ژماره 229 2014/5/3 1

ساڵی پێنجه م ژماره 229 شەممە 2014/5/3 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_1981@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 229 2014/5/3

یەكێتی دەڵێ بە سەنگ و قورسایی 20ی نیسانەوە قسە لەگەڵ پارتی دەكەین

سياسەت

ئەگەرچــــی تــــا ئامادەكردنی ئــــەم راپۆرتە، رێژەیەكــــی دیاریكــــراو لەبەردەســــتدا نییە بۆ ئەنجامی هەڵبژاردنی تەواوی الیەنەكان، بەاڵم وەك لەئەنجامــــە بەراییەكانــــدا دەردەكەوێت، لەچــــاو كوردســــتان، نیشــــتیمانی یەكێتــــی دەنگەكانــــی 2013/9/21دا، هەڵبژاردنــــی بەشــــێوەیەكی بەرچاو و بەگشــــتی لەهەرێمی كوردســــتان و بەتایبەتیــــش لەشــــاری هەولێر

زیادی كردووە. بەپێی راگەیاندنەكانی یەكێتی، ئــــەو حیزبە لەهەولێر بەڕێــــژەی 100% زیادی كردووە و لەســــلێمانی و تــــەواوی ناوچەكانی بــــەو زیادیكــــردووە، بەرێژەیــــەك تریــــش هۆیەشەوە یەكێتی رایدەگەیەنێت، ئەو ئەنجامە تازانە كاریگەریی لەســــەر هەڵوێستیان دەبێت بۆ دانوســــتان و چوونە نــــاو حكومەت، وەك خۆشیان دەڵێن، بۆ ئەو مەبەستە هەڵوێست و

قسەی تازەیان دەبێت. پەرلەمانــــی 9/21ی لەهەڵبژاردنــــی

كوردســــتاندا، یەكێتی نیشــــتیمانی كوردستان، 350 هەزار و 500 دەنگی بەدەستهێنا كە بریتی بــــوو لە 18 كورســــی پەرلەمانی كوردســــتان، ئــــەو رایدەگەیەنێــــت، یەكێتــــی وەك بــــەاڵم دەنگانەیــــان لەم هەڵبژاردنەدا زۆر زیاددەكات و ئەوەشیان راگەیاندووە، لەهەولێر بەرێژەی

100% دەنگەكانیان زیادی كردووە.ئەندامــــی ئیحســــان، د.جــــوان بەبــــڕوای سەركردایەتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان، یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا دەنگە راستەقینەكانی

پێشەوا محەمەد

بەپێی ئەنجامە بەراییەكان یەكێتی دەنگەكانی

تا ئاستی هێزی دووەمی هەرێم بەرزبۆتەوە

دەركەوتنەوەی تاڵەبانی و رێكەوتنی گۆڕان و پارتی هۆكارەكەیەتی

ژماره 229 2014/5/3 3

سياسەت

یەكێتی: دوای ئەو ئەنجامانە هەڵوێست و قسەی

تازەمان بۆ هاتنە ناو حكومەتەوە هەیە

دەنگی یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا، دوور و درێژن. ئەو گوتی "لەناوخۆدا، بەدرۆخســــتنەوەی ئەو سیاســــەت و بۆچوونانــــەی هەندێك خەڵك و الیەن بانگەشــــەیان بۆ دەكرد، كە جەنابی مام جــــەالل لەژیاندا نەمــــاوە، دەركەوتنەوەی مام جەالل وەك كاریزمایەك كاریگەریی گەورەی هەبوو، هــــاوكات بەخۆداچوونــــەوەی یەكێتی بەوەی كە رێز لەدەنگدەر بگرێت، كە لەوەشدا سەركەوتوو بوو. هاوكات سیاسەتی ناوچەیی یەكێتی كە سیاســــەتی كوردستانیانەی هەبوو بــــۆ دژایەتیكردنــــی خەندەقەكانــــی باشــــوورو رۆژئــــاوا و پشــــتگیریی كوردانــــی باكــــوور و

رۆژهەاڵت".پێشــــكەوتووەكەی كادرە جگەلەوانــــەش، یەكێتــــی، پێیوایــــە رێككەوتنــــی 17ی نیســــانی پارتــــی و گــــۆڕان كــــە لەســــااڵنی رابــــردوودا دۆســــتانی یەكێتی بەوە چەواشــــە دەكرد، كە یەكێتی پاشــــكۆی پارتییە، بەاڵم خۆی هەمان ئــــەو یارییەیــــان بەدزییــــەوە دووبارەكردەوە، هەڵكشــــانی لەســــەر زۆری كاریگــــەری راشــــیدەگەیەنێت، هەیــــە. دەنگەكانیــــان كاریگەریــــی عەزیــــز ســــاالر بۆچوونەكانــــی هەبوو، كــــە دەربارەی بزوتنــــەوەی گۆڕان و

نەوشیروان مستەفا باڵویكردنەوە. هەر ســــەبارەت بەهۆكارەكان، چاودێرێكی سیاســــیی روونیدەكاتــــەوە، هێنانەپێشــــەوەی دەموچــــاوی تــــازە و لێكنزیكبوونەوەی پارتی و گــــۆڕان هۆكاری ســــەرەكی بەرزبوونەوەی

دەنگەكانی یەكێتین.لەوبارەیەوە، د.ڕێبوار كەریم، مامۆســــتای زانكۆ و چاودێری سیاســــیی، بە سڤیلی گوت "یەكێتی لەم هەڵبژاردنەدا كەسە بەتەمەنەكانی نەخســــتنە نــــاو بانگەشــــەی هەڵبژاردنەوە، كە ئەمــــە كاریگەریــــی خــــۆی هەبــــوو. هــــاوكات گۆڕینــــی خیتابــــی رێكالمیــــان بــــۆ هەڵبژاردن گرنگتــــر گوتیشــــی"لەوانە قســــەكردنیان". و رێكەوتننامەكــــەی نێوان پارتــــی و گۆڕان بوو لە 17ی نیســــاندا، چونكــــە خەڵكانێك هەن لەم كوردســــتانەدا بمانەوێت و نەمانەوێت پارتیان قبــــوڵ نییــــە و هــــەر حــــزب و الیەنــــەكان لێی

نزیك بێتەوە دووچاری كەمبوونی دەنگەكانی دەبێت".

دوای زیاتــــر لەشــــەش مانــــگ دانوســــتان بــــۆ پێكهێنانــــی كابینەی هەشــــتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، دواجار و لە 17ی مانگی رابردوودا، پارتی و گــــۆڕان رێكەوتنێكیان بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم واژۆ كرد. بەمەش، راگەیاندنەكانــــی یەكێتــــی ئــــەو رێكەوتنەیــــان دژی بزوتنــــەوەی گــــۆڕان بەكارهێنــــا و وەك چاودێرانــــی سیاســــییش باســــی دەكــــەن، بەو هۆیــــەوە گــــۆڕان دەنگەكانــــی كەمــــی كردووە و ئەگــــەری هەیە، لــــەدوای پارتییــــەوە پێگەی هێزی دووەم لەدەســــت بــــدات و بچێتە ریزی

سێهەمەوە.بــــەاڵم ئــــەوەی جێگــــەی پرســــیارە ئەوەیە، لــــەدوای هەڵكشــــانی دەنگەكانــــی یەكێتییەوە، ئایــــا ئەو حیزبە چــــۆن مامەڵە لەگــــەڵ الیەنی بــــۆ دەكات پێشــــوو هەڵبژاردنــــی بــــراوەی چوونــــە ناو حكومــــەت، ئایــــا ئــــەو ئەنجامانە وا لەیەكێتــــی دەكات هەڵوێســــتی بگۆڕێــــت و سەقفی داواكارییەكانی بۆ چوونە ناو كابینەی

هەشتەم بەرزتر بكاتەوە؟د.جــــوان ئیحســــان، دڵنیابــــوو لــــەوەی، ئەو ئەنجامــــە تازانە هەڵوێســــتی یەكێتی دەگۆڕێت بۆ دانوستانەكان، سەبارەت بەهێز و قەبارەی خــــۆی و گوتی "ئێمــــە دەنگە راســــتەقینەكانی خۆمان بەدەستهێناوەتەوە و كاریگەریی لەسەر زۆر هاوكێشــــە دروســــت دەكات. بەتایبــــەت كــــە پێمان دەوتــــرا بۆ بانگەشــــەی هەڵبژاردن ناچنــــە حكومەتــــەوە، بــــەاڵم ئێمە ئەو ســــەنگ و قورســــاییەی خۆمان لەبەرچــــاو دەگرین و بەشــــداری حكومەتێك ناكەین، كە ئەو سەنگ

و قورساییەمان لەبەرچاو نەگرێت".هــــاوكات ئەنــــوەر حســــێن روونیكــــردەوە، هەڵوێســــتی پارتی جێگەی سەرسوڕمان بووە بــــۆ ئــــەوان بــــۆ مامەڵەكردنی لەگــــەڵ یەكێتی و دەڵێــــت "ســــەرەڕای لەبەرچاوگرتنمــــان بۆ مەوقیفــــی كاك نێچیرڤــــان كــــە وتــــی هێشــــتا گفتوگــــۆی پێكهێنانــــی حكومــــەت نەبڕاوەتەوە و بەبێ یەكێتیش حكومــــەت پێكناهێنین، بەاڵم دوای ئــــەم هەڵبــــژاردن و ئەنجامانە بێگومان

یەكێتی هەڵوێست و قسەی تازەی دەبێت".الی خۆشــــییەوە، د.ڕێبــــوار كەریم، رایوایە یەكێتی هەر لەســــەرتاوە چاوەڕوانی ئەنجامی ئەم هەڵبژاردنە بوو بۆیە بەبڕوای ئەو، یەكێتی بەو هۆیەوە نەیویســــت بچێتــــە حكومەتەوە و هەڵوێستی خۆی دواخستووە، تا بەرچاوڕوون بێت لەوەی پێداگری لەسەر چی بكات و بە چ سەنگ و قورســــاییەكەوە بەشداری حكومەت

بكات.

هــــۆكاری و دەهێنێتــــەوە بەدەســــت خــــۆی زیادبوونی دەنگەكانیشــــیان دەگەڕێنێتەوە بۆ "مێژووی حیزبێكی وەك یەكێتی و خەباتەكەی، بوونی مام جەالل وەك سەركردەیەك، هاوكات پەیوەندی ئەم چەند مانگەی پێشووی هەرێمی كوردســــتان و تێڕوانینــــی یەكێتی بۆ بارودۆخ و پرســــە كوردســــتانییەكان و فەلســــەفەی بۆ

حوكمڕانی".هەروەها، بەبڕوای ئەنوەر حســــێن، كادری پێشكەوتووی یەكێتی، هۆكارەكانی زیادبوونی

4 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

ئێمە بە مەبەست دوو لە هەرە پڕ كێشەترین و ئاڵۆزترین

وەزارەتەكانمان وەرگرتووە

شەماڵ عەبدولوەفا، رێكخەری ژووری پەیجوری گۆڕان:

ژماره 229 2014/5/3 5

مستەفای سەیدقادر كەسێكی مەدەنییە و بە ئەقڵی مەدەنیەوە

كاردەكات، نەوەك سەربازی

پێویستیشە یەكێتی و پارتی هاوكارمان بن

بۆ ئەوەی پێشمەرگە بكەین بە هێزێكی

نیشتیمانیی

پشكی یەكێتی لە حكومەتدا زۆرە

سياسەت

راوێژ كامەران ــ پێشەوا محمد

پاش ئەوەی بزوتنەوەی گۆڕان بڕیاری بەشداریكردنی دا لەكابینەی

هەشتەمی حكومەتی هەرێمدا، بزوتنەوەكە چەند پۆستێكی دیاری

لەناو حكومەتدا وەرگرت، كە لەناویاندا سەرۆكی پەرلەمان و وەزارەتی پێشمەرگە و دارایی تێدایە. لەم

دیمانەیەیدا لەگەڵ سڤیل، شەماڵ عەبدولوەفا، رێكخەری ژووری

پەیجووری بزوتنەوەی گۆڕان، كە ژوورەكە دامەزراوەیەكی سەرەكی

بزوتنەوەكەیە و ئەركی بەدوداچوونی جۆری بەڕێوەچوونی كاری

ئەنجومەنەكانی شارەكان و بازنەكان و رایەڵەكانی بزوتنەوەی گۆڕانی

لەئەستۆدایە، وەاڵمی پرسیارەكانمان دەداتەوە.

لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی ئەمجارەدا ئێوە وەك بزوتنـــەوەی گۆڕان، جیاوازیتان چی بوو لەگەڵ هەڵمەتەكانی پێشوترتاندا؟

شـــەماڵ عەبدولوەفـــا: ئێمـــە لەهەڵمەتی دامەزراوەییتـــر بەشـــێوازێكی ئەمجـــارەدا كارمـــان كـــردووە و هەمـــوو شـــێوازێكی رێكخراوەیمـــان گرتەبـــەر بۆ سەرخســـتنی پڕۆسەكە، ئێســـتاش ئێمە ژمارەیەكی زۆر دامەزراوەی رێكخـــراوەی و راوێژكاریمان هەیە و وەك هەڵمەتەكانی پێشووتر نەبوو، ئێمە لەهەڵمەتی ئەمجارەدا زیاتر تەركیزمان كردۆتـــە ســـەر ئەدای حكومـــەت و خۆمان لەشـــتی شەخســـی نـــەداوە، رەخنەكانمان زیاتر بۆ ســـەر ئـــەدای حكومـــەت بووە و

كەموكورتیە گشتیەكانمان دەرخستووە. پێتـــان وایە هەڵمەتـــی ئەمجارە بە

هێمنانەتر تێپەڕی لەجاری پێشوو؟بەدڵنیاییـــەوە عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ ئەمجارە زۆر هێمنتر بوو، تەنانەت ئاپۆڕای ئۆتۆمبێـــل و بێزاركردنـــی خەڵكیـــش لـــەو رێگەیەوە كەمتر ببووە، بەاڵم بەردەوامیش لەهەمـــوو هەبـــوو خروقـــات هەندێـــك الیەنەكانـــەوە، بەاڵم بەجۆرێـــك نەبوو، كە پڕۆســـەكە تێكبـــدات، لەپـــاش كاتژمێر 9ی شەویشـــەوە هیچ ئاپۆڕایەكی ئۆتۆمبێلمان نەبـــووە لەبـــەردەم گرتی زەرگەتـــە نەبێت،

بەداوای لێبوردنەوە لەخەڵكی ئەم ناوچەیە ئەو دۆخەش بەئـــارەزووی ئێمە رێكنەخرا

بوو. رێكەوتنتان لەگەڵ پارتی ناڕەزایی زۆری بەدواداهات، بەتایبەت لەالیەن یەكێتی نیشـــتمانی كوردســـتانەوە، هۆكار چی بوو

ئەو رێكەوتنە دوو قۆڵیەتان ئەنجامدا؟شـــەماڵ عەبدولوەفا: ئێمـــە رێكەوتنمان لەگەڵ پارتی نەكردووە، بەڵكو رێكەوتنمان هەڵبژاردنـــدا یەكەمـــی بـــراوەی لەگـــەڵ كردووە، كە پارتی دیموكراتی كوردستانە، لەگەڵـــدا شەرەفیشـــمان نەپەیماننامـــەی مۆركردوون نە رێكەوتنی ستراتیژیشـــمان پێكهێنـــان لەســـەر ئێمـــە ئەنجامـــداوە، پارتـــی لەگـــەڵ حكومـــەت بەرنامـــەی و رێكەوتویـــن، كە ئـــەو رێكەوتنـــە كۆمەڵ و یەكگرتووشـــی تێدایە و ســـبەینێ یەكێتیش دێتەنـــاوەوە، هەریەكـــەو بەپێـــی رەوایەتی خـــۆی دەبێـــت بەخاوەنـــی ئـــەم حكومەتە، بەدڵنیاییشەوە بەچوونمان بۆ ناو حكومەت بـــكات و رەنگـــە رەنگـــە دەنگمـــان زیـــاد بەپێچەوانەشـــەوە بێت، چونكە كەســـانێك هەن پێیانوایـــە بەچوونی ئێمە بۆ حكومەت ئۆپۆزســـیۆن نامێنێـــت، بـــەاڵم ئێمـــە تەنها رێكەوتنمـــان لەســـەر پێكهێنانـــی حكومەت كـــردووە، نەك وەك رێكەوتنی ســـتراتیژی نێـــوان یەكێتی و پارتی كـــە ئەو دوو حزبە لەدەرەوەی پەرلەمـــان و بەدەر لەئیرادەی ئیمزاكردووە، رێكەوتننامەیەكیـــان حزبـــی كە كاریگەریەكانی شـــۆڕبۆتەوە بۆ هەموو و دادگا و بـــازاڕ و سیاســـییەكان كایـــە

ئابووریش. بـــەاڵم یەكێتـــی لەئاســـتی فەرمی بـــەو دژ زۆر راگەیاندنیشـــدا ئاســـتی و

رێكەوتنەی ئێوە بوون؟شـــەماڵ عەبدولوەفـــا: ئـــەوان خۆیان وا هەستیان كرد، كە بەشی خۆیان بەتەواوەتی وەرنەگرتـــووە، بـــەاڵم ئەوەش بـــەو جۆرە نییـــە، یەكێتیـــش لـــەو حكومەتەدا بەشـــدار دەبێت، ئێستا هەر لەسەر ئەوە ماونەتەوە، كـــە لەســـەر پۆســـتێ كەمتر یاخـــود زیاتر رێكبكـــەون، پشكەكانیشـــیان لەحكومەتـــدا زۆرە و جێگری سەرۆكی هەرێم و جێگری ســـەرۆكی حكومـــەت و وەكیـــل وەزیـــری ناوخـــۆ و چەندیـــن وەزارەتـــی گرنگیـــان هەیـــە، بۆیە ئەوانیش دێنە ناو حكومەتەوە، ئیدی پرســـی وەالنانیان هیـــچ واتایەكی بۆ

نامێنێتەوە. سەبارەت بەوەزارەتی ناوخۆ، كە لەســـەرەتادا گۆڕان پێداگری دەكرد لەسەر

لە وەزارەتی پێشمەرگە رێگە بەهیچ حیزبێك نادەین هێزی تایبەتی هەبێت بە یەكێتی و

پارتیشەوە

6 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

نە پەیماننامەی شەرەف و نە رێكەوتنی ستراتیژیمان لەگەڵ

پارتی ئیمزا نەكردووە، بەڵكو لەسەر بەرنامەی

حكومەت رێكەوتووین

لە سەر د. هەڤاڵ بەرەسمی لە كۆمسیۆنی بااڵ شكاتمان لەیەكێتی

كردووە

پارتـــی خۆیـــان هاوكاریمان بكـــەن كە ئەو هێزە بكەینە هێزێكی نیشـــتمانی بۆ هەموو

خەڵكی كوردستان. پێتان وایە ئەو بانگەشانە دەخرێتە ســـەر ئـــەرزی واقـــع، یەكێتـــی و پارتـــی هێـــزی ســـەربازی خۆیان دەدەنە دەســـت

وەزیرەكەی ئێوە؟ شـــەماڵ عەبدولوەفا: گەر لەســـەرەتاوە ئێمـــە بەرنامە و پڕۆگرامـــی كاری خۆمان بەئاشكرا بخەینەڕوو، ئەوەی دەشمانەوێت ئەنجامی بدەین بـــۆ خەڵكی روونبكەینەوە، ئیـــدی بۆ نایەن؟ چونكە ئەوان وەزارەتەكە رادەســـتی بزوتنەوەی گۆڕان ناكەن، بەڵكو رادەســـتی حكومەتی هەرێمی كوردستانی وەزیـــری راســـتە لەبەرئـــەوەی دەكـــەن، پێشمەرگە لەسەر پشكی گۆڕان بۆتە وەزیر، بەاڵم لەنێو حكومەتـــدا وەزیری حكومەتە، چونكە وەزیری پێشمەرگە پێش ئەوەی بیر لەوە بكاتەوە هەڵســـوڕاوی گۆڕانە، دەبێت بزانێـــت كـــە وەزیـــری پێشـــمەرگەیە لەنێو

حكومەتی هەرێمی كوردستاندا. یەكێتی ترســـی ئەوەی هەیە ئێوە لەرێگـــەی وەزارەتی پێشـــمەرگەوە، هێزی پێشـــمەرگە لەناوچەی سەوز لەنێو یەكێتی

و گۆڕاندا دابەش بكات؟شـــەماڵ عەبدولوەفا: ئێمە بەو شـــێوەیە بیـــر ناكەینەوە، ئەو بەرنامەیەی هەشـــمانە ڕێگە بەهیچ الیەنێـــك نادات وا بیربكاتەوە، كە خاوەنی هێزی ســـەربازی بێت، بەپارتی و یەكێتیشەوە، ئەم دوو حزبە دەسەاڵتدارە لەكۆتایشـــدا زۆر ســـود لـــەوە دەبینن، كە ئـــەم هێزە هێزێكی نیشـــتمانی بێت، چونكە یەكێك لەپایە سەرەكیەكانی دەوڵەت هێزی سەربازییە، ئێمە دەبێت بەیەكەوە و لەگەڵ ســـەرجەم پارتەكانـــدا هەوڵی ئـــەوە بدەین

نموونەیەكی جوان پێشكەش بكەین. بەاڵم پێشـــتر گـــۆڕان داوایدەكرد وەزیری پێشمەرگە كەسێكی مەدەنی بێت، ئێســـتا گۆڕان بۆخۆی كەسێكی سەربازی بۆ ئەو پۆســـتە دیاری كردووە، كە پێشـــتر جێگری فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگە بووە لەئیدارەی ســـلێمانی، هـــۆكاری ئەوە

چییە؟مســـتەفای كاك عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ ســـەید قادر كە ئێســـتا بۆ پۆستی وەزیری پلەیـــەی هیـــچ دیاریكـــراوە، پێشـــمەرگە ســـەربازی نییـــە، ئـــەو بۆخۆشـــی پیاوێك بـــووە، كە هەم لەبواری ڕێكخســـتن و هەم لەبواری پێشـــمەرگایەتیدا كاری كردووە و ئەندامی مەكتەبی سیاســـی یەكێتی بووە و

وەرگرتنـــی، ئێـــوە بـــۆ دەســـتبەرداری ئەو داواكارییە بوون؟

شـــەماڵ عەبدولوەفا: ئێمە ســـووربووین لەســـەر ئەوەی وەك رەوایەتی هەڵبژاردن وەزارەتـــی ناوخۆمـــان بەربكەوێـــت، بەاڵم هێڵـــی وتومانـــە ئێمـــە ئەوەشـــدا لەگـــەڵ ســـوورمان لەســـەر هیـــچ وەزارەتێك نییە، بۆیە پێویســـتە بۆ ئـــەوەی بگەینە رێكەوتن نەرمی بنوێنین، ئەگەرنا ئێمە داوای جێگری ســـەرۆكی حكومەتیشـــمان دەكـــرد، بەاڵم پێمـــان نـــەدرا، چونكـــە مەرج نییـــە هەموو ئەوانە بەدڵی تۆ بێت، پارتیش ئەو پۆستەی بەالوە گرنگـــە و دەیەوێـــت وەری بگرێت،

بەهەمان شێوە بۆ یەكێتیش. ســـەبارەت بەو پۆســـتانەی ئێستا بۆتـــان دیـــاری كـــراوە، پالنـــی تایبەتتیـــان بـــۆی چییـــە، بەتایبەتیـــش بـــۆ وەزارەتـــی

پێشمەرگە؟شـــەماڵ عەبدولوەفـــا: باخەڵـــك بۆخۆی چاوەڕێكات و ببینێت ئێمە چۆن وەزارەتی الی ئێمـــە دەبەیـــن. بەڕێـــوە پێشـــمەرگە خۆمانـــەوە بەرچاومـــان روونـــە، كە چۆن دەچین بۆ وەزارەتی پێشمەرگە، وەزارەتی پێشمەرگە كە وەرمانگرتووە بۆ ئەوە بووە بەنیشتمانیی بكەین، كە لەو دۆخەشدا خەڵك و پێشـــمەرگە ســـودی لێدەبینـــن، لەوانەیە یەكێتـــی و پارتـــی زیـــان لـــەوە بكـــەن، كە هێـــزی چەكداریان نامێنێت، بەاڵم لەكۆتایی پڕۆســـەكەدا ئەوانیـــش ســـودی لێدەبینـــن و هێـــزی پێشـــمەرگە ئەركی لەپاراســـتنی خەڵـــك و ســـنورەكانی خۆیـــدا دەبینێتەوە، بەم شـــێوازەی ئێســـتا نامێنێت، كە بەسەر هێـــزی حەفتـــا و هەشـــتادا دابـــەش بووە، ئیـــدی بەوردەكاریەكانییـــەوە كە مووچەی بندیوار و پاســـەوانی بەرپرسان و چەندین كەموكورتی تێدایە، پێویستیشـــە یەكێتی و

لەنێو گۆڕانیشـــدا ئەندامی جڤاتی نیشتمانی بـــووە، جگەلـــەوەی بەرپرســـی دارایـــی و كارگێـــڕی بزوتنەوەكەیە، كـــە كارێكی زۆر مەدەنیانەیە، بۆیە ئـــەو پیاوێكی مەدەنیە و

بەعەقڵێكی مەدەنیەوە كاردەكات. ئەی بۆچی ئەو وەزارەتە بە سیڤی

دیاری نەكرا؟تائێســـتا ئێمـــە عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ بەرەســـمی دانەنیشـــتووین قســـە لەســـەر كاندیدەكانـــی وەزارەتـــەكان بكەیـــن، ناوی دیـــار كاندیدێكـــی وەك مســـتەفاش كاك هاتۆتە پێشێ، ئەگەرنا كەس دیارینەكراوە، بـــەاڵم ژمارەیەك سیڤیشـــمان وەرگرتووە، كە لەچەند ئاســـتێكدایە بۆ وەزیر و وەكیل وەزیر و راوێژكار و ســـەرجەم ئاستەكانی دیكـــە، بـــەاڵم تائێســـتا بەتەواوەتـــی هیـــچ

كەسێك دیارینەكراوە. سەبارەت بەوەزارەتی دارایی، كە ئەویـــش بۆ گـــۆڕان دیاری كـــراوە، پێتوایە

بتوانن لەو وەزارەتەدا سەركەوتوو بن؟شەماڵ عەبدولوەفا: ئێمە دوو وەزارەتمان وەرگرتووە كە پڕ كێشەترین و قورسترین و ئاڵۆزتریـــن دوو وەزارەتن، نییەتیشـــمان هەبـــووە لـــەوەی كـــە ئـــەو وەزارەتانەمان هەڵبژاردووە، چونكە نەمانویســـتووە بچینە وەزارەتێك كە بۆخۆی كێشـــەی كەم بێت، چونكە دەمانەوێـــت جێپەنجەمان دیاربێت، پالنی دیاریشمان بۆ وەزارەتی دارایی هەیە و یەكەم شـــت ســـتراتیژی ئـــەو وەزارەتە لەســـەر ئـــەوە دادەڕێژیـــن، كـــە بودجـــە و ســـەرفكردنی بەشـــێوازی ســـلفە بگۆڕین، چونكە بەداخەوە تائێستا حكومەتی هەرێم وەك سلفە مامەڵەی لەگەڵ بودجە كردووە، پـــارەی وەرگرتووە و ســـەرفی كـــردووە، بـــەاڵم ئێمە پالنی دیار و ئاشـــكرامان بۆی دەبێـــت و ئـــەو الیەنانـــە دیـــاری دەكەیـــن، كە پێویســـتە لەم واڵتەدا گرنگـــی پێبدەین، ئەمە جگە لەســـەرچاوەی داهاتمان كە ئایا

ژماره 229 2014/5/3 7

سياسەت

لێكتێگەیشتن ئەنجام بدرێت، ئێمە بەیەكەوە و لەگەڵ هەموو هێزەكان دەبێت رێكبكەوین لەســـەر پالنێـــك و ماســـترۆیەك هەبێـــت هەموومان بەیەك ئاواز كاربكەین، ئەوكاتە كارێكی جوان پێشـــكەش دەكەین، دەشبێت پێشكەشـــكردنی لەســـەر شـــەڕكردنمان نموونەی جوانتربێت بۆ خەڵكی كوردستان، ئەوەی نیەتی خراپیشـــی هەبێت بۆ تێكدانی ئەو پڕۆسەیە ئێمە قسەی لەسەر دەكەین.

كاندیدتـــان بۆ وەزارەتـــی دارایی كێیە؟

شـــەماڵ عەبدولوەفـــا: چەندیـــن كـــەس ســـیڤی پێشكەشـــكردووە و خۆیان ئامادە كـــردووە بۆ وەرگرتنی ئەو پۆســـتە، بەاڵم تائێســـتا ناوێكی دیاركراو یەكالنەبۆتەوە و

ناشوانین هیچ ناوێك ئاشكرا بكەن. لەپەرلەمان چۆن مامەڵە دەكەن؟

شـــەماڵ عەبدولوەفا: پێشـــتر كێشەكانی پەرلەمان كێشـــەی نێوان حزبـــەكان بووە، بـــەاڵم ئەمجارە كێشـــەكانی نـــاو پەرلەمان كێشـــە دەبێـــت لەســـەر مافەكانـــی خەڵك، لەپەرلەمانـــدا ئەمجـــارە وایـــە پێـــم مـــن و دەگۆڕێـــت دەســـتبەرزكردنەوەكانیش هەمـــووی بەپێـــی فراكســـیۆنەكان نابێـــت، كێ پـــڕۆژەی جوانتـــر و باشـــتری هەبێت بـــۆ خەڵكـــی كوردســـتان، ئـــەوە گرەوەكە

دەباتەوە.

گرنگـــی بەنەوت بدەین یاخـــود بەبازرگانی یاخود بەكشتوكاڵ، یان پیشەسازی، دەبێت پالنی ستراتیژیمان هەبێت بۆ ئەو بابەتانە، لەكۆڵەكـــە یەكێكـــە داراییـــش وەزارەتـــی

سەرەكییەكانی بەڕێوەبردنی واڵت. بەاڵم ئێوە بۆ ئەوەی لەبەڕێوەبردنی بـــن ســـەركەوتوو دارایـــی وەزارەتـــی پێویســـتتان بەهەماهەنگـــی هەیـــە لەگـــەڵ ســـەرجەم وەزارەتەكانی دیكە، كە زۆریان بەدەســـت ئێوەوە نین، ئەو هەماهەنگیە لەم دۆخەی ئێستای كوردستاندا چۆن دەهێننە

دی؟شەماڵ عەبدولوەفا: بەدڵنیاییەوە پێویست بەهەماهەنگی سەرجەم وەزارەتەكان هەیە، و تەشـــەنوج بـــەرووی حكومەتدارییـــش دژایەتیكـــردن نابێت، دەبێـــت بەهاوكاری و

هۆكار چی بوو ئێوە هێندە بێدەنگ بوون لەدواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت؟

خۆمـــان ئێمـــە عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ لەحكومەتدا نەبووین و بڕیارمانداوە بچینە حكومەتـــەوە، حەزیش دەكەیـــن بەزوترین كات ئـــەو حكومەتـــە پێكبهێندرێـــت، بـــەاڵم یەكێتـــی و پارتـــی هەمـــوو پۆســـتەكانیان لەنێوان خۆیاندا دابەشكردووە و هیچ بوار و بەرپرســـیاریەتیەك نییە ئەوان دەستیان بەســـەردا نەگرتبێت، حكومەتەكەشـــیان بۆ دەڕوات بەڕێـــوە و كێشـــەیان نییە، ئێســـتا ئێمە كـــە دەمانەوێـــت بچینـــە حكومەتەوە، ئەوە ئەوان بوون كە مەبەستیان نەبووە و

نییە حكومەت پێكبهێنن.ئەنجامـــی بـــۆ پێشـــبینیتان

دەنگەكانتان لەم هەڵبژاردنەدا چییە؟پێمـــان ئێمـــە عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ وایـــە گۆڕانـــكاری دەبێـــت لەدەنگەكانـــدا و لەهەڵبژاردنی پێشوو دەنگ زیاتر دەهێنین.

ســـلێمانی پارێـــزگاری بەدەستدێنن؟

شەماڵ عەبدولوەفا: ئێمە پێداگری دەكەین لەســـەر ئەوەی پارێزگار بۆ ئەو الیەنەبێت كە زۆرترین دەنگ دەهێنێت، ناشـــمانەوێت بەتەنهـــا خۆمـــان هەموو پۆســـتەكانی ئەو پارێزگایـــە بگرینـــە دەســـت، چونكـــە ئێمە جەخت لەحكومەتی هاوبەشـــی نیشـــتمانی دەكەینـــەوە و ئەوەش دەبێت شـــۆڕببێتەوە

بۆ پارێزگاكانیش.د. بەكاندیدكردنـــی ســـەبارەت هەڤاڵ ئەبوبەكر بۆ پۆستی پارێزگار و ئەو تۆمەتەی بۆی دروســـتكرا، هەڵوێستی ئێوە

وەك بزوتنەوەی گۆڕان چییە؟شـــەماڵ عەبدولوەفـــا: ئێمـــە بەرەســـمی شـــكاتمان لەیەكێتی كردووە لەكۆمسیۆنی بـــااڵی هەڵبژاردنـــەكان لە بەغـــدا، د. هەڤاڵ خۆشی بەرەسمی سكااڵی لەسەر د. ئاسۆ، ســـەرۆكی لیســـتی یەكێتـــی تۆماركردووە، هەركەســـێكیش بەویژدانەوە ســـەیری ئەو بابەتـــە بـــكات، دەزانێـــت كە ئـــەو تۆمەتانە

راست نیین. گـــەر گـــۆڕان پۆســـتی پارێـــزگار وەربگرێـــت، مەرجـــە د. هەڤـــاڵ ئەبوبەكـــر

بكرێتە پارێزگار؟لەكاتـــی ئـــەوە عەبدولوەفـــا: شـــەماڵ خۆیدا بڕیاری لەســـەر دەدرێـــت، د. هەڤاڵ كەسایەتییەكی چاالك و دڵسۆزە، بەاڵم گەر كاندیدی دیكە هەبێت بۆ وەرگرتنی پۆستی پارێـــزگار، ئـــەوا ئـــەو كاتـــە كە پۆســـتەكە

یەكالبوویەوە قسەی لێوە دەكرێت.

مستەفای سەید قادر پێش ئەوەی بیر لەوە

بكاتەوە كە هەڵسوڕاوی گۆڕانە، دەبێت بزانێت

وەزیری پێشمەرگەیە

8 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

دواجــــار زۆر، چاوەڕوانییەكــــی پــــاش دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان هەڵبژێردرا، ئەمەش لەكاتێكدا كە هێشتا یەكێك لەسەرەكیترین الیەنەكانی پرۆسەی سیساسی لەهەرێمی كوردســــتان كە )یەكێتی نیشتمانی خــــۆی پۆســــتەكانی لەســــەر كوردســــتانە( لەكابینــــەی نوێــــی حكومەتــــدا رێكنەكەوتووە، بەاڵم دواجار یوســــف محمد، وەك سەرۆكی

پەرلەمانی كوردستان دیاریكرا.هەڵبژاردنی د. یوسف محەمەد بەسەرۆكی پەرلەمان پاش ئەوەهات، كە لەپرۆســـەیەكی دەنگدانی نهێنیدا 84 دەنگی بەدەستهێنا، پاش ئەویش جەعفەر ئیبراهیم ئیمنكی بۆ پۆســـتی جێگری ســـەرۆكی پەرلەمـــان بە 79 دەنگ و فەخرەدین قادر عارف بۆ پۆستی سكرتێری پەرلەمان بە 73 دەنگ بۆ پۆســـتی سكرتێری

پەرلەمان هەڵبژێردران.ئەوەی كە ســـەرۆكی پەرلەمانی ئەمجارە لەسەرۆك پەرلەمانەكانی دیكە جیادەكاتەوە، ئەوەیە كـــە بۆ یەكەمجار ســـەرۆكێكی گەنج كە تەمەنی 36 ســـاڵە پێشتر بەرپرسیاریەتی گـــەورەی لەنێو حزبە سیاســـیەكاندا نەبووە، ئەمـــەش پەرلەمـــان، ســـەرۆكی دەبێتـــە لەكاتێكدایە كـــە لەرابردودا تەنهـــا ئەندامانی مەكتەب سیاســـی حزبەكان ئەو پۆستانەیان وەردەگرت، بەاڵم ئێســـتا بزوتنەوەی گۆڕان شـــانازی بـــەوەوە دەكات، كـــە گەنجێكیـــان لەپاســـەوانەوە كردۆتە ســـەرۆكی پەرلەمان، ئـــەم لەكاتێكـــدا پەرلەمانتارێكـــی یەكێتیـــش قسانە بە )چەواشەكاری( بزوتنەوەی گۆڕان

ناودەبات.

یوسف محمد ســـادق هەڵگری بڕوانامەی و نێودەوڵەتـــی لەسیاســـەتی ماســـتەرەرە خوێنـــدكاری دكتۆراشـــە لەهەمـــان بـــواردا، ئـــەو كاندیـــدی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان بوو بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەساڵی 2010، بەاڵم ناوبراو دەنگی پێویستی بەدەستنەهێنا، ژووری رێكخـــەری بـــووە دواتـــر بـــەاڵم توێژینـــەوەی سیاســـی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان و وەك نوێنـــەری ژوورەكـــەش بوە ئەندامی جڤاتـــی نیشـــتمانی بزوتنـــەوەی گـــۆڕان، تا دواجار لەســـەر پشكی ئەو بزوتنەوەیە بووە

سەرۆكی پەرلەمان.بەوتەی محمد عەلی یاســـین پەرلەمانتاری پارتـــی لەپەرلەمانی كوردســـتان، ســـەرۆكە پەرلەمـــان هەرچەنـــدە گەنجـــە و نوێكـــەی ئەمونێكی سیاسی پێشـــوەختی ئەوتۆی نیە، بەاڵم دەتوانێت ســـەركەوتن بەدەســـتبهێنێت، ئەو بەســـڤیلی وت "ســـەرجەم سەرۆكەكانی ســـاڵی لەپـــاش پەرلەمـــان پێشـــووتری 1992 هاتونەتـــە نـــاو سیاســـەت و هیچیـــان نەبـــوون، سیاســـەت كۆلێـــژی دەرچـــووی یاخود سیاسیەكی نێودەوڵەتی نەبوون، بۆیە كەمئەزمونـــی ســـەرۆكی ئێســـتای پەرلەمان نابێتە هۆی ئەوەی نەتوانێت بەباشـــی پۆسی ســـەرۆكایەتی بەڕێوە ببات، ئێمە گەشـــبینین بەوەی ســـەرۆكایەتی ئەنجـــارەی پەرلەمان،

لەكارەكەیدا سەركەوتوو بێت".لـــە بارەی پێشـــبینی ئـــەم پەرلەمانتارە بۆ بوونـــی گرژیـــی و ئاڵۆزی نێوان لیســـتەكان لەخولـــی ئەمجـــارەی پەرلەماندا، كـــە رەنگە كارەكـــە بـــۆ ســـەرۆكی پەرلەمان قورســـتر بـــكات، ئەم پەرلەمانتارەی پارتی وتی "بووی پشـــێوی و ناكۆكـــی نێـــوان پەرلەمانتـــاران

لەهۆڵی پەرلەماندا شـــتێكی ئاســـاییە، چونكە لەبنەڕەتـــدا پەرلەمـــان بۆ ئەوەیە ســـەرجەم الیەنـــە ناكۆكـــەكان گفتوگـــۆی تێـــدا بكەن و بگەنە رێككەوتـــن، گرنگ ئەوەیـــە لەكۆتاییدا هەمومـــان پێكەوە كارێك بكەین، كە خزمەتی

خەڵكی كوردستانی پێبكەین".نەریتێـــك وەك پێشـــتر هەرچەنـــدە دەبوونـــە حزبـــەكان بـــااڵی بەرپرســـانی ســـەرۆكی پەرلەمـــان، تەنانەت پـــاش ئەوەی پشكی سەرۆكی پەرلەمان درایە بزوتنەوەی گۆڕان، ئەرســـەالن بایـــزی ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی دەستی لەكاری پەرلەمانتاری كێشایەوە و لەبری ئەو سەركەوت سەرحەد خەلیفە بـــووە پەرلەمانتـــاری پارتی، ئەمەش پۆســـتی هەمیشـــە نەریتـــەی ئـــەو لەبـــەر ســـەرۆكایەتی پەرلەمان دەدرایە بەرپرســـە بانگەشـــەی گـــۆڕان ئێســـتاش و بـــااڵكان ئـــەوە دەكات، كـــە ئەو نەریتەی شـــكاندووە، بـــەاڵم بەوتەی رێـــواز فایـــەق پەرلەمانتاری یەكێتی لەپەرلەمانی كوردســـتان ئەو قســـانە بانگەشـــەی چەواشـــەكارین و راســـت نیـــن،

راوێژ كامەران

فراكسیۆنەكان چاویان لەسەر سەرۆكە گەنجەكەیە

ژماره 229 2014/5/3 9

گۆڕان شانازی بەوەوە دەكات گەنجێكیان لە پاسەوانەوە كردۆتە سەرۆكی پەرلەمان

سياسەت

پەرلەمانتارێكی یەكێتی: دەبێت یوسف محەمەد

چاوەڕوانی هەموو شتێك لە ئێمە بكات

پەرلەمانتارێكی پارتی: گەشبینین بەوەی

سەرۆكی تازەی پەرلەمان لەكارەكەیدا سەركەوتوو

بێت

رێـــواز فایەق بە ســـڤیلی وت "یوســـف محمد كەســـێكی ســـادە نیە لەنێو گۆڕانە و ئەندامی جڤاتـــی نیشـــتمانیە، كـــە وەك ئەنجومەنـــی سەركردایەتی حزبەكانی دیكەیە و رێكخەری ژووری توێژینـــەوەی سیاسیشـــە، كـــە وەك مەكتەبـــی رێكخســـتنی یەكێتـــی وایـــە، بۆیە ئەوەی دەیڵێن لەپاســـەوانەوە بۆتە سەرۆكی پەرلەمـــان چەواشـــەكاریە، چونكە هەر لەنێو ئەو فراكســـیۆنەدا كێبڕكێ هەبـــووە لەنێوان د. شـــێركۆ و عومـــەری حاجـــی عینایەت بۆ وەرگرتنی پۆستەكە، بەاڵم ئەو پۆستە درایە یوســـف موحەمـــەد چونكـــە ئەندامـــی جڤات بـــووە و نەدرایە ئـــەو دوو بەڕێـــزەی دیكە، چونكـــە ئەندامی جڤاتەكە نەبوون، هەرچەندە

ئەزمونی سیاسیشیان زیاتر بووە".رێواز فایەق لەبارەی ئەگەری سەركەوتنی سەرۆكە نوێكەی پەرلەمان كە كەسێكی گەنجە وتی"بەڕێوەبردنی پۆستی سەرۆكی پەرلەمان پەیوەندی بەوەوە نیە، كە سەرۆكی پەرلەمان گەنجـــە یاخود پیرە، بەڵكو پەیوەندی بەوەوە هەیە، كە بۆخۆی چەند كەسێكی پشوودرێژە

و بـــڕوای بـــەو دروشـــمانە هەیە، كـــە پێش هەڵبژاردن بزوتنەوەكەی باڵویانكردبوویەوە، ســـەبارەت بەشەفافیەت و ئازادی رادەربڕین و داكۆكیكـــردن لەمافی خەڵك، گەر یوســـف خۆیـــان دروشـــمانەی ئـــەو 40%ی محمـــد جێبەجـــێ بـــكات، پێموایە كـــە وەچەرخانێكی بـــاش لەدەســـتەی ســـەرۆكایەتی پەرلەماندا ئـــەو گـــەر بەپێچەوانەشـــەوە روودەدات، بەڵێنانـــەش نەباتە ســـەر، ئـــەوا ئێمەش وەك

پەرلەمانتاران لێی قبوڵناكەین".رێـــواز فایـــق ئامـــاژە بـــەوەش دەدات، كە ئەوانیـــش وەك ســـەرۆكی پەرلەمان گەنجن و دەبێـــت ســـەرۆكە نوێكە پێشـــبینی هەموو وت ســـڤیلی بـــە ئـــەو لێبـــكات، شـــتێكیان "هەرچەنـــدە ئەو دەســـتەی ســـەرۆكایەتیەی ئێستا كاتییە، جگە لەسەرۆكی پەرلەمان دوو پۆســـتەكەی تر بەكاتی داندراوە، چونكە گەر یەكێتی بچێتە نێو حكومەتەوە لەو دەســـتەیە پۆســـتێكیان بۆ یەكێتی دەبێت، بەاڵم تێكڕای تەمـــەن لەنێو پەرلەمانتارانـــی یەكێتیدا لە 40 ســـاڵ زیاتـــر نییـــە، ئێمەش وەك ســـەرۆكی

پەرلەمان گەنجین و لەم خولەدا فراكسیۆنێكی ســـەربەخۆمان هەیە بەجیـــاواز لەجارەكانی دیكـــە، بۆیـــە دەبێـــت پێبینی هەموو شـــتێكی لێبكرێت، چونكە ئێمە دژی كاك یوســـف نین، بـــەاڵم گەر بوو بەبڕیـــاری زۆرینە و كەمینە و بەناوی ســـازانی نیشتمانیەوە پرۆژە یاسا تێپەڕێنـــدرا، بەبـــێ رەزامەنـــدی ئێمـــە، ئـــەوا

ئێمەش قبوڵی ناكەین".بەاڵم مەحمود حاجی عومەر پەرلەمانتاری بـــەوە دەدات، كـــە خولـــی گـــۆڕان ئامـــاژە ئەمجـــارەی پەرلەمـــان خولـــی گۆڕانـــكاری ریشـــەیی دەبێت لەپەرلەماندا، ئەو بە سڤیلی وت "خولـــی ئەمجـــارەی پەرەلەمـــان ئارامتر دەبێـــت، چونكە هەموو الیەنەكان بەشـــداری حكومـــەت دەكـــەن، بۆیـــە پێموابێـــت لەپاش هەڵبژاردنەكان یەكێتیش دەچێتە حكومەتەوە و هەمـــوو الیەنـــەكان بەگـــۆڕان و پارتـــی و یەكێتیشەوە دەكەونە ئاشتەوایی، خولەكەش خولێكی ئارام دەبێـــت، بەتایبەتیش لەكاتێكدا كـــە پەرلەمانـــی ئەمجارە ئۆپۆزســـیۆنی تێدا

نیە".

