ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺳﺮﺑﺎﺴﺣ و يراﺪﺑﺎﺴﺣ ﺶﻧاد ﯽﺸﻫوﮋﭘ - …imaa-fr.com/uploads/MAG/final 13.pdf · ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺳﺮﺑﺎﺴﺣ

مدیریت حسابرسی و حسابداري دانش پژوهشی -علمی فصلنامه

انجمن حسابداري مدیریت ایران صاحب امتیاز:

دکتر هاشم نیکومرام مدیر مسئول و سردبیر:

اله زاده منصور فیض مدیر داخلی:

علمی:مشاورین

دکتر فریدون رهنماي رودپشتی

دکتر یحیی حساس یگانه

دکتر ایرج نوروش

مهد دکتر بهمن بنی

اعضاي هیات تحریریه به ترتیب حروف الفبا:

دانشگاه تربیت مدرس ـ دکتري حسابداري دانشیار ن اعتماديیدکتر حس

دکتري حسابداري دانشگاه عالمه طباطبائی ـ دانشیار دکتر یحیی حساس یگانه

دانشگاه علوم اقتصادي ـ دکتري حسابداري استادیار دکتر زهرا دیانتی دیلمی

دانشگاه الزهرا ـ دکتري حسابداري دانشیار علی رحمانیدکتر

دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات ـ دکتري مالی و حسابداري استاد دکتر فریدون رهنماي رودپشتی

دانشگاه تهران ـ دکتري حسابداري دانشیار مشایخیدکتر بیتا

دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزي ـ دکتري مدیریت صنعتی دانشیار دکتر محمد ابراهیم محمد پورزرندي

دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات ـ دکتري مالی و حسابداري استاد دکتر هاشم نیکومرام

دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزي ـ دکتري مالی و حسابداري دانشیار نژاد دکتر احمد یعقوب

انجمن حسابداري مدیریت ایران ناشر:

44050658و 44673330 تلفن:

[email protected]و [email protected] ایمیل مجله:

شود. مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوري چاپ می* مجله بر اساس

شود. نمایه می ISCو SIDهاي علمی و استنادي * این مجله در پایگاه

* هرگونه استفاده از مطالب مندرج در نشریه بدون ذکر مأخذ ممنوع است.

باشد. می ایران * تامین منابع مالی براي چاپ و انتشار نشریه، بر عهده انجمن حسابداري مدیریت

وزارت علوم، تحقیقات و 9/10/91مورخه 196143/3به استناد نامه شماره » دانش حسابداري و حسابرسی مدیریت«مجله

بند یک، دو و بر اساس 1393و از اول سال پژوهشی گردیده است. -، حائز رتبه علمی1393تا آذر 1391فناوري از بهار

وزارت 24/12/92 مورخه 3//588747/3نامه مصوب کمیسیون نشریات و طبق مجوز شماره سه از ماده هشتم آئین

باشد. علوم، تحقیقات و فناوري با انتشار الکترونیکی نشریه موافقت گردید که ارزش و اعتبار آن همانند نسخ چاپی می

:همکاران این شماره

داوري مقاالت، ویراستاري نهایی دکتر فریدون رهنماي رودپشتی -1

داوري مقاالت هاشم نیکومرامدکتر -2

داوري مقاالت دکتر یحیی حساس یگانه -4

داوري مقاالت زهرا دیانتی دیلمیدکتر -4

داوري مقاالت مهد بهمن بنیدکتر -5

داوري مقاالت فرد حمیدرضا وکیلیدکتر -6

داوري مقاالت بیتا مشایخیدکتر -7

داوري مقاالت نژاد احمد یعقوبدکتر -8

داوري مقاالت دکتر علی رحمانی -9

داوري مقاالت زهرا پورزمانی -10

بازخوانی و ویراستاري اولیه اله زاده مهندس منصور فیض -11

حوزه فعالیت، اهداف و راهنماي تدوین و شرایط پذیرش مقاالت

هـاي فصلنامه حاضر با رویکرد علمی پژوهشی و در راستاي توسعه دانش حسابداري و حسابرسـی و ارائـه یافتـه

اي به عنوان نشـریه علمـی انجمـن حسـابداري مـدیریت ایـران هاي اجرائی و حرفه علمی نوین همراه با ارائه راه حل

گیري از بر حوزه حسابداري مدیریت و بهرهحوزه موضوعی مجله، حسابداري و حسابرسی با تاکید شود. منتشر می

گذاري، اقتصاد، مهندسی صنایع، ریاضـیات کـاربردي، علـوم اي نظیر علوم مالی، سرمایه دانش و علوم بین رشته

که پس از داوري تخصصی و تائید سردبیر و هیات تحریریه و با توجه به هاي وابسته است رفتاري و مدیریت و رشته

شود، ضرورت دارد به آن توجه گردد. ضمنا مقاله علمی پژوهشـی بـین در این راهنما، چاپ میساختار تعریف شده

افزایی نوین و قابل تامل برخـوردار باشـد، از اولویـت تحلیلی که از دانش-و همچنین مقاله مروري، کاربردي اي رشته

چاپ برخوردار است.

مقاالت خود نکات زیر را رعایت نمایند: شود در تهیه و تنظیم از نویسندگان محترم تقاضا می

؛Word2007یا Word2003افزاري مقاله در محیط نرم -1

:اندازه کاغذA4 ،

سانتیمتر، 3ها (باال، پایین، چپ و راست): حاشیه

فونت متن: فارسیB Nazanin 12 :انگلیسی ،Times New Roman 10

فونت در جداول و نمودارها: فارسیB Nazanin 10 :انگلیسی ،Times New Roman 9

تایپ و به پست الکترونیک فصلنامه یا سردبیر ارسال گردد. الزم به ذکر است که جهت افزایش سرعت، دقت و

سهولت مکاتبات و فرآیند اعالم وصول، داوري واعالم پذیرش جهت چاپ و غیره، دریافت مقاالت فقط از طریق

گردد. ایمیل فصلنامه انجام می

هاي زیر باشد: هاي ارسالی باید داراي بخش مقاله -2

دار مکاتبات با صفحه اول مقاله شامل: عنوان کامل مقاله، نام نویسنده یا نویسندگان (نام نویسنده عهده -1-2

دار عالمت ستاره مشخص شود)، رتبه علمی و نام دانشگاه یا موسسه و یا محل اشتغال، نشانی کامل نویسنده عهده

به همراه شماره تلفن، نمابر و پست الکترونیک. مکاتبات

تحقیق، روش مقاله، موضوع : شامل فارسی بان ز به مقاله ي چکیده و عنوان شامل مقاله اول صفحه -2-2

).واژه 8 حداکثر( کلیدي هاي واژه و )کلمه 200 تا 150 حدود در( گیري نتیجه و بحث طرح

هدف و آن اهمیت مسأله، بیانتبیین موضوع، بر شتمل(م مقدمه -1 شامل مقاله انتهاي تا دوم صفحه -3-2

اطالعات، گردآوري ابزار پژوهش، روش بر مشتمل( تحقیق شناسی روش-2چارچوب مقاله) و ها پرسش ،پژوهش

و نمونه حجم آماري، جامعه ها، آن عملیاتی تعریف و مطالعه مورد متغیرهاي تعریف اطالعات، تحلیل و تجزیه فنون

تحلیل و ها یافته ارایه بر مشتمل( پژوهش هاي یافته -4 پژوهشی؛ هاي پرسش یا ها فرضیه -3) گیري نمونه روش

. ها نظریه با انطباق و ها پژوهش سایر هاي یافته با آن مقایسه اعم از تفسیر آماري و موضوعی و تخصصی، آن،

مسأله خالصه بر مشتمل( بحث و گیري نتیجه -5 شود. فارسیترجیحا ،نتایج مندرج در جداول آماري نکته مهم:

به مقاله چکیده -7 منابع؛ فهرست -6 پیشنهادها ارایه و کلی گیري نتیجه و نتایج خالصه ارایه پژوهش، هدف و

نویسندگان، یا نویسنده نام کلیدي، گان واژه مقاله، چکیده مقاله، عنوان بر مشتمل( آخر صفحه در انگلیسی زبان

).اشتغال محل یا دانشگاه مؤسسه، و علمی مرتبه

در ابتدا . شود مشخص مقاله متن در (نام خانوادگی، نام، سال و صفحه) صورت به باید دهی منبع شیوه -3

ذکر انگلیسی الفباي حروف ترتیب به انگلیسی منابع و فارسی الفباي حروف ترتیب به فارسی منابع منابع، فهرست

:شوند آورده ذیل شکل به منابع ضمنا گردد.

.ناشر نام :انتشار محل )ویرایش( چاپ نوبت ،کتاب عنوان سال انتشار،نویسنده، نام خانوادگی نام : کتاب -1-3

.سمت انتشارات :تهران .اول چاپ .پیشرفته گذاري سرمایه مدیریت .)1383( احمد تلنگی رضا، راعی :مانند

.نمود استفاده(،) ویرگول از آنها از یک هر نام بین بایستی باشد، داشته وجود نویسنده یک از بیش اگر -1 نکته

باشند، نفر سه از بیش اگر ولی بنویسیم را آنها همه نام بایستی ، باشند نفر سه تا نویسندگان تعداد اگر -2 نکته

شود استفاده )همکاران و - دیگران و( عبارت بقیه براي و ذکر را اول نفر بایستی

مقاله: نام خانوادگی، نام نویسنده، (سال نگارش)، عنوان مقاله، نام مجله و دوره (یا شماره) مجله، شماره -2-3

صفحات.

گذاري شده باشند، از نوشتن اگر شماره صفحات مقاله ها در مجله بصورت متوالی (و نه گسسته) شماره -1نکته

زهره حاجیها و علی زارعی سودانی، فریدون، رهنماي رودپشتی، مانند: گردد،ز روز و شماره انتشار مجله پرهی ماه/

)، کارکرد مالی رفتاري در تبیین پایگاه علمی براي تجزیه و تحلیل سهام، فصلنامه علمی پژوهشی تولید علم، 1387(

سال سوم، شماره هفتم.

ارائه شود.ها و سایر منابع نیز اطالعات کامل و کافی در مورد گزارش -3-3

زمان به هاي فارسی زبان داخل و خارج کشور چاپ یا به صورت هم هاي فرستاده شده نباید در مجله مقاله -4

مجله به منزله پذیرش تعهد عدم ارائه و چاپ در مجله Emailمجله دیگري ارسال شده باشد و ارسال مقاله به

دیگر است.

ی و ساختاري اعالم شده در این راهنما در آنها رعایت نشده باشد فصلنامه از پذیرش مقاالتی که موارد شکل -5

معذور است و درصورت ارسال به ایمیل مجله به پست الکترونیکی نویسنده عودت خواهد شد.

فصلنامه مسئولیتی در قبال دعاوي بین نویسندگان و نویسندگان مراجع دیگر را بر عهده نخواهد داشت. -6

دارد. رد مقاالت آزاد است و نیز حق ویرایش علمی و ادبی را براي خود محفوظ نگه می فصلنامه در قبول یا -7

شود، از هاي قبلی این فصلنامه استفاده می مقاالتی که در منابع و ماخذ آنها از مقاالت چاپ شده در شماره -8

اولویت چاپ برخوردار است.

