drugih lica unutar Unije značajan uticaj na ove grane prava imala je i konkurencija na unutrašnjem tržištu. Kako povoljniji položaj na tržištu mogu ostvariti subjekti čija je proizvodnja jeftinija tako je potreba da se spriječi socijalni damping uslovila usvajanje niza komunitarnih propisa o usklađivanju uslova rada i zaštite od socijalnih rizika u državama članicama. Odgovarajuća normativna intervenicija bila je neophodna i zato što su države sa jeftinijom radnom snagom bile konkurentnije na tržištu i atraktivnije za investitore što je remetilo funkcionisanje unutrašnjeg tržišta.

Dodatak: Instrumenti Evropske socijalne politike: koliko je čvrsta ili meka legislativa EU? Da bi postigla ciljeve Evropska socijalna poltika koristi kombinaciju čvrste (obavezujuće) i meke (neobavezujuće) regulative, kao i pojedinačne procese preko kojih sprovodi pretežno meke instrumente. Ne čudi manjak čvrste legislative jer sagledavanjem efekata uspostavljene Evropske socijalne politike vidljivo je da taj metod (čvrste legislative) doprinosi većem blokiranju nego proširenju iste. Dok, s druge strane, porast meke legislative, kada se od zemalja traži veće usaglašavanje ciljeva u socijalnoj politici a ne direktna harmonizacija pokazuje porast tenedencije zemalja članica da ga prihvate i primjenjuju. Ovakav nenametljiv pristup meke socijalne legislative doprinosi njenom efektu trojanskog konja. Naime, njen prodor u zakonsku legislativu i praksu pristiže u vidu ekspertske i finansijske pomoći da bi zatim postao

1 Prava zarada su ipak posebno uređena u komunitarnom pravu. Budući da na nacionalne mehanizme određivanja zarada u državama članicama mogu uticati odredbe komunitarnog prava kojima se potvrđuje načelo jednakog nagrađivanja muškaraca i žena za isti rad, zabrana diskriminacije radnika iz drugih država članica u pogledu zapošlajvanja, nagrađivanja i drugih uslova rada, odredbe o organizaciji radnog vremena i sl.

neraskidivi, sastavni dio nacionalnog instrumentarijuma socijalne politike. Tako meka legislativa postiže čvrste efekte na održivi način.Socijalni aqui označava uspostavljanje minimuma standarda u socijalnom domenu, da bi njihovo sprovođenje kod zemalja kandidata doprinijelo približavanju zajedničkim socijalnim ciljevima i standardima uspostavljenim na nivou EU. Ako komparativno posmatramo poslednja proširenja primjećujemo njegovu promjenljivu strukturu, tj. distribuciju na više poglavlja npr. Slobodno kretanje zaposlenih, socijalnu politiku i zapošljavanje, potrošače i zdravstvenu zaštitu...

pitanje 7 – Razlike u ekonomsko – socijalnim modelima

Uvođenje pojma „evropski socijalni model“ u politički vokabular EU vezuje se za ime bivšeg predsjednika Komisije Žaka Delora koji je sredinom 90tih godina njime označio razliku između ekonomskog i socijalnog sistema EU i SAD. Socijalni model se prema mišljenju Hartmunda Kaelblea pojavljuje u tri značenja. Prvo, najšire značenje, podrazumijeva današnje društvene posebnosti Evrope, naročiti put EZ u moderno doba. Ovo široko shvatanje evropskog socijalnog modela obuhvata kako evrop porodicu tako i evrop rad, evrop potrošnju kao i evrop vrijednosti, evrop državu blagostanja, kao i evrop kulturu menadžmenta, evrop grad i evrop obrazovanje. Drugo, evropski socijalni model se u užem smislu odnosi na evropsku politiku stvaranja radnih mjesta, socijalnu sigurnost, socijalne preraspodjele, politike koja je posvećena principima socijalne pravde. Treće, pod evropskim socijalnim modelom se u najužem smislu podrazumijevaju posebnosti evropske države blagostanja koja pruža socijalnu sigurnost u slučaju bolesti, siromaštva u starosti, invalidnosti i nezaposlenosti, kao i osnove sigurnosti u stanovanju i obrazovanju. U procesu napretka evropske integracije od ekonomske preko političke, socijalna dimenzija dobija na značaju, i pored toga što je prvobitno bila samo dodatak privrednim ciljevima i politici. Specifični elementi evrop države blagostanja su: državni sistem koji se bazira na demokratskoj osnovi (parlamentarna demokratija); privredni sistem zasnovan na privatnom vlasništvu sredstava proizvodnje koji je usmjeren na tržište (tržišna privreda); široka lepeza uslužnih djelatnosti i pomoći koje su privatne i neformalne,jer se sprovode u porodicama i tradocionalno, to su porodične i neformalne vrste blagostanja; široko polje društveno-političkih aktivnosti koje služe smanjenju diskriminacije, podsticanju jednakih šansi i stvaranju mogućnosti razvoja za svakoga; državni ciljevi koji su usmjereni na dobrobiti građana (socijalno blagostanje); razgranat sistem socijalne sigurnosti, odnosno, preciznije rečeno socijalne zaštite; pravni sistem koji ne samo da daje pravni okvir nego propisuje u učešće građana u socijalnim mjerama i doprinosima na osnovu prava, što je mjerodavno individualnim pravnim zahtjevima (vladavina prava).Evropski socijalni model opisuje ukupnost državnih i civilno-društvenih akcija, koje su usmjerene na to da svim građankama i građanima obezbijedi zadovoljenje osnovnih materijalnih potreba, društveno učešće i socijalni sklad. U poređenju sa drugim zemljama evidentne su evropske specifičnosti koje se tiču duge tradicije u razvoju javnog sistema socijalnog osiguranja. Nasuprot tome, u SAD-u su socijalne reforme otpočele tek 30tih i 40tih godina prošlog vijeka. Državno socijalno osiguranje u Evropi je veoma razvijeno i pokriva četiri glavna individualna rizika: siromaštvo u starosti, bolest, invalidnost i nezaposlenost. Razvoju evrop države blagostanja doprinjelo je i to što su socijalna prava garantovana ustavima. Što se tiče SAD-a, one zastupaju liberalni model. Liberalizam i neoliberalizam teže izgradnji sistema u kome individualne i građanske slobode predstavljaju branu mogućoj tiraniji države. Ovakav sistem seuspostavlja na sl načine: 1) minimalizovanjem države (minimalna država); 2) autonomijom društva (poredak civilnog društva); i 3) proceduralnom legitimnošću. Država koja se u klasičnoj liberalnoj teoriji zvala zvala„ noćni čuvar“, Nozik naziva ultreminimalnom državom. Ljudska prava su po istom autoru, ugrožena ukoliko je država obimnija od minimalne, a u minimalnoj državi ne možemo govoriti o preraspodjeli dobara.

pitanje 8 – Socijalni problemi u državama tranzicije tokom devedesetih godina

Kada govorimo o postkomunizmu, jasno nam je, kako sama riječ kaže, da je riječ o periodu koji nastaje nakon pada komunizma, zato i jeste post. Takođe riječ tranzicija se vrlo često koristi kao sinonim za postkomunističke zemlje. Tranzicija, a ponekad i transformacija, govori o intezivnom prelazu iz komunističkog u novo društveno razdoblje. To novo je najčešće definisano na ekonomskom i političkom planu. Na ekonomskom planu riječ je o prelazu iz planske centralizovane državno-vlasničke u pluračističko-vlasničku ekonomiju. Dok se na političkom planu to ogledalo u prelasku iz jednostranačkog, nedemokratskog u višestranački, demokratski sistem. Pod teretom istorijskog nasljeđa

Sadašnjost i budućnost postkomunističkih zemalja u velikoj mjeri je određena prošlošću i to burnom prošlošću poslednjih 150 godina. Najveći broj država koje se danas ubrajaju u postkomunističke počeo je sticati nezavisnost krajem 19. I početkom 20. Vijeka, nakon raspada četiri velika carstva. Berlinskim kongresom 1878.godine nastaje novi politički poredak koji traje sve do početka I svjetskog rata. Nakon I svj.rata dolazi do formiranja novih nezavisnih drzava, a ubrzo i osnivanje SSSR-a. Nakon II svjetskog rata dolazi do malih teritorijalnih promjena. Najvažnija promjena bila je podjela Njemačke na 4 okupacione zone. Kasnije SSSR preuzima kontrolu nad istočnim evropskim zemljama, što biva krunisano osnivanjem Varšavskog pakta, a kao odgovor na formiranje NATO-a. Odnos između bivših saveznika, prerastao je u tzv. Hladni rat. Vrhunac političkog i ekonomskog sukoba simbolički je predstavljen izgradnjom Berlinskog zida 1961., a koji je srušen 1989.godine i tako označio kraj komunizma i nastanak postkomunističkog perioda. Četrdesetak godina , a u Rusiji čak sedamdeset godina komunizma predstavljali su period intezivnih društvenih promjena, na šta je posebno uticala činjenica da su to bila pretežno nerazvijena društva. Pod snažnom državno-partijskom kontrolom, industrijski je razvoj bio vrlo snažan, 50-tih i 60-tih godina. Nakon što je iscrpila sve izvore industrijalizacije, vlast nije mogla reformisati plansku ekonomiju, jer je ona zahtijevala radikalnu promjenu političkog konteksta na šta vlasti nisu bile spremne.Socijalna politika konunizmaSnažan industrijski razvoj bio je jedan od glavnih faktora implementacije niza programa socijalne sigurnosti. Zapravo komunistički period predstavlja razdoblje socijalnih prava i temeljne socijalne sigurnosti. Može se reći da su za dugovječnost komunističkog režima dijelom zaslužna i široka socijalna prava. Upravo zbog socijalne zaštite koja im je bila nuđena (sigurnost radnog mjesta, soc osiguranje itd), radnici su pristajali na ograničenje drugih svojih prava, najčešće političkih. Počeci socijalne sigurnosti sežu iz perioda kraja 19 i početka 20.vijeka. Zemlje koje su se u tom periodu brže industrijski razvijale, prva iskustva s implementacijom socijalnih programa bilježe upravo tada. U Austriji, odnosno zemljama pod njenom vlašću (Češka i Slovenija) zakon o socijalnom osiguranju iz 1888.god uspostavlja sistem zdravstvenog osiguranja prema Bizmarkovom modelu. Na našim prostorima, nakon osnivanja Kraljevine Srba, Hrvata i Sovenaca donosi se Zakon o socijalnom osiguranju radnika 1922. Koji je pokrivao sve rizike osim rizika nezaposlenosti. U Rusiji sve do kraja I svj rata nije bilo nikakvih programa osiguranja radnika, tek nakon 1912 naglašavaju važnost da osiguranje pokriva sve rizike. Socijalno osiguranje je bilo namijenjeno radnicima i službenicima, dakle onima koji su bili zaposleni u državnom sektoru. Ali nova socijalna prava bila su presudna u privlačenju radne snage koja je dolazila sa sela. Socijalna politika komunizma- prednosti i manePrednosti: sigurnost radnog mjesta za mnoge, niske dohodovne i društvene razlike, besplatna zdravstvena zaštita za sve, subvencionalani vrtići i jaslice, mogućnost porodiljskog odsustva, bolovanje zbog njege djece, visokosubvencionalni državni stanovi, kontrola nad penzijskim i zdravstvenim sistemom, državno/partijski paternalizam nad radom.Nedostaci: neadekvatna zaštita nezaposlenih, skrivene privilegije partijsko/državne birokratije, nejednaki pristup zdravstvenim uslugama, nizak zdravstveni standard, ekonomska nužnost zapošljavanja žena, nedostatak stambenog prostora, slaba veza između uplaćenih naknada i prava, neautonomnost (penzijskog i zdravstvenog) sistema i neusklađenost s ekonomskim mogućnostima, potpuno odsustvo prava na artikulaciju autonomnih socijanih potreba. Tranzicija i njene socijalne posljediceEkonomski poremećaji prvi su došli do izražaja. Oni govore o ekonomskom restrukturisanju, odnosno o posljedicama tog restrukturisanja: smanjivanju industrijskog sektora i/ili njegova modernizacija u dijelu zemalja, rastu sektora usluga, povećanju udjela privatnog sektora u BDP-u, ekonomskoj recesiji itd. Politički kriterijumi isto dolaze do izražaja, naročito procesi pridruživanja EU. EU je zauzela stnovište da toj organizaciji mogu prići sve bivše postkomunističke zemlje, ali da pritom moraju zadovoljiti određene ekonomske i političke kriterijume. Riječ je o tri opšta kopenhagenska kriterijuma: stabilnost institucija koje jamče demokratiju, vladavinu prava, ljudska prava i zaštitu manjina; poštovanje tržišne ekonomije; sposobnost preuzimanja obaveza članstva u Uniji. U Madridu dodat je i 4.kriterijum, prilagođavanje administrativnih i pravosudnih struktura normama EU. Nakon toga pristupilo se procesu uključivanja postkomunističkih zemalja. Tako su se 2004.godine EU pridružile: Češka, Estonija, Litvanija, Letonija, Mađarska, Poljska, Slovačka, Slovenija. Rad, zaposlenost, nezaposlenostNajočiglednija promjena u tranzicijskom razdoblju došla je do izražaja u području rada i zaposlenosti. Struktura nezaposlenosti pokazuje nekoliko karakteristika. Prvo, velike su regionalne razlike među pojedinim zemljama, tako da i zemlje sa niskom nezaposlenošću bilježe visoke stope u pojedinim svojim najslabije razvijenim regijama. Drugo, nezaposlenost je uvijek prisutna i u mnogim zemljama je veliki udio duge nezaposlenosti (duže od god dana). Treće, grupe koje su najviše izložene nezaposlenosti jesu: mladi bez obrazovanja i iskustva, stariji radnici, invalidne osobe i one sa zdravstvenim teškoćama, a u nekim državama etničke manjine. Četvrto, u nekim zemljma jaka je povezanost između nezaposlenosti i siromaštva. Iako je nezaposlenost najvidljivija posljedica tranzicije ne treba zaboraviti velike promjene u strukturi rada i zaposlenosti. Najveći gubitak poslova zabilježen je u industrijskom sektoru. Najviše su bile pogođene indust. grane sa visokko dodanom vrijedonšću, kao što su tekstilna, kožna, metalna, drvna i sl industrije. Uporedo s tim dolazi o porasta uslužnog sektora.nova radna mjesta najviše su bila kreirana u finansijskom, trgovinskom, turističkom i

uopšte uslužno-potrošačkom sektoru. Fleksibilizacija i liberalizacija rada je zajednička svim zemljama, ali je ponovo moguće uočiti razlike među pojedinim grupama. Imamo rad u neformalnom sektoru u cilju pukog preživljavanja i obavljanje više poslova istovremeno. U prvoj grupi pored porodičnih pomagača nalaze se i oni koji rade iz potrebe pukog preživljavanja a ne izbjegavanja plaćanja poreza, kao i oni koji rade različite poslove takođe u cilju obezbjeđivanja osnovnih sredstvaa za život. Ova grupa najzastupljenija je u bivšim zemljama Sovjetskog saveza.Penzijska reforma Državni nadzor nad penzijskim sistemom doveo je do potiskivanja elemenata kao što su autonomsnost sistema, uloga socijalnih partnera u njegovom definisanju, a umjesto toga ojačani element državne kontrole. Državni nadzor nad ovim sistemom doveo je do toga da su penzijska prava bila slabo usklađena sa ekonomskim mogućnostima: zakonska obaveza za penzionisanje za muškarce je bila 60,a za žene 55 godina, veza između doprinosa i penzijskih naknada je bila vrlo slaba. Razvoj penzijskog sistema nakon 1990. Može se podijeliti u tri grupe: reaktivno, adaptacijsko, i transformacijsko. U prvom periodu preduzimaju se sl mjere: uvođenje/promjena indeksacijskog mehanizma(kao odgovor na visoku inflaciju, odnosno tžišnu ekonomiju), uvođenje penzijskih prava za samozaposlene, djelimično ukidanje privilegija u penzijskom sistemu, uvođenje prakse ranijeg penzionisanja. U drugom periodu sl mjere: uključivanje elemenata minimalne zaštite, jačanje veze između doprinosa i penzijskih isplata, jačanje organizacijske strukture sistema, uvođenje dobrovoljnog penzijskog sistema. Treće razdoblje ne slijedi nakon drugog već se odvija paralelno sa njim. Riječ je o djelimičnoj privatizaciji penzijskog sistema, a što je bilo propraćeno nizom drugih promjena. Korjenita transformacija penzijskog sistema bazirala se na čileanskom modelu (njazastupljeniji u postkomunističkim zemljama), odnosno na argentinskom modelu. Čileanski je povezan sa reformom iz 1981.kada je tadašnji javni sistem tekuće raspodjele u potpunosti zamijenjen tzv.individualnom shemom kojom su upravljali privatni penzijski fondovi. Argentinski model počinje početkom 90tih godina i predstavlja kombinaciju javnog sistema i nove sheme privatno finansiranog sistema.

pitanje 9 - Budućnost socijalne države

Izazov s kojim se suocavaju evropski sistemi socijalne zastite zaista su veliki, jer promjene u području zaposlenosti, kao i promjene u porodicnoj strukturi, otvaraju nove mogućnosti, ali i donose nove socijalne rizike i nove potrebe. Tehnoloske promjene, intenzifikacija globalizacije, kao i naša sposobnost prilagodjavanja, sredisnja su pitanja kada se radi o kom-petitivnosti, a tercijarni će sektor biti odlučujući za zapošljavanje. Premda se očiglednom čini tendencija da će na tižiŠtu rada dominirati usluge visokog nivoa, nove porodicne potrebe i trend ka punoj zaposlenosti čine nužnim razvoj zaposlenosti niskog nivoa produktivnosti, posebno kada se radi o socijalnim i licnim uslugama. Bice, dakJe, teško izbjeći nove dualizme »Ekonomija znanja« (knowledge econoim), dovest će do novih podjela zavisno od kompetencjja, a to će dovesti do novih polarizacija. Jedan od glavnih problema bice kako pronaći načine zbrinjavanja gubitnika.

»Ekonomija znanja« nameće ne samo kompetitivnost proizvođača nego i potrošaca..Dakle,ako Evropa ne uspije ojačati kompetencije i resurse građana,jedan od budućih scenarija može biti pojava otoka znanja, s dobro plaćenim zaposlenicima, u moru marginaliziranih ili iz društva iskljucenih pojedinaca. Dakle, prvorazredan je izazov - kako demokratizirati znanje odnosno kompetenciju. To nas dovodi do drugog izazova koji se sastoji u tome kako redefinirari socijalnu politiku. Najuporniji zagovornici »trećega puta« podržavaju tezu da je moguće, zahvaljujući obrazovanju, prilagodili stanovništvo tržisnoj ekonomiji i tako riješiti socijalne probleme. No to je opasno uvjerenje. U stvari, niti obrazovanje, niti strucno osposobljavanje, kao ni učenje tokom cijelog života n i s u dostatni. Ekonomija utemenjena na kornpetencijama može dovesti do novih nejednakosti, a ekonomija pune tercijarne uposlenosti samo ih može ojačati.

Nove porodicne strukture i novi tipovi životnih karijera na dnevni red postavljaju drugi, isto tako težak problem. Ti novi rizici i nove potrebe najteže pogađaju mlade i porodice s djecom. Zadatak je, dakle, redefinirati socijalnu politiku na način da se favoriziniju vitalne i stabilne porodice , a istovremeno stite građani koji su najviše izloženi rizicima.

Transformacija strukture rizika i socijalnih potreba:

Većina evropskih sistema socijalne zastite uspostavljena je u vrijeme kada su se raspodjela i intenzitet rizika i potreba bitno razlikovali od sadašnje situacije.S izuzetkom Skandinavije (i Velike Britanije), podjela socijalnih odgovornosti između države, tržišta i porodice neznatno se promijenila posljednjih pedeset godina. Nezaposlenosi i nesigurnost koncentrisani su unutar mlade i slabo kvalifikovane populacije (naročito kod muškaraca). Udjel »porodice bez. zaposlenosti« ponekad dostiže alarmantne razmjere i simptom je nove polarizacije. Homogamija znači da nezaposlenost, nesigurnost i siromaštvo »dolaze u paru-<. Mladi vrlo cesto imaju teškoće da »krenu u život«, da jednostavno obave prijelaz škola-karijera ili da osnuju vlastitu porodicu. U juznoj Evropi mladi mogu očekivati da će tri godine biti nezaposleni, a to je jedan od glavnih uzroka pada fertiiiteta. Uticaj nesigurnosti kod mladih ipak varira, zavisno o socijalnih politika.Participacija i zaposlenost:

Stopa aktivnosti u Europi u velikoj mjeri varira: stopa aktivnosti žena (udio zaposlenih u konringentu 15-64 godine - op. prev.) kreće se od 70% i vise u Skandinaviji, do 40% u Irskoj, Italiji i Spanjolskoj. Ova se razlika osjetno smanjuje među mlađim skupinama ženama, ali je među njima stopa nezaposlenosri znatno iznad prosjeka. Ako kao cilj izaberemo stopu aktivnosti žena od 60%, šest država-ČIanica Unije ispod je te grani-ce. Vrlo niska stopa zaposlenosti žena cesto koincidira s osjetnim padom stope zaposlenosti starijih muškaraca. Među državama-članicama Unije, njih sedam bilježi stopu aktivnosti muskaraca između 55 i 64 godine nižu od 40%. Takođe, postoji ogroman raskorak između Portugala, Švedske i Velike Britanije, s jedne.i SAD, koje imaju stopu jednaku ili višu od 60%, s druge strane. Jedina uvjerljiva politika koja jamči održivost socijalne države je povećanje stope aktivnosti. Veza sa trzistem rada:

Novi prioriteti u stvari se sabiru u temeljnom pitanju: trebaju li socijalne politike maksimimizirati proizvodne resurse i sanse svih gradjana. Bitno je pretpostaviti da svaka politika koja favorizira rad (work-Jriendly policy) treba uvažavati dina-miku ekonomije orijeniirane na tercijarni sektor. Ekonomija usluga ima dualisticku tendenciju; ona povezuje visoku razinu kompetitivnog profesionalizma i tehnike s korištenjem usluga niske razine (low-endpolicy). S malom dodanom vrijednošću i intenzivnim koriŠtenjem radne snage.

