AKTIVITETET

PORTRET

VEPRIMTARI

Faqe 5

Mirdita e bashkuar në ndarjen e re administrative, shoqatat të bashkohen

Ndue TUSHA një intelektual i shquar i Mirditës

Përvjetori i çlirimit, një festë ndryshe për mirditorët

gazetaMIRDITAE PËRMUAJSHME SOCIALE DHE KULTURORE ÇMIMI 50 LEKË; 26 NENTOR 2013; NR: 2(55)

Keqmenaxhimi, shteti humb 170 mln $ nga Bakri e Ari

Mirdita në udhëkryqet e historisë më të vjetër të Shqipërisë

RUBIKNGA GJERGJ MARKU

HISTORIDR. NIKOLLË TOMA

Faqe 2 Faqe 4

Faqe 3

Aspekte të historisë së Mirditës gjatë Mesjetës. Kuvendi i Dukagjinit në Mirditë që i dha primatin e luftës ndaj pushtuesit

ALEKSANDËR MEKSISHTETI I ARBRIT U NGRITNË MIRDITËN E SOTME

Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

VDEKJA E HEROIT KOMBËTAR I ZHVENDOSI DREJT DETIT. JU TREGOJMË FISET

Mirditorët u vendosën nëHimarë, pas Skënderbeut

Faqe 6

SHKRUAR NGA NJË MIK I MIRDITORËVE

Një grup specialistësh të bakrit, më 1 dhjetor të vitit 2007 i janë drejtuar kryeministrit dhe qeverisë me një letër të gjatë nën shënimin: “Mbi domosdoshmërinë e rishikimit të kon-çensionit të industrisë së bakrit dhe pezullimin e demolimit

të Uzinës së bakrit Rubik, si objekt i tij” . Janë këta specialistë, që me dhimbje nuk janë dëgjuar për afro 20 vite rresht,...

Në vitin 2004, si një surprizë interesante vjen botimi më i ri i studiuesit francez Zhan Klod Faveirial, ish profesor në liceun vlleh të Manastirit, libër që padyshim është një pas-

të ndarë në 117 kapituj, autori argumenton se vendi ynë për shkak të

E vërteta e industrisë së rrënuar të bakrit. Specialistët ankohen për shkatërrimin e industrisë në Mirditë, u përjashtuan nga puna

Studiuesi francez prof. Zhan Klod Faveirial: Bib Doda, princi iu Mirditës, që luftoi deri në Krime dhe vendosi ekuilibret mes orientit dhe oksidentit

Minatori i përndjekur politik që mbante ditar, donte librat dhe kishte një ëndërr, të trajtohej i barabartë me shokët dhe që nuk arriti të shohë lirinë..

GJON LLESHAJ

MARK TIRTA

NIKOLLË LOKA

siç e kemi njohurdhe siç nuk e kemi njohur

GJON PËRNOCA

Faqe 5

Faqe 7

RTRETT

Faqe 6

2 26 NENTOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

E vërteta e industrisë së rrënuar të bakrit. Specialistët ankohen për shkatërrimin e industrisë në Mirditë, u përjashtuan nga puna

Shteti humb mbi 170 milionë dollarënga keqmenaxhimi i Bakrit dhe Arit

(në një letër të vitit 2007)

PËRGATITI: GJERGJ MARKU

Një grup specialistësh të bakrit, më 1 dhjetor të vitit 2007 i janë drejtuar kryeministrit dhe qeverisë me një letër të gjatë nën shënimin: “Mbi domosdoshmërinë e rishikimit të konçensionit të industrisë së bakrit dhe pezullimin

e demolimit të Uzinës së bakrit Rubik, si objekt i tij” . Janë këta specialistë, që me dhimbje nuk janë dëgjuar për afro 20 vite rresht, deri sa e kanë parë me sytë e tyre këtë industri, nën thundrat e përdhunës të koncesioneve të dhëna pa kriter dhe të pazbatuara në pikat e marrëveshjes.

Duke i bërë një historik të shkurtër industrisë së bakrit, funk-sionimit me cikël të plotë të saj në vendin tonë, ata i theksojnë kry-eministrit se gjatë periudhës së tranzicionit politik dhe ekonomik, kjo industri ashtu si dhe sektorë të tjerë të ekonomisë, u ndesh me shumë fenomene që solli pamundësinë e vazhdimit në kushtet e nje administrimi shtetëror, e për rrjedhojë në vitin 1999 u ndërpre aktiviteti i saj. Për mundësinë e riaktivizimit nëpërmjet administrimit privat, me ligjin nr. 8761, datë 02.04. 2001, është miratuar “Marrëveshja e konçesionit e formës “BOT” ndërmjet Ministrisë së Ekonomisë Publike dhe Privatizimit dhe shoqërisë së të drejtës turke “BER–ONER”, për disa objekte të industrisë së bakrit dhe të kromit, si dhe dhënien e disa stimujve dhe garancive për konçesionarin e kësaj marrëveshje”. Objekti i marrëveshjes ishte dhënia me konçension e objekteve kryesore të industrisë së bakrit, që O.SH.A-ja (organ i autorizuar nga K.Ministrave) ia beson koncesionarit për

-min e tyre, e transferimin e investimit të kryer në fund të periudhës. Më tej ata rendisin sipas marrëveshjes, një listë të gjatë objektesh për marrjen në dorëzim për rehabilitim, modernizim, zhvillim dhe shfrytëzim objektet si: miniera e bakrit Munellë, Lak-Rosh, Karmë(

fabrika e pasurimit Mjedë(Shkodër), Uzina e bakrit Rubik(fabrika e

Shëngjin ( objekt i Uzinës Rubik), miniera e kromit Vllahen, miniera e kromit Perollaj, fabrika e pasurimit Golaj, leje kërkimi, zbulimi dhe shfrytëzimi për pothujase të gjithë vendburimet e bakrit të zbuluara e shfrytëzuara më parë etj. Duke qëmtuar në pikat e marrëveshjes ata theksojnë detyrimin që do të kishte kompania e shfrytëzimit si me realizmin e investimit prej rreth 20 milion $, për rehabilitimin e objekteve të industrisë së bakrit, sipas tre fazave të ndërvarura nga

brenda vitit 2006, duhej të ishin kryer plotësisht investimet e parashi-kuara duke realizuar ciklin e plotë të përpunimit në vend të pasurisë natyrore. Specialistët i`a rendisin në letrën e tyre kryeministrit Berisha

1. Kompania konçensionare nuk ka zbatuar strukturën dhe nivelin e investimeve të miratuara, si në vlerë dhe afatet kohore të projektit..

2- Kompania ka marrë në dorëzim dhe operon në dy objekte

Arrëz (objekt pranë këtyre dy vendburimeve) si dhe impiantin e tharjes dhe fraksionimit të skorjeve Shëngjin.

-3- Gjatë kësaj periudhe në mënyrë të njëanshme dhe mungesë transparence ka lënë jashtë marrëveshjes shumicën e objekteve, si minierën Karmë, fabrikën e pasurimit Mjedë, Uzinën e bakrit Rubik etj.

-4- Puna e kësaj kompanie është përqëndruar në shfrytëzimin selektiv të minierës së bakrit Munellë, vendburimit më të madh të zbuluar deri tani në vendin tonë, me rreth 8,5 milion rezerva bakri.

Qoftë dhe duke analizuar këtë trup minerar, ata theksojnë dëmin e madh që po i shkaktohet shtetit shqiptar nga keqshfrytë-zimi dhe mosrespektimi i marrëveshjes konçensionare. Ky trup minerar ka mbi 700 mijë ton rezerva e sipas analizave përmban

rreth 5 %bakër, 3 % zink, 4 gr/ton ar, 60 gr/ton argjend, kadmium, stibium etj.,-theksojnë në letrën për kryeministrin ata. Në kampione të veçanta të analizuara, rezulton se ka raste që bakri është mbi 5 % dhe ari arrin deri 24 gram/ton e argjendi 120 gr/ton.

Për sa më sipër me ecurinë e deritanishme, ne mendojmë se kjo kompani ka cënuar plotësisht objektin dhe qëllimin e marrëveshjes

prej të cilave janë:-1- Sipas të dhënave, deri tani janë shfrytëzuar rreth 200

mijë ton mineral i pasurmijë ton koncetrat bakri për eksport. Nga përpunimi me tregues shumë të ulët teknikë, vetëm për rreth 30 % të rezervave të trupit

rreth 2000 ton metal bakri e konver-tuar me rreth 10 mijë ton koncetrat bakri, rreth 500 kg ar, 3900 kg argjend, rreth 8500 ton koncetrat zinku, të cilat me vlerën e tregut arrrijnë rreth 35 milion $.

Sqarojmë se veprimtaria për shfrytë-zimin e këtij trupi shoqërohet me kosto të ulët në raport me vlerën që sigurohet

lartë në favor të kompanisë, pamvarë-sisht se gropos vlerat e sipërmendura në pasurim. Konkretisht me çmimet e tregut për sasinë e koncetratit të prodhuar e

rreth 22 milion $, ndërsa shteti posedues i kësaj pasurie vetëm 2 % renteminerare ose rreth 300 mijë $. (!) Dihet që çdo subjekt kërkon

me interes reciprok. Më tej ata japin alarmin se “nëse do të vazhdojë kjo ecuri, vetëm për trupin e pasur polimetalor mbi 700 mije ton, vlera e munguar nga shfrytëzimi jo efektiv i elementeve përbërës të tij kalon 100 milion $.”

2- Nga lënia jashtë marrëveshjes e objekteve të tjerë të sipërmendur, të cilat janë dëmtuar e parashikohen të demolohen për skrap, vetëm nga in-frastruktura e Uzinës së bakrit në Rubik, kemi një dëmtim të rreth 15 milion $ pasuri..

3- Shfrytëzimi në mënyrë selektive i rezervave të pasura të vendburimit krye-sor bakër mbajtës të Munellës (rreth 40 % të rezervave), shoqërohet me vështirësi dhe përkeqësim të kostos së nxjerrjes të rreth 60 % rezerva të var-fëra në periudhë të mëvonshme, madje propabiliteti është që ato të mbeten pa u shfrytëzuar.

4- Efektet e lehtësirave fiskale, përjashtim për 5 vite takse doganore, T.V.SH si dhe deri në vitin 2010shfrytëzimi i këtij trupi të pasur analizuar me çmimet tepër të favorshme të tregut të metaleve, shteti humbet rreth 30 mil-ion $, ndërkohë që vlera e investimit për objektet e lëna jashtë marrëveshjes (objektet Karmë, Mjedë dhe Uzina e Rubikut )nuk kalon 15 milion $.

5- Njëkohësisht kjo ecuri krijon probleme sociale, sepse sipasmarrëveshjes në rastin e zbatimit korekt të projektit, duhej të pu-nësoheshin rreth 600 veta, ndërkohë që kemi punësim të rreth 100 vetëve. Nëse do të pranojmë një pagesë që shteti kryen për zona të tilla, përkrahje sociale për 500 familje në këtë periudhë 4 vjeçare arrin një vlerë rreth 1,5 milion $. (!)