10 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

هەفتانە تایبەت بۆ سڤیل دەینووسێت

ڤەۆشر

عەتا قەرەداخی

چاكسازی یان بەڵێنی بێ كردار؟؟

بەهۆی جێبەجێنەكردنی بەڵێنەكانەوە، بێمتمانەیی الی جەماوەر دروست بووە، ترسناكترین خاڵیش بۆ دەسەاڵت و

حیزب ئەوەیە، كە متمانەی جەماوەر لەدەست بدات

ئەم كابینە تازەیە لەبەردەم تاقیكردنەوەیەكی گەورە دایە، كە گواستنەوەی حكومەتە، لە حكومەتی حزب و تاكەكەس و بەرژەوەندییە تایبەتەكانەوە بۆ حكومەتی

دامەزراوەی نیشتیمانیی و نەتەوەیی

دەبێت ئەم كابینەیە كۆتایی بە سیاسەتی بەمشەخۆركردنی كۆمەڵگا بهێنێت، ئەو سوپا گەورەیەی هاواڵتیان كە

كراون بە مشەخۆر، بگێڕدرێنەوە باری ئاسایی خۆیان و بكرێنەوە بە بەرهەمهێنەر

سەرۆكی ئەم كابینە تازەیە لەبەردەم چارەنوسێكی هەستیار دایە، بۆیە هەقە لەپێناوی چاكسازی ریشەیدا شەرم

لەكەس نەكات و لەكەسیش نەترسێت

10 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 11

سياسەت

لەراستیدا حكومەتی هەرێمی كوردستان حكومەتێكـــی ناكرێتـــە بەقســـە تەنیـــا دامەزراوەیی، بەڵكـــو ئەوە بەكردار دەبێت. خەڵكی كوردستان لەماوەی رابردوودا زۆر قسە و باسیان لەم رووەوە بیستووە، بەاڵم لـــەرووی پیادەكردنـــەوە ئـــەوە نەبینراوە. ئەوەی لەدەسەاڵتدارێتی كوردیدا دەبینرێت ئەوەیـــە، كـــە دەســـەاڵت وەكو مەكســـەب ســـەیر دەكرێت، كە ئەمەش ئـــەو تێڕوانینە دەكوژێت كە پێیوایە لەراســـتیدا دەســـەاڵت ئەركە. ئێستا ئەگەر ئەو عەقڵیەتە نەگۆڕێت و ســـەرجەمی ئەوانەی دەچنە دەسەاڵتەوە لەســـەرۆكی هەرێمـــەوە تـــا دوابەرپـــرس وەها ســـەیر نەكـــەن، كە دەســـەاڵت ئەركە لەســـەر شـــانیان و ئەگەر وەكو پێویســـت جێبەجێیان نەكرد، پێویستە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت، ئەوە پێموانییە هیچ شـــتێك ئەوەیـــە، لەگرفتـــەكان یەكێـــك بگۆڕێـــت. بەرپرســـانی هەرێم چەندیـــن بەڵێنیان داوە بۆ بیناكردنی دەسەاڵتدارییەكی باش، بەاڵم یـــان بەنیوەناچـــڵ جێبەجێكـــراوە، یان هەر جێبەجێ نەكراوە، ئەمەش بێ متمانەییەكی زۆری الی جەماوەر دروســـتكردووە، هەر بۆیەشـــە زۆر لەخەڵـــك ناتوانن بـــڕوا بەو بەڵێنانـــە بكـــەن، كـــە بەرپرســـان دەیدەن. رەنگە ترســـناكترین خاڵێكیش بۆ دەسەاڵت و حیزب ئەوە بێـــت، كە متمانەی جەماوەر

لەدەست بدات.مـــن دەمەوێت لێرەدا چەنـــد نموونەیەك مایـــەی ئەندازەیـــەك تـــا كـــە بهێنمـــەوە، لـــەوەی جەمـــاوەرە بێئومێدبوونـــی سەركردایەتی كوردی هەوڵی جیدی نادات بۆ دروســـتكردنی دەســـەاڵتێكی باش. ئەوە ئاشكرایە چەندین كاری گەندەڵی و دزی و بە فیرۆدانی ســـامانی گشتی لەكوردستاندا هەبـــووە و هەیـــە، بەاڵم تاكو ئێســـتا كەس نەیبینیووە بەرپرســـێكی بااڵ لێپرسینەوەی لێبكرێت. تەنانەت ئەگەر لێپرسینەوەیەكیش كـــە گـــەورەكان، دزە ئـــەوە كرابێـــت، لەبەرپرسانی بااڵبوون، بێگوناه دەرچوون و تاوانەكـــە خراوەتـــە ئەســـتۆی كەســـانی خوار ئەوانەوە، یان خراوەتە ئەستۆی پاش دزەكان. ئەمەش جۆرێكە لەناشـــیرینكردنی پرۆســـەی بەدواداچوون و لێكۆڵینەوەكان. لەچەند ســـاڵی رابردوودا بەڕێز ســـەرۆكی هەرێـــم كە ســـەرۆكی پارتیشـــە رایگەیاند، كـــە لێپرســـینەوەی جیـــدی لەگـــەڵ خاوەن رێـــگای و دهـــۆك نموونەییەكانـــی ڤیـــال پیرمـــام دەكات، كە بۆچوونـــەكان وابوون ئەوانـــە هـــی بەرپرســـانی پارتیـــن، بـــەاڵم

مێژووی دەســـەاڵتداری خۆماڵی كوردی بەهەموو كێشە و نوشستیەكانییەوە لەگەڵ پێكهێنانـــی ئـــەم كابینەیـــەدا دەبێتە نزیكەی بیســـت و دوو ساڵ. لە راستیدا ئەم ماوەیە بـــۆ فەرمانڕەوایـــی ماوەیەكـــی كـــەم نییە، ئەگەر سەقامگیری لەواڵتدا هەبێت و عەقڵی بەڕێوەبردنیش لەئاســـتێكدا بێت، كە بزانێت و بتوانێت نموونەیەكـــی باش لەو رووەوە پێشـــكەش بكات. ئێمـــە دەزانین بارودۆخی كوردســـتان تاكـــو ئێستاشـــی لەگەڵدا بێت ناجێگیرە، تائێستا نەك هەر لەدەوروبەرەوە فشـــار بۆ ســـەر ئەم هەرێمە هەیـــە، بەڵكو ئەوانی تریـــش لەعێراقدا، كـــە دەبوو وەك هاوبـــەش بوونایـــە، ئەوانیش تاكو ئێســـتا بەچـــاوی ئـــەوی نەیار و دوژمن ســـەیری كـــورد دەكەن، ئەگەر پێیـــان بكرێت ئەوەی لەچركەســـاتێكدا بەدەســـتیهێناوە كـــورد هەمووی لێدەســـەننەوە و هەمان شـــێوەی پێشینەكانی خۆیان بەئاگر و ئاسن مامەڵەی كورد دەكەن و هەمـــوو هەوڵێكیش دەدەن بـــۆ ئەوەی شوناســـی كـــوردی لەناوببەن، هەمـــان شـــێوەی داگیركەرانی بەشـــەكانی

تری كوردستان. هـــەروەك بارودۆخی ناوچەكە و رۆڵی كـــوردی بەشـــەكانی تریـــش، یـــان بوونی كوردیش لەژێرسایەی دەوڵەتانی دراوسێ هەرێمی كوردســـتاندا، ئەویش سەرچاوەی كێشـــەیە بـــۆ هەرێـــم لـــەدوو رووەوە، كە یەكەمیان ترســـی ئـــەو دەوڵەتانەیە لەوەی زیاتـــر پەرەســـەندنی حكومەتـــی هەرێمـــی كوردستان، دەشێ ببێتە هاندەری زیاتر بۆ جوڵەی كـــوردی ئەو بەشـــانە بەرامبەر بە دەوڵەتەكانیان، ئـــەوەش كاریگەری نەرێنی لەسەر پەیوەندی و هەڵوێستی ئەو دەوڵەتانە بەرامبـــەر حكومەتی هەرێم هەیە. هەروەك لەالیەكی تریشـــەوە هەریەكە لەو دەوڵەتانە دەیەوێـــت هەژموونـــی ئاشـــكرا و دیـــاری بەســـەر حكومەتی هەرێمی كوردســـتانەوە هەبێـــت، ئەو حیزب و الیەنانەی هەرێم، كە لەوەوە نزیكن پارێزراو بن بۆ ئەوەی بتوانن بەرژەوەندییەكانـــی ئـــەوان بپارێـــزن. ئەمە جگەلەوەی لەناوخۆی هەرێمی كوردستان و لەبەشەكانی تریش جۆرە بۆچوونێك هەیە وایدەبینێت حكومەتـــی هەرێم حكومەتێكی خـــاوەن ســـەرەوەرییە و دەتوانێت رۆڵ و كاریگەری نەتەوەییانەی هەبێت بۆ پاراستن و هاریكاریكردنی كوردی بەشـــەكانی تر و بۆ رێگرتن لەهەرجوڵەیەكی توركیا و ئێران بەرامبەر بەكوردی ژێردەسەاڵتی خۆیان و رێگریكردن لەو دەوڵەتانە، بۆئەوەی خۆیان

هەڵنەقورتێنـــن. هەرێـــم لەكاروبارەكانـــی ئاشـــكرای داوایەكـــی تـــر بەمانایەكـــی جەماوەریـــی هەیە بـــۆ ئـــەوەی حكومەتی هەرێم لـــەو رووانەوە وەكو دەســـەاڵتێكی خاوەن سەروەری رەفتار بكات و هەڵوێست هەرێـــم حكومەتـــی دیـــارە وەربگرێـــت. نەیتوانیـــووە یـــان بابڵێیـــن نەیوویســـتووە هەنگاوی لەوجۆرە بنێت، ئەوەش بەردەوام بۆتـــە مایەی رەخنەی بەشـــێك لەجەماوەر و راگەیانـــدن لەدەزگاكانـــی بەشـــێك و بەشێك لەو حیزب و الیەنانەش، كە خۆیان لـــەدەرەوەی پنتەكانی دەســـەاڵتی هەرێمی كوردســـتان دەبینن. بەهەرحـــاڵ هەرچۆن لەبارێكـــی لەنـــاوەوە هەرێـــم حكومەتـــی جێگیـــری ئەوتۆدا نەبووە، كە مرۆڤی كورد بتوانێـــت ئومێـــدی بەڕێوەبردنێكی باشـــی لەســـەر بینابكات، بەهەمان شێوە لەرووی هەژموونـــی دەرەوەش بـــەردەوام لەژێـــر فشـــاردا بووە، ئەوەش جۆرێك لەنیگەرانی و پشـــێوی بەردەوامـــی لەدەســـەاڵتدارێتی كوردیدا دروســـتكردووە. ئێســـتا پرســـیار ئەوەیـــە، ئایـــا دەشـــێ لـــەم كابینەیـــەدا كە پێدەچێـــت كـــۆی الیەنەكان بەشـــداری تێدا بكـــەن، لـــەرووی بەڕێوەبردنـــەوە نمونەی فەرمانڕەواییەكی باش بینابكرێت و لەرووی پەیوەندییەكانی دەرەوە جۆرێك لەپەیوەندی دروســـتبكرێت، كە پەیوەنـــدی حكومەتێكی خـــاوەن ســـەرەوەری بێت لەگـــەڵ ئەوانی دەوروبەردا؟ ئایا ئەگەری ئەوە هەیە كۆی ئەو الیەنانەی بەشـــداری حكومەت دەكەن، وەكـــو تیپێكـــی پێكەوەگونجـــاوی رێكخراو بۆ ئەو مەبەســـتە كاربكـــەن؟ یان هەریەكە حیزبییەكانـــی بەرژەوەندییـــە بەپێـــی و خـــۆی و پاراســـتنی بەرژەوەندیەكانی ئەو دەوڵەتانـــەی دەوروبـــەر كاردەكـــەن، كـــە پەیوەندییان لەگەڵیاندا هەیە؟ ئایا حكومەتی ئەمجارە دەتوانێـــت پەیوەندییەكانی هەرێم لەگـــەڵ دەوروبـــەر و جیهانی دەرەوەشـــدا لەپەیوەنـــدی حیزبیـــەوە بكاتـــە پەیوەنـــدی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان؟ هەروەك دەتوانێـــت ئەمجـــارە حكومەتـــی ئایـــا لەدامەزراوەی دامەزراوەكانـــی حكومـــەت حیزبـــی و دامـــەزراوەی كەســـە نزیـــك و دڵســـۆزەكانی بەرپرســـانی بـــااڵوە بكاتـــە حكومەتـــی دامەزراوەیـــی یـــان حكومەتـــی نیشـــتیمانی؟ ئەمە گەوهەری مەسەلەكەیە. ئەگـــەر كابینەی ئەمجارە لـــەو دوو خاڵەدا سەركەوتنی بەدەســـتهێنا، ئەوا مانای وایە هەرێمـــی كوردســـتان هەنـــگاوی گەورەی

بەرەو ئایندە ناوە.

12 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

نـــوێ دەچیـــن و بەڕێز نێچیرڤـــان بارزانی جارێكی تر دەبێـە ســـەرۆكی ئەو كابینەیە، لـــەرووی بەرفراوانتـــرە كابینەیەكـــی كـــە بەشـــداریكردنەوە، هەم خودی ســـەرۆكی حكومـــەت و هـــەم كۆی ئەو الیەنانەیشـــی كـــە لەحكومەتەكـــەدا بەشـــدارن لەبەردەم تاقیكردنەوەیەكـــی گـــەورەدان، كە ئەویش لەدامـــەزراوەی حكومەتـــە گواســـتنەوەی بەرژەوەندییـــە و تاكەكـــەس و حیـــزب تایبەتیەكانەوە بۆ دامەزراوەی نیشـــتیمانی و نەتەوەیی، بۆ دامەزراوەی خزمەتگوزاری دامـــەزراوەی بـــۆ كوردســـتان، خەڵكـــی شـــەفافیەت و دامـــەزراوەی بەڕێوەبردنـــی سیاسەتێكی روونی ئابووریی و كۆتاییهێنان بەسیاســـەتی بەمشـــەخۆركردنی كۆمەڵگە. لەراســـتیدا هیچ سەركەوتن و پێشكەوتنێك لەم حكومەتەدا بەدینایەت، هەتا گۆڕانكاری بەڕێوەبردنـــدا لەبنەماكانـــی ریشـــەیی نەكرێت و حكومەت لەحكومەتی ئەندامانی حیـــزب و بنەماڵـــە و خزمـــان و دۆســـتان و هاوڕێیانـــەوە نەكرێتـــە حكومەتـــی توانا و لێهاتوویـــی و شـــارەزایی و دڵســـۆزی. هەرگیز حكومەت ســـەركەوتوو نابێت هەتا ئەو سوپا گەورەیەی هاواڵتیان، كە كراون بەمشەخۆر، نەگێڕدرێنەوە بۆ باری ئاسایی بەبەرهەمهێنـــەر. نەكرێنـــەوە و خۆیـــان هەرگیـــز حكومەتـــی هەرێم ســـەركەوتوو

نابێـــت ئەگەر كـــۆی ئەو موڵك و ســـامانە گشـــتیانەی حیزبـــەكان و بەرپرســـەكانیان داگیریان كردوون، یان داویانن بەكەســـانی نزیك و هاوبەشـــی خۆیـــان، نەگێڕدرێنەوە بـــۆ حكومەت. حكومەت بەبەڵێن و قســـەی بریقـــەداری دوای مایكرۆفۆنـــەكان چـــاك ناكرێـــت، بەڵكو بەو هەنگاوانـــە دەبێت، كە لەســـەرەوە باســـمان كردنن، بۆیـــە ئەگەر ئەمجـــارە حكومەتەكـــەی بەڕێـــز نێچیرڤان بارزانی بتوانێت نیوەی ئەو ئەركانە جێبەجێ بكات، ئەوە ســـەركەوتنی گەورە دەبێت بۆ ئەو، بەپێچەوانەشەوە ئەگەر نەیتوانی هیچ بكات و هەر بەمشـــێوەیەی ئێستا بەردەوام بـــوو، ئەوا دەبێتە شكســـتێكی مێژوویی بۆ ئـــەو و ئەســـتێرەی دەوڵەتـــداری ئـــەو، كە تاكو ئێســـتا بەگەشاوەیی ماوەتەوە، بەرەو ئاوابوون دەچێت و ئەوەش دەبێتە كۆتایی مێژووی سیاســـی ئەو. كەواتە ئەو ئێســـتا لەبەردەم چارەنوســـێكی حەساسدایە، بۆیە هەقە لەپێناوی چاكســـازی ریشەیدا شەرم لەكەس نـــەكات و لەكەســـیش نەترســـێت، چونكـــە بۆ پرۆژەی چاكســـازی ریشـــەیی هێـــزی جەمـــاوەری خەڵكـــی كوردســـتان پاڵپشتن، كە ئەو هێزەش لەهەموو هێزەكانی تـــر بەهێزترە و هەرگیز هەرەس ناهێنێت و هەركەســـیش پشتگیری ئەو هێزە مسۆگەر

بكات، داهاتوو هی ئەو دەبێت.

بەداخـــەوە هیچ كەس هیـــچ ئەنجامێكی ئەو راگەیاندنەی ســـەرۆكی هەرێمی نەبیســـت، كـــە ئـــەوەش رێگاخۆشـــكەرە بـــۆ ئـــەوەی كەســـانی تریش هەمان رێگا بگرنەبەرو لە لێپرســـینەوەش نەترسن. لەسلێمانی كاتێك بەهـــاری پارســـاڵ، پـــارە لەبانقەكاندا نەما، راگەیەنـــدرا كە ژێرزەمینەكان پڕن لەفەردە دۆالر. بـــەاڵم كـــەس نەیبیســـت بچوكترین بەدواداچوون بكرێت. هەمووشمان دەزانین دەوڵەمەندبوونـــی و دزی و گەندەڵـــی گروپێكی گەورە لەبەرپرســـان و كەســـانی دەســـتەیەك دەســـتگرتنی و نزیكیـــان لەبەرپرســـان و پیاوەكانیـــان بەســـەر كار و بـــازاڕ و داهاتـــی كوردســـتاندا، ســـیمای ئاشـــكرای دەســـەاڵتدارێتی كوردییە، ئەوە با ناشـــەفافیەتیش لەوالوە بوەستێت. باشە تاكو ئێســـتا ســـەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت و پەرلەمان و دەزگا بەرپرسەكان لەم رووەوە چ هەنگاوێكیان ناوە؟! بێگومان هەرێمی كوردســـتان ئەوەندەی گەندەڵی و مەنســـوبیەت و مەحســـوبیەت و ناشەفافی و نەبوونی لێپرســـینەوە لەنـــاوەوە رۆحی خواردووە و كلۆری كردووە، یان ئەسڵەن نەیهێشـــتووە هەستێـتە سەرپێ و پێبگرێت، ئەوەنـــدە كاریگەرییەكانـــی دەرەوە دەوری

نەرێنی لەسەری نەبووە.ئێستا كە بەرەو دروســـتبوونی كابینەی

ژماره 229 2014/5/3 13

ملمالنێی حزبی بە هۆكاری كەمی بەشداریكردن دەزانرێت

سياسەت

ناكۆكییــــە بەچەقــــی كەركــــوك گەرچــــی نەتەوەییەكانی عێراق ئەژمار دەكرێت و نەتەوە جیاوازەكانی ئەو واڵتە هەوڵ دەدەن ئەو شارە بخەنە ژێــــر ركێفی خۆیانەوە، بــــەاڵم بەبڕوای بەشــــێك لەهاواڵتیــــان و چاودێرانــــی سیاســــی بەشداریكردنی كورد بەبەراوورد بەنەتەوەكانی دیكەی ئەو پارێزگایــــە لەهەڵبژاردنەكانی 30ی ملمالنــــێ لەئاســــتی پێویســــت وەك نیســــاندا نەتەوەییەكانی ئەو پارێزگایەدا نەبووە، ئەمەش

مەترســــی كەمبوونەوەی دەنگ و پێگەی هێز و الیەنە كوردییەكانی لەو شارە دروستكردووە.

پارێزگای كەركوك بەپێی نەخشەی ئیداریی ئێستای لەچوار قەزاو یانزدە ناحیە پێكدێت، كە بریتین لەقەزاكانی ناوەندی كەركوك، حەویجە، دوبز، داقوق و ناحیەكانی شوان، قەرەهەنجیر، یایچی، مولتەقا، لەیالن، رەشاد، تازە، ریاز، زاب، عەباسی، پردێ. لەتەواوی پارێزگاكەدا نزیكەی 883 هــــەزار هاواڵتی مافــــی دەنگدانیان هەبوو، كە بەسەر 315 بنكەی دەنگدان دابەشكرابوون و ژمارەی وێستگەكانی دەنگدانیش لەو بنكانەدا

1991 وێســــتگە بــــووە، بــــەاڵم بەپێــــی وتــــەی بەرپرســــانی نوسینگەی كەركوكی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنــــەكان تەنها 91%ی ئەو هاواڵتییانەی مافی دەنگدانیــــان هەبووە كارتــــی ئەلیكترۆنی

دەنگدانیان وەرگرتۆتەوە.ئەمە لەكاتێكدایە ژمارەی كورسییەكانی ئەو پارێزگایــــە لەئەنجومەنــــی نوێنەرانی عێراق 13 كورسییە، كە كورســــییەكیان بەپێی سیستەمی كۆتــــا بــــۆ مەســــیحییەكان تەرخانكــــراوە و 16 لیســــت و الیەنی سیاسی كوردی و عەرەبی و توركمانی لەهەڵبژاردنەكەدا كێبڕكێیان لەســــەر

رێژەی بەشداریی كورد لە دەنگدان لە كەركوك بە كەم دەزانرێت

بەهۆی ئەوەی ناوچەیەكی گەرمی ملمالنێی سیاسی و نەتەوەییەوە

سەروەر ساڵەیی

14 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

یەكێتـــی ســـەركردایەتی ئەندامـــەی ئـــەو جەخـــت لـــەوە دەكاتەوە كـــە نەچوونـــی ئەو رێژەیـــەی هاواڵتییان بۆ ســـەر ســـندوقەكانی دەنگدان لەبەرژەوەندی كـــورددا نییە و دەڵێ "رێژەی بەشـــداریكردن چەند بەرز بووایە بۆ كورد باشتر بوو، بەاڵم پێموانییە مەترسی بۆ ســـەر دەنگ و كورســـییەكانی كورد دروست بـــكات، چونكە بەڕاســـتی دكتـــۆر نەجمەددین كەریم قەرەبووی ئـــەوەی كردۆتەوە، چونكە لەناو عەرەب و توركمان و مەســـیحییەكانیش

دەنگی هێناوە".ئەنجومەنـــی وتەبێـــژی هەرچـــی پارتییە كەركوك_گەرمیانـــی ســـەركردایەتی ئـــەو ژمارانـــەی بـــەوە دەدات، كـــە ئامـــاژە سەبارەت بەرێژەی بەشداریكردنی دەنگدەارن باڵوكراونەتەوە ژمارەی نافەرمین و ئەگەری ئـــەوە هەیـــە گۆڕانكارییـــان بەســـەردا بێـــت، زۆر "ســـكااڵیەكی كـــە دووپاتیشـــیدەكاتەوە تۆماركـــراوە، كـــە لەوانەیـــە ئـــەو ســـكااڵیانە دواتـــر گۆڕانـــكاری بهێننە ئـــاراوە"، هەروەها باس لـــەوەش دەكات، كە خراپـــی بارودۆخی ئەمنی شـــارەكە یەكێكـــە لەهۆكارەكانی كەمی

بەشداریكردنی هاوواڵتیان لەپڕۆسەكەدا. ئاوارە نەگەڕاوەكان پارســـەنگی كوردن

لەهاوكێشەكەداهەرچەنـــدە جـــوان عەلی تەمەن 23 ســـاڵ، هاوواڵتییەكی كەركوكیی دانیشـــتووی شاری هەولێـــرە، بـــەاڵم رۆژی 30ی نیشـــان لەگەڵ خانەوادەكـــەی گەڕایـــەوە پارێزگای كەركوك و لەشـــارۆچكەی پردێ دەنگیـــدا، ئەو جەخت لەوە دەكاتەوە كە بەشـــداریكردنی لەدەنگدان ســـەرەڕای ئـــەوەی مافـــی خۆیەتـــی، بـــەاڵم چەكێكی هاوچەرخی باشە بۆ كوردایەتیكردن

لەكەركوك و دەوروبەری.چاودێرانـــی و هاواڵتییـــان بەبـــڕوای كەركوك ئەو هاواڵتییە كوردە كەركوكییانەی لەسەردەمی رژێمی پێشوو ئاوارەی شارەكانی هەرێم بوون و سەرەڕای سوودمەندبوونیان فۆڕمـــی گێڕانـــەوەی و لەقەرەبووكردنـــەوە بـــۆ فەرمییەكانیـــان مامەڵـــە و خـــۆراك كەركوك نەگەڕاونەتەوە شـــارەكە، پارسەنگی سیاســـییە حزبـــە و كـــورد بەهێزبوونـــی

كوردەكانی كەركوكە لەهەڵبژاردنەكاندا.بەپێی ئەو زانیارییە فەرمی و نافەرمییانەی باڵوكراونەتەوە تائێستا نزیكەی هەشتا هەزار هاواڵتی كوردی كەركوك لەشارەكانی هەرێم نیشـــتەجێن و مافـــی دەنگدانیـــان لەكەركوك هەیە و نەگەڕاونەتەوە پارێزگاكە و لەئەگەری گەڕانەوەشیاندا كاریگەری بەرچاویان دەبێت الیەنـــە دەنگـــی رێـــژەی لەبەرزكردنـــەوەی

كوردییەكانی شارەكە.

بەدەســــتهێنانی 12 كورسییەكەی دیكە كرد، كە ژمــــارەی كاندیدەكانیان 314 كاندید بوو، دوای بەرپرســــانی تەواوبوونــــی هەڵبژاردنەكانیــــش كۆمیســــیۆن رایانگەیاند رێژەی بەشداریكردنی دەنگدەرانی پارێزگاكە لەهەڵبژاردندا گەیشتۆتە و لەرۆژنامەنوســــان بەشــــێك و %70.8هاواڵتییانــــی شــــارەكەش ئــــەو رێژەیــــە بەكەم

دەزانن.هەرچەنــــدە هێمــــن حەســــیب، رۆژنامەنوس پێیوایــــە بەڕەچاوكردنــــی بارودۆخــــی ئەمنــــی ئــــەو بەشــــداریكردنی كەركــــوك پارێــــزگای رێژەیــــەی هاواڵتیــــان لەدەنگــــدان رێژەیەكــــی لەهەرێمــــی بەشــــداریكردن رێــــژەی باشــــە، كوردســــتانیش نزیــــك بــــووە لــــەو رێژەیــــەوە، لەهەمانكاتــــدا دووپاتیدەكاتــــەوە كە "بەو پێیەی كەركوك ناوچەیەكی گەرمە لەرووی ملمالنێی سیاســــی و نەتەوەییەوە پێویســــت بوو رێژەی

بەشداریكردن زیاتر بووایە".ئــــەو رۆژنامەنوســــە نیگەرانــــە لــــەوەی كە مامەڵەیەكــــی كوردییــــەكان الیەنــــە و حــــزب نەتەوەییان لەگەڵ پڕۆســــەكە نەكردووە بەڵكو بەشــــێوەیەكی حزبییانــــە مامەڵەیــــان كــــردووە و هەوڵــــی باڵوكردنەوەی تــــرس و تۆقاندنیان لەناو هاواڵتییانی شــــارەكە داوە، بڕواشی وایە كە "ئەوە خەڵكــــی لەبەشــــداریكردن لەدەنگدان

پاشگەز كردۆتەوە".جیـــا لەناوەندی شـــاری كەركـــوك رێژەی بەشـــداریكردنی هاواڵتیانـــی بەشـــێك لەقەزا و ناحیـــە زۆرینـــە كوردەكانـــی پارێزگاكەش لەدەنگدان كەمبووە، بەو پێیەی لەقەزای دوبز نزیكـــەی 50% و لەناحیـــەی پردێش كەمتر لە 65%ی هاواڵتییـــان بەشـــداری پڕۆســـەكەیان "لـــەو كـــردووە، بـــەاڵم هێمـــن پێیوایـــە كـــە ناوچانـــە ژمـــارەی دەنگدەرانی كـــورد كەمە، بـــەاڵم لەهەندێـــك گەڕەكی ناوشـــار ژمارەی دەنگـــدەری كـــورد زیاترە و دەگاتـــە زیاتر لە 80%ی دەنگـــدەران، لـــەو ناوچانەش ژمارەی

دەنگدەران نزیكی 70% بۆتەوە".الی خۆیـــەوە وەســـتا رەســـوڵ ئەندامـــی ســـەركردایەتی یەكێتی كە لەكاتی بانگەشـــەی هەڵبژاردنەكانـــی حزبەكـــەی لـــەو پارێزگایـــە سەرپەرشـــتیاری میحوەرێـــك بـــوو، ئامـــاژە بەوە دەدات، كە ئەو رێژەیەی بەشداریكردنی دەنگـــدەران بەپێوەری فۆڕمـــی خۆراك بووە، كـــە بەبـــڕوای ئـــەو نیـــوەی ئـــەو رێژەیـــەی بەشـــدارییان نەكردووە، لەبنەڕەتەوە بوونیان نییە، چونكە وەك خۆی دەڵێت "بەشێك لەوانە یـــان لـــەدەرەوەی واڵتـــن و نەگەڕاونەتـــەوە نەســـڕاوەتەوە ناویـــان و مـــردوون یـــان یـــان لەشـــارەكانی دیكـــەوە نەگەڕاونەتـــەوە

كەركوك".

رەســـول وەســـتا لەمبارەیـــەوە دووپاتیدەكاتـــەوە، كـــە بەشـــێكی زۆری ئـــەو ئـــاوارە نەگەڕاوانەی كەركـــوك گەڕاونەتەوە دەنگدانیـــان بەشـــداری لـــەوێ و شـــارەكە كردووە، بەاڵم لەهەمان كاتدا دەڵێ "بەشـــێكی دیكەشـــیان نەگەڕاونەتەوە و هۆكارەكەشـــی ئەوەیـــە ناویان لەهەرێـــم و لەكەركوكیش بۆ

دەنگدان گەڕابۆوە".هاوكات هەر یەكە لەیەكێتی و پارتی لەرێی لیژنەی تایبەت بەخۆیـــان هەوڵی هاندانی ئەو هاواڵتییە كەركوكییانەی دەدا كە لەشارەكانی هەرێم نیشـــتەجێ بوون و بۆ ئەم مەبەستەش كۆمەڵێـــك ئاســـانكاریان بۆ كردوون، ســـڤیل لەزاری ژمارەیەك لەو هاوواڵتییانەوە ئەوەی زانیـــوە، كە جگـــە لەدابینكردنـــی ئۆتۆمبێل بۆ گواســـتنەوەی ئـــەو هاواڵتییانـــەی ئۆتۆمبێلی تایبەتیان نییە، یەكێتی بڕی پەنجا هەزار دینار عێراقـــی و پارتیش بڕی بیســـت لیتر بەنزینی بەو هاواڵتییانە داوە، كە بەئۆتۆمبێلی تایبەتی

خۆیان دەگەڕانەوە كەركوك بۆ دەنگدان.عەدنـــان كەركوكـــی وتەبێـــژی ئەنجومەنی ســـەركردایەتی كەركوك_گەرمیانـــی پارتیش جەخت لەوە دەكاتەوە، ئەوانیش ئاسانكارییان بـــۆ ئەو هاواڵتییـــە كەركوكییانە كـــردووە كە لەسنووری ئۆگانەكانی حزبەكەیان لەهەرێمی كوردســـتان نیشـــتەجێن تاكـــو بگەڕێنـــەوە و لەكەركـــوك دەنگ بـــدەن، دەشـــڵێت "لەوانەیە خراپـــی بارودۆخی ئەمنی و ئـــەو لێدوانانەی رۆژی پێـــش هەڵبژاردن لەالیەن بەرپرســـانی

ژماره 229 2014/5/3 15

سياسەت

دیمەنی هەڵبژاردنەكان لە شارۆچكەی پردێ

هەڵمەتەكانی هەڵبژاردن و یەكخستنی وتار و هەڵمەتـــی الیەنەكان لەمـــاوەی بەڕێوەچوونی هەڵمەكەتەكانی هەڵبژاردندا، بەاڵم لەئێســـتادا ئەو الیەنانـــە یەكتر تۆمەتبـــار دەكەن بەوەی بەشـــێوەیەكی حزبییانـــە و بـــێ رەچاوكردنی پیرۆزی و دروشمە نەتەوەیی و نیشتمانییەكان

مامەڵەیان لەگەڵ دەنگدانەكەدا كردووە.وەســـتا رەســـول دەڵی "ئێمە لەســـەرەتاوە هەوڵماندا ئەو مەسەلەیە بكەین بەمەسەلەیەكی نەتەوەیی و نامەیەكمان بەئیمزای د. نەجمەددین بۆ حزبە كوردییەكان نارد تاكو بەیەك لیست بەشـــداری هەڵبـــژاردن بكەیـــن لەكەركـــوك، سەرەتا هەموو الیەنەكان لەسەری رێكەوتن، بـــەاڵم دواتر بەبیانووی كردنی د. نەجمەددین بەسەرۆكی لیســـت پارتی كشایەوە، گۆڕان و یەكگرتـــوو و كۆمەڵیـــش بۆ ئەوەی شـــتێكیان لەحكومەتی هەرێم بەركەوێت، یان لەبەر هەر

هۆیەكی دیكە، ئەوانیش كشانەوە".ئەو نایشـــارێتەوە كە الیەنی حزبی بەسەر هەڵبژاردنەكانـــەوە زاڵبووە و دەڵێ "پێویســـتە بخرێنـــە نەتەوەییـــەكان پرســـە لەكەركـــوك پێـــش مەســـەلە حزبییەكانەوە، بـــەاڵم لەكاتی مامەڵەكردندا هەر حزبە و بەپێی بەرژەوەندی ئـــەو بێگومـــان كـــردووە، مامەڵـــەی خـــۆی حزبانـــەش كـــە دەیانزانی دەنگ كـــەم دەهێنن بـــۆ ئـــەوەی پڕۆســـەكە بشـــێوێنن دەنگـــۆی دانانـــی بۆمـــب و ئۆتۆمبێلـــی مینڕێژكراویان باڵوكردەوە، تا خەڵك بترسێنن، ئێمەش لەگەڵ هیـــچ كێشـــەیەكدا نەبووین و هـــۆكاری ئەوە

بووین كە پڕۆسەكە بەهێمنی بەڕێوە بچێت".بەاڵم وتەبێژەكەی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتـــی لەكەركـــوك- گەرمیان جەخـــت لەوە دەكاتـــەوە، بەرپرســـانی یەكێتـــی )كەئیدارەی كەركوكیان بەدەســـتە( لەڕێی هێنانی سوپاوە بۆ ناو شـــار بەمەبەســـتی پاراستنی بنكەكانی دەنگـــدان هەوڵی تۆقاندنـــی هاواڵتیانیان داوە، دەشڵێت "سوێند بەخوا ئەو قسەیەی كە دەڵێ ئێمـــە لەڕێی جێهێشـــتنی ئۆتۆمبێلەوە لەنزیك بنكەكانی دەنگـــدان و باڵوكردنەوەی دەنگۆی بوونـــی بۆمـــب و ئۆتۆمبێلـــی مینڕێژكراوەوە هەوڵی باڵوكردنەوەی ترس و پشێویمان داوە دوورە لەراســـتییەوە، بەڵكو ئەوە یەكێتی بوو

كە لەڕێی تەقەكردنەوە خەڵكی دەترساند".یەكێتـــی "جگەلـــەوەش دەڵـــێ هەروەهـــا و كـــرد لەشـــارەكە زۆری تەزویرێكـــی بەڕێوەبەری نوسینگەی كەركوكی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانیش دەســـتی لەگەڵیان تێكەڵبوو، دیكـــە و الیەنەكانـــی حـــزب و ئێمـــە بۆیـــە

سكااڵیەكی زۆرمان تۆماركردووە".چاودێرێكی سیاســـیش كە نەیویست ناوی باڵو بكرێتەوە، جەختی لەوەكردەوە، كە پارتی و یەكێتـــی لەرێـــی ناكۆكییـــە حزبییەكانیانەوە چارەنوســـی كەركوك دەخەنە مەترســـییەوە، هەروەهـــا دەڵێ "ئەو شـــەڕەی ئەو دوو حزبە لەكەركوك دەیكەن و قســـەكانی بەرپرسانیان بەرامبـــەر یەكتـــر بۆنـــی شـــەڕی ناوخۆیـــان لێدێـــت، پێویســـتە هەرچی زووە كار لەســـەر

رەواندنەوەی ئەو ناكۆكییانە بكرێت".

ئەمنی شارەوە درا سەبارەت بەقەدەغەكردنی لەنەگەڕانـــەوەی بووبێـــت هـــۆكار هاتوچـــۆ كەركوكییـــە نیشـــتەجێكانی هەرێـــم". ناوبراو نەگەڕانـــەوەی "بێگومـــان كـــە نایشـــارێتەوە دەنگـــدان بـــۆ كەركوكییانـــە لـــەو بەشـــێك لەشـــارەكەیان مەترسی بۆ سەر دەنگی كورد لەكەركوك و ســـەلماندنی كوردســـتانیبوونی

شارەكە دروستدەكات".ئەندامەكەی ســـەركردایەتی یەكێتی جەخت لەوە دەكاتەوە، كە ئەو هاواڵتییە كەركوكییانەی نیشـــتەجێی هەرێمن پارســـەنگێكی باشـــن بۆ حزبە كوردییەكان و دەڵێ "تەنها لەناو قەزای چەمچەمـــاڵ حەڤدە هـــەزار هاواڵتی كەركوك هەیە، جگـــە لەو ژمارە زۆرەی لەشـــارەكانی دیكەی هەرێمن، ئەوان پارســـەنگێكی باشن و پێویستە لەداهاتووشـــدا ئاسانكاری زیاتریان

بۆ بكرێت تاكو بگەڕێنەوە".جوان نیگەرانە لـــەوەی ژمارەیەكی زۆری ئـــەو كەركوكییانـــەی نیشـــتەجێی هەرێمن بۆ دەنگـــدان نەگەڕاونەتـــەوە شـــارەكەی خۆیان چونكـــە وەك ئەو دەڵێ "دەنگـــدان لەكەركوك گرنگییەكـــی زۆری هەیە، چونكـــە لێرە كورد كێبڕكـــێ لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە دەدات، بۆیە پێویســـتە هەمووان هەوڵی سەرخستنی كورد

بدەین". یەكتر تۆمەتبار دەكەن

هەرچەندە پێشـــتر حزب و الیەنە سیاسییە رێكەوتنێكـــی كەركـــوك كوردییەكانـــی هاوبەشـــیان ئیمزاكرد بەمەبەستی رێكخشتنی

16 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

كێشەكان پەیوەندیان بەچییەوە هەیە؟لــــەم رۆژانــــەی دواییدا و بەتایبــــەت هاوكات لەگــــەڵ پرۆســــەی هەڵبژاردنەكانــــی پەرلەمانی پرســــی هەرێمــــدا، پارێزگاكانــــی و عێــــراق پێكەوەنانــــی حكومــــەت و بەشــــداربوون یاخود نەبوونی یەكێتی نیشــــتمانی كوردســــتان گەلێك ئــــەوەی لەگــــەڵ لێكەوتۆتــــەوە. باسوخواســــی پارتــــی دیموكراتی كوردســــتان و بزووتنەوەی نــــوێ كابینــــەی پێكەوەنانــــی لەســــەر گــــۆڕان رێكەوتــــن، هەندێك لــــە ســــەركردەكانی یەكێتی بــــە لێــــدوان و پەرچەكــــرداری جۆربەجۆر ئەم هەندێكیــــان كــــرد. پرۆتێســــت رێكەوتنەیــــان باســــیان لەبەردەم بوونی گەلێك ئەگەر كرد، كە بەزمانێكی سادە هەڕەشــــەی لێدەخوێندرێتەوە. هەندێكیــــان ئاماژەیان بــــەوە كرد، كە هەڵمەت و گەلەكۆمەیەك بۆ گەمارۆدانی یەكێتی لەئارادایە،

دەكەن، نە لەپرۆسەی یەكخستنەوەی وەزارەتی و بەشــــداریدەكەن پێشــــمەرگەدا و ناوخــــۆ نەهێزەكان و چەكە قورسەكانیشــــیان رادەستی وەزارەتــــە نوێیەكە دەكــــەن. ئەم پرســــە ئەگەر دوای هەڵبژاردنەكان بەالدانەخرێ، ئەوە دەبێتە هەڕەشــــەیەكی شــــێلگیر بــــۆ ســــەر ئاسایشــــی

نەتەوەیی كوردستان. ئایــــا دیموكراســــی بۆ دروســــتكردنی هێز

كافییە؟سیاســــییەكان لەتیۆرییــــە هەندێــــك بەپێــــی دیموكراتــــی شــــەرعیەتی و دیموكراســــی ســــەرچاوەی ســــەرەكی هێــــزە. بەاڵم بەشــــێكی لــــە تیۆرییەكانیــــش دەڵێــــن دیموكراســــی زۆر یەكێــــك لەكرۆكەكانــــی هێزە و هەمــــووی نییە، هێــــز و دەســــەاڵت گەلێــــك كۆڵەكــــە و پایــــەی دیكەیشــــی هەن. ئێســــتا لەهەرێمی كوردســــتان دۆخێــــك هاتۆتەكایــــەوە، كــــە تێیــــدا لەرێگــــەی ئالیەتێكــــی دیموكراتیانــــەوە، واتــــە هەڵبــــژاردن،

تەنانەت باســــی ئەوەش كرا "ئەگەر دیموكراسی بكەوێتــــە مەترســــیەوە، ئەوە یەكێتــــی دەبێتەوە

بەپڵنگەكەی جاران"! شــــاندی پارتــــی گەلێــــك هەوڵیــــداوە یەكێتی بــــەوە قایلبكات باوەڕ بە ئیســــتحقاقی ئینتیخابی راســــتەقینەی خــــۆی بهێنێ و لەوە زیاتر فشــــار نەخاتەســــەر پرۆســــەی پێكەوەنانــــی حكومەت. هەرچی یەكێتیشــــە پێیوایە پێشــــتر لەكابینەكانی دیكە لەپێناو یەكخستن و پاراستنی یەكپارچەیی نەتەوەییــــدا قوربانــــی زۆری داوە و تەنانــــەت پشكی سەرۆكایەتی حكومەتی خۆیشی بەپارتی بەخشــــیووە، بۆیــــە دەبــــێ رێــــژەی پشــــكەكان لەنێــــوان پارتــــی و یەكێتیــــدا نیوە بــــە نیوە بێت. لەدواهەم وێستگەشــــدا یەكێتی جەخت لەســــەر ئــــەوە دەكاتەوە، كە دەبــــێ وەزارەتی ناوخۆیان پێبدرێــــت و ئەوانیــــش وەك پارتــــی و گــــۆڕان خاوەن وەزارەتێكی سەروەری بن. ئەگەر ئەمە وانەبێــــت، ئەوە ئــــەوان نە بەشــــداری حكومەت

بەشی سیاسەت

سێ سیناریۆی حكومەتی ئایندەبەشدارنەبوونی یەكێتی لە كابینەی نوێ و هەڕەشەكان بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی كوردستان

دیمەنی شاندی دانوستانی پارتی و گۆڕان لەبارەی پێكهێنانی حكومەت

ژماره 229 2014/5/3 17

سياسەت

هێزی ســــەرەكی هەن، كە لەگەڵ ئەوەی یەكیان رێــــژەی دەنگدەرانــــی رووی لەكزی كــــردووە، هێزیــــان بەرهەمهێنانــــی ئامرازەكانــــی بــــەاڵم بەدەســــتەوەیە )دارایــــی، هێزە چەكــــدارەكان و دەزگا هەواڵگرییەكان(. بۆیە دۆخەكە هەستیارە و ئەگەر بێتو بەشێوەیەكی حەكیمانە و لۆژیكی چارەســــەر نەكرێ، ئەوە پشتگوێخستنی هێزێك سیاســــی پرۆســــەی ســــەرەكییەكانی لەهێــــزە كوردســــتان، دەشــــێ كێشــــە و تەنانەت قەیرانی لێبكەوێتەوە. چونكە شــــەرعیەتی دیموكراسیانە بەتەنهایــــی ناتوانــــێ وەاڵمگــــۆی ئــــەم قۆناغــــە راگوزەرەی هەرێمی كوردستان بێت، واتە هێز و ئاوتۆریتەی راستەقینە بەتەنهایی لەسندوقەكانی دەنگدانــــەوە نایەنەدەرەوە. بەتایبەت ئەگەر بێین و رەهەند و قواڵیی ئیقلیمیش بخەینەســــەر كۆی ئەم فاكتەرانە، بەتایبەت ئەو هێزەی هەست بەوە دەكات هەرێمی كوردســــتان خەریكە لەمەداری نفــــوزی ئــــەو دەردەچــــێ و دەكەوێتــــە مەداری نفوزی هاوسێیەكەی دیكەی ركابەرییەوە، ئەوە پێناچــــێ ئەم پرۆســــەیە بەســــادەیی و ســــانایی بەڕێوەبچێ و پێشبینی گەلێك ئاكام و ئەنجامی

ناخۆشی لێدەكرێت. سیناریۆكانی ئایندە و چارەسەرەكانی

ســــیناریۆی یەكەم: پارتی هەوڵــــدەدا لەدوای هەڵبژاردنەكانەوە قورســــایی خۆی بخاتەســــەر ئەوەی هاوپەیمانەكەی دوینێی نەكاتە ركابەری ئەمــــڕۆ. بۆیە تێدەكۆشــــێ قەناعەتــــی پێبكات و بیهێنێتــــە نــــاو كابینــــەی نوێوە. تەنانــــەت ئەگەر پێویســــتیش بكات، ئەوە بەپێی ئەم ســــیناریۆیە پارتــــی واز لەپشــــكی خــــۆی واتــــە وەزارەتــــی پێشمەرگە دەهێنێ و دەیداتە یەكێتی. پارتی لەم خولەدا پێویســــتی بەوە هەیــــە "یەكپارچەییەكی نەتەوەیــــی" لەهەرێمــــی كوردســــتان و تەنانەت لەنێــــوان هەرێم و بەشــــەكانی دیكەیــــش بهێنێتە ئــــاراوە و بەهیــــچ شــــێوەیەك دەرگا بەرووری گرژی ئاڕاســــتەكراو لــــەدەرەوە ناكاتەوە. بۆیە بەپێی ئەم سیناریۆیە یەكێتیش دوای كۆتاییهاتنی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان بەشداری كابینە دەبێت و بەمــــەش حكومەتێكی یەكپارچەیی نیشــــتمانی دروســــت دەبێت. بەاڵم ئــــەم حكومەتە بێگومان پڕدەبێت لەهەوراز و نشێو، چونكە حكومەتێكی ئییتالفییــــە و لەپێنج هێزی ســــەرەكی پێكدێت و كابینەیەكی ئییتالفی پێنــــج هێزەیش كابینەیەكی

شكێنۆك دەبێت. ســــیناریۆی دووەم: پارتــــی هەوڵدەدا یەكێتی بهێنێتــــە نــــاو كابینــــەوە، بــــەاڵم نایــــەوێ زیاتر لــــە ئیســــتحقاقی خۆی پێبــــدات بۆیــــە وەزارەتی ناوخــــۆی پێنــــادات و تەنهــــا هەندێــــك پۆســــتی دیكەی بۆ زیاددەكات. یەكێتیش لەالیەك دێتەناو كابینەوە، بەاڵم لەالی دیكە رۆڵی ئۆپۆزیسیۆنی كارا )نیگەتیــــڤ( دەگێڕێت. ئەمــــەش كارایگەری لەسەر دۆخی ســــەقامگیری سیاسی، ئاسایشی

نەتەوەیــــی و ئاشــــتی كۆمەاڵیەتــــی كوردســــتان كابینــــە نــــاو كێشــــەكانی ســــەرەنجام دەكات. دەتەقنەوە و لەنیوەی رێدا هەندێك هێز لەكابینە دێنــــەدەرەوە و بەهــــۆی كاریگــــەری فاكتــــەری ئیقلیمیــــی و تەنانەت فاكتەری كوردســــتانییەوە )فاكتەری پەكەكە( دۆخی دووئیدارەیی ئیجباری بەســــەر پرۆسەی سیاسی هەرێمی كوردستاندا لەبلۆكبەنــــدی جۆرێــــك بەمــــەش دەســــەپێنن،

هێزەكان لەگۆڕەپانی كوردستاندا دێتەكایەوە. سیناریۆی سێیەم، خراپترین سیناریۆ: پارتی ناتوانــــێ یەكێتــــی رازیبكات. یەكێتــــی و پەكەكە لەالیەك دەوەســــتن و پارتــــی، گۆڕان، كۆمەڵ و یەكگرتووش لەالیەكیتر دەوەســــتن. بلۆكبەندی دەمدەكاتــــەوە. كوردســــتان هەرێمــــی لەنــــاو فاكتــــەری كوردســــتانی واتــــە پەكەكــــە لەگــــەڵ یەكێتــــی یەكڕیــــز دەگرن و فاكتــــەری ئیقلیمی و تەنانەت سەروئیقلیمیش )ئێران و روسیا( پشتی ئــــەم بلۆكبەندییــــەی نــــاو هەرێمی كوردســــتان دەگرێــــت، توركیا و هەندێك هێــــزی خەلیجی و بگرە خۆرئاوایی پشــــتی پارتی و گۆڕان دەگرن. یەكێتی بەشــــداری لە كابینەدا نــــاكات، پایەكانی هێــــزی رادەســــتی حكەمەتی نوێ نــــاكات، گوێ بە دەستاودەســــتكردنی دەســــەاڵت لەپارێزگای ســــلێمانی نادات و بەزەبری هێزی ژێرهەرێمی، هەرێمــــی و تەنانــــەت ســــەروهەرێمی، دۆخــــی دووئیدارەیی دەخوڵقێنێتــــەوە. ئەمەش هەرێمی كوردستان بەكردەوە دەكات بەدوو كەرتەوە و گشــــت گۆڕەپانی كوردســــتانیش لەنێوان بلۆكی پەكەكــــە – یەكێتــــی و پارتی– گۆڕانــــدا دابەش

دەكات. ئەنجــــام: بۆیــــە بەپێی ئەم ســــێ ســــیناریۆیە هەرێمــــی بڕیارســــازانی دەكات پێویســــت وا كوردســــتان هەموو تواناكانی خۆیان بخەنەگەڕ بۆ ئەوەی ســــیناریۆی یەكەم ئاڕاســــتە بكەن و بــــەر بەقەومانــــی ســــیناریۆی دووەم و ســــێیەم

بگرن.