Javna pomoć i l i neposredna ponuda javnih usluga predstavijaju prvi uslov svake reforme. Uprsvo na tome pociva logika promjene prioriteta u socijalnoj zaštiti u korist porodicnih usluga. Svaka investicija koja favorizira rad žena istovremeno je investicija u porodicnu politiku ili politiku zaposlenosti.Budući da tradicionalna socijalna država glavni c i l j definira kao održavanje dohodaka onih koji nisu sposobni raditi : socijalna se zaštita shvaća kao »neprodiiktivna« potrošnja,koja je onda obifjeŽena kao sporna redistribucija.Ta politika »odrzanja dohotka« u velikoj je mjeri nastavljena kako bi riješila današnje socija|ne probleme.Potrebno je razviti strategiju win-win sto znaci dobitnu za sve.Dva nacela:1.vise klasicno pareto- optimalizacija sistema socijalne zastite,kojom se postize najveci dobit,a pritom niko nista ne gubi.Primer:deregulacija plata koje ce sasvim izvjesno povecati nejednakost dohotka. Međutim, ako se na taj naČin kreira zaposlenost, mnogi će od toga imati koristi, a ako istovremeno slabije plaćeni dobiju kompenzacijsku pomoć,njihov realni dohodak neće pasti.2. ambicioznija opcija je sadržana u nacelu ravlsovske pravde koje insistira na tome da nijedan dobitak nije opravdan ako ga istovremeno ne prate prednosti za siromašne i slabije.

Nova šema sovijalne drzave prema Ravlovskom:

-maksimalno favorizirati mogućnost da majke usklade brigu odjeci i zaposlenost,

-obrabrivati najstarije radnike da odgode odlazak u penziju,

-socijalizovati troškove djece, prije svega daju prednost investi-cijama u djecu i mlade,

-redefinisati distribuciju zaposlenost/slobodno vrijeme tokomcijelog životnog ciklusa,

-redefinisati pojmove jednakosti i temeljnih socijalnih prava,polazeci od nacela jednakosti sansa tokom citavog zivotnog vijeka;

Ka dobrome društvu:

Većina istorijskih transformacija socijalnih režima imala je jednu zajedničku crtu: intenzifikaciju ideoloske borbe između razlicitih vizija toga šta bi trebalo predstavljati Dobro društvo.

U nekim državama. pogotovo u SAD-u, ali sve više i u Ujedinjenom Kraljevstvu - UK, kompromis je favorizirao individualizam i tržiste,dok je u socijalnojdržavi ostavljena minimalna i rezidualna uloga.U Skandinaviji je kompromis preferirao socijalnu demokratiju, univerzalizani, egalitarizam i sveobuhvatna prava gradjana.Treci je model u kontinentalnoj,narocito juznoj Evropi spojio socijalno osiguranje s tradicijama korporativizma,a cesto i katolickog socijalnog nacela supsidijarnosti.

Živimo u doba u kojemu ideološki suprotstavljene strane još jednom renoviranju vlastite nacrte za »Dobro društvo«. Usred smo vremena demografskih promjena i revolucije u orga-nizaciji porodicnog zivota, predvođenih ženskim preuzimanjem licne nezavisnosti i radnih karijera.

Dalje, nalazimo se usred ekonomskog preobražaja, pojave vrlodrugačijeg globalnog ekonomskog poretka nego što je bio poredak koji jeprevladavao u vrijeme naših djedova. Tehnološke tansformacije i velikirast zaposlenosti u uslužnim djelatnostima izazvali su velike promjene ustrukturi socijalnih rizika, što je stvorilo potpuno nove tipove društvenihdobitnika i gubitnika. Tipični industrijski radnici I nisko obrazovane osobeu eri socijalnog kapitalizma većinom su mogli računati na solidno plaćenei sigurne poslove. U dvadeset i prvom stoljeću fo najvjerojatnije neće biti slučaj. Pretpostavke potrebne kako bi se mogao osigurati kvalitetan i siguran život istodobno se mijenjaju i rastu. Oni s nedovoljnim vještinaina, kulturnim ili drustvenim resursima mogli bi lako otklizati u život obilježen niskom platom, nezaposlenoŠću te lošim i nesiguniim. poslovima.

Društvo usluga, čijem nastanku svjedočimo, po svojoj je prirodi tencijalno dualističko. U ukupnoj strukturi zaposlenosti prevladava pomak u smjeru stručnih i visokokvalificiranih poslova, no postoji ozbiljna mogućnost nastajanja i pozamasnog tržišta rada za nekvalificirane, rutinske usluge.

Trend bracne homogamije (ulazak u brak s partnerom slicnih socioekonomskih osobina) definitivno nije u opadanju, tako daje vrlo vjerojatno da će i postindustrijski dobitnici i postindustrijski gubitnici formirati porodice unutar vlastite grupe.

Zivotne će sanse ponajprije zavisiti o sposobnosti pojedinca da uči te od visine ljudskog kapitala. Kao što je potvrđeno mnogim istraživanjima, utjecaj roditeljskog drustvenog nasledja i danas je jak kao i u proslosti,pogotovo sto se tice kognitivnog razvoja i obrazovnih postignuca.

Potreba za metodom:

Izazov pred nama je nista manje nego izgradnja novog socijalnog modela za dvadeset i prvo stoljeće. U tu svrhu potrebna nam je metoda koja zadovoljava tri kriterija: da nam omogućava informirani »pogled« u budućnost, da povezuje fragmente u cjelinu (na kraju krajeva, nas zanima Čitavo socijalno zdanje, a ne tek neki prozor ili stepenica), te da uzima u obzir dinamiku životnih šansi građana.

Glavni izazov s kojim smo suočeni jest sprijcčiti da socijalne nedaće postanu permanentne; da građani postanu zarobljeni u isključenosti ili inferiornim prilikama na način koji utječe na njihove cjelokupne životne šanse.

Tri stuba socijalne sigurnosti:

Osnovno pitanje pred svakim ambiciomijim avhitektom socijalnih sustava glasi: kako raspodijeliti proizvodnju socijalnih dobara. To znači, odlučiti o raspodjeli i nadležnosti između tržisia,porodice i države.Tržista su glavni izvor blagostanja za vecinu odraslih građana tijekom najvedeg dijeia njihovih života.S jedne strane, većinu svojih prihoda građani ostvaruju iz zaposlenosti, dok s druge strane većinu roba i usluga kojima ostvaruju blagostanje takođe kupuju na tržistu. Reciprocitet srodstva kakav nalazimo u obitelji tradicionnlno je važan izvor blagostanja i sigurnosti, pogotovo što se tiče usluga skrbi ali i obiteljskog objedinjavanja prihoda. Obiteljska proizvodnja blagostiinja i dalje je prilično prisutna, pogotovo u južnoj Evropi. Uloga države u proizvodnji blagostanja naravno nije zasnovana niti na kupovini niti na reciprocitetu, već na redisiributivnom »drustvenom ugovoru« koji odražava određeni oblik kolektivne solidarnosti. Ova su tri stupa biagostanja međuzavisna; obitelj, baš kao i drzava, u teoriji

može kompezovati neuspjeh trzista,slicno,trziste ili(drzava) mogu kompezovati neuspjeh porodice u postizanju blagostanja.Kada nijedan stub nije u stanju ispraviti nefunkcionisanje druga dva,tada se susrecemo sa aktuelnim deficitom blagostanja,odnosno krizom.

Slicnost izazova pred razliciti socijalnim rezimima:

U pravilu, sve evropske zemlje suocene su sa sličnim rizicima, potrebama i kompromisima. Svugdje je djelovanjem tržišta došlo do povećanja nejednakosti, uz pojavu slicnih obrazaca demografskih promjena. Međutim, jednako je tačno i da se ta sličnost postindustrijskih izazova susreće s vrlo razlicitim nacionalnim sistemima socijalne politike. Sposobnost tih sistema da učinkovito reaguju na nove rizike nužno će biti različita zbog njihovih karakterističnih snaga i slabosti - koje pak proizlaze iz načina na koji supostavljena tri stuba socijalne sigurnosti, ali i iz institucionalnih osobina programa socijalne države.

Ciljevi za buducnost socijalne drzave:

1. ocrtati nekoliko elemenata koji su nužni za sve obuhvatniji prestroj sistema,

2. upozoriti na opasnosti koje izviru iz nekih, u savremenoj reformskoj raspravi tipicnih, sveobuhvatnih formula za socijalnu politiku. Na primjeru penzijske politike: odgađanje penzije je suvisao cilj, ali je li on ostvariv za sve zaposlene? I l i , politike socijalnog uključivanja: aktivacija izgleda kao puno privlačnija alternativa pasivnoj dahodovnoj potpori, ali može li ona adekvatno zamijeniti osnovna socijalnim jemstvima?

3. u svjetlu raznolikosti nacionalnih socijalnih sistema, posebno je besplodno domišljati se jedinstvenom dizajnu za sve države, iako se one doista susreću s prilično sličnim problemima. Jednako kao što niti jedna drzava članica EU najvjerojatnije neće privatizirati svoju socijalnu drzavu, tako se ne može ocekivati niti radikalna promjena socijalnog rezima.

Uspostavljanje opstih ciljeva javnih politika bez obraćanja pažnje na njihovu praktičnu političku relevantnost i implementaciju u n u t a r raznolikih evropskih socijalnih modela lako bi moglo završiti kao puka besplodna akademska rasprava.Iz tog razloga nam je potebna analiza uslova koji cine reformu i nuznom i izvodljivom,kako unutar drzava tako i na nivou EU. Od Finske do Grcke, izazovi mogu biti vrlo s l ičn i , ali svaka država članica ima vlasiito nasljeđe socijalne politike, razlicit sastav interesnih organizacija i demokratskih aktera. Srvarne, konkretne reforme sistema socijalne politike odvijaju se unutar izuzetno raznolikih okruženja.

Potrebno je ponovno promisliii granice javne politike, te posebno dihotomije javnog i privatnog socijalnog sektora.

1. da se socijalna politika ne može voditi zasebno od politike zapošijavaiija. Na primjer, učinkovita strategija za suzbijanje siromaštva mora kombinirati zaposlenost žena.

2. naša referentna tačka, što se tiče izvedivosti i efikasnosti programa u odnosu na njihove troškove, ne bi smjeli biti državni prihodi i rashodi već ukupan udio BDP-a izdvojen na određeno područje. Smanjivanje javnih troškova u zdravstvu, penzijskom sistemu i l i socijalnoj skrbi vjerojatno neće dovesti ni do kakvih stvarnih ušteda jer će domacinstva morati kompenzirati nedostatak kroz kupovinu na tržištu ili angažovanje porodice.Ukoliko socijalni sektor bude prebačen natrziste, to neće rezultirati bitno nižim novčanim izdacima od strane domacinstva. Međutim, to hoće rezultirati snažnijim društvenim nejednakostima. Ukoliko se socijalni sektor intermalizira unutar porodice,to će vjerojatno rezultirati s više neplaćenog porodicnog te manje plaćenog rada-ili drugim riječima, nizim BDP-om (i manjim poreznim prihodima). Nadalje, poslednje bi se rješenje pokazalo kontraproduktivno za ravnopravnost polova te bi ozbiijno umanjilo nasu sposobnost za stvaranje novih radnih mjesta. Drugim nječima, kada raspravljamo o tome što država bi - i l i ne bi - trebala činiti, moramo istodobno imati u vidu i posljedice po tržište i porodicu.

pitanje 10 - Uticaj globalizacije na zaposlenost u EU

Svrha ekonomske aktivnosti jeste povećanje blagostanja pojedinaca, a ekonomske strukture koje to mogu postići, poželjnije su od onih koje to ne mogu.

Vecem djelu svjetskoga stanovništva posao, tj. zaposlenost je važna. Pojedincima koji izgube posao nije važan samo gubitak prihoda nego i individualnog poimanja sebstva. Nezaposlenost je povezana s nizom problema i patologija, od više stope razvoda, više stope samoubistva do veće učestalosti alkoholizma. Ta veza nije samo korelacija: postoji i uzrocna povezanost.

Prvi dio pokazuje kako politike koje se temelje na neoklasičnom pogledu na tržište rada na kraju slabe polozaj radnika u pregovaranju zbog sveprisutnih trzisnih propusta. Sljedeća dva dijela kritički raspravljaju o socijalnim implikacijama i implikacijama po zaposlenost sireg skupa politickih mjera od liberalizacije trzista kapitala do prociklicnog fiskalnog i novcanog upravljanja,koje se slijede na temelju teoretske pretpostavke da se ucinkovitoscu i distribucijom moze baviti posebno.Cetvrti dio zagovara da se rad razmatra kao cilj sam sebi,a ne kao sredstvo proizvodnje,a razvitak kao transformacija drustva.Peti dio razmatra ulogu medjunarodne zajednice u postavljanju ciljeva socioekonomskog razvoja.

1 Rad i neoklasicna ekonomija:

Jedan od velikih uvida(neki bi mogli reci trikova) neoklasicneekonomije jeste tretirati rad kao svaki drugi faktor proizvodnje. Količinaproizvedenoga tretira se kao funkcija uloženog – npr.celika, masina i rada.Pojedinci odlucuju koliko će napomo raditi i s kojom pažnjom. Okruženje utiče na njihovo ponašanje,uključujući i podsticaje s kojima su suočeni. U standardnoj teoriji, pojedinci se ugovorno obvezuju za obavljanje određenog posla i plaćeni su samo ukoliko taj posao dovrše.Pretpostavlja se da je provođenje ugovora besplatno, djelomično zbog pretpostavke da postoji informacija o tome je li zadatak dovrsen. Ipak, nesavršenosti informacija brojne su u ekonomiji, i one uvijek imaju značajan utjecaj na način na koji se ekonomija ponasa.Tri implikacije naesavrsenosti informacija

- Prvo, nesavršena informacija vodi do nesavršene konkurencije,- Drugo, nesavrŠena informacija vodi do nezaposlenosti,- Treće, ekonornija informacija izazvala je tradicionalnu ekonomsku teoriju koja tvrdi da su tržišta autoregulacijska i

učinkovita, te da priroda ravnoteže ne zavisi ni od distribucije ni od institucija.Sindikati su popravili neravnotežu pregovaračke moći koja je postojala ranije, i iskorislili svoju moć da bi progurali pretjeranu zaštitu svojih članova na uštrb drugih radnika.

2 Politicke mjere sklone trzistu:na ciji rizik?

Postoji niz drugih političkih mjera koje se ponekad čine prilično udaljenima od tržištarada,a koje utječu na rezultat procesa pregovaranja.Liberalizacija tržista kapitala jača pregovaracku moć kapitala: ona daje»kapilalu« pravo da'objavi da će napustiti zemlju ukoliko je nerazmjerno oporezivan ili ukoliko se usvoje druge nepovoljne mjere. To povećava mogućnost prijetnje kapitala i stoga pomiče rezultat u njegovu korist. U krajnjem slučaju, to znači da se kapital uopće ne može oporezivati.Zagovornici doktrina sklonih tržistu (kapitala) tvrdili su da su monetarne institucije važne. Zagovarali su monelarne institucije kojejoš viŠe naginju ravnotežu moći, zahtijevajući nezavisne, nereprezentativne banke. čiji bi mandat isključivo bio stabilnost cijena.No oni su pobrkali ciljeve sa sredstvima - bas kao što čitavo poduzetnistvo, koje radnu snagu gleda iskljucivo kao faktor proizvodnje, miješa ciljeve sa sredstvima. Inflacija je bitna samo do mjere u kojcj vodi do gorih realnih rezukata, kao naprimjer nižeg rasta, većeg siromaštva i veće nejednakosti

3 Visina zaposlenosti:

Ideja da tržišta ne uspijevaju osigurati socijalno učinkovite (i poželjne) rezultate, poznata je odavno. Keynes ukazuje na postojanje trajne nezaposlenosti. No mađioničarskim trikom, onoga sto se kasnije pocelo nazivati neoklasičnom sintezom (Samuelson, 1997.) tvrdilo se da, kada ispravimo tržisni neuspjeh masovne nezapo slenosti,

tržišta djeluju učinkovito. Stoga - sa svojim implikacijama učinkovitosti - prevladava standardni neoklasični model. Neoklasična s inteza bila je jednostavno zahtjev, nada, pokušaj onih odanih tržišnom modelu da ograniče opseg potencijalne vladine intervencije.Vlada ima važnu ulogu u olaksavanju stvaranja radnih mjesta i održavanja ekonomije u stanju pune zaposlenosti.Bez obzira koliko dobro upravljamo ekonomijom, uvjek će biti cikličnih recesija, a s njima i nezaposlenosti. U oblikovanju makroekonomske politike moramo biti usmjereni krajnjim ciljevima, a ne posrednim varijablama, tj. na zaposlenosti, rastu i životnom standardu. a ne kamatnim stopama, stopama inflacije ili tečaju valute.

4 Rad kao sredstvo nasuprot cilja te razvoj kao transformacija drustva:

Veći dio neoliberalne doktrine posmatra rad samo kao unos u proizvodnju, poput svakoga drugog unosa. No ukoliko je poboljšavanje životnog standarda cilj ekonomije, onda povećanje blagostanja radnika postaje samo po sebi c i l j . Samo ukoliko se vjeruje da tržište vodi do učinkovitih rezultaia, s pouzdanjem se ne mora obraćati pažnja na blagostanje radnika, u uvjerenju da će tržište samo učiniti sve pravilne odabire.

5Uloga medjunarodne zajednice:

Međunarodne ekonomske institucije zagovaraju financijske p o l i t i k e koje su zamijenile automatske stabilizatore s automatskim destabilizatorima. Kako ekonomije odlaze u recesiju, nedjelotvorni zajmovi se povećavaju, a strogo provođenje standarda prikladnosti kapitala tjera banke na smanjivanje kredita, što automatski ubrzava pad. Zagovara se privatizacija starosnih penzija, sto izlaže starije osobe rizicima od kojih su inace mogli biti zastićeni, i nameće im se troškove transakcija koji znatno smanjuju naknade koje stariji primaju. a obogaćuju pruzatelje financijskih uskiga. Ne samo da se zagovaraju politike poput liberalizacije tržista kapitala koje izlažu zemlje golemim rizicima, kojima ne mogu dobro upravljati, nego se zagovara i »fleksibilncsi tržišta rada«, zbog koje radnici još više podnose glavni teret nepovoljnih posljedica takve politike. Stručnjaci za tržiste rada moraju proučavati stanje. Krajnje je vrijerne I da prihvatimo cinjenicu da u ekonomskim politikama postoje kompromisi i da ne postoji jedinstvena, Pareto-dominantna politika. Isto tako, tiebali , bismo prhvatiti da postoji znatna nesigurnost u pogledu posljedica eko-nomskih politika i da, možda iznenađujuće, postoji I povezanost između onih s određenim perspektivama interesima i trenutno dominantnih stavova o ekonomiji. Predstavnici financijske zajednice bili su najgotljiviji zagovornici liberalizacije tržišta kapitala, i prelazili su preko nedotatka uvjerljivih empirijskih i teoretskih dokaza da ona povećava rast, ali i preko prisustva uvjerljivih dokaza da ona povećava i nestabilnost. Unutar ekonomske profesije, ekonomisti rada bili su najskepticniji prema tvrdnjama da čak i umjerene minimalne plate rezultiraju značajnom nezaposlenošću.

pitanje 11 – Socijalna dimenzija procesa evropskih integracije

Zajednički izazovi s kojima se suočavaju Evropske zemlje obavezuju na konvergenciju soc. modela. T ri su velika izazova: nezaposlenost, borba protiv siromaštva i kriza penzijskog sistema. Socijalno pol.instrumenti koji karakterišu državu blagostanja nakon II sv. rata mogu se podijeliti u dvije kategorije:

1. Sistemi soc. sigurnosti s ciljem da na soc. prihvatljiv način ublaže individualne razlike (bolest, nezaposlenost, siromaštvo)

2. Individualna i kolektivna prava zaposlenih.

Ugovori iz Rima (1957) = mali br. nadležnosti u oblasti soc. politike, najvažnijih nadležnosti zajednice ticala se slobode kretanja radnika, ravnopravnog tretmana žena i muškaraca (načelo jednakih zarada) i rimski su ugovori predvidjeli još programe soc.pol. izdataka osnivanjem Ev. Soc. fonda.

Jedinstveni Evropski akt (1986) donosi novine u oblasti zaštite na radu naime usvojene su smjernice o zaštiti majki, zaštiti mladih na radu ili o radnom vremenu. Bitan je i član 118b kojim je komisiji povjeren zadatak da razvija i promoviše soc. dijalog između menadžmenta i rada.

Najveći institucionalni skok za soc. politiku predstavljaju Mastrihtske reforme iz 1991. Zajednica je dobila eksplicitnu odgovornost. Za velike djelove radnog prava, prenijeta joj je nadležnost za regulisanje oblasti soc. osiguranja ali je zato zajednica isključena iz oblasti naknade za rad, koalicionog prava, prava na štrajk i prava otpuštanja. Stvoren je

kvazi-korporativistički postupak za uključenje Ev. Soc. partnera. Nove ustavne odredbe propisuju obavezno usaglašavanje udruženja radnika i poslodavaca. U ugovoru iz Mastrihta uvršten je i soc. protokol potpisan od strane Ev. Konfederacije sindikata, Ev. centra javnih preduzeća i Unije industrijalaca i poslodavaca u Ev. Ovaj protokol tj. Sporazum o soc.pol. navodi uslove reprezentativnosti soc. partnera u EU.