-6- Realisht sipas ecurisë së kësaj marrëveshje, ka humbur

maksimal edhe me shfrytëzim jo efektiv të vlerës së pasurisë së dhënë nga shteti për zhvillim me interes reciprok. Duke vazhduar

më tej ata e sqarojnë kryeministrin se me ecurinë e deritanishme, kuadrin ligjor në fuqi, ligjin për koncesionet, ligjin minerar si dhe eksperiencën e vendeve të zhvilluara, ky koncesion ka devijuar plotësisht nga objekti i marrëveshjes së miratuar me ligj e nuk plotëson asnjë kriter për të vazhduar me tej nga kjo kompani.

në vit) e rezervat minerare në pakësim, që shoqërohen me çmime tepër të favorshme të bakrit, arit, argjendit etj.

Koncesione të tilla marrin vlerë e janë në interes publik, në ras-tin e realizimit në vend të ciklit të plotë të nxjerrjes, shkrirjes dhe

bakrit, që sigurohen me projekte konkuruese e investitore serioze e strategjike. Nga statistikat rezulton se vendi ynë importon me-satarisht çdo vit rreth 5 mijë ton tela dhe kabllo bakri. Sipas vlerësimit tonë, me një shfytëzim optimal të rezervave tona bakër

-frastrukturën ekzistuese të industrisë së mbetur (me rehabilitimet e domosdoshme për teknikë bashkëkohore me zgjidhje mjedisore ) rezulton më efektiv përpunimi në vend me cikël të plotë, se sa eksport të gjysëm produkteve si p.sh. koncetrat bakri. Me këtë

interesuar për konçension edhe shteti si pronar i këtyre pasurive. 30-të të qeverisë së Zogut, ka funksionuar me cikël të plotë, si rrjed-hojë e investimeve të kryera në vite, falë edhe vlerës së pasurive minerare. Theksojmë se Uzina e bakrit Rubik, një sektor i rëndësishëm në këtë industri, me një investim që nuk kalon 10–12 milion $, si pjesë e një marrëveshje të tillë unike, është plotësisht kompetitive dhe së bashku me koncesionin e Uzinës se Telave dhe Kabllove Shkodër, mund të realizojnë ciklin e plotë të përpunimit të bakrit, duke zënë pozicionin e duhur jo vetëm në tregun vendas por edhe atë rajonal si Mali i Zi, Kosovë etj. Për sa më sipër, nisur edhe nga programi dhe objektivat e qeverisë, ku ndër të tjera është kontrolli dhe rivleresimi i konçensioneve të dhëna deri tani, me synim përmirësimin e qëllimit të tyre në shërbim te interesave të vendit mendojmë se kërkohet ndërhyrja e autoritetit Tuaj për:

1-Pezullim të aktivitetit të kompa-nisë në pasurim minerali të vendbur-imit polimetalor të Munellës, deri në një vendimmarrje objektive.

2- Kontroll të ecurisë së këtij konc-

3-Monitorimin dhe rivlerësimin e marrëveshjes së koncensionit për objektet e industrisë së bakrit, bazuar në ligjin për koncensionet dhe ligjin minerar, përcaktim të dëmit të krijuar nga moszbatimi i saj, penaliteteve për zhdëmtim etj.

4-Pezullimin e procedurave të demolimit të Uzinës së Bakrit Rubik, si dhe shfuqizim të procedurave për këtë qëllim, mbajtje në konservim e të gjithë objekteve të saj nën monitorimin

e vetë Ministrisë( mundësisht me të ardhurat e kësaj kompanie, nga vlera e mallit gjendje, duke vlerësuar edhe dëmin e krijuar në këtë Uzinë ), e trajtim të këtij objekti domosdoshmërisht si pjesë e marrëveshjes së koncesionit.

Mirëpo çfarë ndodhi më tej?Po këta specialistë, më 24 korrik 2008, i bëjnë një letër tjetër qe-

verisë, ku i theksojnë se trajtimi i kësaj letre nga METE sipas porosisë së tij, ishte bërë me cinizëm, madje edhe injoruese, duke kapërcyer plotësisht etikën profesionale e kodin e procedurave administrative, për praktika të tilla, madje pak muaj më vonë, ata marrin ndëshki-min duke i hequr nga puna! E ndërkaq demolimi i uzinës Rubik vazhdon me abuzime ditën për diell, ashtu siç po vazhdon sot e asaj dite shfrytëzimi i mineralit të bakrit pa i`u përmbajtur marrëveshjes koncesionare, me humbje kolosale për shtetin shqiptar

326 NENTOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Shteti i Arbrit u ngritnë Mirditën e sotme Aspekte të historisë së Mirditës gjatë

Mesjetës. Kuvendi i Dukagjinit në Mirditë që i dha primatin e luftës ndaj pushtuesit

ALEKSANDËR MEKSI

Konsulli austriak në Janinë George von Hahn shkruan se: “Shqipen ia mësoi Apostol Meksi që kishte mbiemrin më

Shumë prej tyre transmetojnë përmes traditës gojore se janë të ardhur prej Mirdite, diku nga shekulli i 17-të dhe se kur në mesin e shekullit të 19-të mirditorët me në krye Lleshin e Zi zbriten poshtë për në Greqi thanë: Mos i prekni, se janë tanët”.

Shkruar nga një mik i mirditorëve

Mirdita është një nga krahi-nat me histori për shqip-tarizëm, që me të drejtë i bën banorët e saj të kreno-

hen me të shkuarën e vendit të tyre. Për historinë e saj ka burime të shumta historike ashtu siç ka dhe periudha që mbeten për t’u ndriçuar. Ne do të

nga historia e Mirditës dhe jo vetëm e saj. Për peshkopatën e Arbërit dhe Kuvendin e Dukagjinit të vitit 1602.

Përmendjen e parë të një peshkopate të Arbërit “.. Lazaro albanensi” dhe “ Lazarus episcopus Arbanensis” e kemi në aktin e shu-gurimit të kishës së Shën Trifonit në Kotor në vitin 1166, ku krahas Lazarit, i cili shuguron altarin në të majtë të kryesorit, marrin pjesë dhe “Andreas prior Albanensis”e Georgio abbate sancti Salvatoris Arbanensis (i Rubi-kut). Kjo peshkopate dhe principata e Arbërit që lidhet me të, janë objekt kërkimesh të shumta shkencore që kanë synuar të ndriçojnë anë të ndryshme të historisë së tyre, shpeshherë dhe me rezultate të ndryshme.

Një vit më vonë (1167) papa Aleksandri III i drejtohet “Lazarum episcopum de Arbania” duke e lavdëruar që dëshiron të mohoj ritin grek (ortodoks) : ke vullnet ti shmangesh në shume raste kur të paraqitet mundësia ritit grek. Në të

kryepeshkopatës së Raguzës shufraganët e saj ndër të cilët nuk ishte peshkopata e Arbërit , e cila nuk njihet si e tillë edhe në mjaft bula të tjera papnore të

Në të tilla rrethana menduam se kemi të bëjmë me një peshkopate të krijuar jo prej shumë kohësh, në një territor të mitropolisë ortodokse të Durrësit, pra nën

dhe për bindjet fetare, lidhet me kryepeshkopatën e Raguzës (pak më vonë Antivarit), që deri në këtë kohë nuk përmendej në listat e shufraganëve.

Krijimi i një peshkopate të re në kushtet e mes-jetës, duke iu shkëputur strukturave të mëparshme kishtare me një traditë të gjatë nuk mund të kuptohet pa përkrahjen e një fuqie shtetërore ose të një feudali në zotërimet e të cilit ndodhej dhe i ndihmuar nga rrethana politike dhe fetare . Nga burimet dhe doku-mentacioni historik nuk dëshmohet ndonjë pushtim i këtyre trevave nga sundimtarët e Zetës apo të Rashës, ashtu siç mendojmë që prapa këtij veprimi nuk mund të jetë pushteti bizantin me qendër në Durrës, megjithëqë në kohën kur zhvillohet ceremonia në fjalë në Kotor, nën pushtetin bizantin ishte dhe bregdeti Dalmatin çka kuptohet dhe nga akti i sipërpër-mendur. Kemi parasysh në këtë të fundit dëshirën e sunduesve dhe prelatëve të Arbërit (apo arbëror) që të lidhen me kishën latine, kryepeshkopatën e Tivarit. Duket se në këtë gjë veç të tjerave do të ketë luajtur një rol dhe abacia e Shën Aleksandrit në Mal të Shenjt, dikur një manastir ortodoks nga vjen dhe emri i vendit Orosh (agjios oros=mali i shenjtit) ,ndërkohë e lidhur me benediktinët ashtu dhe abaci të tjera katolike si ajo e Rubikut, kisha e së cilës dëshmon qartë për lidhje arkitekturore me botën katolike.

Çështja tjetër që duhet të përcaktojmë, për aq sa është e mundur, lidhet me kohën në të cilën është krijuar kjo peshkopate. Nga sa thamë më sipër kupto- het që kjo ka ndodhur në rrethana të veçanta politike, një peri-udhë dobësi- mi, qoftë dhe relativ, të pushtetit bizantin, ash- t u d h e mundësinë për ale-a n c a që mund t ë s i g u-

ronin këtë akt “rebelimi” nga ana e një feudali vendas, arhondi apo zotit të një krahine, i cili arriti të siguroje nga kleri i vet zgjedhjen e një peshkopi në personin e Lazarit, pranimi i të cilit mund të bëhej vetëm nga kisha katolike, në këtë rast kryepeshkopata e Raguzës. Rrethanat e veçanta të viteve 60 të këtij shekulli, kur kemi një afrim ndërmjet dy kishave dhe marrëdhënie të shumta deri në miqësore ndërmjet perandorit Manuel Komneni dhe papës Aleksandri i III, e mundësuan një gjë të tillë..

Duke studiuar ndodhitë historike shohim se koha nga fushatat ngadhënjimtare të vitit 1149 të perandorit Manuel Komneni në Korfuz prej nga nëpër Shqipëri kaloi në veri , e deri në vitet 70,

bizantin. Në rrethana të tilla synimet e zotëve të kësaj krahine dhe të peshkopatës së krijuar prej tyre nuk duhet të kenë pasur mundësi të shumta

kemi përpjekje të reja për pavarësi nga Stefan Nemanja edhe nga sundimtarë të tjerë në veri të Arbanonit, çka pruri për pasojë mundësi të reja për zotët e krahinës ku ishte peshkopata e Arbanense.

Këtë e dëshmon një noticie e Kuries romane e vitit 1188 në të cilën ndër shufraganët e Raguzës për herë të parë përmendet peshkopata e Arbërit,

dëshmuar për një pozitë më të fortë të zotëve të kësaj krahine dhe të klerit të lidhur me Romën. Të njëjtën gjë tregon dhe pjesëmarrja e kryepriftit të Arbërit në vitin 1199 në një koncil të mbajtur në Tivar. Që nga kjo kohë nuk mungon, përgjatë gjithë mesjetës së mesme, përmendja e peshkopatës apo peshkopëve të dioqezës së Arbërisë në vartësi të kryepeshkopatës së Tivarit.