هێزێكی مەدەنی پلەی دووەمی بەدەستهێناوە و هێزێــــك كە خاوەن دەزگای دارایی، دەســــەاڵت، دەزگای هەواڵگــــری، هێزی ئاسایشــــی ناوخۆ و هێزی پێشــــمەرگەیە، پلەكەی دابەزیوە بۆ پلەی ســــێیەم. لێرەوە هێزی دووەم خۆی بە بەرهەق دەزانێت، كە بەپێی ئیستحقاقی دیموكراسیانەی خۆی پایەكانی دەســــەاڵت كۆنترۆڵ بكات، بەاڵم هێزی دووەمیش كە تائێســــتا دەسەاڵتی بەسەر ئەم ســــتونانەی هێزدا دەشكێ، هەڕەشەی ئەوە دەكات، ئەگــــەر پەراوێزبخــــرێ و ئیســــتحقاقی راســــتەقینەی خــــۆی وەرنەگرێ، ئــــەوە لەكۆی

پرۆسەكە دەكشێتەوە. ســــەرەكییەكانی لەچەمكــــە یەكێــــك هێــــز زانســــتی سیاسەتە، كە كۆمەڵناسان هەوڵیانداوە لەســــەرچاوەی بەجیاكردنــــەوەی لەالیــــەك دەســــەاڵتی شــــەرعی )ئاوتۆریتە( و لەالیەكیش پێناســــەی لەزەبروزەنــــگ بەجیاكردنــــەوەی بكــــەن. هێــــز بریتییــــە لەتوانســــتی خاوەنەكەی لەبەرانبــــەر ئەوانیتــــر تەســــلیمكردنی بــــۆ خواســــتەكانی خــــۆی. رۆســــۆیش لــــە "پەیمانی كۆمەاڵیەتی"دا )كتێبی یەكەم، فەســــڵی ســــێیەم( دەڵێــــت "بەهێزترین پیاویش ئەوەندە بەهێز نییە، كە هەمیشــــە ســــەروەر و ســــاالر بێــــت، مەگەر ئەوكاتــــەی هێزەكــــە بكاتە مــــاف و گوێڕایەڵیش بكاتە ئەرك". ئێســــتا ئاوتۆریتە )دەسەاڵت( واتە ئــــەو هێزەی كەوا شــــەرعیەتی بەپێی ســــوننەت یاخــــود قانــــون قبوڵكرابێت. ئەمەیــــش یەكێك لە تایبەتمەندییەكانــــی رێكخراوی كۆمەاڵیەتییە، كە تێیدا فەرماندەیی و سەركردەییكردن پەیوەندی بەقبوڵكردنی بااڵدەســــتی گەورەترەكەوە هەیە، كــــە لەكــــەس یاخــــود دەزگادا خــــۆی دەنوێنێت. پەیوەنــــدی نێــــوان دەوڵەتــــان پەیوەنــــدی هێزە. پەیوەنــــدی نێوان تــــاك و گروپەكانیــــش ئەگەر رێكخــــراو بێت و پشتئەســــتور بەنەزم و رێســــا بێت، ئەوە زۆرتــــر پەیوەندی ئاوتۆریتەیە. زەبر بریتیە لەو فشــــارەی خاوەنی هێز و دەســــەاڵت

بەكاری دەهێنن. لەتیۆرییە تازەكانی سیاسەتدا، تەنها دەوڵەت مافــــی بەكارهێنانی شــــەرعی هێزەكانی پۆلیس و ســــوپای بــــۆ چەســــپاندنی دەســــەاڵتی خۆی هەیــــە. لەرووی تیۆرییە تازەكانەوە شــــەرعیەت بەشــــێكی ســــەرەكییە لەپایەكانــــی هێــــز و بەبێ ئەمــــە ئەوە هێز واتا و ماناكانی بەتاڵ دەبێتەوە. واتــــە دەســــەاڵت تەنهــــا ئەوكاتــــە حەقانیــــەت و شــــەرعیەتی هەیە و دەتوانێ ســــەقامبگرێت، كە پرەنسیپ و بنەمای هاوبەشی نێوان فەرمانڕەوا قانونمــــەداری- قبــــوڵ، رەزا، فەرمانبــــەر – و لەهەرێمــــی ئێمــــە ئێســــتا بداتــــەوە. پاســــاوی كوردستان لەبەرانبەر دۆخێكداین كەوا لەالیەك بەرەبــــەرە بنەماكانی شــــەرعیەتی دیموكراتیانە –هەڵبژاردن، دەستاودەســــتكردنی دەســــەاڵت و ...تاد- خۆیان دەسەپێنن، لەالیەكیش هێشتا دوو

حكومەتی بنكەفراوان پڕدەبێت لەهەوراز و

نشێو، چونكە حكومەتێكی ئییتالفییە و لەپێنج

هێزی سەرەكی پێكدێت، كابینەیەكی ئییتالفی پێنج

هێزەیش كابینەیەكی شكێنۆك دەبێت

18 ژماره 229 2014/5/3

پەرلەمانییەكــــەی هەڵبژاردنــــە دوای 2013/9/21، الیەنــــە سیاســــییەكان كەوتنــــە دانوستاندن بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتــــی هەرێــــم و دواجار ســــەرجەمیان لەســــەر پێكهێنانــــی حكومەتــــی بنكەفــــراوان یەكێتــــی جگەلــــە لەئێســــتادا، رێككەوتــــن. نیشتیمانی كوردســــتان، الیەنەكانی پارتی و گۆڕان و یەكگرتوو و كۆمەڵ لەسەر پێكهێنانی حكومەتــــی بنكەفــــراوان رێككەوتوون، بەاڵم چاودێرانی سیاســــیی، حكومەتی بنكەفراوان بەحكومەتێكی خراپ و مەترســــیدار بۆ سەر

مافی خەڵك و دیموكراسییەت ناودەبەن.هەریەكــــە لەالیەنــــە سیاســــیەكان خۆیان ئامادەكردووە بۆ بەشداریكردن لەحكومەتی ئاینــــدەدا، یــــان لەكابینەی هەشــــتەمدا، جگە لەیەكێتی، كە تائێستا بۆ چوونە ناو حكومەت

خۆیان یەكالیی نەكردۆتەوە.ئــــااڵ تاڵەبانــــی، ئەندامــــی ســــەركردایەتی یەكێتی نیشــــتیمانی كوردســــتان، رایگەیاند،

یەكێتــــی خــــۆی ئەندازیاری دروســــتكردنی حكومەتی بنكەفراوانە و بەپێویســــتی زانیوە بــــۆ ئــــەم قۆناغــــە حكومەتــــی بنكەفــــراوان پێكبهێنرێــــت. ســــەبارەت بەگونجــــاوی ئــــەو حكومەتــــە، تاڵەبانــــی گوتــــی "ئــــەوەی كــــە حكومەتــــی بنكەفراوان دەكاتــــە حكومەتێكی چاالك بەرنامەی كاریەتــــی، ئەو بەرنامەش شــــەریكەكان الیەنــــە ســــەرجەم دەبێــــت

دایبنێن".ســــەبارەت بەوەی ئاخــــۆ یەكێتی دەچێتە ئەو حكومەتــــە بنكەفراوانــــەوە، ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكێتی گوتی "ئەو مەسەلەیە تائێســــتا الی ئێمــــە لەگفتوگۆدایە و یەكالیی

نەبووینەتەوە".لەهەڵبژاردنــــی پەرلەمانــــی كوردســــتاندا، و بەدەســــتهێنا كورســــی )38( پارتــــی بزوتنەوەی گۆڕان )24( كورســــی و یەكێتی )18( كورســــی و یەكگرتوی ئیســــالمی )10( كورســــی و كۆمەڵی ئیســــالمی )6( كورسی و ئیســــالمی لەبزوتنــــەوەی هەریەكــــە و سۆسیالست و شیوعی و ئاڕاستەی سێیەم هەریەكــــە و كورســــیەكیان بەدەســــتهێنا و

كەمینەی مەسیحی و توركمان و ئەرمەنیش )11( كورسیان بەدەستهێنا.

هاوكات بزوتنەوەی گۆڕان، كە ئێســــتا بۆ پێكهێنانــــی كابینەی هەشــــتەم لەگــــەڵ پارتی رێككەوتــــووە، كوردســــتاندا دیموكراتــــی جەخت لەوەدەكاتەوە، گۆڕان لەحكومەتێكدا و چاكســــازی كــــە دەكات، بەشــــداری

خزمەتگوزاری بۆ خەڵك پێبێت.ئارام شــــێخ محەمــــەد، ئامــــاژەی بەوەدا، حكومەتی بنكەفراوان بۆ ئەم قۆناغە و ئارامی سیاسیی هەرێمی كوردستان پێویستە، ئێمە بەو ئاڕاستەیە بەشداریمان تێداكردووە. ئەو گوتی "گــــۆڕان لەهەر حكومەتێكدا بێت، ئەوا ناتوانێــــت چاوپۆشــــی لەهــــەر كەوكوڕییەك بــــكات كــــە روودەدات، لەالیــــەن حیــــزب و ئەمــــە خۆشســــییەوە، و تــــر الیەنەكانــــی جەمــــاوەر و میدیاش لەگۆڕانی قبوڵ ناكەن. بزوتنــــەوەی گــــۆڕان بەچوونە ناو حكومەت ناتوانێت میدیا و الیەنگرەكانی بێدەنگ بكات، بەشداریی گۆڕان بەجۆرێكە، كە بەرنامەكانی جێبەجێدەكرێــــت. لەپاكێجەكانــــدا پێشــــتری گۆڕان دڵنیایی جێبەجێكردنی ئەو پاكێجانەی

پێشەوا محەمەد

الیەنە سیاسییەكان حكومەتی بنكەفراوانیان پێ فریادڕەسە

سياسەت

چاودێرانی سیاسیی: حكومەتی بێ سەرئێشەیە بۆ دەسەاڵت و مەترسییە بۆ سەر مافی خەڵك

گۆڕان: لە حكومەتی بنكەفراواندا دڵنیایی جێبەجێكردنی پاكێجەكانمان وەرگرتووە

ژماره 229 2014/5/3 19

وەرگرتووە."یەكگرتووی ئیسالمیش پێیوایە، حكومەتی بنكەفراوان پەســــەندترین سیناریۆیە بۆ ئەم بارودۆخەی ئێســــتای كوردستان. ئەبوبەكر سیاســــی مەكتەبــــی ئەندامــــی هەڵەدنــــی، یەكگرتــــو و، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، یەكگرتوو بەشــــداری هەمــــوو الیەنــــەكان لەحكومەتی بنكەفراوانــــدا بەپەســــندترین ســــیناریۆ بــــۆ خزمەتی خەڵك لەحكومەتدا پەسەند دەكات.

ئۆپۆزســــیۆن بەنەبوونــــی ســــەبارەت لەكابینەی داهاتوودا و كاریگەریی نەبوونی چاودێریــــی لەســــەر كارەكانــــی حكومــــەت، شوان قەاڵدزەیی، پەرلەمانتاری بزوتنەوەی كــــە كوردســــتان لەپەرلەمانــــی ئیســــالمی ئۆپۆزســــیۆنی خۆیــــان لەكابینەی هەشــــتەم راگەیانــــدووە، بەســــڤیلی گــــوت "ئێمە دەبینە ئۆپۆزســــیۆن و دەنگی خەڵــــك لەحكومەتی بنكەفراوانــــی الیەنەكانــــی تــــردا". گوتیشــــی "حكومەتی بنكەفراوان حكومەتی بەشكردنی داهات و سامانە لەالیەن الیەنە بەشدارەكان و فەرامۆشكردنی ژیان و گوزەرانی خەڵك، بۆیە ئێمــــە بڕیارماندا ببینە ئۆپۆزســــیۆن و

داكۆكیكاری داواكانی خەڵك بین".هەرچی پارتی دیموكراتی كوردستانیشە، بــــۆ لەویســــتی خــــۆی دەكاتــــەوە جەخــــت لێوانلێــــو و نیشــــتیمانی حكومەتێكــــی لەچاكســــازی و خزمەتگــــوزاری بــــۆ خەڵكی كوردســــتان. لەوبارەیەوە، ئاری هەرســــین، ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی پارتی گوتی "پارتــــی بەفیعلی دەیەوێت هەم حكومەتێكی یەكڕیزی نیشتیمانی بەبەشداری ســــەرجەم الیەنەكان پێكبێت، هەم دەیەوێت حكومەتێكــــی چــــاالك بێت". ئاری هەرســــین گوتیشــــی "حكومەتــــی بنكەفــــراوان كاتێــــك كارەكانی ئاسان نابن، كە الیەنەكان دژایەتی یــــەك بكەن، بەاڵم ئەوانەی تائێســــتا بڕیاری بەشداریان داوە، سەرجەمیان كۆكن لەسەر هەماهەنگی و پێشكەشــــكردنی حكومەتێكی

نموونەیی".الی فــــراوان بنكــــە حكومەتــــی بــــەاڵم چاودێرانــــی سیاســــیی، حكومەتێكی ئیفلیجە و بەمەترســــیی بــــۆ ســــەر دیموكراســــی و مافــــی خەڵكــــی دەزانــــن. د.یەحیــــا ئەحمەد، مامۆســــتای زانكــــۆ و چاودێری سیاســــیی،

باس لەوەدەكات، حكومەت بەبێ چاودێری، حكومەتێكی ناچاالك و گەندەڵ دەردەچێت. بنكەفراوانــــدا، لەحكومەتــــی پێیوایــــە، ئــــەو هیچ جــــۆرە چاودێرییــــەك نامێنێت و الیەنە بەشــــدارەكانیش چاوپۆشــــی لەهەمــــوو ئەو

گەندەڵیانە دەكەن، كە پێی هەڵدەستن.بنكەفــــراوان "حكومەتــــی گوتیشــــی گەورەتریــــن زیانە بۆ دیموكراســــیی و مافی خەڵك لەهەرێمی كوردستان، بۆیە لەهەموو حاڵەتەكانــــدا بــــۆ چوونــــە نــــاو حكومەتــــی بنكەفــــراوان هەمــــوو الیەنــــەكان بەگشــــتی زەرەرمەنــــدی بەتایبەتــــی ئۆپۆزســــیۆن و خەڵكــــی متمانــــەی و دەبــــن ســــەرەكی فــــراوان بنكــــە حكومەتــــی لەدەســــتدەدەن، حكومەتی بێ سەرئێشــــەیە بۆ دەســــەاڵت و

حیزب و هێزە سیاسییەكان".د. یەحیــــا راشــــیدەگەیەنێت، لــــەو جــــۆرە و دیموكراســــی مەســــەلەی حكومەتــــەدا، بەدواداچوونــــی مافەكانــــی خەڵــــك تیایدا و بوونــــی ئۆپۆزســــیۆنێكی بەهێــــز دەكەوێتــــە ژێر پرســــیارەوە، تەئكید لەوەش دەكاتەوە،

حكومەتی بنكە فراوان هەڵەیەكی گەورەیە.

سياسەت

20 ژماره 229 2014/5/3

دیمەنی شاندی دانوستانكاری پارتی و یەكێتی لەبارەی پێكهێنانی حكومەت

سياسەت

کاریگەریان لەسەر سیاسەت لەکوردستان هەیە.

سیاسەت لەکوردستان ئەمڕۆشی لەگەڵدا بــــێ کاریگەری هێــــزە ناوچەییــــەکان وەک ئێــــران و تورکیای پێوە دیــــارە. هەرچەندە ئــــەم کاریگەرییە لەقۆناغە جۆراوجۆرەکان شێواز و ئاقاری جیاوازی بەخۆوە بینیوە، بەاڵم لەم نێوەدا هەڵبژاردنەکانی پەرلەمان هەژانێکی زۆری لەپێگەی کۆماری ئیسالمی ئێــــران هێنا ئــــاراوە. ئەمە بــــەو مانایە دێ، کــــە پێگەی یەکێــــک لەهێزە سیاســــییەکانی کوردســــتان کە نزیکایەتی لەگەڵ کۆماری ئیســــالمی ئێران هەیە، دابەزینی بەخۆیەوە

بینی. هەرچەنــــدە هەڵبژاردنەکانــــی پەرلەمــــان کۆتای پێهات و لەدوایدا پارتی و سێ الیانی

هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییەی پەرلەمانی کوردستان لەزۆر رووە کاریگەری لەسەر هاوکێشە سیاســــییەکانی کوردستاندا دانا. لەئاسەوارە سەرەتاییەکانی ئەم گۆڕانە ئەو باس و خواســــتانە بوو، کە هەموان باسی هاتنە کاییەی حکومەتی بنکە فراوانیان هێنا ئــــاراوە. واتــــا دەربازبــــوون لەهاوپەیمانی بەرەکەتــــی و خێــــر کــــە ســــتراتیژی، دســــەاڵتداری دەبەخشییە پارتی و یەکێتی. دووەم رەهەندی ئەم گۆڕانە ســــەرکەوتنی گۆڕان بــــوو بەرانبەر بەیەکێتــــی و بوونی سیاســــییەکانی لەگەمــــە دووەم بەهێــــزی هەرێمی کوردستان. لەدەرەوەی ئەم گۆڕانە بەرچاوانە دەتوانین شیمانەی ئەوە بکەین، کە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردســــتان بوو بەهۆی گۆڕانی ئەو هاوکێشە ناوچەییانەی

ئێران لە هاوكێشە سیاسیەكانی هەرێمدا لەپاشەكشێ دایە

حیسام دەسپیش

ژماره 229 2014/5/3 21

سياسەت

تری کوردســــتان پەیوەندیەکــــی مێژوویی لەگەڵ کۆماری ئیسالمی هەیە. بەاڵم جۆرێک لە بێمتمانــــەی لەنێوان کۆماری ئیســــالمی و پارتیــــدا هەیــــە. چونکە پارتــــی ئەو واڵتە وەک نەیاری خۆی لەگەمە سیاســــییەکانی هەرێــــم دەبینــــێ و کۆمــــاری ئیســــالمیش پارتــــی بەنزیــــک لەئەمریــــکا، ئیســــرائیل و تورکیــــا دەزانێ. کۆماری ئیســــالمی بەهیچ شــــێوەیەک لەگەڵ ســــەربەخۆیی باشوری کوردســــتان نیە. بۆیــــە هــــەر هەوڵێک لەم بــــوارە بەتێکدانی ئاسایشــــی خۆی دەزانێ. پارتــــی و ســــەرۆکەکەی بــــەردەوام ئاماژە بــــەوە دەدەن، کــــە ئــــەم هەرێمــــە بــــەرەو سەربەخۆیی دەبەن. هەرچەندە تاکو ئەمڕۆ ئێرانییــــەکان ئەمەیان لەبواری فەرمی زۆر بەهەند وەرنەگرتوو، بەاڵم لەئاستی میدیای لەرێگەی جۆراوجۆرە ئەم قسانە بەقسەی نەیاری ئیســــالم و گێرەشــــێوێنی ئیسرائیل

ناودەبەن. لێرەوەیــــە کــــە دەتوانیــــن ئــــاوا کورتــــی رەوتــــی بەهێزبوونــــی کــــە بکەینــــەوە لەبەرژەوەنــــدی ســــەربەخۆخوازەکان ئێرانــــدا نابــــێ. بۆیە ئــــەوەی تاکــــو ئەمڕۆ پارتــــی توانیویەتی لەئاســــتی هەرێم هێزی بــــۆ هەڕەشــــەیەک وەک بێــــت، یەکــــەم بەرژەوەندییەکانی ئێران لەئاستی هەرێم و

ناوچەکە دەیبینن. دامەزراوەخوازەکان بەرانبەر بەئێران

بزوتنـــەوەی گـــۆڕان هەڵقـــواڵو یەکێتی نیشتمانی کوردســـتان و بەشێک لەئەندامە ئـــەوەی تـــرە. حیزبەکانـــی ناڕازییەکانـــی واتـــا لەســـەرەتاوە، گـــۆڕان بزوتنـــەوەی لەکاتی دامەرزاندنیەوە هەڵوەستەی لەسەر کردووە، بەدامەزراوەیکردنی دەسەاڵتەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستانە. بەمانایەکیتر کاکڵـــەی بۆتـــە بەدامەزراوەیکـــردن ســـەرەکی گوتـــاری گـــۆڕان لەراکێشـــانی ســـەرەنجی دەنگـــدەران. هەروەهـــا ئەوەی 30 ئەوانـــەی و ڕابـــڕدوو لەهەڵبژاردنـــی مانـــگ و لەکاتـــی هاتنی وەفـــدی ئێرانی بۆ هەرێم بیســـتمان، ئەوەی کە ئێران لە ساڵی 2009وە لەهەوڵدایـــە گۆڕان لەســـەنگەری بەربەرەکانێـــی یەکێتـــی دووربخاتە. بەاڵم تاکـــو ئەمـــڕۆ ســـەرنەکوتووە. بۆیـــە دەبێ لەخۆمـــان بپرســـین کە کـــۆی ئەمانە چۆن دەتوانـــێ لەبەرژەوەنـــدی ئێرانـــدا بێ؟ ئایا ســـەرکەوتن یـــان بەرەپێشـــچوونی گۆڕان

لەکۆتایدا بەزەرەی ئێران ناشێکتەوە؟هەرێـــم لەحکومەتـــی ئێـــران ئـــەوەی دەیەوێت یـــان ئـــارەزووی دەکات، ئەوەیە

کـــە ئەم حکومەتـــە وەک خـــۆی بمێنێتەوە، بەاڵم دەبێ لەئاســـتی ناوخـــۆ و ناوچەییدا زۆر بەهێـــز نەبـــێ، ئەگـــەر هـــەر جـــۆرە دەبـــێ ئـــاراوە، بێتـــەوە بەهێزبوونێـــك لـــەدەروازی کۆمـــاری ئیســـالمی ئێرانەوە بێت. بۆیـــە هەموو هەوڵـــی ئەوەیە نەهێڵێ هەرێم لەبـــواری دامەزراوەییەوە بەرەپێش بڕوات. ئەمە دەتوانێ کاریگەری راســـتەخۆ لەســـەر کـــوردی خۆرهـــەاڵت و تواناکانی هەرێم دابنێت. بۆیە لەئەگەری سەرکەوتنی گۆڕان لەپرۆژەی دامەزراوەیکردنی هەرێم بەپاشەکشـــی ناچـــار ئێـــران لەدواجـــاردا

دەبێت.ئەمـــڕۆ تاکـــو ئـــەوەی لەالیەکیتـــرەوە لەگـــۆڕان بیســـتومانە ئەوەیە، کـــە خۆیان خەریـــک ناوچەکـــەوە بەهاوکێشـــەکانی ناکـــەن. بۆیـــە ئەمە ناتوانێ لەسیاســـەت و بەرژەوەندی کۆماری ئیســـالمییەوە نزیک بێـــت، چونکـــە ئـــەوەی کۆماری ئیســـالمی لەناوچەکـــەدا کردۆتـــە هێز، ئەو دەســـت و پەیوەندییانـــەوە کە لەناوچەکـــەدا هەیەتی. لـــەم رێگـــەوە واتا لەئەگـــەری بەهێزبوونی گـــۆڕان، کۆماری ئیســـالمی ناتوانێت ئەمە لەبازنە ســـەرەتاییەکانی بەرژەوەندییەکانی

خۆیەوە تەماشا بكات. لەکۆی ئەوەی تاکو ئێرە باسمان لەسەری کرد دەتوانم ئاوا باســـەکە کورت بکەمەوە، کـــە پێگەی ئێـــران و کاریگـــەری ئەم واڵتە لەســـەر هەرێمی کوردستان پەیوەست بوو بەمێژوویەکەوە. بەاڵم ئەوەی لەهەڵبژاردنی تاکـــو ئەمـــڕۆ پەرلەمانـــی کوردســـتانەوە دەتوانین رەچاوی بکەین، دەسپێکێکی نوێیە لەپێگـــە و تواناکانـــی هەرێمی کوردســـتان. ئەم گۆڕانە لەهاوکێشـــە سیاســـی و بواری ئابورییەوە دەســـتی پێکـــردووە و پێدەچێ هەرێم بەرەو ئاڕاســـتەیەکی تر ببات. بۆیە ئەگەر بەوردی چاو لەم پێشـــهاتانە بکەین دەبینین کۆماری ئیسالمی رۆژ لەدوای رۆژ ناچـــار بەپاشەکشـــی لەهەرێـــم دەبێت. یان باشتر وایە بلێم کە ناچار دەبێ زیاتر وەک دۆســـت چاو لەهەرێم بکات، وەك پاشکۆی سیاســـەتەکانی. نمونـــەی هـــەرە بەرچاوی ســـەفەری ئـــەم دواییەی وەزیری پێشـــوی نەوتـــی ئێران بوو بۆ هەرێم. ئەم ســـەفەرە هەرچەندە دەتوانین وەک دیدارێکی ئاسایی چاوی لێبکەین. بەاڵم یەکەم دەبێ لەهاوکێشە سیاســـییەکانی ناوخۆی ئێرانەوە ســـەیری ئەم ســـەفەرە بکەیـــن، ئەو وێنا گشـــتییەی کۆمـــاری ئیســـالمی لەبەرژەوەندییەکانـــی

خۆی لەهەرێم بەدوایدا دەگەڕێ.

هەرێم، جگەلە یەکێتی، گەیشتنە رێکەوتنێک بۆ پێکهێنانی کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی کوردســــتان. بەاڵم پرســــیارێکیش کە دەتوانێ لەم ساتەدا مانادار بێ ئەوەیە، کــــە ئایــــا دەرەنجامــــی هەڵبژاردنەکانی 30 مانــــگ دەتوانێ گۆڕانێــــک بێنێتە ئاراوە، کە دواجــــار پێگەی ئێــــران و هەروەها یەکێتی نێشــــتمانی کە نزیک بــــەم واڵتەیە، گۆڕانی

بەسەردا بێ؟ ئــــەوەی دەتوانیــــن لەواڵمدانــــەوەی ئەم پرسیارەدا رەچاوی بکەین ئەوەیە، کە یەکەم چارەنووسی حکومەتی هەرێم دیارە و پێم وانیــــە گۆڕانێکی گرنگ رووبدات، هەروەها کــــە لەدەرنجامــــە ســــەرەتاییەکانەوە دیارە لەچوراچێوەی هەرێمی کوردستان یەکێتی هێشــــتا هەر هێزی ســــێیەمە. بەاڵم ئەوەی دەمێنێتەوە کۆی ئەو توانایانەیە کە یەکێتی دەتوانــــێ بەدەســــتی بێنێ لــــە نوێنەرایەتی کــــورد لەبەغدا. پێدەچێ کــــە لێرەدا یەکێتی تۆزێک دەســــتی کراوە بێت. بــــەو مانایەی بتوانێ کارتی زۆرتری لەبەردەســــتدابێ بۆ ئەوەی هاوکێشــــەکانی خۆی لەهاوسەنگی

نزیک بکاتەوە. ئــــەو کۆکــــراوەی باســــکرا ئــــەوەی هەلومەرجەیــــە، کە بــــووە هەوێنی ئەوەی ســــیمایەک لەو پرسە بخاتە بەردەست، کە ئێمــــە دەمانەوێ لــــەم نوســــرینەدا وەاڵمی بدەینــــەوە. ئەوەیــــش ئەو پرســــیارەیە، کە گەلۆ لەکۆی ئەوەی لەم ماوەدا روویانداوە، دەتوانین وەک الوازبوونی پێگەی کۆماری

ئیسالمی لەهەرێم چاوی لێبکەین؟لەگریمانەیەکی سەرەتایدا دەتوانین ئاوا وێنای پرسیارە بکەین. هەرێمی کوردستان تێدەپــــەرێ. هەســــتیاردا بەقۆناغێکــــی ئاماژەکانــــی ئــــەم گۆڕانکارییە دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی کە ســــەرەتا دوو گوتار خەریکە بەســــەر رای گشتی ئەم هەرێمەدا زاڵدەبێ. گوتــــاری و ســــەربەخۆخوازی گوتــــاری ئاماژەیــــەک هیــــچ بەدامەرزاوەیکــــردن. نابینــــرێ کە ئــــەم دوو گوتــــارە لەکۆتاییدا بەقازانجــــی ئێــــران بێــــت. لەئاســــتێکی تردا گەشەســــەندنی ئابــــووری لەبــــواری نەوت خەریکە هەرێم و پێگەکەی گۆڕانی بەسەدا دێت، جــــا دەبێ وێنای ئــــەم گۆڕانە بکەین کــــە رووی لەکوێیە. ئــــەوەی روونە رووی ئەم نەوتە لەتورکیایە. بۆیە ئێران دەتوانێ

خاوەن چ پێگەیەک بێ؟بەرانبــــەر ســــەربەخۆخوازەکان

بەکۆماری ئیسالمیهەرچەندە پارتی وەک هێزە سیاسییەکانی

22 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

فیدڕاڵیەتی نێوان هەولێر و بەغدا كۆتایی پێهاتووە

پێــــش چەند رۆژێــــك نێچیرڤــــان بارزانی باســــی رووداودا كەناڵــــی لەدیدارێكــــی لەئەگەری دروستبوونی سستەمێكی جیاواز لەمەی ئێســــتا لەنێوان بەغدا و هەولێر كرد. ماوەیەكە بەغــــدا بەكارتــــی بودجە هەرێمی كوردســــتان تەنگاو دەكاتو فشــــاری زۆری

بــــۆ دەهێنێ، بــــۆ ئەوەی تەنگــــی پێهەڵچنێت. پێش ماوەیەك مەســــعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئاماژەی بەوە كردووە، ئەگەر بێتو بەغدا لەســــەر سیاســــەتی بڕینی بودجــــەی هەرێمــــی كوردســــتان بــــەردەوام بێت، ئەوە ناچارن بژێرەی سیاســــی جیاواز بگرنەبــــەر! هەروەهــــا نێچیرڤــــان بارزانیش باســــی لــــەوە كــــردووە، كە ســــەبری هەرێم

سنوری خۆی هەیە، ئەگەر بەغدا درێژە بەم ســــتراتیژییەی بدا، ئەوە لەالیــــەن خۆیانەوە چاو بەجۆری پەیوەندییەكاندا دەخشێننەوە، تەنانــــەت ئەگەر ســــەربەخۆییش رابگەیەنن، ئەوە پێشــــتر هەوڵدەدەن عێراقییەكان ئیقناع بكــــەن، ئینجا ئەمــــە بكەن. ئێســــتا هەمووان لەوە دەكۆڵنەوە، گەلۆ هەرێمی كوردســــتان توانــــای جاڕدانی سیســــتەمێكی كۆنفیدراڵی

كۆنفیدراڵی عێراق ـــ كوردستانهەرێمی كوردستان گوتاری بەرەو كۆنفیدراڵی بەرزدەكاتەوە

بەشی سیاسەت

ژماره 229 2014/5/3 23

سياسەت

لەگەڵ بەغدا هەیە یان نا؟فیدراڵیشــــەوە لەسیســــتەمی هەنگاونــــان بــــەرەو كۆنفیدراڵی، تاقــــە مەرجێكی گرنگی یەكــــەم، لــــەوەی بریتیــــە ئەویــــش هەیــــە: بەدەوڵەتبوونــــی كوردســــتان هەرێمــــی خۆی جاڕبــــدات، بەپلــــەی دووەمیش لەگەڵ عێــــراق بكەوێتــــە گفتوگــــۆ بــــۆ پێكەوەنانــــی یەكێتییەكی كۆنفیدراڵی. ئەوە ماوەیەكیشــــە كێشــــەكان لەنێــــوان هەولێر-بەغــــداد تادێت لــــەدوای پێدەچــــێ دەمدەكەنــــەوە. زیاتــــر ئــــەم هەڵبژاردنــــەی عێراقــــەوە كێشــــەكانی نێوان هــــەردووال زۆر لەوەی ئێســــتا زیاتر بتەقنەوە. ئەمەش هەر لەئێســــتاوە دۆخێكی هێناوەتەكایــــەوە كە "ناوچــــە پەرژینەكان"ی نێــــوان هــــەردووالی بــــەرەوڕووی دۆخــــی دووفاقیەتی سەروەری یاخود "ئیزدیواجیەتی ئیزدیواجیەتــــی كردۆتــــەوە. ســــەروەری" ســــەروەریش بەمانای دابەشــــكردنی ناوچە

پەرژینەكان لەنێوان بەغدا و هەولێر دێت. فیدراڵیەتــــی نێــــوان هەولێــــر و بەغــــدا

كۆتایی پێهاتوەسیســــتەمی فیدراڵــــی لەجیهانــــدا یەكێــــك لەشــــێوازەكانی حوكمە، كە بەپێی دەســــتور دەســــەاڵتەكان لەنێــــوان حكومەتــــی فیدراڵی )ئیتیحــــادی( و حكومەتــــی بچوكتــــر )هەرێم دەكرێــــت. دابــــەش ویالیــــەت( یاخــــود بەگوێــــرەی ئەمــــەش ســــەروەری لەنێــــوان ئەوەشــــی دابەشــــدەكرێت. هەردووالیانــــدا پەیوەنــــدی بەحكومەتــــی هەرێمیــــەوە هەیە، سیســــتەمی دەســــتووریی یەكــــەی ئــــەوە تایبەت بەخۆیان هەیە، كە تێیدا سنورەكانی دەســــەاڵتی تەشــــریعی، تەنفیــــزی و قەزائی لێكجیادەكرێنەوە. بۆیە جۆرێك لەخۆسەری ئیداری و سیاسی بۆ ویالیەت و هەرێمەكان دیاریدەكــــرێ، كە حكومەتــــی ناوەند یاخود حكومەتــــی ئیتیحــــادی ناتوانــــێ یەكالیەنــــە

دەسكاریان بكات. دەوڵەتــــی بەدیلــــی فیدراڵــــی دەوڵەتــــی ناوەندگەرایــــە. بۆیــــە بــــۆ قەیدوبەندكردنــــی بیــــر ناوەندگەرایــــی، رەهــــای دەســــەاڵتی لەسیســــتەمی دابەشــــكردنی ســــەروەری و دەسەاڵتەكان كراوەتەوە. بەگوێرەی ئەمەش ئێستا رێسای گشتی ئەوەیە، كە ویالیەتەكان لەهەموو بوارێكدا ســــەاڵحیەتی مەشقكردنی دەســــەاڵت و ســــەروەریان هەیــــە، جگە لەم چەند بــــوارەی خوارەوە نەبێت: سیاســــەتی بەرگری نەتەوەیی )ســــوپا(، پەیوەندییەكانی ماكرۆئابورییــــەكان سیاســــەتە و دەرەوە )سیاسەتی دراوی، ســــامانە سروشتییەكان و .. تــــاد(. ئەگــــەر بێینــــەوە و بەپێــــی ئەمــــە

ســــەیری بارودۆخــــی هەرێمی كوردســــتان و عێــــراق بكەین، ئەوە پەیی بــــەوە دەبەین، كە بەغدا حەزی لەســــەپاندنی ناوەندگەرایی و كۆنترۆلــــێ زیاتــــرە، هەولێریــــش مەیلــــی لەفراوانكردنی سەروەرییەكانیەتی. نێچیرڤان بارزانیش بەراشكاوی باسی ئەمەی كردووە. هەر لەسەرەتاوە لەسااڵنی پێشوودا هەڵەی گــــەورە كــــراوە، چونكــــە ئەوســــاكە بیر لەم دۆخەی ئەمڕۆ نەكراوەتەوە. بۆ نمونە دەبوا هەرێــــم داوای ئەوەی بكردایە لەسیاســــەتی چاپكردنــــی ســــەاڵحیەتی ماكرۆئابورییــــدا مامەڵەكــــردن و بەخــــۆی تایبــــەت پــــارەی بەســــامانە سروشــــتییەكانی خۆی هەبوایە. بۆ نمونە ســــكۆتالند ویالیەتێكی فیدراڵیەتی بەریتانیایــــە، بەاڵم نیزامــــی گومرگی تایبەت بەخــــۆی هەیە و دراوی تایبەت بەخۆیشــــی هەیە. هەروەها لەســــەر سیاسەتی دیفاعیش ئەوە دەبوا گەلێك شت یەكالیی بكرابایەوە. بۆیە ئەمڕۆ لەم بوارانەدا كێشــــەی شــــێلگیر لەنێوان هەردووالدا دروستبووە. لەبەرئەمە كــــورد بەكــــردەوە لەهەرێمــــی كوردســــتان پەی بــــەوە بــــردووە، كە فیدراڵیەت بەشــــی خواستە سیاسییەكانی ناكات، لەمەشەوە بۆ هەردووال دەركەوتووە، كە چارەسەركردنی بەگۆڕینــــی هــــەردووال نێــــوان كێشــــەكانی دەســــتور دێتەكایــــەوە. بــــۆ كوردســــتانیش تەنها بەراپرســــییەكی گشــــتگیر دێتەكایەوە، كــــە تێیدا گــــەل لەرێی ریفراندۆمــــەوە بڕیار دوای و بــــدات خــــۆی لەچارەنووســــی ســــەربەخۆیی لەگەڵ عێراق بەرەو بنیاتنانی

جۆرێك لەكۆنفیدراڵی بڕوات. سیســــتەمی كۆنفیدراڵی بــــژارەی نوێی

هەرێمی كوردستانسیســــتەمی یەكێتــــی كۆنفیدراڵی جۆرێك پێشــــمەرجی كــــە حوكمــــە لەسیســــتەمی ئەندامەكانــــی ئەوەیــــە، دەســــتەبەربوونی دەوڵەتی ســــەربەخۆبن و بەئیرادەی ئازادی گرێبەســــتێكی خۆیانــــدا لەنێــــوان خۆیــــان هاوبەشی ستراتیژی واژۆبكەن. ئەمەش بۆ ئەوەیە بەپێی وەسیقەیەك دوو یاخود چەند دەوڵەتێكی سەربەخۆ بۆ بەدیهێنانی چەندین ئامانجــــی ســــتراتیژی، هەندێك لەدەســــەاڵت بەدەســــتە خۆیــــان ســــەروەرییەكانی و هاوبەشــــەكانی نێوانیان دەسپێرن، بێئەوەی هیچیان كیانی سەربەخۆی خۆیان لەدەست ســــەروەری بنەمــــای كۆنفیدراڵــــی بــــدەن. بەفەرمــــی خــــۆی ئەندامەكانــــی دەوڵەتــــە، دەناســــێ و رێــــزی لێدەگرێــــت. بەگوێــــرەی قانونــــی نێودەوڵەتیــــش هیــــچ بنەمایەكی لێ بەكۆدەنگــــی مەگــــەر ناكرێتــــەوە، هەمــــوار

گشــــت ئەندامەكانی نەبێت. لەسیاسەتی ئەم یەكپارچەیی كۆنفیدراڵیــــەت سەردەمەشــــدا خــــاوەن دەوڵەتێكــــی چەنــــد هەمیشــــەیی سەروەرییە بۆ كاری هاوبەش. بەگشتی ئەم سیســــتەمە بەپێی پەیمانێكی هاوبەش پێكدێ و پاشــــان لەدەستورێكی هاوبەشیشدا خۆی

دەنوێنێت.ئەگــــەر بمانەوێ ســــەیری جیاوازییەكانی و فیدراڵــــی سیســــتەمی هــــەردوو نێــــوان كۆنفیدراڵی بەزمانێكی ســــادە شــــیبكەینەوە، ئــــەوە دەتوانیــــن بڵێیــــن فیدراڵیــــەت بریتیــــە لەدەســــتەبەركردنی یەكێتــــی لەنێــــوان چەند كەرت و یەكەیەكی سیاسی بۆ دروستكردنی قەوارەیەكی سیاسی یەكپارچە لەتویێی یەك دەوڵەتــــی ســــەربەخۆدا، بــــۆ وێنــــە ویالیەتە فیدراســــیۆنی ئەمەریــــكا، یەكگرتووەكانــــی روســــیا و میرنشــــینە یەكگرتووەكان. بەاڵم لەدەســــتەبەركردنی بریتییــــە كۆنفیدراڵــــی یەكێتی لەنێوان چەند یەكەیەكی سەربەخۆ بۆ بەدیهێنانی بەرژەوەندی هاوبەشــــی سیاسی و ئابووری. بەمەرجێك دەوڵەتە ئەندامەكان لەناو ئەم یەكێتییەدا خاوەن ســــەروەریی و ســــەربەخۆیی خۆیــــان بن. بۆ وێنــــە یەكێتی ئەوروپا نمونەیەكــــی كۆنفیدراڵییە. هەروەها ئەگەری ئــــەوە هەیە چەند یەكەیەكی دیكەی فیدراڵیــــش بــــەرەو جاڕدانــــی كۆنفیدراڵیەت

بڕۆن. ئێستا كاتی ئەوەیە بپرسین ئایا كۆنفیدراڵی بــــۆ رێكخســــتنەوەی پەیوەندییەكانــــی نێوان هەولێر و بەغداد دەشــــێت؟ بێگومان ئەوەی ئێســــتا هەولێــــر هەنــــگاوی بۆ دەنێ بەقســــە و بۆچوونــــی پســــپۆڕان بریتیــــە لەبــــژارەی هەڕەشــــەكەی پێدەچــــێ كۆنفیدراڵیــــەت، سەرۆكی هەرێمی كوردستانیش بۆ جاڕدانی دەوڵــــەت مەبەســــتی لەكۆنفیدراڵیــــەت بێت. بــــەاڵم بــــۆ دەســــتەبەركردنی كۆنفیدراڵیەتی "عێراق-كوردســــتان" ئەوە پێویســــتە پێشتر هەرێمــــی كوردســــتان ســــەربەخۆیی خۆی جاڕبــــدات. ئینجــــا هەرێــــم ســــەرلەنوێ داوا لەعێراق بكاتــــەوە، كە پێكــــەوە قەوارەیەكی هاوبــــەش پێكەوەبنێــــن. بۆ نمونــــە لەدۆخی هەرێمــــی ئــــەوە نوێــــدا، كۆنفیدراڵیەتــــی جیادەكاتــــەوە، ســــنورەكانی كوردســــتان سەروەری خۆی دەسەپێنێ و دراوی تایبەت چاپدەكات، بــــۆ نمونە دیناری كوردســــتانی جێــــی دیناری عێراقــــی دەگرێتەوە. هەروەها سیاســــەتی بەرگری خــــۆی رێكدەخاتەوە و دەبێـتــــە خاوەن ســــوپای تایبــــەت بەخۆی و ...هتد. دەبێ بزانین كەی هەولێر ئەم بڕیارە

چارەنووسییە دەردەكات!