U Amsterdamu (1997) uključuje se poglavlje zaposlenost čime je predviđen postupak koordinacije nac.pol. pounat kao otvoreni metod koordinacije. To podrazumijeva usvajanje smjernica na nivou EU pravno-neobavezujućih ali ih članice ipak moraju sprovesti na nac.nivou. Ugovorom iz Amsterdama nadležnosti unije proširene su još i na donošenje regulativa u borbi protiv diskriminacije.

Nica (2000) uvodi obavezu modernizacije sistema soc. zaštite. 2004. usvojen u Briselu „Ugovor o Ustavu za Evropu“ a najvažnije soc. pol. novine su:

1. Preuzimanje povelje o osnovnim pravima Unije u ugovor čime je ona postala dio pravno- obavezujućeg sastava primarnog prava.

2. Osnovna soc. prava izložena u Povelji u 3 grupe: I opšta (zabrana diskriminacije,pravo na obrazovanje), II grupa zahtjeva djelovanje EU (jednakost polova) i III simboličko deklarativna prava (pravo na štrajk)

U pogledu ciljeva Unije u Ugovoru se uvrstava: postizanje visokog nivoa zaposlenosti, visokog stepena soc. zaštite, ravnopravnost muškaraca i žena. Stremi se zatim i konkurentnoj soc. tržišnoj ekonomiji, borbi protiv soc. izolacije, podstiče se soc. pravda, solidarnosti među generacijama. Ugovor dalje daje značaj soc. partnerima i unapređivanju soc. dijaloga. Tu je i novina u oblasti soc. sigurnosti radnika migranata.

Iako je teško govoriti o jedinstvenoj soc. dimenziji EU imajući u vidu različitost nacionalnih komponenata može se govoriti o socijalnom identitetu koji se kroz proces integracija i iznijetih reformi može definista kao stremljenje ka zajedničkim vrijednostima koje polaze od načela jednakosti i socijalizacije pravde i sigurnosti dohotka kao i zajedničke volje da se usklade ekonomska djelotvornost i socijalna pravda a evropski socijalni fond je upravo primjer te brige.

1989 donosi se Povelja zajednice o osnovnim socijalnim pravima radnika poznata i kao socijalna povelja. Zalaže se za slobodu kretanja zapošljavanja, naknada, poboljšanje životnih i radnih uslova pravo na usaršavanje, jednak tretman muškaraca i žena, pravo na informisanje i zaštita djece.

pitanje 12 - Esping-Andersenovi medeli drzave blagostanja

Liberalni model države blagostanjaPod država koje spadaju u ovaj tip države blagostanja ubrojene su: SAD, Velika Britanija, Irska, Novi Zeland, Kanada i Australija.Kako je u šemi već dato nivo dekomodifikacije u ovim zemljama je nizak, što zapravo znači da stanovništvo nabrojanih država ostvaruje prihvatljiv životni standard učešćem na tržištu. U ovom modelu, tržište je ona karakteristična crta, ono predstavlja osnovni mehanizam po kojem se određuje status pojedinca. Pojedinac i njegova sloboda ili lična odgovornost za sopstvenu sudbinu što je tipično za ove države rezultiraju nepoželjnom intervencijom države. Nepoželjnom jer se smatra da djelatnosti države koče i na neki način sputavjau pojedince u ostvarivanju svog blagostanja. Cilj je izgraditi sistem u kome individualne i građanske slobode predstavljaju branu mogućoj tiraniji države. Državu smatraju rezidualnom kategorijom koja treba priteći u pomoć samo u slučaju nefunkcionisanja tržišta. Socijalna politika tumači se u kontekstu principa supsidijarnosti i selektivnosti. Krivac za socijalne probleme traži se u pojedincu te se tako nameće pažnja i akcija prema promjeni pojedinca a ne cijelog društva.Socijalne naknade uslovljene su dohotkom imovinom i prethodnom zaradom, što i ne omogućava posebno visoke naknade. Kao što je uloga države u ovom sistemu takoreći minimalna tako je i broj korisnika naknada prilično sužen zahvaljujući strogim pravilima po kojima je određeno koja si to lica koja mogu ostvariti pravo na dobijanje naknada. Te naknade kreću se oko „minimalnog nivoa potrebnog za održavanje života“. Niske naknade na neki način opravdane su niskim poreskim stopama i raznim poreskim olakšicama što dovodi do veće motivacije i angažovanosti za uplaćivanje privatnog socijalnog osiguranja.Liberalni model države blagostanja nazvan još i Anglo-Saksonski osoben je još i po niskom iznosu državnih penzijskih naknada. Starija nezaposlena lica dobijaju naknade odnosno socijalnu pomoć uslovljenu prethodnom provjerom posjedovanja imovine i prihoda, što je u poređenju sa državama u kojima „vlada“ drugačiji model države blagostanja prilično nisko.Rješenja socijalnih problema traže se u tržištu, a ona se pokušavaju prevazići kroz dvije strategije:

Podsticanje privatnog pružanja blagostanja

U područjima u kojima tržište ne funkcioniše ograničena javna intervencijaDakle javni sektor ima tzv. rezidvalnu ulogu to jest pružanje pomoći i zaštite ostvaruju najugroženiji, dok se srednja klasa opredjeljuje za privatno socijalno osiguranje. Vremenom je uslov dobijanja naknada promijenjen sa provjere imovine i prihoda na radne uslove. Smatralo se da će ova nova strategija pomoći u rješavanju određenih problema poput manjka adekvatnog radnog podsticaja i širenja zaposlenosti u nisko plaćenom sektoru. No i više je nego vidljiv velik propust koji je počinjen jer se samo po sebi postavlja pitanje: Ako su naknade radno uslovljene ko će se brinuti o nezaposlenim licima?Model je kao što se da vidjeti a i pokazalo se u stvarnosti malo izdašan i prilično selektivan. Umjesto „welfare“ imamo „workfare“ odnosno kako i Esping-Andersen ističe „kao protivuslugu za primljenu pomoć, korisnik treba dati doprinos u radu ili u obliku neke druge aktivnosti“. Ovako uslovljene mjere socijalnog karaktera dovode do socijalnih nejednakosti i degradacije domaćinstava s njim i prihoda. A ukoliko su se kroz istoriju vodile borbe za poštovanje načela jednakosti između ostalog , jasno je da predstavljeni programi socijalne pomoći u ovom modelu ne daju željene rezultate.

Korporativni model države blagostanja

Ovaj model države blagostanja karakterističan je za kontinentalne Evropske zemlje poput: Francuske, Njemačke, Italije, Švajcarske, Holandije, Finske, Austrije i belgijeKarakteristike korporativnog modela su:

Reprezentativnost u zastupanju interesa svih grupa i njihova autonomnost Dobrovoljno udruživanje u cilju rješavanja konfliktnih društvenih situacija Istrajnost u tradicionalnim porodičnim nadležnostima za ostvarivanje blagostanja

Za razliku od liberala koji smatraju da drćava treba da ima tek minimalne funkcije pristalice korporativnog modela naglašavaju potrebu intervencije države i njenog autoriteta. U kontekstu socijalne politike želi se naglasiti uloga države koja podstiče društvenu integraciju i blagostanje građana. Osim vraćanja starog autoriteta države i javnih vlasti korporativni model karakterističan je i po tome što naglašava značaj tradicije.U prošlosti ovaj model imao je za cilj da uz postojanje šema za pojedine društvene klase i grupacije održava lojalnost upravo tih grupa u društvu prema državi. Distinkcije između društvenih grupa u pogledu nivoa bogatstva kojim raspolažu bile su jasno određene što je rezultiralo efikasnijoj zaštiti individualnog socijalnog položaja. Što se državnih činovnika tiče, oni su imali u tim programima socijalnog osiguranja povlašćen položaj. Zalažući se za opstanak tradicionalizma velik značaj za razvoj ovog sistema imala je katolička crkva čija se funkcija ogledala u jačanju strukture tradicionalne porodice. Naime, nezaposlene žene nisu bile uključene u sistem osiguranja a zahvaljujući nedovoljnoj razvijenosti mreže društvenih ustanova za institucionalno zbrinjavanje djece i odredbama o dječijoj i porodičnoj zaštiti koje su bile usmjerene na ostanak žene u porodici da se zaključiti da je učešće žena na tržištu bilo malo.Nivo naknada je, za razliku od liberalnog modela koji je uslovljen prethodnom provjerom dohotka i imovine, u korporativističkom modelu regulisan tako što se osnov za ostvarivanje naknada tiče prethodno uplaćivanih socijalnih doprinosa. U ovom modelu nivo naknada uslovljen je procentom prethodne zarade uz zadržavanja prethodnog statusa. Osnovni izvor finansiranja različitih oblasti i socijalne sigurnosti potiču iz raznih fondova a podrazumijevajući u svojoj ovoj priči i visok stepen izraženosti elemenata solidarnosti i same naknade mogu se smatrati dosta visokim. Za razliku od liberalnog modela koji nameće privatno osiguranje u ovom modelu upravo dominantnost kolektivnog socijalnog osiguranja ograničava potrebu postojanja privatnih fondova.Stratifikacija kao drugi element kojim se Esping-Andersen vodio u klasifikaciji država blagostanja konkretno u korporativističkom modelu rezultat je razlika između zaposlenih i nezaposlenih odnosno razlika između grupa: invalida, starih, omladine i žena. Dijalog i dogovaranja smještena su u tripartitna2 tijela a zbog zahtijeva sindikata da zarade zaposlenih budu visoke otvara se drugi problem to jest manje mogućnosti za zapošljavanje manje produktivne radne snage.Zbog navedenih karakteristika ovaj model nerijetko nazivaju i konzervativnim. Tendencija ka tradicionalnim porodičnim ustrojenjima u kojemu muškarac zauzima središnju poziciju ipak nije podjednako rašireno u svim zemljama ovog modela.Njemačka je tako ta koja se zauzima za klasični primjer ovog modela države blagostanja. Ona je nakon perioda ratova označavana kao socijalno trćišna ekonomija čiji je glavni princip bio da se blagostanje dostiže ekonomskim razvojem. Struktura socijalnih usluga je reflektovala postavljene prioritete dok su socijalne pogodnosti refleksija uskih veza usluga prema položaju na tržištu rada. Uloga korporativnih struktura zasnovana je na međusobnoj pomoći i udruživanju. S druge strane u Belgiji i Francuskoj sistem socijalne zaštite zasnovan na principu solidarnosti u značenju zajedničke akcije, uzajamne odgovornosti i podjele rizika.

2 Tripartitnost reflektuje sistem u kome postoji saradnja radnika, države i poslodavca

S obzirom da su socijalne naknade uslovljene zapošljenošću te samim tim i prosjekom zarade države ovog modela uvele su jaku zakonsku regulativu po pitanjima zaposlenostim što zapravo znači da je ovaj model države blagostanja održiv samo uz visoku produktivnost, u kome država predstavlja posrednika između rada i kapitala.Evidentna je mana ovog sistema jer on iz ovih razloga ne pruža adekvatnu sigurnost onima koji nisu toliko predstavljeni na tržištu rada.Pa postavlja se pitanje ne zvuči li malo paradoksalno da pojedinci ne povezani sa tržištem ne primaju adekvatnu zaštitu dok oni zaposleni dobijaju kratko rečeno sve?Demografske promjene, sve kasniji ulazak u stabilno zaposlenje, a neizvjestan tok karijere samo su još neki problemi sa kojima ovaj model treba izaći na kraj ili možda bolje rečeno njeni građani. Naime sve ove posljedice rezultiraju povećenjem poreza na rad a rast cijene rada mladu populaciju i one manje produktivne tražitelje posla prosto istiskuje sa tržišta rada. A i u današnjem haotičnom svijetu u kome brakovi i nemaju tako dug vijek a žene postaju zastupljenije nego ranije ponuđeni sistem ovog modela čini se neadekvatnim rješenjem. U pokušaju da se uhvate u koštac sa nadolazećim rizicima socijalne države ovog modela uvodile su u svoje sisteme ad hoc programe. Prioritet se daje oblasti usluga no zbog pada broja zaposlenih time i sužavanja poreske baze kapaciteti za eventualno poboljšanje nisu toliko sjajni. Kako to i Esping-Andersen primjećuje: „...države su se zatekle u zamci niske zaposlenosti i visokih socijalnih jamstava iz kojih nije lako izaći“.Privatnom sektoru ovo ide u korist jer dobija radnu snagu a daje minimalne plate. Neki su pak rješenje odsustva radnih mjesta pronašli u prijevremenom odlasku u penziju. No i dalje nedostaje prostora za određene manevre kojima bi ovaj sistem prevagnuo nad već pomenutom zamkom.

Socijal-demokratski model države blagostanja

Ovaj model države blagostanja prisutan je u Norveškoj, Danskoj, Finskoj i Švedskoj.Nazvan je još i univerzalistički obzirom da je cilj ovog modela obezbjeđivanje socijalne zaštite za sve građane uz smanjivanje razlika u dohotcima. Naime želi se postići što je viši nivo jednakosti moguće. Svi su građani obuhvaćeni jednom šemom u slučaju istih razlika pod istim uslovima gdje se razlika između profesionalnih grupa ne pravi. Društvo ovog modela predstavlja društvo šansi tj. politika zapošljavanja i razni programi inspirišu građane za rad budući da je u ovom sistemu od krucijalnog značaja nivo zaposlenosti.Za razliku od dva prethodna modela u ovom je prilično uspješno regulisana pitanja roditeljstva i zaposlenja gdje su majke koje su u radnom odnosu podržane na način što im se pruža plaćeno odsustvo s posla, a tu su i razne institucije za smještaj djece. I dok u korporativističkom modelu imamo naknade uslovljene prethodnim zaradama ovdje se ta prava ostvaruju na idealu građanstva, a zbog svoje egavitarističke prirode sistem se oslanja na porezima.Lančano povezano lica nesposobna za rad dobijaju visoke naknade no su zato i poreske stope visoke a ove iste utiču na veću potrebu za zapošljavanjem žena pa se uz zaposlenost oba partnera stiče i dovoljan porodični dohodak, a privatni socijalni fondovi upravo iz ovih razloga u ovom sistemu i nisu toliko zastupljeni.U ovom po sebi karakterističnom modelu u kome je naglašena uloga države, socijalne aktivnosti usmjerene su na dva cilja: prvi se tiče ojačavanja porodice kroz podsticanje zaposlenosti žena i porodičnih dohodaka, a drugi je ipak postizanje veće sopstvene nezavisnosti. Nailazimo dakle na određene kompromise i kombinacije gdje je cilj javne politike s jedne strane maksimalizacija nivoa zaposlenosti a s druge minimalizacija razmjera u kojima blagostanje pojedinca zavisi od njegovog uspjeha na tržištu. Na pasivne mjere izdvaja znatno manje sredstava.Zahvaljujući dobroj usklađenosti radnih i roditeljskih obaveza, porodiljska odsustva takođe su pokrivena naknadama koje se finansiraju iz budžetskih sredstava što je samo još jedan razlog u prilog visokim poreskim stopama.Za nezaposlene je u ovom modelu može se reći pronađeno najpovoljnije rešenje. Primjera radi u Danskoj se naknada nezaposlenom licu isplaćuje u roku od pet godina i to u iznosu od oko 90% prethodne zarade tog lica.Penzijsko osiguranje ostvaruje se po osnovu državljanstva, jednakog su iznosa a podrazumijevaju kako starosne, invalidske i porodične penzije tako i određene dodatne naknade. U svim zemljama ovog modela postoji još i pravo na naknadu u slučaju bolesti, naravno uz izvjesne razlike među pojedinačnim zemljama.U Esping-Andersenovoj klasifikaciji polazna stavka za razvoj blagostanja bilo je društvo a ne dominacija ekonomskih liberala. Kao što se da vidjeti socijal-demokratski model je više od prethodnih orjentisan na pružanju socijalnih usluga. Uz nesumnjivo jak uticaj države i njene socijalne politike koja obuhvata slobodno rečeno sve oblasti ona se može u ovom tipu države blagostanja definisati kao poslodavac i kao komenzator. Podjela između javnog i privatnog sektora je jasna no ipak je ovaj sistem razvijan u saradnji sa civilnim društvom. Iz prikazane autonomije država proizilazi da je njena funkcija u procesu raspodjele redistributivna tj. ona vrši, u skladu sa osnovnim vrijednostima preraspodjelu materijalnih i drugih dobara, dakle država postaje alokator, posrednik između najamnog rada i kapitala.

Izazovi post-industrijskih promjena nisu uzdrmale sistem socijal-demokratskog modela, već su upravo dominantnost usluga nad službama, usmjerenost ka zapošljavanju većeg broja žena, zbrinjavanje djece razvijanje i davanje prioriteta aktivnim mjerama zapošljavanja pokazali da su države ovog modela spremne adaptirati se novim uslovima.Slabu tačku ovog modela mogli bi predstavljati možda pomenuti visoki poreski prohtjevi iako je održivost opstajala zahvaljujući srednjoj klasi. Iako postoji slaganje oko toga da je ovaj sistem skup po državu ipak nije skuplji i manje efikasan u odnosu na druge socijalne modele država. Kako to i sam Esping-Andersen primjećuje u komparaciji SAD i Skandivavskih zemalja: „Ukupna raspodjela resursa za socijalni sektor u Skandinaviji nije veća nego u SAD-u. Razlike je jednostavno u različitoj javno-privatnoj kombinaciji troškova“.Sve u svemu model je postao primjer uspješnog promovisanja socijalno-političkih ciljeva i podizanja stope zaposlenosti. U filozofskom kontekstu cilj je institucionalizacija načela solidarnosti pri čemu je postignuta i univerzalnost Esping-Andersen je socijal-demokratski model države blagostanja označio kao rezim mogućnosti da lice obezbijedi pristojan životni standard čak i ukoliko se nalazi izvan tržišta rada.

pitanje 13 Problem sive ekonomije i rada na crno

Tokom 2001/2002. prosjecni udio sive ekonomije u 21 zemlji OECD-a (Organizacije za saradnju i razvoj) iznosio je 16,7% sluzbenog BDP-a. Ovaj procenat je mnogo visociji - 38% , u 22 tranzicijske zemlje u kojima su vrseni proracuni, dok je prosjecnan udio radne snage u sivoj ekonomiji u 22 tranzicijske zemlje iznosio 30 procenata. Ovo su izuzetno visoke brojke. Sve veci teret poreza i doprinosa za socijalno osiguranje, zajedno s povecanom drzavnom regulacijom najvazniji su razlozi velicine i porasta sive ekonomije (odnosno sudjelovanja radne snage u njoj).

Pokušaj definicije sive ekonomijeVecina autora koja pokušava procijeniti sivu ekonomiju suocena je s teškocom kako je definirati. Cesto se koristi ova definicija: siva ekonomija obuhvata sve neregistrovane ekonomske aktivnosti koje pridonose sluzbeno izracunanom (ili procijenjenom) BDP-u. Smith (1985: 18) tu ekonomiju definira kao “proizvodnju legalnih i ilegalnih roba i usluga za trzište koja nije obuhvacena sluzbenim procjenama BDP-a”.

Ovdje imamo pregled ukljucenosti sive ekonomije kako u zakonskim, tako i u nezakonskim aktivnostima.

Vezano za nezakonite aktivnosti:

Novcane transakcije: trgovina ukradenom robom, proizvodnja i prodaja droge, prostitucija, kockanje,krijumcarenje i prevare.Nenovcane transakcije: razmjena (trampa) droga, ukradene robe, krijumcarenje, proizvodnja ili uzgajanje biljaka za dobivanje droge za vlastitu upotrebu; kraða za vlastitu korist…

Vezano za zakonite aktivnosti:

Novcane transakcije

Utaja poreza: neprijavljeni prihod od samostalne djelatnosti, plate i imovina iz neprijavljenog rada vezanoga uz legalnu proizvodnju robe i usluga.Izbjegavanje placanja poreza: odbici za zaposlenike, pogodnosti izvan plate. Takodje novcane transkacije.

Nenovcane transkacije

Utaja poreza: razmjena legalnih usluga i robe.Izbjegavanje placanja poreza: ukupan “uradi sam” rad i susjedska pomoc.