Në literaturën shkencore debatohet prej kohësh për dy probleme që janë të lidhur me njeri tjetrin: së pari cilët janë territori dhe selia e kësaj peshkopate, e së dyti a është peshkopata e Krujës e njëjtë me atë të Arbanense? Mendimin se peshkopata e Krujës është

Meles, arqidiak i Arbanonit, të cilin e daton rreth ka-

thotë se Kruja ishte qendra e Dioqezës së Arbanonit, dhe kur peshkopatat e Lisit dhe Stefaniakës kaluan në vartësi të Romës, ato u shkrinë në një të vetme, atë të Arbërisë . Në kundërshtim me ta Dh. Shuteriqi, në punimin e tij të parë, i veçon këto peshkopata deri në fund të shekullit të XIV.

Në mungesë të noticieve të patrikanës së Konstan-tinopojës për fundin e shekullit të XII dhe gjysmën e parë të shekullit XIII një tezë e tillë paraqitet me lehtësi por, prezenca e një peshkopate ortodokse në Krujë pas përfshirjes së këtyre territoreve nën sundimtarët e Epirit dëshmohet me saktësi në vitin 1216. Përsa i përket faktit që Kamona ju drejtua Ohrit dhe jo Dur-rësit shpjegimin duhet ta kërkojmë në autoritetin e Komatianoit dhe delikatesën e problemit, zgjidhja për të cilën mund të kontestohej nëse përgjigja vinte

nga metropliti i kontestuar i Durrësit, Dokeianos, emërimi i të cilit për patrikanën e Nikes

nuk ishte kanonik.

në vitin 1279 74) e deri në shekullin e XV kemi gjithnjë dy radhë paralele

peshkopësh katolike në Arbëri e Krujë75). Por, ndërsa e para si pamë më lart varej nga kryepeshkopata e Tivarit, peshkopata katolike e Krujës varet

nga kryepeshkopata e Durrësit. Më shprehëse për mendimin që peshkopata e Krujës

është e ndryshme nga ajo e Arbërisë, siç vëren dhe Shuteriqi, janë letrat e Papës Joani i XXII drejtuar Mihalit të Arbërit dhe Andreas së Krujës me 6 qershor

cilën dallohet kisha e Shën Mërisë së Trafandinës në dioqezë të Arbërit nga Shën Veneranda e Kurbinit në dioqezë të Krujës. Këtu duhet të vërejmë se kur kemi konvertimin në katolike të peshkopatave të Shqipërisë së Mesme, Kryepeshkopata e Durrësit kishte po ato që kishte pasur më parë mitropolia ortodokse e Dur-rësit, pra katër d.m.th. që Kruja nuk u zëvendësua asnjëherë nga Arbëria.

Duke përcaktuar që peshkopata e Arbërisë ishte e ndryshme nga ajo e Krujës, kemi veçuar dhe territoret e tyre. Për përcaktimin e territorit të peshkopatës së Arbërisë na ndihmon vendndodhja e tre kishave të cilat sipas dokumentacionit janë nën juridiksionin e kësaj peshkopate. Në vitin 1166 nën aktin e njohur të shugurimit të Shën Trifonit në Kotor përmendet abati i manastirit të Shelbuemit në Rubik (Sancti Salvatori Arbanensis). Manastiri i dytë është ai i Shën Llezhdrit në Orosh apo në Malin e Shenjtë, abacia që

njihet ne dokumentacion me emrat “San Alexandri Maior de Albania” e tjera. Ndërtimi i tretë është kisha e Gëziqit që me të drejtë është njësuar me “Sancta Maria di Trafandina in diocesis de Albania”. Në punimin për mbishkrimin e Gëziqit krahas zbërthimit të tij, Zamputi trajton një sërë çështjesh historike që lidhen me të 82).

Të tri këto ndërtime siç ka treguar Shuteriqi për rastin e Geziqit , e përcaktojmë qartë shtrirjen e peshkopatës katolike të Arbërisë

me malësinë e Lezhës. d.m.th me Peshkopatën e Lezhës në veri me krahinën e Pultit dhe peshkopatën omonime, në jug e lindje me territoret e Peshkopatës së Stefaniakës dhe asaj të Krujës. Përsa i përket selisë peshkopale, duke u nisur nga rëndësia e abacisë së Oroshit në këtë trevë dhe nga fakti që ajo disa shekuj më vonë përmendet si abaci mitrale ne mendojmë se selia duhet kërkuar pikërisht në Shën Aleksandrin e Malit të Shenjte. Peshkopata e Arbërit duhet të jetë krijuar me territore e kisha të Peshkopatës së Lezhës dhe gjasisht dhe asaj të Stefaniakës. Në këtë fakt duhet kërkuar rrënjët e grindjes ndërmjet peshkopatës së Arbërisë dhe asaj të Lezhës për 16 kishat. Në historio-

zyrtare” vazhdon të mbetet ende mendimi se Kuvendi i Dukagjinit i viteve 1601-2 u mbajt në fshatin me të njëjtin emër të krahinës së Matit ku ndodhej dhe abacia e Shën Aleksandrit. Këtë tezë e ka shprehur së pari Injac Zamputi, duke hamendësuar se kemi një transferim të titullit të abacisë së Oroshit në Dukagjin të Matit, rrjedhojë e kushteve të krijuara me pushtimin e vendit. Edhe më vonë, ai e rimerr këtë tezë, duke u shprehur se “...kemi bindjen se Kuvendi u mbajt në fshatin Dukagjin të Matit” .

-egatë (prijësa dhe përfaqësues) nga shumë vise të Sh-qipërisë (viset katolike) me synimin për të organizuar

dhe abaci të tjera katolike si ajo e Rubikut, kisha e së cilës dëshmon qartë për lidhje arkitekturore me botën katolike.

Çështja tjetër që duhet të përcaktojmë, për aq sa është e mundur, lidhet me kohën në të cilën është krijuar kjo peshkopate. Nga sa thamë më sipër kupto- het që kjo ka ndodhur në rrethana të veçanta politike, një peri-udhë dobësi- mi, qoftë dhe relativ, të pushtetit bizantin, ash- t u d h e mundësinë për ale-a n c a që mund t ë s i g u -

Meles, arq

thotë se Kdhe kur pnë vartësitë Arbërispunimin efund të sh

Në mutinopojës parë të shepor, prezepas përfshe Epirit dpërket fakrësit shpjeKomatianpër të cilë

nga m

shprehhh

në Shën Aleksandrin e krahinës së Dukagjinit (Sant’ Alessandro della provintia di Ducagini). Në letrën

Serbisë, të Dibrës, të Shkodrës, të Sapës (Zadrima me Lezhën), të Matit, të Kurbinit, të Krujës, të Petrelës, të Elbasanit, të Durrësit, të Myzeqesë, të Padenia-Spaderica(?) .

Letra vazhdon më tej që Venediku do denjojë t’i pranojë e mbështesë si shërbëtorë besnikë dhe të vërtetë. Së pari kërkojnë të caktohet nga Senati një Kapiten i Përgjithshëm për t’i qeverisur, ashtu siç do ta mendojë Venediku. Gjithashtu i kërkojnë Repub-likës që Krerët kryesorë, ata që do zgjedh Serenissima, d.m.th Gjenerali i mësipërm, të bëhen Kolonelë, Drejtues dhe Kapitenë të ushtrisë, me atë rrogë që ajo do ta shoh të arsyeshme, të gatshëm për të jetuar

kërkojnë që të çlirohen nga pagesa e disa taksave dhe pranojnë disa të tjera. Së fundi luten që Ajo ti mbrojë nga çdo armik e t’i konsiderojë për gjithçka si qytetarë

vulën e tyre sa më sipër, janë ipeshkvi i Stefaniakës dhe vizitator Apostolik për gjithë Shqipërinë Nikollë Mekajshi dhe ipeshkvi i Sapës dhe i Sardës Nikollë

Aleksandrit fra Bernard Laçit i cili e shkroi letrën “me urdhrin dhe konsensusin e krerëve dhe prijësve të më sipërm të gjithë Shqipërisë”7).

Nga parashtrimi i letrës dhe renditjes sipas kra-

fjalë për Shën Aleksandrin në krahinën e Dukagjinit. Krahas Dukagjinit, por rreshtuar mbas Serbisë, Di-brës, Shkodrës dhe Lezhës me Sapën, vjen krahina e Matit dhe ajo me përfaqësuesit e saj. Pra Mati nuk bën pjesë në Dukagjin në atë njehsim, siç nuk ka qenë kur pjesë e Dukagjinit. Por çfarë kuptojmë në ato shekuj

Ndër dokumentet më me vlerë është relacioni i Mark Skurës prej Kruje, arqipeshkv i Durrësit, i cili në Relacionin që i dërgon Kongregacionit të Propagan-

qartë se“...Lisi gjendet ndërmjet maleve të Krujës

Dukagjinit. Mati është një luginë e madhe ndërmjet dy maleve të sipërthëna....Dukagjinasit janë njerëz të lirë nga haraçi turk.” Ndërsa letra e më sipërme drejtuar Venedikut e cilëson abacinë ku u mbajt Ku-vendi si të krahinës së Dukagjinit. Veç kësaj abacia e Shën Llezhdrit në Orosh është një abaci e shquar, e mbajtur për shumë e vjetër, madje dhe abaci mitrale d.m.th abatët i saj kanë pas qenë ipeshkëv të Arbërisë (episcopus Arbanensis).

Të dhëna të njëjta gjejmë dhe në Relacionin e ipeshkvit të Sapës dhe Sardës Pjetër Budi dërguar më

tjetër të Krujës janë dukagjinasit që kanë ngritë krye para 30 vitesh dhe që kanë 6000 luftëtarë. Ata bano-jnë, sipas Budit, në malësi mbi Lezhë ndërmjet Krujës dhe Shkodrës , ndërsa më tej është krahina e Matit.

së Dukagjinit dhe shtrirjen e tyre përfshihen ndër të

Argumentet e mësipërme dhe te tjerë paraqitur në një studim tonin mendoj se janë të mjaftueshme dhe vërtetojnë se abacia e Shën Aleksandrit në Malin e Shenjtit është vendi ku u mbajt Kuvendi i Dukagjinit . Vetë shqyrtimi i renditjes së krahinave në letrën drej-tuar Venedikut, duke përmendur të parë si krahinë Dukagjinin dhe vazhduar me ato rreth dhe pranë tij dhe si krahinë më vete Matin, tregon se abacia e jonë nuk është në Mat, edhe pse në fshatin Dukagjin të Matit, ku për koincidencë ka një abaci me të njëjtin pajtor. Historia e Mirditës ka nevojë për kërkime të gjithanshme e për këtë edhe studiuesit mirditorë mund të japin kontributin e tyre që në disa aspekte është i pa zëvendësueshëm.

Tiranë 20 nëntor 2013

një kryengritje të përgjithshme. Në këtë Kuvend u vendos që t’i drejtohen Republikës së Venedikut, me shpresën që ajo e nxitur dhe nga interesat e veta, do t’i ndihmonte në luftën me turqit. Njoftimin për këtë mbledhje të rëndë-sishme e gjejmë në letrën e ruajtur që Kuvendi i dërgoi Venedikut 5). Në të Kuvendi i kërkon Sinjorisë ndihma për

“..siç e patën në kohën e Gjergj Skënderbeut..”, si dhe që të presë si ambasadorë të shqiptarëve ipeshkvin e Sapës dhe Sardanjës dhe Pal Dukagjinin, të cilët i ngarkojnë të negociojnë drejtpërsëdrejti duke ju blatuar dhe kështjellën e Krujës, duke u angazhuar t’i venë në dispozicion dhe dyzetmijë luftëtarë, ndër më tri-mat, me të cilët do të bashkohen dhe shqiptarët ortodoks, madje dhe sllavët dhe që së bashku mund të mblidhen njëqindmijë burra trima me armë për të luftuar barbarët.