اي و کاربردي باشد، ازاولویت چاپ برخوردار است. تهمقاالتی که موضوع آن، دانش و علوم و فنون بین رش -9

مقاالت اعضاي انجمن با رعایت اصول علمی و انجام داوري، از اولویت چاپ برخوردار هستند. -10

توانند مقاالت و سایر مکاتبات خود در خصوص مجله به آدرس پست الکترونیکی نویسندگان محترم می

[email protected] یا [email protected] .ارسال نمایند

فهرست مطالب

صفحه نويسنده عنوان

مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري مريم هاشمي بهرمان

مهد بهمن بني1

سبک حسابرس، مدت تصدي حسابرس و قابلیت مقايسه صورت هاي مالی

عبدالرضا محسني

رودپشتي رهنماي فريدون

نيكومرام هاشم

9

گزارشگري مالی با رويکرد اسالمیهاي کلیدي مفاهیم نظري مولفه

رضا غالمي جمكراني

هاشم نيكومرام

سيد عباس موسويان

فريدون رهنماي رودپشتي

32

بررسی اثر اعتبار تجاري و عمق مالی بر میزان نگهداشت وجه نقد نيا اله طالب قدرت

مريم مهدوي11

يهتاثیر چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرما زهرا پورزماني

شهرام جمشيدي55

هايشرکتپیامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در

پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار ايران

محمد رمضان احمدي

کامران جمالي

بهنام کرمشاهي

76

سهم بازار حسابرسی و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از بخش خصوصی

حسابرسی

علي اکبر رمضاني

بهمن بني مهد

رمضانعلي رويايي

66

برويژگی کیفی نبررسی تاثیر پیاده سازي سیستم برنامه ريزي منابع سازما

اطالعات حسابداري شرکت هاي پذيرفته شد ه در بورس اوراق ءقابلیت اتکا

بهادار تهران

زهره حاجيها

محبوبه رونده76

COQ قبل و بعد از پیاده سازي سیستم ارتقاء کیفیت، برسی هزينه هاي

(مطالعه موردي در شرکت تولیدي قطعات سايپا)

ابراهيم عباسي

زهرا عليزاده99

115 چکیده انگلیسی مقاالت

1

علمي پژوهشي فصلنامه دانش حسابداري و حسابرسي مديريت

3131 بهار/ 31شماره / چهارمسال

مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري

مريم هاشمي بهرمان

دانشجوي کارشناسي ارشد حسابداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات

مهد بهمن بني گروه مالي و حسابداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات مدعو استاد

چكيده

شرکت پذيرفته شده در بورس 09هدف اين مقاله بررسي ارتباط ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري در

باشد . است . روش پژوهش توصيفي ، از نوع همبستگي مي 2802الي 2831اوراق بهادار تهران طي يک دوره زماني ده ساله از

آزمون فرضيه ها با استفاده از مدل رگرسيون خطي چند متغيره انجام شده است . نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که مديريت سود

رابطه مستقيم با تاخير در ارائه اطالعات دارد. يعني هر چه مديريت سود افزايش يابد مدت زمان ارائه اطالعات افزايش مي يابد. هم

صل از ساير يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد که نوع حسابرس و اندازه شرکت رابطه اي با ارائه به موقع صورت چنين نتايج حا

هاي مالي ندارد . اما نسبت بدهي و نوع گزارش حسابرسي با به موقع بودن اطالعات رابطه معني دار دارد ، بطوريکه نسبت بدهي

.رسي رابطه اي منفي و معکوس با به موقع بودن اطالعات داردرابطه اي مثبت و مستقيم و نوع گزارش حساب

.مديريت سود، به موقع بودن اطالعات، کيفيت گزارشگري مالي كليدي: هاي هواژ

19/0/08تاريخ پذيرش: 29/7/08تاريخ دريافت:

انجمن حسابداري مديريت ايران –دانش حسابداري و حسابرسي مديريت علمي پژوهشي فصلنامه

3131بهار / سيزدهم/ شماره چهارمسال 2

مقدمه -1مديريت سود از جمله مباحث تئوري اثباتي حسابداري

است. بر اساس مباني تئوري اثباتي حسابداري، مديران براي

کسب منافع شخصي، ارقام حسابداري را به نفع خود

دستکاري مي نمايند. به عبارت ديگر مديريت سود را مي توان

به عنوان فرآيند انتخاب رويه هاي حسابداري توسط مديريت

.(Scott,2009)راي دستيابي به اهداف خاص ، تعريف کرد ب

ارائه به موقع اطالعات يکي از ويژگي هاي کيفي اطالعات

حسابداري است و از اهميت ويژه اي در متون حسابداري

برخوردار است. اصل افشا در حسابداري ناظر بر ارائه مناسب

کليه واقعيت هاي با اهميت و مربوط به رويدادها و فعاليت هاي

عام مي باشد مالي واحدهاي تجاري به ويژه شرکتهاي سهامي

و به عنوان محصول نهايي سيستم حسابداري شناخته مي شود.

در اين تحقيق تنها يک جنبه از جنبه هاي گسترده مفهوم

افشا يعني افشا و ارائه به موقع صورت هاي مالي و رابطه آن با

مديريت سود بررسي مي شود . به موقع بودن عامل مهمي در

اوليه نظير مربوط بودن و بيان ارتقاء و بهبود ويژگي هاي کيفي

صادقانه است. مديريت سود شاخصي براي اندازه گيري کيفيت

سود است. هر چه کيفيت سود باال باشد ، ويژگي کيفي

اطالعات مانند ويژگي مربوط بودن و بيان صادقانه نيز بيشتر

خواهد بود . از اين رو رابطه مستقيمي ميان مديريت سود و

طالعات از جمله به موقع بودن اطالعات وجود ويژگيهاي کيفي ا

دارد. فقدان پژوهش کافي در زمينه موضوع مديريت سود و به

موقع بودن اطالعات ، اين انگيزه را در نويسندگان مقاله حاضر

به وجود آورد تا ارتباط ميان مديريت سود و به موقع بودن

اطالعات را بررسي کنند. از طرف ديگر افزايش شرکتهاي

پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار و افزايش ميزان مديريت

سود در اين شرکتها، ارسال به موقع اطالعات توسط شرکتهاي

مزبور به بورس اوراق بهادار از اهميت ويژه اي براي سرمايه

از اين رو، کشف رابطه ميان مديريت گذاران برخوردار است.

ي مي تواند براي سرمايه سود و به موقع بودن اطالعات حسابدار

اهميت گذاران و قانونگذاران در حوزه بازار سرمايه مهم باشد .

اين پژوهش در اين است که به گونه تجربي به تحليل گران

مالي ،سرمايه گذاران ،مديران و ساير استفاده کنندگان

اطالعات حسابداري نشان مي دهد که شاخص مديريت سود،به

عنوان يک عامل تاثيرگذار مي تواند بر به موقع بودن اطالعات

اصلي اين پژوهش آن شرکتها اثرگذار باشد . از اين رو ، پرسش

است که تا چه اندازه مديريت سود مي تواند بر ارائه به موقع

صورت هاي مالي تاثير گذار باشد. هدف اين مقاله آن است که

رابطه کيفيت سود که از طريق مديريت سود قابل اندازه گيري

است، با به موقع بودن که يکي از مؤلفه هاي ويژگي مربوط

ا بررسي نمايد . انتظار بر آن است تا نتايج بودن اطالعات است ر

اين پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمي به شرح زير

داشته باشد:

اول اينکه نتايج اين مقاله مي تواند موجب بسط مباني

نظري متون مرتبط با مديريت سود و به موقع بودن اطالعات

ه آيا گردد. دوم اينکه شواهد پژوهش نشان خواهد داد ک

مديريت سود بر ارائه به موقع صورت هاي مالي تاثير گذار است

يا خير؟ از اين رو بررسي اين ارتباط مي تواند اطالعات

سودمندي را در اختيار سرمايه گذاران ، اعتباردهندگان و

تحليل گران مالي و ساير استفاده کنندگان اطالعات حسابداري

بداري شود . سوم اين قرار دهد و موجب غناي تحقيقات حسا

که نتايج پژوهش مي تواند ايده هاي جديدي براي انجام

پژوهش هاي جديد در زمينه مديريت سود و به موقع بودن

صورت هاي مالي پيشنهاد نمايد.

مباني نظري و مروري بر پيشينه پژوهش -2کيفيت گزارشگري مالي و به طور کلي کيفيت صورت

ژگي مربوط بودن اطالعات و بيان هاي مالي ناشي از دو وي

صادقانه آن ها است . به بيان ديگر ، هر چه مربوط بودن و بيان

صادقانه اطالعات حسابداري بيشتر باشد، کيفيت گزارشگري

مالي باالتر است . در اين ميان به موقع بودن اطالعات ، يکي از

ت مؤلفه هاي ارتقاءدهنده مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعا

است. از اين رو، هر چه اطالعات به موقع باشند، کيفيت

. (Bowrin , 2008)اطالعات نيز بهبود مي يابد

همان طور که بيان شد مديريت سود را مي توان به عنوان

فرآيند انتخاب رويه هاي حسابداري توسط مديريت براي

دستيابي به اهداف خاص، تعريف کرد . دو رويکرد درباره

سود وجود دارد، رويکرد فرصت طلبانه و رويکرد مديريت

رويکرد فرصت طلبانه به دنبال آن است تا رفتار فرصت کارايي .

طلبانه مدير در استفاده از خط مشي حسابداري را تشريح

ه شود که مديريت سود بنمايد. اما در رويکرد کارايي فرض مي

ي هاواسطه انتخاب خط مشي حسابداري، موجب کاهش هزينه

گردد و اين موضوع در نهايت باعث افزايش ارزش نمايندگي مي

شرکت خواهد شد. اشکال مديريت سود به صورت زير مي

. (Scott,2009)باشد

2هاالف( حذف عمده حسابشود که حسابها از ترازنامه خارج در اين روش تالش مي

شوند يا به اصطالح ترازنامه جارو و پاکسازي شود و اقالم آن به

دهد که به سود و زيان انتقال يابد. اين حالت زماني رخ مي

ها فشارهاي سياسي و واسطه انتصاب مديران جديد، بر شرکت

-شود. مديران جديد تالش مييا تجديد سازمان تحميل مي

مهد مريم هاشمي بهرمان و بهمن بني / مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري


هاي که مديران قبلي ايجاد هاي قديمي و داراييکنند که پروژه

را در دوره جاري هاي آتياند، را حذف کنند يا هزينهنموده

هاي آينده و نتايج آن بيانگر هزينه کنند،تا عملکرد سال

شود تا عملکرد مطلوب مدير فعلي باشد. اين موضوع باعث مي

هاي آتي سودآوري افزايش و در نتيجه پاداش مدير نيز در سال

افزايش يابد.

1سازي سودب ( حداقل

، اما نه ها استسازي سود، شبيه حذف عمده حسابحداقل

ها در دوران افزايش سودآوري از به وسعت آن. زماني که شرکت

ها براي نظر سياسي در کانون توجه هستند، مديران آن شرکت

-هاي کاهنده سود نظير روشکاهش توجهات سياسي از رويه

ها، هزينه نمودن تبليغات، هاي تسريعي استهالک دارايي

-سابداري کوششمخارج تحقيق و توسعه و بکارگيري روش ح

کنند. هاي موفق براي صنايع نفت و گاز و نظاير آن استفاده مي

8ج ( حداكثرسازي سود

ها به منظور در اين حالت از مديريت سود، مديران شرکت

کنند دريافت پاداش بيشتر از خط مشي حسابداري استفاده مي

ها شامل افزايش که سود را افزايش دهند. اين خط مشي

اعتباري، کاهش ذخيره مطالبات مشکوک الوصول، هاي فروش

هاي استهالک غير تسريعي، استفاده از روش استفاده از روش

باشد.کارانه و نظاير آن ميهاي حسابداري غير محافظه

4د( هموارسازي سود ترين شکل مديريت سود، هموارسازي ترين و متداولجالب

کند تا ير تالش ميسود است. در اين شکل از مديريت سود، مد

هاي مختلف حول يک ميانگين باشد. در اين سود طي سال

يابد و هاي مختلف کاهش ميحالت ، نوسان هاي سود طي سال

سود از يک توزيع نرمال برخوردار خواهد بود. معموال مديران

هاي مختلف گريز که خواهان حداقلي از پاداش طي سالريسک

-اي مديريت سود استفاده ميهستند، از هموارسازي سود بر

بکارگيري مديريت سود ، بعنوان کنند. شايان ذکر است که

اقدامي که فاقد ريسک باشد به شمار نمي آيد. شرکتها ممکن

است با انجام چنين فعاليتي اعتبارشان را از دست بدهند ، يا

ريسک دعوي قضايي را متحمل شوند. بنابراين شرکتها تنها

مديريت سود خواهند نمود ، که منافع چنين زماني اقدام به

فعاليتي از خطرها و هزينه هاي مرتبط با آن بيشتر باشد.

مطالعات گذشته نشان داده اند هرگاه پاداش مدير وابسته

به سود باشد در آن صورت مدير تمايل دارد تا اخبار بد مانند

. چاي و (Graham , 2005)زيان را ديرتر ارائه دهد

( نشان دادند شرکت هايي که صورت هاي مالي 1991)5تنگ

خود را ديرتر ارائه مي نمايند ، مديريت سود در آن ها بيشتر از

شرکت هايي است که صورت هاي مالي خود را به موقع ارائه

( دريافتند ميان 1990)6مي دهند . در پژوهش ديگر لي و سون

رابطه اي مديريت سود و ارائه به موقع گزارش هاي حسابرسي

منفي وجود دارد . آن ها دريافتند در شرکت هايي که مديريت

سود وجود دارد ، حسابرس وقت بيشتري را براي حسابرسي

صرف مي کند و از اين رو ، گزارش حسابرسي و صورت هاي

مالي ديرتر در اختيار استفاده کنندگان قرار مي گيرد .