24 ژماره 229 2014/5/3

سياسەت

24 ژماره 229 2014/5/3

دوو هۆكاری سەرەكی ناوخۆیی و دەرەكی رێگرن لەبەردەم ویالیەتی سێیەمی مالیكی

ژماره 229 2014/5/3 25

سياسەت

ماراسۆنه نه فه ســـگیره که ی هه ڵبژاردنی په رله مانی عێراق له حاڵێکدا به ڕێوه چوو، که وه ک ســـێیه مین هه ڵبژاردنی سه رتاسه ری له دوای رووخانی ژێمی به عس و یه که مین چوونـــه ده ره وه ی دوای لـــه هه ڵبـــژاردن هێزه کانـــی ئه مریـــکا دێتـــه ئه ژمـــار. ئـــه م هه ڵبژاردنه له هه لومه رجێکدا به ڕێوه چوو، که قه یرانی سیاسی، توندوتیژی، گه نده ڵی ئیـــداری و ئابووریـــی، کێشـــه ی ئه منـــی، به ڕێوه به ریـــی و ملمالنێـــی دەســـتەگەریی و سیاســـی و ...هتد، له به رده م ده ســـه اڵتی مه رکه زی که ڵه که بوونه . ئه م هه ڵبژاردنه به به راورد له گه ڵ هه ڵبژاردنه کانی پێشووتر هه ســـتیاترە و لـــه زۆر رووه وه گرنگـــی خۆی هه یـــه . ئه مریکیه کان خاکی عێراقیان له ژێـــر جێهێشـــتووه و هەڵبژاردنەكـــەش چاودێری راسته وخۆی خودی عێراقیه کاندا به ڕێوه چوو، ملمالنێی سیاسی گه یشتۆ ته لوتکه و عێراقی به ره و دۆخێک بردووه ، که تـــا ئەوپەڕی نادیاره ، نزیکەی ته واوی هێز

و الیه ن و ره وته سیاســـیه کان له به رامبه ر مالیكـــی و هاوبیره کانی، ســـه نگه ربه ندیان کردووه ، به جۆرێک که ســـیمای سیاســـی و یـــه ک له وان هه ڵبـــژاردن، حاڵه تێکی دوو جه مســـه ری به خۆوه گرتووه ، سه رئه نجام ئه وه ی به پێچه وانه ی خوله کانی پێشووی هه ڵبژاردن، ئـــه م جاره هیچ کام له الیه ن و ره وته سیاسیه کان ئاماده نه بوون پێکه وه ئیئتیـــالف یـــان هاوپه یمانـــی پێـــک بێنـــن، ئه مه ش ئاماژه یه که بۆ ملمالنێ و جه نگێکی سه ختی سیاسی له نێوان سه رجه م پێکهاته

سیاسیه کانی ئه م واڵته.تـــه وه ری و مه ســـه له هه ســـتیارترین سیاســـی له م هه ڵبژاردنه دا، چڕکردنه وه ی مالیكـــی نـــوری بـــۆ الدانـــی هه وڵه کانـــه له ده سه اڵت و سه رئه نجام هێنانه خواره وه ی له کورســـی ســـه رۆک وه زیـــری. مالیكـــی له زۆر رووه وه له ژێر زه خت و فشـــاردایه ، چۆنیه تی ته عامولی ناوبراو له گه ڵ که یسه ئه منیـــه کان، بوونـــی گه ندڵـــی به ربـــاڵو و

ناسڕ مورادی

رۆژه سه خته کانی مالیكیسەركەوتنەوەی مالیكی ئەزموونە

دیموكراسیەكەی عێراق بەرەو مەرگ دەبات

26 ژماره 229 2014/5/3

مالیكی لەكاتی سەردانێكی بۆ ئێران

سياسەت

هه مه گیـــری ماڵیی و ئیداری، ســـه ره ڕۆێی له به رێوه بردنی واڵت، بێتوانایی له ئیداره ی قه یرانی ئه له نبار، چۆنیه تی هه ڵســـوکه وت له گـــه ڵ پێکهاته کانی ئه م واڵتـــه به تایبه تی ســـوننه و کـــورده کان، که مته رخه مـــی یان به جۆرێک الیه نگری له زۆرێک له هاوکێشه سیاســـیه کانی ناوخـــۆ و ته نانه ت ناوچه که پرســـه گرفـــت و ئـــه و کـــۆی ...هتـــد، و ئاڵۆزانـــەن، که ئه م هه ڵبژاردنه یان کردووه به مه یدانـــی رووبـــه روو بوونـــه وه له گه ڵ مالیكـــی، تاڕاده یه ک کـــه عه یاد عه الوی بۆ دوای هه ڵبژاردن باس له ئیمکانی پێکهاتنی ئیئتیـــالف لـــه گـــه ڵ حه کیـــم و ســـه در و کـــورده کان ده کات، بۆ دوورخســـتنه وه ی هه ندێـــک کـــه ئـــه وه ی یـــان مالیكـــی، له سه رچاوه کان باس له وه ده که ن، که به م دواییانه ئه حمه د چه له بی ل ەســـه ردانه که ی بۆ ئێران په یامی ئه مریکاییه کانی گه یاندۆته الی گـــه وره به رپرســـانی ئێرانی، که گوایه ئیتـــر ئه مریکیـــه کان بـــۆ جارێکـــی دیکـــه رایـــان له ســـه ر دانـــی پۆســـتی ســـه رۆک وه زیران به مالیكی نییه . ســـەرەڕای ئه مانه مه رجه عییه تـــی عێراقیش له دژایه تی له گه ڵ ســـیگناڵیان و ئامـــاژه هه ندێـــک مالیكـــی

ناردووه . بژارده کانی رکابه ری مالیكی

نزیکەی ته واوی ئیئتیالفه سیاســـیه كان هـــه ر له ئێســـتاوه لـــه بیـــری دۆزینه وه ی ئـــه م مالیكـــی. بـــۆ جێگره وه یه کـــن راســـته وخۆ به شـــێوه ی بیرۆکه یه شـــیان ئـــاراوه . هێناوه تـــه ناڕاســـته وخۆ و بـــه ئەلوەتەنیـــه ئیئتیالفـــی نێـــوه دا لـــه م پۆســـتی بـــۆ عـــه الوی ســـه رۆکایه تی ســـه رۆک وه زیـــران هیـــچ به ربژێرێکیـــان کـــه رایانگه یانـــدووه، و دیارنه کـــردووه له گه ڵ ره وته سه که وتووەكانی هەڵبژاردن کـــه ســـوننه کان پێکدێنـــن. هاوپه یمانـــی به رچاوتریـــن رێبه ره کانیان له ژێر چه تری )ئەلموتەحیدون( به ســـه رۆکایه تی ئوسامه بۆچوونێکـــی کۆبوونه تـــه وه، نوجەیفـــی هاوشـــێوه یان هه یـــه ، هه رچه نـــدە هه ندێک له شرۆڤه کاران گریمانه ی ئه وه ده که ن، که ســـه ره ڕای ئه وه ی ره خنه ی توند له مالیكی ده گـــرن، هاوکات له بیری نزیکایه تی له گه ڵ مالیكیدان و له ئه گه ری رێککه وتن له وانه یه ده ســـت کۆمارییـــان ســـه رۆک پۆســـتی بکه وێت. عه مار حکیم سەرۆكی ئەنجومەنی بـــااڵی ئیســـالمی لەعێـــراق، که به لیســـتی مواتن دابه زیوه ، ســـێ به ربژێریان بۆ ئه م

پۆسته ئاماده کردووه، که بریتین له بەیان جەبـــر ئەلزوبەیـــدی، وه زیـــری ناوخـــۆ له کابینه ی ئه یـــاد عه الوی و وه زیری دارایی عەبدولحوســـێن مالیكـــی، له كابینەكـــەی عەبتـــان پارێـــزگاری پێشـــووی نه جـــه ف، دیـــاره شانســـی کـــه ئه حمـــه د چه له بـــی که متـــره، ئه گه رچـــی رێبه رانـــی ئه نجومنی بـــااڵ ده ڵێـــن له ئه گه ری رێککه وتـــن الریان له ئه حمه د چه له بی نییه . ره وتی ســـه دریش )عەلـــی دوای الزم( پارێـــزگاری میســـانی ده ستنیشان کردووه ، پارێزگارێک که ساڵی 2012 له الیـــه ن گۆڤاری )لـــۆس ئانجلۆس تایمز(ه وه وه ک ســـه رکه وتووترین سیمای ده وڵه تـــی خۆجێی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســـت ده ستنیشـــانکرا، هه روه ها محەمەد ساحب ئەلدەراجـــی وه زیـــری ئاوەدانكردنـــەوە و نیشـــتەجێكردن لـــه كابینەكـــەی مالیكی و بەهـــا ئەعرەجـــی ســـه رۆکی فراکســـیۆنی

ســـه در له ره وتـــی نزیـــک ئەلئەحـــراری به ربژێره کانی دیکه ن.

مالیكـــی ده وتـــرێ حاڵه شـــه وه بـــه م شانســـێکی دیکـــه ی له بـــه رده م دایـــه بـــۆ گه یشـــتن به کورســـی ســـه رۆک وه زیران، هه رچه ند پێشبینی ئه وه ده کرێ، که له چاو رابـــردوو رێژه ی کورســـیه کانی دابه زێت. ئه گه ر کورسیه کانیشـــی زیـــاد بکه ن، ئه وه مانـــای ئـــه وه ناگه یه نێ کـــه به ته نیا بتوانێ حكومـــەت پێکبێنـــێ، چونکه ده بـــێ له گه ڵ باقی ره وته کانی دیکه به جۆرێک له ئیئتیالف بـــگات. کێشـــه که ی مالیكیش رێـــک لێره وه ده ست پێده کات، له به رئه وه ی هیچ الیه نێک

نایه وێت هاوپەیمانیەتی لەگەڵدا بكات.پێشـــبینیکردنی بـــراوه ی ســـه ره کی ئه م هه ڵبژاردنـــه گه لیـــک دژواره ، سیســـته می ته ناســـوبی به پێـــی عێـــراق هه ڵبژاردنـــی ده نگـــه کان دارێژڕاوه ، که زۆرتر شـــانس

ژماره 229 2014/5/3 27

سياسەت

ئەمریكا: هەڵبژاردنەوەی نوری

مالیكی مەترسی جەنگێكی ناوخۆی دژواری لێدەكرێت

لـــه م ره هه نده وه کاتێک باســـی دوا رۆژی هه ڵبژاردن و چاره نووســـی کورســـیه کان ده کرێت، یەكســـەر باســـی چاره نووســـی

هه رکام له و پێکهاتانەش دێته ئاراوه .دواڕۆژی هه ڵبژاردن نه ته نیا بۆ مالیكی، به ڵکـــو بـــۆ دۆســـت و هاوپه یامه کانیشـــی ســـه فه وی پیـــاوه ســـه ختن. رۆژانێکـــی کـــه زه رده شـــتیه که )نازناوێـــک و مالیكـــی بـــۆ عێراقـــی په رله مانتارێکـــی دانابـــوو( کـــه به ڕێوه به ری سیاســـته کانی ئێرانه له ناوچه که، قه ده ر و چاره نووســـی به کۆتایی ئه م هه ڵبژاردنه کۆتایی پێنایه ت. گروپـــه و لـــه ره وت کام هیـــچ له الیـــه ک سیاســـیه به شـــدارەكانی هه ڵبژاردن به ته نیا ناتوانـــن براوه بـــن، له الیه کی دیکه شـــه وه هیـــچ کامه یـــان ) چ پێش هه ڵبـــژرادن و چ پاش هه ڵبـــژاردن( نایانه وی له گه ڵ مالیكی پێک بێـــن، هه ربۆیـــه ئاســـۆیه کی ناڕوون چاوه ڕوانـــی پیـــاوه هاوپه یمانه که ی ئێران ده کات، ئه وه ی کاروباری مالیكی ســـه ختر ده کات، ته نیا هه ڵوێســـت و کاروکرده وه ی و به نه یـــاران به رامبـــه ر دوژمنکارانـــه ی رکه به رانی سیاســـی خـــۆی نه بووه، به ڵکو شکســـت و گرژی و ئاڵۆزیی له سیاســـه تی ناوخۆیی و ده ره کی، که خۆی له هه یمه نه ی قه یرانێکـــی و سیاســـی به ســـتێکی بـــن گشـــتگیردا ده بینێتـــه وه، ته نگیان به م پیاوه

هه ڵچنیوه .ده رکه وتنی چاره نووس و ده ره نجامه کانی ئه م هه ڵبژرادنه ره نگه هه فته کان و مانگه کان پێکه وه گرێبدات، لـــه وه ش زیاتر کۆمه ڵێک به رژه وندی ناوخۆیی و ده ره کی له پشـــت ده رگا داخراوه کان، به شـــاراوه یی ده ســـت ده خه نه ناو ده ستی یه کتر، تا ئاڕاسته یه کی دڵخواز ببیننـــه وه، هه ربه م پێیه ش وه اڵمی

زۆر له پرسیاره کان ده درێنه وه، ئه گه رچی له وانه یه پرســـی نوێ و پرســـیاری نوێ و

هاوکێشه ی نوی بێنه کایه وه .ســـه ره و ســـه ره تایی دیموکراســـیه ڕێیه کـــه ی عێـــراق ته نانـــه ت ئه گـــه ر بـــه م ئه زموونانـــه ی هه ڵبـــژاردن له ســـه ر پێـــی خـــۆی راوه ســـتێ، هاتنـــه وه ی مالیكـــی بۆ نـــاو گه مه کـــه ، عێراق و دیموکراســـیه که ی ده بـــات، بـــه ره و ســـه ره مه رگی سیاســـی هه روه ک چۆن ئێســـتا له ئاست کورده کاندا ئه ژنۆی شکاوه و چیدی ناتوانێ له سه رپێ

راوه ستێ.بەراییەكانـــی ئەنجامـــە گوێـــرەی بـــە هێـــزە لەئاســـتی هەڵبژاردنـــەش، ئـــەم سیاســـیە شـــیعیەكاندا، ئیئتیالفی مواتن بە ســـەرۆكایەتی عەمـــار حەكیم، ســـەرۆكی ئەنجومەنی بااڵی ئیســـالمی، لەپێشەوەیە. بـــە قانـــون دەوڵەتـــی ئەویـــش دوای سەرۆكایەتی نوری مالیكی دێت و رەوتی

سەدریش لە پلەی سێیەم دایە.لە ئاســـتی هێزە سیاسیە سونییەكانیش، ئیئتیالفـــی موتەحیـــدون بە ســـەرۆكایەتی ئوســـامە نوجەیفـــی ســـەرۆكی پەرلەمان زۆرینەی دەنگەكانی بەدەستهێناوە. دوای ئەویش لیستی ئەلوەتەنیەی ئەیاد عەلالوی دێت، كە كەســـایەتیەكی سیاســـی شیعەیە و ســـوننەكانیش دەنگـــی پێدەدەن. ســـاڵح موتڵەگی ســـەرۆكی ئەنجومەنـــی دیالۆگی

نیشتیمانیش لە پلەی سێیەم دایە.ســـەرچاوە عێراقیە ئاگادارەكانیش باس لـــەوە دەكەن، كە ئەگەری خولی ســـێیەمی ســـەۆكایەتی بـــۆ نـــوری مالیكـــی الوازە لەبـــەر دوو هۆكاری دەرەكـــی و ناخۆیی. سەرچاوەكە ئاماژە بەوەش دەدات، كە لەو دانوســـتانەی قاسم ســـلێمانی سەركردەی لەماوەكانـــی ئێرانـــی قودســـی ســـوپای ســـەركردە لەگـــەڵ لەبەغـــدا پێشـــوودا سیاســـیە جیاوازەكان ئەنجامیـــداوە، بۆی دەركەوتووە، كە كۆی الیەنە سیاســـیەكان

دژی ویالیەتی سێیەمی نوری مالیكین.لە الیەكی تریشەوە ئەمریكیەكانیش، كە لەهەڵبژاردنی پێشوو پشـــتیوانی مالیكیان دەكرد، لەم هەڵبژاردنەدا بەخۆشـــحاڵیەوە پێشوازی لەشكستی مالیكی دەكەن، چونكە هەواڵگرییەكانـــی لێكدانـــەوە بەگوێـــرەی و مالیكـــی هەڵبژاردنـــەوەی ئەمریـــكا، بردنەوەی ویالیەتی ســـێیەمی، مەترســـی دژواری ناوخـــۆی جەنگێكـــی روودانـــی

لێدەكرێت.

الیه نـــه و به حیـــزب ده دات ئیمـــکان و به ده ســـتهێنانی هه ربۆیـــه بچووکـــه کان، زۆرینـــه ی ده نگه کان به گوێره ی پێویســـت بۆ پێکهێنانی کابینـــه له الیه ن گرووپێکه وه ئاســـته م دێتـــه به رچـــاو. ئـــه وه ی روونـــه مالیكی به ته مایه بۆ جارێکی دیکه سوکانی ده ســـه اڵت به ده ســـته وه بگرێـــت، ئه مه ش جۆرێـــک ســـوننه کان و کـــورده کان الی لەنیگه رانی ده خوڵقێنێ. پراکتیکی سیاســـی له عێـــراق ئه وه مان پێده ڵـــێ، که جه وهه ر و سروشـــتی سیاســـه ت و خـــودی ملمالنێی سیاســـی له عێـــراق گرێـــدراوی فاکتـــه ری شوناسه ، له بنه ڕه تدا ملمالنێی سیاسی له م واڵته شتێک نییه جگه له ملمالنێی ناسنامه و شـــوناس وهه وڵـــی هـــه ر کامه یـــان بـــۆ په راوێزخستن یان نزیکبوونه وه له بازنه ی شوناســـی سیاســـی تایبـــه ت، کـــه خـــۆی ده بینێتـــه وه. ده ســـه اڵتدا له چوارچێـــوه ی

28 ژماره 229 2014/5/3

سياسەتسياسەت

لەم رۆژانەی دواییدا وەرچەرخانێكی گەورە لەریزەكانی بزوتنەوەی سیاســــی كوردســــتانی باكووردا خەریكە روودەدات، تائێستاش نێوەندە میدیایــــی و ساســــییەكانی هەرێمی كوردســــتان بەوجــــۆرەی شــــیاوە پەییان پێنەبــــردوە، یاخود بەقەد قەبارەی خۆی هەســــت بــــە گرنگییەكەی ناكــــەن. ئــــەم پرســــەش هەڵوەشــــانەوەی پارتی ئاشــــتی و دیموكراســــی- بەدەپــــە و چونەریزی كــــە گەالن-هەدەپەیــــە، دیموكراســــی پارتــــی یەكەمیــــان پارتییەكــــی كوردســــتانییە و لەنــــاو جوگرافیــــا و كۆمەڵگــــەی كوردســــتانیدا خــــۆی پێناســــەكردوە و ئــــەوەی دووەمیشــــیان، واتــــە هەدەپــــە، پارتییەكــــی توركیاییــــە و لــــە ئیتیالفی چەپەكانــــی تورك و كورد پێكهاتووە و لەرووی

ناسنامەشەوە توركیاییە. ئــــەم وەرگۆڕانــــە جارێكــــی دیكــــە زاراوەی "تەنگژەی ناسنامە"ی هێناوەتەباسەوە. تەنگژەی ناســــنامەش رێك ئەو مەقولەیە رۆشندەكاتەوە، دیموكراســــییەوە، پارامەتــــری بەهــــۆی كــــە ناســــنامەی نەتەوەیــــی لەباكووری كوردســــتان دووچاری شێوان كردوە. تێكەڵبونی پارامەتری دیموكراســــی و چەمكــــە چەپگــــەراكان لەگــــەڵ ئایدیــــا لیبراڵیــــەكان هەتــــا دێت بزاڤی سیاســــی لەباكووری كوردستان زیاتر و زیاتر لەناسنامە كوردی و بەستێنی كوردستانی دووردەخاتەوە. پێشــــتر ئەنتەرناســــیۆنالیزمی چەپ ئەم شێوانی پێناسەی دروستدەكرد. ئەومڕۆش ئاوێـتەبونی چەمكەكانــــی لیبرالیزم-چــــەپ ئــــەم "ئانۆمی"ییە كولتــــوری و ناســــنامەییە دەخوڵقێنــــن. ئەمەش رێــــك بزاڤی سیاســــی باكــــووری كوردســــتانی لەبەردەم دووڕیانەیەكدا داچەقاندوە، كە بریتیە

لە: كوردستان یان توركیا؟ قەڵشەكانی ناسنامە لەنێوان گروپە ئەتنییە

جیاوازەكانكۆمەڵگــــەی توركیــــا لەوەتی مســــتەفا كەمال ئاتاتورك ویستی بەزەبری هێز تێیدا یەكپارچەیی ناســــنامەی نەتەوەیــــی تێــــدا بەدیبهێنــــێ، هەتــــا ئەمڕۆش هەر دەمدەكاتەوە. ئەم قەڵشــــە بەهیچ شــــێوەیەك پڕنەبۆتەوە هیچ، بەڵكو بەرابوردنی دەم هــــەر هەراوتر دەبێـتــــەوە. ئەمڕۆ عەبدولاڵ ئۆجەالنیــــش دەیەوێ بەتێكەڵكردنی چەمكەكانی چــــەپ و لیبرالیزمی نوێ ســــەرلەنوێ بەئالیەتی یەكپارچەسازیەكی ناسنامەیی بەناوی "توركیا" "بەتوركیاییبــــوون" بەنــــاوی پرۆســــەیەك و پێــــداوەكان زۆربــــەی بــــەاڵم بهێنێتەكایــــەوە. دەگێڕنــــەوە هەوڵدانــــی بەتوركیاییبــــوون هــــەر لەمۆدێلــــی ئاتاتوركییــــەوە هەتاوەكــــو مۆدێلــــی ئەردۆغانیــــەت و تاوەكو مۆدیڵــــی ئاپۆییەكەی، ئەستەمە ســــەركەوتنێكی وا بەدەســــت بهێنێت، چونكــــە قەڵشــــە كولتــــوری و ناســــنامەییەكان ریشــــەیان گەلێك قوڵە و بەئاسانی و بەئالیەتی یەكپارچەســــازی "تاكناســــنامە"ی بااڵدەســــتەوە

كوردستان یان توركیا؟تەنگژەی ناسنامەی میللی و

وەرچەرخان لەبەدەپەوە بۆ هەدەپە

بەشی سیاسەت

قەیرانی ناسنامە لە شێوانی ناسنامەی نەتەوەییەوە سەرهەڵدەدات

"بیندیكت ئەندرسن"

تێكەڵبونی چەمكە چەپگەراكان لەگەڵ ئایدیا لیبراڵیەكان تادێت بزاڤی سیاسی لەباكووری كوردستان

زیاتر و زیاتر لەناسنامەی كوردی و بەستێنی كوردستانی دووردەخاتەوە

28 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 29

سياسەتسياسەت

بەدینایەت.و یەكپارچەیــــی نەتەوەیــــی، ناســــنامەی تێكجۆشــــانی نەتەوەیی گروپــــە ئەتنییەكانی ناو یــــەك دەوڵــــەت، لــــەو بابەتــــە گرنگانــــەن، كە لە كۆمەڵگــــە فرەئەتنــــۆس و "پۆلــــی ئەتنیك"ەكاندا لەبواری كۆمەڵناســــی سیاسیشــــدا مشــــتومڕی زۆر دەنێنەوە. زاناكان دەڵێن ئەوكاتە ناسنامەی نەتەوەیی دەشــــێوێت و كۆمەڵگــــە رووبەرووی قەیرانی ناسنامەی نەتەوەیی دەبێتەوە، كە خودی كۆمەڵگــــە و بەتایبــــەت نوخبــــە بەڕێوەبەرەكەی دووچاری دیاردەی بێبەشــــبوون لەو ناســــنامە رەنگــــدەرەوەی كــــە بووبێـتنــــەوە، نەتەوەییــــە بەهــــاكان و بەرژەوەندییەكانی ئــــەو كۆمەڵگەیە بێت، كــــە رۆڵی چەترێك بۆ داپۆشــــینی تێكڕای یەكێــــك لێــــرەدا بگێڕێــــت. وردەكولتــــورەكان لەتەنگژە گەورەكانی توركیا قەڵشــــی نەتەوەیی و ناســــنامەیی لەنێوان دوو گرووپی ئەتنۆســــی كــــورد و توركــــە، كــــە ئــــەو واڵتــــەی لــــەرووی كولتورەوە كردۆتە واڵتێكــــی لەبەریەك ترازاو. بۆیــــە هەوڵەكانی یەكپارچەســــازیی ئــــەو واڵتە لەمستەفا كەمالەوە تاوەكو ئەردۆغان و ئۆجەالن بــــۆ ئەوەیــــە ئــــەم دوو ناســــنامە پێكداهەڵگژاوە

یەكبخەنەوە. لێرەوە پێــــداوە زانســــتییەكانی كۆمەڵناســــی سیاسیش پێماندەڵێن یەكپارچەسازی راستەقینە بــــەو میتۆد و میكانیزمــــە نایەتەكایەوە، كە یەك ناســــنامە بااڵدەســــت بێت و لەرێــــی ئالیەتەكانی بەرهەمهێنــــەری دەســــەاڵت و هێزەوە ناســــنامە بچوكتــــرەكان گرمۆڵەبــــكات. بەڵكــــو لەرێگــــەی ئــــەو ســــازوكارەوە دێتەدی، كــــە هەموو گروپە ئەتنییەكان بەقەد قەبارەی خۆیان لەپێكەوەنانی سیســــتەمی سیاســــی و سیاســــەتی كولتــــوری بەشــــدارییەكی واڵتــــەدا ئــــەو ناســــنامەیی و رۆڵیــــان هەروەهــــا هەبێــــت. راســــتەقینەیان شایستەســــاالری بنیاتنانــــی سیســــتەمێكی لــــە لەپێكهاتی سیاســــی و كۆمەاڵیەتی واڵتدا بگێڕن. ئەم سیاسەتی بەشداری راستەقینەیە لەپێكهاتی سیاســــی و كولتــــوری واڵتــــدا دەبــــێ لەرێگەی میكانیزمە ئاشــــتیانە و ئەقاڵنیانەكانەوە بێـتەدی ناســــنامەییە جۆربەجــــۆرە دیــــدگا تێكــــڕای و جیــــاوازەكان لەســــەر میحوەرە گشــــتی، گرنگ دەبــــێ ئەمــــەش یەكبخــــات. هاوبەشــــەكان و بەشــــێوەیەك بێت كە گروپــــی گرمۆڵەبوو دەبێ ناسنامەی خۆی لەسیستەمی سیاسیدا ببینێتەوە و هەست بەهاوبەشی راستەقینە بكات. ئەمەش بەشێنەیی هەستی ئینتیمای هاوبەش بۆ دەوڵەت و واڵت دەستەبەردەكات. بۆیە ئالێرەوە جیاوازی و فرەجــــۆری ئەتنیكــــی لەهەڕەشــــەوە بۆ هەلی پۆزەتیــــڤ وەردەچەرخێــــت و تــــاك و كۆمەڵی گرمۆڵەبوو ئینتیمایان بۆ ئەو ناوەندە سیاســــییە دەبوژێتەوە، كــــە پێیدەگوترێت "ئەنكەرە". ئەگەر ئــــەم بەشــــدارییە راســــتەقینەیە بەدیبێــــت، ئەوە

ئاسایشــــی نەتەوەیی دەستەبەردەكات و ئاشتی كۆمەاڵیەتیشی لێدەكەوێتەوە.

وەرچەرخــــان لە بەدەپەوە بۆ هەدەپە چی لێدەكەوێتەوە؟

ســــەركردانەیە لــــەو یەكێــــك ئۆجــــەالن كــــە هەمیشــــە بــــە كارە تیۆرییەكانــــی هەوڵــــی داوە. سیاســــییەكانی پرســــە چارەســــەكردنی هەندێكجاریــــش و ســــەركەوتووە گەلێكجــــار لەبۆچونەكانــــی هەندێــــك ســــەرنەكەوتووە. راســــتییەكانیان پێكاوە و هەندێكشــــیان هەڵەیان لێكەوتۆتەوە. لەوەتی دەسگیركراوە و پرۆسەی ئیمرالــــی هاتۆتەكایــــەوە، ناوبــــراو ویســــتویەتی لەرێگــــەی خەباتی لیــــگال و قانونییەوە ئالیەتێك بۆ چارەســــەركردنی پرســــی كورد بدۆزێتەوە. بۆ ئەمەش ماوەی چواردەســــاڵە هەمیشــــە ئەو رەخنەیەی ئاڕاســــتەی سەركردەكان و نوخبەی سیاســــی كــــورد لەباكوور كــــردووە، كە تاوەكو ئێستا بەمحەلی )تۆ بڵی كوردستانی( ماونەتەوە و نەیاتوانیــــوە خۆیــــان بكــــەن بــــە "توركیایــــی". ئالەمەوە لەساڵی پارەوە دوای ئەوەی پرۆسەی نەورۆزی رابــــردوو بەبڕیاری خــــۆی هیدایەت دەكات، داوای ئــــەوەی كــــردووە، كــــە بەدەپــــە لەبۆتــــەی هەدەپەدا بتوێتەوە، بۆ ئەوەی ئالیەتی

"بەتوركیاییبوون"ەكە بێتەدی. لەبەرئەمە لــــەدوای هەڵبژاردنە محەلییەكانی مارســــی رابــــردوو بەرەبــــەرە ئەم ســــتراتیژییە پیادەدەكرێــــت. هەندێــــك لەچاودێــــران پێیانوایە بەدەپەی كوردســــتانی پاكتاودەكرێ و دەكرێت بەقوربانی هەدەپەی توركیایی. ئێســــتا پسپۆڕان دەپرســــن داخۆ بۆچی سیاســــەتی كــــوردی ئەم بڕیــــارە دەدات و هۆكارەكانی پشــــتپەردەی ئەم وەرچەرخانە سیاسی و ناسنامەییە چیین؟ ئەی جیاوازییەكانی نێوان بەدەپە و هەدەپە لەمەودوا چۆن تەمســــیل دەكرێت؟ رۆڵی ئاپۆ چییە؟ تەها ئاقیۆڵ رۆژنامەنوس و نوسەری تورك بەچڕی لەســــەر ئــــەم بابەتە رۆیشــــتووە و دەنوســــێت "ئۆجــــەالن پارتییەكی نوێ دادەمەزرێنێت و ئەم پارتییەش دەبێتە پارتییەكی چەتر" و بۆ ئەوەشە كــــە دوای ئازادبونی خۆی تێیــــدا كاربكات. ئەم لەكــــوردەكان بــــەرای هەندێــــك وەرچەرخانــــە بــــۆ لەكوردســــتانیبونەوە وەرچەرخانێكــــە توركیاییبــــوون. جیاوازییەكەیــــش لەنێوان دوو جەمســــەری فەرهەنگــــی بەنــــاوی كوردســــتان و توركیادایــــە. تەهــــا ئاقیــــۆڵ دەڵێــــت "ئۆجەالن لەئیمرالییەوە باسی ئەوەی كردووە، كە دەیەوێ رێبــــازی ماهیــــر چایــــان درێــــژە پێبــــدات )ئــــەم رێبازەیش ریبــــازی چەپی توركە( و بۆ ئەمەش ئۆجەالن دەنوسێت: من خەباتم بەرێبازی ماهیر چایان و بەسەمپاتی ئەوە دەستپێكرد. ئەوە چل ساڵە لەرێچكەی ماهیر چایاندا درێژە بە تێكۆشان دەدەم. ئەمە ئەمانەتی چل ساڵەی ماهیرە بەمنی داوە و منیــــش ئەوە چل ســــاڵە هەوڵدەدەم ئەم

ئەمانەتە لەرەهەندەكانی خەباتیەوە بەباشــــترین شــــێوە ســــەربخەم. ئێســــتا كاتی هاتووە و ئەم

ئەمانەتە تەسلیم دەكەمەوە". ئــــەم ئەمانەتــــە تەســــلیم بەكــــێ دەكاتــــەوە؟ گــــەالن، دیموكراتــــی بەپارتــــی بێگومــــان واتــــە هەدەپــــە كــــە پارتییەكــــی چەپــــی قانونــــی توركیاییە! بەقســــەیەكی ئاشــــكراتر ئــــەم پارتیە نــــەك بەمەبەســــتی بەدەســــتهێنانی جەماوەری بەمەبەســــتی زیاتــــر بەڵكــــو بەرفراوانتــــر، ئایدیۆلۆژی بنیاتدەنرێت. بەقســــەی تەها ئاقیۆڵ مەبەســــت بەرفراوانتــــر جەمــــاوەری لەباتــــی لەپێكەوەنانی هەدەپە درێژەدان بەرێبازی ماهیر چایانە كە رێبازێكی ماركســــی لینینی بووە. ئەم ئەمانەتەی ئۆجەالنیش بۆ ئەوەیە، تاكو لەســــەر ریبازی ماهیر چایان واتە "شۆڕشی دیموكراتی میللــــی" بەئەنجــــام بگەیەنرێــــت. دیــــارە پێشــــتر لەپەیمانــــی كەجەكەدا ئاماژە بەســــەرخەتەكانی ئەم رێبازە كراوە و بەفەرمی نوســــراوە "لەدژی لیبراڵ دیموكراســــی، ئەوە سیســــتەمی كۆمۆناڵ بەمجۆرەیــــش و پیادەدەكەیــــن" دیموكراســــی دیموكراسی خۆرئاوایی رەتدەكەنەوە. بەقسەی ئاقیۆڵ ئەمەش شــــێوەیەكی نزیك لەسیســــتەمی تۆتالیتاری "جەماهیریی"یی قەزافییە كە پێیوابوو

دیموكراسی راستەوخۆیە! ئەم وەرچەرخانە پێناچێ هەرئاوا بەســــانایی تێبپەڕێــــت، چونكــــە بەبۆچونــــی چاودێران ئەمە تەنگــــژەی ناســــنامە قوڵتردەكاتــــەوە و پرســــی مشــــتومڕ. دەخاتــــەوە توركیــــا و كوردســــتان لێبكەوێتــــەوە بومەلــــەرزەی پێدەچــــێ بۆیــــە بــــۆ "كوردســــتان" و جۆرێــــك لەهەڵگەڕانــــەوە بهێنێتەئاراوە. دیارە پێش ماوەیەك سەاڵحەدین دەربڕیبــــوو. خــــۆی نائاســــودەیی دەمیرتــــاش پەرلەمانتــــاری تــــان ئاڵتــــان بەمدواییانەیــــش ئیسالمگەرای بەدەپە خەریكە ئااڵی ناڕەزایەتی هەڵدەگرێت. ئاڵتان تان ســــەبارەت بەم هەنگاوە پارتییــــە "ئــــەم دەڵێــــت و دەدات هۆشــــداری چەتــــرە پەیوەندی بەجەمــــاوەری زیاترەوە نییە و تەنهــــا بۆ لــــەدەور یەك كۆكردنــــەوەی چەپە مارژیناڵەكانــــە و موســــڵمانەكان و لیبراڵەكانــــی تێناكــــەن. رووی شــــێوەیەك بەهیــــچ توركیــــا ئەمەش بــــە "پێشــــلەرزە"ی پێكدادانــــە فیكری و سیاســــیەكانی ناو ئــــەم الیەنــــە لەقەڵەمدەدرێت. بەمجۆرە ئۆجەالن دەگەڕێتەوە بۆ ســــەر رێبازە ســــەرەكی و سەرەتاییەكەی خۆی، واتە رێبازی كاركركــــردن و زانكــــۆ ســــەردەمی خوێندنــــی لەریــــزی رێكخــــراوە خوێندكارییەكانــــی ســــەر بەچەپی تورك. ئەمەش سەرلەنوێ چەمكەكانی ئاسیمیالســــیۆن و تەنگــــژەی ناســــنامە لــــەالی ئــــەم الیەنە زیندوودەكەنەوە، كــــە هەم دەیەوێ كوردســــتانی بێت و هەم توركیاییش. ئەمەش لە لۆژیكێكــــی مەحاڵ دەچێت كــــە "دوو پێ بەیەك

پێاڵودا دەكات".

ژماره 229 2014/5/3 29

30 ژماره 229 2014/5/3

"مەال عەبدولڕەحمان قادر" ناســـراو بە "مەال عەبدولڕەحمان هەمزەكۆری"، یەكێكی تـــرە لە زانا تێكۆشـــەرەكانی گونـــدی خەڵكـــی كوردســـتان. "هەمزەكـــۆر"ە، كـــە گوندێكی ناوچەی

قوشتەپەیە.ئـــەو زانا گەورەیە لە ســـاڵی 1931 لەدایكبـــووە، هـــەر لـــە تەمەنـــی 7-6 ساڵیدا دەســـتی بە خوێندنی مەالیەتی كـــردووە، الی مامۆســـتا مـــەال بەكر، تەمەنـــی لـــە گوندەكەیـــان. مـــەالی فەقێیاتیدا الی زۆر مەال خوێندویەتی، بە پێی پلەی خوێندنی، بە كورس الی

ئەو مەالیانە خوێندویەتی:1. مـــەال تەها لە گونـــدی ئیلینجاغی

دەشتی هەولێر.2. مامۆستا مەال صدیقی نۆغەرانی، لـــە مزگەوتـــی گونـــدی گردەســـۆری

ناوچەی قوشتەپە.3. مامۆســـتا مەال سەعید لە گوندی

دۆڵەزە.4. مامۆســـتا مەال قادری باوكم، لە گوندی پۆریجە لە ناوچەی قوشتەپە.

5. مەال عوسمان مامۆستای گوندی دۆڵەزە.

6. مامۆســـتا مەال تەیـــب لە گوندی بەشیریان لە ناوچەی بەردەڕەش.

7. مامۆستا مەال ئەبوبەكر لە گوندی دووگردكان لە ناحیەی قوشتەپە.

مەالیەتـــی زانســـتەكەی دوازدە خوێنـــدووە، كـــە ئـــەوكات بـــە مەالی الی بـــوو. ناســـراو عیلـــم دوازدە مامۆســـتا مەال صالح گۆزەپانكەیی لە شـــاری هەولێر و ئیجازەی زانســـتی وەرگرتووە، لە ئاهەنگێكی شكۆداردا، كـــە ئەوكاتە بەرپادەكـــرا و بەرنامەی خۆشـــی تێدا ئەنجام دەدرا. منیش لەم

ئاهەنگە بەشدار بووم.عەبدولڕەحمـــان مـــەال مامۆســـتا ماوەیـــەك وازی لـــە مەالیەتـــی هێنا، 14ی شۆڕشـــی دوای لـــە ئـــەوەش تەمموز بوو، كاتێـــك زۆر لە مەالكان وازیـــان لە مەالیەتی هێنـــا، هەندێكیان دوكانیان دانا، بەهۆی ئەو ئاژاوەیەی لـــە عێراقـــدا دەســـتیپێكرد و هەندێك لـــە مەالكان لـــە گونـــدان باریانكرد و

گێڕانەوەبۆ

لەبیرنەكردن

مامۆستا مەال عەبدولڕەحمان هەمزەكۆری

محەمەد مەال قادر

سياسەت

30 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 31

سياسەت

مامۆستا مەال عەبدولڕەحمان قادر هەمزەكۆری

پارتی و یەكێتی و كاتی شەڕەپەڕۆ، ئەو زانا بوێر و كوردپەروەرە یاداشتێكی ئاڕاســـتەی بەڕێزان مەسعود بارزانی و جـــەالل تاڵەبانـــی كرد و ســـەرنجی بـــۆ هاتنـــی بۆنـــی شـــەڕی براكوژی

راكێشان. مـــەال لەگـــەڵ مـــن ئاشـــنایەتی عەبدولڕەحمـــان بـــۆ ســـااڵنی 1951-

وەك ئـــەوكات دەگەڕێتـــەوە، 1952فەقـــێ )موســـتەعید( هاتـــە الی باوكم بخوێنێت، منیش ماوەیەك بوو دەستم لە خوێندن هەڵگرتبوو، ئەو هانیدامەوە كە دەبێت دەست بە خوێندن بكەمەوە. بـــە باوكمی گوت و باوكیشـــم زۆری پێخۆش بوو، ئینجا دەستم بە خوێندن كـــردەوە لە كتێبی "انمـــوذج" تا دەگاتە كتێبـــی "جامی"، بۆ ماوەی دوو ســـاڵ چەنـــد كتێبـــم لەســـەر دەســـتی ئـــەو تەواوكرد، چونكە بە تەمەن رەنگە ئەو

7 ساڵ لەمن گەورەتر بووبێت.لـــە الیـــەن ئـــەو زاتـــە موبارەكـــە دایكیـــەوە پەیوەندی خزمایەتی لەگەڵ ئێمەدا هەبوو، چونكە دایكی كچی خاڵ مامەند بوو، ئەویش "بن عام"ی باپیرم

بووە، واتە خزمایەتیمان هەبوو.پەیوەندی من و ئەو زۆر بەهێز بوو، ماوەیەك لە رێـــگای منەوە ئابوونەی حزبایەتـــی دەدا، كاتێك مـــن بووم بە وەزیری ئەوقـــاف و كاروباری ئاینی، زۆر پێی خۆشحاڵ بوو، زۆر سەردانی دەكردم و دەیگوت بۆنی مامۆســـتای

باوكتت لێدێت.ئەوكاتـــە مامۆســـتا بەرپرســـی لقی ئاینـــی زانایانـــی یەكێتـــی هەولێـــری ئیســـالمی بوو. بەراســـتی كەســـێكی زۆر چاالك بوو، تەندروستیشی باش بوو، بەهۆی چاالكیەكەیەوە دوژمنان

لێیدەترسان و حیسابیان بۆ دەكرد.جا زۆر بەداخەوە دەســـتی رەشـــی تـــاوان ئەو زانـــا گـــەورە و بلیمەتەی كوردســـتانی وەك چرایەكی رووناك كوژانـــدەوە، نەفـــرەت لـــە خۆیـــان و ئاغاكانیـــان. دروودی خـــوا لـــە گیانی پاكـــی ئەو مـــەال مەزنـــە و دروود لە گیانی شـــەهیدانی كورد و كوردستان

و سەروەریان بارزانی نەمر.

هاتنـــەوە نـــاو شـــار و دەســـتیان بـــە كردنەوەی دوكان و كەســـابەت كرد،

هەریەكەی لە بوارێكدا. هەروەها لە ساڵی 1959 حكومەتی عەبدولكەریـــم قاســـم رایگەیاند، پاش ئێجـــگار ژمارەیەكـــی ناونوســـین زۆر لـــە مـــەال و فەقێ بەشـــداریان لە "وزاری" بەكەلۆریـــا تاقیكردنـــەوەی كـــرد. ئەوەشـــی لـــە تاقیكردنەوەكـــە سەردەكەوت، لە خولێكی یەك ساڵیدا بەشـــدار دەبـــوو. لـــە سەرتاســـەری عێراقدا 3-4 هەزار كەس سەركەوتوو بـــوون. بۆیـــە بـــەم هۆیە مـــەالكان لە

گوندەكان زۆر كەمبوونەوە.جا مامۆستا مەال عەبدولڕەحمان پاش نزیكەی حەوت ســـاڵ لـــە دوكانداری، گەڕایـــەوە ســـەر كاری مەالیەتی و لە مزگەوتـــی ناوبـــازاڕ )مزگەوتـــی مەال داود( بـــووە ئیمـــام. دوای دوو ســـاڵ خۆی گواســـتەوە بۆ مزگەوتی حاجی مەحمـــود عەلالف. دوای چوار ســـاڵ

چـــووە مزگەوتی شـــێخ الله، تا رۆژی شەهیدبوونی لە 1993/8/5، لە كاتێكدا دەچوو ســـەردانی كوڕێكـــی بكات لە گەڕەكی )كوێســـتان( لـــە الیەن چەند نەناسراوێكەوە بە دەمانچەی بێدەنگ شـــەهیدكرا. زۆر هەوڵـــدرا ئەو تاوانە گەورە و مەترسیدارە ئاشكرا بكرێت، بـــەاڵم بەداخـــەوە ئەوكاتـــە ئـــاژاوەی سیاســـی بـــە شـــێوەیەكی بەرفرەوان هەبـــوو. بـــەاڵم بێگومـــان تاوانكاران سەر بە رێكخراوێكی سیاسی ئیرهابی

بوون، بۆیە ئاشكرا نەكرا.ئەم شـــەهیدە نەمرە لە گۆڕســـتانی گردەڕەشـــی نزیـــك هەولێـــر بەخاك ســـپێردرا. لە رێوڕەسمی ناشتنەكەیدا خەڵكێكی زۆر بەشداربوون. نێچیرڤان بارزانی و كەسانی تری پارتی بەشدار

بوون، منیش خۆم بەشدار بووم.مامستا مەال عەبدولڕەحمان هەر لە ســـەرەتای ژیانیدا الیەنگـــری رێبازی بارزانی نەمر و پارتی بوو، بە تووندی دادەبەزییە سەر هەندێك الیەنی ناحەز و دژ بە كورد، بۆیەش گومان دەكرێت ئەو جۆرە الیەنانە تیرۆریان كردبێت. مامۆستا هەر لەســـەردەمی رژێمەوە تاكو دوای راپەڕینیش وتارەكانی هەر

بە كوردی بوون. دوای شـــەهیدكرانی بۆ ماوەی سێ رۆژ لـــە مزگەوتـــی رەشـــاد موفتـــی پرســـەی بـــۆ دانـــدرا، كاك مەســـعود بارزانـــی بەشـــداری تێداكرد و كورتە وتارێكـــی بـــەم بۆنەیـــەوە پێشـــكەش كـــرد و بەڵێنیـــدا هـــەوڵ بدرێـــت بـــۆ ئاشـــكراكردنی بكوژانی ئەو ئەستێرە

گەشەی ئاین و كوردایەتی.هەروەهـــا لـــە كاتی رژێم لە ســـاڵی 1991 بـــەر لـــە راپەڕیـــن، حكومەتـــی عێـــراق شـــاندێكی نـــاردە توركیـــا و یۆنـــان، زیاتـــر مـــەال و پیـــاوی ئاینی تێدابوو، لە گەڕانەوەدا مامۆســـتا مەال عەبدولڕەحمـــان بەهـــۆی هەڵوێســـتی

كوردانەیەوە دەستبەسەر دەكرێت.مامۆســـتا كتێبێكی لەســـەر ئافرەت لە ئاینی ئیسالمدا هەیە، كتێبێكی تری

شیعریشی هەیە، كە چاپنەكراوە.لـــە كاتی تارمایی شـــەڕی ناوخۆی

32 ژماره 229 2014/5/3

مام ئازاد: هەموو سەركردەكان

دەرگایان بۆ من وااڵ بوو، بەاڵم من زۆر

شەرمم لە بارزانی نەمر دەكرد

سياسەت

"مــــام بــــە كــــە ئــــازاد میــــرزا حەســــەن ئــــازاد" ناســــراوە، لەســــاڵی 1950 لەگوندی "پیرســــوان"ی قەزای رەوانــــدز لەدایكبووە. ئاوارەبوونــــی جــــار چەندیــــن دوای دواجــــار بەعــــس، رژێمــــی لەســــەردەمی گەڕاوەتەوە زێدی باب و باپیرانی و ئێســــتا دانیشــــتووی شــــارۆچكەی دیانای ســــەربە قەزای ســــۆرانە. خێزاندارە و سێ 3 منداڵی

خاوەن پێداویستی تایبەتی هەیە.مــــام ئــــازاد هەرچەندە تەمەنــــی بچووك بووە، بەاڵم لەســــاڵی 1964 بۆتە پێشمەرگە و پەیوەندی بەشۆڕشی ئەیلولەوە كردووە. رووداوی پێشمەرگایەتیشــــدا لەمــــاوەی دەگێڕێتەوە، بەســــەرهاتووە. جۆراوجۆری كــــە بۆیەكەمجــــار بۆتــــە پێشــــمەرگە، چۆتە كاك لــــەوێ و پێشــــمەرگە بارەگایەكــــی ئیدریســــی بینیوە "پێمــــوت ئەزبەنی موچەم بدەیــــە، ئەویــــش گوتــــی بەســــەرچاوان و 5

دیناری دامێ، كە ئەوكات كەم نەبوو".مــــام ئازاد كە پێشــــمەرگەیەكی كورتەبااڵ بووە، هەموو الیەك بەچاوی خۆشەویستی و رێزەوە تەماشایان كردووە، پەیوەندیشی لەگەڵ سەركردەكانی شۆڕشدا زۆر خۆش بــــووە. ئەو دەڵــــێ "هەركاتێك بمویســــتبایە، ســــەردانی مــــەال مســــتەفا و كاك ئیدریــــس

پاشــــان دەگەڕێتەوە و بۆ باشووری عێراق دووردەخرێتــــەوە و لەدیوانیــــە نیشــــتەجێ دەكرێــــن. مام ئازاد دەڵێ ئــــەوكات "لەالیەن ئەمنــــەوە زۆر چاودێــــری دەكراین، رۆژێك بانگیــــان كردیــــن و یەكــــی چــــوار دیناریان پێدایــــن، بەاڵم مــــن پارەكــــەم وەرنەگرت و دەستم كرد بەگیرفانمدا و سەفتەیەك پارەم دەرهێنــــا و گوتم مــــن بارزانی ئەو پارەیەی پێــــداوم منەتم بەئێوە نیــــە. ئەوانەی لەگەڵم بوون زۆر ترســــان كە ناوی بارزانیم هێنا، بــــەاڵم كــــە بەرپرســــی ئەمــــن و قائیمقامــــی دیوانیــــە ئەمەیان بیســــت، منیان جیاكردەوە و بەزەردەخەنەوە گوتیــــان مادام تۆ هێندە مەردیت، هەرچــــی داوابكەی بۆت دەكەین". ئەوكاتیــــش مــــام ئــــازاد داوای دامەزراندن دەكات و ئەوانیــــش لەقائمقامیەتــــی ئــــەوێ

دایانمەزراند. مــــام ئازاد لەبارەی خۆیــــەوە زیاتر دەڵێ قارەمانیەتــــی و خۆشەویســــتی و "ســــۆز بارزانی نەمر وایلێكردم رۆژێكیش لەپارتی دانەبڕێــــم، جگەلە پارتیش بۆ كەســــی دیكە مۆرم نەكــــردووە". لەدوای راپەڕینیشــــەوە مام ئازاد پەیوەندی بەپارتیەوە دەكاتەوە و دەشــــڵێت "چەندین جار ســــەردانی سەرۆك و نێچیرڤــــان كاك و بارزانــــی مەســــعود كاك ســــیداد بارزانی و بەرپرســــانی دیكەم كردووە، هەمیشە دەرگایان وااڵبووە بۆم".