4 26 NENTOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Studiuesi francez prof. Zhan Klod Faveirial: Bib Doda, Princi i Mirditës, që luftoi deri në Krime dhe vendosi

ekuilibret mes Orientit dhe Oksidentit

Mirdita në udhëkryqet e historisë më të

vjetër të Shqipërisë

PËRGATITUR ME SHKURTIME NGA: DR. NIKOLLË TOMA

Në vitin 2004, si një surprizë inte-resante vjen botimi më i ri i studi-uesit francez Zhan Klod Faveirial, ish profesor në liceun vlleh të Man-

astirit, libër që padyshim është një pasurim i

faqesh të ndarë në 117 kapituj, autori argu-menton se vendi ynë për shkak të pozicionit

ka qenë në udhëkryqin e perandorive dhe

kapitullin “origjina e shqiptarëve-pellazgët, zbulimet e tyre të hershme, ndërtimet dhe se pellazgët ishin populli më i vjetër i Ballkanit, të ardhur edhe para grekëve. Analiza e kësaj vepre të gjerë me shumë argumente shkencore do të donte shumë punë për t’u thelluar në të, por si studiues mirditor, jam përqëndruar në sjelljet për Mirditën, që deri më tash nuk janë njohur sa duhet.

Në faqen 33të librit shkruhet: “Shumë kohë

Shqipërisë, ne i kemi parë shqiptarët dhe kemi thënë: janë njerëz me të vërtetë të mirë. Mendi-mi i mirë që ishte ngjizur ndër ne, u forcua më tej nga marrëdhëniet që patëm me Bib Dodën, princin e Mirditës. Dhe që atëhere lindi ideja për të studiuar në historinë e një populli, që nxirrte para nesh njerëz kaq të mirë, shfaqte kaq madhështi dhe na ngjallte kaq nderim.

shpërndarë në Luginën e Matit, zinin një hapë-sirë prej 24 legash, që nga grykëderdhja e këtij lumi e deri në burimet e tij, ndërsa kryeqyteti i tyre, i vendosur 16 lega prej Alisias quhej Orosh.

Kapitulli 21 f.292-293: “Të themi të vërtetën Mirdita nuk i është nënshtruar asnjëherë oto-manëve. Ato që traktati i Berlinit i cilësoi si privilegj, nuk ishin veçse një marrëveshje. Ende edhe sot, një turk nuk mund të vërë këmbë në Mirditë. Ai patjetër vritet nga një e shtënë push-

Kapitulli 69 f.321: “Ku mbështetet Aravanti-

kanë si prijës njëfarë Zaharie, pasardhës të Skëndërbeut? Këtë nuk e dimë

“Katoliçizmi në Shqipërinë e Epërme, kleri, ishte ai që vuajti vetë më shumë dhe turqit, duke shpresuar të zhduknin katoliçizmin në këtë krahinë, u ndaluan priftërinjëve të ushtro-nin detyrën e tyre, pasi në rast të kundërt i priste dënimi me

Kapitulli 89 f.391: “Mahmud Bushatlliu kërkon të bëhet i pavarur. Kur arriti ky lajm në Portën e Lartë, turqit e sul-muan menjëherë me ushtri e

pjesë të kësaj flote në ujërat e Bojanës (Buna -N.T); gegët nga njëra anë, mirditorët nga ana tjetër i shpartalluan të 20 mijë ushtarët e dërguar nga

i mirditorëve.Mirditasit nuk pranuan

të thernin 600 kardhiqiotë. Ne nuk vrasim njerëz të pambrojtur!-përgjigjet prijësi i tyre- u ktheni kardhiqiotëve armët që u janë marrë. Nëse ata ngrihen dhe e pranojnë, atëhere ti do të shohësh se si do të shërbejmë ne.

Mirditorët për të mos qenë dëshmitarë të kësaj kasaphane të lemerisëshme, u tërhoqën mënjanë.

Kapitulli 99 f 418-421: “Dikur epiriotët e lashtë e kishin quajtur shqiponjë Pirron, sovranin e tyre. Po, unë jam shqiponjë! - u përgjigj ai, por prej jush jam i tillë. Kjo ishte pikërisht përgjigja që do t’u jepte Skëndërbeu të gjithë shqiptarëve, por mirditorëve më veçan të tjerëve.

Principata e Mirditës, thotë Hekardi,-

e paarritshme ku mund të depërtosh vetëm nëpërmjet tre shtigjeve të ngushta. Pozicioni i saj është jashtëzakonisht i sigurtë, dhe i rëndësishëm, pasi ajo komandon rrugët e Prizrenit dhe të Tiranës, të vetmet nëpërmjet të cilave, në rast lufte më Malin e Zi, Porta e Lartë mund të depërtonte në Shqipërinë e Epërme për të dërguar trupa atje.

Midis Bib Dodës dhe Ismail Pashës, me prejardhje bohemiane, pati një grindje dhe

çështja të paktën duhej t’i nënshtrohej gjykatës ose t’i raportohej Portës së Lartë. Por në vend të ndiqte rrugën e ligjës, çfarë bëri bohemi

dhe pak më pas e gjymton fshehurazi kufomën e tij. Ç’kërkonte të nxirrte prej kësaj? Që të bënte një kasaphanë ndër mirditorët me topat dhe nizamët e tij; porse siç tregojnë faktet, një krim i tillë nuk mbeti pa u ndëshkuar. Për

penguan një gjakderdhje të tillë, e cila do të çonte në ndërhyrjen europiane, të ngjashme me atë të Libanit.

Pas vdekjes së Bib Dodës, i biri i tij u çua në Kostandinopojë. Thuhej se vetë qeveria do të merrej me edukimin e tij. Në vitin 1804, gegët muhamedanë të Shkodrës, varën për t’u argëtuar një natë kapuçin.Të njoftuar për këtë mizori mirditorët kapën pesë turq dhe

varen në portat e qytetit. Me një letër drejtuar Vezirit thuhej: “Pesë për një dhe nëse një krim i tillë përsëritet, si përgjigje është koka jote!”. I trembur për veten e tij, ai u dërgoi dhurata

Kapitulli 101 helmimi i princit të Mirditës

Më 28 korrik 1868 vdiq Bib Doda, princ i mirditorëve. Pasi ka mbetur e pandëshkuar kjo vdekje nuk duhet lënë e pa shënuar në histori, si një turp për autorin e saj dhe si një kompro-mentim për qeverisjen e Abdyl – Azizit. Dihet mirë se Bib Doda pati një grindje të madhe me qeverinë turke dhe në veçanti me Ismail Pashën, me origjinë bohemiane. Dihet mirë gjithashtu, se Bid Doda, pak kohë më pas u ftua për drekë tek mirallai Salik, me origjinë shqiptare, dhe se të gjithë bashkëshoqëruesit e tij vdiqën nga e njëjta sëmundje brenda tri katër javësh. Është e ditur gjithashtu se 10 ditë pas varrimit të tij, varri i Bib Dodës ishte hapur dhe kufoma ishte gjymtuar.Asaj i ishin nxjerrë sytë, kishin prerë

hundën, veshët, buzët, duart dhe këmbët, i ishte hequr zemra dhe i ishin këputur pjesët burrërore. Me marrjen e këtij lajmi Mirdita u ngrit e gjitha në këmbë si një trup i vetëm dhe gjaku do të derdhej lumë. Ismail Pasha këtë priste, pasi do të donte të bënte një masakër mbi këta të ashtëquajtur rebelë, qëllimisht që të ngatërronte turpin e tij me një lëvizje politike.

dhe Duçizi, e kuptuan qëllimin e guvernatorit të Shkodrës, ata ndërhynë dhe iu bënë mirdi-torëve premtime, që nuk u mbajtën më vonë. Përsëri Ismail Pasha doli në atë kohë dhe duhej të dilte si autor mizor i akteve të tilla; helmimit të Bib Dodës dhe gjymtimit të kufomës së tij. U kërkua një hetim dhe në raste të tilla ai bëhet gjith`herë, por qeveria turke nuk e pa të udhës ta bënte këtë, sepse e dinin se rezultati nuk do të dilte në favor të gurvenatorit. Dhe për më

tepër, familja e të ndjerit, menjëherë u hoq nga Shkodra dhe u dërgua në Kostandinopojë.

Megjithatë si gurvenator Ismail Pasha, ishte turpi i qeverisë dhe ushtrisë turke. Një mjek francez, z. Vidal, që shoqëronte asokohe një batalion në garnizonin e Shkodrës, na tregoi një ditë atë ç`farë kishte parë me sytë e tij se kur hungarezja me të cilën Ismaili jetonte pa pikë turpi, shkoi në Shkodër të ribashkohej me të, ai dërgoi bandën ushtarake për ta pritur dhe e shoqëroi atë nën tingujt e instrumentave, pothuaj deri pranë qytetit. Të rivijmë tek Bib Doda. Disa shkodranë na tregojnë një ditë se duke e parë që po vdiste, princi i mirditorëve

“Ja, im bir, ja dhe paratë e mija. Po t’i besoj ty. Gjithçka që më takon mua është në kujdesin tënd. Sa për mua ka mbaruar gjithçka. Unë s’do

e Shkodrës e riprodhuar nga “La Turquie”, ish-gazetë e Kostandinopojës, duke treguar për funeralin e të ndjerit, thoshte se konsulli i

Dodës, paraprinte kortezhin dhe se katër anët e arkivolit, mbaheshin nga konsujt e Austrisë,

Rusisë, Italisë dhe nga sekretari i konsullatës së Rusisë dhe më në fund, se; shërbesa e përshpirtjes ishte bërë nga ipeshkvi katolik imz.

Shënim: Abdyl-Azisi u ngjit në fronin e sulltanit të perandorisë turke në vitin 1861 deri sa u vra më 1876.