هايي که کيفيت ( نشان دادند در دوره1990)7کريشنان و يانگ

اطالعات حسابداري پايين است ، ارائه صورت هاي مالي نيز با

تاخير مواجه مي شود .

( در بررسي عوامل 1928) 3کوگيالواني و مرجان موهد

تاثير گذار بر ارائه به موقع صورت هاي مالي حسابرسي شده در

مالزي دريافتند که ميانگين تاخير ارائه صورت هاي مالي برابر

روز است. آن ها عواملي چون اندازه کميته حسابرسي ، 299

تمرکز مالکيت ، اندازه شرکت و سودآوري را از جمله متغيرهاي

تاثير گذار بر ارائه به موقع صورت هاي مالي شناسايي نمودند.

هم چنين ان ها نشان دادند که متغيرهايي مانند نوع حسابرس

رسي رابطه اي با ، تخصص حسابرس و استقالل کميته حساب

( 1928) 0ارائه به موقع صورتهاي مالي ندارد. کوهن و لونتيس

در بررسي عوامل سياسي تاثيرگذار بر ارائه به موقع صورتهاي

مالي را در شهرداري هاي يونان نشان دادند که وجود حزب

مخالف شهردار ، انتخاب مجدد شهردار ، ميزان جمعيت شهر ،

اري و اندازه شهرداري از عوامل وجود سيستم تعهدي حسابد

تاثيرگذار بر ارائه به موقع صورتهاي مالي حسابرسي شده

( اثر استقرار 1928) 29شهرداري ها هستند. حسين و باهامورس

سيستم حسابرسي داخلي را بر تاخير حسابرسي صورتهاي مالي

را در مالزي مورد مطالعه قرار دادند. آن ها دريافتند ميان

ستقرار سيستم حسابرسي داخلي با تاخير هزينه هاي ا

حسابرسي رابطه معني دار وجود دارد. اما ميان تاخير

حسابرسي و برون سپاري خدمات حسابرسي داخلي رابطه اي

معني دار وجود ندارد. ان ها هم چنين نشان دادند که ميان

استقالل کميته حسابرسي و مدت تصدي حسابرس رابطه اي

حسابرسي وجود دارد.معني دار با تاخير

( اثر گزارش گري ضعف هاي 1921) 22منصف و همکاران

کنترلهاي داخلي را در ارائه به موقع صورتهاي مالي بررسي

نمودند. آن ها نشان دادند در شرکتهايي که ضعف در سيستم

کنترلهاي داخلي وجود دارد، صورتهاي مالي حسابرسي شده در

ئه مي شود. هم چنين آ نها مقايسه با ساير شرکتها ديرتر ارا

دريافتند در شرکتهايي که گزارش حسابرسي آ نها مقبول است

، صورتهاي مالي به موقع به بورس ارائه مي شوند.



( تاثير پذيرش استانداردهاي بين 1921)21ياکوب و احمد

بر ارائه به موقع صورتهاي 283المللي گزارشگري مالي شماره

مورد مطالعه قرار دادند. نتيجه مطالعه مالي حسابرسي شده را

آن ها بيانگر آن بود که به دليل پيچيدگي استاندارد مذکور،

گزارش حسابرس و صورتهاي مالي به موقع ارائه نمي شود.

نظر اظهار بهبود درپژوهشي اثر(1921)وهمکاران 28کالينان

بررسي مالي صورتهاي ارائه بودن موقع به بر را حسابرسي

اظهار که شرکتهايي در که رسيدند نتيجه اين به آنها نمودند

به مالي صورتهاي ، است گذشته از تر مطلوب حسابرس نظر

موقع به بازار ارسال مي شود.

( نشان داد 1922)24نتايج پژوهش سون و گرابتري

شرکتهايي که انتظارات تحليل گران مالي را در خصوص سود

برآورده نکرده اند ، صورتهاي مالي خود را دير تر ارائه مي

نمايند. آنها هم چنين دريافتند تحليلگران مالي بر سود

شرکتهايي که سود خود را به موقع گزارش مي نمايند ، بيشتر

( در بررسي به 1922اصلي)تها. تمرکز مي کنند تا ساير شرک

درصد از 13موقع بودن گزارشگري مالي در ترکيه دريافت

درصد از 26شرکتهاي نمونه تحقيق صورتهاي مالي جداگانه و

شرکتهاي نمونه تحقيق صورتهاي مالي تلفيقي را فراتر از موعد

مقرر به بورس ارائه مي دهند. او هم چنين نشان داد که نوع

ر حسابرس ، سودآوري ، نوع صنعت و نوع حسابرس از اظهار نظ

متغيرهاي تاثير گذار بر ارائه به موقع صورتهاي مالي است.

شرکتهايي که گزارش مقبول دريافت نموده اند ، شرکتهاي

فعال در صنايع توليدي و هم چنين شرکتهاي سودآور

صورتهاي مالي خود را زودتر از بقيه به بورس ارائه مي دهند.

( در بررسي تخصص حسابرس بر 1921عابدين و احمدزالکي )

ارائه به موقع صورتهاي مالي حسابرسي شده دريافتند که

حسابرس متخصص صنعت تاثيري در ارائه به موقع صورتهاي

مالي ندارد. اما اگر حسابرس شرکت يک موسسه بزرگ

حسابرسي باشد در آن صورت زمان ارائه صورتهاي مالي کاهش

د. آن ها هم چنين دريافتند اندازه شرکت ، سودآوري و مي ياب

موسسات مالي صورتهاي مالي خود را به موقع ارائه مي نمايند.

مديريت سود و پاداش مديران توسط خوش طينت و

( مورد بررسي قرار گرفت. براساس نتايج تحقيق و 2831خاني )

با در نظر گرفتن محدوديت در دسترسي به اطالعات مالي

بعضي از شرکتهاي جامعه آماري ، مديران تمايل دارند تا در

جهت افزايش پاداش خود به اعمال مديريت سود در دوره هاي

سود ده و زيان ده شرکت ، پرداخته و در دوره هاي سود ده به

هموارسازي سود بپردازند. عوامل مؤثر بر مديريت سود توسط

ارگرفت. در اين ( مورد بررسي قر2838پورحيدري و همتي )

تحقيق اثر قراردادهاي بدهي ، هزينه هاي سياسي ، طرح هاي

پاداش و مالکيت در دستکاري سود توسط مديران مطالعه شده

است. از آن جايي که محيط اقتصادي ) حسابداري ( ، اجتماعي

و فرهنگي ايران متفاوت از کشورهاي صنعتي است ممکن است

ر ايران متفاوت باشد. نتايج انگيزه هاي مديريت سود نيز د

تحقيق نشان مي دهد که به طور ميانگين ميان نسبت بدهي

به حقوق صاحبان سهام و دستکاري سود , ارتباط مثبت و

معني داري وجود ندارد. بررسي ارتباط متغير اندازه )کل فروش

( و دستکاري سود نشان مي دهد که برخالف نتايج تحقيقات

ازه شرکت , مديريت انگيزه بيشتري جهت خارجي با افزايش اند

افزايش سود در جهت ارائه تصويري بهتر از عملکرد خود به

( نقش 2834سهامداران و مسئولين دارد. مشايخي و ديگران )

اقالم اختياري در مديريت سود شرکتهاي پذيرفته شده در

بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسي قرار دادند و به اين

دست يافتند که در شرکت هاي مورد مطالعه اين تحقيق نتيجه

مديريت سود اعمال شده است و مديران اين شرکت ها به

هنگام کاهش وجه نقد حاصل از عمليات که بيانگر عملکرد

ضعيف واحد تجاري بوده است به منظور جبران اين موضوع

اقدام به افزايش سود از طريق افزايش اقالم تعهدي اختياري

(ابزارهاي مديريت سود را بررسي 2834رخشاني ). ده استکر

نمود. نتايج نشان مي دهد معموال مديران شرکتهايي که با

نوسان هاي سود مواجه هستند ، جهت مطلوب نشان دادن

نتايج عمليات براي استفاده کنندگان از صورتهاي مالي ، سعي

رکت ها در کاهش اين نوسان ها دارند. مديران اين دسته از ش

جهت اثرگذاري روي سودهاي گزارش شده ، از روش ها يا

ابزارهاي مختلفي نظير زمان بندي فروش دارايي ها و زمان

بندي هزينه هاي مالي استفاده مي کنند. اين مديران زماني که

سود شرکت افزايش مي يابد ، با به تعويق انداختن فروش

به زيان مي شود ، دارايي ها و يا فروش دارايي هايي که منجر

سعي مي کنند بر سودهاي گزارش شده اثر بگذارند و آن را

( به بررسي مديريت 2834کنترل نمايند.نوروش و همکارانش )

سود در شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

پرداختند. نتيجه اين تحقيق نشان مي دهد که مديران

اي به حداقل رساندن ماليات شرکتهاي بزرگ از اقالم تعهدي بر

شرکتهايشان استفاده مي کنند. همچنين در صورت بزرگ

بودن شرکت و زياد بودن بدهي شرکت ، تمايل مديران به

مديريت سودشان بيشتر خواهد شد. يافته هاي اين تحقيق

مديريت سود در شرکتهاي بورسي را اثبات مي کند. حميد

تحقيقي به بررسي ( ، در2837حقيقت و احسان رايگان )

ارتباط ميان سودها و بازده هاي جاري با استفاده از مدل

کولينز و همکاران پرداختند. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان

مي دهد که قيمت جاري سهام شرکت هايي که بيشتر اقدام به



هموارسازي سود کرده اند ، حاوي اطالعات کمتري درباره

بوده است. بنابراين هموارسازي سودها و جريان هاي نقدي آتي

سود بيشتر به قصد تحريف و نه انتقال اطالعات محرمانه

( ارائه به 2835برزيده و معيري )مديريت انجام شده است.

موقع گزارش حسابرسي را بررسي نمودند. نتيجه تحقيق آن ها

34ميانگين تاخير در ارايه گزارش حسابرسي حدود نشان داد

، سودآوري شرکت اندازه شرکت،آن ها دريافتند روز است.

رابطه معني داري با تاخير حسابرس دارد. شرکت مالي ريسک

رابطه بين تخصص ( 2801علوي طبري و عارف منش )

را حسابرس در صنعت و تاخير در ارائه گزارش حسابرسي

تاخير در ارائه داد نشان پژوهش آن ها نتايج مطالعه نمودند.

برسي در شرکت هايي که توسط حسابرس گزارش حسا

بني مهد و متخصص صنعت، حسابرسي شده اند کوتاه تر است.

عوامل موثر بر رتبه بندي شرکتهاي (2830محسني شريف )

بورس اوراق بهادار تهران از لحاظ کيفيت افشا و به موقع بودن

رتبه افشا با اندازه شرکت و را بررسي نمودند. آن ها نشان دادند

مثبت دارد. اما با نوع گزارش و ع صنعت ارتباط معني دار نو

منفي دارد. و حسابرس و درصد مالکيت سهام رابطه معني دار

رابطه اي ميان بازده داراييها، اهرم مالي، نوع آن ها هم چنين

نکردند. حسابرس و نوع واحد تجاري با رتبه افشا مشاهده

آن متغيرهاي پژوهش و نحوه اندازه گيري -3در اين پژوهش متغير وابسته ، به موقع بودن اطالعات

است. اين متغير عبارت است از تفاوت روزهاي بين تاريخ

امضاي گزارش حسابرسي و تاريخ پايان دوره مالي هر شرکت

در هر سال .در اين پژوهش متغير مستقل ،شاخص مديريت سود است.

از مدل در پژوهش حاضر براي اندازه گيري مديريت سود

( استفاده شده است.2000کاسنيک)

اين مدل به صورت زير مي باشد :

TAit= a0 + a1 (∆Revit -∆Recit) +a2PPEit + a3 CFOit + εit

که در آن :

TA کل اقالم تعهدي است که از طريق تفاوت سود خالص و

جريانات نقدي عملياتي به دست مي آيد=

Rev= تفاوت درآمد فروش سال جاري نسبت سال قبل

Rec= هاي دريافتني سال جاري نسبت به تغيير در حساب

سال قبل

PPE= آالت و تجهيزات سال جاريجمع اموال، ماشين

CFO تغيير در جريان نقد عملياتي =

εit خطاي مدل=.

خطاي مدل به تفکيک هر صنعت ، نشان دهنده مديريت سود

است .

متغيرهاي کنترل در اين تحقيق شامل نسبت بدهي، نوع

حسابرس ، اندازه شرکت و نوع گزارش حسابرسي است.