و كاك مەســــعود بارزانیــــم دەكــــرد، بــــەاڵم هەمیشــــە بەشــــەرمەوە دەچوومە سەردانی بارزانــــی نەمــــر. كاك ئیدریــــس و هەمــــوو بەپرســــەكانی دیكــــەی شــــۆڕش زۆر رێزی

منیان دەگرت". خــــۆش بەســــەرهاتێكی ئــــازاد مــــام دەگێڕێتــــەوە، كاتێك بۆ یەكەم جار لەحاجی ئۆمــــەران مەال مســــتەفای بارزانی بینیوە و دەڵــــێ "كە بینیــــم داوای چەكم كرد، ئەویش گوتــــی بڕۆن بڕنۆیەك بۆ ئازاد بینن، منیش گوتــــم ئەزبەنی خۆت دەبینی من كەســــێكی پەككەوتــــەم، ئــــەم بڕنۆیانــــە لەبــــااڵی مــــن درێژتــــرە". ئینجا بارزانی بەپێكەنیەوە پێیان دەڵێــــت لەگەڵــــی بچــــن بەئــــارەزووی خۆی

چەكێك هەڵبژێرێت. جارێــــك كــــە دەگێڕێتــــەوە، هەروەهــــا لەئاهەنگێكدا بەشــــداری كــــردووە، ئیدریس بارزانی چۆتە ئاهەنگەكە، لەوكاتەدا عەبدولاڵ ئاغا شــــكات لەمام ئــــازاد دەكا و بەئیدریس بارزانــــی دەڵێ "ئازاد لەكــــۆڵ ئێمە نابیتەوە هەمیشــــە داوای پارەمــــان لێــــدەكات. منیش وتــــم ئەزبەنی ئێمە پێشــــمەرگەین، ئەی چی بكەین؟ ئینجا كاك ئیدریس بەزەردەخەنەوە گوتــــی حەقی خۆیەتی خەتای ئێوەیە دەبێت

خۆتان پارەی پێبدەن".دوای نســــكۆی شۆڕشــــی ئەیلــــول مــــام دەكات، لەئێــــران روو ماوەیــــەك ئــــازاد

محەمەد هەسنانی

مام ئازاد .. پێشمەرگە خۆشەویستەكەی مەال مستەفا و ئیدریس بارزانی

ژماره 229 2014/5/3 33

نــــاوخــــــــــۆ

لەهەولێر حەبێكی قەدەغەكراو دەدرێتە ژنانی دووگیان

34 ژماره 229 2014/5/3

لەهەندێك لەمزگەوتەكاندا جیاكاریی لەنێوان خەڵك و

نوێژكەراندا دەكرێت

لـــە مزگەوتەكانـــدا دیاردەیەكی لەهەندێـــك ســـەیر بەدیدەكرێـــت، كـــە دەكرێـــت تەنیـــا بە دروســـتكردنی جیـــاوازی چینایەتـــی وەســـف بكرێت، وتەبێژی وەزارەتـــی ئەوقافیش نكۆڵی لەو دیاردەیە ناكات و دەشڵێت كە نیەتێكی سپی

بۆ چارەسەركردنی ئەم دیاردەیە نابینێت.مزەفـــەر قادری تەمەن 30 ســـاڵ، باس لەوە دەكات، كـــە بۆ نوێژی هەینـــی چۆتە مزگەوتی جەلیـــل خەیـــات، بەاڵم كەســـێك لەبـــەردەگای هۆڵەكە وەســـتاوە و پێی گوتووە "كاكە شوێن لـــەژوورەوە نەماوە". بۆیە ئەویش لەهەیوانەكە دەیەوێت دابنیشێ، بەاڵم بەالیەوە سەیر دەبێت كە دەبینێت، ئەو كەســـەی رێگـــری لێكردووە، فەرمـــوو لـــە چەنـــد كەســـێكی تـــر دەكات بـــۆ ژوورەوە و پێیان دەڵێت "فەرموون شـــوێنمان بـــۆ گرتـــوون". مزەفەر لەوبـــارەوە دەڵێ "زۆر توڕەبـــووم و بـــەو كارە تێكچـــووم، نازانم ئەو كابرایـــە بۆ وایكرد، ئاخر مزگەوت ماڵی خوایە، كەس خاوەنـــی نییە، ئێمە هەموو بەیەكســـانی موســـڵمانین". لەبـــارەی ئەو كەسانەشـــەوە كە شـــوێنیان بۆ گیراوە، مزەفـــەر دەڵێ "ئەوان بە قات و بۆینبـــاغ بوون، لە كەســـانی دەوڵەمەند

دەچوون".كامەران حوسێن، چیرۆكێكی تر دەگێڕێتەوە، ماوەیـــەك لەمەوبـــەر مامێكـــی كۆچـــی دوای دەكات، مزگەوتێـــك بەرامبەر ماڵیان لەگەڕەكی نوســـەران دروستكراوە، ویستویانە پرسەكەی

لەو مزگەوتە دابنێن، بەاڵم مجێوری مزگەوتەكە رێگریـــان لێـــدەكات و نایەڵێت لەوێ پرســـەكە دابنێـــن. كامـــەران دەڵـــێ "زۆر هەوڵمانـــدا و مەالیەكی هاوڕێشـــمان تێگەیاند، بەاڵم بێسوود بوو، ناچار پرسەكەمان گواستەوە مزگەوتێكی

تر".حەمە تاهیر مســـتەفا، پشتڕاستی قەسەكانی كامـــەران دەكاتەوە و نموونـــە بە كوڕەخاڵێكی خێزانەكـــەی و ئاوەڵزاواكـــەی دەهێنێتەوە، كە هەردووكیـــان مزگەوتیـــان دروســـتكردووە و لەیادی لەدایكبوونـــی پێغەمبەردا هەردووكیان مەولودیان كردووە، لەبەرئەوەی لەم بۆنەیەدا نەچۆتـــە هیچ یـــەك لەو مەولودانـــە، هەردووال لێـــی رەنجـــاون. حەمە تاهیر گوتیشـــی "گلەیی ئەوەیان لێدەكردم، كە بۆچی بەشداری بۆنەی مەولودەكەیانـــم نەكردووە، تـــا مزگەوتەكەیان قەرەباڵغی زیاتری پێوە دیاربێت!!!". حەمە تاهیر دەشڵێت، ئێستا هەندێك لە مجێورەكان هێندەی مزگـــەوت بۆ رێـــكالم بەكاردێنـــن، ئەوەندە بۆ

خزمەتی دینەكە نییە.و پێشـــنوێژ بەحركـــە، ســـابیری مـــەال وتارخوێنی مزگەوتی شەهیدان و ئەنفالكراوان، پێیوایـــە باڵوبوونـــەوەی ئـــەم جیاكارییە لەنێو مزگەوتەكانـــدا بەاڵیەكـــی گەورەیـــە و خەریكە ئومەتی ئیســـالمی بەو نەخۆشییە لە ناوبچێت، چونكـــە وەك خۆی دەڵێ "تەنیـــا خوای گەورە پێـــوەری دانـــاوە، ئەویـــش بریتیـــە لـــە تەقـــوا، پێغەمبـــەری نازداریـــش هەوڵیـــداوە چینایەتی نەهێڵێـــت و كەس نەڵێت من لەفاڵن هۆزم، فاڵن

عەشـــیرەتم، من ســـەیدم و من شـــێخم، بەڵكو تەنیا تەقوا رۆڵ دەبینی". ئەو مەالیە ئەوە بەبیر موســـڵمانان دێنێتەوە، گەر بۆ ژیانی پێغەمبەر بگەڕێنـــەوە، مزگەوتەكەی كۆكەرەوەی گشـــت چیـــن و رەنگـــەكان بـــووە. مەال ســـابیر زیاتر وتـــی "بەداخەوە ئەمڕۆ مزگەوتـــەكان بوونەتە شـــوێنی تایبەت و جیاواز لەشـــوێنی عیبادەت، ئەمـــە مزگەوتی ســـۆفیەكانە، ئـــەوە مزگەوتی ســـەلەفییەكان و ...هتـــد بـــا واز لـــەوە بێنیـــن، بەراســـتی من ئەوە بەدەستی ناحەزانی ئیسالم

دەبینم، كە تەنیا بۆ تەفرەقە ئەوە دەكرێ".مەریوان نەقشـــبەندی، گوتەبێژی وەزارەتی ئەوقاف، جەخت لەوەدەكاتەوە، كە مزگەوتەكان بـــۆ هەموو خەڵكە، لەگەڵ ئەوەش نكۆڵی ناكات كـــە هەندێـــك خەڵكـــی دەوڵەمەنـــد مزگەوتـــی بەسیســـتەمی متەوەلی دروســـت كردووە، كە

پێیوایـــە مزگەوتەكە هـــی خۆیەتی و پەیوەندی بەوەزارەتـــی ئەوقافـــەوە نییە، بۆیـــە "هەندێك دابونەریـــت جێبەجـــێ دەكـــەن، كە جیـــاكاری چینایەتی تێدایە، رێگە بەدەوڵەمەندەكان دەدەن و دەیانبەنـــەوە پێشـــەوە، ناشـــیەڵن پرســـەی هـــەژاران لـــەو مزگەوتە دابنرێـــت، تایبەتكراوە بەپرســـەی دەوڵەمەندەكان، لەوانە ئاگادارین". نەقشـــبەندی داواش دەكات، لەهـــەر حاڵەتێكی لەو شـــێوەیە ئاگادار بكرێنەوە، تاكو ئیجرائات بكـــەن. وتەبێـــژی وەزارەتـــی ئەوقـــاف زیاتـــر وتیشـــی "لەبەرئەوەی حكومەت كەم مزگەوت دروســـت دەكات، زۆربـــەی خەڵكـــی خێرخواز دروستی دەكات، هەروەها سیستەمی متەوەلی یاســـایەكی هەیە، ئەو یاسایە هەندێك ئیمتیازی داوە بەو كەسەی مزگەوتەكە دروست دەكات، ئەوەش دەســـتی ئێمەی كـــۆت و بەند كردووە،

ناتوانیـــن زۆر بەتونـــدی ئیجرائاتیـــان لەگەڵدا بكەین، بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا بەناوی وەزارەتی ئەوقاف رایدەگەیەنم كە مزگەوتەكان شـــوێنی گشتین و دەبێت بۆ هەموو كەس بن، جیاوازی

لەنێوان هەژار و دەوڵەمەندەكاندا نەكرێت". لەبارەی تایبەتكردنـــی هەندێك مزگەوت بە هەندێك گـــروپ و ناوهێنانی هەندێك مزگەوت بەناوی هەندێك مەالوە، مەریوان نەقشـــبەندی پۆلێـــن مزگەوتەكانیـــان "بەداخـــەوە دەڵـــێ كـــردووە و لـــە وەزیفـــەی راســـتەقینەی خۆی دووریانخســـتۆتەوە، تەنانـــەت ناوەكانیشـــیان گۆڕیـــوە. بەداخەوە هەندێك مـــەال حەزدەكەن مزگەوتـــەكان بەنـــاوی خۆیانـــەوە بانگ بكرێ. لەهەمـــوو ئەوانـــە ئاگاداریـــن، ناشیشـــارمەوە كـــە وەزارەتی ئەوقاف كەمتەرخەمە و بەشـــی پشـــكنین و چاودێریمـــان زۆر الوازە، هاوكات

نیەتێكی ســـپیش بۆ چارەســـەری ئەم كێشـــانە نابینم".

سەردەشـــت عوســـمان حەمـــەد توێـــژەری كۆمەاڵیەتـــی، ئـــەم دیاردەیـــە بـــە "ترســـناك" ناودەبـــات و جەخت لەوە دەكاتـــەوە، كە ئەمە كاریگـــەری كۆمەاڵیەتی قوڵ دروســـت دەكات و دەشـــڵێت "گشـــت ئایینـــەكان جەخـــت لـــەوە دەكەنـــەوە، كە جیـــاكاری لەنێـــوان مرۆڤەكاندا نەبێت، بۆیە لەكۆمەڵگە رۆژهەاڵتی و ئایینیەكان بۆ نەهێشـــتنی جیـــاوازی كۆمەاڵیەتـــی پەنا بۆ ئاییـــن دەبردرێـــت، ئەی ئەگەر ئـــەو جیاوازییە لەشوێنە ئایینیەكانەوە سەر هەڵبدات؟! بێگومان كاردانـــەوەی خراپی دەبێـــت، لەكاتێكدا هەموو دنیا لەهەوڵی ئەوەدایە جیاوازی چینایەتی كاڵ بكەنەوە و مرۆڤبـــوون و هاواڵتیبوون جێگەی

بگرێتەوە".

وتەبێژی وەزارەتی ئەوقاف: هەندێك مزگەوت دابونەریتی ئەوتۆ جێبەجێ

دەكەن، كە جیاكاری چینایەتی تێدایە

زۆزك تاهیر

ناوخۆ

ژماره 229 2014/5/3 35

عەشـــیرەتم، من ســـەیدم و من شـــێخم، بەڵكو تەنیا تەقوا رۆڵ دەبینی". ئەو مەالیە ئەوە بەبیر موســـڵمانان دێنێتەوە، گەر بۆ ژیانی پێغەمبەر بگەڕێنـــەوە، مزگەوتەكەی كۆكەرەوەی گشـــت چیـــن و رەنگـــەكان بـــووە. مەال ســـابیر زیاتر وتـــی "بەداخەوە ئەمڕۆ مزگەوتـــەكان بوونەتە شـــوێنی تایبەت و جیاواز لەشـــوێنی عیبادەت، ئەمـــە مزگەوتی ســـۆفیەكانە، ئـــەوە مزگەوتی ســـەلەفییەكان و ...هتـــد بـــا واز لـــەوە بێنیـــن، بەراســـتی من ئەوە بەدەستی ناحەزانی ئیسالم

دەبینم، كە تەنیا بۆ تەفرەقە ئەوە دەكرێ".مەریوان نەقشـــبەندی، گوتەبێژی وەزارەتی ئەوقاف، جەخت لەوەدەكاتەوە، كە مزگەوتەكان بـــۆ هەموو خەڵكە، لەگەڵ ئەوەش نكۆڵی ناكات كـــە هەندێـــك خەڵكـــی دەوڵەمەنـــد مزگەوتـــی بەسیســـتەمی متەوەلی دروســـت كردووە، كە

پێیوایـــە مزگەوتەكە هـــی خۆیەتی و پەیوەندی بەوەزارەتـــی ئەوقافـــەوە نییە، بۆیـــە "هەندێك دابونەریـــت جێبەجـــێ دەكـــەن، كە جیـــاكاری چینایەتی تێدایە، رێگە بەدەوڵەمەندەكان دەدەن و دەیانبەنـــەوە پێشـــەوە، ناشـــیەڵن پرســـەی هـــەژاران لـــەو مزگەوتە دابنرێـــت، تایبەتكراوە بەپرســـەی دەوڵەمەندەكان، لەوانە ئاگادارین". نەقشـــبەندی داواش دەكات، لەهـــەر حاڵەتێكی لەو شـــێوەیە ئاگادار بكرێنەوە، تاكو ئیجرائات بكـــەن. وتەبێـــژی وەزارەتـــی ئەوقـــاف زیاتـــر وتیشـــی "لەبەرئەوەی حكومەت كەم مزگەوت دروســـت دەكات، زۆربـــەی خەڵكـــی خێرخواز دروستی دەكات، هەروەها سیستەمی متەوەلی یاســـایەكی هەیە، ئەو یاسایە هەندێك ئیمتیازی داوە بەو كەسەی مزگەوتەكە دروست دەكات، ئەوەش دەســـتی ئێمەی كـــۆت و بەند كردووە،

ناتوانیـــن زۆر بەتونـــدی ئیجرائاتیـــان لەگەڵدا بكەین، بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا بەناوی وەزارەتی ئەوقاف رایدەگەیەنم كە مزگەوتەكان شـــوێنی گشتین و دەبێت بۆ هەموو كەس بن، جیاوازی

لەنێوان هەژار و دەوڵەمەندەكاندا نەكرێت". لەبارەی تایبەتكردنـــی هەندێك مزگەوت بە هەندێك گـــروپ و ناوهێنانی هەندێك مزگەوت بەناوی هەندێك مەالوە، مەریوان نەقشـــبەندی پۆلێـــن مزگەوتەكانیـــان "بەداخـــەوە دەڵـــێ كـــردووە و لـــە وەزیفـــەی راســـتەقینەی خۆی دووریانخســـتۆتەوە، تەنانـــەت ناوەكانیشـــیان گۆڕیـــوە. بەداخەوە هەندێك مـــەال حەزدەكەن مزگەوتـــەكان بەنـــاوی خۆیانـــەوە بانگ بكرێ. لەهەمـــوو ئەوانـــە ئاگاداریـــن، ناشیشـــارمەوە كـــە وەزارەتی ئەوقاف كەمتەرخەمە و بەشـــی پشـــكنین و چاودێریمـــان زۆر الوازە، هاوكات

نیەتێكی ســـپیش بۆ چارەســـەری ئەم كێشـــانە نابینم".

سەردەشـــت عوســـمان حەمـــەد توێـــژەری كۆمەاڵیەتـــی، ئـــەم دیاردەیـــە بـــە "ترســـناك" ناودەبـــات و جەخت لەوە دەكاتـــەوە، كە ئەمە كاریگـــەری كۆمەاڵیەتی قوڵ دروســـت دەكات و دەشـــڵێت "گشـــت ئایینـــەكان جەخـــت لـــەوە دەكەنـــەوە، كە جیـــاكاری لەنێـــوان مرۆڤەكاندا نەبێت، بۆیە لەكۆمەڵگە رۆژهەاڵتی و ئایینیەكان بۆ نەهێشـــتنی جیـــاوازی كۆمەاڵیەتـــی پەنا بۆ ئاییـــن دەبردرێـــت، ئەی ئەگەر ئـــەو جیاوازییە لەشوێنە ئایینیەكانەوە سەر هەڵبدات؟! بێگومان كاردانـــەوەی خراپی دەبێـــت، لەكاتێكدا هەموو دنیا لەهەوڵی ئەوەدایە جیاوازی چینایەتی كاڵ بكەنەوە و مرۆڤبـــوون و هاواڵتیبوون جێگەی

بگرێتەوە".

دیمەنی مزگەوتی جەلیل خەبات لە شاری هەولێر

ناوخۆ

36 ژماره 229 2014/5/3

لەهەولێر حەبێكی قەدەغەكراو دەدرێتە ژنانی دووگیان

ناوخۆ

36 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 37

دكتۆرێكی پســـپۆڕ لەنەخۆشـــییەكانی ئــــــــافرەتــــــــــــــــــان و منـــــــــــــداڵبـــوون بە)ســـڤیل(ی راگەیاند، لەهەولێر هەندێ دكتـــۆر جۆرێكی حەب بۆ ژنی دووگیان توشـــی منداڵەكانیـــان كـــە دەنوســـن،

نەخۆشی دەروونی دەكات.د. سابات شێخ كەریم باراوی، پزیشكی راوێـــژكار لەنەخۆشـــییەكانی ئافرەتـــان و منداڵبوون دەڵێ "بواری تەندروســـتی ئەوەنـــدە شـــپرزە بـــووە، كـــەس خەمی تەندروســـتی خەڵـــك ناخـــوات". دكتـــۆر ســـابات نموونـــەی ئـــەوەی بەجۆرێـــك حـــەب بەنـــاوی )لومینـــاڵ( هێنایـــەوە و گوتـــی "ئـــەو حـــــــەبـــە لەئەوروپــــــــــــا لەســـــــــــاڵی )1994(ەوە قەدەغەكراوە و نادرێتـــە بەنەخۆش، بەاڵم لێرە تائێســـتا نەخۆشـــخانە و لەدكتـــۆرەكان زۆر ئەهلییەكانیش دەینوسن. ئەو حەبە لەكاتی خوێنبینینـــی ژنی دووگیاندا دەینوســـن، لەكاتێكـــدا ئەو حەبە كاریگەری لەســـەر تەندروســـتی منداڵەكە هەیە و تووشـــی جۆرێـــك لەنەخۆشـــی دەروونی دەكات، من بەدەســـت هەر نەخۆشـــێكەوە بیبینم لێـــی وەردەگـــرم و دەیكەمـــە تەنەكـــەی

خۆڵەوە".هەر لەو بارەوە د.عەتیە دەڵێ "ئەم حەبە بۆ ئارامـــی دەروونییە. ئەگـــەر ئەو حەبە زۆر بەكارهات، ئەوا دایك زۆر دەخەوێت و كۆرپـــەش زۆر دەخەوێـــت، لەئەنجامدا زیان بەتەندروســـتی منداڵەكە دەگەیەنێت.

باشـــترە ئەو دكتۆرانەی چاودێری ژنانی ســـكپڕ دەكەن، كـــە زانییان ژنێـــك باری پێدانـــی لەجیاتـــی نائارامـــە، دەروونـــی لومیناڵ، رەوانەی الی دكتۆری دەروونی بكەن. پێویســـتە دكتۆرەكان هەماهەنگیان هەبێـــت، بەاڵم بەداخـــەوە لێـــرە لەجیاتی

هەماهەنگی دژی یەكتر كاردەكەن". لـــەو یەكێـــك بەگوتـــەی هەروەهـــا دەرمانخانانـــەی حەبـــی )لۆمیناڵ(یـــان ال دەست دەكەوێت، ئەو پزیشكەی هاوبەشی هەیە لەگەڵ دەرمانخانەكەیان، پســـپۆڕی بـــواری ژنـــان و منداڵ بوونـــە، ئەو حەبە دەنوسێت بۆ ژنان و ئاماژەشی بەوەكرد، كـــە تەنهـــا لەســـەر راچێتـــەی دەرمان و رێنمایـــی پزیشـــك ئەو دەرمانەیـــان داوە لەســـەری نەهاتـــووە كـــەس و بەژنـــان

بكڕێتەوە.ئـــەو كۆمپانیانـــەی دەرمـــان دەهێننـــە كوردستان پێویستە تایبەت بن بەدەرمان، تەندروســـتی لەوەزارەتـــی ناویـــان تۆمـــار كرابێـــت. دەرمانەكانیش ســـامپڵی لێوەردەگیرێت و لەهۆڵی تاقیگە پشكنینیان بـــۆ دەكرێت، بۆ دڵنیابـــوون لەبوونی ئەو لەدەرمانەكانـــدا پێویســـتە مەرجانـــەی هەبێت، دوای پشكنین رێگە بەفرۆشتنیان

دەدرێت.د. گۆران، بەرپرسی كوالێتی كۆنترۆڵ، ســـەبارەت هاوردەكردنی دەرمان دەڵێت "هـــەر دەرمانێـــك لەلێژنـــەی بڕیاردانـــی هەبێـــت، نـــاوی عێراقیـــدا دەرمانـــی ئـــەوە دەتوانرێـــت هـــاوردە بكرێـــت، ئەو لێژنەیەش زیاتر لە 20 پزیشكی پسپۆڕی

دەرمانسازی بڕیاری لەسەرداوە".ئەو جەخت لەســـەر ئەوە دەكاتەوە، كە دەبێت دەرمانســـاز قســـە لەسەر دەرمان بەدڵنیاییـــەوە پزیشـــك، نـــەوەك بـــكات، دەڵێـــت "ئەگـــەر حەبی )لۆمینـــاڵ( هەبێت، ئەوە گومانی تێدا نییە، كە ســـودێكی هەیە

بۆ نەخۆش".فەخرەدیـــن، بەیـــار د. هەروەهـــا ســـەرۆكی لێژنـــەی رێگەپێدانـــی دەرمان، حەبـــە ئـــەو بەقەدەغەكردنـــی ئامـــاژە بەپێـــی دەكات، دووگیـــان ژنانـــی بـــۆ دەســـتەی لەكۆبوونـــەوەی بڕیارێـــك بااڵی پەســـەندكردنی دەرمانـــی هەرێمی كوردستان، لەوەزارەتی تەندروستی ئەو

دەستەیەش 28 ئەندامن.پشتڕاســـتكردنەوەی بـــۆ د.بەیـــار، قســـەكانی بە)ســـڤیل(ی گوت "تەنانەت لە لێفلێتی حەبی )لۆمیناڵ(دا نەنوســـراوە، كە بەكاردەهێنرێت بۆ جوڵەكردنی ناو رەحم، بۆیـــە لەبەكارهێنانی بۆ ژنـــان بەتەواوی

قەدەغەكرا". ئـــەو روونیكـــردەوە، كە ئـــەو دەرمانە لەدەرمانخانەكانـــدا هەیـــە، تەنها بۆ ژنانی دووگیان قەدەغە كراوە، ئەگینا بۆ منداڵی فێدار خراپ نییە، چونكە ماددەی هۆشبەر نییە، ئەو ماددەیە نزیكە لەهێوركردنەوەی مێشـــك و خەوانـــدن، كـــە بـــۆ گەشـــكەی منـــدااڵن بـــەكار دەهێنرێـــت، تا ئێســـتاش نەبـــووە خراپـــی كاریگەرییەكـــی هیـــچ لەبەكارهێنانـــی بـــۆ گەشـــكەی منـــدااڵن، چونكە جورعەكەی زۆر كەمە كە دەدرێت

بەنەخۆش.

بەهرە و چرۆ

ناوخۆ

ژماره 229 2014/5/3 37

38 ژماره 229 2014/5/3

ناوخۆ

كرێكاران لەبەر نەهامەتیەكانیان لە 1ی ئایار بێخەبەرن

جیهانــــی جەژنــــی لەمــــڕۆ بــــەر رۆژ دوو كرێكاران بوو، بەاڵم ئــــەو رۆژە بۆ كرێكارانی بیانــــی و خۆماڵــــی لەهەرێمی كوردســــتان هیچ گرنگییەكــــی نەبــــوو، ئــــەوان نــــە پشــــویاندا و نــــە توانییان خەرجــــی رۆژێكــــی خێزانەكانیان بەدەست بخەن. بەشــــێكیش لەكرێكارانی بیانی لەهەرێمــــی كوردســــتان لەبارودۆخێكی خراپدا دەژین، ســــەرباری مەترســــییەكانی تر، رۆژانە

رووبەڕووی مەترسی مەرگ دەبنەوە.ئیبراهیم محەمەد تەمەن 39 ساڵ، خێزاندارە و سەردەســــتەی 25 كرێــــكاری كۆمپانیایەكــــە، باس لــــەوە دەكات كە "ئەو كرێیەی لەبەرامبەر 8 كاتژمێر كاركردنی رۆژانە وەریدەگرین زۆر كەمــــە، چونكە نرخــــی كرێــــی كاری رۆژانە لە كۆمپانیــــا جیاوازە، لە25 تا 40 هــــەزار دینارە، جۆری ئیشەكانیش جیاوازن. كۆمپانیاش كرێی كرێــــكاران زۆر دوادەخــــات و لەگەڵیــــان باش نییــــە، ئێمە بەهۆی خراپی باری گوزەرانمانەوە لەكوردستانی رۆژئاواوە بۆ كاركردن هاتووینە ئێرە". ئیبراهیم دەشڵێت، كە دابینكردنی خواردن

خۆششتنیشــــیان نییە، ئەمەش تەواو لەرووی جەســــتەیی و دەروونیــــەوە هیالكــــی كــــردوو. لەبــــارەی 1ی ئایاریشــــەوە بــــە نائومێدییــــەوە گوتــــی "1ی ئایار بۆ ئێمە نییــــە، بۆ رۆژئاوایە، چونكە لێرە یاســــایەك نییــــە بۆ ئێمەی كرێكار، باچیتــــر رێكخراوەكانیــــش ئامــــاری مــــردن و برینداربوونی كرێــــكاران كۆنەكەنەوە، چونكە ئێمــــە رۆژی دەجــــار دەمرین و پێشــــێلكردنی

مافەكانیشمان هەر بەردەوامە".هاوكات شــــاباز مەحمود مستەفا بەرپرسی راگەیاندن و ئەندامی لیژنەی بااڵی رێكخراوی كرێكارانــــی بیناســــازی لەكوردســــتان ئامــــاژە بــــەوە دەدات، كــــە بێكاری دەردی كوشــــندەی ئەم ســــەردەمەیە بــــۆ كرێكارانی كوردســــتان، دووپاتیشی دەكاتەوە، كە ژیانی كرێكاران زۆر لە خوار هێڵی هەژاریدایە. ئەو دەڵێ "بەداخەوە رەوشــــی كرێكاران لەكوردســــتان زۆر خراپە و هیــــچ مافێكیــــان بۆ دابین نەكــــراوە". ناوبراو بەپێویســــتی دەزانێت كرێــــكاران بۆ وەرگرتنی مافەكانیان خۆیان لەناو رێكخراوێكدا رێكبخەن، تا بتوانن فشار بكەن بۆ رێكخستنەوەی یاسای كار، بەمەبەســــتی رێگرتن لەتەشەنەســــەندنی

و شــــوێنی حەوانەوە لەئەســــتۆی خۆیانە، بۆیە وەك خــــۆی دەڵێــــت "كرێــــی رۆژانەمــــان زۆر دوادەكەوێت، بەسەریەكیشەوە نایەت، تەنانەت بەشــــی خەرجی مانەوەشــــمان نــــاكات، نازانین بــــۆ خەرجی خۆمــــان تەرخانی بكەیــــن، یان بۆ

ماڵەوەی بنێرینەوە". محەمــــەد عمــــێ، تەمــــەن 26 ســــاڵ، خەڵكی باكــــووری كوردســــتانە، ئەویش ئامــــاژە بەوە دەدات، كە ئەو بڕە پارەیەی وەریدەگرێت كەمە و دەشــــڵێت "ئێمــــەی كرێكار جگەلە ناخۆشــــی ســــەرما و گەرمــــا، لەژیانی خــــۆش و خەندەی كەسوكاریش بێبەشــــین". كاتێكیش پرسیارمان لەبــــارەی رۆژی جیهانــــی كرێكارانــــەوە لێكرد، "نازانــــم رۆژی جیهانــــی بەبێباكیــــەوە گوتــــی كرێــــكاران چ ڕۆژێكە، لەو رۆژەدا ئیش هەبێت دەیكــــەم، ئەو رۆژە بەمن چی، كە خراپی باری ئابووری ســــەری لەمن تێكداوە؟! من كرێكاری تەختــــە و دارم، 80 رۆژە لەكوردســــتانم، تەنها بێــــكار رۆژ 45 و كــــردووە كارم رۆژ 35بوومــــە. ئــــەوەی وەریدەگرم دەبێــــت خەرجی بكەم، ماڵەوەشــــمان چاوەڕێی منن پارەیان بۆ

بنێرمەوە".

ژمارەی ئەو كرێكارانەی لەشــــوێنی كار دەبنە قوربانی.

گەرچی شــــاباز باس لەوە دەكات، ئامارێكی دروســــت لەبەردەســــتدا نییــــە ژمــــارەی ئــــەو كرێكارانــــە دەربخــــات، كە لــــەدەرەوە روویان لەهەرێمــــی كوردســــتان كردووە، بــــەاڵم وەك خــــۆی دەڵێت "نزیكــــەی 11 هــــەزار كرێكار لە توركیا، 8 هەزار لەئێران و 3 هەزار لە سوریاوە بــــۆ كاركردن هاتوونەتە هەرێمی كوردســــتان. هــــاوكات رێژەیەكی زۆری كرێــــكاری واڵتانی نیپــــاڵ و فلیپیــــن و بەنگالدیش و هندســــتان و ناوچەكانــــی خواروو و ناوەڕاســــتی عێراقیش لەهەرێم كاردەكەن". شــــاباز ئاشكرای دەكات، كرێــــكار 14 ئەمســــاڵەوە لەســــەرەتای كــــە لەشــــوێنی كارەكانیان گیانیان لەدەستداوە، كە 11 كەسیان لەدەرەوەی هەرێمی كوردستانەوە

هاتوون.گۆڤــــاری ســــڤیل لەبەدواداچوونێكیــــدا بۆی دەركەوتووە، كە گرنگترین ئەو ئاســــتەنگانەی دروســــت دەرەوە كرێكارانــــی رووبــــەڕووی دەبنەوە، بریتین لەنەبوونی شوێنی حەوانەوەی بــــۆ پاراســــتنی گونجــــاو، نەبونــــی یاســــایەك

جوان شــــكۆبانی، تەمەن 30 ســــاڵ، ئەویش لەڕۆژئاواوە هاتە هەرێمی كوردستان، منداڵێكی حــــەوت ســــااڵن و یەكێكــــی شیرەخۆرەشــــی جێهێشــــتووە. ئەو دەڵێ "منداڵە بچووكەكەم كە هاتــــم 7 مانــــگ بوو، ئێســــتا بۆتــــە 15 مانگ و نەمبینیوە. رۆژانە بــــۆ قوتی ژیانیان چاوەڕێی دەستی منن". جوان بەچاوی پڕ گریانەوە دەڵێ "لەبەرخراپی باری ئابووریم دەستم لەپیشەی مامۆســــتایی هەڵگــــرت و كرێكاریــــم هەڵبژارد، ژیانــــم دەكــــەم كارە ئــــەم لەوەتــــەی بــــەاڵم خراپتــــر بــــووە، چونكــــە كرێــــكاران لەژیانێكی زۆرخراپدان، منیش هەشــــت مانگە لێرەم، بایی ســــێ هەزار دۆالر كارم كردووە، تەنها هەزار دۆالرم بەشی خەرجی وەرگرتووە و بڕەكەی دیكــــەم وەرنەگرتــــووە، كۆمپانیــــاش پارەكانی نــــەداوە، هــــەر رۆژە و بەبیانویــــەك ئێمــــەی پارەكان نادات، هاوســــەرەكەم نیگەرانە چونكە پــــارەم نەناردۆتــــەوە". جــــوان لــــە لوبنانیــــش كاریكــــردووە، بەاڵم پێی وایە دۆخی لوبنان بۆ كاركردن باشترە وەك لە هەرێمی كوردستان، چونكــــە لێرە جگــــە لەوەی كرێــــی كاركردنیان پێنادرێــــت، شــــوێنی خــــواردن و پشــــوودان و

مافەكانیان، كێشــــەی گەشــــتكردنیان و نەدانی و خاوەنــــكار لەالیــــەن كاركردنیــــان كرێــــی

كۆمپانیاكانەوە.الی خۆیەوە رائیدی پۆلیس مستەفا محەمەد باپیــــر گوتەبێــــژی بەڕێوەبەرایەتــــی پۆلیســــی راپەڕیــــن جەخــــت لــــەوە دەكاتــــەوە، كــــە هەر خاوەنكارێــــك كەمتەرخــــەم بێــــت لەدابینكردنی هۆكارەكانی ســــەالمەتی بــــۆ كرێكارەكانی، كە ببێتە هۆی گیان لەدەستدان و برینداربوونیان، و لەگەڵدەكرێــــت یاســــایی لێپرســــینەوەی دامەزراوەكانی پۆلیــــس و لێكۆڵینەوەش بەپێی بوونــــی ســــكااڵ لەســــەر كەســــی كەمتەرخــــەم

لێكۆڵینەوە دەكەن. ســــەبارەت بەگیانلەدەســــتدانی كرێكارانــــی بیانی لەهەرێمی كوردســــتان ئــــەو گوتەبێژەی پۆلیــــس گوتی "كرێكارەكانــــی دەرەوەی هەرێم كە دەمرن یان بریندار دەبن، بەپێی یاسا هەمان مافی كرێكاری خۆماڵییان هەیە، چونكە لەواڵتی ئێمە كاردەكەن و هەر لەواڵتی ئێمە دەمرن، بۆ ناردنــــەوەی تەرمەكانیشــــیان بۆ واڵتی خۆیان، لەالیەن بەڕێوەبەرایەتی و وەزارەتەكانی ترەوە

بەڕێزەوە كارئاسانییان بۆ دەكرێت".

عومەر چاوشین

38 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 39

ناوخۆ

لە سەرەتای ئەمساڵەوە 14 كرێكار گیانیان

لەدەستداوە، كە 11یان هی دەرەوەی هەرێمن

كرێكارێك: باچیتر رێكخراوەكان ئاماری

مردنی كرێكاران كۆنەكەنەوە، چونكە ئێمە

رۆژی دە جار دەمرین

كرێكارانی دەرەوەی هەرێم پشكی شێری مردن و پێشێلكارییان بەركەوتووە

جیهانــــی جەژنــــی لەمــــڕۆ بــــەر رۆژ دوو كرێكاران بوو، بەاڵم ئــــەو رۆژە بۆ كرێكارانی بیانــــی و خۆماڵــــی لەهەرێمی كوردســــتان هیچ گرنگییەكــــی نەبــــوو، ئــــەوان نــــە پشــــویاندا و نــــە توانییان خەرجــــی رۆژێكــــی خێزانەكانیان بەدەست بخەن. بەشــــێكیش لەكرێكارانی بیانی لەهەرێمــــی كوردســــتان لەبارودۆخێكی خراپدا دەژین، ســــەرباری مەترســــییەكانی تر، رۆژانە

رووبەڕووی مەترسی مەرگ دەبنەوە.ئیبراهیم محەمەد تەمەن 39 ساڵ، خێزاندارە و سەردەســــتەی 25 كرێــــكاری كۆمپانیایەكــــە، باس لــــەوە دەكات كە "ئەو كرێیەی لەبەرامبەر 8 كاتژمێر كاركردنی رۆژانە وەریدەگرین زۆر كەمــــە، چونكە نرخــــی كرێــــی كاری رۆژانە لە كۆمپانیــــا جیاوازە، لە25 تا 40 هــــەزار دینارە، جۆری ئیشەكانیش جیاوازن. كۆمپانیاش كرێی كرێــــكاران زۆر دوادەخــــات و لەگەڵیــــان باش نییــــە، ئێمە بەهۆی خراپی باری گوزەرانمانەوە لەكوردستانی رۆژئاواوە بۆ كاركردن هاتووینە ئێرە". ئیبراهیم دەشڵێت، كە دابینكردنی خواردن

خۆششتنیشــــیان نییە، ئەمەش تەواو لەرووی جەســــتەیی و دەروونیــــەوە هیالكــــی كــــردوو. لەبــــارەی 1ی ئایاریشــــەوە بــــە نائومێدییــــەوە گوتــــی "1ی ئایار بۆ ئێمە نییــــە، بۆ رۆژئاوایە، چونكە لێرە یاســــایەك نییــــە بۆ ئێمەی كرێكار، باچیتــــر رێكخراوەكانیــــش ئامــــاری مــــردن و برینداربوونی كرێــــكاران كۆنەكەنەوە، چونكە ئێمــــە رۆژی دەجــــار دەمرین و پێشــــێلكردنی

مافەكانیشمان هەر بەردەوامە".هاوكات شــــاباز مەحمود مستەفا بەرپرسی راگەیاندن و ئەندامی لیژنەی بااڵی رێكخراوی كرێكارانــــی بیناســــازی لەكوردســــتان ئامــــاژە بــــەوە دەدات، كــــە بێكاری دەردی كوشــــندەی ئەم ســــەردەمەیە بــــۆ كرێكارانی كوردســــتان، دووپاتیشی دەكاتەوە، كە ژیانی كرێكاران زۆر لە خوار هێڵی هەژاریدایە. ئەو دەڵێ "بەداخەوە رەوشــــی كرێكاران لەكوردســــتان زۆر خراپە و هیــــچ مافێكیــــان بۆ دابین نەكــــراوە". ناوبراو بەپێویســــتی دەزانێت كرێــــكاران بۆ وەرگرتنی مافەكانیان خۆیان لەناو رێكخراوێكدا رێكبخەن، تا بتوانن فشار بكەن بۆ رێكخستنەوەی یاسای كار، بەمەبەســــتی رێگرتن لەتەشەنەســــەندنی

و شــــوێنی حەوانەوە لەئەســــتۆی خۆیانە، بۆیە وەك خــــۆی دەڵێــــت "كرێــــی رۆژانەمــــان زۆر دوادەكەوێت، بەسەریەكیشەوە نایەت، تەنانەت بەشــــی خەرجی مانەوەشــــمان نــــاكات، نازانین بــــۆ خەرجی خۆمــــان تەرخانی بكەیــــن، یان بۆ

ماڵەوەی بنێرینەوە". محەمــــەد عمــــێ، تەمــــەن 26 ســــاڵ، خەڵكی باكــــووری كوردســــتانە، ئەویش ئامــــاژە بەوە دەدات، كە ئەو بڕە پارەیەی وەریدەگرێت كەمە و دەشــــڵێت "ئێمــــەی كرێكار جگەلە ناخۆشــــی ســــەرما و گەرمــــا، لەژیانی خــــۆش و خەندەی كەسوكاریش بێبەشــــین". كاتێكیش پرسیارمان لەبــــارەی رۆژی جیهانــــی كرێكارانــــەوە لێكرد، "نازانــــم رۆژی جیهانــــی بەبێباكیــــەوە گوتــــی كرێــــكاران چ ڕۆژێكە، لەو رۆژەدا ئیش هەبێت دەیكــــەم، ئەو رۆژە بەمن چی، كە خراپی باری ئابووری ســــەری لەمن تێكداوە؟! من كرێكاری تەختــــە و دارم، 80 رۆژە لەكوردســــتانم، تەنها بێــــكار رۆژ 45 و كــــردووە كارم رۆژ 35بوومــــە. ئــــەوەی وەریدەگرم دەبێــــت خەرجی بكەم، ماڵەوەشــــمان چاوەڕێی منن پارەیان بۆ

بنێرمەوە".

ژمارەی ئەو كرێكارانەی لەشــــوێنی كار دەبنە قوربانی.

گەرچی شــــاباز باس لەوە دەكات، ئامارێكی دروســــت لەبەردەســــتدا نییــــە ژمــــارەی ئــــەو كرێكارانــــە دەربخــــات، كە لــــەدەرەوە روویان لەهەرێمــــی كوردســــتان كردووە، بــــەاڵم وەك خــــۆی دەڵێت "نزیكــــەی 11 هــــەزار كرێكار لە توركیا، 8 هەزار لەئێران و 3 هەزار لە سوریاوە بــــۆ كاركردن هاتوونەتە هەرێمی كوردســــتان. هــــاوكات رێژەیەكی زۆری كرێــــكاری واڵتانی نیپــــاڵ و فلیپیــــن و بەنگالدیش و هندســــتان و ناوچەكانــــی خواروو و ناوەڕاســــتی عێراقیش لەهەرێم كاردەكەن". شــــاباز ئاشكرای دەكات، كرێــــكار 14 ئەمســــاڵەوە لەســــەرەتای كــــە لەشــــوێنی كارەكانیان گیانیان لەدەستداوە، كە 11 كەسیان لەدەرەوەی هەرێمی كوردستانەوە

هاتوون.گۆڤــــاری ســــڤیل لەبەدواداچوونێكیــــدا بۆی دەركەوتووە، كە گرنگترین ئەو ئاســــتەنگانەی دروســــت دەرەوە كرێكارانــــی رووبــــەڕووی دەبنەوە، بریتین لەنەبوونی شوێنی حەوانەوەی بــــۆ پاراســــتنی گونجــــاو، نەبونــــی یاســــایەك

جوان شــــكۆبانی، تەمەن 30 ســــاڵ، ئەویش لەڕۆژئاواوە هاتە هەرێمی كوردستان، منداڵێكی حــــەوت ســــااڵن و یەكێكــــی شیرەخۆرەشــــی جێهێشــــتووە. ئەو دەڵێ "منداڵە بچووكەكەم كە هاتــــم 7 مانــــگ بوو، ئێســــتا بۆتــــە 15 مانگ و نەمبینیوە. رۆژانە بــــۆ قوتی ژیانیان چاوەڕێی دەستی منن". جوان بەچاوی پڕ گریانەوە دەڵێ "لەبەرخراپی باری ئابووریم دەستم لەپیشەی مامۆســــتایی هەڵگــــرت و كرێكاریــــم هەڵبژارد، ژیانــــم دەكــــەم كارە ئــــەم لەوەتــــەی بــــەاڵم خراپتــــر بــــووە، چونكــــە كرێــــكاران لەژیانێكی زۆرخراپدان، منیش هەشــــت مانگە لێرەم، بایی ســــێ هەزار دۆالر كارم كردووە، تەنها هەزار دۆالرم بەشی خەرجی وەرگرتووە و بڕەكەی دیكــــەم وەرنەگرتــــووە، كۆمپانیــــاش پارەكانی نــــەداوە، هــــەر رۆژە و بەبیانویــــەك ئێمــــەی پارەكان نادات، هاوســــەرەكەم نیگەرانە چونكە پــــارەم نەناردۆتــــەوە". جــــوان لــــە لوبنانیــــش كاریكــــردووە، بەاڵم پێی وایە دۆخی لوبنان بۆ كاركردن باشترە وەك لە هەرێمی كوردستان، چونكــــە لێرە جگــــە لەوەی كرێــــی كاركردنیان پێنادرێــــت، شــــوێنی خــــواردن و پشــــوودان و

مافەكانیان، كێشــــەی گەشــــتكردنیان و نەدانی و خاوەنــــكار لەالیــــەن كاركردنیــــان كرێــــی

كۆمپانیاكانەوە.الی خۆیەوە رائیدی پۆلیس مستەفا محەمەد باپیــــر گوتەبێــــژی بەڕێوەبەرایەتــــی پۆلیســــی راپەڕیــــن جەخــــت لــــەوە دەكاتــــەوە، كــــە هەر خاوەنكارێــــك كەمتەرخــــەم بێــــت لەدابینكردنی هۆكارەكانی ســــەالمەتی بــــۆ كرێكارەكانی، كە ببێتە هۆی گیان لەدەستدان و برینداربوونیان، و لەگەڵدەكرێــــت یاســــایی لێپرســــینەوەی دامەزراوەكانی پۆلیــــس و لێكۆڵینەوەش بەپێی بوونــــی ســــكااڵ لەســــەر كەســــی كەمتەرخــــەم

لێكۆڵینەوە دەكەن. ســــەبارەت بەگیانلەدەســــتدانی كرێكارانــــی بیانی لەهەرێمی كوردســــتان ئــــەو گوتەبێژەی پۆلیــــس گوتی "كرێكارەكانــــی دەرەوەی هەرێم كە دەمرن یان بریندار دەبن، بەپێی یاسا هەمان مافی كرێكاری خۆماڵییان هەیە، چونكە لەواڵتی ئێمە كاردەكەن و هەر لەواڵتی ئێمە دەمرن، بۆ ناردنــــەوەی تەرمەكانیشــــیان بۆ واڵتی خۆیان، لەالیەن بەڕێوەبەرایەتی و وەزارەتەكانی ترەوە

بەڕێزەوە كارئاسانییان بۆ دەكرێت".