Kapitulli 102Ne e shohim Bib Dodën në Kostandinopojë

për herë të parë para luftës së Krimesë dhe për herë të dytë pas luftës. Meqë perandori Nikolla I-rë i kishte shpallur luftë Turqisë, sulltan Abdul Mexhidi kërkoi ndihmën e mirditorëve dhe Bib

disa prej tyre vdiqën, Bib Doda shkoi të rekru-tonte të tjerë dhe në mungesë të princit Omer Pasha, i ç’armatos nën pretekstin e abuzimit, i fut një palë ndër nizamët e tij dhe të tjerët i rikthen në vendin e tyre. Tashmë, nga njëra anë princi i Mirditës kërkon pushkët që Omer Pasha u kishte marrë njerëzve të tij dhe nga ana tjetër qeveria turke e mbajti shumë herë në Kostandi-nopojë, pasi në këshillat e Portës së Lartë ishte çështja e zmadhimit të principatës së mirdi-torëve për t’iu kundërvënë asaj të Malit të Zi. Për këtë qëllim, i duhej t’i bashkëngjiste asaj Dibrat, të madhen e të voglën, malësorët dhe zonat ma-

Ngjarjet e viteve 1876-1878 i treguan Turqisë se, në vend t’a shndërronte Mirditën në pashallëk, e cila nuk kishte qenë e tillë, ishte më me vlerë ta ngrinte atë si principatë otomane, e aftë për t’iu kundërvënë Malit të Zi ambicioz. Ende i ri, Bib Doda kishte shoqëruar babanë e tij në luftën kundër rusëve (1828-1829). Me të mbërritur në

amonierin dhe mirditorët e tij, ka-piten Lleshi i Zi (Aleksandri i Zi) pyeti ku ishte kisha katolike dhe e çuan, -thoshte Bib Doda, -në një lloj guve, meqenëse peshkopi fanariot nuk ua lejonte, madje as vetë bullgarëve latinë, të kishin një kishë. Duke parë këtë guvë, Lleshi i Zi shkoi të gjejë guvernatorin dhe i kërkoi atij një vend të denjë për të ushtruar fenë e tij dhe të katolikëve. Ia dhanë menjëherë një gjë të tillë. Kështu katolikët bullgarë ose polikianët

e mirë që dolën nga katakombet ku i mbante

të mirditorëve të tij Bib Doda, ende shumë i ri, kishte merituar nishan iftikharin për shërbimet e kryera ndaj Reshid Pashës në Shqipërinë e Poshtme (1844). Dhe në një luftë kundër Malit të

admirueshme kishte mbuluar tërheqjen e ushtrisë turke, që ishte nën urdhërat e Omer Pashës. Dallohet jo më pak në vitin pasues në ndërmarrje të shumta kundër kozakëve në rrethinat e Silistrisë. Megjithatë mirditorët nuk e kishin har-ruar atë ç `ka u kishin bërë vullnetarëve të tyre në Danub, si ishin shpërblyer ata, dhe në ç’gjendje ishin kthyer në vendin e tyre. Bib Doda vetë nuk mund të harronte mundimin që hoqi për t’iu kthyer njerëzve të tij armët që ua kishte marrë Omer

serioze, dhe mund të thuhet se abati i mirditorëve, i detyruar të shoqërojë njerëzit e tij në Mal të Zi, kishte të drejtë të përgjigjej se të krishterët nuk

duhet të marrin armët në favor të muslimanëve

kur mori vesh përgjigjen e Dom Gasprit, kroati apostat Omer Pasha, dërgoi njerëz t`a marrin në shtëpinë e vëllezërve të tij dhe e nisi për nuk dihet

atë ç`farë po ndodhte, nxitoi pranë xhandarëve të Omer Pashës dhe me duart e tyre ua shkëputi atyre amonierin e Bib Dodës. Qëllimi i konsullit

nga ndëshkimet që ai mund të merrte, por nga keqtrajtimi prej serasqerit apostat, viktimë e të cilit do të kishte qenë patjetër. Kur Gaspri ishte jashtë rrezikut, u bisedua dhe u arrit marrëveshja

-dinopojë dhe që abati i Mirditës të qëndrojë atje i lirë me një pagesë të dhënë prej Portës së Lartë. Megjithatë në krye të njerëzve të tij, Bib Doda, ishte nisur tashmë për në Mal të Zi. Si kudo, sjellja e tij në çdo drejtim i meritonte lëvdatat dhe të dy ushtritë e quajtën suksesin që e arritën, pjesërisht në saj të guximit të mirditorëve si dhe të infor-macioneve që ata morën prej tyre.

526 NENTOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Fakte nga Tetori 1944 në Mirditë

Në luftën e Gëziqit ranë në fushën e betejës 22 partizanë dhe konkretisht: Hysen Shabani, Shaban

Ramizi, Gani Islami, Fasli Hoxha, Qerim Xheladini, Ahmet Reshiti, Mesut Boko Lapardhaja, Vasil Mehmeti, Bajram Mehmeti, Ajet Kosova, Alush Harizaj, Estref Kokruta, Toli Vokopola, Sabri Rroku, Naim Guri, Firdete Beqiri, Leksi Kondakçi, Skënder Veleshnja, Koli Gjeçi, Izet Xhelo, Gani Çelo, Vangjel Çerepi. Po në këtë luftë janë vrarë e masakruar edhe 13 banorë të Gëziqit: Frrok Ndre Marku, Gjergj Preng Biba, Gjet Dod Bardhi, Gjela Mark Gjoni, Gjet Dod Prenga, Mara Pjetër Bardhi, Mara Llesh Doda, Mrika Gjet Doda, Llesh Dod Prenga, Ndre Gjok Gjeta, Nikoll Vorf Cara, Preng Dod Bardhi e Vorf Preng Biba. U dogjën më shumë se gjysma e shtëpive të banimit, së bashku me qelën e kishës së Gëziqit. Lufta e Gëziqit që zgjati 6 ditë, në datat 20-26 tetor të vitit 1944 ishte një nga luftërat më heroike të brigadave VII e XXII sulmuese. Atdheu nis në pragun e derës. Pra pragu i derës së gëziqasve në tetorin e vitit 1944 ishte shkrumb e hi. Ishin vrarë 22 partizanë dhe një italian i përfshirë në formacionet partizane, ishin masakruar 13 banorë të Gëziqit. Ishte bombarduar kisha e këtij fshati dhe djegur qela e kishës. Ishin zhvilluar luftimet më të përgjakëshme në veri të Shqipërisë. Gëziqi i vitit 1944 vjen si shesh lufte dhe beteje të

gjerman (drejtues i divizionit 279 të ushtrisë fashiste), që luftoi në Gëziq, konkretisht të oficerit Herman Frenk, (sipas hulumtimeve te studiuesit Gjon Marku), i cili mes të tjerash pohon se “... ushtarakët gjermanë tashmë mendojnë se asnjëri nuk ka më shpresë të dalë i gjallë nga Shqipëria ...”. Dhe duke vlerësuar luftimet e zhvilluara në territorin e Mirditës e cilëson atë si njërën ndër më të përgjakshmet e më të vështirat luftra të zhvilluara nga ai dhe formacionet ku ai bënte pjesë në territorin e Shqipërisë”. Aleksandër Ndoja

Mirditorët u vendosën nëHimarë, pas Skënderbeut

MILTO BAKA

Zona e Bregut ka një histori të lavdishme luftrash, përpjekjesh për ruajtjen e gjuhës dhe zakoneve, por dhe një ndër-

-dim të katundit Vuno, në kohë shumë të lashta kanë qenë dy fshatra (katunde) Mavromati dhe Pagnanati. Në këto fshatra thuhet se, pas vdekjes së Skëndërbeut, për t’iu shpëtuar sul-meve të barbarëve turq, u vendosën fise të shpërngulurish nga veriu i Shqipërisë por më shumë nga zonat e qëndresave Mirditore e që më vonë përseri u braktisën dhe më të shumtët u shpërngulën në Itali, duke lënë vetëm një pjesë në këtë zonë. Gojëdhënat dëshmojnë se vendi ku është ngritur fshati Vuno, në kohët e lashta, ka qenë i pyllëzuar me drunj prej për-

tillë, ka qenë mjaft i përshtatshëm

vende të ndryshme, të rrezikuar, të ndjekur nga regjimi otoman si “kaçakë” – kundërshtarë të ndër-rimit të besimit kristian. Se cili ka qenë i pari që u strehua në këtë fshat (Vuno) nuk dihet. Veçse nga gojëdhëna thuhet se, shtëpia e parë e ngritur në këtë vend, ka qenë shtëpia e Leske, e cila ndodhet edhe sot, e, që ekziston midis ferrash të mëdha që nuk i dihej hyrja dhe dalja, përveç të zotit të shtëpisë. Kjo të lë të kuptosh se i zoti që banonte në të, të ishte hallexhi (ndoshta i përndjekur) dhe për çdo rrethim të papritur që mund t’i bëhej, të ishte në gjendje të manovronte. Më pas, në këtë vend janë përqëndruar edhe familje të tjera dhe rreth vitit 1480, Vunoi i parë, ka qenë i përbërë prej 70 familjesh. Nga këto familje të kësaj kohe përmenden: Dedaj, Dhimëgjikajt, Gjikaj, Kabucajt, Gjod-edajt, Gjinajt, Gjobonjakajt, Gjonaj,

një sipërfaqe toke shumë të vogël. Pjesën më të madhe të tokave e kishte fshati i Himarës. Sipas gojëd-hënës dhe sipas një dokumenti që ndodhet sot në shtetin e Vatikanit, mbasi asokohe në krahinën e Hima-rës kanë qënë misionarë unitë midis Vunoit dhe Himarës është bërë një

-lemin nuk e zgjidhi pushka, por fjala, kuvendi një tradite kjo historike në Veriun e Shqipërisë, kryesisht në Mirditë, traditë që nuk u rrudh me gjithë shpërnguljet e mëdha. Vunoi arriti të

edhe sot. Te ardhurit sollën edhe zakonet, ritet, traditat në të gjitha fushat e jetës. Shtëpitë kanë qenë të ndërtuara prej muresh të fortë të mbu-luara me çati me pllaka prej guri, të shtruara me korosan dhe me penxhere të vogla. Shtëpitë nuk kishin ndarje, as oxhak, vetëm në mes të dhomës ndodhej një vend apostafat për zjarrin ku ngroheshin të gjithë pjestarët e familjes. Me gjithë bujqësinë dhe blegtorinë e dobët që kishin, vunjotësit si të gjithë bregasit zhvil-lonin piraterinë. Me barkat e tyre që i bënin vetë, ata lundronin gjatë gjithë detit Jon e Adriatik dhe arrinin deri në bregdetin Italian. Mbasi bënin prenë e tyre, për gjithë natën kthe-heshin në vend. Kjo të lë të kuptosh se këta njerëz kanë qenë trima, të fortë dhe detarë të mirë. Meqë autoritetet italiane të asaj kohe nuk ishin në gjendje të zbulonin se nga u bëhej kjo grabitje, kërkuan ndihmën e Gjeneral Kokës nga Vunoi, i cili në atë kohë shërbente në ushtrinë italiane. Gjenerali kërkoi prej italianëve një shumë të hollash për të ngritur në katundin Vuno një kështjellë, nga e cila të vërente çdo lëvizje që

mund të bënin piratët. Kështjella u ngrit dhe iu

shtëpia e Pavllet që ndodhet edhe sot në Vuno. Në kohët e mëvonshme, banorë të tjerë iu shtuan fshatit ata vinin nga: Kurveleshi, Tër-baçi, Gumenica, Zagoria, Korça e tjera. Që nga