نسبت بدهي: عبارت است از نسبت جمع بدهي به جمع

اين نسبت نشان دهنده ريسک مالي شرکت است. دارايي ها .

نوع حسابرس: يک متغير مصنوعي است که با مقدار يک و

صفر نشان داده مي شود. مقدار يک براي شرکت هايي که

حسابرس آن ها يک موسسه بخش خصوصي عضو جامعه

حسابداران رسمي است و مقدار صفر براي شرکت هايي که

برسي است. حسابرس آن ها ، سازمان حسا

اندازه شرکت: عبارت است از اندازه و بزرگي صاحبکار. اين

متغير از طريق لگاريتم طبيعي جمع دارايي هاي هر شرکت

اندازه گيري مي شود.

نوع گزارش حسابرسي: متغير مصنوعي است که با مقدار

يک و صفر نشان داده مي شود. مقدار يک براي شرکت هايي

ها مقبول است و صفر براي شرکت که گزارش حسابرسي آن

هايي که گزارش حسابرسي آن ها غير مقبول است.

فرضيه پژوهش -4با توجه به مباني نظري و پيشينه پژوهش ، فرضيه پژوهش

به شرح زير تدوين مي گردد:

ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري

جب ارتقاء کيفيت رابطه معني دار وجود دارد و از اين طريق مو

گزارشگري مالي مي شود.

روش شناسي پژوهش -5جامعه آماري مورد بررسي در اين تحقيق شرکتهاي

2831پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سالهاي

سال شرکت مشاهده مي باشد . 364که تعداد آنها 2802الي

شرکت به روش تصادفي 09از ميان جامعه آماري فوق تعداد

ات ساده از صنايع مختلف انتخاب گرديد . داده ها و اطالع

مربوط به اين پژوهش به دو دسته تقسيم مي گردند . دسته

اول اطالعات مربوط به ادبيات موضوعي و تحقيقات انجام شده

در حوزه مربوطه و دسته دوم اطالعات مربوط به فرضيات و

متغيرهاي تحقيق مي باشد . در اين پژوهش براي جمع آوري

يشينه آن از داده ها در زمينه هاي چارچوب نظري تحقيق و پ

کتابهاي التين و فارسي ، پايان نامه ها ، مقاالت و پايگاههاي

اطالعاتي و سايتهاي اينترنتي استفاده شده است و همچنين



داده هاي بدست آمده از صورتهاي مالي شرکتهاي نمونه

2831پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سالهاي

در مورد متغيرهاي وابسته و مستقل با توجه به 2802الي

زماني داده هاي متغيرهاي تحقيق از طريق -ماهيت مقطعي

مورد تجزيه وتحليل SPSSتحليل پانلي با استفاده از نرم افزار

قرار گرفته اند. همچنين جهت بررسي رابطه بين متغيرهاي

شده مستقل و وابسته در هر سال از تحليل همبستگي استفاده

است.

يافته هاي پژوهش -6

آماره هاي توصيفي متغيرهاي پيوسته تحقيقق در جقدول زيقر

نشان داده شده است.

نزديک بودن ميانه و ميانگين نشقان مقي دهقد کقه توزيقع

متغير ها به ويژه متغير وابسته نرمال است .ميقانگين بقه موققع

روز و 6روز و حداقل به موقع بودن اطالعات 39بودن اطالعات

درصققد از مشققاهدات 65روز اسققت.هم چنققين 218حققداکثر

،شرکت هايي بودن که حسابرس آنها ،يقک موسسقه خصوصقي

درصد از مشاهدات ،شرکت هقايي بودنقد 84حسابرسي بوده و

که گزارش مقبول داشتند.

نتايج آزمون پژوهش در ادامه ارائه شده اسقت کقه مبنقايي

سقطح ، مقدار 1ه جدول شماردر براي قبول يا رد فرضيه است.

کمتقر يعنيدرصد 2/4 برابرمعني داري شاخص مديريت سود

درصقد، بقين 05درصد است. بنابراين در سطح اطمينقان 5از

يعني مديريت سود و بقه موققع بقودن اطالعقات متغير مستقل

هم چنين نتايج نشقان مقي دهقد ، ارد. دمعني دار وجود رابطه

ابرس رابطه معنقي داري بقا بقه نسبت بدهي و نوع گزارش حس

موقع بودن اطالعات دارد . اما نوع حسقابرس و انقدازه شقرکت

رابطه اي با به موقع بودن اطالعات ندارد .

: آماره هاي توصيفي تحقيق1جدول شماره

بودن به موقع شاخص مديريت سود اندازه شركت نسبت بدهي شرح

364 364 364 364 تعداد مشاهده

93/39 228879/9 6694/22 393017/9 ميانگين

59/73 965159/9 11062/21 660394/9 ميانه

715/86 2711362/9 13292/8 7485259/9 انحراف معيار

6 9999/9 99/9 9249/9 حداقل

218 4716/9 05/27 1485/2 حداکثر

ها: آزمون فرضيه 2جدول شماره

متغيرهاي مدل

بتاي

استاندارد

نشده

خطاي

استاندارد

بتاي

استاندارد

شده

Tآماره سطح معني

داري تولرانس

عامل تورم

واريانس

999/9 481/6 - 418/21 70/ 090 مقدار ثابت

948/2 055/9 942/9 390/2 961/9 182/7 938/28 مديريت سود

963/2 086/9 082/9 -937/9 -998/9 743/1 -180/9 نوع حسابرس

219/2 308/9 080/9 -976/9 -998/9 070/9 -975/9 اندازه شرکت

980/2 068/9 999/9 -858/5 -234/9 673/1 -887/24 نوع گزارش حسابرسي

975/2 089/9 999/9 348/4 279/9 216/2 454/5 نسبت بدهي

نتيجه گيري و بحث -7

05نتايج آزمون فرضيه نشان مي دهد در سقطح اطمينقان

درصد رابطه اي مستقيم ميان مديريت سود و بقه موققع بقودن

اطالعات وجود دارد .يعني هر چه مديريت سقود افقزايش يابقد

مدت زمان ارائقه اطالعقات افقزايش مقي يابقد .بقه بيقان ديگقر

مديريت سود موجب تاخير در ارائقه اطالعقات مقي شقود. ايقن

موضوع نشان مي دهد که هر چه کيفيقت سقود کمتقر باشقد ،

ارائه به موقع صورت هاي مالي نيز کاهش مي يابد. از ايقن رو ،



مي توان استدالل نمود با افزايش کيفيت سود مي توان ويژگقي

کيفي اطالعات را ارتقاء داد و آن را بهبود بخشيد. زيرا ارتقاء به

دو ويژگقي مربقوط بقودن و موقع بودن اطالعات موجب ارتقاي

بيان صادقانه اطالعات مي شود. بر اسقاس چقارچوب مفهقومي

حسابداري ، کيفيقت اطالعقات حسقابداري و بقه موققع بقودن

اطالعات رابطه مستقيمي با هم دارند. به موقع بقودن اطالعقات

موجب ارتقاي مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات حسابداري

ه موققع تقر باشقند ، در آن صقورت مي شود. هر چه اطالعات ب

SFAC25مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات افزايش مي يابد

No #8) نتايج اين تحقيق بقا نتقايج تحقيقق چقاي و تنقگ .)

( 1990( و لقي و سقون ) 1995( ، گراهام و همکقاران ) 1991)

مطابقت دارد . هم چنين نتايج اين تحقيق نشان داد که نسبت

مثبت و مستقيم و نوع گزارش حسابرس رابطه بدهي رابطه اي

اي منفي و معکوس با به موقع بودن اطالعقات دارد. يعنقي هقر

چه نسبت بدهي افزايش يابد اطالعات ديرتر ارسال مي شود.اما

اگر نوع گزارش حسابرس مقبول باشد اطالعات به موقع ارسال

مي شود. اين موضوع بقا واقعيقت و مبقاني نظقري حسقابداري

بقت دارد. مطا

هم چنين نتايج حاصل از ساير يافته هاي اين تحقيق نشان

مي دهد که نوع حسابرس و اندازه شرکت رابطه اي با ارائقه بقه

موقع صورت هاي مالي ندارد.يعني کوچک بودن يا بزرگ بودن

شققرکتها و همچنققين خصوصققي بققودن يققا دولتققي بققودن نققوع

ت نقدارد.اما نسقبت حسابرس ، تاثيري بر ارائه به موقع اطالعقا

بدهي و نوع گزارش حسابرس با به موقع بودن اطالعات رابطقه

اي معني دار دارد.

بر اساس نتايج آزمون فرضقيه هقا ، بقه اسقتفاده کننقدگان

صورت هاي مالي از جمله تحليل گران مالي و سقرمايه گقذاران

توصيه مي شود تا در تجزيه و تحليقل اطالعقات ، رابطقه ميقان

ود و به موقع بودن اطالعات را در مدل هاي تصميم مديريت س

گيري خقود مقد نظقر ققرار دهنقد و توجقه داشقته باشقند کقه

اطالعاتي که ديرتر به بازار سرمايه ارسال مي شود ، احتمال آن

که آن اطالعات کيفيت پايين داشته باشند ، زياد است .

فهرست منابع

(2830)بني مهد، بهمن و محسني شريف، محسن *

بررسي عوامل مؤثر بر رتبه بندي شرکت هاي بورس "

"اوراق بهادار تهران از لحاظ کيفيت افشا و به موقع بودن

68-52، ص ص 7شماره

بررسي اثر ( »2838) پورحيدري، اميد و همتي، داود *

قراردادهاي بدهي ، هزينه هاي سياسي ، طرح هاي پاداش

ي پذيرفته شده , و مالکيت بر مديريت سود در شرکت ها

بررسي هاي حسابداري و «. در بورس اوراق بهادار تهران

.68-47، ص ص 86حسابرسي ، سال يازدهم ، شماره

نقش هموارسازي "(2837حقيقت، حميد و رايگان، احسان) *

سود بر محتواي اطالعاتي سودها در خصوص پيش بيني

. بررسيهاي حسابداري و حسابرسي ، سال "سودهاي آتي

. 46-88،ص ص 54زدهم ، شماره پان

مديريت "( 2831خوش طينت ، محسن و خاني ، عبداهلل ) *

سود و پاداش مديران : مطالعه اي جهت شفاف سازي

، ص ص 8. مطالعات حسابداري ، شماره "اطالعات مالي

.ژ217-258

ابزارهاي مديريت سود ( » 2834رخشاني ، محمد حسين ) *

« . ورس اوراق بهادار در شرکتهاي پذيرفته شده در ب

. 56الي 52، ص ص 43ماهنامه اقتصادي بورس ، شماره

( 2801علوي طبري ، سيد حسين و عارف منش ، زهره ) *

بررسي رابطه تخصص صنعت حسابرس و تاخير در ارائه "

گزارش حسابرسي در شرکت هاي پذيرفته شده در بورس

16-7،ص ص 24، شماره "اوراق بهادار تهران

خي ، بيتا و مهراني ، ساسان و مهراني ، کاوه و کرمي ، مشاي *

نقش اقالم تعهدي اختياري در مديريت "(2834غالمرضا )

سود شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

. بررسي هاي حسابداري و حسابرسي ، سال دوازدهم ، "

. 74-62، ص ص 41شماره

خت، محمدرضانوروش، ايرج و سپاسي، سحر و نيکب *

بررسي مديريت سود در شرکتهاي پذيرفته شده "( 2834)

مجله علمي پژوهشي علوم اجتماعي و "در بورس تهران

.277الي 265انساني دانشگاه شيراز، شماره دوم ، ص ص

* Abidin S. and Ahmad-Zaluki, A. (2012)

Auditor Industry Specialism and Reporting

Timeliness, Procedia - Social and Behavioral

Sciences 65 ,PP. 873 – 878

* Asli T.(2011). Timeliness of financial reporting

in emerging capital markets: Evidence from

Turkey. Istanbul University Journal of the

School of Business Administration. Vol. 39

Issue 2, p227-240.

* Bowrin, Anthony R. (2008):”International

accounting standards and financial reporting

quality in Trinidad and Tobago”, Business,

finance and economics in emerging

economies,vol.3, no.1, p.119-150

* Chai, Mary L. and Tung, Samuel (2002):”The

effect of earnings announcement timing on

earnings management”, Journal of business

finance and accounting, vol.29, no. 9, p.1337-

1354

* Cohen, S and S. Leventis,(2013) “Effects of

Municipal, Accounting forum,pp . 40-53



* Graham, John R. (2005):”The economic

implications of corporate financial

reporting”,Journal of accounting and

economics, vol.40, p.3-73

* Hussin, W, N,. and Bamahros, H.M.,(2013) Do

investment in and the sourcing arrangement of

the internal audit function affect audit delay?