Glavni uzroci povecanja sive ekonomije

1)Povecanje tereta poreza i doprinosa za socijalno osiguranjeU gotovo svim istrazivanjima potvrdjeno je da je glavni uzrok povecanja sive ekonomije povecanje tereta poreza i doprinosa za socijalno osiguranje. Veliko podrucje interesa ekonomista jest utjecaj poreza na iskrivljenja ponude rada jer oni uticu na odluku o tome hoce li neko raditi ili odmarati te odredjuju ponudu radne snage u sivoj ekonomiji. Što je razlika izmeðu ukupnih troškova radne snage u sluzbenom gospodarstvu i neto zarade nakon oporezivanja veca, to je veci

poticaj da se ta razlika izbjegne i da se radi u sivoj ekonomiji. Navedena razlika uveliko ovisi o sistemu socijalnog osiguranja i ukupnom poreznom teretu, oni su kljucne odrednice postojanja i rasta sive ekonomije. Cak i velike porezne reforme sa znatnim snizavanjem poreznih stopa nece bitno smanjiti sivu ekonomiju. One ce moci samo stabilizirati postojeci rast sive ekonomije.2) Intenzitet propisaVazan cimbenik koji utjece na smanjivanje radne aktivnosti u sluzbenom gospodarstvujest povecanje intenziteta zakonske regulacije (izrazenoga brojem zakona i propisa). Pritom se prije svega misli na propise o zapošljavanju i ogranicavanju rada stranaca, te na trgovacke barijere. Propisi dovode do osjetnog poveæanja troškova rada u slubenom gospodarstvu.Ali kako se veæina tih troškova moe prebaciti na zaposlenike, to stvara dodatni poticajza rad u sivoj ekonomiji, u kojoj se navedeni troškovi mogu izbjeæi. U empirijskoj analizišto su je proveli Johnson, Kaufmann i Shleifer (1997) potvrðeno je, meðu ostalim,da zemlje s potpunijim zakonskim odreðivanjem gospodarstva opæenito imaju veæi udionesluzbene ekonomije u BDP-u. Ti rezultati pokazuju da bi drzava trebala poboljšati sprovoðenje zakona i propisa, a ne nastojati povecati njihov broj. Neke su vlade, meðutim, pokušavajuci smanjiti sivu ekonomiju, sklonije povecanju broja propisa i zakona, ponajviše zato što se tako povecati moc birokratije i zapošljavanje u javnom sektoru.

pitanje 14 Sistemi socijalne sigurnosti u Evropi

pitanje 15 Socijalna kohezija u EU

Sastavni dio politike modernizacije socijalne sigurnosti, jeste podizanje nivoa socijalne ukljucenosti na prostoru EU, a sve u cilju pronalazenja odgovora za zajednicke izazove koje se ticu promjena u svijetu rada. Tokom 1992.god., kao rezultat rasprava o evropskom socijalnom modelu, donijete su dvije preporuke Savjeta u kojima su zadrzani kriteriji koji se ticu dovoljnih resursa za socijalnu pomoc u sistemu socijalne zastite I postavljeni temelji strategiji konvergencije ciljeva. Drzave clanice pozvane su da u okviru svojih sistema socijalne zastite priznaju svakom licu temaljna prava na socijalnu pomoc, kako bi mogli zivjeti zivot dostojan covjeka, te u skladu sa tim u svoje socijalne sisteme ugrade instrumente minimalnog dohotka.Tokom 1995.god., komisija je inicirala raspravu o “buducnosti soc. Zastite”, a 1997.god.predstavila saopstenje “Modernizacija I unapredjenje soc.zast. u EU”, u kojoj se soc.zast. posmatra kaofaktor koji doprinosi ekonomskoj I politickoj stabilnosti. Cilj saopstenja je bio da ponudi agendu za produbljenu saradnju koja se bazira na 4 glavna cilja:

1. Da ucini da se rad isplati I da obezbijedi sigurna primanja2. Da penzije budu sigurne a penzioni sistemi odrzivi3. Da promovise soc.ukljucenost4. Da obezbijedi visok stepen zdr.njege I ucini zdr.sistem odrzivim

Krajem 1999.god., prihvacena su sva 4 cilja I osnovana je radna grupa za soc.zastitu,n koja je tokom 2001.god.zamijenjena komitetom za soc.zastitu.Na Lisabonskom zasjedanju, odluceno je da se otvoreni metod koordinacije primjeni I u borbi protiv soc. isklj., kako bi izvrsio “odlucan uticaj na iskorjenjivanje siromastva” Cilj je da se svima olaksa zaposlenje, pristupb resursima, pravima,robama I uslugama, sprijeci rizik od iskljucenosti. Zemlje clanice su pozvane da utvrde svoje prioritete vezane za ove ciljeve, donmesu dvogodisnje nacionalne planove I definisu mehanizme kojima ce pratiti napredak. Uspjesnost borbe protiv siromastva u drzavama clanicama EU, pokazuje razlicite rezultate, prije svega u nbejednakosti na nivou ekonomskog razvoja, pa je usljed toga tesko odrediti uspjesnost nacionalnih strategija, ali se pokazalo da zemlje koje najvise ulazu u BNP imaju I najmanji stepen siromastva.Novi proces soc.uklj. I primjena otv.met.koord.u borbi orotiv siromastva sastoji se iz dva dijela:

1. Prihvatanja nac.planovai njihove ocjene od strane komisije I Komiteta za soc. zastitu koji sacinjavaju zajednicki izvjestaj

2. Visegodisnjih akcionih programa koji su usmjereni na podsticanje saradnje medju drzavama clanicama u borbi protiv soc. isklj.

Na osnovu nac.planova (15)soc.uklj. Komisija je 2004 god. Napravila obiman zajednicki izvjestaj koji se odnosi na EU kao cjelinu, nac.planove pojedinacno I primjere dobre prakse. U izvjestaju su takodje navedene I slabosti, kako bi se izvukle odredjene pouke. Bez obzira na razlicitosti u nac. Akcionim planovima koje proizilaze iz razlicitosti soc.sistema, sve drzave clanice EU ce insistirati na sprovodjenju sljedecih prioriteta:

1. Promovisanje ulaganja u aktivne mjere na trzistu rada I kreiranje specificnih aktivnih mjera na trzistu rada u svrhu zadovoljavanja potreba onih koji imaju poteskoce prilikom zaposljavanja

2. Obezbjedjenje pristupacnosti sistemu soc.sigurnosti za sveukupno stanovnistvo3. Poboljsanje pristupa dostojnom smjestaju, dobrom zdravlju I prilikama za dozivotno ucenje4. Sprecavanje ranog napustanja skolovanja I promovisanje nesmetanog prelaska iz skole na posao5. Razvijanje fokusa za eliminisanje siromastva I soc.isklj. kod imigranata I etnickih manjina

Novi proces soc.uklj. EU predstavlja znacajan korak u borbi siromastva I soc.isklj. I pored velikh problema koji prate ovaj proces evidentna je odlucnost drzava clanica I nadleznih institucija Unije da obezbijedi poboljsanje zivotnog standard gradjanima koji su izlozeni rizicima siromastva. Obezbijedjenje “dovoljnih resursa svima”, znaci postojanje zagarantovanog minimuma ispod kojeg nije moguc zivot koji bi biuo dostojan covjeka kao znacajne komponente evropskog socijalnog modela.

pitanje 16 - Neoliberalno shvatanje socijalne politike

Sam termin socijalna politika javlja se u drugoj polovini 19. vijeka u radu istoričara Vilhelma Hajnriha Rihla u vezi sa mjerama koje je Njemačka u to vrijeme sprovodila radi poboljšanja socijalnog položaja radnika. Društveno – političke i ekonomske promjene posle Prvog svetskog rata imale su odraza kako na socijalno – političku praksu tako i na koncepcije, a ovom problematikom se počinju baviti i pojedine međunarodne organizacije. Između dva svjetska rata sadržaj i funkcije socijalne politike su se proširile, da bi posle Drugog svjetskog rata dobila sadašnje obrise i značaj. Kraj 20. i početak 21. vijeka karakterišu transformacije socijalnih sistema sa ekonomskim i političkim promjenama. Dva osnovna kriterijuma za razvrstavanje gledišta o socijalnoj politici su : pripadnost nekog gledišta jednom od teorijskih pravaca ili škola u nauci i pripadnost gledišta nekom od uticajnih društvenih pokreta ili orijentacija koji, kao svoju idejnu osnovu, imaju određeni koncept o društvu. U diskusijama o socijalno – političkim konceptima u engleskoj literaturi se pominju tri pravca mišljenja ili tri škole. To su : 1. neomarksisti, 2. dva pravca liberala i to tržišni i politički liberali i 3.socijaldemokrati. Zastupnici ovih škola se slažu u sledećem : 1.sadašnja socijalna politika razvila se u uslovima tržišnog kapitalizma, 2.socijlane mjere,u prvoj polovini 20. vijeka i sredinom tog perioda u engleskoj i drugim zemljama u kojima se razvijao liberalni kapitalizam, preduzimane su da bi podržale sam sistem. ۰ Neomarksisti, polazeći od toga da je Marksova društvena i ekonomska analiza relevantna i danas, sa izvjesnim modifikacijama u detaljima, ukazuju da se u pogledu funkcionisanja socijalne politike nisu dogodile fundamentalne promjene u osnovama sistema u odnosu na one na koje je Marks ukazao. To su : suprotni klasni interesi, revolucionarna uloga proleterijata i značaj akumulacije kapitala. Negiraju promjene vezane za preraspodjelu dohotka i ukazuju da se ona odvija uglavnom u okviru radničke klase i u okviru životnog vijeka. ۰ Marksisti raspravljaju o državi blagostanja, uključijući analizu socijalne politike. Klaus Ofe, govoreći o državi blagostanja naglašava da su to najbogatije zemlje na svijetu koje imaju cilj opšte blagostanje, ali i da sve razvijene zemlje imaju sistemske probleme i široku skalu neobebeđenih potreba ljudi. Država blagostanja pokušava da obezbedi kompenzacije za nove probleme. ۰ Tržišni liberali polaze od toga da tržište omogućuju slobodno raspolaganje svakog pojedinca svojom imovinom, stručnošću i sposobnostima. Privatna svojina sredstava za proizvodnju omogućuje akumulaciju kapitala, a njeni plodovi prosperitet za sve koji odgovorno učestvuju u produktivnoj aktivnosti. ۰ Politički liberali u raspravama o socijalnoj politici polaze od toga da je radnički pokret u 19.vijeku nastao kao sukob interesa te klase i dominantnog načina društne organizacije, a socijalana politika je bitan faktor reintegracije radnika, omogućuje utvrđivanje interesa pojedinih socijalnih grupa i čini nepotrebnom revolucionarnu akciju radničke klase. Liberalizam i neoliberalizam teže izgradnji sistema u kome individualne i građanske slobode predstavljaju branu mogućoj tiraniji države. Ovakav sistem se uspostavlja na sledeće načine : 1.minimiziranjem države, 2.autonomijuom društva i 3.proceduralnom legitimnošću.۰ Anti – kolektivisti kao osnovne vrijednosti ističu : slobodu, individualizam i nejednakost. Prisila je dozvoljena samo onda kada treba spriječiti upotrebu sile među ljudima, a država jedina institucija koja je može primjeniti kao prijetnju svima koji namjeravaju da je upotrebe. Druga osnovna vrijednost neodvojiva od slobode je individualizam. Predstavnici konzervativnog pristupa smatraju da socijalna politika treba da bude usmjerena uglavnom ka marginalnim grupama stanovništva. Dominantna orijentacija u socijalnoj politici u okviru građansko – konzervativno – liberalne tradicije je „socijalna administracija“. Osnovna obilježja ovog pristupa su : 1.nacionalni fokus kao osnovni okvir analize i istraživanja socijalne politike, 2.osnovni motiv je intervencionizam,a ne stvaranje jedne realistične teorije, 3.empirizam kao tipični oblik organizacije i analize znanja i 4.multidisciplinarni pristup u analizi i formulisanju programa.T.H.Maršal navodi tri područja na koja treba da bude orjentisana socijalna politika,a to su: 1.eliminisanje siromaštva, 2.maksimalizacija dobrobiti, 3. podruštvljavanje jednakosti.Shvatanja koja preovlađuju kod naprednih autora

Više autora iz niza razvijenih zemalja tržišne privrede,koji su svojim pogledima imali značajan uticaj na razvoj socijalno-potiličke misli i prakse u svijetu,ukazuju da:socijalna politika predstavlja pravac djelovanja u društvu u cilju olakšavanja uslova života pojedinaca i društvenih grupa,poboljšanja ekonomskih uslova relativno slabijih kategorija i pružanja zaštite za slučaj nastupanja rizika.Ona utiče na odnose među ljudima.

Koncepcije o socijalnoj politici u bivšim socijalnističkim zemljamaU socijalističkim zemljama Istočne Evrope nije postojala zajednička i opšte prihvaćena koncepcija socijalne politike.Nepostojanje adekvatnih multidisciplinarnih fundamentalnih istraživanja u ovoj oblasti negativno se odražavala na realnost planova socijalne politike i socijalnog razvoja.Godinama je pažnja bila usresređena na programe za akciju,isticalo se ono što se planira i očekuje,dok se kritička analiza postojećeg stanja nalazila u drugom planu.Socijalna politika u bivšim socijalističkim zemljama imala je zajedničke opšte crte,ali i osobenosti karakteristične za pojedine zemlje.Instrument sprovođenja socijalne politike bili su planovi razvoja koji obuhvataju ciljeve socijalne politike i obezbeđuju vezu između bližih i daljih društvenih zadataka.Kao cilj socijalne politike istican je socijalni progres,koji se mjeri poboljšanjem uslova života stanovništva,ne zanemarujući ni međuljudske odnose.Uporedo sa opštim crtama socijalne politike,svaka zemlja je imala neke specifičnosti koje su karakteristične za nju.Mađarski naučnici navode su moguća tri pristupa socijalnoj politici: 1.pragmatski,2.funkcionalistički i 3.strukturno-dinamički.U ovi zemljama dolazi do kritičkog preispitivanja i napuštanja prevaziđenog koncepta socijalne politike.Na tom planu prvi korak je načinila Mađarska,čiji koncept prevazilazi neke tradicionalne,godinama prisutne,utopijske ideje i elemente.Mjere socijalne politike označavane su kao briga države o blagostanju građana,dok je uloga samih građana bila zanemarljiva.U zvaničnim dokumentima konstantno su se isticala dostignuća u ostvarivanju socijalnih ciljeva i vrijednosti,što je bilo u suprotnosti sa stvarnošću.Neke vrijednosti i principi su naglašavani u teoriji,a jedva primjenjivane u praksi.Socijalna politika jugoslovenskog „samoupravnog socijalističkog društva“ bila je koncipirana veoma široko,tj. Obuhvatala je životne,radne i društvene uslove,a njen sadržaj,nosioci i instrumenti proizilazili su iz „socijalističkog samoupravnog produkcionog odnosa“.Različita gledišta o pojmu socijalne politike u jugoslovenskoj stručnoj literaturi kretala su se od identifikacije socijalne politike sa društvenom politikom,zatim izjednačavanje sa kolektivnom potrošnjom,izjednačavanja sa životnim standardom i socijalnom zaštitom.U društvu,kakvo je bilo naše,takva socijalna politika nije mogla da bude ostvarena i nije se moglo očekivati da u sistemu koji nije funkcionisao budu ostvarene postavke o principima socijalne politike.Osnovni principi socijalne politike nisu se dosledno ostvarivali u praksi.

Socijalna politika i tranzicija u tržišnu privredu Prelazak u tržišni sistem privređivanja zahtjeva reformu socijalne politike.Prvih godina tranzicije socijalna politika se uspješno oslobodila ranije ideologije.Pojavljuju se novi ideološki trendovi koji značajno utiču na socijalnu politiku.Posle sloma „realnog socijalizma“ i „samoupravnog socijalizma“ privrženost političkoj i ekonomskoj slobodi postaje sve izraženija,posebno kod politički i ekonomski dominantnog sloja društva.Država kao glavni nosilac socijalne politike u prethodnom periodu polako se povlači iz ove oblasti.Vakuum između urušenog socijalističkog i izgrađivanja tržišnog sistema popunjavale su međunarodne organizacije i agencije, „bilo konsultantskim uslugama,bilo odgovarajućim finansijskim aranžmanima“.Međunarodne organizacije ističu značaj socijalne komponente tranzicije.Međunarodna organizacija rada potpisala je niz sporazuma o socijalnoj politici.Teoretičari smatraju da će transformacija socijalne politike u zemljama u tranziciji biti razvitak varijanti modela „tri sveta kapitalizma blagostanja“ Esping-Andersena.Socijalna politika je nauka i vještina.Bez obzira na razvijenost nauke socijalna politika zavisi od realno dejstvujućih političkih sila.Socijalna politika treba da obezbijedi uslove za stabilan razvoj ličnosti,grupe,zajednice,da utiče na svođenje ekonomskog,političkog i svojinskog monopola na minimum putem pluralističkih političkih odnosa.Socijalna politika nije izolovana od politike,međutim,država nekim kategorijama stanovništva treba da služi a ne njima da vlada.

pitanje 17 Nekomunitarno radno i socijalno pravo u Evropi (Savjet Evrope)

pitanje18 Sistemi zaštite od nezaposlenosti u Evropi (sa slajdova – strategija za zaposljavanje)

pitanje 19 – Sistemi zdravstvene zastite u Evropi

U sistemu socijalnog osiguranja posebno mjesto pripada programima osiguranja za slucaj bolesti,koji predvidjaju ostvarivanje dvije grupe:1.Prava na novcanu naknadu za vrijeme privremene sprijecenosti za rad usled bolesti 2.Prava na zdravstvenu zastitu.U praksi se srecu razlicite resenja u okviru nacionalnih zdravstvenih sistema,pa su otuda u nekim zemljama sistemi naknade odvojeni od zdravstvene zastite.Obuhvat lica zdravstvenim osiguranjem zavisi od karaktera sistema.Ukoliko se

radi o obaveznom a ne javnom osiguranju onda se ono vezuje za prava po osnovu rada a predvidjena je i participacija u ostvarivanju prava.Obavezno zdravstveno(kao i penzijsko osiguranje) najcesce nije predvidjeno za zaposlene sa visokim prihodima,mada im se po pravilu pruza mogucnost dobrovoljnog osiguranja.U zemljama u kojima drzava iz javnih prihoda finansira zdravstvene usluge one su po pravilu dostupne svim stanovnicima.Nacin finansiranja naknada za slucaj sprijecenosti za rad i troskova zastite razlicito je uredjen u pojedinim zemljama.U nekim sistemima zdravstvene zastite i zdravstvenoga osiguranja ovi programi se finansiraju iz jedinstvene stope doprinosa radnika i poslodavaca ili u okviru posebne grane osiguranja za koje se izdvajaju namjenski doprinosi.Javni sistem zastite podrazumijeva pokrivanje troskova pruzenih usluga iz budzetskih sredstava,sirok obuhvat stanovnistva i jednaku dostupnost osnovne zdravstvene zastite.Ako predvidjena sredstva prikupljena iz doprinosa ne pokrivaju ukupne rashode,drzava moze da intervenise u pokrivanju deficita u fondovima,odnosno kasama osiguranja.Pravo na novcanu naknadu u slucaju privremene sprecenosti za rad usled bolesti vezuje se za rad (zaposlenje),iako se srecu i zemlje u kojima prava na naknadu imaju i lica koja ne rade.Visina naknade odredjuje se u procentualnom iznosu zarade osiguranika,uz dodatak za izdrzavane clanove porodice.U najvecem broju slucajeva zakonodavac je je predvidio oznos maksimalne naknade u apsolutnom iznosu ili je visina novcane naknade ogranicena limitiranjem iznosa zarade na koji se uplacuju doprinosi i on sluzi kao osnov za izracunavanje visine naknade zarade.U nekim zemljama naknade se smanjuju za vrijeme hospitalizacije osiguranika,ukoliko je on hospitalizovan na racun socijalnog osiguranja.Vecina programa sadrzi resenje po kome osiguranik nema prao na naknadu zarade u prvih nekoliko dana bolovanja(2-7).Osnovni cilj ovoga resenja je smanjenje troskova administriranja naknade i destimulisanje kratkih odlazaka na bolovanje za vrijeme kojih gubitak zarade ionako nije znacajan.U pojedinim sistemima prava na novcana davanja u okviru zdravstvenog osiguranja ostvaruju se prije i posle rodjenja djeteta.Duzina isplate krece se od 6-8 nedelja,a nisu rijetki i slucajevi nadoknade do jedne godine a za vise djece i duze.Ovo pravo mogu da ostvare majke i ocevi a u slucaju bolesti djeteta predvidjena je i isplata naknade radi nege i lijecenja.Obracun visine porodiljske naknade vrsi se obicno po istom principu kao i kod isplate prilikom nastanka bolesti i ona moze da se krece od 100% prethodne zarade.Sistem zdrastvene zastite predvidja pruzanje medicinskih usluga,koje podrazumijevaju ljekarske preglede,medikamentno i bolnicko lijecenje.Pored toga osiguranici imaju prava na laboratorisjke,specijalisticke,stoMatoloske,hirurske i druge usluge a predvidjeno je i pravo na naknadu troskova lijecenja i kucnu njegu.Prezicirani su i nacini finansiranja troskova koji se krecu od direktnog placanja ustanovama zdravstvene zastite do naknade osiguranicima.Vecina sistema zdravstvene zastite predvidja participaciju korisnika i ona se krecu od simbolicnih naknada do potpunog snosenja troskova lijecenja.Dodatnim privatnim osiguranjem obezbedjuje se visi nivo prava i pokrivanje troskova lijecenja i drugih usluga koji nisu predvidjeni obeveznim osiguranjem.Organizacija sistema zdravstvenog osiguranja najcesce je prenijeta u nadleznost nacionalnih institucija socijalnoga osiguranja.Programima javnih sistema zdravstvene zastite administriranje je povjereno posebnim nevladinim i poluautonomnim agencijama ili fondovima za zdravstveno osiguranje.Svi zaposleni su obuhvaceni zdravstvenom zastitom i obavezni su da uplacuju predvidjeni iznos sredstava u odgovarajuce fondove u cijem upravljanju ucestvuju predstavnici zaposlenih i poslodavaca.Drzava zakonom uredjuje odnose koji se ticu obima i vrste prava,duzine isplate,obuhvata lica odredjenim uslugama,kao i nacin finansiranja.Fondovi ugovaraju sa odgovarajucim medicinskim ustanovama i sluzbama uslove za pruzanje usluga i nacin nadoknade,dok su ministarstva najcesce nadlezna za nacionalne programe zdravstvene zastite.

pitanje 20 - Sistemi penzionog osiguranja u Evropi

U zemljama EU postoje razliciti modeli sistema socijalne sigurnosti u okviru kojih se uredjuju pitanja penzijskog sistema.Prava na starosnu (porodicnu penziju) u vecini drzava ostvaruje se po osnovu rada,obaveznoga osiguranja i uplate doprinosa dok je u nekim zemljama predvidjena isplata penzija bez prethodno ispunjenih uslova koji se ticu zaposlenosti pa je otuda “nacionalna penzija” obezbijedjena svim licima iznad odgovarajucih godina zivota koja imaju boravak u njima.Visina penzije odredjuje se u zavisnosti od uslova koji se ticu duzine staza,ostvarene zarade i doprinosa pri cemu se u nekim drzavama predvidja minimalni odnosno osnovni iznos penzija cija se visina uskljajuje sa kretanjem troskova zivota ili zarada.EVROPSKA POLITIKA STARENJA predstavlja sastavni dio socijalno-politickih programa usmjerenih na prevazilazenje problema ubrzanog starenja stanovnistva i obezbedjenja uslova za efikasno funkcionisanje penzikskog sistema.Stvaranjed ESM uzrokovano je potrebom zajednickog resavanja problema visoke nezaposlenosti,povecane nesigurnosti zaposlenih,sve znacajnijeg prisustva zena na trzistu rada,starenja stanovnistva,promjena u strukturi domacinstva itd..Posmatrano prema strukturi izdataka cini se da medju zemljama EU ne postoje velike razlike.Izdaci za penzije cine najveci dio ukupnih troskova sa izuzetkom Irske u kojoj preovladjuju izdaci za zdravstvo.Za penzije se najvise trosi u Italiji a najmanje u Irskoj sto se moze tumaciti kao rezultat demografskih promjena u Italiji i cinjenice da Irska ima najmladje stanovnistvo.