Të gjithë të ardhurit formuan lagjet ose mëhal-lat siç thuhet në fshatra. Këto lagje vazhdimisht kanë patur grindje njëra me tjetrën dhe këtë e dëshmon më së miri numri i kishave që gjenden edhe sot, ku secila lagje kishte kishën e saj për t’u falur. Kjo grindje ka qenë si rrjedhim i kon-tradiktave të brendshme, por kur lypte nevoja që fshati kërcënohej nga jashtë, këta bashko-heshin dhe luftonin armikun e përbashkët dhe më pas vazhdonin prapë armiqësitë që kishte mëhalla me mëhallë. Kështu që fshatarët e Vunoit ngritën kishën e Spiridhonit, e cila sot është monumentale, me material ndërtimi që

e gjetën në anën e detit nga një barkë e madhe e mbytur. Jeta e banorëve gjatë viteve të më-pastajmë, prapë ka qenë e vështirë. Në fushë, e cila ndodhet edhe sot, mbillnin vetëm misër, kurse në taracat e ngritura në kodra, muret e të cilave, ndodhen edhe sot, mbillnin grurë e elb. Prodhimet ishin të pakta, mbasi dhe ujët që ishte më parë u zhduk kuptohet nga ndonjë fenomen krastik. Prandaj burrat detyroheshin të mërgonin nëpër vende të ndryshme dhe të shërbenin si ushtarë për të huajt sidomos Greqi dhe Itali. Këtë e vërteton më së miri lufta e bërë në More (Greqi) ku brenda një dite janë vrarë 40 vunjotës. Si rrjedhim i emigracionit, përveç vuajtjeve, solli si rrjedhim që nën esk-periencën e këtyre vendeve, edhe këta të zhvil-lonin në fushën e tyre kulturën e ullirit, por-tokalles dhe të hardhisë. Kështu fusha e Vunoit nga një fushë që me parë mbillej me misër, u kthye në një fushë me mbjellë me pemë. Kjo ka ngjarë 300 vjet më pare, d.m.th, rreth vitit 1662. Dëshmi janë ullinjtë shekullorë. Me gjithë mungesën e kulturës, vunjotësit e lashtë njiheshin si burra punëtorë, sedërtarë, të mbajtjes së e të fjalës dhe trima të tërbuar. Po të njëjtën vlerë kanë patur edhe gratë, të cilat në çdo rast që e lypte nevoja, kanë luftuar krah për krah me vëllezërit dhe burrat e tyre. Nga emigracionet e bëra nga ana e popullatës, shikohet se familje të cilat qenë

me parë, të largohen dhe në vend të tyre të ngrihen

arkivit te shtetit turk ish arkivi i sulltanit largohen familjet me kryefamiljare Gjin, Gjon, Ndue, Kolë e etj. Mbas këtyre largimeve me ardhjen e familjeve të tjera numri arriti 320. Pasuria e tyre në ullinj dhe pemë frutore nuk qe në gjendje të plotësonte as minimumin e shpenzimeve për jetesën e tyre. Me që në këtë kohë u hapën mini-erat e Llavrios (Greqi), burrat u larguan dhe disa prej tyre morën edhe familjet në këtë vend por një pjesë e tyre u vendosën në Italinë e Jugut, Kalabri të cilën e njihnin mirë kur shërbenin si ushtarë nën komandën e Skënderbeut. Me hapjen

atyre më e madhe punonin nëpër miniera..

por edhe për fshatrat e tjera të Himarës. Jeta e kurbetit për këta të mjerë qe e rëndë. Ata nuk qenë në gjendje të ambientoheshin me klimën,

me punën e rëndë në miniera, me jetën e si rrjedhim solli që pjesa më e madhe e tyre të vdesin nga së-mundje tuberkulozit ose të kthehen e të vdesin pranë familjes. Kur-betllinjtë kërkuan që çdo gjë të parë në vendet e huaja ta zbatonin edhe

-timi i shtëpive dykatëshe me sistem, me çati prej tjegullash, me dhoma të mëdha, me dritare të mëdha dhe deri diku me komoditet të lartë. Çu-ditërisht Vunoi edhe sot është i bukur, që ngjan me një fshat ar-bëresh, mbushur me thollo (tunele) e me rrugë e rrugica të kalldrëmta. Pikërisht kjo arkitekturë të bën të

të ndryshme mirditore apo autok-tone që u shpërblyen nga mbreti i

osmane u rikthyen dhe vendosën të punojnë e jetojnë në Vuno . Rrënjët e tij janë shumë të hershëm. Ka disa data që e dëshmojnë këtë vend-banim të lashtë qysh në shekullin II p.e.s, në kohën e mbretërisë së Teutës. Gërmadhat e kalasë ilire

Sipas Anastas Kondos, (shkrimtar dhe historian) tetë familjet e para të vendosura në këtë trevë kanë qenë vllahe (helenë të hershëm) ndërsa sipas prof. Dhimitër Shuteriqit, prof. Aleko Rrapos e të tjerë, jo, banorët

e këtij fshati në pjesën më të madhe janë autok-tonë dhe të ardhur nga veriu, kryesisht nga Mirdita dhe më pak nga Kruja. Midis Himarës dhe Dhërmiut ndodhet katundi Vuno që është shquar jo vetëm për një shqipe të bukur, por edhe në një nivel të ngritur arsimor e kulturor. Sipas Petro Markos, kjo dukuri ka nisur të shfaqet sidomos pas vitit 1820, kur Gre-

greqizimi. Gjithashtu, sipas tij, pas myslymanizmit të fshatrave të Lumit të Vlorës, banorët e krishterë të bregdetit, në raste luftrash, njerëzit e moshuar dhe fëmijët, nuk i çonin më për t’i strehuar në fshatrat labe, por në ishujt e Italise dhe Korfuzit, ku qëndronin shumë vjet, derisa mbaronin operacionet ndëshkimore turke. Midis Greqisë dhe Italisë ka pasur kurdoherë njëfarë rivaliteti në përpjekjet për të rekrutuar ushtarë nga trimat e Himarës. Sido-qoftë, shumë të shkruara dhe shumë të thëna kanë rënë në një harresë dhe nuk janë hulumtuar, as nuk janë shtjelluar sa dhe si duhet. Askush nuk ka patur guxim dhe dëshirë t’i shkruajë, madje as t’i kujtojnë të shkruarat, të paktën për kureshtje. Politika, për mendimin tim, ka diktuar heshtjen. Tashme qe gjithçka eshte e mundur e studiuesit mund e duhet të qartësojnë e saktësojnë prejard-hjen e bregdetasve pa ndikime e pëlqime person-

dhe të vendosurit e mëvonshëm në Bregdet janë shqiptare nga Veriu apo nga Jugu.

Veprimtari

26 TETORI, Bashkia Rrëshen, një festë ndryshe për mirditorët

69 vjetori i Clirimit te Mirditës ka ofruar një qasje të re për mirditorët këtë vit, falë një organizimi

shumplanësh nën iniciimin e drejtpërdrejtë të kryebashkiakut Ndue Gega dhe angazhimit të gjithë faktorit kulturor, duke tejkaluar steriotipet e përvitshme, për ta sjellë si festë të të gjithëve pa ngjyra politike dhe ajo që ra në sy ishte pjesëmarja e shumtë e të rinjëve. Për ta bërë sa më tërheqëse këtë event përkujtimor, gjithçka është programuar dhe realizuar në një javë veprimtari që nisin me takimet poetike, panaire të librit mirditor, kupat sportive në mes shkollave të mesme të Mirditës, aktivitete në shkolla, homazhe tek Lapidari i Gëziqit dhe për të kulmuar me aktivitete të ngjeshura të datës 26 tetor në Rrëshen. Kjo ditë përkujtimore e veçantë ka nisur me koncertin e bandës frymore të ushtrisë nëpër rrugët e qytetit Rrëshen dhe në sheshin kryesor, hapja e ekspozitës me pikturë të Gjergj Simonit “Vjeshtë 2013”, ndërsa më pas në një sallë të tejmbushur në pallatin e Kulturës është organizuar aktiviteti jubilar, ku kanë përshëndetur kryebashkiaku i Rrëshenit Ndue Gega, prefekti i Lezhës, Ndrecë Dedaj, kryetari i veteranëve Gjok Deda, për t’u pasuar me një koncert të larmishëm artistik nga pallati i Kulturës Rrëshen. Me një aktivitet model, pjesëmarrësit kanë kryer ceremoninë nderuese dhe homazhet në varrezat e dëshmorëve të kombit shoqëruar nën marshet funebre dhe himnin

më pas një aktivitet i zgjeruar në Muzeun Historik të rrethit, i cili pas 20 vitesh hap dyert e tij në pavionet e ndryshme të përmirësuara dhe më pas është përuruar busti monumental i Mësuesit të Popullit, Ndrecë Ndue Gjoka. Në mbrëmje në një shesh të mbushur me qytetarë është dhënë një koncert nga grupe e rryma të ndryshme muzikore deri në orët e vona të mbrëmjes.

6 26 NENTOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Shoqata Klubi Kulturor “Mirdita”, me objekt, ruajtjen, pasurimin dhe promovimin e vlerave historike, kulturore, artistike dhe

traditat më të mira të Mirditës. Në përbërje të kësaj shoqate bëjnë pjesë profesorë, pedagogë, studjues, ushtarakë e intelektualë nga fusha të ndryshme. Konferenca shkencore historike “Vetorganizimi dhe qëndresa atdhetare e Mirditës ndër shekuj“, ku kumtuan profesorë, pedagogë e studiues mirditorë, e doli libri “Mirdita”, Sesionit Shkencor : “Kultura, letërsia dhe arti i Mirditorëve në 100 vjetorin e pavarësisë”, Disa promovime librash të autorëve mirditorë si “Imzot Nikollë Kaçorri- Burrështetas shqiptar në altarin e Atdheut” të autorëve Angjelin Sh-qefni e Nikoll Loka, Gegnishtja dhe prejardhja e shqiptarëve” e autorit Mëhill Elezi, “Analogjia dhe Kanceri“ të Dr. Kastriot Mëlyshit”. U bënë promovimet e librave “Yjet nuk janë të kuq” të autores mirditore Albana Mëlyshi Lifschin, „Po i pyes vitet çfarë lanë pas”, të autorit Mark Prendi , “Kryezonjë, bëzani Razës” të autorit Llesh Gjini e pronovimit i librave të autorit Dr. Luigj Martini “Abati Mirditës Pren Doçi” e “Bib Doda 1820 - 1868”. Jemi në përfundim të organizimit « Dita Mirditore në Tiranë 2013 “ Aktivitet i Shoqata Klubi Kulturor «Mirdita» në bashkëpunim me Bashkinë Rrëshen e Pallatin e Kulturës së qytetit Rrëshen, me një program të pasur si : mira në Mirditë, me specialistë të ndryshëm. Ekspozita e pikturës dhe skulpturës me piktorë dhe skulptorë mirditorë. Panairi i librit me autorë mirditorë, që kanë shkruar e hulumtuar për