Journal of Contemporary Accounting &

Economics 9 PP.19–32 Kogilavani , A and

Marjan Mohd , N(2013) Determinants of Audit

Report Lag and Corporate Governance in

Malaysia , International Journal of Business &

Management. Vol. 8 Issue 15, p151-163

* Krishnan, Jayanthi and Yang, Joon S.

(2009):”Recent trends in audit report and

earnings announcement lags”, Accounting

Horizons, Vol.23, No.3, p.265-288

* Lee, Ho-Young and Son, Myungsoo

(2009):”Earnings announcement timing and

earnings management”, Applied financial

economics, 19, p.319-326

* Munsif V, Raghunandan K, Rama D V (2012)

Internal control reporting and audit report lags:

further evidence, Managerial Auditing Journal,

Vol. 31 ( 3) PP.203-218

* Scott ,W.R.(2009) Financial Accounting

Theory , Pearson education,P.228-236

* Son, M and Grabtree, A. D. (2011) Earnings

announcement timing and analyst following,

Journal of accounting, auditing and finance,

vol.26, issue 2, p.443-468

* Yaacob N.M and Ahmed A.(2012). IFRS

Adoption and Audit Timeliness: Evidence from

Malaysia . International Journal of Economics

and Finance. Vol. 4, No. 1;PP.167-1

ها يادداشت

1 . Tahing a bath 2 . Income minimization 3 . Income Maximization 4 - Income Smoothing 5 -Chai and Tung 6 -Lee and Son 7 -Krishnan and Yang 8 - Kogilavani and Marjan Mohd 9 - Cohen and Leventis 10- Hussin, and Bahamoros 11 -Munsif and Raghunandan and Rama 12 -Yaacob and Ahmed 13.-Cullinan

14-Son and Grabtree 15 -Statement of Financial Accounting Concepts

9

علمي پژوهشي فصلنامه مديريتدانش حسابداري و حسابرسي

3131 بهار / 31شماره / چهارمسال

سبک حسابرس، مدت تصدی حسابرس و قابلیت مقایسه صورت های مالی

عبدالرضا محسنی یدانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران، گروه حسابدار حسابداری دكترایدانشجوی

[email protected]

رودپشتی رهنمای فریدون یحسابدار مالي و استاد دانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران، گروه[email protected]

نیكومرام هاشم یحسابدار مالي و دانشگاه آزاد اسالمي، واحد علوم و تحقيقات تهران، گروه استاد

[email protected]

چكیدهاصطالح سبک حسابرس جهت مشخص كردن مجموعه ای منحصر به فرد از قواعد كار داخلي هر موسسه حسابرسي برای تفسير

های و بکارگيری استانداردهای حسابداری و همين طور اجرای استانداردهای حسابرسي بوسيله كاركنان آن ها در رسيدگي به صورت

مالي صاحبکاران استفاده مي شود.

سبک حسابرس بر این مطلب داللت دارد كه دو شركت حسابرسي شده بوسيله حسابرس مشابه، مشمول سبک حسابرسي

مشابهي بوده و احتمال بيشتری وجود دارد كه سودهای این دو شركت نسبت به دو شركتي كه توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت

قابليت مقایسه باالتری داشته باشند. حسابرسي شده اند،

است. آزمون ها بر 19تا 08شركت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بين سال های 44نمونه آماری تحقيق متشکل از

جفت شركت به عنوان مشاهدات استفاده شده است. در تحقيق حاضر از روش 9190اساس جفت شركت صورت گرفته و مجموعا از

همبستگي و رگرسيون چندگانه استفاده شده و آزمون فرضيات به كمک تحليل رگرسيون صورت گرفته است.

یافته های پژوهش نشان مي دهد صاحبکاران یک موسسه حسابرسي از نظر ساختار سود و اقالم تعهدی شباهت های بيشتری را

مي دهند. همچنين یافته های پژوهش نشان داد استمرار ارتباط با یکدیگر در مقایسه با غير صاحبکاران آن موسسه حسابرسي نشان

صاحبکار موجب تاثير متفاوت سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي در طول مدت تصدی حسابرس نمي -حسابرس

برای دستيابي به شود. در نهایت یافته های پژوهش نشان مي دهد سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي موثر بوده و

.قابليت مقایسه، عالوه بر نياز به وجود استانداردهای حسابداری یکنواخت، حسابرسان نيز دارای نقش با اهميتي هستند

.سبک حسابرس، قابليت مقایسه، اقالم تعهدی اختياری، تصدی حسابرس كلیدی: های هواژ

91/0/19تاریخ پذیرش: 99/6/19تاریخ دریافت:


3131سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار 01

مقدمه -1هيئت استانداردهای حسابداری مالي بيان مي كند،

قابليت مقایسه كيفيتي در ارتباط با اطالعات است كه استفاده "

كنندگان را قادر مي سازد شباهت ها و تفاوت های ميان دو

،FASB) "های اقتصادی را شناسایي كنند مجموعه از پدیده

9108).

پروژه مشترك چارچوب نظری هيئت استانداردهای

المللي بينيئت استانداردهای حسابداری هحسابداری مالي و

كند كه قابليت مقایسه یک ویژگي اصلي اطالعات تاكيد مي

شود ها مي مالي است كه موجب افزایش سودمندی آن

(FASB،0898 در واقع هيئت استانداردهای حسابداری مالي .)

مالي دليل اصلي كند كه قابليت مقایسه در گزارشگری بيان مي

و بر ( FASB،9108)برای ایجاد استانداردهای حسابداری است

قابليت مقایسه بصورت محوری در متون حسابداری و مشخصا

شود)روساین و های مالي تاكيد مي متون تحليل صورت

(.0899؛ فيليپس و همکاران، 0899همکاران،

تقدم قابليت مقایسه بعنوان یک ویژگي كيفي حسابداری،

سازد كه موجب اهميت آن را در درك عواملي روشن مي

شود. یش این ویژگي ميافزا

هایي در زمينه عوامل تعيين كننده قابليت مقایسه پژوهش

در حال ظهور است كه بر نقش استانداردهای حسابداری مثل

اند پذیرش استانداردهای حسابداری بين المللي متمركز شده

(.0898؛ النگ و همکاران، 0890)بارت و همکاران،

مقایسه در ادبيات مفهوم و استفاده ازكلمه قابليت

حسابداری متفاوت است. در این مطالعه قابليت مقایسه

حسابداری بصورت نزدیکي سودهای گزارش شده دو شركت به

شود. در ها تعریف مي علت همساني استفاده از قواعد در شركت

قالب تجربي این بدان معني است كه جفت شركت در صنعت و

ی اقتصادی عمومي سال مشابه و بنابراین مشمول شوك ها

رود ساختار اقالم تعهدی و سود مشابه داشته مشابه، انتظار مي

باشند. با این حال در تفسير، بکارگيری و اجرای استانداردهای

تواند قابليت مقایسه بين اختالف وجود دارد كه مي حسابداری

دهد. بنابراین پرسش اصلي مطالعه حاضر ها را كاهش شركت

سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های چنين است. آیا

مالي موثر است؟

با توجه به اینکه استانداردهای حسابداری به خودی خود

كنند؛ به طور كامل پيامدهای گزارشگری مالي را مشخص نمي

ها و نهادهای اقتصادی انگيزه دارند تا یک نقش مهم نمایندگي

(.0889ان، لئوز و همکار ؛0889بازی كنند)بال و همکاران،

این انگيزه مطالعه حاضر در بررسي نقشي است كه

سازی قابليت مقایسه در ایران بازی حسابرسان در پياده

كنند. مطالعه حاضر بر روی نقش حسابرس و در ادامه مي

و فرانسيس و همکاران 0898تحقيقات كوتاری و همکاران

از متمركز شده است. این تحقيقات باور داشتند هر یک 0899

موسسات حسابرسي دارای مجموعه منحصر به فردی از قواعد

كار داخلي هستند كه بکارگيری استانداردهای حسابداری و

كند. حسابرسي بوسيله حسابرسان را هدایت و استاندارد مي

حاصل این قواعد كار داخلي همان چيزی است كه ما از آن به

موسسات كنيم. نتيجه اینکه عنوان سبک حسابرس یاد مي

های سيستماتيکي در رویکردهای حسابرسي حسابرسي تفاوت

ها و بکارگيری استانداردهای حسابداری خود و در تفسير آن

. دارند

به عنوان یک نتيجه انتظار داریم سودها و اقالم تعهدی

گزارش شده دارای كيفيت، قابليت مقایسه و ثبات رویه

برسي نسبت به بيشتری در بين صاحبکاران یک موسسه حسا

غير صاحبکاران آن موسسه باشند. به عبارت دیگر این انتظار

وجود دارد كه شباهت بيشتری ميان اقالم تعهدی اختياری

)غيرعادی( جفت شركتي كه در یک سال و صنعت مشابه

توسط یک موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده، در

مقایسه با جفت شركتي كه توسط دو موسسه حسابرسي

متفاوت حسابرسي شده اند، وجود داشته باشد.

فرض این است كه دو شركت در سال و صنعت مشابه و

حسابرسي شده بوسيله یک موسسه حسابرسي مشابه احتمال

بيشتری دارد كه نوع تعدیالت مشابه اقالم تعهدی داشته باشند

و این به دليل نوع روش شناسي حسابرسي و همين طور ایجاد

هي از انتخاب های حسابداری و قضاوت ها در مجموعه مشاب

بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری است. بنابراین ساختار

اقالم تعهدی این شركت ها نسبت به دو شركت با حسابرسان

متفاوت كه متأثر از سبک حسابرسي به روش تصادفي هستند

شباهت بيشتری خواهند داشت.

رد كيفيت و قابليت مباحث موجود و شواهد تجربي در مو

مقایسه صورتهای مالي اغلب منحصرا بر روی نقش استانداردها

متمركز شده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسي این موضوع

است كه موسسات اقتصادی بطور مشخص حسابرسان نيز

عاملي مهم در ایجاد صورت های مالي با كيفيت و قابل مقایسه

يه، شواهدی در پشتيباني از هستند. در صورت تأیيد این فرض

هيئت استانداردهای حسابداری مالي بدست چارچوب نظری

خواهد آمد كه بيان مي كند استانداردهای حسابداری به

تنهایي ممکن نيست به قابليت مقایسه منجر شود به این دليل

به موسسات حسابرسي درگير در همچنين كه آثار استاندارها

حسابداری وابسته است. به این اجرای اصول پذیرفته شده

ترتيب مسير جدیدی باز خواهد شد كه از طریق آن ویژگي

سبك حسابرس، مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني، فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام


های حسابرس، صورت های مالي حسابرسي شده را متأثر مي

و نظری مباني ابتدا مقاله، بعدی های بخش در سازد.

ش رو تبيين مي گردد سپس فرضيات و پژوهش پيشينه

های پژوهش و نتایج شناسي پژوهش بيان شده و در ادامه مدل

خواهيم گيری نتيجهنيز به بحث و نهایت در ارایه مي گردد

ت.پرداخ

مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش -2مطالعه حاضر به بررسي سبک حسابرس به عنوان یکي از

ویژگي های حسابرس پرداخته و تالش مي كند به صورت

تجربي پيامدهای آن را بر نتایج حسابرسي مورد ارزیابي قرار

دهد. مشخصا قابليت مقایسه صورت های مالي حسابرسي شده

ه شركت ها، مورد مطالعه قرار خواهد گرفت تا از طریق مشاهد

تفاوت ها ميان صاحبکاران یک موسسه حسابرسي با غير

صاحبکاران آن، شواهدی در خصوص پيامدهای سبک

حسابرس بدست آید.

بنابراین مباني تئوریک مطالعه حاضر بر پایه دو حوزه

تحقيقي در حسابداری و حسابرسي استوار است. نخست

تحقيقات در حوزه قابليت مقایسه صورت های مالي و دوم،

تحقيقاتي كه به بررسي رابطه ميان كيفيت حسابرسي و ویژگي

های حسابرس مي پردازند.