Demografske promjene i politika starenja-promjena demografske strukture stanovnostva i sve znacajnije ucesce starijih predstavlja opstu karakteristiku globalnih kretanja industrijski najjrazvijenijih i zemalja u razvoju.Uzroci takvog stanja najcesce se nalaze u padu stope prirodnog prirastaja i porastu ocekivanih godina zivota.Prognoze pokazuju da ce stari u industrijski razvijenim zemljama u 2050 god ciniti 33% stanovnistva dok ce prosjecna starost porasti za 9 godina i iznositi 46 godina.Uocene demografske tendencije razlicito ce se odraziti na pojedine zemlje i regione.Tako ce u grupi najjrazvijenijih zemalja najjizrazenije starenja biti u Evropi gdje ce ucesce starijih iznad 60 godina porasti na 37% u 2050godini dok ce u Japanu njihovo ucesce biti jos izrazenije.Posmatrano prema polu,demografske promjene ce biti razlicito izrazene kod zena i muskaraca,imajuci u vidu cinjenicu da zene u Evropi zive 6 godina duze od muskaraca i da sada cine 50% lica sa 59 i vise godina,Jos znacajnije razlike vidljive su u grupi starih koji zive sami gdje je 70% zena.Proces starenja stanovnostva vidljiv je i u zemljama srednje i istocne evrope zbog pada zivotnog standarda,smanjenja ocekivanih godina zivota,porasta smrtonosnih odojcadi.Politika starenja predstavlja takodje sastavni dio socijalne agnde (2000-2006) koja sadrzi katalog prioritetnih mjera na nivou unije.Cilj politike starih EU je koriscenje punih potencijala ljudi svih starosnih grupa imajuci pritom u vidu specificnost potreba starijih i razlike koje se ticu polne strukture.Strategijskim pravcima predvidjeno je:savladavanje ekonomskih efekata starenja stanovnistva sa ciljem da se obezbijedi privredni razvoj i solidarnost javnog budzeta,prilagodjavanje na cinjenicu da ce radno sposobno stanovnistvo biti sve starije,sigurnost prikladne trajne i prilagodljive penzije i pristup kvalitetnoj zdravstvenoj zastiti u okviru finansijski stabilnog zdravstvenog sistema.Smatra se da ce u naredne dvije decenije broj evropljana starosne grupe od 20-29 biti smanjen za 20% dok ce u istom vremenskom intervalu doci do porasta broja lica starosne grupe od 54-60 za 25 % sto ce se direktno odraziti na porast broja penzionera.Politika zaposljavanja mora biti usmjerena na sto duzi ostanak naradnom mjestu,prilagodjavanje zahtjevima nove tehnologij,ukljucivanje starijih,posebne programe strucnog osposobljavanja i prekfalifikacije itd..Cilj aktivne politike zaposljavanja je da se stvore uslovi za sto duzi radni vijek i podizanje starosne granice za odlazak u penziju i smanjenje broja lica koja prijevremeno odlaze u penziju.Obezbedjenje prikladnog,trajnog i finansijski prilagodljivog penzionog sistema polazi od toga da uocene i prognozirane tendencije starenja stanovnistva vrse ogroman pritisak na penzijske sisteme zemalja clanica.To se u osnovi tice ispunjenja socijalno-politickog cilja,finansijske stabilnosti i prilagodjavanja na drustvne promjene.Predvidjena je pomoc drzavama clanicama da se postignu definisani ciljevi u okviru nacionalnih strategija usmjerenih na produzenje radnog vijeka i obezbedjivanje viseg nivoa materijalne osnove za obracun penzije,uz istovremeno podizanje starosne granice za oidlazak u penziju.Osiguranje pristupa kvalitetnoj zdravstvenoj zastiti i dugotrajnoj njezi polazi od uticaja produzenja zivotnog vijeka i povecanja broja starih i potrebe kreiranja politike koja ce u buducnosti osigurati zdravstvenu zastitu i dugotrajne mjere.

Finansiranje sistema i pravaDanas se u vecini zemalja pravo na penziju ostvaruje po osnovu uplate doprinosa zaposlenih i poslodavaca koji prevazilaze dio drzave,nezavisno od toga da li se radi o jedinstvenoj(jednakoj) penzji ili ona zavisi od zarade.Ucesce drzave u finansiranju penzijskih sistema veoma je razlicito reglisano u pojedinim zemljama Unije,pri cemu se najvca sredstva iz poreza obezbedjuju u Danskoj,Italiji i Finskoj.U vecini slucajeva drzava subvencijama ucestvuje u pokrivanju deficita(sa izuzetkom Luksemburga i Belgije u kojima postoji utvrdjeni iznos), nezavisno od toga da li postoji opsti doprinos za sve grane osiguranja.Posmatrano prema visini doprinosa u najvecem broju drzava poslodavci izdvajaju vise sa izuzetkom Njemacke i Luksemburga gdje su obaveze u podjednakoj mjeri prenijete na zaposlene i poslodavce.Ostvarivanje prava na penziju u zemljama clanicama Unije u osnovi je definisano duzinom staza osiguranja,uplatom doprinosa,godinama zivota i boravkom ili drzavljanstvom. Starosna granica kao preduslov za pstvarivanje prava na penziju pdredjena je razlicito za muskarce (65godina-sa izuzetkom Francuske u kojoj je to 60 godina za muskarce i zene),sa tendncijom izjednacavanja u narednim godinama.U slucaju povrede na radu,smanjenja radne sposobnosti ili invalidnosti-pravo na penzije se ostvaruje prema posebnim uslovima.Visina penzije obracunava se prema odredbama zakona koji to pitanje regulisu na novou drzava clanica pri cemu se razlikuju zemlje u kojima se isplacuju jednake penzije za sve korisnike i pen zije koje zavise od prethodno ostvarenih zarada.Uskladivanje penzija vrsi se po pravilu jednom godisnje saglasno ideksu rasta troskova zivota.Velika Britanija je kako bi smanjila drzavno ucesce u penzijama i redukovala siromastvo planirala mjere jacanja privatnog osiguranja koje treba da povrati povjerenje javnosti u diskreditovani sistem.

Reforme penzijskog osiguranja u zemljama u tranziciji

Postoje dva modela promjena:1.na jednoj strani zu zemlje koje su odabrale put radikalnih reformskih procesa,koje pored obaveznog osiguranja(I stub) koji se finansira na osnovu tekuce raspodjele,uvode individualne stedne racune (II stub) kojima se upravlja na komercijalnoj osnovi.Na tom putu najdalje su odmakle Poljska i Madjarska. 2.Druge zemlje kao sto

su Ceska Republika,Slovenija i Estonija,restrukturiraju svoj javni PAYG sistem bez uspostavljanja obaveznog privatnog osiguranja.Na ovako opredeljenje uticao je veliki broj faktora ali su se kao odlucujuci pokazali visoki fiskalni troskovi uvodjenja II stuba,nerijesena pitanja kljucnih kriterijuma u obracunu penzija na osnovu kapitalizirane stednje i neprihvatanja od strane sindikata.

Rizici i neizvjesnost reformi

Postoje barem tri vrste neizvjesnosti:1.Makroekonomski sokovi mogu imati negativan uticaj na proizvodnju,na cijene ili na oboje 2.demografski sok,utice na sve vrste penzionih planova 3.politicki rizik odrazava se na sve vrste penzionih planova..... jer svi penzioni sistemi zavise,mada mora se reci na razlicite nacine od djelotvorne Vlade.

A sada umjesto svega gore napisanog u vezi pitanja pod brojem 20 mozete uciti i odgovarati samo ovaj dio koji Sam ispod napisao,,,pa izaberite jedan od ova dva odgovora a koliko vidim izabracete ovaj ispod jer je kraci ,,,hvala vam J J J

Programi penzijsko-invalidskog osiguranja predstavljaju najjvazniji segment sistema socijalne sigurnosti u gotovo svim zemljama.Nacionalni sistemi socijalnog osiguranja zavise od tradicije,teorijskih osnova,zrelosti i ciljeva sistema i stepena industrijske razvijenosti.Obuhvat stanovnistva obaveznim vidovima osiguranja i drugim programima zastite odredjen je principima i ciljevima prihvacenih programa.Prava u kviru sistema penzijskog i invalidskog osiguranja po pravilu se finansiraju iz sledecih izvora: doprinosa radnika,doprinosa poslodavaca i sredstava drzave.U najvecem broju slucajeva postoji kombinacija sva tri nacina finansiranja,iako se primjenjuju razliciti kriterijumi u odredjivanju procenata izdvajanja za pojedine vidove prinadleznosti.Kada su u pitanju doprinosi radnika i poslodavaca onda se oni obracunavaju kao procentualni iznos zarade,ali je obicno iznos zarade na koji se placaju doprinosi limitiran maksimalnim iznosom.Stope doprinosa radnika i poslodavaca u vecini zemalja su izjednacene mada je u nekim zemljama predvidjeno da poslodavci placaju vise.Drzava kao treci finansijer prava obezbedjuje sredstva iz opstih fiskalnih prihoda,ili u nekim slucajevima iz izvora koji su specijalno namijenjeni za finansiranje rashoda sostema penzijsko-invalidskog osiguranja.Ostvarivanje prava na starosnu penziju kao osnovnog prava u sistemu PIO uslovljeno je godinama zivota i duzinom staza osiguranja.U zakonodavstvima najveceg broja zemalja nejcesce se predvidja starosna granica od 65 godina za muskarce i 60,odnosno 65 godina za zene i radni staz od 30-40 godina kao preduslov za sticanje prava na starosnu penziju.Starosna penzija u najvecem broju sistema predstavlja redovno mjesecno primanje i njena visina zavisi od zarade osiguranika,odnosno kapitalizovanih sredstava u okviru privatnih fondova.Univerzalni programi poznaju praksu jednakih penzija bez obzira na zaradu,koja se u nekim slucajevima dopunjuje sa razlikom stecenom po osnovu rada i uplate doprinosa.Kao instrument u odredjenju realnih vrijednosti penzija koristi se sistem uskladjivanja penzija sa porastom troskova zivota ili zarada,dok je visina penzija limitirana minimalnjim i maksimalnim iznosom.Pored pune starosne penzije sistemi socijalnog osiguranja predvidjaju i mogucnost prevremenog penzionisanja,sticanja prava na invalidsku penziju,porodicnu penziju i posebnih dodataka za izdrzavanje clanova porodice.Osnovni uslov za sticanje invalidske penzije predstavlja gubitak radne sposobnosti i minimalna duzina staza osiguranja.U velikom broju sistema penzijsko-invalidskog osiguranja uslovi za ostvarivanje prava po osnovu invalidnosti su nesposobnost za rad(potpuna ili djelimicna) i minimalne godine radnog staza(od 3-5 godina).U slucaju da je osiguraniku potrebna pomoc usled potpune nesposobnosti za rad,predvidjen je i dodatak za njegu i pomoc drugog lica.Za sticanje prava na porodicnu penziju predvidjeni su uslovi koji se ticu osiguranika i clanova porodice.Pravo na ovaj vid penzije mogu da ostvare izdrzavani clanovi porodic uze i sire) ciji je krug definisan nacionalnim zakonodavstvom i to se prije svega odnosi na spuprugu i djecu.Pritom je potrebno da osiguranik ispuni uslove koji se ticu starosne penzije ili minimalne duzine staza osiguranja.Visina porodicne penzije obracunava se kao procenat ostvarene zarade osiguranika,odnosno penzije koju bi imao u trenutku smrti,u zavisnosti od broja clanova porodice i njihovog statusa.Uskladjivanje penzija vrsi se prema utvrdjenim kriterijumima kako bi se ublazili negativni efekti inflatornih kretanja na njihovu realnu vrijednost i obezbijedio minimum sigurnosti korisnika.Osiguranje za slucaj povrede na radu i profesionalnog oboljenja spada u najjstarije i pocetne oblike radnickog osiguranja,iz koga je tokom vremena nastao cjelokupni sistem socijalnog osiguranja.Vecina savremenih sistema socijalne sigurnosti pokriva rizik gubitka zarade usled povrede na poslu ili profesionalnog oboljenjqa,a programi osiguranja mogu biti organizovani u okviru javnoga sistema i razlicitih oblika privatnih fondova u koje poslodavci uplacuju propisane povecane stope doprinosa.Visina uplate doprinosa zavisi od vrste rizika koji pokriva,saglasno granama privrede u kojima postoji povecana opasnost od povrede ili profesionalnog oboljenja.U nekim zemljama finansiranje osiguranja u

navedenom slucaju vrsi se na osnovu uplata poslodavaca,zaposlenih i drzave.Troskove lijecenja od zadobijenih povreda i profesionalne rehabilitacije pokrivaju javni sistemi zdravstvene zastite.

pitanje 21 – Demografska kretanja u EU i socijalne posledice

U poređenju sa drugim regionima u svijetu socijalno-politička praksa u Evropi ima dugu tradiciju.Zasnovani na konceptu države blagostanja i socijalne države,sistemi javnog osiguranja pokrivaju osnovne socijalne razlike,sa elementima preraspodjele i solidarnosti.Kriza sistema i zahtjevi koji se tiču funkcionisanja jedinstvenog tržišta,uslovili su promjene u pravcu modernizacije socijalne zaštite,sve izraženije konvergencije nacionalnih sistema i izgradnje “evropskog socijalnog modela.”

Evropski socijalni model

Specifični elementi evropske dvžave blagostanja i socjalne države koji Evropi daju tzv. socijalni kvalitet i obrazuje „evropski socijalni model" su:

“državni sistem koji se bazira na demokratskoj osnovi (parlamentarna demokratija) piivredni sistem zasnovan na privatnom vlasništvu sredstava proizvodnje koji je usmeren. na tržište (tržišna

privreda); široka lepeza uslužnih djelatnosti i pomoći koje su privatne i neformalne,jer se sprovode u porodicama i

tradicionalno, prije svega od strane žena (koje su akterke “skrivene države blagostanja”), to su porodične i neformalne vrste blagostanja;

široko polje društveno-političih aktivnosti koje služe smanjenju diskriminacije podsticanju jednakih šansi i stvaranju mogućnosti rozvoja za svakoga,naročito putem obrazovanja, stručnog usavršavanja, kad i sveopšta integracija građana u društvu i njegove pojedine oblasti (inkluzija-socijalne uključenosti).

državni ciljevi koji su usmjereni na dobrobiti građana (socijalno blagostanje) razgranat,na principu baziran sistem socijalne sigurnosti,odnosno preciznije rečeno socijalne zaštite,čiji je cilj

prevencija u slučaju nastupanja socijalnih rizika prilikom koijih ima kompenzirajuću ili ulogu rehabilitacije (socijalna sigurnost i druge vrste socijalne zaštite)

pravni sistem koji ne samo da daje pravni okvir nego propisuje i učešće građana u socijalnim mjerama i doprinosima na osnovu prava,što je mjerodavno individualnim pravnim zahtjevima (vladavina prava)

Evropski socijalni model opisuje ukupnost državnih i civilno-društvenih akcija,koje su usmjereni na to da svim građankama i građanima obezbijedi zadovoljenje (osnovnih ) materijalnih potreba,društveno učešće i socijalni sklad. U poređenju sa drugim zemaljama evidentne su evropske specifičnosti koje se tiču duge tradicije u razvoju javnog sistema socijalnog osiguranja. Državno socijalno osiguranje u Evropi je veoma razvijeno i pokriva četiri glavna individualna rizika: siromašvo u starosti, bolest, invalidnost i nezaposlenost, što predstavlja gotovo opšti standard i pored raznolikosti u regulisanju između pojedinih država. Posebne specifičnosti evropskog socijalnog modela tiče se transnacionalnog karaktera evropske države blagostanja,pa se otuda vode međunarodne debate o karakteru sistema,ciljevima,elementima krize i pravcima reforme.

Duga tradicija razvoja

Istorijski razvoj socijalno-političke aktivnosti u Evropi odvijao se u više faza:1.komunalne socijalne reforme i prosvetiteljstvo2.industralizacija i državna socijalna politika3.moderna država blagostanja i 4.period transformacija Pružanje pomoći širomašnima na lokalnom (komunalnom) nivou bilo je uslovljeno masovnim siromaštvom usled bolesti, epidemija, ratova i gladi, dok se ostvarivanje pojedinih prava u okviru javnog sistema vezivalo za obaveze rada sposobnog dela stanovništva. Period ubrzane industrijalizacije u Evropi i promjene nastale masovnim seljenjem stanovništva u potrazi za poslom, zahtjevale su veću intervenciju države ucilju osigaranja osnovmh rizika.Krajem XIX veka počinje era zakonskog uređenja prava zaposlenih u pojedinim granama,koje se kasnije proširilo na službenike,državne činovnike,zemljoradnike. Izgradnja modernih država blagostanja počinje nakon II svetskog rata.Javnini sistem socijalne sigurnosti dobija nove dimenzije, a time dolazi do suštinskih promjena uloga masovnih nosilaca sociialne politike. Mjere državne intervencije usmjerene su na čitavo stanovništvo,a ne samo na pojedine grupe.

Ovu fazu razvoja socijalne sigurnosti karakteriše, takođe, izgradnja sistemana elementima koji će kasnije biti osnova za kritiku države blagostanjia i radikalnereforme. To se prije svega odnosi na prava po osnovu kontinuirane zaposlenosti.prekidane kratkotrajnom nezaposlenošću i brzim vraćanjem u svijet rada.

Aktuelne promjene i izazovi

Evropski socijalni model se početkoin XXl v. našao pred raznim izazovima. Aktuelni izazovi evropskom konceptu države blagostanja najčešće se vezuje za demografske promjene u starosnoj strukturi stanovništva,koje predstavljaju zajedničku krakteristiku industrijskih najrazvijenih zemalja.Osnovni faktori promjena sadržani su u smanjenju stope nataliteta i produženju životnog vijeka što se reflektuje na poremećaje između pojedinih starosnih grupa i odnosa radno aktivnog i izdržavanog dijela populacije.Promjene u demografskoj strukturi direktno se odražavaju na probleme u funkcionisanju penziskog,zdravstvenog i drugih vidova osiguranja i socijalne zaštite.Suočene sa izazovom starenja,države članice EU razvile su širok spektar mjera i aktivnosti u pravcu predupređenja socijalno-ekonomskih posledica.Cilj kreirane politike je „korišćenje punih potencijala ljudi svih starosnih grupa“ i „aktivna starost“, čije su najznačajnije komponente:doživotno učenje,produženje radnog vijeka, kasniji i postepen odlazak u penziju,aktivan život u penziji,kao i medicinske i druge mjere. Ekonomski izazov evropskom socijalnom modelu vidljiv je prije svega učinjenici da finansiranje sistema zavisi od produktivnosti i privrednog rasta, uuslovima usporenog ekonomskog napretka i promjena na tžištu rada. Iskustvo pojedinih evropskih zemalja (skandinavske) pokazuju da se rast može ostvariti dobrom kombinacijom ekonomskih i socijalmh faktora.Švedska, Danska i Finska u poslednjih 15 godina ostvaruju najbolje rezultate na polju rasta, visoke zaposlenosti i niske stope nezaposlenosti. Sve tri zemlje u isto vrijeme imaju razvijen sistem socijalne sigurnosti i kreiranju svoju ekonomsku politiku u saradnji sa socijalnim partnerima i ekspertima.Evropski socijalni model nalazi se takođe pod snažnim uticajem drustvenih.i kulturnih kretanja. To se reflektuje na promjene u strukturi porodice, smanjenjebroja članova zajedničkog domaćinsta,sve prisutnije alternativne forme življenja uz naglašenu atomizacjju i individualizaciiu Uz to dolazi širok kompleks pitanja koja se tiču izazva globalizacije koji prema nekim mišljenjma dovodi u pitanje postojanje nacionalnih država blagostanju. Globalizacija takođe dovodi prema stavovima Boba Deacon-a,dopotrebe regulisanja pitanja preraspodjele na regionalnom i međunarodnom nivou.Rezulat toga je činjenica da “novi regionalni, internacionalni, nadnacionalni iglobablni akteri" čine socijalnu politiku kompleksnijom.