Mirditën. Videoprojeksion për Mirditën turistike

do mbyllen me Koncertin festiv të “Ansamblit Mirdita” me këngëtarë, valltarë, instrumentistë popullor e rryma moderne . Kombinuar të gjitha me vlerësime nga Sh.K.K.”Mirdita” me “Nderi Shoqatës” e “Mirënjohje” personalitete të spikatur Mirditorë. Kemi dërguar letër, Kryeministrit të qeverisë së republikës së Shqipërisë z. Edi Rama, Ministër i shtetit për çështjet e qeverisjes vendore z. Bledar Çuçi e Prefektit të qarkut Lezhë z. Ndrec Deda, “Për ruajtjen dhe promovimin e Mirditës, si njësi

të jetë e përfshirë, në njërin nga gjashtë rajonet që të emërtohet Mirdita si pjesë e qënësishme e rajonit. Kemi dërguar letër, të gjithë shoqatave joqeveritare mirditore pa dallim, kudo që janë, me

një union “Mirdita”. Me propozimin e Shoqatës Klubi Kulturor “Mirdita” u dekoruan nga Presidenti i Shqipërisë përsonalitete mirditore, me urdhërin “Nderi i Kombit” , Zef Kolë Ndoka (pas vdekjes) me motivacionin: “Pjesmarrës në ngjarjet e rëndësishme kombëtare në vilajetin e Kosovës në prag të shpalljes së pavarësisë,

për shpalljen e pavarësisë si edhe kundër pushtuesve serbë në Kosovë”, me “Medaljen e Artë të Shqiponjës” Preng Tuc Dodën (pas vdekjes) me motivacionin:”Për rolin e tij në luften per liri dhe pavaresi kombetare dhe forcimin e shtetit te ri shqiptar“ e me urdherin “Nënë Tereza” Gjin Mark Dodën (pas vdekjes) me motivacionin: “ Për kontribut të shquar dhe akte humanizmi në shërbim

të komunitetit në fushën e shëndetësisë“. Janë bërë propozime Presidentit të Shqipërisë, për dekorim, me Urdhërin « Nderi i Kombit ». Pjetër SHPANI, (pas vdekjes) me motivacionin: “Gjeneral e princ i shquar në Mat, Mirditë e Pult, atdhetar e udhëheqës, që për rreth 60 vjet drejtoi luftën në Shqipërinë veriore, kundër pushtuesit. Nga

-trinë e Skënderbeut, në luftë kundër Osmanëve.Pjesmarrës në kuvendin e Lezhës, më 2 mars 1444” e Gjon Mark Kolën me Urdhërin “Naim

-nin: “Për kontributin e dhënë në zhvillimin e arsimit, si një ndër mësuesit e parë të plejadës së pasluftës në rrethin e Mirditës, drejtues

rolin e spikatur në edukimin e brezit të ri”, këta janë në proçes rishikimi në Presidencë. Vazhdon punën për hartimin e “Enciklopedisë Mirdita”. Po përgatitet konferenca e intelektualëve të Mirditës “Mirdita dhe vlerat” me intelektualë mirditorë e me prejardhje mirditore. Disa biznesmenë e veprimtarë shoqërorë, janë treguar të gatshëm për të ndihmuar shoqatën e klubit kulturor “Mirdita” , Adresuar në : Banka Kombëtare Tregtare Tiranë. Nr. Llog. 401210371. Iban (Lek)

Iban

e shoqatës falenderon përzemërsisht bisnesmenët që e kanë ndihmuar në aktivitetin e saj, zotin Nard Ndoka e Ndue Shpani, për dhënien e zyrave e siguri-

e për mundësimin e daljes gazetës « Mirdita » si

Pulaj, Alfred Daçi, Bardhok Jushi, Ilir Marleka, Leke Preçi, Ndue Gjeçi e Marte Pjetri, për kontribute në zhvillimin e aktiviteteve.

PORTRET

Autori 80 vjeçar i shtatë librave vetëm për Mirditën, që vazhdon kontributin me pasionin e një 20 vjeçari

Ndue TUSHA një intelektual i shquar i Mirditës

Para disa muajve, në Mirditasit u mblod-hën në një tubim vëllazëror, dashamirës e mbresëlënës ku festuam dhe u gëzuam në ditën e 80 vjetorit të lindjes së intele-

ktualit me emër nderimi të Mirditës e me plot energji për Mirditën, Ndue Tusha. Ky është një intelektual i shquar që me veprimtarinë e tij të gjërë në mbi 60 vjet në arsim, në kulturë, në jetën ekonomike e shoqërore, në projekte të ndryshme shtetërore, në aktivizime në Shoqata të ndryshme social-kulturore, është shfaqur tepër energjik e këmbëngulës e ku ka lënë emër shëndritës. Me këto kontribute të tij me shumë peshë, Ndue Tusha i ka bërë shërbim të shquar Mirditës, e ka nderuar atë. I ka kontribuar tërë kulturës kombëtare, tërë problemeve sociale. Elita, e motivuar në shërbim të kulturës, e ushqyer rëndshëm me atdhetarizëm, është e domosdoshme për zhvillimin e kombit, për përparimin e tij. Nga gjiri i popullit shqiptar, nga paraardhësit e tij: Arbërit e Mesjetës nga stërgjyshërit tanë: Ilirët e Antikitetit kanë dalë jo pak njerëz të shquar që kanë bërë emër me vep-rimtarinë e tyre shoqërore, luftarake, kulturore në shërbim të Atdheut, të popullit, të kohës kur kanë jetuar. Në kohën e Rilindjes Kombëtare e atë të Pavarësisë nga Mirdita, a me origjinë nga

shumë për kulturën shqiptare, për mbrojtjen nga pushtuesit, për përparimin e atdheut. Këtu po përmendim shumë pak prej tyre. Me prejardhje nga Mirdita është rilindasi i madh Pashko Vasa, i njohur për veprimtarinë atdhetare e autor li-

-hetarizëm, në kulturë, ka qenë i madhnueshmi Abat Prend Doçi, poet e atdhetar i madh. Kështu

të tjerë me rrënjë nga trojet e Mirditës. Njerëzit e mëdhenj edhe kur shkojnë në atë jetë, nuk vdesin. Ata komunikojnë me ne, të gjallët, me shkrimet e tyre, me ato që kanë bërë në shërbim të përparimit të atdheut, në shërbim të shoqërisë shqiptare, me dije e kulturë. Elita ka vazhdimësi në historinë e kombit. E përgjithshmja historike lidhet shumë me të veçantën, për t’a shpjeguar më qartë e më bindshëm të kaluarën e lidhjen e saj me të sotmen.

Ndue Tusha, me veprimtarinë e tij shoqërore, kulturore i përket së tashmes, por ka lidhje edhe me të kaluarën; këto nuk ndahen. Janë 60 e sa vjet të tij, të mundimshme, në shërbim të At-dheut. Njeri gjithmonë energjik, i etshëm për të bërë punë të mëdha në shërbim të shoqërisë, të Mirditës, të Atdheut. Ky personalitet i kulturës shqiptare, i problemeve të mëdha shoqërore, ka lindur plot 80 vjet më parë, pra më 06.04.1933, në Blinisht të Mirditës, një vend me tradita diturie prej disa shekujsh, ku kishte shkollë të lartë për kohën që në shekullin XIV, pra që më

-riut shqiptar. Prej këtij vendi ku ka lindur Ndue Tusha, në Blinisht, i kishte rrënjët edhe vëllazëria

shekujve XII – XIV. Ky intelektual i Mirditës mbaroi shkollën pedagogjike në Shkodër më

drejtor shkolle për shumë kohë, inspektor arsimi e ndërkohë shumë shpejt mbaron edhe studimet

Gjatë kësaj kohe të gjatë gjashtëdhjetëvjeçare ka

punuar me shumë energji, me shumë pasion në veprimtari të ndryshme arsimore në shërbim të arsimimit të moshës së re, në shërbim të përpa-rimit shoqëror e kulturor të Mirditës. Ka kryer edhe detyra të ndryshme shoqërore, ekonomike

falë aftësive organizuese e drejtuese të tij, punët i ka kryer me shumë sukses. Ka marrë pjesë ak-tive në organizata e në shoqata të ndryshme , ku ka dhënë një ndihmesë të madhe në zhvillimin e veprimtarive të ndryshme, në vënien në jetë të platformave për kulturë e projekte të tjera shoqërore. Ky intelektual i mirënjohur, mbi të gjitha, është autor i shtatë librave me shumë vlerë që janë: “Mirdita në fokus” (2000), “Kroi i bardhë – burim kurativ” (2004 me bashkëautor),historik” (2002), “Mirdita – Pesha e vyr-tytit” (2009), “Udhërrëfyes për turizmin malor në Mirditë” (2010), “Mark Arapi: Jeta dhe veprimtaria e tij” (2011), së fundmi botoi librin “Gjergj Bibë Lala i shquar në mjekësi në Mirditë si ndihmës mjek”. Ka në përgatitje e sipër një Mirditën, që po e bën me bashkëautorë e së shpejti do ta botojë. Këta libra janë me shumë vlerë e me shumë interes për çdo njeri që don

të njohë Mirditën, dijen e kulturën shqiptare në tërësi. Këta libra japin shumë dije e edukatë morale në brezin e ri. Zbulohen këtu vlerat e etnokulturës së Mirditës. Zbulohen shumë të pa njohura që njeriu, sidomos rinia, duhet t’i rregjistrojë në mendje. Këta libra janë shtysë e fortë për të pasuruar dijen e veprimtarinë sho-qërore në lëmin e kulturës. Është dekoruar me

-torin e kulturës në Mirditë. Është në të vertetë “Nderi i Mirditës”, edhe pse deri në sot nuk i

vënë në dukje se Ndue Tusha ka marrë pjesë dhe ka drejtuar Shoqata të Mirditës, ku ka bërë një punë shumë të madhe e me shumë prurje në jetën kulturore, në dije, në përparime. Më 2001 ka drejtuar Shoqatën Ambientaliste: “Për një mjedis të dobishëm”, ku ka kontribuar në krijimin e mjediseve të gjelbëruara dhe çlodhëse në qytetin e Rrëshenit e në njësi të tjera urbane. Ka krijuar në Tiranë Shoqatën Klubi Kulturor “Mirdita” e si sekretar i saj ka bërë një punë shumë të lavdërueshme. Ka bërë përpjekje të shumta e me shumë energji për të organizuar e për të vënë në punë redaksinë e Enciklopedisë së Mirditës, ku ka kryer detyrën e sekretarit organi-zativ. Është aktiv e me motivim të veçantë në çdo

veprimtari kulturore të bërë nga Shoqata Klubi Kulturor “Mirdita”. Duhet ditur se në Tiranë e në rrethinat e saj kjo Shoqatë ka mbi 2800 Mirditas. Po lidhjet janë edhe me Mirditasit e Durrësit, të Lezhës, të Pukës e të Rrëshenit. Kjo e zgjeron së tepërmi veprimtarinë shoqërore e kulturore të Shoqatës së Klubit Kulturor “Mirdita”. Veprim-taria shoqërore e kulturore e intelektualit Ndue Tusha është shumë e gjërë e gjithpërfshirëse e këtu u thanë për këtë personalitet të kulturës vetëm disa gjëra, që n’a u dukën më kryesore, po ka edhe shumë e shumë të tjera të pathëna. Edhe sot vazhdon të punojë me plot energji dhe urojmë që këtë forcë vepruese ta ketë dhe për shumë vjet! I urojmë shëndet e jetë të gjatë!

PROFESOR DOKTOR MARK TIRTA, AKADEMIKTIRANË, MË 15.11.2013

Shoqata klubi kulturor “Mirdita”Mirdita e bashkuar në ndarjen e re administrative, shoqatat të bashkohen

GJON LLESHAJ

726 NENTOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

E enjte 3 janarSot në Thirrë nuk punova për arësye se shokët nuk më erdhën. Bamë normat. Rezultati i mirë, 152 %. Luejta shah me Ndrec Dedën. Në fakt unë luejta ma mirë, por nganjëherë e humba. Sot shkoj Dedë Gjoka. Më ka mërzit tepër zona që nuk ma ndërroi përgjegjësi. Jam boll i mërzitun. Koha asht e keqe, tu ra borë. Bora asht ngritun në Sang rreth 50 cm.