ژماره 229 2014/5/3 39

40 ژماره 229 2014/5/3

ناوخۆ

لەبارەی نەخۆش و هاوەڵی نەخۆشەوەهەمیشــــە لــــە راگەیاندنەكاندا باس لەخراپی دامــــودەزگا تەندروســــتیەكان و مامەڵەی خراپی ســــتاف و پزیشــــكان لەگەڵ هاواڵتیــــان و كەمتەرخەمــــی لەئیشــــوكارەكانیان بەرامبەر نەخۆش دەكرێت. منیش دەمەوێت وەك كارمەندێكی پزیشــــكی هەندێ راســــتی بخەمەروو، كە لەماوەی 11 ساڵی كاركردنم لەنەخۆشخانەی هەولێری فیركاری بینیومن، لەنەخۆش و هاوەڵی نەخۆش.

وەك وەاڵمێك بۆ ئەو زەمكردنە بێڕەحمانەیەی هەندێك كەس. من لەبەشــــی مێشــــك و بڕبڕی پشــــت كاردەكەم، هەر نەخۆشــــێكیش الی ئێمە بخەوێندرێت،

النیكەم 3 رۆژ دەمێنێتەوە. جاری واش هەیە دەگاتە مانگێك و زیاتریش.یەكەم: كێشــــەی نەخــــۆش ئەوەیە، هەر كە گەیشــــتە نەخۆشــــخانە پێیوایە دەبــــێ دەرزیەكی لێبدەیــــت و بڵێــــی تۆ چاك بویتــــەوە بڕۆوە ماڵەوە، ئەگینا توشــــی بێهیوایی دەبێت و یەكســــەر واهەست دەكات خەتا و تاوانی ئێمەیە چاكنابێتەوە، بۆیە دەست دەكات بەسەرزەنشتكردنمان. دووەم: هاوەڵــــی نەخــــۆش بــــێ ئــــەوەی هیــــچ هۆشــــیارییەكی تەندروســــتی هەبێت، دەســــت لەچارەســــەری نەخــــۆش وەردەدات. ئەمە هەمیشــــە كێشــــەی گەورەمان بۆ دەنێتــــەوە. هاوەڵی نەخۆش هەر 10 خولەك جارێك لەدەرگا دەدا و داوای دەرزی ئازارشــــكێن بۆ نەخۆشــــەكەی دەكات، بــــێ گوێدانــــە زەرەر و زیانەكانــــی. چەندەی هەوڵ بدەی بــــۆی روونبكەیتەوە، ئەو هەر ســــوورە لەســــەر ئەوەی دەبێ لێیبدرێــــت، ئەگەرنا گێچەڵێكمــــان پێدەكات. كێشــــەی هەرە زۆر هاوەڵــــی نەخــــۆش و ئەوانەی بۆ ســــەردان دێن، دروســــتیدەكەن. ئەو ســــەردانە نەخۆش بێزار دەكات، جــــار هەیــــە بەكۆمــــەڵ دێــــن و دادەنیشــــن و مەنجەڵی دۆڵمە و گۆشــــت و برنج دێنن و لەژوورسەری نەخۆشەكە دەیكەنە سەیران و قسەكردن. ئاگایان لەنەخۆشەكە نامێنێت، لەوەش خراپتر جگەرەش دادەگیرســــێنن. كاتێكیش پێیان دەڵێیــــت ئەمە ناكرێت و فەرموو بڕۆ دەرەوە،

دیسان تۆ پیاوێكی خراپی.سێیەم: هەندێك داواكاری نەخۆش و هاوەڵ هەیە، كە هەرگیز رێیتێناچێت و زیان بەنەخۆش دەگەیەنێت، وەك داواكردنی موغەزی و لێدانی دەرزی جۆراوجۆر، هەموو ســــەرە كاتژمێرێك. هەفتــــەی رابردوو نەخۆشــــێك كە بەقســــەی دوو پزیشــــكی پســــپۆڕ دەرمانی ئازارشــــكێنی لێ قەدەغەكرابوو. ئەو شــــەوە هاوەڵی نەخۆشــــەكە تابەیانی نزیكەی 30 جار هاتە سەرســــەرم و

تەواو هیالكی كردم، سووربوو لەسەر ئەوەی دەرزی ئازارشكێنی لێبدەم!سەرەڕای هیالكبوونمان پێیانەوە، لەهەموو شتێك ناخۆشتر ئەو قسەیەی هاوەڵی نەخۆشە، كە دەڵێ "وەاڵ هیچمان بۆ نەكراوە". ئەمە دوای ئەوەی 10 رۆژ دوای نەشتەرگەری چارەسەری بۆكــــراوە و چاودێــــری كراوە. من ئەو قســــەیە بەرەهایی ناكەم، بەاڵم لەنــــاو ئێمەی كارمەندانی پزیشكی قسەیەك باوە، كە دەڵێ "نەخۆش وەفای نیە". لێرەشدا مەبەستم لەوەفا، وەرگرتنی دیاری و پاداشــــت نیە، نەخێر، بەڵكو تەنیا دەمانەوێ نەخۆش و هاوەڵەكەی هەســــت بەماندووبوونمان

بكەن و رێز لەپیشەكەمان بگرن و ناحەقیمان لەبارەوە نەڵێن.ســــەرەڕای هەمــــوو ئەمانەش، بەاڵی گەورە بــــۆ ئێمەی كارمەندانی پزیشــــكی، ئەوكاتەیە كە نەخۆشــــێك گیان لەدەســــت دەدات. ئێمە باوەڕمان بەوەیە، كە ژیان و مەرگ لەدەســــت خوایە، كەس گرەنتی گیانی نەخۆشی بۆ ناكرێت، تەنیا گرنگیپێدان و چاودێریی و كەمتەرخەمینەكردن ئەركی ئێمەیە. لەكاتی رووداوی لەم جۆرەشــــدا زۆرترین ســــوكایەتی بەكارمەندانی پزیشــــكی

دەكرێت، تەنانەت دەستدرێژییان دەكرێتەسەر و پەالمار دەدرێن و ئازار دەدرێن!بەهیچ شــــێوەیەك هاوەڵ و كەســــوكاری نەخۆش مافی ئەم رەفتارەیان نیە، گەر لەحاڵەتێكدا كەمتەرخەمیــــش هەبێــــت، هــــەر نەخۆشــــخانەیەك ئیدارە و بەرپرســــی هەیە و ئــــەوان دەتوانن

لێپرسینەوە بكەن، یاخود دەتوانرێت سكااڵ تۆمار بكرێت.وەك گوتــــم مــــن ئەو قســــەیەم بەرەهایــــی بۆ هەموو نەخۆشــــێك و هاوەڵێكــــی نەخۆش نیە، بەڵكــــو كەســــانێكیش هەن، كە وەك نەخۆش و هاوەڵی نەخــــۆش دێنە المان، زۆر رێز لەخۆمان و لەپیشــــەكەمان دەگــــرن. هەمیشــــەش ئومێد و ئاواتــــی هەر كارمەندێكی بەویژدانی پزیشــــكی، لەدكتۆرەوە تا پەرســــتار، ئەوەیە كە نەخۆشــــەكە چاك ببێتەوە و بەســــەالمەتی لەژێر دەستیان

دەربچێت.

ساڵحی مام عەلی

ژماره 229 2014/5/3 41

كۆمەاڵیەتی

پیاوانیش داوای مۆڵەتی باوكایەتی دەكەن

42 ژماره 229 2014/5/3

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەرەش

پیاوانیش داوای مۆڵەتی باوكایەتی دەكەن

بەهۆی مۆڵەت و مانەوە لەماڵ، هەمیشە پەیوەندی منداڵ لەگەڵ دایك بەهێزە و لەگەڵ باوكیدا الوازە

42 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 43

كـۆمـەاڵیـەتی

بەپێی رێنماییەك لە وەزارەتی دارایی، هـــەر ژنێك منداڵی ببێت بۆ ماوەی یەك ســـاڵ مۆڵەتی دایكایەتی بـــە مووچەوە لەپیاوانیـــش هەندێـــك وەردەگرێـــت. مانگێـــك چەنـــد پێویســـتە پێیانوایـــە، پیاوانیش مۆڵەتی باوكایەتییان پێبدرێت، چونكە بەشـــێك لەئەركـــەكان دەكەوێتە

ئەستۆی ئەوانیش. ئەنـــوەر عومـــەر، فەرمانبەری یەكێك لەبانكەكانـــی شـــاری هەولێـــرە، ماوەی یەك مانگە بۆتە باوك. ئەنوەر هەرچەندە زۆر خۆشـــحاڵە بەهاتنەدنیـــای یەكـــەم منداڵی، بەاڵم وەكخـــۆی دەڵێت، ناتوانێ وەك پێویست چێژی لێوەرگرێت چونكە "تەمەنـــی منداڵەكـــەم مانگێكـــە شـــەوانە بـــەردەوام دەگریـــەت، بردومانەتـــە الی دكتۆریش گوتی، كێشەیەكی تەندروستی بەتێپەڕبوونـــی بـــەاڵم نییـــە، ئەوتـــۆی كات گریانەكـــەی كەمدەبێتـــەوە، بۆیـــە بەیانیـــان یان لـــەدەوام دوادەكەوم، یان

بەسەرمێزەكەوە خەوم لێدەكەوێت". لەبـــەر ئـــەو هۆكارانە بـــەرای ئەنوەر پێویســـتە بەهەمـــان شـــێوازی مۆڵەتـــی مۆڵەتـــی مانگێـــك چەنـــد دایكایەتـــی باوكایەتیش هەبێت "كاتێك منداڵەكەمان دەگریەت، من ناتوانم بخەوم یان یارمەتی هاوسەرەكەم نەدەم، جگە لەئیشوكاری ماڵیش، هەرچەندە ئەو قسەیەی من لەو كۆمەڵگایـــە بـــەالی هەندێ كەســـەوە بە عەیبە و شەرم لێكدەدرێتەوە، بەاڵم من پێموایە كە منیش بەرپرســـیارم لە باش بەخێوكردن و تەندروســـتی منداڵەكەم، بۆیە بەرای من پێویستە پیاوانیش چەند مانگێك مۆڵەتی باوكایەتییان پێبدرێت".

ســـازگار جەوهەر دایكـــی دوومنداڵە، پیشـــەی مامۆســـتایە، بـــەرای ســـازگار رێكخـــراوەی هەمـــوو ئـــەو دەبوایـــە ژنان تائێســـتا بیرییـــان لەكارێكی وەها كردبایەوە "چونكە من دوومنداڵم بووە، لەهـــەر منداڵێـــك بۆ ماوەی یەك ســـاڵ لەماوەڵەوە بـــووم و نەمتوانیوە بۆ هیچ كوێ بڕۆم، كە زۆر كاریگەری لەســـەر ژیانـــی كۆمەاڵیەتـــی و هەتا دەروونی و تەندروستی دایكیش هەیە، لەبەرئەوەی بـــۆ مـــاوەی یەكســـاڵ هەمـــوو ژیانـــت

دەكەوێـتە چواردیواری ژوورێكەوە". مامۆستایە، هاوسەرەكەشی سازگار

مێردەكـــەی بەهـــاوكاری ســـەبارەت لەبەخێوكردنـــی منداڵەكانیـــدا دەڵێت "ئەو كاتانـــەی بتوانێك یان ئـــاگای لەمنداڵەكان دەبێـــت، یـــان دەبـــێ خەریكـــی خـــواردن دروســـتكردن بێـــت، بـــەاڵم هیـــچ نەبێـــت خـــۆی لەگـــەڵ تاقیكردنـــەوە وەرەقـــەی دێنێتەوە ماڵەوە، جگەلەوەی شەو هەبووە بەهـــۆی گریـــان، یـــان نەخـــۆش كەوتنی نەمانتوانیـــوە تابەیانـــی منداڵەكەمانـــەوە كاتژمێرێـــك بخەوین، بۆیـــە بەرای منیش

مۆڵەتی باوكایەتی پێویستە". شـــیالن كۆمەاڵیەتـــی توێـــژەری حەمەنـــوری، بوونـــی مۆڵەتـــی باوكایەتی بـــۆ پیاوانیـــش بەكارێكـــی ئەرێنی و باش دەزانێت، بەاڵم بێهیوایـــە لەوەی لەوانەیە نەتوانرێـــت ئێســـتادا قۆناغـــەی لـــەم موناقەشەیەكی وەها لەپەرلەمان بكرێت.

بەرای ئـــەو توێژەرە كۆمەاڵیەتییە، ئەم كێشەیە بایۆلۆجی نییە، بەڵكو دیاردەیەكی كەلتووری و جەندەرییە پەیوەندی بەرۆڵ بینینـــەوە هەیـــە "جـــاران لەكۆمەڵەگـــەی ئێمەدا لەباوەشكردن و هەڵگرتنی منداڵیش لەالیەن پیاوانەوە عەیبە بوو، بەاڵم ئێستا ئـــەوە كاڵبۆتەوە و لەوانەیـــە لەداهاتوودا ببێتە شتێكی ئاســـایی، پێویستە پیاوانیش بگـــرن، چونكـــە لەئەســـتۆ ئەركـــە ئـــەو بەخێوكـــردن و مانـــەوەی دایـــك لەماڵـــدا بۆ ماوەی یەك ســـاڵ دەبێتە گوشـــارێكی دەروونی زۆر لەســـەر دایك و كاریگەری لەســـەر ژیـــان و چۆنێتـــی بەخێوكردنـــی منداڵەكەش دەبێت، چونكە دایك بۆماوەی

یەك ساڵ لەكۆمەڵگە دادەبڕێت".ســـامان عەلی، پیشەی فەرمانبەرە، ئەو پێیوایـــە ئەگەر ئـــەو مۆڵەتـــە بۆپیاوانیش هەبێـــت پیـــاو زۆر لەوانەیـــە هەبێـــت، وەرینەگرێـــت، وەك خـــۆی دەڵێت "منیش وەریناگـــرم، چونكـــە دەكەومە بـــەر تانە و توانجـــی دەوروبـــەر، بەتایبەتیش خزم منیـــش ئەگەرنـــا، خـــۆم، نزیكەكانـــی و ئـــەوە بەپێویســـت دەزانـــم، چونكە شـــەو هەبـــووە بەهۆی گریانـــی منداڵەكەمانەوە

نەخەوتووم". ئـــەو پێویســـتە لەژنـــان زۆر بـــەرای بابەتـــە بكرێتە پڕۆژە یاســـایەك و بدرێتە پەرلەمان، چونكە لەســـەردەمی ئێســـتادا پیاوان و ژنانیـــش كاردەكەن، توێژەرانی كۆمەاڵیەتیش پێیانوایـــە، ئەوە كاریگەری

نەرێنی جگە لەسەر ژیانی دایك، لەسەر بەهێزكردنـــی پەیوەندی نێـــوان باوك و

منداڵیش دەبێت. فەرمانبـــەری ئەحمـــەد، هەوریـــن داراییـــە لەهەولێـــر، بەباشـــی دەزانێـــت رێكخراوەكانـــی ژنـــان هەوڵبـــدەن ئـــەو و یاســـایەك پـــڕۆژە بكەنـــە بابەتـــە پێشكەشـــی پەرلەمان بكرێت "پێویســـتە رێكخراوەكانـــی ژنـــان پڕۆژەیاســـایەك بۆ ئـــەو مەبەســـتە بنێرنـــە پەرلەمان تا

گفتوگۆی لەسەر بكرێت". هـــاوكات بەرای شـــیالن حەمەنوری، ئـــەو كارە زەحەمەتـــە چونكـــە "ئاســـتی هۆشـــیاری ئەنـــدام پەرلەمانـــەكان بەو شێوەیە نیە، داكۆكی لەوەها پرۆژەیەك بكـــەن. رەنگـــە لـــەم قۆناغەی ئێســـتادا دەنگـــی پێویســـت بەدەســـت نەهێنێـــت، بەدەگمـــەن پیاوی واهەیە ئەوەی بەالوە

ئاسایی بێت".كاری ئـــەوە وایـــە، رای شـــیالن مەدەنـــی كۆمەڵگـــەی رێكخراوەكانـــی داكۆكیـــارە لەمافی مـــرۆڤ، بەتایبەتیش ئەوانەی كە لەبـــواری ژناندا كاردەكەن، ئـــەو بابەتـــە بوروژێنـــن، چونكـــە ئەوە كاریگـــەری لەســـەر پەیوەنـــدی نێـــوان منداڵ و باوكیش دەبێت و وادەكات ئەم پەیوەندییـــە بەهێـــز بێـــت، بەپێچەوانەی ئێســـتاوە، كە لەنـــاو خێزانەكانی ئێمەدا بـــاوك تەنیا رۆڵـــی چاوســـوركردنەوە و ســـۆز منداڵێـــك هەمـــوو دەبینێـــت، پەیوەنـــدی لەگـــەڵ دایكیـــدا بەهێزتـــرە، بەهۆی بەردەوام مانەوەی دایك لەگەڵ

منداڵدا. شـــیالن دەڵێت "هەرچەنـــدە ئەوبابەتە لەواڵتە پێشـــكەوتووەكانیش كێشەیەكی جەندەرییە، بەاڵم هەندێ واڵت توانیویانە ئەوە تێپەڕێنن، وەك ســـوید و نەرویج، كە شـــەش مانگی یەكـــەم دایك مۆڵەتی دایكایەتی وەردەگرێت و شـــەش مانگی دووەم بـــاوك ئەو مۆڵەتـــە وەردەگرێت و پـــەروەردە و بەخێوكردنـــی منداڵەكە لەئەستۆ دەگرێت". ئەو توێژەرە ئەوەش رووندەكاتەوە، پێویســـتە پیاوان بزانن، خۆشـــیانە لەبەرژەوەنـــدی ئـــەوە كـــە و وابیرنەكەنـــەوە ئـــەوە گۆرڕانـــكاری بایۆلۆجییـــە، بەپێچەوانـــەوە تەنیـــا رۆڵ

گۆڕینەوەیە.

ژماره 229 2014/5/3 43

44 ژماره 229 2014/5/3

كـۆمـەاڵیـەتی

ناگیرێـــت، بۆیـــە قـــەد باكـــم بەهیچ كەســـێك نەكەوتووە، دوكانی هاوڕێكەمان بایەعیشـــە، جارێـــك ژن و پیاوێكـــی لێبـــووە، توانجیـــان لـــە خێزانەكەم دابـــوو، نەیانزانیبـــوو كوردی

تێدەگات، ئەویش وەاڵمی دابونەوە".یەســـنا، كچێكی رۆژهەاڵتی كوردســـتانە و قوتابی دوا قۆناغی كۆلیژە، ئەو نایشارێتەوە، كە ئەمساڵ دوو جار خۆی و كچێكی هاوڕێی لەدوكانـــی مەیفرۆش، مەشـــروبیان كرێوە و دەشـــڵێ "دوكاندارەكە سەرســـوڕمانی خۆی نیشـــاندا، كـــە بینـــی ئێمە بەكوردی قســـەمان كـــردووە، مەشـــروبمان داوای و دەكـــرد بەتایبەت كە بینی سەرپۆشـــمان لەســـەربوو، بۆیە یەكسەر لێی پرسین كوردن و ئیسالمن؟ گوتمـــان بەڵێ. گوتی خەڵكـــی ئێرەن، گوتمان

نەخێر".هیـــچ شـــتێكدا لەهیـــچ پێیوایـــە یەســـنا جیاوازییـــەك لەنێوان كچـــان و كوڕاندا نییە، بەڵكـــو وەك ئـــەو دەڵێـــت "ئـــەوە كۆمەڵگەیە جیاوازی دروســـت كردووە. باشـــە بۆچی بۆ كوڕ ئاســـایی بێت و بۆ من نائاسایی؟! منیش

گەرچی سەردەمانێك پێش ئێستا زۆر لەو پیـــاوە كوردانـــەی مەشـــروبیان دەخواردەوە بەنهێنـــی ئەو كارەیان دەكرد و بەشێكیشـــان تائێستا ناتوانن بەئاشكرا بخۆنەوە، یاخود بچنە باڕ و شوێنی مەیفرۆشەكان، بەاڵم لەئێستادا ژنانیش لەفرۆشـــگاكانی مەشروب دەبینرێن، كە بە مەبەســـتی كڕینی مەشـــروب سەردانی ئەو شـــوێنانە دەكـــەن. مەشروبفرۆشـــێكیش دەڵـــێ، زۆربـــەی ئـــەو ئافرەتانەی ئـــەو كارە

دەكەن عەرەب و توركن.دیاكـــۆ هەمەوەند، تەمەن 29 ســـاڵ، ئاماژە ســـەردانی بەنهێنـــی خـــۆی دەدات، بـــەوە شوێنەكانی مەیفرۆشتن دەكات، بەاڵم بەبینینی ئافرەت لەو شـــوێنانەدا تووشی شۆك بووە. ئەو دەڵێ "رۆژێك چووم مەشروب بكڕم، كە چوومـــە دوكانەكە بینیـــم ئافرەتێكی بااڵپۆش خەریكـــی مەیكڕین بوو، بەبینینی ئەو ئافرەتە

تووشی شۆك بووم!".ئـــەو گەنجە كـــە بەنهێنـــی ماڵەوەیان مەی

دەخواتـــەوە، دووپاتیدەكاتـــەوە ئـــەو كاتانەی روو لەشوێنی مەیفرۆشتن دەكات، دەترسێت و هـــەوڵ دەدات، كـــەس نەیبینێـــت. دەشـــڵێت "بینیـــم ئـــەو ئافرەتـــە زۆر بەبێمنەتـــی داوای مەشـــروبی دەكـــرد، زیاتـــر لە 15 شووشـــە ڤۆدگای موتەعەمی كڕی، لەگەڵ بتڵێك رێدی، جگە لەفستق، داوای پاقلەی كواڵویشی كرد". و كـــوردە پیاوێكـــی حەمیـــد شـــەهاب هاوســـەرەكەی خەڵكـــی بەغدایـــە و عەرەبە، نایشـــارێتەوە كـــە هاوســـەرەكەی زۆرجـــار مەشـــروبی بـــۆ دەكڕێـــت، بـــەاڵم وەك خۆی دەڵێ "لەهەموو شوێنێك نا، تەنها لەدوكانێكی هاوڕێمان، چونكە خێزانەكەم لە كۆمپانیایەك لەعەنكاوە كاردەكات، زۆرجار كە دەگەڕێتەوە، پێـــی دەڵێم لەگەڵ خۆی بـــۆم بهێنێت، ئەویش دوكاندارەكە دەناسێت و شوێنەكەشی الچەپە و كەس نایبینێت، خاوەن دوكانەكەش هاوڕێی

خۆمە، بۆیە بۆم دێنێت".ئەو پیاوە نكۆڵی لەوە ناكات، كە خێزانەكەی لەبەرامبـــەر ئەو كارەیدا رووبـــەڕووی توانج بۆتـــەوە، بـــەاڵم دەڵێت "دەمـــی كۆمەڵگە بەمە

زۆزك تاهیر

ژنانیش سەردانی دوكانی مەشروب فرۆشەكان دەكەنزۆربەیان عەرەب و توركن و كوردیان كەم تێدایە

44 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 45

كـۆمـەاڵیـەتی

دەچم و دەیكڕم، بەاڵم بەڕاستی ناتوانم لەبەر توانجـــی خەڵك بچمە هەموو شـــوێنێك، بۆیە دوكانێكمان لەالكۆاڵنێك نیشانكردووە و ئەوە

دووجارە دەچینە الی ئەو". مروج، ئافرەتێكی عەرەبە لەیەكێك لەدوكانە نەخۆشـــخانەی بـــەردەم مەیفرۆشـــەكانی لەدایكبوونی هەولێر خەریكی مەشـــروبكڕین بـــوو، ئـــەو كـــە چـــوار ســـاڵ پێـــش ئێســـتا هاوســـەرگیری كردووە و دایكی دوو منداڵە، ماوەی حەوت ســـاڵە خـــۆی و خانەوادەكەی لەهەرێمـــی كوردســـتانن. مـــروج بـــاس لەوە دەكات، كـــە لـــەو كاتـــەوەی هاوســـەرگیری كـــردووە، هاتۆتـــە دوكانە مەیفرۆشـــەكان و مەشـــروبی كڕیوە، جەخت لەوەش دەكاتەوە، كە تـــا ئێســـتا تووشـــی توانج نەبـــووە بەاڵم دەڵێـــت "هەندێك لە دوكاندارەكان بە چاوێكی سەیرەوە تەماشـــام دەكەن، بەاڵم ئێستا تاكە دوكان ئـــەو شـــوێنەیە، كە لێـــی دەكڕم، بەاڵم كاتی قەرەباڵغ نایـــەم، چونكە لەوانەیە خەڵك

قسە بكەن".ئـــەو ژنـــە نكۆڵـــی لـــەوە نـــاكات كـــە حەز

بەكڕینـــی مەی ناكات، بەاڵم وەك خۆی دەڵێ "هاوسەرەكەم كاری هەیە و بەڕۆژ ناتوانێت، بۆیە خۆم دێم، لەبەرئەوەی خۆشم دەخۆمەوە

لەگەڵی، بۆیە زۆرجار خۆم دەیكڕم".یەكێك لەمەیفرۆشەكانی شاری هەولێر كە پێی باش نەبوو ناوی باڵوبكرێتەوە، باس لەوە دەكات، كە لەئێستادا ژمارەی ئەو ئافرەتانەی مەشـــروب دەكڕن كەمن و هەفتانە ئافرەتێك یاخود دوو ئافرەت روو لەدوكانەكەی دەكەن. زۆربەشـــیان عەرەبـــن و توركیشـــیان تێدایە. دەشڵێت تائێستا رێكنەكەوتووە ئافرەتی كورد بێتـــە الم. ئەو مەیفرۆشـــە وتیشـــی "ئافرەتان زیاتـــر بەیانیـــان و نیوەڕۆیان بۆ مەشـــروب كڕیـــن دێن، چونكە ئەو كاتانە چۆڵن، كەســـی واش هەیـــە ژمـــارەی تەلەفۆنی ئێمـــەی الیە، پێش ئـــەوەی بێت پەیوەندیمـــان پێوە دەكات و داوادەكات بـــۆی ئامادە بكەیـــن، تاكو لێرە راوەنەســـتێت و یەكســـەر پارەكـــە بـــدات و

بڕوات".ئـــەو دوكانـــدارە نایشـــارێتەوە كـــە "لـــەو ئافرەتانـــە هەیانە بە ترس و شـــەرمەوە دێت،

هەشـــیانە پێیانەوە دیارە كـــە الیەنی ئاینی و توانجـــی خەڵكیان بـــەالوە گرنگ نیـــە و زۆر بە موســـەیتەری دێن مەشـــروبەكەی خۆیان

دەبەن".كۆمەاڵیەتـــی توێـــژەری مـــوراد، كاوە پێیوایـــە كۆمەڵگە بـــەردەوام لەگۆڕانكاریدایە و دەڵێـــت "ئەوەی ئەمـــڕۆ گونجاو و قبوڵكراو نییە، لەوانەیە ســـبەی قبوڵكـــراو بێت، چونكە گۆڕانكاری بـــەردەوام لەكۆمەڵگە روودەدات، ئەویـــش بەحوكمـــی كرانـــەوەی كۆمەڵگـــە و بەجیهانیبـــوون و بوونـــی ژمارەیەكی زۆری كەســـانی بیانی لەهەرێمی كوردســـتان، ئێستا زۆر گۆڕانكاری خێرا لەكۆمەڵگە روودەدەن".خواردنـــەوەی مـــەی لەبـــارەی ناوبـــراو ئافرەتانـــەوە دەڵێت "لەســـااڵنی زوو پیاویش لەوانەیـــە بـــەاڵم دەیخـــواردەوە، بەنهێنـــی ماوەیەكی دیكە ئافرەتیش بەئاشكرا بخواتەوە، ئـــەوەش لەشـــارێكەوە بـــۆ شـــارێكی دیكـــە دەگۆڕێت، كە دەبینین شـــار هەیە بەئاســـایی لەسەیرانگەكان ژن و پیاو پێكەوە دەخۆنەوە،

بۆیە كۆمەڵگە قابیلی گۆڕانكارییە".

ژماره 229 2014/5/3 45

46 ژماره 229 2014/5/3

كـۆمـەاڵیـەتی

دیمەنـــی ئافرەتە ســـواڵكەرەكەی ترافیك الیتەكەی بیردەكەوێتـــەوە، لەگەڵ بینینی منداڵەكەشـــیان، تەواو دڵنیا دەبێتەوە، كە ئـــەو ئافرەتە ســـواڵكەر و ئـــەو منداڵەی ژنـــە ئـــەو بینیبوونـــی، كـــە باوەشـــی خزمەتـــكارە و منداڵەكـــەی دكتـــۆر )م(

بوونە.لەوێ ئەم رووداوە ســـەیر و چیرۆكە خێزانەكـــەی و دكتـــۆر)م( بـــۆ نهێنیـــە ئاشكرا دەكات، كاتێك ئافرەتەكەش دانی پێدادەنێـــت، دووچاری شـــۆك دەبن، كە

دكتۆر )م( و خێزانەكەی، هەردووكیان پزیشكن و لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی هەولێر دەوام دەكەن، منداڵێكی بچووكیان دەوامكردنیانـــەوە بەهـــۆی كـــە هەیـــە، ناچارن لەماڵەوە جێیبهێڵن و كەسێك بۆ

چاودێریكردنی تەرخان بكەن.بۆ ئەو مەبەستە دكتۆر )م( دەپرسێت و دەگەڕێـــت، تا ئافرەتێك وەك دایەن بۆ چاودێریكردنـــی منداڵەكەی دەدۆزێتەوە، بۆئەوەی لـــەو چەند كاتژمێـــرەی ئەوان و ماڵەكەیـــان ئـــاگاداری دەوامـــن، لـــە منداڵەكەشـــیان بێـــت. هەرچەنـــدە )م( لە پیشـــەی پێشـــووی ئـــەو ئافرەتـــە دایەنە ئـــاگادار نیـــە، بـــەاڵم متمانەی تـــەواوی منداڵەكـــەی و ماڵەكـــەی و پێـــدەكات

خۆشیانی پێدەسپێرێت.رووداوەكانی دواتری ئەم چیرۆكە، لە سەیرترین چیرۆكەكانی پەیوەندی نێوان

ژنە خزمەتكارەكان و خاوەن ماڵەكانە.)م( و هاوســـەرەكەی بە ئاســـوودەیی دەوامی خۆیان دەكەن، چونكە كەســـێك هەیـــە چاودێـــری منداڵەكەیـــان دەكات و چیتر هێندە دڵیـــان بەالیەوە نابێت. بەاڵم ئـــەوەی ژنـــە دایەنـــە خزمەتكارەكـــە بە منداڵەكەیانی دەكات، بە هیچ شـــێوەیەك

بە خەیاڵی نە ئەوان و نە هیچ كەسێكیشدا هاتووە.

پیاوێكـــی خزمـــی )م(، كـــە بـــەردەوام هاموشۆ و سەردانی ماڵی )م(ی كردووە، نهێنیـــەی چیرۆكـــە ئـــەم ســـەرەداوی دەكەوێتە دەست و ئاشكرای دەكات. ئەو بەهۆی ئەوەی بەردەوام سەردانی ماڵی )م(ی كـــردووە، منداڵە بچووكەكەشـــیان

دەناسێت.رووداوە ســـەیرەكە لێـــرەوە دەســـت پێـــدەكات. رۆژێـــك ئـــەو پیـــاوە خزمەی )م( كـــە ئۆتۆمبێلـــی پێدەبێت، لـــە یەكێك لـــە ترافیكەكانـــی نـــاو شـــاری هەولێـــر دەوەستێت. ئاسایی وەك هەر ترافیكێكی تـــر، چەنـــد منداڵێكی دەســـتگێڕ و ژن و منداڵـــی تری ســـواڵكەری لێیە. تا ئێســـتا هیچ شتێك بەالی ئەوەوە سەرنجڕاكێش نابێت، تاكو منداڵێكی بچووك لە باوەشی ژنە ســـواڵكەرێكدا دەبینێت، تێیڕادەمێنێت و لێی ورد دەبێتەوە، گومانی ال دروست دەبێت، بەاڵم لەوكاتەی كەمەی وەستانی ترافیكـــدا، دەرفەتی ئەوەی نابێت بەدوای راســـتی و ناراستی ئەو گومانەیدا بچێت.

بۆیە جیاندەهێڵێت.دوای ماوەیـــەك ئەو خزمـــەی دكتۆر )م( بـــۆ جارێكـــی تر ســـەردانی ماڵی )م( دەكاتەوە، بەاڵم لەگەڵ بینینی ئافرەتەكە،

مەریوان عومەر

چیرۆكی سەیری ئەو ژنە سواڵكەرەی

خۆی وەك دایەن ناساند

ژماره 229 2014/5/3 47

كـۆمـەاڵیـەتی

هەر سواڵكەرێك چیرۆكێكی تراژیدی هەڵبەستراوی هەیە

"ســـواڵكردن دیاردەیەكـــی ناشـــرینی ناو كۆمەڵە، هەر ســـواڵكەرێكیش چیرۆكێكی هەڵبەســـتراوی هەیە، وەك ئـــەو ئافرەتە خزمەتكارەی ئەم چیرۆكە. پێویستە ئەم دیاردەیە لە رێگای یاســـا و هۆشـــیاریی

كۆمەاڵیەتیەوە چارەسەر بكرێت".ئەو كۆمەڵناســـە بە پێویستی دەزانێت دایكان و بـــاوكان وریابن لە هەڵبژاردنی خۆیانـــی منداڵەكـــەی كەســـەی ئـــەو پێدەســـپێرن، چونكـــە هـــەر رەفتارێكـــی نەشیاو لەگەڵ منداڵەكەیاندا، بەتایبەت لەو

لەو ماوەیەدا منداڵەكەیان سواڵی پێكراوە و ئافرەتەكـــە درۆی لەگـــەڵ كـــردوون، كاتێك واینیشانداوە لە ماڵەوە دەمێنێتەوە

و چاودێریی منداڵەكەیان دەكات.كەســـێكی نزیكی دكتۆر )م( گوتی، كە دكتۆر و خێزانەكەی هیچ رێوشـــوێنێكی تریان بەرامبەر ئەو ئافرەتە خزمەتكارەكە نەگرتەبـــەر، تەنیا لەماڵەكەیان و لەســـەر

كارەكە دەریانكرد.كۆمەڵناس )هانا ســـەید زادە( لەبارەی گوتـــی ســـڤیل بـــۆ رووداوەوە ئـــەم

تەمەنـــە بچووكەدا، كاریگـــەری نێگەتیڤی لەسەر ئایندەی منداڵەكە دەبێت.

هەروەهـــا وتیشـــی "پێویســـتە لەنـــاو النیكـــەم یـــا حكومیـــەكان، فەرمانگـــە لـــە نزیكیانـــەوە دایانگـــەی تایبـــەت بـــۆ ئـــەو ئافرەتـــە فەرمانبەرانـــە هەبێت، كە منداڵـــی بچووكیـــان هەیە، تاكـــو هەم لە منداڵەكانیانـــەوە نزیك بـــن و لێیان دڵنیا بـــن، هەم وانەبێت كە لـــە خەمی دووری منداڵەكانیان ئاگایان لە كارەكەی خۆیان

نەمێنێت".

48 ژماره 229 2014/5/3

ئاشنابوون، چەندین دەرچوون و بەیەكەوە بەڵێنی ئــەوان چونكە هەبووە، گەڕانیان هاوسەرگیرییان بەیەك داوە. "ئەو چەندین جگەلە كە دەخـــواردم، بۆ جــار سوێندی من هاوسەرگیری لەگەڵ كەسدا ناكات و بەدڵنیاییەوە لەزانكۆ دەرچوونمان دوای بەبێتاقەتییەوە كچە ئەو خوازبێنیم". دێتە ئەنجامیداوە كە دەگێڕێتەوە، هەڵەیە ئەو و بەهۆیەوە سەرتاپای ژیانی رەش بووە داوای "رۆژێــك نــادیــارە. چارەنوسیشی بكەم، خوشكی ماڵی ســەردانــی لێكردم وامزانی چونكە خــۆشــبــوو، پێم منیش دەیەوێ بەخوشكیم بناسێنێ، بەاڵم كاتێك زۆر بەالمەوە چۆڵبوو، ماڵەكە چووین، لێكرد گوتی، سەیر بوو، كاتێك پرسیارم هاوسەرگیری ــەر ه ئێمە خــۆ ئاساییە

دەكەین سڵ لەچی دەكەیتەوە؟"ســـۆما وەك خۆی دەڵێت ئێســـتا باجی هەڵەكانی خۆی دەدات و لەوانەشە تامردن كاریگـــەری لەســـەر ژیانی هەبێـــت "دوای ئەوەی زانیم ماڵەكە كەسی لێنییە داوامكرد لەوێ بڕۆین، بەاڵم ئەو پێشـــگیری كرد و لێم نزیكبۆوە تا كارلەكار ترازا و پەردەی كچێنیـــم نەمـــا، كاتێـــك بەخـــۆم هاتمـــەوە گریـــام، ئـــەو دڵی دامـــەوە و گوتی، ئەگەر بۆ ئەوە دەگریەیت ئەوا خەڵك هەیە پەردە

دەدورێتەوە، خۆ تۆ هەر بۆ من دەبی". دوای ئەو كارە هەڵەیە ســـۆما بەقسەی كوڕەكـــەی هاوڕێـــی ژنێـــك دەدۆزێتـــەوە بـــۆ پـــەردەی دۆالر 600 بەرامبـــەر دەدورێتەوە، بـــەو بیرۆكەیەش دووچاری هەڵەیەكـــی تردەبێـــت. "ئەوكاتـــە زانیاریم لەســـەر ئەوەنەبوو، كە پێویســـتە شەوێك پـــەردە بدورێتەوە، بەر لەهاوســـەرگیری من بەدڵی خۆم تەنیا بۆ ئەوە دووریمەوە، كە مێردم بە خۆشەویســـتەكەم كرد، ماڵی باوكـــی نەڵێن پەردەی نەبوو، بۆیە ئێســـتا چوومـــە الی دكتۆرێك پێبگوتم تۆ ئێســـتا ئـــەو چانسەشـــت نییە پـــەردە بدوریتەوە، ئەو كارە یەكجـــار دەكرێت، ئەویش دەبێ

شەوێك بەر لەگواستنەوەت بێ". تەنیـــا ئەوكاتـــە دەگیڕێتـــەوە ســـۆما خەمـــی ئەوەی بووە و نەیزانیوە كێشـــەی سەختتر رووی لێدەكات "لەپشوی هاوینی قۆناغـــی دووی كۆلێژ كـــە چوومە ماڵەوە، ئـــەو كەمتـــر تەلەفۆنـــی دەكـــرد، كاتێكیش پرســـیارم لێدەكرد دەیگوت، كاتم نییە یان تەلەفۆنەكـــەی دادەخســـت، یـــان دەیگوت خۆم یان كەســـێكم نەخۆشە. خۆم هەستم بەســـارد و ســـڕییەكەی دەكـــرد، نەمزانی

ـــمـــە ـــــەی كـــەوت ــــــــەو كـــــات "ئكوێری خۆشەویستی هــەڵــەوە گەنج كچانی پێویستە كردبووم، ئەگەرنا بــیــربــكــەنــەوە، بــەعــەقــڵ ـــەوەی ئ وەك ــجــامــەكــەیــان ــەن ئسۆما گوتەی دەبــێــت".ئــەوە من قوتابی و ســـاڵ 22 كچێكی دەوروبەری خەڵكی زانكۆیە. بەمەبەستی كۆیەیە، ــەزای قكێشەكەی چارەسەركردنی رێكخراوێكی روویكردۆتە بــۆ زانكۆ ـــان. ســۆمــا ژنوەرگیراوە، لەهەولێر ــــەكــــەم ســـاڵـــیـــدا ــــەی لدەناسێت، كـــوڕێـــك ـــووی ـــشـــت ـــی كـــــە داندوای دەبێت، هەولێر پەیوەندی مــاوەیــەك دروست خۆشەویستی

دەكەن. قسەكانی ــێــی ــەپ بدوای ـــــا، ســـــۆمبەیەك ــــەوەی ئ

بەهرە حەمەڕەش

"لە كچێنی خستم و ژیانی كردم بە دۆزەخ"

كـۆمـەاڵیـەتی

48 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 49

بێویژدانییەكەی دەگاتە ئەو راددەیەی هیچ بیر لەمن نەكاتـــەوە. كاتێك دەوامی كۆلێژ دەستی پێكردەوە، رۆژانی یەكەم نەدەهات كاتێـــك داخســـتبوو، تەلەفۆنەكەشـــی و پرســـیارم لەبرادەرەكانـــی كـــرد پێیانگوتم

ژنی هێناوە!!".بەگوێرەی قســــەكانی سۆما و سەرۆكی ئــــەو رێكخــــراوەی ســــۆما روویتێكردووە، لەرێگــــەی توانیویانــــە بێــــت هەرچۆنێــــك تازەكــــەی تەلەفۆنــــە برادەرەكانییــــەوە پەیدابكــــەن و پەیوەنــــدی پێوەبكەن، كاتێك ناچاریان كردووە ســــەردانی رێكخراوەكە بــــكات، ســــەرەتا حاشــــای لەپەیوەندییەكە كردووە، بەاڵم دوای ئەوەی وێنە و بەڵگەی تــــری الی كچەكــــە بــــووە و پیشــــانیدراوە، گوتویەتی من خزمێكی خۆمم خواســــتووە و ماڵەوەمان رێگەنادەن كچی تر بخوازم". سەرۆكی ئەو رێكخراوە كە بەمەبەستی پاراســــتنی نهێنی ســــۆما نەیویســــت ناوی ئاشكرا بكەین گوتی "دوای ئەوەی گوشاری زۆرمــــان لەكوڕەكــــە كــــرد، خێزانەكەشــــی خستە ناو بابەتەكە و هاتنەالمان، سەرەڕای هەرشــــتێك دەیانگوت، ئێمە پەنجا وەرەقە دەدەینــــە ئەو كچە و بــــا واز لەكوڕەكەمان بێنێت، ئەگەرنــــا ئێمە خۆمان بەخێزانەكەی دەڵێین و دەیانویست ئەو كچە چاوترسێن بكــــەن". ســــەرۆكی ئــــەو رێكخراوە ئێســــتا ســــكااڵی و دادگا بردۆتــــە كێشــــەكەی لەســــەر ئەو كوڕە تۆماركردووە هەروەها

داوایكردووە ئەو دۆسیەیە نهێنی بێت. سۆما ئێســــتا كە كێشــــەكەی لەداگایە و كوڕەكەش دەســــتگیركراوە، بەاڵم بێهیوایە چونكە "ئێســــتا ئەو كوڕە ژنی هەیە، ئەگەر منیــــش بخوازێت ئــــەوا جگەلــــەوەی دەبمە ژنــــی دووەم، دڵنیاشــــم كە چارەنوســــمان جیابوونەوە دەبێت، هاوكات من دەمەوێت لەبیــــری بكەم، بــــەاڵم بیردەكەمــــەوە چۆن هەڵبژاردەیــــەك ئــــەو تەنیــــا شــــوبكەم، لەبەردەمە، كە تامردن شونەكەم و لەماڵی باوكــــم دانیشــــم، هەندێجاریــــش بیــــر لەوە دەكەمــــەوە، كە ئەگەر ماڵــــی باوكم گوتیان

دەبێ هاوسەرگیری بكەی چیبكەم؟" ســــەرۆكی ئــــەو رێكخــــراوە گوتــــی كــــە ئــــەو تاكۆتایــــی لەگەڵ دۆســــیەكە دەڕوات و پشــــتگیری ســــۆما دەكات، هاوكات داوا لەكچــــان دەكات كە "ئەوەندە خۆشــــباوەڕ نەبن، قەت هەوڵ مەدەن كەستان لەخۆتان خۆشــــتر بوێــــت و ژیانــــی خۆتــــان مەكــــە قوربانی ژیانی كەســــی تر، چونكە دواجار لەم كۆمەڵگەیە هەر ژن زەرەمەند دەبێت".