Koordinacija nacionalnih sistema

Proces integracije u okviru Evropske unije rezultirao je stvaranjem jedinstvenog tržišta, ali ne i .zajedničke socijalne politike koja je do danas ostala u nadležnosti država članica.Prve zakonodavne mjere u oblasti socijalne politike na nivou Zajednice odnosile su se na regulisanje slobode kretanja radnka, koordinaciju sistema socijalne sigurnosti,bezbijednost i zdravlje radnika. Kao dodatak ekonomkoj sferi, socijalna politika trebalo da doprinese postizanju pune zaposlenosli (Program socijalne akcije,1974), odnosno razvoju socijalne dimenzije zajedničkog tržišta. Poveljom o osnovnim socijalnim pravima radnika (1989) i Sporaznmom o socijalnoj politici (koj je postao satavni deo Amsterdamskog ugovora 1997), napravljeni si izvjesni koraci naprijed,ali se široko polje socijalne politike i dalje reguliše uglavnom preko tzv. „mekog" prava. Tokom 1995. god. Komisija je inicirala raspravu o “Budućnosti socijalne zaštite" i 1997. godine predstavila saopštenje “Modernizacija i unapređenje socijalne zaštite u EU", u kome se socijalna zaštita posmatra kao produktivni faktor koji doprinosi ekonomskoj i političkoj stabilnosti i boljem korišćenju postojećih resursa. Cilj saopštenja je bio da ponudi agendu za produbljenu saradnju baziranu "na četiri glavna cilja u okviru opšteg izazova modrnizacije: 1.da učini da se rad isplati i da obezbijedi sigurna primanja; 2.da učini penzije sigrnim i penzione sisteme održivim; 3.da proromoviše socijalnu uključenost i 4. da obezbijedi visok kvalitet zdravstvene njege i održivost zdravstvenih sistema. Krajem 1999.godine prihvaćena je zajednička strategija za sva četiri ciija.i osnovana radna grupa za socijalnu zaštitu,koja će tokom 2001. godine biti zamenjena Komitetom za socijalnu zaštitu.Nova faza razvoja počinje uvođenjem Otvorenog metoda koordinacije (OMK),koji se sastoji iz četiri elementa:1.izrade ciljeva i specifičnih vremenskih planova u kratkoročnom i dugoročnom periodu 2.ustanovljavanje kvantitativnih i kvalitativnih indikatora i Benchmarks-a (svijetski najbolja rešenja) 3.ugradnje evropskih ciljeva u nacionalne i regionalne politike 4.redovni monitoring,evaluacija i Peer-review.

pitanje 22 – Evropski socijalni model i izazovi globalizacije

Globalizacija

Globalizacija se može definisati kao svijet koji postaje manji,dostupniji,bliži,ali se istovremeno,širi svijest o tome da je svijet nedjeljiv,mnogim nitima povezan sistem. Sasvim je drukčiji ekonomski pristup unutar kog se globalizacija svodi na ekonomsku globalizaciju i njime se žele objasniti svi drugi društveni procesi.Sistemska analiza aspekata ekonomske globalizacije odnosi se na:

Povećanje međunarodne trgovine; Povećanje obima međunarodnog tržišta kapitala;. Povećanje međunarodne proizvodnje

Globalizacija i socijalna država

U razdoblju ekspanzije socijalnih država u drugoj polovini 20. vijeka,dvije su teorije bile dominantne - one koje su rast socijalne države primarno vezivale uz društvene promjene (modernizacija, demokratizacija, razvoj ivonh socijalnih rizika ...) i one koje su socijalnu ekspanziju primarno objašnjavale teorijama moći i klasne strukture. tj borbom pojedinih grupa,posebno radničke, ali sve više i srednje klase za bazičnom socijalnuom sigurnošću, a potom za osvajanjem i održavanjem niza socijalnih prava i povlastica.Prve analize reformi socijalnih država (pa tako i uticaja globalizacije na socijalnu državu) ostale su u okviru teorija dotadašnjeg razvoja socijalnih država. Dobar primjer je ovde Esping-Andersen, glavni promicatelj klasične podjele socijalnih država na tri socijalna režima koji su utemeljeni u istorijskim, političkim , ekonomskim, strukturalnim karaktristikama pojedinih drzava.Otuda i različitost,ali i postojanost liberalnog,konzervativno-korporativnog i socijalno-demkratskog režima.Reforma socijalne politike zavisna je od pređenog putu pa je i politika smanjivanja troškova kvalitativno_drukčija od politik_ekspanzije i dosta teško_provrediva. Popularnost socijalne države otežava reforme koje se izvode uz strategiju izbjegavanja krivice. Tri su njena osnovna oblika:1.”Zamućenost”-pokušaj da se ublaže negativne posledice ferormi2.”Podijeli pa vladaj”-reforma se dizajnira tako da njene nagetivne posledice osjećaju samo neki korisnici pojedine usluge,ne svi.3.”Kompenzacija”-ponudi se nešto pozitivno u zamjenu za uvedene restrikcijeJasno je da uticaj globalizacije na socijalnu državu nije i ne može biti jednosmjeran,odnosno da će postojati vrlo različita gledišta o tome kako razumjeti taj odnos.Jaki, jednosmjerni i razarajući uticaj na socijalnu državu dokumentuje Mishra,sažimajući ga unutar sedam teza:1.Globalizacija podrazumjeva mogućnosti nacionalnih vlada da sprovode ciljeve pune zaposlenosti i privrednog rasta putem reflaciske politike. »Kejnzijanizam u jednoj zemlji«nije više realna mogućnost.

2.Globalizacija rezultira povećanom nejednakošću plata i radnih uslova kroz povećanu fleksibilnost tržišta rada, decentralizovano kolektivno pregovaranje. Globalno takmičenje i mobilnost kapitala rezultira »socijalnim dampingom «i smanjivanjem plata i radnih uslova.3.Globalizacija vrši pritisak na sisteme socijalne zaštite i socijalne troškove jer prioritet postaje smanjivanje deficita i dugova te smanjivanje poreskog opterećenja što je glavni cilj državne politike.

4.Globalizacija slabi ideološku podršku socijalnoj zaštiti, posebno u pogledu nacionalnog minimuma, jer se podriva nacionalna solidarnost i opravdava nejednakost prema zaslugama. 5.Globalizacija slabi osnovicu socijalnog partnerstva i tripartizma pomičući ravnotežu snage od rada i države prema kapitalu.

6.Globalizacija ograničava političke opcije nacija isključujući lijevo-centrističke pristupe. Na taj način ona govori o »kraju ideologije« u pogledu socijalne države.7. Logika globalizacije dolazi u sukob sa »logikom« nacionalne zajednice i demokratske politike. Socijalna politika postoje glavna tačka nesporazuma između globalnog kapitalizma i demokrataskih nacionalnih država.Kompleksnost odnosa globalizacije i socijalne države demonstrirale su i vrlo detaljne studije koje su pokušale testirati tezu o socijalnom dampingu u različitim delovima svijeta.Dva su osnovna vida socijalnog dampinga.Prvi se ogleda u

području socijalne sigurnosti,gdje se kao najizrazitiji trend pojavljuje zaokret od univerzalizma ka selektivnosti i garantovanju socijalnih prava na što nižem nivou.Drugi se vid odnosi na smanjenje zaštite rada

Socijalna politika u kontekstu evropeizacije

Evropeizacija je, takođe, relativno nov pojam, pojam koji objašnjava aspekte širenja i uticaja EU.Uticajna Radaellieva analiza opisuje je kao procese:a)konstrukcije b) difuzije c)institucionalizacije formalnih i neformalnih pravila, procedura, poiitičkih paradigmi, stilova,načina na koji se rade stvari,te zajedničkih vrednosti i. normikoji se prvo definišu i konsoliduju unutar procesa donošenja odluka na nivou EU,a potom inkroporiranje u domaći diskurs,identitete,politčke strukture i javne politike.Europeizacija je proces “konstrukcije” i ”difuzije” evropskih institucija i politika u evropskim zemljama.U soclijalnom području Rimski ugovor je regulisao slobodu kretanja radnika,slobodu nastanjivanja,uslove rada i životnog standarda,jednaku platu za muškarce i žene i pravo na plaćene praznike. Rimskim ugovorom je bilo predviđeno i osnivanje Evropskog socijalnog fonda (stvarno osnovanog 1960.) kojem je cilj trebao biti povećane mogućnosti zapošljavanja te geografske i zaposlenicčke mobilnosti.Godine 1973. god. donesen je socijalno-akcijski plan koji predviđa niz aktivnosti u oblasti zapošljavanja, uslova na radu, participacije radnika.Na njegovim temeljima je doneseno niz direktiva u području sprečavanja negativnih posledica u slučaju kolektivnih otkaza,stečaja poslodavaca te nekoliko rezolucija i direktiva o zaštiti na radu, uključujući i direktivu o jednakoJ mogućnosti usavršavanja za sve radnike bez obzira na pol.Godine 1985. zemlje članice usvajaju Jedinstveni evropski akt koji je išao ka jačoj ekonomskoj itnegraciji.Nekoliko članaka je bilo posvećeno i socijalnoj politici.Godine 1989. donosi se Povelja Zajednice o osnovnim socijalnim pravima radnika, poznata i kao Socijalna povelja. Ona se zalaže za sloboda kretanja, zapošljavanja i naknada, poboljšanje životnih i radnih uslova, adekavtnu socijalnu zaštitu slobodu organizovanja i kolektivnog pregovaranja, pravo na usavršavanje,jednaki tretman muškaraca i žena, informisanje, savjetovanje i participaciju radnika, zaštitu djece i mladih, zaštitu starijih. Radi se o povelji,a ne o obavezuujćem propisu i odnosi se samo na radnikeDevedesete će ostati upamćene po snažnom evropskom povezivanju,koje će biti izraženo kroz Ugovore o EU,prvo kroz Mastriht a zatim kroz Amsterdam i Nicu.Godine 2000-te će biti usvojena lisabonska strategija koja traži všie boljih poslova i većuo socijalnu koheziju.

Socijalna poltika Savjeta Evrope kao dio procesa evropeizacije

Evropska socijalna povelja kao osnovni evropski dokument koji govori o socijalnim pravima,potpisana je u Torinu 1961. goidne,a stupila je na snagu 1965. godine. Nizom izmjena,dodana su nova prava te je preciziran mehanizam primjene i nadzora nad primjenom u zemljama potpisnicama.Radi se o dokumentima:Dodatni protokol Evropsko socijalnoj povelji (1988.), Protokol o izmjenama Evropske socijalne povelje (1991.) i Dodatni protokol Evropskoj socijalnoj povelji kojim se uspostavlja sistem kolektivnih žalbi.Izmjenjena Evropska socijalna povelja štiti tri osnovne grupe prava:

Prava na random mjestu Posebna zaštita posebno ranjivih grupa Univerzalna socijalna zaštita cijelog stanovništva

pitanje 23 - Uzroci krize drzave blagostanja

Socijalna politika znaci da drzava,na osnovu drustvene solidarnosti preuzima odgovornost za one drustvene grupe kojima je potrebna dodatna podrska i zastita. Uopsteno govoreci,osnovna funkcija socijalne politike je obezbedjenje od rizika kao sto su siromastvo,nezaposlenost,bolest,starost i invalidnost.U najjrazvijenijim djelovima Evrope ova zastita pokriva cjelokupno stanovnistvo i obuhvata zdravstvenu zastitu,penzije,zastitu porodice i materinstva,zastitu nezaposlenih,stambenu zastitu i razlicite vidove socijalne pomoci.Nakon II sv.rata drzava blagostanja postaje glavna strukturna karakteristika svih zapadnoevropskih zemalja.Karakterisu je razliciti socijalno-politicki instrumenti koji se mogu grubo podijeliti u dvije grupe:1.prvu grupu,po Telbitu cine sistemi socijalne sigurnosti ciji je cilj da na socijalno prihvatljiv nacin ublaze individualne razlike kao sto su bolest,starenje,radna nesposobnost,nezaposlenost ili siromastvo uopste.2.drugi stub drzave blagostanja cine individualna i kolektivna prava zaposlenih cija je svrha da zastite zaposlene od uslova rada koji ugrozavaju ljudsko dostojanstvo i koji su stetni za zdravlje,kao i od ekonomske eksploatacije.Istrazivaci cesto ukazuju da se ne radi o jednom jedinstvenom evropskom socijalnom modelu vec o vise njih pa ih Andre Sapir razvrstava na cetiri:nordijski,anglosaksonski,kontinentalni i mediteranski.Tokom 90-ih godina prosloga vijeka posebno atraktivna

tema medju istrazivacima je bila takozvani „tranzicioni” socijalni model koji se navodno razvijao u drzavama centralne i istocne evrope.Kako kaze Ost osnivane sa ciljem da doprinesu socijaldemokratizovanju novih odnosa izmedju svijeta rada i svijeta kapitala,tripartitne institucije u zemljama tranzicije zapravo su doprinosile neoliberalnim resenjima.Svojevremeno su zbog toga cak razvijene i teze da drzave tranzicije u procesu pristupanja EU funkcionisu kao Trojanski konj za unistavanje evropskog socijalnog modela.Evropski socijalni model je bio preskup za drzave u tranziciji koje suocene sa besparicom i potrebom ubrzanog dostizanja nivoa razvijenosti starih drzava clanica EU,tako da sebi nijesu mogle da priuste pa su gradile odnose blize neoliberalno modelu.Aktuelni procesi u novim drzavama clanicama EU ipak ukazuju da se u njima odvija institucionalizacija i formalizovanje sistema socijalnog dijaloga,kolektivnog pregovaranja i tripartizma kao i ostalih segmenataq ekonomsko-socijalne politike sa ciljem da se dostignu socijalni standardi po ugledu na one u EU.Direktne investicije iz EU u ove drzave unijele su postepeno uobicajena evropska pravila i politike u industrijske odnose u istocnoevropskim kompanijama.Najcesce se ESM dovodi u kontrast sa tzv. Neoliberalnim modelom koji simbolizuje SAD.Poojednostavljajuci ESM na velika poreska opterecenja i troskove drzave analiticari zagovaraju tezu da je upravo taj model uzrok zaostajanja EU za drugim razvijenim trzisnim(liberalnijim)privredama.Tako veliki broj autora ukazuje da EU treba da se oslobodi preovladjujuceg stava o potrebi da odbrani ESM i da su aktuelne razvojne teskoce u Uniji zapravo rezultat visokih socijlanih troskova.Do poslednjih decenija proslog vijeka kljucna paznja istrazivaca odnosila se na sukob dva tipa ekonomskih i politickih sistema:socijalizma i kapitalizma,tako da je manja paznja usmjeravana na znacajne razlike izmedju drzava unutar kapitalistickog poretka.Tokom proteklih decenija radjena su brojna komparativna istrazivanja u socijalnoj politici koja porede slicnosti i razlike medju pojedinim zemljama u pogledu regulisanja ukupnog dometa socijalne politike.U tom kontekstu pojavljuju se razlicite tipologije drzave blagostanja,porede se njihove slicnosti i razlike kao i prednosti i nedostaci razlicitih resenja u ostvarivanju blagostanja pojedinih zemalja.Na razlike u bazicnoj strategiji koja se odnosi na konstrukciju,finansiranje i pravno regulisanje drzave blagostanja dominantno su uticale razlicitosti u kulturnoj tradiciji,istoriji i dominantnoj religiji u pojedinim drzavama odnosno regionima,kako svijeta tako i samog evropskog kontinenta.Tako je veoma poznata tipologija Esping-Andersena koja ukazuje na:socijalno-liberalni model SAD-a koji preovladava u anglosaksonskim zemljama,socijalno-demokratski model Svedske koji preovladava u skandinavskim zemljama i korporativni ili neokonzervativni model Njemacke koji preovladava u srednjoj Evropi.Gotovo da se vise ne moze govoriti o homogenim i uniformnim modelima vec vise o mjesovitim tipovima koji kombinuju elemente pojedinih tradicionalnih tipova.Vremenom su razliciti modeli uticali jedan na drugi i tako se medjusobno priblizavali,prihvatali zajednicke elemente i povezivali se sa drugim politikama:zaposljavanja,konkurentnosti,razvoja indistrijskih odnosa itd..U pocetku se drzava blagostanja koncentrisala na pokrivanje rizika od gubitka zarad za starije stanovnostvo,ne nezaposlenost,bolest i invaliditet a potom sve vise na usluge u oblasti kontinuiranog obrazovanja,obuke i prekvalifikacije.Sredinom 70-ih godina drzavna potrosnja za socijalne programe u vodecim kapitalistickim zemljama blagostanja pocinje da dolazi u pitanje.Dolazi do ogranicavanja drzavne potrosnje.To je prouzrokovano prvenstveno ekonomskom recesijom sredinom 70-ih godina,inglacijom,naftnom krizom i smanjivanjem stope ekonomskog rasta.Socijalna drzava koja je bila olicenje poslijeratnog prosperiteta zapadnih kapitalistickih zemalja tako je podvtgnuta moralnoj i politickoj transformaciji ,pa Esping-Andersen ukazuje na KRIZU DRZAVE BLAGOSTANJA koja u restriktivnim ekonomskim uslovima mora da odbrani ideju socijalne pravde,solidarnosti i univerzalizma kao kljucnih dostignuca leberalne demokratije.Hronicno visoke stope nezaposlenosti u Evropi i uporedo sa tim veca stopa siromastva u Americi najcesci su simboli krize drzave blagostanja i krize socijalne dimenzije kapitalizma u svim njegovim pojavnim oblicima.Visoki socijlani doprinosi i porezi,visoke plate i nefleksibilni odnosi na trzistu rada doveli su do visokih troskova koje mnoge evropske drzave tesko mogu finansirati.Na pitanje: kako odrzati ravnotezu izmedju rasta zaposlenosti i velikodusne egalitaristicke socijalne zastite evropske drzave veoma tesko nalaze odgovore.U takvim uslovima postojeci sistemi socijalne zastite prije povecavaju nego sto sprecavaju nazaposlenost.Posebno tezak izazov za ustaljene ekonomsko socijalne modele predstavlja Globalizacija.Kako kaze Gidens,ako globalizaciju shvatimo ozbiljno,kako svakako i moramo,nacionalne politike moraju postati potpuno integrisane u svjetske perspektive.Ali mnostvo razlicitih formi koje variraju u zavisnosti od kultire,istorijie i tipa privrede zasigurno ce nastaviti da koegzistiraju jer nece moci da slijede samo jedan model kapitalizma koji ionako nema smisla kaze Gidens.Ovaj stav posebno dolazi do izrazaja u oblasti trzista rada i industrijskih odnosa u kojima je uticaj tradicije i kulture u pojedinim sredinama veoma vidan.Sve u svemu,deregulacija,leberalizacije i preivatizacija,tri aksioma moderne neoliberalne ideologije ostavljaju duboke tragove na trziste rada,kako razvijenih evropskih zemalja,tako i zemalja u tranziciji.

pitanje 24 - Karaktristike socijalno-liberalnog modela po Esping-Andersenu

Socijlano-liberalni model drzave blagostanja(Velika Britanija,Irska,Sad,Kanada,Austra) se karaktrise niskim nivoom dekomodifikacije.Isticu se individualizam i slobode pojedinaca,koji ne mogu biti ograniceni djelatnostima drzave,a

prioritet se daje trzistu,kao osnovnom regulatornom mehanizmu,mjerilu i pokazatelju statusa pojedinca.Iako i u okviru ovoga modela postoje izvjesne varijacije,u osnovi se prihvata stav da se drzavnim intervencijama sputavaju slobode gradjana i da one vise skode blagostanju nego sto ga podsticu.Uzroci i priroda socijalnih problema tumace se pozitivisticki,shodno cemu se smatra da paznju i akcije drustva treba usmjeriti ka promjeni pojedinaca a samo deklarativno i drustva i to na nizim nivoima.U ovom rezimu obezbedjen je samo osnovni ali nedovoljan nivo naknada koje se ostvaruju na bazi prethodne provjere dohotka i imovine.U svrhu ocuvanja i odrzavanja malog broja korisnika naknada u ovom sistemu se primjenjuju stroga pravila i ostri uslovi za njihovo ostvarivanje,te su one usmjerene samo prema onima koji nisu u stanju da rade.Nivo naknada takodje je restriktivan i krece se oko minimalnog nvioa potrebnog za odrzavanje zivota a ne omogucavanje korisniku da zadrzi status koji je prethodno uzivao tj. Prije pojave stanja socijalne potrebe.Nizak nivo naknada omogucuje postojanje relativno niskih poreskih stopa,dok je segment zaposlene populacije stimulisan poreskim plaksicama da uplacuju doprinose za privatno socijalno osiguranje,sto u krajnjem slucaju vodi i ka njenom stratifikovanju.U ovom modelu stanovnostvo se stimulise da ucestvuje na trzistu rada.Istrazivaci pokazuju da se Esping-Andersenov liberalni model moze uporediti sa anglosaksonskim modelom kod Lajbfrida koji se karakterise:prilicno niskim iznosom drzavnim penzijskih naknada u poredjenju sa pstalim zemljama.Starija lica bez zaposljenja mogu da ostvare samo prava na socijalnu pomoc i to uz prethodnu provjeru imovine i prihoda.Za zaposlene su naknade prilicno niske a maksimalne drzavne penzije iznose ispod 50% od ostvarivanih zarada.U ovim drzavama prisutna je snazna usmjerenost ka privatnom sektoru odnosno ka privatnim penzijskim fondovima.Naknade za nezaposlene su relativno niske.U nekim zemljama sistemom osiguranja nezaposlenih predvidja se isplata novcanih naknada u jednakom iznosu za sve korisnike ili u visini od 55% od poslednje zarade i ona se isplacuje u kratkom roku.I novo zastite zaposlenih je nizak.U slucaju otpustanja zaposlenog poslodavac ne nailazi ni na kakve prepreke(Sad i Kanada) ili je u obavezi da posalje zaposlenom obavjestenje u pisanoj formi(UK).Samo u Irskoj treca strana mora da bude obavijestena o otpustanju radnika.U slucaju da zaposleni bude proglasen tehnoloskim viskom,mali je broj drzavnih programa koji bi mu bili od koristi za novo zaposlenje.U svim anglosaksonskim drzavama,procenat BNP koji se trosi na ove programe je nizi od 0,5%,sto je medjutim uporedivo i sa nekim istocno-evropskim zemljama.Usled niskih naknada i malog obuhvata lica socijalnom pomoci,niske su i poreske stope.