E shtunë 16 shkurtBana bira. Po më çmend ajri. Nuk ka fare. Sot bana tetë orë në martel. Këtë rradhë nuk kam matje, por na paguejnë me paradhanie. Sot pashë ndeshjen e volebollit, vajzat tona me italianet. Luejtën

Europës. Koha e mirë.

E hane 10 mars

numër dymbëdhjetë mirë po na ec puna. Material kemi prodhue boll.

E enjte 13 marsSot bamë bira në duçkën e re dhe në nënkat. Patëm mbledhjen e kolektivit. Ishte dhe kryeinxhinieri i Ndërmarrjes. Na foli për planin. Në kërkohet të realizojmë planin në masën 85 përqind deri me datën 20 mars. U angazhova që të jap dhjetë metra mbi plan. Sonte pata një shok nga Thirra. E kalova mirë. Koha jo aq e mirë.

E martë 18 marsBana bira në duçkë. Sot shokët përgatiten për zbor. Me thanë të drejtën boll keq po më vjen se unë nuk marr pjesë në këtë stërvitje të madhe me shokët, por kjo nuk varet nga unë e për këtë nuk kam se

E dielë 16 marsBana bira në duçkë. Nxuerëm përqindjen, rezultati boll i keq, 109 përqind. Ai i poshtri teknik ma bani këtë punë, më ka lanë pa pague katër metra furnel. Besoj se do të mi paguejn. Sekretari i partisë dhe normisti janë dakort që të paguhen. Presim sa të vijë përgjegjësi i Sektorit. Pashë ndeshjen e futbollit Partizani-Skënderbeu. Rezultati 2 me 2. Koha e vranët.

E dielë 27 prillSot bana pushim. Jam boll i smunë. Sot komunikuen puntorët që do të marrin shpërblim me rastin e 1 majit. Unë nuk marr shpërblim se nuk më takon, megjithëse jam ndër minatorët pararojë. I kam than përgjegjësit të Sektorit që mundësisht të më kalojë me prodhimin. Sot koha ndryshoi pak, asht diçka ma mirë.

E hanë 28 prillNuk patëm energji. Dolëm turnin e dytë. Bana bira, por më lodhi boll një kollonë. Jam jashtëzakonisht i mërzitun se Pjetrit i lindi vajzë. Sa shumë jam tuj u mërzitë, por kësaj nuk ke se çfarë me i ba. Koha po mban boll e keqe, po bie shi dhe ban ftohtë.

E dielë 21 majFillova punën. Bana duçkën në galerinë numër dymbëdhjetë. Sot për herë të parë gjetëm një bletë vetë i pesti. Bletën e vlerësuem 2500 lekë. Pagova 2000 lekë dhe e mora unë. Jam shumë i gëzuem. Koha e mirë.

E mërkurë 24 majBana skuadrim duçkën. Në orën katërmbëdhjetë shkuem në shkollën

me 3. Koha e mirë.

E shtunë 27 majSot jam pa punë për arësye se frontin e Prrojt Ukës e mbaruem dhe front pune tjetër nuk na dhanë. Nuk e di fare se ku do të punoj këto pesë-gjashtë ditë. Sot në Sangun e Xhuxhës, te Bardhok Loka u ba një miting i madh. Erdhën shoqja Kryetare e Komitetit Ekzekutiv të Rrethit dhe shokë të tjerë drejtues të Partisë dhe të Pushtetit me rastin e 32 vjetorit të ramjes së Heroinës së Popullit Mrika Loka. Mitingu qe madhështor dhe u dha edhe një koncert. Po mban një kohë e keqe me shi.

E hanë 5 qershorSot kam qenë në rrezik të madh. Nga një shembje që u ba na u bllokue rrugëdalja. Kemi zbrit me litar, por shpëtuem mirë. Koha e nxehtë.

E premte 21 korrikSot në mëngjes mora lekët. Nuk bana bira se material ka boll. Jam tu u përgatit me shkue nesër me Dodën në Lum të Zi. Koha e mirë.

E shtunë 29 korrikQeshë te puna, por nuk bana bira. Në orën dymbëdhjetë u nisa për Lum Zi, në orën gjashtë të mbramjes arritëm atje. E kaluem shumë mirë, Ndejtëm deri në orën një të natës pa gjumë. Koha e nxehtë.

E martë, 14 gushtPara dite qesh tu i ndihmue Ndue Ded Gjonit me pre me sharrë disa direkë të Gjon Vokrrit. Premë gjithsejt 40 copë. Jemi lodh boll. Mbasdite nuk bana asnji send. Koha jo aq e mirë…, e vranët. Harrova, sot kam ditëlindjen. Sot mbush 35 vjeç. Tash e mbrapa me tregue realitetin kalon koha e rinisë.

E shunë 2 shtatorNuk punova. Ndejta te normat. Rezultatet janë boll të kënaqshme, 190 përqind. Por çe do se më çuen prap në prodhim! Kohë e vranët.

SHPALLEN FITUESIT E ÇMIMIT LETRAR RAJONAL “GJERGJ FISHTA” (ORGANIZUAR DHE MBËSHTETUR FINANCIARISHT NGA KËSHILLI I QARKUT LEZHË)

siç e kemi njohur dhe siç nuk e kemi njohur

GJON PËRNOCA

Minatori i përndjekur politik që mbante ditar, donte librat dhe kishte një ëndërr, të trajtohej i barabartë

me shokët dhe që nuk arriti të shohë lirinë..NIKOLLË LOKA

Gjon Përnoca ishte djali i vogël i Ndue Bibës. Ai që në fëmijëri provoi të jetonte me mun-gesën e lirisë në një qytet si

Berati, ku ishte i internuar, pavarësisht se liria në atë qytet, të paktën vinte si frymë. Pavarësisht se u rrit në mes të

veten se ishte qytetar i një shteti që ia mohonte të drejtat. Një pjesë të kohës e kalonte në punë, duke tejkaluar vazh-dimisht normën, ndërsa pjesën tjetër me punë në shtëpi, me lojën e futbollit në fushën e sportit apo para ekranit të televizorit.

Gjoni shkonte kudo ku kishte një veprimtari përkujtimore, kulturore apo artistike. Ai kërkonte ta mbyste me çdo kusht vetminë dhe izolimin. Dinte deri ku të shkonte, por nuk mbyllej në vetminë e tij, apo nuk kufizohej në qëndrimin me njerëzit. Kështu ndryshe nga të përndjekurit e tjerë, që kryesisht rrinin vetëm me njëri-tjetrin, shokët e Gjonit ishin të gjithë kuadrot pa përjashtim, ndërsa miqtë e tij më të mirë njerëzit me arsim të lartë. Në biseda me ta, ai nuk qëndronte i heshtur dhe as in-ferior, por fliste për personazhe dhe ngjarje dhe nuk ngurronte të jepte mendimet. Zakonisht nuk diskutonte për politikë, por nuk i largohej asaj, pavarësisht se me formimin që kishte me siguri e kishte kuptuar se politika kishte qenë e keqja më e madhe e fa-miljes së tij dhe se ai ishte i privuar nga të drejtat qytetare pikërisht prej saj. Shumë njerëz mendonin se Gjon Përnoca nuk e jepte veten, se ai ishte një djalë kavalier që kishte vendosur të jetonte mirë me atë gjysëm lirinë që kishte, se nuk i binte kujt në qafë, por nuk ngurronte të kërcënonte ose dhe të përplasej me këdo që e prekte në sedër. Gjithësesi mendohej si një njeri i fortë, që jetonte prej forcës së vet. Ne që e kemi njohur e dinim që lexonte shumë dhe kishte bibliotekën më të pasur në ato anë, por nuk e di-nim se ai mbante rregullisht ditar. Pa-varësisht se për kulturën tonë mbajtja e një ditari është ende një gjë e rrallë, nuk është ditari në vetvete që e bën Gjonin të duket i veçantë, por janë ato shënimet që kishte mbajtur me kujdes ditë pas dite. Duke lexuar atë ditar e

kupton se Gjon Përnoca jetonte në një vetëcensurë të padukshme. Ai shkruan për punën, ngjarje familjare, gjendjen e tij shën-detësore dhe veprimtarinë e tij në kohë të lirë, pa harruar gjendjen e motit. Shkruante vazhdimisht për kohën dhe e lidhte me gjendjen e tij shpirtërore. Por në faqet e atij ditari nuk vërehen lavde të pësh-tira për socializmin që i bënin shumë njerëz, përfshirë dhe të persekutuarit e paformuar, as ofshamat e padrejtësisë dhe diferencimit që depërtonte edhe nëntokë, në punën e minatorit. Ai shkruan vetëm për dëshirën që të ishte si shokët. “Ah sikur të kisha mundësi të shkoja dhe unë në stërvitje ushtarake”,-shprehet Gjoni në di-tar. Lexojeni ju lutem me vëmendje këtë kërkesë dhe të tjerat që gjenden në këto fletë ditari që po i botojmë për të kuptuar se tirania e atij rregjimi është përballë jo vetëm me rezi-stencën e disa njerëzve, por edhe

gëzosh gjysmën e lirive që gëzojnë të tjerët dhe të respektohesh më shumë se ata, ndërkohë që rregjimi të ka vënë etiketën e njeriut-armik,

Nganjëherë e keqja bëhet shkak për ngjarjet fatale të jetës. Gjon Përnoca nuk i priti ndryshimet demokratike, pasi vdiq aksidenta-lisht në galeri në lulen e rinisë, duke punuar jashtë rregullave të sigurimit teknik që zako-nisht shkruheshin vetëm në letër, por nuk zbatoheshin nga shteti. Me ardhjen e ndryshi-meve demokratike kam dëgjuar shumë njerëz që thonin: “A sikur të jetonte Gjon Përnoca!” Pas lexi-

-tari unë kam përsëri-tur me vete sërish atë shprehjen që e pata dëgjuar d h e e k a m t h ë n ë d i s a herë: “Sikur të jetonte Gjon Përnoca!”

8 26 NENTOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

REDAKSIA

KRYEREDAKTOR

Jakin MARENA

ZV.KRYEREDAKTORË

Violeta SHQALSI Gjergj MARKU

KORREKTOR LETRAR

Ana PËRTENA

KOLEGJIUMI I REDAKSISË

Mark TIRTA Gjon M.LLESHI Gjokë BECI Gjon JAKU Agim DOÇI Anton BOÇI Dedë SHKURTI Albert GJOKA Gjovalin NDOJA

NR. I LLOGARISË I SHOQATËS SË KLUBIT KULTUROR “MIRDITA”:

Banka Kombëtare Tregtare Tiranë. Nr. Llog. 401210371. Iban (Lek) AL37 2051 1014 2103 71CL TJCL ALLA. Iban (Euro) AL04 2051 1014 2103 71CL TJCF.

Shtypur dhe sponsor “MIRGEERALB”

MIRDITA

Organ i Shoqatës Klubi kulturor

“Mirdita”