كـۆمـەاڵیـەتی

كچە قوتابییەكی كۆلێژ، بەمەبەستی چارەسەركردنی كێشەكەی پەیوەندی پێوەكردین، گێڕایەوە

"بەهـــۆی هاوڕێیەكـــی كچەمـــەوە، كوڕێكـــم ناســـیوە كە چەنـــد جارێك لەگـــەڵ ئەودا سەردانی كۆلێژی دەكرد، چەند جارێك لەگەڵی دانیشتم و ژمارەی مۆبایلمان گۆڕییەوە و پەیوەندیمان دروستبوو. مەبەستی من هاوسەرگیری بوو، دیاربوو كە ئەویش هەمان مەبەســـتی هەیە. بەاڵم دوای چەند دانیشـــتنێك بۆم دەركەوت، كە ئەو كوڕە لەگەڵ من

ناگونجێت و بە كەڵكی هاوسەرگیریی لەگەڵ من نایەت. بۆیە داوای لێبوردنـــم لێكـــرد و پێمگوت، كە لەو ماوانـــەی یەكترمان بینیوە و قسەكمان كردووە بۆم روونبۆتەوە، كە من ناتوانم هاوسەرگیری

لەگەڵ تۆدا بكەم". بـــەاڵم دیـــارە ئـــەم كوڕە بـــەم قســـەیە رازی نەبووە و ئێســـتا وازی لێناهێنێـــت و بـــەردەوام هاتوچۆی كۆلێـــژی كچەكە دەكات و تەلەفۆنـــی بـــۆدەكات. ئـــەو كچە گوتی "پێشـــم عەیبە پرســـگەی كۆلێـــژ تێبگەیەنـــم نەهێڵن بێتـــە ژوورەوە، بـــەردەوام خۆم دوور دەگرم، چونكە نامەوێـــت هاوڕێكانم لەوە تێبگەن، كەچی ئەو هەر بەردەوامە لەبێزاركردنم". پاشانیش كچەكە رووی داخوازییەكەی كردە ئێمە و گوتی "ئێستاش من هاتووم بۆ ئەوەی ئەو تێبگەیەنن من شوی پێناكەم و ناتوانێت بەزۆر ناچاری ئەوەم بكات، نامەوێ

داوا تۆماربكەم". لەســـەر داوای ئـــەو كچـــە، ژمـــارەی مۆبایلی كوڕەكەمـــان وەگـــرت و بانگمان كردە بەڕێوەبەرایەتـــی، كوڕەكـــە قســـەكانی كچەكـــەی پشتڕاســـت كـــردەوە و گوتـــی "مـــن پەیوەندییەكـــەم شـــەریف هەبووە و دەمەوێت شـــوم پێبكات". ئێمە پێمـــان راگەیاند، كە ئەو كچە نایەوێ شـــوو بەو بكات، ئەو مافی ئەوەی نییە بەزۆر هاوســـەرگیریی لەگەڵ كەسدا بكات. بۆمان روونكردەوە، كە بەپێی یاساش هاوسەرگیریی دەبێت بەرەزامەندی هەردووال بێت. ئەگەر وازیشـــی لێنەهێنێت، ئەوا مافی كچەكەیە داوای یاســـایی لەســـەر

تۆماربكات.ماددەی 9ی یاسای باری كەسیمان خستەروو كە تێیداهاتووە:

1. نابێ هیچ خزمێك یان كەسێكی بیانی، ناچار بكات، چ نێربێت چ مێ، بۆ هاوسەرگیریی بەبـــێ رەزامەنـــدی خۆی، گرێبەندی بەزۆر بە نادروســـت دادەنرێـــت، ئەگەر نەچووبێتە پەردەوە و لەگەڵی جووت نەبووبێ. ئەگەر چووبێتیش ئەوا رادەگیرێ، هەروەها كەسێك لەخزمان یان جیا لەوانیش رێگە لەیەكێك بگرێ، كە شایســـتەی هاوســـەرگیرییە، بەپێی

حوكمەكانی ئەم یاسایە بۆ هاوسەرگیریی سزادەدرێت. 2. هەركەســـێك سەرپێچی حوكمەكانی بڕگەی "1"ی ئەم ماددەیە بكات، سزا دەدرێت حەپســـكردن بۆماوەیەك كە لە دووســـاڵ كەمتر نەبێت و لە پێنج ســـاڵیش زیاتر نەبێت، ئەگەر لەخزمەكانی پلە یەك بێ، بەاڵم ئەگەر ســـەرپێچیكار لەوان نەبوو، ئەوا ســـزاكەی حەپســـكردنە دەبێ بۆماوەیەك لە ســـێ ساڵ كەمتر نەبێ، یاخود بەندكردنی بۆماوەیەك

لە دە ساڵ زیاتر نەبێت. *بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان

سزای هاوسەرگیریی زۆرەملێ

* درلقا

دوەب

عمۆ

یلەژ

دۆسیەكانی توندوتیژی

ژماره 229 2014/5/3 49

50 ژماره 229 2014/5/3

لەكۆلیــــژی هــــاف" "تۆمــــاس لەبۆماوەیــــدا پســــپۆر پزیشــــكی "ڤورتسبورگ"ی ئەڵمانی رایگەیاند، تۆوی پیاو بەتێپەربونی تەمەن لەباری باشیدا نامێنەتەوە و بێهێز و الواز دەبێت. هەروەها لەسەر ئاســــتی كرۆمۆســــۆمەكاندا گۆڕنكاری تێدەكەوێت، ئەمەش دەبێتە هــــۆی ناتــــەواوی هەرمنداڵێك كە لەو كاتانــــەدا لەدایك دەبێت، هەر دایك و باوكێك لەپاش تەمەنی 45 ساڵیە هەوڵی بوونی منداڵ بدەن، ئــــەوا كارێكــــی باش نیە و دەبــــێ بزانن، كە لەوانەیــــە منداڵەكەیان ناتــــەواو دەربچێــــت، چ لــــەڕووی جەســــتەیی و چ لــــەرووی

دەروونیەوە. هاف دەشــــڵێت ئەو مندااڵنەی لەباوكێكی بەتەمەن لەدایك دەبن، ئەگەری تووشــــبونیان بەنەخۆشی بێئاگایی و بزۆزی و تەنیایی و كۆمەڵێك نەخۆشی دەروونی دیكە هەیە، بە تایبەت

ئەگەر باوكەكە كحول بخواتەوە و جگەرە بكێشێت، یا شەكرەی هەبێت.

لێكۆڵینەوەیـــەك لەرۆژنامـــەی گاردیانی بەریتانـــی باڵوكراوەتەوە، تێیـــدا هاتووە خوێ هۆكاری ســـەركیە بۆتوشـــبوون بەجەلتەی دڵ و مێشـــك، هەروەها لەبەریتانیا لەســـاڵی 2003 وە تاوەكو 2011 بەهۆی كەمكردنـــەوەی خواردنی خـــوێ و خواردەمەنیە ســـوێرەكان، رێژەی توشـــبوان بەجەڵتـــەی دڵ 42% كەمیكردۆدەتـــەوە، رێژەی توشـــبوون بەجەڵتـــەی مێشـــكیش بەرێـــژەی 44% كەمیكـــردووە. لێكۆڵـــەرەكان راشـــیانگەیاندوە، كـــە رێـــژەی توشـــبووان بەبەرزی فشـــاری خوێن بەبەراورد لەگەڵ ســـااڵنی پێشـــوو زۆر دابەزیوە، جگەلەوەش رێژەی مردن بەنەخۆشیەكانی جەڵتەی دڵ و مێشك لەساڵی 1971 وە تاوەكو

2012 لە 335 هەزار كەس كەم بۆتەوە بۆ 161 هەزار كەس.

لە چاوپێكەوتنێكدا پسپۆری دەروونی د. هارون باس لەبەكارهێنانی مـــادە هۆشـــبەرەكان دەكات و روونیدەكاتـــەوە، ئـــەو مادانـــە بەهۆی راهاتنەوە كاریگەریان لەسەر پێگەی كۆمەاڵیەتی و كەسایەتی مرۆڤ هەیە، كە لەرووی فســـیۆلۆجیەوە كاردەكاتە سەر كرۆمۆسۆمەكان و لەكاتـــی گواســـتنەوەی لەباوانەوە بۆ منداڵەكانیان ســـیفەتی بۆماوەیی دەگۆڕێـــت، بەمەش ئەو منداڵەی لەدایك دەبێت لەرووی جەســـتەیەوە نوقسان دەبێت، لەوانەیە یەكێك لەئەندامەكانی جەستەی كەم یان زیاد بێـــت. هەروەك ئەو مادانە دەبنە هـــۆی زۆربوونی رووداوی هاتوچۆ و رێـــژەی تـــاوان و توندوتیژی، چونكە ئاڵوودەبووان هەموو شـــتێك

دەكەن بۆ دەسكەوتنی پارە و بڕە مادەیەكی هۆشبەر.

پێویستە باوكان ئاگاداری بن

خوێ جەڵتەی دڵ و مێشك دروست دەكات هۆشبەرەكان سیفەتەی بۆماوەیی دەگۆڕن

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

50 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 51

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

بوتۆكـــس بریتیـــە لەجۆرێكـــی پڕۆتیـــن، كـــە لـــە جۆرێـــك بەكتریا دەردەهێنرێـــت و لەئێســـتادا بـــۆ نەشـــتەرگەری جوانـــكاری دەموچـــاو

و لێـــوەكان و البردنـــی گنجـــی پیـــری بەكاردێـــت. زۆر لەئافرەتان ئێســـتا بەكاریدەهێنن، تاوەكو رووخســـاریان بێ گنج دەربكەوێ. بوتۆكس مادەیەكە

كاریگەری خراپی لەســـەر جەســـتە نیە و بەكارهێنانی ئاســـانە، لەڕێگەی لێدانی دەرزیەوە لەژێر پێســـت بەكاردەهێنرێت. لێكۆڵینەوەكان هیچ خراپیەكی بەكارهێنانی

ئـــەو مادەیەیان دەرنەخســـتوە، بـــەاڵم بوتۆكس وادەكات ماســـولكەكانی دەموچاو، یان ئەوماســـولكەی لێیدەدرێـــت گـــرژ ببنەوە، بەمـــەش گنجی نامێنێـــت، خراپیەكەشـــی ئەوەیە،

ئەو كەســـەی بوتۆكـــس بەكاربهێنێـــت، ناتوانێت ماســـولكەكانی گوزارشـــتكردن بەدەموچاو بەكاربهێنێـــت، وەك نیشـــانەی سەرســـوڕمان و توڕەیی و خەمباری، بۆیـــە لەوانەیە نەتوانین

لەدەموچاوی كەسێكەوە كە بوتۆكسی بەكارهێنابێت، بزانین هەستی چۆنە ؟ بوتۆكـــس پاش لێدانی 3 تـــا 5 رۆژ كاریگەریەكەی دەردەكەوێ و تاماوەی 6 مانگ

دەمێنێتەوە و ئیش دەكات، پاشان پێستەكە دەگەڕێتەوە شێوەی جارانی.

لەلێكۆڵینەوەیەكـــی تـــازەدا، كـــە لەرۆژنامەی تەلەگرافـــی بەریتانی باڵوكراوەتـــەوە، ئەو گواڵنەی بۆخواردن شـــیاون كاریگەری باشـــیان لەســـەر تەندروســـتی مـــرۆڤ هەیـــە و دژی شـــێرپەنجە كاردەكـــەن. توێژینەوەكە باس لەوە دەكات، كە خواردنی گوڵ لەگەڵ نان و تێكەڵ كردنیان بەخواردەمەنیەكانی دیكە، دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی ئەگەری

توشبوون بەنەخۆشیەكانی دڵ و تەندروستی دڵ باش دەكات.لەباشـــیەكانی تـــری گوڵ ئەوەیە، كـــە لەنەخۆشـــیە درێژخایەنەكان دەتپارێزێـــت، هەروەها مادەی )فینوالت( ی تێدایە، كە دژی هەوكردنە،

سەرباری ئەوەی گوڵ تەمەنت درێژ دەكات و پیری دوادەخات.

قەبـــزی لەمندااڵندا شـــتێكی بـــاوە، بەتایبەت لەمنداڵی شـــیرخۆردا، كە زۆرجار توشی سكئاوسان دەبێت و بەردەوام دەگری. هۆیەكانی قەبزی

مندااڵنیش ئەمانەن:1. جۆری ئەو شـــیرەی دەیخوات: زۆرجار شـــیری قوتو دەبێتە هۆی

قەبزی، بۆیە پێویستە سەردانی پزیشك بكەیت بۆگۆڕینی شیرەكەی.2. پێدانی خواردەمەنی تووند: ئەو خوادنانەی هەرســـكردنیان گرانە و

لەكۆتاییشدا قەبزی و غازات دروست دەكەن.3. وشـــكبوونەوە: ئەگـــەر بەپێـــی پێویســـت ئاو و شـــلەمەنی نەدرێتە

منداڵەكە، ئەوا توشی وشكبوونەوە دەبێت، بەمەش قەبزی روودەدات. ئەگـــەر قەبزیەكـــە بـــەردەوام بێـــت، مانـــای وایـــە منداڵەكەت توشـــی نەخۆشـــیەكی كۆئەندامی هەرس بووە، جا چ ریخۆڵەكان بێت، یان گەدە،

بۆیە پێویستە سەردانی پزیشكی پسپۆڕ بكەیت.

بوتۆكس چیە؟

خواردنی گوڵ لە شێرپەنجە دەتپارێزێت هۆكاری قەبزی مندااڵن چیە؟

ژماره 229 2014/5/3 51

52 ژماره 229 2014/5/3

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

قەڵەوی و تەندروستی

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

پێكهاتەی لەشـــی ئادەمیزاد بەشـــی زۆری ئاوە، ئەوەی تری كانزاكانە، واتە ئێســـك و ماســـولكە و ئەو شـــریتانەی بەیەكتریانەوە دەبەســـتێتەوە. 80%ی كێشی هەموو ئادەمیزادێك ئاوە. لە پیاواندا 5.5 لتر خوێن لەناو دەمارەكانن، لەژنانیشدا 4.5

لتر، ئەویش پالزما و خڕۆكەكانە.لـــە نێوانـــی پێســـت و ئەو ماســـولكانە بەشـــێك چەوری كۆدەبێتـــەوە. لەرەگەزی نێر چەوریەكە كەمترە، ئینجا لەناو هەناوی هەموو ئادەمیزادێك لـــە نێوانی ریخۆڵەكان بەشـــێك چـــەوری هەیە، بـــۆ لەســـەر پەردەیـــەك، كـــە وەك پاســـەوان

ریخۆڵەكان كاردەكات.هەركەســـێك پێویستە كێشی لەشـــی بەگوێرەی تەمـــەن و بـــااڵ و قەبـــارەی ئێســـكەكانی بێـــت. وادانـــراوە بـــااڵ چەنـــد بێـــت، یـــەك مەتـــری لێ فڕێدەدرێت و ئەوی تری دەبێتە كێشـــی لەشـــی ئەو كەســـە بە كیلۆگرام. ئینجـــا ئەوە بۆ هەموو

كەسێك راستە، ژن بێت یاخود پیاو.تێكـــڕای بـــااڵی ئافرەتـــان لە 158 ســـەنتیمەترە، بەشـــێكیان دەگاتـــە 170، هەندێكی تریشـــیان لە 150 كەمتـــرن. چەنـــد ئافرەتێكیش هەیە بااڵی لە

140 سم تێپەڕ ناكات. هۆیەكانی زیادبوونی كێشەی ئافرەتان

با بڵێین كچێك لە تەمەنی 20 ســـاڵی دایە، بااڵی 158 ســـم و كێشـــی 60 كغـــم بێـــت. ئـــەوە زۆر رێكوپێـــك و جوانـــە. لەبیرمـــان نەچێت كێشـــی مەمك كە بە تەواوی دروســـت دەبێت، لەحاڵەتی

ئاسایی زۆر كێش زیاد ناكات.ئەگەر هاتـــو ئەو ئافرەتـــە دوای مێردكردنی بێ ئەوەی ســـكی پڕبێت، كێشی بڕوات بۆ 70 كغم، ئەوە زۆر خراپە و ترسناكیشە لەسەر كاركردنی كۆئەندامـــی زاوزێكـــەی. لـــە كاتی ئێستاشـــماندا تەماشـــا دەكەین، بە گشـــتی كچان كێشیان زۆر

زیادی كردووە، بەرادەیەكی ترسناك.زیادبوونـــی كێش واتـــە كۆبوونـــەوەی چەوری لەژێـــر پێســـت و مەمك و ورگ و نـــاو هەناو و لە دەوری كۆئەندامی هەرس، هەروەها گورچیلە

و دەكات لەوانـــە لەهەریـــەك كار جگـــەر. و وایانلێدەكات بەرێكوپێكی كارنەكەن.

ئـــەو چەورییە قورســـە دێتە خوارەوە بۆ ســـەر كۆئەندامـــی زاوزێ، رێگا لە كاركردنی هێلكەدان دەگرێـــت. یەكێـــك لـــە ســـەرەكیترین هـــۆكاری نەزۆكـــی، قەڵەوییـــە. بەداخـــەوە ئافرەتـــان ئەو رۆشـــنبیرییەیان نیـــە، روودەكەنە پزیشـــكان بۆ چارەسەركردنی نەزۆكی، ئەویش هۆرمۆنیان بۆ

دەنوسێت، ئەوەش هاوسەنگی لەش تێكدەدات.ئەو هۆرمۆنە كە دەچێتـــە ناو خوێن، كاردەكاتە ســـەر غـــودەی نخامی، كە زۆر زۆر هەســـتیارە بـــۆ هۆرمۆنـــی دەرەوە. بەجارێـــك هێلكەدانـــی

رادەگرێت. زیادبوونـــی كێـــش كاردەكاتە ســـەر غودەی مل "دەرەقـــی" و كاركردنـــی كـــزدەكات. هەروەهـــا كاردەكاتـــە ســـەر پەنكریـــاس و ئـــەو مادەیەی دروســـتی دەكات لـــە ئەنســـۆلین و گلۆكاكـــۆن، بەشـــی ئەو هەموو شیرینیە ناكات كە دەیخوات و بەشـــێك لە چەوریەكە دروســـت دەبێت. ئینجا شـــیرینی زیاتـــر دەبێتە چەوری و لەناو لەشـــدا كۆدەبێتەوە، بەتایبەتی لە دەوری ماســـولكەكانی

ژێر پێست. كێشـــی زیـــاد لـــەش قـــورس دەكات، جوڵە كەم دەكات، ماسولكە الواز دەكات، قورسایی دەخاتە ســـەر بڕبڕەی پشـــت، جومگە ســـەرەتاییەكانی وەك حـــەوز و چـــۆك رەق دەبـــن و لینجاویان نامێنێـــت. نیـــوەی نەخۆشـــەكان دەڵێن پشـــتمان دێشـــێت، فەقەراتمـــان هەیـــە، چۆكـــم دێشـــێت، ناتوانـــم بڕۆم و بجوڵێمەوە. ئیتر ئیشـــەكە وەك بازنەیەكـــی داخراوی لێدێت و بەرەو خراپتریش دەچێت. ئەگەر بێتو نەخۆشـــەكە بەخۆیڕانەگات، بە دەرمان و نەشتەرگەریی قەت چاك نابێتەوە.دەبیســـتین فـــاڵن عەمەلیاتـــی فەقەڕاتـــی بۆكرا، یاخود هی چۆكی بۆ كرا، یان چەوری لە ســـكی دەرهێندرا، بەاڵم دوای ماوەیەكی زۆر كەم وەك

خۆی لێدێتەوە. چارەسەری ئەم نەخۆشیە بەدەست نەخۆشەكە

خۆیەتـــی. خـــوای گـــەورە دەفەرموێـــت هەموو شـــتێكی زیندوومـــان لـــە ئـــاو خەلق كـــردووە. مادام پێكهاتەی ســـەرەكی ژیان ئاوە، پێویســـتە رۆژانـــە 3 لتر ئاو بخۆینەوە. ئینجا چا و میوە و شـــلەمەنی. لەو 3 لترە 1.5 لتر دەبێتە میز، 1 لتر دەبێتە ئارەقە و لەلەش دەردەچێت، هەروەها بۆ هەناســـە و بۆ ناو ریخۆڵەكانیش. هەر كەســـێك كەمتـــر لـــەم رێژەیـــە ئـــاو بخواتەوە، دیـــارە كە كێشـــەی لە گورچیلە و كۆئەندامی هەرســـدا بۆ دروســـت دەبێت، ســـكی بە بـــەردەوام دەرناچێ و خوێنی خەســـت دەبێـــت. هۆكاری ســـەرەكی خوێنمەیـــن )جەڵتـــە( ئەوەیە، كە خوێن خەســـت دەبێتەوە و چـــەوری تێدا زۆر دەبێت و جوڵەی

كەم دەبێت.دەگێڕنەوە لە زەمانی سەرەتای ئیسالمدا یەكێك لە پزیشـــكانی ئەو سەردەمە لە عێراقەوە بەرەو واڵتـــی جەزیرەی عەرەبی چووە، ســـاڵێك لەوێ دەبێت، كاری نابێت، رۆژێك لە مەجلیسی خەلیفە قســـە دەكات و دەڵێ بۆچی كەس پێویســـتی بە مـــن نیە؟ ئەوانیش پێی دەڵـــێ "ئێمە گەلێكین نان ناخۆین تا برســـی دەبین، كاتێكیش نان دەخۆین

تێر ناخۆین".رۆژانـــە مـــرۆڤ پێویســـتی بـــە 1500 كالـــۆری هەیـــە، بۆ كاركردنی لەشـــی، لەوە زیاتر خۆراك بخوات، دەبێتە چەوری و لەلەشیدا كۆدەبێتەوە. بابڵێیـــن یەكێك كارێكی قـــورس بكات، دەتوانێت دوو ئەوەنـــدە بخـــوات، چونكـــە كالـــۆری زیاتر دەســـوتێنێت. بەاڵمی ەكێك لەبەردەم تەلەفزیۆن دابنیشێت، وردە وردە خواردن بخوات، رۆژانەش سێ ژەمی وا لە تێری بخوات، بێگومان چەوری

لەلەشیدا كۆدەبێتەوە.ئەو خۆراكە خێرایانەی ئێستا لەبازاڕ پەیدابوونە، هەمووی بۆتە هۆی زیادبوونی كێش، بەتایبەتی لەناو مندااڵندا. ئینجا تاكو دەگاتە 20 ساڵی زۆر

پێی زەحمەت دەبێت كێشی دابەزێنێت. یـــان دەگوترێـــت هێنـــدەی ئاو بخۆینـــەوە قەڵەو دەبین! ئەو قسەیە راست نیە، بەڵكو دەڵێم لەپێناو

تەندروستیەكی باش با هەموومان:1. رۆژانە 3 لتر ئاو بخۆینەوە.

2. رۆژانە 2 كاتژمێر بەپێ بڕۆین.3. دشداشـــە و مەكســـی فڕێبدەین، وەك جاران

جلە كوردیە جوانەكە بەناوقەد لەبەر بكەین.4. پشتێند ببەستین.

5. ژنان زیاتر كاربكەن و زەوی بەدەســـت پاك بكەنەوە و كاشیەكان بســـڕنەوە. ئەمە باشترین

وەرزشە بۆ دابەزاندنی ورگ.6. خۆشوشـــتنی رۆژانـــە لـــە حەمامـــی گەرم و مەســـاج كردن بۆ سك، ئەمە چەوری ناهێڵێت و

كێشەی قەبزیش چارەسەر دەكات.زوو دانەنیشـــین، تەلەفزیـــۆن لەبەرامبـــەر .7بخەوین و زوو لە خەو هەستین. بەمانە ژیانمان

ئاسوودەتر دەبێت.

ژماره 229 2014/5/3 53

هـــونـــەری

لەبەر گۆرانیە نەتەوەییەكانم لە سوریا رامكرد

زۆیا بۆ سڤیل:

54 ژماره 229 2014/5/3

ت�����������ۆ پ����ێ����ش����ت����ر ه���اوڕێ���ی���ەت���ی���ت لەگەڵ هونەرمەند كەمال بەاڵم ب��وو، خ��ۆش زۆر محمەد

ئێستا بەم شێوەیە ناتانبینین؟ساالر مەحمود: من و كەمال محەمەد هەر هاوڕێی����ن، ب����ەاڵم هەر كەس����ەمان بۆ خۆمان كاردەكەین، بابەتەكە هەر ئەوەندەیە، ئەگەرنا

ئێستاش هاوڕێیەتیمان خۆشە. پێك����ەوە ك����ە ئەمش����ەو گۆران����ی لەگ����ەڵ ئ����ەو هونەرمەن����دە تۆمارت����ان ك����رد، دەنگدانەوەیەكی بەرچ����اوی هەبوو، بڕیارتان

نەداوە كارێكی دیكە پێكەوە بكەن؟ساالر مەحمود: تاكو ئێستا هیچ شتێكی وا

لەئارادا نییە.بووبی����ت س����ەركەوتوو پێتوای����ە لەدەربڕینی هەست و سۆز و خۆشەویستیت

لەڕێی گۆرانییەوە؟س����االر مەحم����ود: هەموو ئەو ش����یعرانەی بەگۆران����ی، كردووم����ن و هەڵمب����ژاردوون گوزارش����ت لەناخ����ی خ����ۆم دەك����ەن، هەموو گۆرانییەكان لەهەس����ت و سۆزی من دایە كە

دەریدەبڕم. هەس����ت ب����ەوە دەكرێ����ت س����تایلی ئێس����تای كاركردنت هەمان س����تایلی پێشووە،

بیرت لەگۆڕینی ستایلەكەت نەكردۆتەوە؟

ساالر مەحم����ود: تاك����و بەردەوام����م ئێس����تاش لەسەر ئەو ستایلەی یەكەمجار هەڵمبژارد، دەنگم و شێوازی رۆژانەی

ژیانم لەگەڵ ئەو ستایلە دەگونجێت. بۆچ����ی س����االر مەحم����ود درەن����گ

درەنگ دەردەكەوێت؟س����االر مەحمود: كە ش����یعرێك و ئاوازێك دەك����ەم بەگۆران����ی، دەبێت كارێك����ی وا بكەم لەن����او خەڵكدا بمینێت����ەوە، بۆیە كارێكی جوان

لە دە كاری ناشرین باشترە. هیچ كاتێك لەكات����ی گۆرانی گوتندا

گریاویت؟ساالر مەحمود: بڕوا ناكەم.

بۆچی؟س����االر مەحمود: من لەناخی خۆم دەتوانم گوزارش����ت لەهەموو شتێك بكەم، مەرج نییە ئەوانەی گۆرانی دەڵێن لەگەڵ گۆرانییەكانیان بگرین و فرمێس����ك بڕژێنن تاكو گوزارش����ت لەگۆرانییەكانی����ان بكەن، ئەوانەی دەش����گرین

پێویستە بزانن بۆ دەگرین. تێبینیك����راوە ئەو س����ااڵنەی لەواڵتی س����وید نیش����تەجێ بووی����ت، كەمتری����ن كاری

هونەریت كردووە بۆچی؟س����االر مەحم����ود: ئ����ەوەی راس����تی بێ����ت غورب����ەت پەیوەن����دی بەزۆر ش����تەوە هەیە و گاریگەری زۆری هەبوو لەسەر من، نەبوونی خەڵكانێكی دڵس����ۆز بۆ كارە هونەرییەكانم كە لەچواردەورم بن، هۆكارێك بوو. جگەلەوەش

چەندین هۆكاری دیكە هەبوون. چۆن بوو بڕیارتدا بەیەكجاری ئەو

واڵتە جێبهێڵیت و بگەڕێیتەوە كوردستان؟س����االر مەحمود: غەریبی فێری زۆر شتی ك����ردم، فێری كردم كە نەتوانم بێ نیش����تیمان

وجەماوەر و كەس����وكار و خۆشەویس����ت و دۆس����تانم بژی����م، بۆیە

گەڕامەوە. پەیوەندیت لەگەڵ وەرزش و تۆپێ

پێ چۆنە؟س����االر مەحمود: لەتەمەن����ی منداڵیمدا وەك ئەو خەڵكەی چەن����د حەزێكیان هەیە، یاریزان ب����ووم و ی����اری تۆپی پێ����م دەكرد، ئێس����تاش موتابەعەی یاری یاری تۆپی پێ دەكەم، بەاڵم زیاتر یاری یانە بەهێزەكانی وەك بەرشەلۆنە

و ریال مەدرید. بۆچی تا ئێستا گۆرانیت بەشێوەزاری بادین����ی نەگوتووە، پێ����ت وای����ە گۆرانیبێژانی س����ۆرانی ناتوانن بە س����ەركەوتوویی گۆرانی

بادینی بڵێن؟س����االر مەحمود: چونكە م����ن پێم وایە ئەو گۆرانیبێ����ژە س����ۆرانیانەی ب����ە بادینی گۆرانی دەڵێن، حەقی تەواوەتی بە گۆرانیەكە نادەن.

لەنێوان گۆرانییە كۆن و نوێیەكانت كامیانت زیاتر بەالوە پەسەندە؟

س����االر مەحمود: بەڕای من گۆرانییە كۆن و تازەكان����م الم پەس����ەندن، ب����ەاڵم گۆرانیی����ە كۆنەكان����م مێژوو و س����تایلێكی زێڕین بوون، ئێس����تاش بەهەم����ان ش����ێوە كۆمەلێك ش����تی

باشمان هەیە. یەك����ەم پەیوەندی خۆشەویس����تیت لەگەڕەكی سەرشەقام بوو، ئایا ئێستاش ئەو

خۆشەویستییەت لەدڵ ماوە؟س����االر مەحمود: من ب����ەردەوام گووتومە ئەو خۆشەویس����تەی هەمبوو ئێس����تاش هەر

لەدڵم ماوە. چ����ۆن ژیانی هاوس����ەریت پێكهێنا؟

بەڕێككەوت بوو یاخود خۆشەویستی؟ساالر مەحمود: بەڕێككەوت بوو.

هاوكاریكردنی هونەرمەندان لەالیەن حكومەتەوە چۆن دەبینیت؟

س����االر مەحم����ود: حكومەت كاری باش����ی

هیواداریش����م ك����ردووە، زیاتر پش����تگیری و ه����اوكاری هونەرمەن����دان بكات،

بەاڵم پێویستە بزانێت پشتگیری كێ دەكات. ت����ۆ و هونەرمەن����د كاروان عوس����مان ه����اوڕێ

بوون، چ یادگارییەكت لەگەڵیدا هەیە؟ساالر مەحمود: ئەو تەنها هاوڕێیەكم بوو، ئەگەرنا كارمان

پێكەوە نەكردووە، زۆرجار پێكەوە دانیشتووین و گەشتشمان كردووە، بەاڵم تاكو ئێستا وێنەیەكمان بۆ یادگاری پێكەوە نییە،

چونكە ئەو س����ەردەمە وەكو ئێس����تا نەب����وو، ئ����ەو تەكنەلۆژیایەی ئێس����تا هەیە ئەوكات نەبوو، لەو بڕوایەشدا نەبووم ئەو كوڕە رۆژێك

ل����ەڕۆژان بەزووتری����ن كات جێمانبهێڵێت، بۆیە بەرۆش����تنی دڵگران بووم، چونكە هونەرمەندێكی سەركەوتوو بوو.

بۆچ����ی هونەرمەندانی ش����اری س����لێمانی زیاتر بایەخ بەشارەكەی خۆیان دەدەن؟

س����االر مەحمود: من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم، بەش بەحاڵی خۆم كە گۆرانییەك لەشاری سلێمانی دەڵێم

و دەڕۆمە هەولێر و لەوێش كۆنسێرتێك دەكەم، دەبینم زۆربەی خەڵك����ی هەولێر گۆرانییەكانی منی����ان لەبەرك����ردووە. م����ن ك����ە گۆرانییەك پێشكەش����ی پێمخۆش����ە دەك����ەم، تۆم����ار هەم����وو كوردێكی بك����ەم، حەزیش دەكەم هەم����وو كەس����ێك گوێ����ی لێبگرێ����ت، بیر لەوە ناكەمەوە ئای����ا گۆرانییەكە یاخود ه����ەر یاخ����ود س����لێمانییە س����تایلەكە ش����ارێكی دیك����ە، من موڵك����ی هەموو كەس����ێكم، موڵكی هیچ الیەنێك نیم

بەتەنها.زۆرب����ەی بۆچ����ی كارەكان����ت لەگەڵ عەتا ئەحمەد

كردووە؟س����االر مەحمود: شێوازی ش����یعرەكانی و كارك����ردن گوزارش����ت لەناخ����ی م����ن دەكەن، زیاتر ش����ارەزای و ح����ەز و یەكتری����ن یەكتر ئارەزووەكان����ی

دەزانین.

هونەری

دەنگم و شێوازی ژیانم لەگەڵ ئەو ستایلەم دەگونجێ بۆیە نەمگۆڕیوە

ساالر مەحمود بۆ سڤیل:

ئەحمەد تاریق

س����االر مەحم����ود ئ����ەو دەنگە ناس����كەیە، كە بەه����ۆی گۆرانیە هێمن و س����تایلە تایبەتەك����ەی، جەماوەرێكی تایبەت بەخۆی هەیە. هەرچەندە كەم كەم

دەردەكەوێت، بەاڵم كاتێك دەردەكەوێت، بە كارێكی جوان و سەرنجڕاكێشەوە دەگەڕێتەوە، خۆشی لەگەڵ زۆری

و بۆری����دا نی����ە و دەڵێ "ی����ەك كاری باش لە دە كاری خراپ باش����ترە". ساالر مەحمود لەم

دیمانەی����ەی س����ڤیلدا باس ل����ە هەندێك الیەن����ی ژیانی هونەری و تایبەتی

خۆی دەكات.

54 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 55

ت�����������ۆ پ����ێ����ش����ت����ر ه���اوڕێ���ی���ەت���ی���ت لەگەڵ هونەرمەند كەمال بەاڵم ب��وو، خ��ۆش زۆر محمەد

ئێستا بەم شێوەیە ناتانبینین؟ساالر مەحمود: من و كەمال محەمەد هەر هاوڕێی����ن، ب����ەاڵم هەر كەس����ەمان بۆ خۆمان كاردەكەین، بابەتەكە هەر ئەوەندەیە، ئەگەرنا

ئێستاش هاوڕێیەتیمان خۆشە. پێك����ەوە ك����ە ئەمش����ەو گۆران����ی لەگ����ەڵ ئ����ەو هونەرمەن����دە تۆمارت����ان ك����رد، دەنگدانەوەیەكی بەرچ����اوی هەبوو، بڕیارتان

نەداوە كارێكی دیكە پێكەوە بكەن؟ساالر مەحمود: تاكو ئێستا هیچ شتێكی وا

لەئارادا نییە.بووبی����ت س����ەركەوتوو پێتوای����ە لەدەربڕینی هەست و سۆز و خۆشەویستیت

لەڕێی گۆرانییەوە؟س����االر مەحم����ود: هەموو ئەو ش����یعرانەی بەگۆران����ی، كردووم����ن و هەڵمب����ژاردوون گوزارش����ت لەناخ����ی خ����ۆم دەك����ەن، هەموو گۆرانییەكان لەهەس����ت و سۆزی من دایە كە

دەریدەبڕم. هەس����ت ب����ەوە دەكرێ����ت س����تایلی ئێس����تای كاركردنت هەمان س����تایلی پێشووە،

بیرت لەگۆڕینی ستایلەكەت نەكردۆتەوە؟

ساالر مەحم����ود: تاك����و بەردەوام����م ئێس����تاش لەسەر ئەو ستایلەی یەكەمجار هەڵمبژارد، دەنگم و شێوازی رۆژانەی

ژیانم لەگەڵ ئەو ستایلە دەگونجێت. بۆچ����ی س����االر مەحم����ود درەن����گ

درەنگ دەردەكەوێت؟س����االر مەحمود: كە ش����یعرێك و ئاوازێك دەك����ەم بەگۆران����ی، دەبێت كارێك����ی وا بكەم لەن����او خەڵكدا بمینێت����ەوە، بۆیە كارێكی جوان

لە دە كاری ناشرین باشترە. هیچ كاتێك لەكات����ی گۆرانی گوتندا

گریاویت؟ساالر مەحمود: بڕوا ناكەم.

بۆچی؟س����االر مەحمود: من لەناخی خۆم دەتوانم گوزارش����ت لەهەموو شتێك بكەم، مەرج نییە ئەوانەی گۆرانی دەڵێن لەگەڵ گۆرانییەكانیان بگرین و فرمێس����ك بڕژێنن تاكو گوزارش����ت لەگۆرانییەكانی����ان بكەن، ئەوانەی دەش����گرین

پێویستە بزانن بۆ دەگرین. تێبینیك����راوە ئەو س����ااڵنەی لەواڵتی س����وید نیش����تەجێ بووی����ت، كەمتری����ن كاری

هونەریت كردووە بۆچی؟س����االر مەحم����ود: ئ����ەوەی راس����تی بێ����ت غورب����ەت پەیوەن����دی بەزۆر ش����تەوە هەیە و گاریگەری زۆری هەبوو لەسەر من، نەبوونی خەڵكانێكی دڵس����ۆز بۆ كارە هونەرییەكانم كە لەچواردەورم بن، هۆكارێك بوو. جگەلەوەش

چەندین هۆكاری دیكە هەبوون. چۆن بوو بڕیارتدا بەیەكجاری ئەو

واڵتە جێبهێڵیت و بگەڕێیتەوە كوردستان؟س����االر مەحمود: غەریبی فێری زۆر شتی ك����ردم، فێری كردم كە نەتوانم بێ نیش����تیمان

وجەماوەر و كەس����وكار و خۆشەویس����ت و دۆس����تانم بژی����م، بۆیە

گەڕامەوە. پەیوەندیت لەگەڵ وەرزش و تۆپێ

پێ چۆنە؟س����االر مەحمود: لەتەمەن����ی منداڵیمدا وەك ئەو خەڵكەی چەن����د حەزێكیان هەیە، یاریزان ب����ووم و ی����اری تۆپی پێ����م دەكرد، ئێس����تاش موتابەعەی یاری یاری تۆپی پێ دەكەم، بەاڵم زیاتر یاری یانە بەهێزەكانی وەك بەرشەلۆنە

و ریال مەدرید. بۆچی تا ئێستا گۆرانیت بەشێوەزاری بادین����ی نەگوتووە، پێ����ت وای����ە گۆرانیبێژانی س����ۆرانی ناتوانن بە س����ەركەوتوویی گۆرانی

بادینی بڵێن؟س����االر مەحمود: چونكە م����ن پێم وایە ئەو گۆرانیبێ����ژە س����ۆرانیانەی ب����ە بادینی گۆرانی دەڵێن، حەقی تەواوەتی بە گۆرانیەكە نادەن.

لەنێوان گۆرانییە كۆن و نوێیەكانت كامیانت زیاتر بەالوە پەسەندە؟

س����االر مەحمود: بەڕای من گۆرانییە كۆن و تازەكان����م الم پەس����ەندن، ب����ەاڵم گۆرانیی����ە كۆنەكان����م مێژوو و س����تایلێكی زێڕین بوون، ئێس����تاش بەهەم����ان ش����ێوە كۆمەلێك ش����تی

باشمان هەیە. یەك����ەم پەیوەندی خۆشەویس����تیت لەگەڕەكی سەرشەقام بوو، ئایا ئێستاش ئەو

خۆشەویستییەت لەدڵ ماوە؟س����االر مەحمود: من ب����ەردەوام گووتومە ئەو خۆشەویس����تەی هەمبوو ئێس����تاش هەر

لەدڵم ماوە. چ����ۆن ژیانی هاوس����ەریت پێكهێنا؟

بەڕێككەوت بوو یاخود خۆشەویستی؟ساالر مەحمود: بەڕێككەوت بوو.

هاوكاریكردنی هونەرمەندان لەالیەن حكومەتەوە چۆن دەبینیت؟

س����االر مەحم����ود: حكومەت كاری باش����ی

هیواداریش����م ك����ردووە، زیاتر پش����تگیری و ه����اوكاری هونەرمەن����دان بكات،

بەاڵم پێویستە بزانێت پشتگیری كێ دەكات. ت����ۆ و هونەرمەن����د كاروان عوس����مان ه����اوڕێ

بوون، چ یادگارییەكت لەگەڵیدا هەیە؟ساالر مەحمود: ئەو تەنها هاوڕێیەكم بوو، ئەگەرنا كارمان

پێكەوە نەكردووە، زۆرجار پێكەوە دانیشتووین و گەشتشمان كردووە، بەاڵم تاكو ئێستا وێنەیەكمان بۆ یادگاری پێكەوە نییە،

چونكە ئەو س����ەردەمە وەكو ئێس����تا نەب����وو، ئ����ەو تەكنەلۆژیایەی ئێس����تا هەیە ئەوكات نەبوو، لەو بڕوایەشدا نەبووم ئەو كوڕە رۆژێك

ل����ەڕۆژان بەزووتری����ن كات جێمانبهێڵێت، بۆیە بەرۆش����تنی دڵگران بووم، چونكە هونەرمەندێكی سەركەوتوو بوو.

بۆچ����ی هونەرمەندانی ش����اری س����لێمانی زیاتر بایەخ بەشارەكەی خۆیان دەدەن؟

س����االر مەحمود: من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم، بەش بەحاڵی خۆم كە گۆرانییەك لەشاری سلێمانی دەڵێم

و دەڕۆمە هەولێر و لەوێش كۆنسێرتێك دەكەم، دەبینم زۆربەی خەڵك����ی هەولێر گۆرانییەكانی منی����ان لەبەرك����ردووە. م����ن ك����ە گۆرانییەك پێشكەش����ی پێمخۆش����ە دەك����ەم، تۆم����ار هەم����وو كوردێكی بك����ەم، حەزیش دەكەم هەم����وو كەس����ێك گوێ����ی لێبگرێ����ت، بیر لەوە ناكەمەوە ئای����ا گۆرانییەكە یاخود ه����ەر یاخ����ود س����لێمانییە س����تایلەكە ش����ارێكی دیك����ە، من موڵك����ی هەموو كەس����ێكم، موڵكی هیچ الیەنێك نیم

بەتەنها.زۆرب����ەی بۆچ����ی كارەكان����ت لەگەڵ عەتا ئەحمەد

كردووە؟س����االر مەحمود: شێوازی ش����یعرەكانی و كارك����ردن گوزارش����ت لەناخ����ی م����ن دەكەن، زیاتر ش����ارەزای و ح����ەز و یەكتری����ن یەكتر ئارەزووەكان����ی

دەزانین.

هونەری

كاروان عوسمان هاوڕێم بوو، بەاڵم

هیچ وێنەیەكی یادگاریم

لەگەڵیدا نییە

ژماره 229 2014/5/3 55

یلماع

یسن ئ

ەفی س

تۆ:فۆ

56 ژماره 229 2014/5/3

هونەری

سدیق فەقیانی: حەزدەكەم كۆمەلێك

مەڕ و بزن و ئەسپێكم هەبێت

لۆالن: حەزدەكەم سەگ

بەخێوبكەم، چونكە ئاژەڵێكی وەفادارە

لوقمان سەلیم: حەزدەكەم حەوزێكی

ماسیم هەبێت

ه���ەر مرۆڤێك ئارەزوویەكی تایبەتی هەیە و ح���ەز دەكات لەژیان���ی رۆژانەی���دا رەن���گ بدات���ەوە، ئ���ارەزووی بەخێوكردنی ئاژەڵیش یەكێك���ە ل���ەو ح���ەز و خولیای���ەی خەڵكانێك ح���ەزی پێدەكەن، بەاڵم كاتێك هونەرمەندێك حەزێك���ی تایبەتی ب���ۆ بەخێوكردنی جۆرێك ئاژەڵ دەبێت، ئەوا ئەم هەواڵە بۆ هەوادارانیان س���ەرنجڕاكێش دەبێت. لەم راپۆرتەدا سڤیل ل���ەزای چەند هونەرمەندێك���ەوە حەزەكانیان

بۆ بەخێوكردنی ئاژەاڵن دەخاتەڕوو.خانم���ە ئەكت���ەری ب���واری درام���ا و فیل���م لۆالن كە لەفیلمی )ئەناهیتا( رۆڵی س���ەرەكی بین���ی، ب���اس ل���ەوە دەكات، ك���ە زۆر ح���ەز بەبەخێوكردن���ی ئ���اژەڵ و باڵن���دە دەكات و پێش���تریش س���ەگی بەخێوك���ردووە، ب���ەاڵم وەك خ���ۆی دەڵ���ێ "لەبەرئەوەی س���ەگەكەم پیرب���وو، ح���ەزم نەك���رد لەبەرچ���اوی خۆم گی���ان لەدەس���تبدات، بۆی���ە فەوتان���دم. بەاڵم حەزدەكەم لەداهاتوودا جارێكی دیكە س���ەگ بەخێ���و بكەمەوە، چونكە س���ەگ گیاندارێكی

وەفادارە".هەرچەندە خانم���ە گۆرانیبێژی رۆژئاوای ب���ۆ زۆری حەزێك���ی زۆی���ا كوردس���تان بەخێوكردن���ی ئ���اژەڵ هەیە، بەاڵم لەترس���ی لەپیس���بوونی ماڵەكەی هی���چ ئاژەڵێك بەخێو ن���اكات، ئ���ەو دەڵێت "ئێس���تا هی���چ ئاژەڵێكم نیی���ە تاكو بەخێوی بكەم، ب���ەاڵم حەزدەكەم

ئەحمەد تاریق

هونەرمەندان حەز بە بەخێوكردنی چ ئاژەڵ و باڵندەیەك دەكەن؟

ژماره 229 2014/5/3 57

هونەری

شەمۆ: 60 بولبولم هەبوو،

نەیاندەهێشت بخەوم، فرۆشتنم

دێرین: كەنارییەكم هەیە، بەاڵم

حەزدەكەم ئەسپێكیشم هەبێت

ئاری محەمەد: دوو بولبولی كەناریم

هەیە

نازێ عەزیزی:حەزم لە سەنگە،

بەاڵم كاتم نیە

لەئاین���دەدا س���ەگێكی بچ���ووك بەخێو بكەم، چونكە لەس���ەگی گەورە دەترس���م و ناتوانم

بەخێوی بكەم".یاخ���ود ب���ەاڵم ح���ەزی دێری���ن عوم���ەر )هەن���ار(ی زنجی���رە درام���ای گەردەلوول بۆ بەخێوكردنی ئاژەڵ جیاوازە، ئەو دەڵێت "من زۆر حەزدەكەم ئاژەڵ لەماڵەوە بەخێو بكەم، ئێستاش باڵندەیەكی كەناریم هەیە، بەاڵم حەز

دەكەم ئەسپێكم هەبێت و بەخێوی بكەم". هەرچی ئەیام ئەكرەم )شەمۆ(یە جیالەوەی حەزێكی زۆری بۆ چاندنی نەمام هەیە، حەز بەبەخێوكردن���ی بولبولیش دەكات، ئەو دەڵێ "زۆر ح���ەز بەبەخێوكردنی بولب���ول دەكەم، پێشتریش 60 بولبولم هەبوو، بەاڵم هەمووم فرۆش���ت، چونك���ە بەیانی���ان زوو لەخەویان دەكردم و هەڵیاندەس���تاندم و نەیاندەهێشت

تێرخەو بم".ئاری محەمەد، گۆرانیبێژ، دووپاتیدەكاتەوە، ك���ە زۆر ح���ەزی لەبەخێوكردن���ی بولبول���ە و دەڵ���ێ "زۆر ح���ەزم لەبولبول���ی كەنارییە، ئێستاش دوو دانەم هەیە، پێشتر چوار دانەم هەبوو، دوو دانەیان مردن، بۆیە ئێستا بەس دوو بولبولی كەناریم هەیەو لەماڵەكەی خۆم ئ���ازادم كردوون و ب���ەردەوام لەژوورێكەوە بۆ ژوورێكی دیكە دەفڕن، ناشترس���م لەوەی ب���ڕۆن، چونكە ن���ە من ب���ێ ئ���ەوان دەتوانم

نەئەوانیش بێ من دەتوانن". بەاڵم حەزی لوقمان س���ەلیم چۆتە س���ەر بەخێوكردنی ماسی، ئەو دەڵێت "پێشتر زۆر

ح���ەزم دەكرد بولبولی كەن���اری بەخێوبكەم، بەاڵم ئێس���تا پەش���یمان بوومەت���ەوە و حەز دەك���ەم حەوزێكی ماس���یم هەبێت و ماس���ی ب���ۆ ح���ەزی ه���ۆكاری ئ���ەو بەخێوبك���ەم". بەخێوكردنی ماس���ی بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە،

كە بینینی ماسی ئارامی پێدەبەخشێت.بەپێچەوانەی هونەرمەندانی دیكەوە سدیق فەقێیانی هیچ حەزێكی بۆ بەخێوكردنی باڵندە نییە، هۆكارەكەش���ی بۆ ئ���ەوە دەگەڕێنێتەوە ك���ە "هەم���وو ش���تێك جوان���ی خ���ۆی هەیە، باڵندەكانیش بۆ ئەوە جوانن لەس���ەر درەخت بچریكێن���ن، بۆیە حەز ناك���ەم هیچ باڵندەیەك رابگ���رم و بیكەمە دیلی دەس���تی خۆم، بەاڵم زۆر ح���ەز دەك���ەم كۆمەلێ���ك م���ەڕ و ب���زن و ئەس���پێكم هەبێ���ت، ك���ە ئەس���پەكە وەك���و سەیارەی مۆدێل ئێستا بڕازێنمەوە و لەشاخ و گون���دەكان بس���وڕێمەوە، ئ���ەوە جەوێكی

خۆش دروست دەكات".ن���ازێ عەزی���زی خانمە گۆرانیبێژ پێش���تر ح���ەزی بەخێوكردنی س���ەگی هەبووە، بەاڵم وەك���و خۆی باس���ی دەكات لەئێس���تادا كاتی بەخێوكردن���ی ئ���اژەڵ و باڵن���دەی نیی���ە. ئەو دەش���ڵێت "ه���ەر كەس���ێك ئ���اژەڵ و باڵن���دە بەخێ���و بكات، پێویس���تە كاتی زۆری هەبێت، جگەلەوەش پێویس���تە ئەو باڵندە و ئاژەڵەت بەجۆرێ���ك خۆش���بوێت، كە خۆشەویس���تیت بكەیت���ە هاوس���ەرەكەت و ئ���ەو لەنێ���وان دووبەش���ەوە، ئەمەش هۆكارێكی دیكەیە، كە

ناتوانم ئاژەڵ و باڵندە بەخێو بكەم".