pitanje 25 -Karakteristike socijalno demokratskog modela po Espring-Andersenu

Socijalno demokratski model države blagostanja (uglavnom skandinavske zemlje:Norveška, Danska i Finska ,pri čemu se poslednje tri zemlje iz prethodnog modela približavaju ovoj grupi) se odlikuje visokim stepenom dekomodifikacije.Cilj ovih režima je postizanje socijalnog obezbjeđenja za sve građane ,uz konstantno smanjivanje razlika u dohocima ,tj “promovisanje jednakosti na najvišem nivou”. Zaposlenost je od ključnog značaja u ovom režimu,a ostvarivanje prava u osnovi je uslovljeno korisnikovim šansama na trzištu rada , čime se stanovništvo podstiče da prihvata zaposlenje. Aktivna politika zapošljavanja i razni programi obuke usmjereni su na veću motivaciju za rad, kako bi se smanjile razlike na trzištu rada i osiguralo brže zapošljavanje .Država mjerama porodične politike obezbjeđuje uspješno kombinovanje roditeljstva i zaposlenja,dok su žene koje rade podržane mrežom institucija za smještaj djece i plaćenim odsustvom sa posla.“Socijalno demokratski režim je univerzalistički,jer je sveukupno stanovništvo pokriveno za iste rizike pod istim uslovima. Ne pravi se razlika između profesionalnih grupa,već su svi obuhvaćeni istom šemom. Uslovi pod kojima se prava ostvaruju ,više se baziraju na idealu građanstva ,nego na prethodnom zaposlenju korisnika . Budući egalitarističke prirode, ovaj sistem se prevashodno bazira na porezma.Naknade za lica nesposobna za rad mogu biti visoke i dugo isplaćivane.One su uglavnom povezane sa prethodnom zaradom i minimalne naknade su prilično visoke. Kao posledica toga i poreske stope su visoke ,iako su ublažene visokim stopama zaposlenosti.Visoke poreske stope istovremeno utiču i na porast potrebe za zapošljavanjem žena, budući da se dovoljan porodični dohodak može ostvariti samo ukoliko su oba partnera zaposlena.Druga posljedica visokih naknada i velikih mogućnosti za ostvarivanje prava u sistemu socijalne sigurnosti je niska zastupljenost privatnih šema”.

pitanje 26 - Karakteristike korporativnog/neokonzervativnog modela po Espring-Andersenu

Korporativni model države blagostanja (uglavnom kontinentalno evropske zemlje: Italija, Francuska, Njemačka, Finska, Švajcarska, Holandija, Austrija i Belgija )se karakteriše umjerenim nivoom dekomodifikacije.Projekcija ovog modela u prošlosti bila je da odražava i generiše lojalnost određenih grupa u društvu prema centralnoj državi ili monarhiji, tako da su postojale različite šeme za različite

društvene klase i grupacije. Razlike u bogatstvu između društvenih grupa bile su precizno određene, što je obezbjeđivalo reprodukovanje i zaštitu individualnog socijalnog položaja, dok su državni činovnici imali povlašcen položaj u šemama socijalnog osiguranja. Budući da je za razvoj ovih sistema veliki znacaj imala i katolička crkva, to je on veoma često bio u funkciji jačanja strukture tradicionalne porodice u kojoj nezaposlene žene nisu bile uključene u sistem osiguranja , dok su odredbe o dječjoj i porodičnoj zaštiti bile usmjerene na ostanak žene u porodici, uz nedovoljnu razvijenost mreže društvenih ustanova za institucionalno zbrinjavanje djece.U takvim uslivima ucešce žena na tržistu rada bilo je veoma malo ,njeno mjesto bilo je u porodici,čiji su hranioci muškarci.Nasuprot liberalnom modelu države blagostanja ,osnov za ostvarivanje naknada u korporativističkom modelu tiče se prethodno uplaćivanih socijalnih doprinosa . Nivo naknada je visok i uopšteno je uslovljen procentom prethodne zarade , čime se takodje ostvaruje zadržavanje korisnikovog prethodnog statusa. Pošto su različiti segmenti sistema socijalne sigurnosti uglavnom fondirani iz zasebnih izvora, iako podrazumijevaju i obuhvataju i element solidarnosti, to je osnovni izvor finansiranja uplata obaveznih doprinosa, koji se mogu smatrati relativno visokim. Istovremeno dominantnost kolektivnog socijalnog osiguranja podrazumijeva ograničenu egzistenciju privatnih fondova osiguranja .Stratifikacija u korporativističkom modelu teži održavanju tradicionalnih razlika na bazi profesionalnog statusa i pola, koje se prema Espring-Andersenu ,tiču razlika između zaposlenih i nezaposlenih,u prvom redu žena, invalida ,starih i omladine. U korporativističkom modelu, zbog zahtjeva sindikata da zaposleni imaju visoke zarade, mogućnosti zapošljavanja za manje produktivnu radnu snagu su male.Stepen dekomodifikacije razlikuje se kod onih koji su formalno zaposleni u odnosu na one koji ne rade.Budući da su socijalne naknade dominantno zasnovane na prethodnom zaposlenju ,tačnije: visini ostvarivanih zarada i dužini zaposlenja, grupacija nezaposlenih ima nizak nivo dekomodifikacije, između ostalog i zbog relativno niskih iznosa socijalne pomoći u zemljama korporativističkog modela.

pitanje 27 – Etape razvoja socijalnog aquis-a

Zajedno sa razvojem Evropskih zajednica i njihovih integracija razvijano je i komunitarno radno i socijalno pravo. U tom smislu, i sadržaj ove grane komunitarog prava pretrpio je drastične promene od poznih pedesetih godina proslog veka do danas, pri Čemu su se naročito intenzivne izmene dogodile u poslednjih 20 godina. Komunitarno radno i socijaliio pravo prošlo je u svom razvoju kroz sledeće faze: 1) rani neoliberalni period (1958-1972) 2)period socijalne akcije (1972-1980); 3)period stagnacije (1980-1986); 4)period zaokruživanja unutrasnjeg tržišta (1986-1993) i 5) period pravne integracije (od 1993.god do danas)

1)rani neoliberalni period (1958-1972)

Za razliku od Evropske zajednice za uglaj i celik i Evrop.zajednice za atomsku energiju , medju osnivacima Evropske ekonomske zajednice preovladalo je uvjerenje da funksionianje trzista samo po sebi moze dovesti do poboljsanja i uskladjivanja zivota i rada radnika u okviru zajednice . Opredeljenje osnivaca EEZ za „socijalni minimalizam“ pravdanao je cinjenicom da je u drzavama clanicama EEZ vec obezbijedjena adekvatna zastita osnovnih ekonomskih i soocijalnih prava buduci da su one kao punopravne clanice MOR-a ratifikovale najvaznije konvencije ove organizacije . Pored toga , iste zemlje su kao clanice Savjeta evrope bile strane ugovornice Evropskih ljudskih prava i osnovnih sloboda ,a ocekivalo se da ce ratifikovati i Evropsku socijalnu povelju . Djelatnost zajednice u socijalnoj sferi u ovom periodu bila je ogranicena na usvajanje pravnih izvora koji su imali za cilj otklanjanje prepreka za formiranje i funkcionianje zajednickog trzista . Ovu prvu fazu obiljezeli su zaceci regulisanja bezbjednosti i zdravalja radnika u radu. 2)period socijalne akcije (1972-1980);

U Zavrsnoj deklaraciji Pariskog samita (oktobra 1972.) zakljuceno je da je umjesto dotadasnje politike , potrebno razvijati i socijalnu dimenziju , pored ekonomske . Dvije godine kasnije usvojen je prvi „socijani akcioni program“ koji je inicirao usvajanje prvih direktiva radnog i soc.prava . najprije usvojene direktive u ovoj oblasti : direktiva o zastiti , kolektivnih otpustanja itd. 3)period stagnacije (1980-1986);

Usljed dejstva nepogodnih faktora (nezaposlenosti , konkurencije trzista na Dalekom istoku , felksibilnog trzista u SAD-u)uslijedila je stagnacija u razvoju komunitarnog radnog i socijalnog prava . Drzave clanice su bile spremene na usvajanje samo pravno neobavezujucih odluka , rijetko direktiva . 4)period zaokruživanja unutraŠnjeg tržišta (1986-1993)

Usvajanje Jedinstvenog evropskog akta je veoma vazno za razvoj komunitarnog radnog i soc.prava . Naredna faza je pocela i njegovim usvajanjem . Ovim aktom unijet je novi clan kojim je ukazano na znacaj radne sredine . Rjesenje o donosenju odluka kvalifikovanom vecinom predstavljalo je bitan pomak . Do tada je bilo jednoglasno donosenje odluka, a izbor da svaka drzava ima pravo veta nije bilo odgovarajuce . Jedinstveni evropski akt narocito je poklanjao paznju evropskom socijalnom dijalogu. Njime je u Ugovor unijeta odredba da Komisija podstice dijalog na evropskom nivou sto je ukljucilo socijalne partnere da se priblize ciljevima . Ovim je dokazano da Evropske zajednice nijesu samo ekonomske zajednice vec i zajednice za siri razvoj ekonomskih i socijanih prava . 1989.godine usvojena je Povelja zajednice o osnovinim socijanim pravima radnika , koje pravno nije obavezivala clanice . 5) period pravne integracije (od 1993.god do danas)

Ovu etapu odlikuj usvajanje vise osnivackih ugovora . prvi je Ugovor u Mastrihtu 1992.kada je konacno stvarena Evropska unija . Drzave clanice usvojile su Protokol o socijalnoj politici koji je sadrzao Sporazum o socijalnoj politici .Ovaj sporazum je „ugradjen“ u Ugovo o EU. 1997, Amsterdamskim ugovorom je potvrdjena obaveznost Komisije da sistematski konsultuje socijalne patrtnere o relevantnim aktivnostima . Odedbe Amsteredamskog ugovora omogucile su usaglasavanje rjesenja o jednakom tretmanu muskaraca i zena , cemu je i doprinijela paksa Suda pavde Evopskih zajednica . Ovim ugovorom obezbijedjena je novina u oblasti politike zaposaljavanja . Ugovorom iz Nice 2000. imao je za cilj da omoguci institucijama funkcionisanje u posirenoj EU . Po pvi put su definisana nedjeljiva socijalna prava , sto je dijelom doprinijela efikasna zastita pred Evropskim sudom pravde .Posljednjih godina donijete su tri nove direktive koje su se ticale osavremenjavanja rjesenja o jednakom tretmanu muskaraca i zena (prva direktiva), ustanvljen je okvir za konsultvovanje i infomisanje zaposlenih(druga direktiva) , kao i zastiti zaposlenih u slucaju insolventnosti(bez sedstava za placanje) poslodavaca (treca direktiva). Novi instrument zajdnice socijalne politike 2000. predstavlja otvoreni metod koordinacije koji podazumijeva uredjivanje ove oblasti putem pavnoobavezujucih normi , koz saradnju , unapredjenje znanja i razmjenu iskustava . Kasnije je ovaj metod koriscen i na druge oblasti socijlne politike kao sto su suzbijanje siromastva, socijalne iskljucenosti , penzija i zdrvastvene zastite .

pitanje 28 – Siromaštvo u EU

Ovaj poblem postao je aktivan pocetkom 90tih godina i to nam govori da ekonomski napredak ne pruza jednake sanse svim gradjanima . Siromasno stanovnistvo moze biti u znatno nepovoljnijem polozaju u smislu nezaposlenost, niskog dohotka , losim stambenim uslovima , neadekvatne zdavstvene zasite . ovo stanovnistvo je cesto maginalizovano i iskljuceno iz ucestvovanja iz ekonomskih , socijalnih i kulturnih aktivnosti koje su uobicajne za ostale ljude . Socijalna iskljucenost predstavlja poces tokomkojeg se izvesne individue potiskuju na marginu drustva i sprecava njihovo ucestvovanje u potpunom drustvu zbog siromastva ili odsustva strucnosti . To ih udaljuje od posla , mogucnosti za obazovanje i ostalih mreza aktivnosti . Najvecem riziku od siomastav izlozene su odredjene grupe kao sto su nezaposleni (dugorocno) samohani roditelji , starija lica koja zive sama , i velike poodice kao djeca kao ranjiva kategorija . Struktura lica koja su izlozena siromastvu u EU (15) pokazuje izvjesne zajednicke karakteristike . Prema polu , zene su pod vecim rizikom zivljenja u siromastvu . takodje je veci rizik za zene starije od 45.godina . Sva lica koja zive u velikim domacinstvima sa troje ili vise djece izlozena su riziku od siromastva . Ovaj izik je veci kod djece nego kod odaslih koa i starosnu grupu preko 65 godina . Nizak dohodak je jedna od komponenti siomastva , potrebno je jos uzeti u obzir i obazovanje smjestaj zdavstvenu zastitu . Zaposlenost predstvalja kljucni faktor socijalne ukljucenosti , ne samo sto omogucuje dohodak , nego jer promovise participaciju u drustvu i licni razvoj . ovo predstavlja najsiguniji nacin da se izbjegne rizik , a to su pokazala istrazivanja u EU .

pitanje 29 Razvoj socijalne politike u državama u tranziciji (isto sto i pitanje 8)

pitanje 30. Politika zapošljavanja u EU (+ sa slajdova strategija zaposljavanja)

Zemlje Evropke Unije u svojim prvim decenijama zajedničkog života bilježile stabilne periode pune zapošljenosti, dinamičkog i brzog ekonomskog razvoja. Međutim, kada je 70-tih godina recesija zahvatila zemlje Zapadne Evrope, stopa inflacije i porast nezapošljenosti su iz dana u dan rasli. Takva situacija je dovela do usvajanja posebnih mjera i strategija zapošljavanja.1997. godina je bitna godina u razvoju EU. Te godine ne samo da je potpisan Ugovor o daljim integracijama unutar Unije, već su usvojene i detaljne smjernice zapošljavanja. Do usvajanja tog plana državama je bilo ostavljeno da same djeluju po tom pitanju u svojim okvirima, dok je poslije 97’ taj proces prenesen na organe Unije, prije svega Komisiju. Smjernice su počivale na „četiri osnovna stuba“: mogućnostima za zapošljavanje, preduzetništvo, prilagodljivost i jednakim mogućnostima. 1.) Unaprijeđenje zapošljenosti bazira se na razlikama koje postoje u obuci, specijalizaciji i obrazovanju radnika pri čemu je naglašena potreba obuke nezapošljenih mladih i starijih radnika 2.) Drugi dio Smjernica zasniva se na prihvatanju teze da stvaranje i otvaranje novih i kvalitetnih radnih mjestazahtijeva dinamičniju i preduzetničku klimu za posa’, čime se želi podspješiti otvvaranje lokalnih preduzeća sa poreskim olakšicama, 3.) Sposobnost prilagođavanja radne snage zahtjevima tehnologije koja se brzo mijenja, i 4.) stub smjernica čine jednake mogućnosti od kojih se prije svega ističe polna jednakost i ukidanje diskriminacije. Na sastanku u Amsterdamu utvrđeno je da se Evropski savjet na jednom svom godišnjem satanku bavi pitanjem socijalne politike i politike zapošljavanja, što je ovu oblast tavilo među primarne zadatke Unije.Sledeća važnija strategija donešena je u Lisabonu 2000. godine đe je institucionalizovan Otvoreni metod koordinacije kao zvanični oblik intervencije koji se zasniva na fleksibilnijem pristupu koji obezjeđuje mogućnost promjena na nacionalnom nivou. Glavne intitucionalne komponente OMK – a su zajedničke smjernice, nacionalni akcioni planovi i preporuke. Zasijedanje u Lisabonu predstavlja značajan korak u razvoju socijalne politike EU na kome je utvrđeno da u periodu 2000 – 2010 Unija mora postati najkonkurentnije i najdinamičnije tržište.Sa śednice u Stokholmu 2001. evropska politika zapošljavanja je pretrpjela promjene. Izvještaj je utvrdio da postoje 4 glavne slabosti: nezapošljenost, spor napredak prema ciljevima, niska prudktivnost i regionalne razlike. U skladu sa izvještajem, sledeće korake EU je usvojila na sastanku u Briselu 2003. godine, đe se usvaja 10 novih smjernica:1.) Borba protiv dugoročne nezapošljenosti i pomoć nezapošljenima u traženju posla,2.) Stvaranje više radnih mjesta i podrška preduzetništvu,3.) Promovianje adaptabilnosti radnika i preduzeća za promjene,4.) Promovisanje ljudskog kapitala i doživotnog učenja,5.) Obezbjeđivanje odgovarajuće ponude rada i podsticanje zapošljavanja starije radne snage,6.) Podrška ravnopravnosti polova,7.)Unaprijeđenje uključivanja posebno pogođenih grupa na tržište rada,8.) „Učiniti da se rad isplati“,9.) Smanjenje neformalnog rada,10.) Smanjenje regionalnih razlika u pogledu zapošljavanja i nezapošljenosti.Utvrđivanje smjernica politike zapošljenosti i definisanje preporuka državama članicama predstavlja prvi korak u sprovođenju OMK. Države članice izrađuju godišnje Nacionalne akcione planove koji sadrže opis primjene smjernica i preporuka u praksi, a Komisija i Savjet na osnovu toga izrađuju Zajednički izvještaj o zapošljenosti. Na osnovu toga, Evropski Savjet utvrđuje zaključke koji služe kao osnov za nove smjernice i preporuke.Proširenje EU iz 2004. predstavlja izazov za nove članice i njihovo uključivanje u zajedničku strategiju. Da bi se što efikasnije uključile u ovaj program, mnoge nove članice su sa pripremama krenule mnogo prije ulaska u Uniju, tako da se njihov prijem nije odrazio na ostale članice kako je predviđano. Vremenom se javio problem u procesu kreiranja radnih mjesta za lica koja se teško zapošljavaju, takoda su se izdvojile sledeće opcije: Mjere stručnog osposobljavanja i prekvalifikacije, zapošljavanje na slabije plaćenim mjestima, deregulacija radnog prava, privremene i ograničene subvencije zarada.Rezime gore napisanog: Socijalna politika EU je prethodnih godina bilježila velike promjene. Države su shvatile da će socijalni status svojih državljana popraviti ako sarađuju pa kreću u pravljene planova. Sve dinamičnije počinje od 97’ i Amsterdamskog ugovora od kad Evropski savjet svake godine donosi smjernice za dalji rad, a države programima koji dolaze iz ogana EU daju prednost u odnosu na nacionalne programe. Ako kome što nije jasno neka mi se obrati.

pitanje 31 – Sapirova podjela

pitanje 32. Sloboda kretanja radnika u EU Sloboda kretanja radnika svrstava se među temeljna načela EU i jedna je od četiri slobode unutrašnjeg tržišta, a takođe je među najvažnijim pravima Zajednice.Povezana je sa nizom pitanja, kao što su sloboda kretanja i boravka tokom zaposlenja u drugoj državi članici, prava iz socijalne sigurnosti, uzajamno priznavanje kvalifikacija, građanska prava i državljanstvo EU. Sloboda kretanja radnika omogućuje građanima Evropske unije traženje boljih uslova života i rada unutar Unije od onih koje im može ponuditi njihova vlastita država. Unija na taj način proširuje mogućnosti poboljšanja životnog standarda pojedinca. U isto vrijeme sloboda kretanja smanjuje socijalne pritiske u regijama i siromašnim zemljama EU, i tako omogućujepoboljšanje uslova života ljudi koji u njima ostaju. U bogatijim zemljama i regijama, migracija radnika osigurava praćenje ekonomskog razvoja tih regija,ali i znatno olakšava prilagođavanje ponude radnika potražnji preduzeća u okviru EU. Naravno da pored prednosti, slobodno kretanje radnika nosi sa sobom i određene smetnje. U te mane spadaju: iseljenje stanovništva, hladan prijem domaćeg stanovništva, siromašenje regija emigracije najdinamičnijim ljudskim kapitalom i preopterećenje socijalne infrastrukture u zoni imigracije.Iako u EU postoji niz propisa koji nastoje da podstiču, ali i olakšaju kretanje radnika, još uvijek nije postignut zadovoljavajući stepen mobilnosti, a time ni željeno smanjenje nezaposlenosti, što je jedan od veoma važnih ciljeva EU.Pravna osnova: Sloboda kretanja radnika uređena je odredbama Ugovora o Evropskoj zajednici, sekundarnim pravom Europske unije, tj. regulativama i direktivama, kao i praksom Evropskog suda pravde. Uređeno je da svaki građanin EU ima pravo da živi i radi u drugoj državi članici, bez straha od diskriminacije na temelju nacionalnosti.Pravo na rad u drugoj zemlji članici podrazumijeva:

- pravo na traženje zaposlenja- pravo na boravak u drugoj zemlji članici u svrhu izvršenja radne obveze- pravo prebivališta- pravo na jednak tretman u smislu pristupa zaposlenju, radnih uslova i ostalih prednosti koje mogu pomoći radniku u integraciji u sastav dotične zemlje članice.