دو تعریف از قابليت مقایسه صورت دیفرانکو و همکاران

تعریف (. 0881های مالي ارایه نمودند )دیفرانکو و همکاران،

نخست چنين است:

دو شركت سيستم حسابداری قابل مقایسه دارند چنانچه "

وعه ای مفروض از رویدادهای اقتصادی، صورت های برای مجم

."مالي مشابهي تهيه كنند

تعریف مفهومي دوم برای قابليت مقایسه چنين است:

شركت هایي با رویدادهای اقتصادی همبسته و "

حسابداری مشابه برای این رویدادها، صورت های مالي همبسته

."ای در طول زمان خواهند داشت

ازكلمه قابليت مقایسه در ادبيات مفهوم و استفاده

حسابداری متفاوت است. در این مطالعه قابليت مقایسه

حسابداری بصورت نزدیکي سودهای گزارش شده دو شركت به

شود. ها تعریف مي علت همساني استفاده از قواعد در شركت

صورت های مالي بصورت مشترك توسط صاحبکاران و

( و 9119آنتل و نالبوف،) حسابرسان آن ها توليد مي شوند

مطالعات تجربي بدوی كه پيوندی را ميان ویژگي های آماری

صورت های مالي صاحبکاران با ویژگي های حسابرسي ایجاد

و فرانسيس و همکاران (9110كرده اند، بکر و همکاران)

موسسه 4( هستند. آن ها نشان دادند كه صاحبکاران 9111)

عادی كوچکتری نسبت به حسابرسي بزرگ اقالم تعهدی غير

صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي، بر اساس مدل شناخته

( و 9119شده اقالم تعهدی اختياری ایجاد شده توسط جونز )

( دارند.9114توسعه یافته بوسيله دفوند و جاليبالوو)

نکته بسيار مهم این است كه ویژگي های حسابرسي،

تند بلکه این معيارهای مستقيمي از كيفيت حسابرسي نيس

موضوع آزمون مي شود كه آیا تفاوت های سيستماتيکي در

نتایج حسابرسي)كيفيت سود( به سبب ویژگي های حسابرسي

معين وجود دارد. اگر چنين تفاوت هایي وجود داشته باشد پس

از آن مي توان به عنوان شواهدی در حمایت از تاثير ویژگي

ری استفاده نمود های حسابرسي بر كيفيت سودهای حسابدا

كه این تاثير مي تواند تفاوت هایي را در كيفيت سود در پي

(.0899)فرانسيس، داشته باشد

برخي از ویژگي های موسسات حسابرسي كه تاكنون مورد

4آزمون قرار گرفته است شامل اندازه موسسه حسابرسي)

حسابرسي در مقایسه با سایر موسسات(، اندازه بزرگموسسه

(، 0898؛ چوی و همکاران،0881يدگي)فرانسيس و یو،اداره رس

تجربه موسسه حسابرسي در صنعت در هر دو سطح ملي و

(، مدت تصدی موسسه 0898سطح اداره خاص)ریچلت و وانگ،

(، حضور قبلي موسسه 0880حسابرسي)جانسون و همکاران،

حسابرسي در سمت های كليدی اجرایي شركت های

( و وابستگي 0889؛ لنوكس،0884صاحبکار)منون و ویليامز،

حق الزحمه موسسه حسابرسي به صاحبکار )فرانکل و

.( هستند 0880همکاران،

يحسابرس یها يمنحصر به فرد روش شناس یها يژگیو

هر شركت بصورت يحسابرس یکردهایدهد كه رو ينشان م

یمشابه صاحبکاران شامل خطاها یخطاها کيستماتيس

خواهد و یيراشناسای اصول پذیرفته شده حسابداری ريبکارگ

است كه تفاوت ها در صورت چنيننخواهد كرد. مفهوم آن ای

كوچکتر اريبس بهجفت شركت با حسابرس مشا یبرا يمال یها

با دو حسابرس متفاوت يبا جفت شركت سهیخواهد شد در مقا

ريتأث ه رغمهستند. ب يمتفاوت یسبک ها یدارا کی كه هر

با این ،اصول پذیرفته شده حسابداری ريسبک از تفس یریپذ

اما هر حال امکان تشخيص آن بصورت مستقيم وجود ندارد.

جهت یخود قواعد یبرا نيهمچن ياز موسسات حسابرس کی

ستدارند دری اصول پذیرفته شده حسابداری ريبکارگ و ريتفس

يحسابرس یاستانداردها یساز ادهيپ یمانند آنچه آن ها برا

(.0899و همکاران، سيدارند )فرانس

موسسه 4فرانسيس و همکاران نشان دادند كه هر یک از

بزرگ حسابرسي رویکردهای آزمون حسابرسي منحصر به

استانداردهای پذیرفته شده حسابرسي فردی برای بکارگيری



همراه با قواعدكاری خود برای تفسير و استفاده از اصول

رند. آن ها از سياست های موسسات پذیرفته شده حسابداری دا

حسابرسي به سبک حسابرس تعبير نمودند و انتظار داشتند

سبک حسابرس یک اثر نظام مندی بر سود حسابداری

(.0899و همکاران، سي)فرانسصاحبکاران داشته باشد موسسه بزرگ حسابرسي را بر اساس تکنولوژی 0كایني،

ي و ساختار یافته طبقه های حسابرسي غير ساختار یافته، ميان

بندی نمود. اگر چه روش ها و رویه های حسابرسي باید با

استانداردهای پذیرفته شده حسابرسي منطبق باشند، با این

حال استانداردهای حسابرسي خود از نظر ماهيت عموميت

نسبي دارند و تا حد زیادی مبتني بر اصولي هستند كه اصول

ا است و به این معني است كه پذیرفته شده حسابداری آمریک

هریک از شركت های حسابداری باید قواعد كار مناسب

یاستانداردهاخودشان را برای كارایي و سازگاری كاربست

ي برای تمام مشتریان خود طراحي شده حسابرس یرفتهپذ

(.9106،كایني)كننددیفوند و همکاران اشاره مي كنند كه اگر چه قابليت

مورد نظر از پذیرش مجموعه ای از استانداردهای مقایسه نتيجه

حسابداری یکنواخت است با این حال یکنواختي تنها لزوما به

قابليت مقایسه نمي انجامد. مشخصا استانداردها و قواعد كار

داخلي نيز باید بصورت صادقانه بکار گرفته شود )دیفوند و

(.0899همکاران،

ی كه از بيرون وارد مي به جز خود استانداردهای حسابدار

شود، حسابرسان به صورت فعال در تمام ویژگي های سيستم

گزارشگری مالي درگير هستند. ادبيات حسابرسي در جای خود

بر روی نقش حسابرس در تحميل گزارشگری سود با كيفيت

باال با یک تاكيد اوليه بر روی كيفيت اقالم تعهدی و رفتار

. ما این خط تحقيق را به مدیریت سود متمركز شده است

منظور بررسي نقشي كه حسابرسان در تسهيل نمودن قابليت

مقایسه سود، بازی مي كنند توسعه مي دهيم.

اگر چه اهميت قابليت مقایسه و كيفيت سود مدت زماني

طوالني است كه توسط استانداردگذاران به رسميت شناخته

هنجاری مورد شده و در ادبيات دانشگاهي در سطح مفهومي و

بحث است ولي در حال حاضر تحقيقات تجربي بسيار كمي در

مورد قابليت مقایسه وجود دارد. مقاالت تجربي اخير در واكنش

به پيدایش روش شناسي های جدید برای اندازه گيری قابليت

مقایسه و پذیرش گسترده استانداردهای گزارشگری مالي بين

الت بررسي مي كنند چگونه المللي پدیدار شده اند. این مقا

پذیرش استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي، قابليت

مقایسه صورت های مالي را متأثر مي سازند و چگونه بهبود

قابليت مقایسه، تصميمات سرمایه گذاران را تحت تاثير قرار مي

(. 0899دهند)فرانسيس و همکاران،

تفاوت در اقالم فرانسيس و همکاران نشان دادند قدر مطلق

موسسه 4تعهدی اختياری جفت شركتي كه توسط یکي از

حسابرسي بزرگ مشابه، حسابرسي شده اند در مقایسه با جفت

موسسه حسابرسي بزرگ متفاوت، 4شركتي كه توسط یکي از

حسابرسي شده اند و نيز در مقایسه با جفت شركتي كه توسط

ه اند كمتر سایر موسسات حسابرسي مشابه، حسابرسي شد

است و علت این تفاوت در ميزان اقالم تعهدی اختياری را

. یافته های آن بوسيله تفاوت در سبک حسابرس توجيه نمودند

ها همچنين نشان داد هنگامي كه جفت شركت در سال های

قبل توسط حسابرسان متفاوت حسابرسي شده و سپس

سه ميان حسابرس آن ها به مشابه تغيير مي كند، قابليت مقای

صورت های مالي آن ها افزایش مي یابد. اما چنانچه تغيير

بصورت عکس صورت گيرد شواهدی مبني بر كاهش قابليت

(. 0899مقایسه مشاهده نگردیده است )فرانسيس و همکاران،

بارت و همکاران قابليت مقایسه صورت های مالي شركت

بين های غير آمریکایي كه استانداردهای گزارشگری مالي

المللي را پذیرفته اند را با شركت های آمریکایي بررسي نمودند.

ينب يمال یگزارشگر یاستانداردهاآن ها دریافتند كه پذیرش

بوسيله شركت های غير آمریکایي قابليت مقایسه صورت يالملل

های مالي آن ها را نسبت به شركت های آمریکایي بهبود مي

(.0890دهد)بارت و همکاران،

فرانکو وهمکاران دریافتند كه قابليت مقایسه سود درون دی

یک صنعت، بصورت مثبت با دقت تحليل گر مرتبط است و

بصورت منفي با خوش بيني و پراكندگي تحليل ها در مورد

(.0899پيش بيني سودها ارتباط دارد)دیفرانکو و همکاران،

ده و برادشاو و همکاران، تحليل گران را مورد مطالعه قرار دا

دریافتند وجوه اشتراك ميان آن ها در انتخاب خط مشي

حسابداری، اندازه گيری آن ها در مورد قابليت مقایسه و رفتار

(.0899آن ها را متأثر مي سازد )برادشاو و همکاران،

دیفوند و همکاران نشان دادند كه صندوق های سرمایه

گذاری مشترك، سرمایه گذاری های خارجي خود در

يمال یگزارشگر یاستانداردها هایي كه بصورت اجباریكشور

را پذیرفته اند افزایش مي دهند و این طور استدالل يالملل ينب

كردند كه این به دليل بهبود قابليت مقایسه سود ميان این

(.0899كشورها است )دیفوند و همکاران،

در قابليت مقایسه صورت های تغييراتالنگ و همکاران

ر ميان كشورها در محدوده زماني پذیرش مالي را د

بررسي نموده و يالملل ينب يمال یگزارشگر یاستانداردها



يالملل ينب يمال یگزارشگر یاستانداردهادریافتند كه پذیرش

(.0898قابليت مقایسه را افزایش مي دهد )النگ و همکاران،

با برسي ادبيات حسابرسي، با مجموعه بزرگي از تحقيقات

مي شویم كه به بررسي ارتباط ویژگي های حسابرس با روبرو

سودهای حسابرسي شده صاحبکار پرداخته اند. اولين مطالعاتي

كه بين ویژگي های حسابرسان و سود ارتباط برقرار نمودند،

(است كه 9111( و فرانسيس و همکاران)9110بيکر و همکاران)

موسسه بزرگ حسابرسي اقالم 4نشان دادند صاحبکاران

تعهدی غير عادی كوچکتری در مقایسه با صاحبکاران سایر

(. این خط تحقيقي 0899موسسات حسابرسي دارند)فرانسيس،

همچنين سایر ویژگي های سود مثل محک زني )بارگستاهلر و

(، كيفيت اقالم 0880؛ فرانکل و همکاران،9111دیچو،

( و 0881؛ دویل و همکاران0880تعهدی)دیچو و دیچو،

( را در بر 0889؛ كریشنال، 9111ي به موقع زیان )باسو،شناسای

مي گيرد.

موسسه 4بکر و همکاران نشان دادند كه صاحبکاران

حسابرسي بزرگ، قدر مطلق اقالم تعهدی اختياری كمتری

نسبت به صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي گزارش مي

(.9110كنند )بکر و همکاران،

موسسه 4ند كه حسابرسان فرانسيس و همکاران نشان داد

حسابرسي بزرگ، گزارشگری فرصت طلبانه و تهاجمي را به

صاحبکاران خود تحميل مي كنند زیرا صاحبکاران آنها مجموع

اقالم تعهدی باالتری دارند اما اقالم تعهدی اختياری آنها كمتر

(. 9111)فرانسيس و همکاران، است

ميان اقالم نشان داد ارتباط بيشتری( 0889كریشنال )

4تعهدی اختياری و سودهای حسابداری آتي صاحبکاران

موسسه حسابرسي بزرگ نسبت به صاحبکاران سایر موسسات

(.0899حسابرسي وجود دارد )فرانسيس،

در داخل كشور پژوهشي در زمينه موضوع تحقيق و یا در

زمينه قابليت مقایسه صورت های مالي بصورت كلي انجام

دامه به تعدادی از پژوهش های نزدیک به نشده است. در ا

موضوع مطالعه حاضر اشاره خواهد شد.