58 ژماره 229 2014/5/3

هونەری

نەتەوەیی باڵوناكەینەوە. تاوەكو ئێس����تاش پێنج كۆنس����ێرتی پش����گیریی و خێرخوازییم

بۆ كوردانی رۆژئاوا ئەنجامداوە".زۆی���ا دێتە س���ەر باس���ی بەراوردكردنی ژیان���ی خۆی ل���ە باش���ووری كوردس���تان لەگەڵ زێدی خۆی لە كوردس���تانی سوریا و دەڵێ "هەرچەندە كوردس���تانی باش���وور واڵت���ی خۆمانە، ب���ەاڵم ئەوەندەی س���وریا لێ���رە مورتاح نیم، چونكە چەند جیاوازیەك هەی���ە ل���ەرووی دابونەری���ەت و جلوبەرگ و هەڵس���وكەوتی رۆژان���ەی خەڵ���ك، بۆی���ە هەمیشە ش���وێنی خۆت لەهەموو جێگایەك خۆشترە، جگەلەوەش دوركەوتنەوە لەخزم

و كەسانم ئەوەندە ئاسان نییە".زۆی���ا باس لە بۆچوون���ی خۆی لەبارەی جەنگی نێوان رژێمی سوریا و ئۆپۆزسیۆنی ئ���ەم واڵت���ە دەكات و رەش���بینە بەرامب���ەر

لەبارەی ئەم هەڵوێستەش����یەوە زیاتر گوتی "لەو كاتەدا تەنان����ەت هونەرمەندی پیاویش نەیدەتوان����ی گۆرانی دژی بەش����ار ئەس����ەد بڵێت، ب����ەاڵم من وەك ئەركێك����ی نەتەوەیی ئ����ەم گۆرانیی����ەم باڵوك����ردوە، ك����ە ئەگ����ەر لەالیەن پیاوانی بەش����ار دەس����تگیر بكرابام، ئەوا تووشی سزایەكی گەورە دەبووم. بۆیە

رامكردە كوردستانی باشوور".نیشتەجێبوونیش����ی و بەهات����ن زۆی����ا دەس����تی دیس����ان هەولێ����ر، لەش����اری بەتۆماركردن����ی گۆران����ی نەتەوەیی كردەوە ب����ۆ كوردس����تانی رۆژئ����اوا و دژ بە رژێمی "لێ����رەش دەڵ����ێ لەوبارەش����ەوە س����وریا. گۆرانییەك����ی ترم ب����ە ناوی س����ەرێ كانیێ باڵوك����ردوە، س����وریا شۆرش����ی لەس����ەر ب����ەاڵم بەداخ����ەوە ل����ە كەناڵ����ە كوردیەكانی ئێ����رە باڵوناكرێت����ەوە، دەڵێن ئێم����ە گۆرانی

خانمە گۆرانیبێژی رۆژئاوای كوردستان س����وریا رژێم����ی لەترس����ی ك����ە "زۆی����ا"، و كوردس����تان باش����ووری روویكردۆت����ە ئێس����تا لەم بەشەی كوردستان دەژی. زۆیا بۆ س����ڤیل باس����ی لە ژیانی خۆی لە سوریا و هۆكاری ئاوارەبوونی و هەڵوێس����تەكانی

خۆی دژی رژێمی بەعسی سوریا كرد. ه����ۆكاری لەب����ارەی زۆری����ا س����ەرەتا ئاوارەبوون����ی ب����ۆ باش����ووری كوردس����تان گوت����ی "كاتێك لە س����وریا ب����وو گۆرانیەكم دژی رژێم����ی بەش����ار باڵوك����ردوە بەناوی )شۆرش����ی س����وریا( بەو هۆی����ەوە بڕیاری دەستگیركردنم لەالیەن ئاسایشی سوریا و پیاوانی بەشار ئەسەد بۆ دەرچوو. هەروەها بەتەلەفۆن چەندان جار هەڕەشەم لێدەكرا".

ئەحمەد تاریق

لەبەر گۆرانیە نەتەوەییەكانم لە سوریا رامكرد

زۆیا بۆ سڤیل:

58 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 59

هێندەی لە سوریا مورتاح بووم، لێرە

مورتاح نیم

هونەری

ئ���ەوەی رژێمەك���ەی بەش���ار بڕوخێ���ت. لەوبارەشەوە وتی "پێموایە رژێمی بەشار ئەس���ەد هەر دەمینێ���ت، واڵتانیش لەگەڵ ئ���ەوەدان بمینێ���ت". ئەم���ەش بەبۆچوونی رژێمی���ان واڵتان���ە ئ���ەم چونك���ە زۆی���ا ل���ە ئۆپۆزس���یۆن پ���ێ باش���ترە. "چونك���ە ئۆپۆزیسیۆنی س���وریا بۆتە تیرۆرست و خوێنڕێ���ژی خەڵك. بەداخ���ەوە تەنها دوو رەن���گ لەن���او ئۆپس���یۆنی س���وریا هەیە، تەنها سپی و رەش هەیە، شیعە و سوننە هەردووكی���ان یەكتریان پێ كافرە، رەنگی

تر لەسوریادا نییە".بەاڵم زۆیا خۆی پێیوایە رژێمی سوریا خراپ���ن هەردووالی���ان ئۆپۆزس���یۆن و "چونكە ناتوانین نە لەسێبەی ئۆپۆزسیۆن و نە لەبەر س���ێبەری رژێمەكەی بەش���ار

ئەسەد ژیانێكی خۆش بژین".

ژماره 229 2014/5/3 59

60 ژماره 229 2014/5/3

هونەری

من كەسێكی لە خۆبایی نیم زەكەریا:

سڤیل: ئەحمەد تاریقهونەرمەندی گۆرانیبێژ زەكەریا عەبدوڵاڵ، كە ماوەیەكە بێدەنگە و كاری هونەری تازەی نیە، كەمیش دەردەكەوێت و كەم دیمانەی رۆژنامەوانی ئەنجام دەدات. بەاڵم زەكەریا لەالپەڕەكەی خۆی لە تۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووك رایگەیاندووە، كە گەر بەهۆی كەمدەركەوتنەوە خەڵكانێك بەلەخۆبایی بزانن، ئەوا "زۆر كەس گوتویانە كە من كەسێكی لەخۆباییم، بەاڵم من گرنگی بە قسەی ئەو خەڵكانە نادەم"، بەڵكو وەك خۆی لەبارەی خۆیەوە نوسیویەتی "بۆ ئەو كەسانەی دەمناسن و لێمەوە نزیكن، دەزانن كە من كەسایەتیەكی دڵخۆش و رووخۆش دیارم".

60 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 61

هونەری

مەم و زین دەبردرێتە پاركی شانەدەر

شانۆكار بلور عەلی: هەرێمی كوردستان و ئێران بەراورد ناكرێن

سڤیل: هاوتا ئەسوەدشانۆگەری مەم و زین كارێكی نوێی هونەرمەند "هیوا سوعاد"ە، كە لەالیەن لیژنەی پایتەختی گەشتیاریی واڵتانی عەرەبییەوە هاوكاری كراون. دەیان ئەكتەری گەورە و ناوداری هەولێر بەشداریان لەو شانۆگەرییە كردووە، بڕیارە سەرەتای مانگی پێنج لەپاركی شانەدەر نمایش

بكرێت.هیوا س���وعاد دەرهێنەری شانۆگەرییەكە بەسڤیلی رێگەیاند "شانۆگەری مەم و زین چەندین ئەكت���ەری بەناوبانگ���ی ش���اری هەولێ���ری كۆكردۆتە و بەش���ێوازێكی نوێ نمای���ش دەكرێ، هەریەك لە ئەكتەران )تەالر هیرانی، عەلی ئەحمەد، ئەیام ئەكرەم، ش���اناز عەبدول رەحمان، گۆڤار ئەنوەر، ئەنوەر عەزیز، قاسم نوری، بەكر مەعروف، كاروان شەمسەدین، غازی شینێ، مەحمود گلی، دارا محێدین، هێمن حەمە رەشید، رووپاك عەبدولقادر، هەدار ئەنوەر( و چەندین ئەكتەری دیكەی الو تیایدا بەشدارن، كە هەندێكیان قوتابیانی پەیمانگەی هونەرەجوانەكانن.

هی���وا س���وعاد گوتیش���ی "م���ەم و زی���ن لەداس���تانە ه���ەرە جوانەكان���ی میلەتی ك���وردە. لەو شانۆگەریەشدا تیپی هونەرە میللییەكانیش بەشدارییان كردووە و چەندین گۆرانی و حەیران

و الوكی تێدا دەگوترێت".

سڤیل: ئەحمەد تاریق گۆرانیبێ���ژ كەری���م گوالن���ی لەلێدوانێك���دا بۆ س���ڤیل، ب���اس لەبارودۆخ���ی هونەرمەندانی ناوخ���ۆی كوردس���تان دەكات و گلەی���ی ل���ە وەزارەتی رۆش���نبیریی دەكات، كە جیاوازی ل���ە نێ���وان هونەرمەندان���دا دەكات و دەڵ���ێ "هونەرمەندانی كوردس���تان توانای ئەوەیان نەماوە بەرهەم تۆمار بكەن، چونكە هەندێك ل���ە هونەرمەندان كە ل���ەدەرەوە دەژین، زۆر دەژی���ن، بەدڵخۆش���ی و خۆش���گوزەرانن لەگەڵ ئەوەش���دا كارئاسانی زۆریان لەالیەن وەزارەت���ی رۆش���نبیرییەوە بۆك���راوە، بەاڵم هەندێك���ی تر لە هونەرمەن���دان زۆر مەغدور

كراون و هاوكاری ناكرێن".

كەریم گواڵنی:

هونەرمەندانی دەرەوە زیاتر هاوكاریی دەكرێن

سڤیل: ئەحمەد تاریق خانم���ە ش���انۆكار "بل���ور عەلی"، كە بەم دواییەدا بەش���داری لە ش���انۆگەریەك ك���رد بە ناوی "مافی پیاو" لەلێدوانێكدا بۆ س���ڤیل بەراوردی كاری شانۆیی لە هەرێمی كوردستان و ئێراندا دەكات و پێ���ی وای���ە لەئێ���ران هونەرمەن���دی ش���انۆكار لەچوارچێوەیەكدا قەتی���س دەكرێ و

ناتوانێ���ت بەتەواوەتی تواناكانی خۆی دەربخات. لەئێ���ران "ش���انۆ دەڵێ���ت لەوبارەش���ەوە مێژوویەكی درێژخایەنی هەیە، ش���انۆكاریش دەبێ���ت وزە و توانایەك���ی زۆر خەرج بكات، ت���ا بتوانێ���ت بگات���ە قۆناغێك���ی س���ەرەتایی. كاری لەب���ەردەم بەربەس���ت جگەل���ەوەش ش���انۆیی و شانۆكاراندا هەیە، ئەو ئازادییەی لێرە هەی���ە بۆ هەر جۆرە كارێ���ك و دەقێكی ش���انۆیی، لەئێ���ران وانی���ە، لەوێ ئ���ازادی بۆ قس���ەكردن نیە، بۆیە ئەو داهێنانەی شانۆكار دەتوانێ���ت لە هەرێمی كوردس���تان بیكات، لە ئێران هەرگیز ناتوانێت، ناشتوانرێت ئەم دوو

دۆخە بەراورد بكرێن".

ژماره 229 2014/5/3 61

62 ژماره 229 2014/5/3

سڤیل: ئەحمەد تاریق خانم���ە ش���اعیر گوڵب���اخ بە هرام���ی، ك���ە خەڵك���ی رۆژهەاڵتی كوردس���تانە، لە لێدوانێكدا بۆ س���ڤیل باس لە بۆچوونی خۆی لەبارەی خۆشەویس���تیەوە دەكات و دەڵێ "بێ خۆشە ویستی ژی���ان لەمردنێك���ی رە نگاورە نگ دە چێ، ك���ە مرۆڤە كانی تە نیا وێنە ی س���ە ر تابلۆیە تۆزلێنیشتووە كانن. خۆشە ویستی هێزی بە ردە وامبوونە، سوڕانە وەیە لە زە مە نێكی بازنە ییدا، كە ئە گە ر

بوە ستێت ژیان دە وە ستێت".گوڵەباغ بۆچوونێكی ئەرێنی لەبارەی رەوتی ئێستاش شیعری ك���وردی هەی���ە و پێیوایە "رە وتی ئیس���تای ش���یعری كوردی خە ریكە سنوورە كان ببە زێنێت و بگاتە لوتكە ، بەاڵم بە داخە وە زۆرج���ار پێنووس���ە كان وە ك خۆیان نادوێ���ن و زۆرجاریش دە بینی���ن ئە و ئازادییە واقیعییە بەش���اعیران نە دراوە، كە چۆن دە یانە وێ���ت و بیردە كە ن���ە وە واب���ن، هە ندێج���ار ب���ە فتوایە ك

شیعرێك پێش لەدایكبوونی دە مرێت".

شیعری كوردی خەریكە سنوورەكان دەبەزێنێت

گوڵەباخ بەهرامی:

ژماره 229 2014/5/3 63

رەنــگاوڕەنــــگ

كە پالترۆ"، "گوینیس ئەمریكی گۆرانیبێژی و ئەكتەر خانمە مارتن" "كریس دەوڵەمەندەكەی هاوسەرە لە دواییانە لەم

لەبارەی جیابۆتەوە، بڕیاریداوە كتێبێك دەربكات، ئافرەتان مامەڵەكردنی چۆنیەتی بەكۆتاهاتنی ك��ێ��ش��ەی ل���ەگ���ەڵ

سۆزدارییەكانیان، پەیوەندییە لە ج���ی���اب���وون���ەوەی���ان دوای

هاوسەرەكانیان. گ��وی��ن��س پ��ال��ت��رۆ ل��ە حەوت سۆزدارییدا پ���ەی���وەن���دی شكستی خواردوە، دواینیان مارتن ك���ری���س ل���ەگ���ەڵ راشیگەیاندووە، ب���وو.

ك����ە ئ���وم���ێ���دی وای����ە بەشی مارتن كریس كتێبەكە دووەم�����ی ت���ەواوك���ەرەك���ەی و ب����������ۆ پ���������ی���������اوان ب��ن��وس��ێ��ت. ه����ەروەك

بەبۆنەی ب��ەن��ی��ازی��ش��ە لە ج���ی���اب���وون���ەوەك���ەی

دوای م���ارت���ن ك���ری���س هاوسەرگیریی، س��اڵ 10ئاهەنگێكی گەورە بگێڕێت.

خانمە ئەكتەری میس���ری "سوهێر رەمزی" ئاشكرای كرد، كە رەتیكردۆت���ەوە بەرنامەیەكی ئاینی پێش���كەش ب���كات، چونكە وەك خ���ۆی دەڵێ "دەبێ ئەو بەرنامانە تەنیا لە الیەن زانایانی

ئاینیەوە پێشكەش بكرێت، چونكە ئەوان شارەزاترن". ل���ە الیەكی تریش���ەوە س���وهێر بەنیازە هەموو ئ���ەو فیلمانەی پێش���ووتری خۆی كۆبكاتەوە و بیانس���وتێنێت، ئەوانەی خۆی ب���ە "فیلم���ی هی���چ و پشتبەس���توو ب���ە ش���ێوە و جلوب���ەرگ و خۆدەرخس���تن" وەس���فیان دەكات. واتە ئەو بڕیارەی بەهۆی

ئەوەوە نیە، فیلمەكان شتی حەرامیان لەخۆگرتبێت.

گوینیس پاڵترۆ كتێبێك لەبارەی تەاڵق دەردەكات سوهێر رەمزی

فیلمەكانی خۆی دەسوتێنێت

رۆژنامەی "میرور" ئاش���كرای كرد، كە خانمە گۆرانیبێژ "ماریا كاری"، س���ااڵنە 28 ه���ەزار دۆالر ب���ۆ مەس���اجی تایلەن���دی و

جوانكاریی رووخساری سەگەكانی خەرج دەكات.س���ەرچاوەیەكی نزی���ك لەو گۆرانیبێ���ژەش گوتیەتی "ماریا بە دەس���تی خۆی ژەمە خۆراكەكان دەداتە سەگەكانی و زۆریش

گرنگی بە دەم و ددان و كەڵبەكانیان دەدات".س���ەگەكانی ماری���ا ش���ۆفێرێكی تایبەتی���ان هەی���ە، تەنیا كرێی ش���ۆفێرەكە بۆ هەر س���ەفەرێكی س���ەگەكان بۆ ئارایش���تگای تایب���ەت ب���ە خۆی���ان 400 دۆالرە. لەكاتی گەشتەكانیش���دا بە فڕۆك���ە، پێداگیریی دەكات لەس���ەر ئەوەی ه���ەرە ئەزیزترین

سەگەكانی لەگەڵیدابن.

ماریا سااڵنە 28 هەزار دۆالر بۆ سەگەكانی خەرج دەكات

ژماره 229 2014/5/3 63

64 ژماره 229 2014/5/3

كاوڕ 4/20-3/21ك���ات ل��ەب��ار ن��ی��ە ب��ۆ م��ل��م��ان��ێ، یان دەرخستنی تواناكانتان. پێویستە كاتی ئەنجامدانی بۆ بكەن دی��اری گونجاو كاری گرنگ، تەندروستیتان بپارێزن و بەئاگابن لە هەنگاوەكانتان. سەردان و كورتە سەفەرەكان چەند جارێك گۆڕان و دواكەوتنیان تێدەكەوێت،

بە ئاسایی وەریبگرن.

تەرازوو 10/20-9/21 كۆتایی لەرەشبینیتان ه��ەن��دێ��ك پێدێت. دەرفەتێكتان بۆ دەگەڕێتەوە، كە دەبوو لە مانگی رابردوودا بۆتان بهاتبایە پێش. هەست بە ماندوبوونێكی زۆر دەكەن. دەتوانن داوای هاوكاری لەو كەسانە بكەن، كە بڕواتان پێیانە. ئەو بەڵێنانەی پێتان

دەدرێن فەرامۆشیان مەكەن.

گا 4/21–5/20 ئ����ەو ك����اران����ە ل���ەی���اد ب���ك���ەن، ك���ە بێ سەرنجی دەك���ەن. سەرقاڵتان س��وود رێگایەكی رادەكێشن. چواردەورەكەتان چەند دەبیننەوە. ئاواتەكانتان بە گەیشتن بۆ نوێ پێشنیارێكی نوێتان لەبارەی كاركردنەوە بۆ دەكرێت، كەسانەی لەو وریابن دەبێت. قازانجتاندا لە كە

دەیانەوێت لە بری مەقاش بەكارتانبهێنن.

دووپشك 11/20-10/21 لە ئەنجامدانی سەفەرێك دەكەنەوە بیر و ل���ەم م��ان��گ��ەدا ج��ێ��ب��ەج��ێ��ی دەك����ەن. دەبێت. گونجاو كاركردنتان بارودۆخی پێویستیتان بە بڕیارێكی گرنگ هەیە، بۆ سەركەوتن لەو كارەدا، بە مەرجێك كات بۆ تەواوكردنی دیاری بكەن. هەوڵ بدەن لە بیروڕاكانتاندا تاكڕەو نەبن و

گوێ لە رێنماییەكانی كەسانی دیكەش بگرن.

دووانە 6/20-5/21 هەموو م����اوەی����ە ئ����ەم ب�����ارودۆخ�����ی رووندەكاتەوە. ب��ۆ گۆڕانكارییەكانت سەرقاڵی بیركردنەوە و پاندانان دەبن و پەیوەندی لە پڕ هەفتەیەكی ن��وێ. كارێكی بۆ هەنگاوەكانی لە یەكێك بەسەردەبەن. قەرەباڵغی كاركردنتان بەرەو ئەنجامی باش دەڕوات. پەیوەندی

و بابەتە كۆمەاڵیەتیەكان زیاد دەبن.

كەوان 12/20-11/21ئ����ەوان����ەی ل���ە ه��ەوڵ��ێ��ك��ی س���ەف���ەردا س��ەرك��ەوت��وو ن��ەب��وون��ە، دەت��وان��ن لەم ه��ەف��ت��ەی��ەدا ه��ەوڵ��ەك��ان��ی��ان دووب�����ارە ئاسودەییتان سەردانەكانتان و گ��ەڕان بكەنەوە. پێدەبەخشێت. گرنگی بە كەسایەتیتان بدەن، چونكە كاریگەری دەخاتە سەر چواردەورەكەتان. لە الیەن

هاوسۆزەكانتانەوە گرنگیەكی زیاترتان پێدەدرێت.

وشەی نادیار

3 هێڵ و 9 بازنە

تێبینی: )ه�( و )ە( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

كزەی تۆ، هیجری دووری، دەردی بەستە، ساقی عاشقان، هەناسەی دەروون، بیرتان ئەكەم، گوڵی نازدار، شەوی تاریك و بێدەنگی.

وشەی یەكتربڕوشەی یەكتربڕ

12345678910سڤیل1

2345678910

ئاسۆیی:1. پیتی لەیەكچوو - زراڤم.

2. ئەكتەرێكی گەنجی ئەمریكییە )پ(.3. چوار پیت لە )دالوەر( - ناوی دووەمی خانمە ئەكتەری فەرەنسی كە بەناوبانگە

بە داكۆكیكردن لە مافی ئاژەاڵن.4. واڵتێكە لە ئەوروپا - پیتی لەیەكچوو.

5. شانە - دوو پیت لە )كاڵێ( - )پۆستە( بە عەرەبی.6. وێنەكە.

7. نیوەی )یاسا(.8. شارێكە لە ژاپۆن.

9. )والی( بەتێكەاڵویی.پیتی - گ��ران��ب��ەه��اك��ان��ە ك��ان��زا ل��ە .10

لەیەكچوو.

ستوونی:1. )قەڵەڕەش( بە ئینگلیزی - من.

2. كەمێك )پ(.3. چل رۆژ - كەسێك بێت.

4. دووگرد - دوو پیت لە )حال(.5. دوو پیت لە )كاك( - كۆمەڵگەیەكی

نیشتەجێیە لە هەولێر.6. چوار پیت لە )ئەنبار( - ناوی یەكەمی

كچە شاعیرێكی كوردە.نیوەی - )ئ��ی��ت��ا( ل��ە پیت س��ێ .7

)بابا(.پیتی - )پ( ئ��ەس��پ��ێ��ی��ە ه��ێ��ل��ك��ەی .8

لەیەكچوو.9. پایتەختی ئیسپانیا.

10. واڵتێكی عەرەبییە.تێبینی: )پ( = پێچەوانە. )ت( = تێكەاڵو.

)ه( و )ه�( بە یەك پیت دەژمێردرێن.

پشــووی سڤیـل

وشەی نادیار لە )10( پیت پێكهاتووە كە گۆرانییەكی گۆرانیبێژ عەدنان كەریم-ە.

سڤیلوۆنهرتهكسڤیلائ�هوتهۆرهعهناچنترازدیدهیهدایڵسقكیشمسیكوكجیداهناوبگیزییكریشوسوردرباهنایابردێهونوتسڤیلهیدنرهقگی

بە بەكارهێنانی )3( هێڵی بازنەیە )9( ئەم راس��ت، بە ببەستەوە بەیەكەوە قەڵەمەكەت م��ەرج��ێ��ك ل���ەس���ەر ك���اغ���ەزەك���ەدا

هەڵنەگریت.

ژماره 229 2014/5/3 65

نییرا

هالل

جەا:

ئ

قرژاڵ 7/20-6/21ژیانتاندا ل���ە ن����وێ الپ���ەڕەی���ەك���ی ه���ەڵ���دەدەن���ەوە و ه��ێ��ز و ت��وان��ا و دەتوانن دەگەڕێتەوە. بۆ چاالكیتان لەو بكەن. جێبەجێ پڕۆژەكانتان و بیرۆكە كێشەیان ك��ە دوورب���ك���ەن���ەوە، گ��ف��ت��وگ��ۆی��ان��ە دەدەن، دارایی باری بە گرنگی لێدەكەوێتەوە.

بۆ ئەوەی خەرجیەكانتان بە دڵی خۆتان بێت.

گیسك 12/21–1/20 نوێیەكەتاندا پانە لە سەرقاڵی بەهۆی كەمێك راڕادەبن. بۆ بەهێزبوونی پانەكە وەردەگرن. یارمەتی كەسێك لە سوود تەواوی ب��ە راب���ردووت���ان ك��ارەك��ان��ی ل��ە هەندێك چاوپێداخشاندنەوەیان وای��ە باشتر جێهێشتووە، بۆ بكەن و تەواویان بكەن. گرنگی تەواو بە باری

خێزانیی و پەیوەندیەكانتان بدەن.

شێر 8/20-7/21بۆ دەب��ێ��ت بەهێزتان هەستێكی خوێندنەوەی ناخی بەرامبەرەكەتان لەسەریان. كاریگەری دان��ان��ی و ئ���ەوان���ەی ئ��ەڤ��ی��ن��دارن، دەت���وان���ن ك���ار بۆ ناچار بكەن. پەیوەندییەكەتان پتەوكردنی بەڵێنی پێشتر ك��ە ب��ك��ەن، ك��ارێ��ك دەب���ن

ئەنجامدانیتان داوە.

گۆزە 1/21– 2/20 كار ل��ە خ��ۆت��ان هێمنی پێویستە بپارێزن. چ���واردەورت���ان ل��ەگ��ەڵ و پاراستنی بۆ هەیە باشتان هێزێكی شوێن و كەسایەتیتان. كارەكانتان بە باشترین بكەن، ت��ەواو دی��اری��ك��راودا كاتی لە و شێوە هەیە. كاركردنتان باشی توانایەكی چونكە

گرنگیەكی تایبەت بە تەندروستیتان بدەن.

فەریك 9/20-8/21 هەست دەكەن لە ئاواتەكانتان نزیك دەبنەوە. ئەمەش گەشبینیتان زیاتر دەكات. لە هەمان كاتدا لە كارە سەرەكیەكانتان دوورت��ان دەخ��ات��ەوە. ه��ەوڵ ب��دەن كارەكان پێوە ناتەواویان و ب��دەن ئەنجام باشی بە دیار نەبێت. زیاتر پڕۆژەكانتان هەڵسەنگێن،

بەرلەوەی بڕیاری جێبەجێكردنی بدەن.

نەهەنگ 3/20-2/21 پڕۆژەیەكی لە بەكاردەبن دەست زیاد بەرپرسیاریەتیتان و ن��وێ چاالك و سەنجڕاكێش دەك����ات. كە بكەونەوە، دوور بابەتانەش لەو دەب��ن. لێدەكەوێتەوە. قازانج دەكەن ئەگەر گرفتیان بە هێمنی وەاڵمی توڕەیی و هەڵچوونەكانی

بەرامبەرتان بدەنەوە، یان لە دڵی نەگرن.

سێگۆشە

ئا: رۆڤار رواندزی

وشەی نادیار: وودی ئالن

92 سێگۆشەیە

وشەی یەكتربڕ

وەاڵمەكانی ژمارەی رابردوو تەنها 10 جیاوازی لەنێوان ئەم دوو وێنەیەدا هەن. كامانەن؟

پشــووی سڤیـل

12345678910سڤیلببببمیێس1

هرئ�اسكك2هنۆلهشرهب3هجنهلێروپ4تركمكوح5نایزابوك6تیشكز7روبام8اتاپاز9زیكرام10

66 ژماره 229 2014/5/3

مەریوان عومەر

هاوێنە

ساتە هاوچەرخەكانلوتكەی كۆمیدیای كالسیكی

چاپلن بەم فیلمە خراپەكارییەكانی چاخی نوێ لەرێگای كۆمیدیای كالسیكی و بەئامانجێكی كۆمەاڵیەتیانەوە دەخاتەڕوو

ئەو فیلمەی بووە هۆی راكردنی چاپلن لە ئەمریكا

66 ژماره 229 2014/5/3

ژماره 229 2014/5/3 67

فیلمی بێدەنگی "ساتە هاوچەرخەكان- Modern Times" شاكارێكی ئەكتەری كۆمی���دی جیهانی "چارل���ی چاپلن"ە، لە س���اڵی 1936 بەرهەمهاتووە. ئەو فیلمە جگە ل���ە بایەخە هونەرییەكەی، لە زۆر ئاستدا دۆخێكی نامۆی جیاواز لە فیلمە كۆمیدییە بەناوبانگەكان لەخۆدەگرێت.

چاپل���ن بەر لەو فیلمە، لە س���اڵەكانی 1928 و 1931 دوو فیلم���ی بێدەنگ���ی بەناوەكانی "س���ێرك" و "رووناكیەكانی ش���ار" بەرهەمهێناب���وو. ب���ەاڵم فیلم���ی س���اتە هاوچەرخەكان دواهەمین فیلمی بێدەنگ���ی چاپل���ن ب���وو، دوات���ر فیلم���ە ت���ری بەرهەمهێن���ا وەك دەنگیەكان���ی "دیكتاتۆری مەزن 1940"، "مس���یو ردو 1947"، "پادش���ای نیوی���ۆرك 1957" ..

هتد.ژیانی ل��ە ب��اس فیلمەكە چیرۆكی چاپلن ك����ە دەك��������ات، ك���رێ���ك���ارێ���ك كارگەیەكدا ل��ە دەبینێت، رۆڵ��ەك��ەی دەكرێت دەستنیشان ك��اردەك��ات. ئامێرێكی تاقیكردنەوەی بۆ ن��������ان��������خ��������واردن ب���ۆ ك����رێ����ك����ارەك����ان، كاتی تاوەكو

پ��ش��وودان��ی��ان ب��ۆ ب���ەرژەوەن���دی خاوەن لەكاتی ب���ك���ات���ەوە. ك��ەم��ت��ر ك����ارەك����ە تێكدەچێت ئامێرەكە تاقیكردنەوەكەدا هەیە شلەمەنیەكان و خ���واردن چ��ی و دەیڕێژێت. چ��اپ��ل��ن��دا ب���ەس���ەروچ���اوی لەكارگەكەشدا بەهۆی دووبارەبوونەوەی ب��ێ��ئ��ەن��دازەی ك���ارەك���ەی، چ��اپ��ل��ن وەك مرۆڤێكی نیمچە ئالی لێدێت و دووچاری

دۆخێكی دەروونی ئاڵۆز دەبێت.رەوان���ەی چاپل���ن ئەم���ەوە بەه���ۆی و دەكرێ���ت دەروون���ی نەخۆش���خانەی لەكارەكەی دەردەكرێت. كە لەنەخۆشخانە ب���ە بێچارەی���ە. و بێ���كار دەردەچێ���ت، شەقامەكاندا دەسوڕێتەوە، تا لە نائاگایی و بێمەبەست دەكەوێتە نێو خۆپێشاندانێكی

ناڕەزایی و پۆلیس دەستگیری دەكات.فیلمەكەدا دیكەی بەشێكی لە دوات��ر كە دەن��اس��ێ��ت، گ��ەن��ج كچێكی چ��اپ��ل��ن لە و سەموونێك دزینی بە تۆمەتبارە بۆ دەیەوێت چاپلن رای��ك��ردووە. پۆلیس بەرگریكردن لە كچەكە تۆمەتی ئەو بخاتە ئەستۆی خۆی، بەاڵم ئەمە سوودی نابێت. دوای راكردنی جاری دووەمی كچەكە لە پۆلیس، دووبارە بەیەكدەگەنەوە و پێكەوە كچەكە ك��اردەك��ەن، چێشتخانەیەكدا لە سەما دەكات و چاپلنیش گۆرانی دەڵێت. لە دیمەنەكانی فیلمەدا لەم یەكەمجار بۆ گوێمان چێشتخانەكەدا ناو گۆرانیگوتنی پێشتر كە دەب��ێ��ت، چاپلن دەنگی لە وەك گۆرانیبێژ خۆی ناساندووە، گۆرانی نازانێت كە پاشان ب���ڵ���ێ���ت، ل����ەخ����ۆی����ەوە بە وشەی گۆرانیەك ن���اڕۆش���ن���ی فەرەنسی دەڵێت و بێتە ە دج���ێ���ی

رەزامەندی ئامادەبووانی چێشتخانەكە.هەرچەندە فیلمەكانی چاپلن سەرەتا بێدەنگ بوون، بەاڵم دیمەنی فیلمەكانی هۆڵ���ە جەنجاڵەكانی پڕ دەكرد لە قاقای بەتایب���ەت ئامادەب���ووان. پێكەنین���ی بەه���ۆی جوڵ���ە س���ێركی و تەنافب���ازی و پەهلەوانیەكان���ی، چونك���ە ئەم جوڵە س���ێركیانە رووح���ی فیلمە س���ینەماییە

بێدەنگەكان بوون.چاپلن لە فیلمی ساتە هاوچەرخەكان لە زۆر فیلمی تریش���یدا، وەك كەسێكی دژ ب���ە نی���زام دەردەكەوێت و رەخنەی تووند ئاڕاس���تەی سیس���تەم و رژێمی لەب���ارەی قس���ە دەكات. ئ���ەوكات بارودۆخ���ی ئابووری���ی و كۆمەاڵیەتی ئەمریكادا دەكات، لە قۆناغێكی سەختی ئابووریی ئەم واڵتەدا. لە فیلمەكەش���دا چاپل���ن كەس���ێكی س���ادە و ه���ەژار و بێ���كارە، بۆ كاركردن ل���ە كارخانەیەكی گەورە و دواتریش لە چێش���تخانەیەكی گەورە ناگونجێت. هەموو فیلمەكە باس لە هەژاری و بێكاریی و مامەڵەی خراپ و ژیان���ی ن���ەداران دەكات. هەرچەن���دە فیلمەك���ە ل���ە بەرامبەر ئەم���ەدا باس لە ژیان خەڵكانی خواپێ���داو و دەوڵەمەند ن���اكات، بەاڵم ه���ەر لە بینین���ی فیلمەكە تەواوی مەغزا و مەبەستەكانی فیلمەكە

بە ئاسانی دەگەنە بینەر. فیلم���ی س���اتە هاوچەرخەكان نزیك بوو لەوەی لەدوات���ردا قەدەغە بكرێت، كاتێ���ك "ئەنجومەنی چاالكیەكانی دژ بە ئەمریكا" بەڵگەیەكی خس���تەڕوو، گوایە چاپل���ن ش���یوعیە و تاب���ووری پێنجەمە ل���ەو واڵت���ەدا. ب���ەاڵم ب���ە تێڕوانینێكی بێایەنانە، ئەم فیلمە هیچ شتێك ناڵێت، جگە لە حەقیقەت���ی بەكارهێنانی هونەر وەك ئامرازێك���ی گوزارش���تكردن، ب���ۆ رەخنەگرتن ل���ە بزووتنەوەی كۆمەڵگا، ك���ە مەبەس���ت لێ���ی تەكنەلۆژیای���ە، كە و دەچێ���ت بەرەوپێش���ەوە دەیبینی���ن لەدواشیەوە هەموو ئەوانە جێدەهێڵێت، كە ناتوانن هاوشان لەگەڵیدا رێبكەن و

بەجێدەمێنن. چاپلن ئەو تۆمەتانەی رەتكردەوە كە ئاڕاس���تەی كرابوو، بەرگ���ری لە خۆی كرد، ب���ەاڵم دواج���ار هەر ناچ���ار بوو ئەمری���كا جێبهێڵێت، لە ترس���ی ئەوەی

بەو تۆمەتەوە زیندانی بكرێت.

هاوێنە

ژماره 229 2014/5/3 67

68 ژماره 229 2014/5/3

شەموان

سكااڵیەك بۆ قاسم سولەیمانی... والی عێراق

ســـولەیمانی قاســـم بـــۆ تـــەواوم رێـــزی جەنەڕاڵـــی ئێرانـــی هەیـــە، ئەوەش كـــە لێرەدا دەیخەمـــەڕوو، تەنها ســـكااڵیەكە بـــۆ ئەو نەك دژی ئەو، بەڕاســـتی مرۆڤ ســـەر دادنەوێنێت لەبەرامبـــەر ئـــەو كارانەی كە ســـولەیمانی بۆ واڵتەكـــەی ئەنجامیدەدات، نـــەك بەتەنها خۆی، بەڵكـــو كاتێك كەســـێك گلەیی لەرەفســـەنجانی كـــرد ســـەبارەت بـــەوەی ئێـــران لەنـــاو عێراق بـــۆ رووبەڕووبوونـــەوەی ئەمریـــكا دەیـــكات، گوتی "ســـەرەتا ئێران"، من ئەم قســـەیە دەكەم و بـــا خاوەنـــی عەمامە رەشـــەكە لێـــی تێبگات! دڵســـۆزی ســـولەیمانی بۆ واڵتەكـــەی و وەلی فەقیه، هەمان دڵسۆزی حەجاجی سەقەفییە بۆ عەبدولمەلیكی كوڕی مەڕوان، ئەو كاتێك والی عێراق بوو شمشـــێرەكەی دەوەشاند و لەناخی خۆیدا وایدەزانی شمشـــێری خودایە، مەبەستم زەمكردنی ئەو نیە، چونكە حەجاج ستایشـــكار

و خۆشەویستی خۆی هەیە.ئێستا ناوی ســـولەیمانی بۆتە ناوێكی ئاشنا الی عێراقییەكان، وەك ناوی مەندوبی ســـامی، لەزێی ئەهوارەكانەوە تاكو لوتكەی شاخەكان، هەرێمـــە ئازیزەكەشـــمان بـــەدوور نییـــە لـــەو مەندوبییەتـــە، پاســـاویش ئەوەیە كـــە خاوەنی نیعمەت بووە لەســـااڵنی رابردوودا، بەجۆرێك رێككەوتننامـــەی كاریگەرییەكانـــی خراپیـــی ئازاری ســـاڵی 1975ی بیـــر بردوونەتەوە، كە ستەمی لەوان و لەبەسڕە كرد، ئەگەر ئەو ببێتە پاشا و یەكێك لەعێراقییەكانیش ببێتە مەندوبی سامی، ئەوە لەڕاڕایی و ترسمان لەخەیاڵی ئەو

لەخەون و ئاگاییدا كەمدەكاتەوە.چاوپێكەوتنێكـــم لەگـــەڵ ئیبراهیـــم ئەحمـــەد

)سیاســـەتمەدارێكی كوردی عێراقییە( ئەنجامدا و ســـاڵی 1995 لەڕۆژنامەی )نوری ئیسالمی( باڵومكردەوە، ئەو پێی گوتم "كە شێخ مەحمود ناســـاند، كوردســـتان مەلیكـــی وەك خـــۆی ئینگلیـــزەكان پێیانگـــوت مەندوبێكـــی ســـامیت لەگەڵـــدا دەبێت، تۆش هیـــچ كارێكی بچووكیش بەبـــێ رەزامەنـــدی ئەو ئەنجام مـــەدە، ئەویش ئێـــوارە رەزامەنـــدی دەربـــڕی، بـــەاڵم بەیانی گەڕایـــەوە الی ئینگلیزەكان و پێیگوتن ئایا ئێوە رازیـــن ئەو پیاوەی ئێوە مەلیـــك بێت و منیش مەندوبی سامی بم؟" ئایا هیچ سیاسەتمەدارێكی عێـــراق، كـــە نازانرێـــن لەكام هەســـارەوە بۆی هاتوون، بیری لەوە كردۆتەوە كە پێشنیارێكی لەو جۆرە بخاتە بەردەم سولەیمانی تاكو وەك قســـەیەكی خـــۆش لەرۆژانی داهاتـــوودا باس

بكرێت.دەستمكرد بەرێزگرتن لەو سلەیمانی چونكە نیشتمانپەروەرییەكی زۆری بۆ واڵتەكەی هەیە، بەڕادەیەك كە ئەوانی الی ئێمە تۆزقالێكی ئەو

نیشتیمانپەروەرییەیان نییە.بەفەرمانـــی ســـولەیمانی بەغـــدا لەدژبەری دیمەشـــق ئایـــا بەپاڵپشـــت، بـــوو ســـوریاوە دەرگاكانی دۆزەخـــی بەبڕیاری خۆی كردەوە لەرێی هاتنەناوەوی مێگەلی تیرۆریستان بۆ ناو عێراق؟ هەواڵەكەت پێدەگات، كە ســـەركەوتنی ئەمریـــكا مانـــای ئەوەیە دیمەشـــق دوای بەغدا لەڕێیـــە و بوونـــی )شـــەیتانە گەورەكـــە( لەوێ مانـــای الوازییە بـــۆ ئێران، ئەمەش پێویســـتی بەشـــیكردنەوە نییە، چونكە روونە، بەاڵم چەند ســـاتێك دوای كشـــانەوەی ئەمریـــكا جەنەڕاڵ دەســـتیكرد بەجواڵندنـــی حكومەتەكەمـــان كـــە خـــۆی بەڕاســـت و چەپدا بدات، لەگـــەڵ داوای

لێبوردن كردن لەدیمەشق بۆ یارمەتیدانی.هاوپەیمانێتییـــە لەپێكهێنانـــی ســـولەیمانی تائیفەگەرییەكان و پاراســـتنیان بوونی هەبوو، هـــەر كەســـێكیش هەوڵی دەرچـــوون بدات لەو هاوپەیمانێتییانـــە ئـــەوە دەمانچـــە بێدەنگەكانی )تۆڵـــەی خودا( ئامادەن، هەرچی )تۆڵەی خودا(یە، لەسەردەمی شەڕی ئێران-عێراق، ژەنەڕاڵ )ســـولەیمانی( ســـەركردایەتی گروپێكی دەكرد بـــەو ناوە، دوای ئەوە تۆڵە لەدەیان فڕۆكەوانی عێراقی و هەموو ئەو كەســـانە سەنرایەوە، كە

فیشـــەكێكیان لەو جەنگـــەدا تەقاندبوو، ئەوەی كوژرا كوژرا، ئەوەشـــی هەڵهات هەڵهات، لێرە سكااڵی باری گوزەرانی بێوەژن و هەتیوەكان

بۆ ژەنەڕاڵ دەبەم.تـــا ئەو كاتەی بـــڕوام بەهەموو ئەم قســـانە نەدەكـــرد، كـــە پـــڕۆژەی ســـەندنەوەی متمانە لەمالیكـــی هاتەئاراوە، ســـەرەڕای بوونی 170 دەنگ كە پێشكەشـــی ســـەرۆك كۆماركران تا دەســـت بەلێســـەندنەوەی متمانەكـــە بكات، لەم ســـاتانەدا والـــی )ســـولەیمانی( هۆشـــداریدا و ســـەرۆك رێگر بوو. خۆشەویســـتانی سەرۆك

و ئێران وایان گوت.لەســـەروبەندی پێكهێنانـــی یەكـــەم كابینەی وەزاری قۆناغی گواســـتنەوە، بەوتەی ئەحمەد چەلەبـــی، بڕیاربـــوو یـــان ئەو یـــان جەعفەری هەڵبژێردرێـــن بـــۆ ســـەرۆكایەتیكردنی، بەاڵم ژەنەڕاڵ لەڕێی دەنگی )قوممی( باڵیۆزەوە هاتە ناو پرســـەكەوە، لێـــرەدا گوتی "ئـــەی چەلەبی تـــۆ كەســـێكی ئیســـالمی عەقائیـــدی بانگخواز نیـــت، تەنانـــەت ئەگەر ریشیشـــت درێژ بكەیت خـــۆت ســـینگی و لەســـەرنا عەمامەشـــت و لەعاشـــورادا لەخوێن وەردا، نابیت بەسەرۆك وەزیران"، لەكاتێكدا دەزانین ئەو پیاوە هەڵگری زانست و لێزانییە و بەجەعفەری پێوانە ناكرێت، دواتریـــش دەنگەكە ئاڕاســـتەی عـــەالوی كرا، لەهەڵبژاردنەكانی ســـاڵی 2010 "سەرۆكایەتی

وەزیران هێڵی سوورە".جەنابی ژەنەڕاڵ گەیشـــتووینەتە ئەو بڕوایە ئـــەو كەســـانەی عێـــراق بەڕێوەدەبـــەن تەنهـــا بووكـــی )خەیاڵـــی ســـێبەر(ن لەدەســـتی تۆدا، ئێمـــەش دەزانیـــن كە تـــۆ كەســـێكی تائیفەگەر نیـــت، ســـا بۆیـــە لەپێنـــاوی ئێـــران پەیوەندیت لەگـــەڵ هەمووان هەیـــە، پێتوانەبێت كەپرســـە و سەرەخۆشـــی ســـەرۆكی پەرلەمانەكەمـــان بەبۆنـــەی مەرگـــی دایكتەوە بـــۆ نوێكردنەوەی پەیمـــان بێت، چونكـــە ئەو دەزانێـــت پێگەی تۆ چییـــە، دڵنیابـــە ئەگـــەر هاتیتـــە نێوانمانـــەوە و تەرازووەكەت راســـتكردەوە عەمامە و عەگال

و كاڵویشت بۆ بەرز دەكەین. بەشـــێكە لە وتارەكەی )رەشید خەیون( لە

)میدڵ ئیست ئۆنالین(ەوە وەرگیراوە. و/ سەروەر ساڵەیی

رەشید خەیون