Unošenjem koncepta „Evropskog građanstva“ u Mastrihtski ugovor načelo slobodnog kretanja pripada svakom građaninu Unije. Od značaja za slobodno kretanje radnika (državljana treće države) jeste i Amsterdamski ugovor koji uključuje i pitanje viza, imigracije i policijske i pravosudne saradnje u kontroli spoljnih granica Unije. Određena prava radnika odnose se i na članove njihove porodice, Tako članovi porodice radnika imaju pravo da žive sa radnikom na području države domaćina i pravo na jednak tretman u smislu školovanja i socijalnih prava, a nekim članovima je dopušteno i da rade na tom području. Postoje i ograničenja navedenih prava, a prvenstveno se odnose na područje zaštite javne politike, javne sigurnosti ili javnog zdravlja, kao i na zaposlenje u javnim službama. Prema članu 39 Ugovora o EZUČ iz 1957., sloboda kretanja radnika ne odnosi se na zaposlenje u javnom sektoru, što znači da pristup javnim službama nedržavljanima može biti zabranjen i ograničen samo na državljane zemlje domaćina. Ovakva zabrana se može ograničiti samo na ona radna mjesta koja se odnose na javni autoritet i odgovornost očuvanja opšteg interesa države, i upravo se zato svaki slučaj procjenjuje zasebnoUgovorom o EZ regulisano je uzajamno priznavanje profesionalnih kvalifikacija, koje je neophodan uslov kako bi se omogućila mobilnost radne snage. Usvojena je i Direktiva o opštem sistemu priznanja diploma visokog obrazovanja koje se dodjeljuju nakon završetka obrazovanja u trajanju od najmanje tri godine, za sve profesije koje nisu regulisane u posebnim direktivama.“Za sticanje slobode kretanja radnika postavljaju se uslovi koji se odnose na samog radnika,s jedne, i uslovi u pogledu prirode aktivnosti,s druge strane.Uslovi koji se tiču radnika su: dražavljanstvo države članice i profesionalna aktivnost ekonomskog karaktera.Profesionalna aktivnost radnika treba da bude „stvarna i efektivna“ odnosno ne smije da bude „čisto marginalna i uzgredna“ što potvrđuje i praksa Suda pravde evropskih zajednica. Pod marginalnim radom ne podrazumjeva se rad sa nepunim radnim vremenom,ako ispunjava minimalan broj časova, što može da varira u zavisnosti od zanimanja. Drugim riječima, rad sa nepunim radnim vremenom od nekoliko sati nedeljno,koji se javlja samo radi sticanja prava koja se priznaju radniku,ne bi mogao da se smatra vršenjem stvarne i efektivne profesionalne aktivnosti.U pogledu ostvarivanja kolektivnih prava radnika,načelo jednakosti postupanja omogućava radniku migrantu da bude član sindikata,ostvaruje svoja sindikalna prava (uključujući aktivno i pasivno biračko pravo za izborne funkcije u sindikatu),može biti izabran i za radničkog predstavnika u preduzeću.Sloboda kretanja se može shvatiti i užem smislu-kao sloboda kretanja radnika,i u širem smislu-kao sloboda kretanja članova porodice radnika,ali i sloboda kretanja studenata i penzionera. Sloboda kretanja radnika uključuje tri osnovna prava -pravo na napuštanje svoje države i ulaska u druge države članice -pravo boravka radi obavljanja profesionalne aktivnosti u državi prijema

-pravo da se ostane u državi prijema po prestanku zaposlenja

Sloboda kretanja studenata

Potrebno je da student ne ostvaruje pravo na boravak po nekom drugom osnovu,da je upisao studije na odgovarajućoj obrazovnoj ustanovi za sticanj odgovarajućeg stepena obrazovanja,koje se u najširem smislu podvodi pod pojam profesionalnog obrazovanja kao i da ima dovoljno sredstava tako da neće pasti na teret socijalne pomoći države prijema.Osim toga potrebno je da student ima zdravstveno osiguranje u državi porijekla kojim su pokriveni isti rizici koje zdravstveno osiguranje obuhvatau državi prijema.

Mobilonost radnika u EU

Pri planiranju odlaska u drugu državu članicu državljani EU još uvijek nailaze na pravne, praktične i administrativne prepreke, što uslovljava nisku mobilnost radne snage. Postoje i mnoge druge prepreke, a između ostalih i dugački administrativni postupci, nedostatak potrebnih informacija o pravima radnika koji se sele u drugu državu članicu, nedovoljna saradnja između država članica, ali i nizak nivo saradnje u procesu obrazovanja.Nizak stepen mobilnosti radne snage u EU ima veoma negativne posljedice na ekonomski rast, zaposlenost i stručnu osposobljenost radne snage. EU, naravno, zna za pomenuti problem, i konstantno nastoji da ukloni pomenute prepreke različitim mjerama kojima je cilj da poboljšaju stanje zaposlenosti i podstaknu mobilnost radne snage. Kada je riječ o zemljama u tranziciji, značajno je to što zapravo nezaposlenost djeluje obeshrabrujuće na mobilnost i migracije. I upravo ekonomski slabije razvijena područja pokazuju vrlo nizak stepen mobilnosti radne snage. Uobičajeno je da u situaciji visoke nezaposlenosti ljudi strahuju od migracije kao sile koja će stvoriti još veću nezaposlenost. Stoga je mobilnost radnika migranata iz novih država članica bila niska usprkos razlikama koje su postojale u platama i stopi nezaposlenosti u poređenju sa starim državama članicama. Upoređujući spremnost na migriranje između starih i novih država članica, proizlazi da su neke stare države članice (npr. Portugal) pokazale znatno veću sklonost emigraciji nego neke nove države članice. Geografska blizina još je jedan bitan element migracija. Primjeri Austrije i Njemačke kao glavne imigracijske destinacije za državljane novih članica to jasno pokazuju.

pitanje 33. Lisabonska strategija

Evropski Savjet je, na sastanku održanom 23 i 24 marta 2000. godine u Lisabonu, postavio novi strateški cilj da do 2010. godine postane najkonkurentnija i najdinamičnija privreda svijeta zasnovana na znanju, sposobna da ostvari održivi ekonomski rast sa kvantitativno i kvalitativno boljim zapošljavanjem i većom socijalnom kohezijom.Usvojena je sveobuhvatna reformska agenda pod nazivom "Zapošljavanje,ekonomske reforme i socijalna kohezija- put ka Evropi zasnovanoj na informacijama i znanju"- poznata kao Lisabonska strategija (LS).Njena suština je u konzistentnom povezivanju djelovanja u okviru Unije sa onim u zemljama članicama, kao i povezivanju svih politika EU u ekonomskoj, socijalnoj i sferi životne sredine. Kao pet (5) ključne oblasti za ostvarivanje ciljeva LS su :

istraživanje i inovacije; informacije i komunikacione tehnologije, obrazovanje, jačanje unutrašnjeg tržišta; i zaposlenost i socijalna kohezija.

Osnovni cilj politike zapošljavanja LS bio je usmjeren na podizanje stope zaposlenosti, sa 60% 2000.godine na 67% odnosno 70% do 2010.godine, zaposlenost žena sa 51% na 64%, i starijih na 50%. Lisabonski savjet je stvorio i Otvoreni metod koordinacije, kao glavni instrument u ovoj oblasti, koji se zasniva na fleksibilnom pristupu koji obezbjeđuje mogućnost promjena na nacionalnom nivou.

pitanje 34 – Uloga civilnog društva u reformisanju države blagostanja

Nevladin ili „treći sektor“ dobija sve veću ulogu u oblasti socijalne politike a pogotovo u socijalnoj zaštiti kao njenom užem segmentu. Zato je u građanskim društvima uspostavljena bliska saradnja između vladinog i nevladinog sektora pri čemu je ovaj drugi preuzeo neke socijalne funkcije države. U zemljama tranzicije situacija je „šarenolika“ pa je i saradnja između dva sektora neodgovarajuća.

Teorijsko – praktični razlozi nastanka nevladinog sektora

Među teorijskim razlozima za nastanak se izdvajaju učenja iz oblasti političke filozofije, pogotovo neo-liberalnih teorija, zatim učenja o civilnom društvu i građaninu kao ekonomskom i političkom suverenu odgovornom za zadovoljenje potreba i rešavanje potreba u oblasti socijalnih odnosa. Aristotel je doa prvu definiciju civilnog društva, shvatajući ga kao, zajednicu građana dobrovoljno ujedinjenih zarad srećnog života. Sa razvojem kapitalizma dolazi i do novog shvatanja civilnog društva koje postaje dio građanskog života nezavisnog od države. Između građana i države je recipročan odnos i to građani su podanici jer im država može nametnuti prava i obaveze ali mogu i da se brane od arbitrarne intervencije državne moći. Garant civilnog društva je građanin i to ekonomski i politički suveren koji je odgovoran za vlastiti razvoj i prosperitet društva u cjelini. Na razvoj savremenog nevladinog sektora su uticali neo-liberalni teorijski koncepti koji forsiraju slobodu. Sloboda se shvata, najčešće, negativno (sloboda „od“) za razliku od pozitivnog (sloboda „za“). Država blagostanja ima mnogo veće ingerencije u svim oblastima društvenog života ali sa njenom krizom neo-liberalizam dobija na značaju. Glavni predstavnici su Nozik i Hajek. Slažu se da je svaka intervencija usmjerena na preraspodjelu bogatstva i da je nespojiva sa ljudskim slobodama. Dakle, isključivo pojedinac odlučuje kako će raspolagati vlastitim sredstvima. Zato, nosilac socijalne zaštite više nije država nego niz nevladinih organizacija.Pored teorijskih, razvoj nevladinog sektora je uslovljen i pragmatičnim razlozima. Sedamdesetih je država blagostanja koja treba da obezbijedi svima jednakost i socijalnu sigurnost, zapala u krizu. Danas je ova doktrina, osim u nekim skandinavskim zemljama, napuštena. Pokazala se nerentabilnom. Skupa je, neefikasna, spora, nefleksibilna, ne odgovara ni vladajućoj eliti. Zato je usvojen novi koncept – „welfare pluralism“ koji počiva na ideji mješovitog sistema servisnih usluga u svim oblastima socijalne politike. Njegov osnov su nevladine organizacije.

Pojam nevladinog sektora i nevladinih organizacija

Svako društvo sastoji se iz javnog sektora (čine ga državne organizacije) i privatnog (nedržavne organizacije). Nedržavne organizacije mogu biti profitne i neprofitne. Prve žele što veči profit na tržištu, uvećanje kapitala, a druge postoje iz potrebe građana za samoorganizovanjem, odnosno rešavanjem problema na način drugačiji od državnog. Neprofitni (treći sektor) dijeli se na neformalni i dobrovoljni. Neformalni se zasniva na pomoći i samopomoći od osoba bliskih rođačkih ili socijalnih veza. Dobrovoljni čine nevladine organizacije. Nevladine organizacije su nepolitičke organizacije i udruženja građana koje nastaju samoinicijativno, u cilju rešavanja onih društvenih problema, za koje su zainteresovani većina ili svi građani, bez neposredne kontrole države ili njenih organa. Njihove karakteristike su:privatnost (nastaju i djeluju po privatnoj inicijativi), entuzijazam i dobrovoljnost (nastaje bez uticaja države i organa), neprofitne su, nebudžetske i nelukrativne (finansiraju se iz članarine, donacija), raznolikost i specifičnost djelovanja (drugačije od države i partije), iako su vođene privatnim interesima-nastoje riješiti probleme velikog broja građana. Međutim, iako su neprofitne, mogu biti uključene u profitne djelatnosti ali ne sa ciljem sticanja kapitala nego realizacije ciljeva. Takođe, nijesu antivladine već sarađuju sa vladom.

Odnos države prema nevladinom sektoru

Odnos se može analizirati na osnovu: 1.blizine ili daljine između vladinih i nevladinih organizacija, odnosno kvantitetu i kvalitetu komunikacije između njih i 2.zavisnosti ili nezavisnosti između njih, pogotovo u pogledu finansija i kontrole. Odavde je moguće izdvojiti 4 idealna tipa odnosa: integrisana zavisnost (zavisnost+blizina), odvojena zavisnost (zavisnost+distanca), integrisana autonomija (nezavisnost+blizina) i odvojena autonomija (nezavisnost+distanca). Iako sa većinom država uspostavlja sporadične kontakte, socio-humanitarne organizacije se u najvećoj mjeri finansiraju iz budžeta. Ove organizacije su udruženja koja zastupaju i štite interese onih kojima je potrebna pomoć i zaštita. Na osnovu osnivača mogu se podijeliti u 3 kategorije: organizacije invalidnih lica (ostvaruju svoje potrebe-slijepi,gluvi), organizacije u korist invalidnih lica (neposredna pomoć oboljelima-Crveni krst,alkoholičari,drogaši), organizacije sa nekim širim ciljem ali doprinose i zaštiti i pomoći invalidnim. Sve one se finansiraju iz budžeta i jedine su nevladine organizacije koje država kontinuirano potpomaže. Opšti zaključak bi bio da država ne sarađuje adekvatno sa nevladinim organizacijama osim sa socio-humanitarnim.

O razlozima za saradnju između vladinog i nevladinog sektora

Država od ove saradnje dobija smanjenje rashoda za socijalnu funkciju države. Prebacivanje dijela funkcija vezanih za socijalnu politiku i zaštitu na nevladin sektor, sistem postaje fleksibilniji, praktičniji i efikasniji. Odgovornost bi bila u domenu građana i njihovih organizacija i udruženja. Smanjuje se administrativni aparat i rešava se problem zaposlenosti stručnih kadrova koji i jesu osoblje nevladinih organizacija. Na kraju, saradnja omogućava kontrolu-uvid u aktivnosti nevladinih organizacija. Sistem socijalne zaštite od saradnje dobija isto što i država-fleksibilnost, pragmatičnost i efikasnost. Centri za socijalni rad bi bili značajni za realizaciju ciljeva, praćenje razvoja. Tri su vrste socijalnog rada: sa pojedincem i porodicom, sa grupom i u lokalnoj zajednici. Jača lokalna zajednica, socijalni radnik nije izvršitelj nego i koordinator, planer, javljaju se nove mogućnosti za zaposlenje.Nevladin sektor od ove saradnje dobija: moćnog saveznika od kog i zavisi njegov razvoj, potencijalnog finansijera i uspostavljanjem pravila dolazi i do selekcije nevladinih organizacija-postojale bi samo najsposobnije sa najboljim rešenjima. Najveću korist od saradnje imaju korisnici usluga socijalne zaštite. Jednostavno, njihove potrebe i problemi će se brže, efikasnije, sveobuhvatnije rešavati zbog činjenice da se različiti nosioci sistema zaštite staraju o njihovim problemima i potrebama.Zaključak, od uspostavljanja saradnje između vladinih i nevladinih organizacija, korist će imati i sistem socijalne zaštite ali i društvo (država) u cjelini.

pitanje 35 – Socijalni dijalog u EU

Socijalni dijalog je jedan od najznacajnijih faktora okji doprinosi uspostavljanju i legitimaciji specificnog ESM.Socijalni dijalog obuhvata bipartitne i tripartitne konsultacije i pregovore o socijalnim pitanjima u koje su ukljuceni poslodavci(njihove organizacije),sindikati i vlad,bez obzira na kom nivou bili organizovani.Socijalni dijalog u EU je nastao kao rezultat filozofije i prakse socijalnog dijaloga u zemljama clanicama EU.Vec sam ugovor iz Rima je uspostavio osnovnu formu socijalnog dijaloga u kojem komisija ima obavezu da konsultuje socijalne partnere o specificnim pitanjima vezanim za zajednicku politiku i implementaciju fundamentalnih sloboda.Tako su socijalni partneri postepeno dobijali i preuzimali sve znacajniju ulogu participirajuci u odlukama o ekonomskoj i socijalnoj politici u EU.Znacajno mjesto pri tome imala je i evropska socijalna povelja koja je donesena 1961 godine a kasnije 1986 inovirana.Sredinom 80-ih ugovor o EU je jedinstvenim evropskim aktom dopunjen clanom 118b kojim je dat zadatak Komisiji da razvija i promovise socijalni dijalog izmedju menadzmenta i rada.Medjutim tek je socijalni protokol,koji je unesen u ugovor iz Mastrihta dodatno ojacao znacaj,ulogu i odgovornost socijalnih partnera.Socijalni partneri na evropskom nivou su prve okvirne ugovore zakljucili o materinskom odsustvu 1995 godine ( na osnovu cega je Savjet EU donio direktivu 96/34 o roditeljskom odsustvu) o radu sa skracenim radnim vremenom(1996),o radu na odredjeno vrijeme (1997).Do danas su socijalni partneri u EU zakljucili cak 17 okvirnih ugovora medju kojima su obuhvatali i rad na daljinu,rad u civilnom vazduhoplovstvu,oblast borbe protiv stresa na radnom mjestu,kao i zastitu radnika od stetnih materija.Uspostavljanje sistema socijalnog dijaloga pruzilo je mogucnost da socijalni partneri samo uoblicavaju institucionalne forme svoje saradnje.Definisani su i uslovi reprezentativnosti socijalnih partnera u EU.Da bi socijalni partner na nivou EU bio reprezentativan treba da ispuni sledece uslove:1.da u jednoj odredjenoj grani bude organizovan na evropskom nivou 2.da se sastoji od takvih nacionalnih organizacija,koje su priznate na domacem nivou i raspolazu odgovornim(intelektualnim i materijalnim) kapacitetima za pregovaranje 3.da reprezentuje u datoj grani vecinu zemalja clanica EU 4.da posjeduje adekvatnu strukturu za ucesce u socijalnom dijalogu.Socijalni dijalog u EU je utemeljen clanovima 138 i 139 ugovora o EZ i odvija se na vise nivoa:na nivou evropskih kompanija,na sektorskom nivou,zatim na teritorijalnom tj inter-regionalnom nivou,i na kraju na ukupnom planu EU pri cemu su najznacajniji akteri toga dijaloga pored same evropske Komisije,ETUC-evropska konfederacija sindikata,koja ukljucuje 12 industrijskih sindikata koji predstavljaju razlicite privredne sektore,UNICE(organizacija poslodavaca koja okuplja privatni sektor sa mnogo nezavisnih granskih poslodavackih udruzenja),CEEP(poslodavacka organizacija koja predstavlja javni sektor) i UEAPME(organizacija poslodavaca iz malih kompanija)Vazna oblast socijalnog dijaloga na evropskom nivou je sektorski socijalni dijalog,koji podrazumijeva konsultacije,zajednicke akcije i pregovore u razlicitim granama privrede.Do sada je otvoren 31 sektorski dijalog na evropskom nivou.Sektorski socijalni dijalog se odnosi na formalne i neformalne bilateralne pregovore na nivou EU koji rezultiraju zakonski i ugovorno obavezujucim kolektivnim ugovorima na nivou EU,koji se moraju primjenjivati na nivou

privredne grane u drzavama clanicama.Danas je socijalni dijalog na nivou EU razvijen u vise oblasti:Komisija je obavezna da konsultuje socijalne partnere o izradi socijalne politike EU,socijalni partneri mogu pregovarati o standardima na nivou citave EU,takvi standardi mogu se implementirati kroz odluku Savjeta i/ili kroz kolektivne ugovore na nacionalnom nivou,socijalni partneri takodje mogu pregovarati o dobrovoljnim sporazumima nezavosno od bilo kakvog konsultativnog predloga Komisije.Vladimir Spidla-komesar EK za socijalnu politiku i zaposljavanje tako ukazuje da socijalni dijalog u potpunosti cini dio Lisabonske strategije i da moze doprinijeti ostvarenju njenih ciljeva putam pronalazenja prave ravnoteze izmedju ekonomskih rezultata i socijalnoga napretka.U ovom trenutku pozicija koju socijalni dijalog uziva u evropi je jedinstvena u svijetu.Komisija obavezno i formalno konsultuje socijalne partnere po pitanju svake evropske socijalne inicijative.Oni mogu da samostalno pregovaraju i da zahtijevaju da njihovi dogovori dobiju formu zakonodavnih tekstova.Tako je socijalni dijalog postao kljucni instrument svake ekonomske i socijalne reforme i pokretac evropske socijalne politike.Moze se reci da se u kontekstu postizanja niza dogovora socijalnih partnera-o porodiljskom odsustvu,ugovorima o radu na skraceno i odredjeno vrijeme,evropskim savjetima zaposlenih,kao i radnom vremenu-socijalni dijalog razvio od konsultacija do modela socijalnog upravljanja.Danas je nemoguce zamisliti da se neka politika u EU osmisljava i primijenjuje bez ozbiljen ukljucenosti socijalnih partnera.Socijalni dijalog se smatra kljucnom snagom koja doprinosi inovacijama i promjenama.U sirem smislu on tako postaje dio sveobuhvatnog drustvenog dijaloga koji ukljucujue razlicite subjekte civilnog drustva kao sto su sindikalne i poslodavacke organizacije,nevladine organizacije,razne neprofitne institucije i raznovrsne gradjanske inicijative.U Evropi se inace ovaj proces naziva „SOCIJALNOM KONCERTACIJOM”.Do sada Evropa je bila relativno otporna na plac zbog razaranja svoje politike socijalnoga blagostanja.Ali pritisci rastu,ne smanjuju se.Neoliberalna Evropa tesko da je mirna Evropa.ESM je nezavrsen proces koji ce uvijek biti predmet politickih konfrotacija.On je rodjen kao rezultat politickih borbi,konflikta interesa,razlicitih pogleda i prilagodjavanju novim izazovima i novim uslovima.Tako ce se i dalje razvijati.