حساس یگانه و آذین فر در تحقيق خود، به بررسي رابطه

ميان كيفيت حسابرسي و اندازه موسسه حسابرسي پرداختند.

آن ها در تحقيق خود كيفيت سازمان حسابرسي را به عنوان

برسي عضو جامعه حسابرس بزرگ با سایر موسسات حسا

حسابداران رسمي به عنوان حسابرس كوچک مورد مقایسه قرار

دادند. یافته های پژوهش آن ها نشان مي دهد رابطه معني دار

و معکوس ميان كيفيت حسابرسي و اندازه حسابرس وجود

(.9901دارد)حساس یگانه و آذین فر،

علوی طبری و همکاران در تحقيق خود، به بررسي ارتباط

ميان كيفيت حسابرسي با پيش بيني سود شركت ها پرداختند.

نتایج تحقيق نشان مي دهد اوال زماني كه شركت ها بوسيله

حسابرسان متخصص در صنعت حسابرسي مي شوند، صحت

پيش بيني سود باالتر و انحراف پيش بيني سود كمتر است،

ابطه ثانيا اندازه موسسات حسابرسي با انحراف پيش بيني سود ر

معکوس دارد و در نهایت كيفيت حسابرسي، كه بر اساس اندازه

حسابرس و تخصص صنعت حسابرسي مشخص مي شود، با

پيش بيني دقيق تر سود رابطه دارد)علوی طبری و همکاران،

9900.)

هشي و مظاهری فرد در تحقيق خود، به بررسي رابطه

ختند. ميان اندازه موسسات حسابرسي و كيفيت حسابرسي پردا

یافته های پژوهش نشان مي دهد اندازه موسسه حسابرسي بر

كيفيت حسابرسي موثر است. از طرف دیگر فزوني معني دار در

كيفيت حسابرسي سازمان حسابرسي نسبت به سایر موسسات

(.9910حسابرسي مشاهده نشده است)هشي و مظاهری فرد،

ابراهيمي و سيدی رابطه بين حسابرسان مستقل و نوع

اظهار نظر حسابرس با مدیریت سود را مورد بررسي قرار دادند.

یافته های پژوهش نشان مي دهد كه فقط نوع موسسه

)ابراهيمي و حسابرسي با اقالم تعهدی اختياری ارتباط دارد

(.9901سيدی،

يم ال یه ا ص ورت رود س بک حس ابرس ب ر يانتظار م

ی ن ا ي ز نيق ات گذش ته تحق يج ه صاحبکاران م وثر باش د و نت

يهمس ان ی م انتظ ار دار بن ابراین . ی د نما يم یي د موضوع را تأ

ص نعت -دو شركت در س ال يمال یصورت ها ينرا ب یبزرگتر

شده يمشابه حسابرس يموسسه حسابرس یکمشابه كه توسط

يدو موسس ه حسابرس يلهك ه بوس ينسبت به جف ت ش ركت

همانطور ك ه در بخ ش .يمشده مشاهده كن يمتفاوت حسابرس

های قبل بيان شد علت چنين انتظاری ای ن اس ت ك ه جف ت

شركت حسابرسي شده توسط حسابرس مشابه در معرض سبک

حسابرس ي مش ابه ای ق رار دارن د در حاليک ه جف ت ش ركت

مت أثر از حسابرسي شده توسط دو موسسه حسابرسي متف اوت

سبک حسابرسي به روش تصادفي هستند.

د داریم بر رابطه ميان سبک حسابرس و سایر در ادامه قص

عوامل تاثير گذار بر توانایي حسابرسان مشخصا مدت تصدی

حسابرس تمركز نمایيم. عوامل متعددی بر توانایي حسابرسان

در كشف ارایه های نادرست با اهميت در صورت های مالي

موثر هستند. یکي از این عوامل اصلي، دانش و صالحيت

ر حوزه حسابرسي است. این دانش هم شناخت حسابرسان د

صاحبکار خاص)شناخت سيستم حسابداری، دارایي ها و كنترل

های داخلي( و هم آگاهي در حوزه ای كه عموميت بيشتری



داشته ولي برای فرایند حسابرسي در دست اجرا بسيار ضروری

است)مثل شناخت صنعتي كه صاحبکار در آن فعاليت مي كند

اصول حسابداری در كشوری كه صاحبکار تجارت و بکارگيری

خود را در آن انجام مي دهد( را شامل مي شود. شناخت

صاحبکار خاص عنصری اساسي است كه ایجاد شده و سپس

منحني یادگيری حسابرسان جدید آن را ارتقاء مي دهد)كناپ،

9119.)

شناخت كمتر صاحبکار خاص در سال های ابتدایي تصدی

اند احتمال كمتر كشف ارایه های نادرست با حسابرس مي تو

اهميت را نتيجه دهد. شناخت صاحبکار خاص به عنوان مزیت

رقابتي حسابرس در كشف اشتباهات در طول زمان، هنگامي

كه تجارت صاحبکار بصورت عميق تری درك شود، محسوب

(.9100مي گردد)بک و سولومون،

نظر مي رسد اما اگر چه این استدالل ها در ابتدا ساده به

در واقعيت چنين نيست. در ادبيات حسابداری و حسابرسي با

دو دسته از تحقيقات روبرو مي شویم یافته های تجربي دسته

نخست از استدالل باال در مورد منحني یادگيری حمایت كرده

و بيان مي كنند توانایي رسيدگي به بي نظمي های حسابداری

در سطح موسسه حسابرسي یا تابعي از مدت تصدی حسابرس

سطح حسابرس است و اقالم تعهدی اختياری بصورت معني

داری طي سال های تصدی حسابرس مشابه پایين تر

؛ بای و 0880؛ بون و همکاران، 0884است)چای وهوانگ،

(. 0881همکاران،

دسته دوم تحقيقات، دیدگاهي بر خالف این استدالل دارند

ان مانعي موثر برای جلوگيری از و چرخش حسابرس را به عنو

گزارشگری مالي متقلبانه محسوب مي كنند. یافته های آن ها

نشان مي دهد مدت تصدی حسابرس كيفيت حسابرسي را

بصورت معکوس متاثر مي سازد. به عبارتي كيفيت حسابرسي

هنگامي كه مدت تصدی موسسه حسابرسي افزایش مي یابد از

اری رو به كاهش مي گذارد) طریق رشد اقالم تعهدی اختي

(.0899؛ التونيبات و همکاران، 0884كارسلو و ناگي،

اما علت اینکه ما در اینجا دریچه ای به سمت مدت تصدی

موسسه حسابرسي گشوده ایم این موضوع است كه انتظار داریم

سبک حسابرس نيز از استدالل اوليه در مورد منحني یادگيری

ر هر چه شناخت حسابرس از پيروی كند. به عبارت دیگ

صاحبکار خاص بيشتر مي شود بهتر بتواند اقالم تعهدی

اختياری كه در معرض دستکاری مدیریت قرار مي گيرند را از

طریق بهبود سبک حسابرسي تشخيص دهد. اگر این استدالل

درست باشد موسسه حسابرسي قادر خواهد بود در طول مدت

د دهد. ما مي توانيم این تصدی، سبک حسابرسي خود را بهبو

موضوع را از طریق بررسي تفاوت ها ميان اقالم تعهدی

اختياری جفت شركت های مفروض كه دارای حسابرس مشابه

هستند در طول مدت تصدی حسابرس آزمون كنيم. بنابراین

انتظار داریم مدت تصدی حسابرس در حسابرسي جفت شركت

صورت های مالي آن ها مفروض، تاثير مثبتي بر قابليت مقایسه

داشته باشد و كاهش در تفاوت ها ميان اقالم تعهدی اختياری

جفت شركت را نتيجه دهد. اگر چه این موضوع نخستين باری

است كه مورد بررسي قرار مي گيرد ولي با توجه به نتایج

بدست آمده از تحقيقات گذشته در مورد تاثير تصدی حسابرس

كه در همين بخش بيان شد از بر كيفيت صورت های مالي

بيان فرضيه بصورت جهت دار اجتناب مي نمایيم.

فرضیات پژوهش -3

شرح به هایي فرضيه حاضر، پژوهش اهداف به دستيابي جهت

گرفت: قرار آزمون مورد و گردیده مطرح زیر

موسسه یکكه در معرض سبک يدو شركت (9

صورت یسهمقا يتمشابه قرار گرفته اند قابل يحسابرس

است كه در ياز دو شركت يشترآنها ب يانم يمال یها

متفاوت بوده اند. يمعرض سبک دو موسسه حسابرس

تاثير سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های (0

مالي جفت شركت دارای حسابرس مشابه، متاثر از

مدت تصدی حسابرس تغيير مي كند.

پژوهش شناسی روش -4های پذیرفته شامل شركتجامعه آماری در این تحقيق،

شده در بورس اوراق بهادار تهران در بخش توليدی مي باشد.

موسسات مالي و سرمایه گذاری به دليل ماهيت خاص فعاليت

آنها در نظر گرفته نشده اند. شركت هایي كه معيارهای زیر را

برآورده نمي سازند به دليل اختالل بالقوه و اثرات ناخالصي كه

روی یافته ها ایجاد كنند از نمونه كنار گذاشته مي توانند بر

شده اند:

یعني قيتحق يدوره زمان یشركت برا ياطالعات مال (9

.موجود باشد 9919تا 9908سال های

پایان سال مالي آن ها پایان اسفندماه بوده و در دوره (0

مورد بررسي تغيير سال مالي نداشته باشند.

برس دولتي( حسابرس آن ها سازمان حسابرسي )حسا (9

نباشد.

معيارهای ذكر شده در باال در خصوص جامعه و نمونه باید

به عنوان یک محدودیت در مطالعه در نظر گرفته شود. پيامد

استفاده از این معيارها محدود شدن تعداد شركت ها به آن

هایي است كه برای تحليل های ما مناسب هستند. بر اساس

است شركت 44مطالب بيان شده نمونه آماری تحقيق تعداد



صنعت شامل صنایع خودرو و ساخت قطعات، 1كه از ميان

انواع فرآورده های غذایي و آشاميدني، مواد و محصوالت

شيميایي و دارویي، منسوجات، ماشين آالت و تجهيزات، فلزات

اساسي و سایر محصوالت كاني غير فلزی انتخاب شده است. از

فت شركت آنجایي كه در پژوهش حاضر آزمون ها بر اساس ج

از طریق یک طبقه بندی فرعي در هر ها صورت مي گيرد،

صنعت و بر اساس تمام تركيب های دوتایي ممکن، جفت

شركت ها تعيين شده است. برای مثال چنانچه در صنعت مورد

وجود داشته باشد پس سه Cو A ،Bنظر تنها سه شركت

خواهيم داشت. بر این اساس B-Cو A-Cو A-Bجفت شركت

جفت شركت به عنوان نمونه 9190ر پژوهش حاضر تعداد د

اصلي تعيين گردیده است. با توجه به فرضيات پژوهش از طبقه

بندی فرعي دیگری در درون طبقه بندی اصلي استفاده خواهد

شد.

مدل های پژوهش و متغیرهای آن -5برای آزمون فرضيه نخست پژوهش، نمونه اصلي را مورد

در اینجا ما انتظار داریم جفت شركت بررسي قرار مي دهيم.

حسابرسي شده توسط یک موسسه حسابرسي مشابه به این

دليل كه در معرض سبک حسابرسي مشابه ای قرار دارند

نسبت به جفت شركت هایي كه حسابرس متفاوت داشته و

بنابراین از دو سبک حسابرسي متاثر شده اند قابليت مقایسه

ابراین انتظار داریم ميان ساختار اقالم باالتری را نشان دهند. بن

تعهدی جفت شركت هایي كه حسابرس مشابه داشته اند

شباهت هایي بيشتری وجود داشته و این موضوع باعث شود

تفاوت ها ميان اقالم تعهدی اختياری آن ها كوچک تر گردد.

ي زنيم:برای آزمون این انتظار، مدل رگرسيوني زیر را تخمين م

9معادله

در اینجا:

به عنوان متغير شاخص است. این متغير :

نوعي متغير توضيحي است و برای جفت شركت هایي كه

حسابرسي شده اند tدر سال iتوسط موسسه حسابرسي مشابه

حسابرسان tدر سال ارزش یک و برای جفت شركت هایي كه

متفاوت داشته اند ارزش صفر مي گيرد. بنابراین این متغير

شاخص تفاوت ها در اقالم تعهدی اختياری ميان جفت شركت

های مفروض كه متاثر از سبک حسابرسي مشابه هستند را با

روش تصادفي جفت شركت های كه از سبک حسابرسي به

متاثر مي شوند را مقایسه مي كند. ما برای این متغير ضریب

منفي پيش بيني مي كنيم با این فرض كه قرار گرفتن جفت

شركت در معرض سبک حسابرسي مشابه، باعث شود تفاوت ها

در اقالم تعهدی اختياری جفت شركت ها كاهش یابد.

اقالم ميان قدر مطلق تفاوت :

است. این t در سال jو iبرای جفت شركت اختياری تعهدی

متغير بصورت زیر محاسبه مي شود: (

) 0معادل ه

tدر سال i: اقالم تعهدی اختياری شركت

است.

tدر سال j: اقالم تعهدی اختياری شركت

است.

گيری اقالم تعهدی اختياری در پژوهش حاضر برای اندازه

كه توسط كوتاری و همکاران 9110از مدل تعدیل شده جونز

شود. این مدل ارائه گردیده است، استفاده مي 0889در سال

ا تخمين زده به صورت زیر بوده و برای هر صنعت بصورت مجز

شود: مي

( )

9معادله

در اینجا:

مجموع اقالم تعهدی است.:

مجموع دارایي های ابتدای دوره است. :

تغييرات در درآمد فروش نسبت به سال قبل است. :

اموال، ماشين آالت و تجهيزات در پایان سال : خالص

است.

نرخ بازده دارایي ها است كه از تقسيم سود خالص بر :

.ميانگين دارایي ها بدست مي آید

كه از اختالف ميان اقالم .قالم تعهدی اختياری است: ا

برای هر صنعت 9تعهدی كل پيش بيني شده بر اساس معادله

و اقالم تعهدی كل واقعي استاندارد شده بر اساس مجموع

دارایي های ابتدای دوره بدست مي آید.

در پژوهش حاضر از اقالم تعهدی سرمایه در گردش

معادله مجموع اقالم تعهدی در این روش از استفاده مي شود.

زیر بدست مي آید: ( )

4معادله

در اینجا:

مجموع اقالم تعهدی است.:

: تغيير در دارایي جاری است.



: تغيير در وجه نقد است.

: تغيير در بدهي جاری است.

تغيير درحصه جاری بدهي بلند مدت است. :

: استهالك دارایي ثابت مشهود )نامشهود( است.( )

:9در معادله

كنترل شامل مجموع اقالم تعهدی، متغيرهای:

اندازه شركت، نسبت بازار به دفتری، نسبت اهرم، جریان های

ات، انحراف معيار فروش، انحراف معيار نقدی حاصل از عملي

جریان های نقدی عملياتي و انحراف معيار رشد فروش است.

این متغيرها به منظور تشخيص بهتر تاثير متغير آزمون بر

متغير وابسته به مدل اضافه شده است. از طرف دیگر توانایي

مدل در تخمين متغير وابسته نيز افزایش خواهد یافت. در ادامه

ن متغيرها بيشتر معرفي مي گردد.ای

قدر مطلق ارزش تفاوت در مجموع اقالم تعهدی :

است. jو iميان جفت شركت

مترین ارزش اقالم تعهدی اختياری در ميان :ك

است. jو iجفت شركت jو iاندازه جفت شركت ارزش تفاوت در قدر مطلق :

ها در است. برای اندازه شركت از لگاریتم طبيعي مجموع دارایي

پایان سال استفاده مي كنيم.

jو iكمترین ارزش اندازه در ميان جفت شركت :

است.

قدر مطلق ارزش تفاوت در نسبت بدهي بين جفت :

است. نسبت بدهي از تقسيم جمع دارایي ها بر jو iشركت

ا بدست مي آید. ه جمع بدهي

jو iكمترین ارزش نسبت بدهي ميان دو شركت :

است.

قدر مطلق ارزش تفاوت در نسبت ارزش بازار به :

jو iارزش دفتری حقوق صاحبان سهام ميان جفت شركت

است. نسبت ارزش بازار به دفتری، از تقسيم ارزش بازار حقوق

صاحبان سهام بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بدست

مي آید.

كمترین ارزش نسبت بازار به دفتری ميان جفت :

است. jو iشركت

قدرمطلق ارزش تفاوت ميان جریان نقدی عملياتي :

ها در ابتدای سال( ميان دارایي )استاندارد شده براساس مجموع

است. jو iجفت شركت

كمترین ارزش استاندارد شده جریان نقدی عملياتي :

است. jو iميان جفت شركت

قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف معيار :

است. jو iميان جفت شركت tتا t 4ها طي دوره فروش

كمترین ارزش انحراف معيار فروش ميان :

است. jو iجفت شركت

قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف معيار :

ميان جفت شركت tتا t 4های نقدی عملياتي طي دوره جریان

i وj .است

های نقدی كمترین ارزش انحرف معيار جریان:

است. jو iعملياتي ميان شركت

قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف :

jو iميان جفت شركت tتا t 4معيار رشد فروش طي دوره

است. رشد فروش برابر است با فروش سال جاری منهای فروش

سال قبل تقسيم بر فروش سال قبل.

انحراف معيار رشد ارزش كمترین:

است. jو iفروش ميان جفت شركت

در فرضيه دوم در پي بررسي این موضوع هستيم كه سبک

حسابرس چگونه از مدت تصدی حسابرس متاثر مي شود. از

این رو تالش مي كنيم از طریق آزمون تاثير مدت تصدی

حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي به شواهدی در

این خصوص دست پيدا كنيم. انتظار ما این است كه سبک

رس از مدت تصدی حسابرس به دليل تاثير منحني حساب

یادگيری حسابرسان متاثر شود ولي با توجه به مطالبي كه در

قسمت پيشينه پژوهش بيان گردید عالمتي برای ضریب متغير

مدت تصدی حسابرس پيش بيني نمي كنيم. برای آزمون این

ي را مجددا برای نمونه اصل 9انتظار، مدل رگرسيوني در معادله

از جفت شركت های با حسابرس مشابه تخمين مي زنيم. بجز

استفاده مي كنيم. این مدل اینکه از متغير شاخص

بصورت زیر است.

9معادله

طول مدت تصدی حسابرس بر جفت شركت

i وj در سالt .است كه بر حسب سال نوشته مي شود

بنابراین این متغير شاخص، تفاوت ها در اقالم تعهدی

اختياری ميان جفت شركت های مفروض مشابه را برای مدت

زمان های متفاوت مقایسه مي كند. متغير وابسته و متغير های

دله یک بيان شد مشابه است.كنترل با آنچه در معا

نتایج پژوهش -6

آمارهای توصيفي متغير های استفاده شده در این خالصه

ارایه شده است. 9پژوهش در جدول شماره

مشاهده را شامل مي 9190طبقه بندی اصلي نمونه آماری

شود البته در ادامه از طبقه بندی های فرعي نيز استفاده



وابسته تحقيق یعني قدر مطلق خواهد شد. ميانگين متغير

درصد به نسبت مجموع 9440تفاوت در اقالم تعهدی اختياری

سال 9466دارایي ها است. ميانگين مدت تصدی حسابرسان

بوده است. در اینجا از یک طبقه بندی فرعي در درون طبقه

بندی اصلي نمونه آماری استفاده شده است. این طبقه بندی

ست كه طي دوره مورد بررسي شامل جفت شركت هایي ا

حسابرس مشابه داشته اند. برخي از این جفت شركت ها برای

سال دارای حسابرس مشابه 90تمام دوره مورد بررسي یعني

بوده اند.

همبستگي ميان متغير وابسته تحقيق 0جدول شماره

یعني قدر مطلق تفاوت در اقالم تعهدی اختياری جفت شركت

يرهای آزمون نشان مي دهد. ضریب های مفروض را با متغ

همبستگي هر دو متغير آزمون شامل حسابرس مشابه

(Same_audit( و مدت تصدی حسابرس )Tenure منفي است )

كه نشان مي دهد بين این متغيرها و متغير وابسته رابطه

معکوس وجود دارد. هر چند تنها ضریب متغير مدت تصدی

است.حسابرس از نظر آماری معني دار

خالصه آمارهای توصیفی: 1جدول شماره

میانه میانگین مشاهدات عالمت متغیرهاانحراف

معیار بیشترین كمترین

Abn_Accr_Diff 1958 0.148 0.100 0.358 0.000 8.936 در اقالم تعهدی اختياری تفاوت

Tenure 139 3.66 2.000 3.034 1 12 تصدی حسابرس مدت

TA_Diff 1958 0.154 0.101 0.369 0.000 9.022 در اقالم تعهدی كل تفاوت

Size_Diff 1958 1.032 0.893 0.804 0.000 5.140 در اندازه تفاوت

LEV_Diff 1958 0.185 0.151 0.152 0.000 0.822 در اهرم تفاوت

MB_Diff 1958 2.372 1.227 4.226 0.001 40.231 نسبت ارزش دفتری به بازار تفاوت

CFO_Diff 1958 0.186 0.131 0.379 0.000 8.987 در جریان های نقدی عملياتي تفاوت

STD_Sales_Diff 1958 0.114 0.084 0.108 0.000 0.731 در انحراف معيار فروش تفاوت

STD_CFO_Diff 1958 0.079 0.054 0.166 0.000 3.933 جریان نقدیدر انحراف معيار تفاوت

STD_Sales_Grth_Diff 1958 0.169 0.096 0.201 0.000 0.890 در انحراف معيار رشد فروش تفاوت

Abn_Accr_Min 1958 -0.064 -0.044 0.350 -8.487 0.464 مقدار اقالم تعهدی اختياری كمترین

Size_Min 1958 12.433 12.487 0.812 10.528 14.797 مقدار اندازه كمترین

LEV_Min 1958 0.525 0.548 0.167 0.057 0.976 مقدار اهرم كمترین

MB_Min 1958 2.093 1.638 2.166 -1.766 33.298 كمترین نسبت ارزش دفتری به بازار

CFO_Min 1958 0.109 0.098 0.128 -0.482 1.061 مقدار جریان نقدی عملياتي كمترین

STD_Sales_Min 1958 0.139 0.132 0.069 0.008 0.609 مقدار انحراف معيار فروش كمترین

STD_CFO_Min 1958 0.093 0.079 0.064 0.015 0.431 مقدار انحراف معيار جریان نقدی كمترین

STD_Sales_Grth_Min 1958 0.142 0.128 0.077 0.018 0.888 مقدار انحراف معيار رشد فروش كمترین

ضریب همبستگی میان قدر مطلق تفاوت اقالم تعهدی اختیاری و متغیرهای آزمون: 2جدول شماره

سطح معنی داری ضریب مشاهدات عالمت متغیرهای آزمون

Same_audit 1958 -.013 .562 حسابرس مشابه

** Tenure 139 -0.196 .021 مدت تصدی حسابرس

% دارد.9بر معني داری در سطح داللت **



آزمون فرضیات ما مدل رگرسيون خطي چندگانه را برای متغيرهای

استفاده شده در هر یک از معادالت جهت اندازه گيری سطح

اقالم تعهدی اختياری و آزمون هر یک از فرضيات اجرا مي

گيری معني داری مدل های استفاده نمایيم. ما برای اندازه

و (ANOVAشده در آزمون فرضيات پژوهش از آناليز واریانس)

تعدیل R2برای اندازه گيری قدرت توضيحي این مدل ها از

شده استفاده مي كنيم.

سبک حسابرس به مجموعه ای از قواعد كار داخلي

موسسات حسابرسي برای تفسير و بکارگيری استانداردهای

اری و همين طور اجرای استانداردهای حسابرسي حسابد

بوسيله كاركنان آن ها در رسيدگي به صورت های مالي

صاحبکاران گفته مي شود. در فرضيه نخست پژوهش از متغير

( برای كنترل تاثير سبک Same_auditآزمون حسابرس مشابه )

حسابرس استفاده مي نمایيم. هنگامي كه جفت شركت

سسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده مفروض توسط یک مو

است این متغير ارزش یک و هنگامي كه حسابرسي جفت

شركت توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت صورت گرفته

است ارزش صفر مي گيرد. قابليت مقایسه صورت های مالي به

عنوان متغير وابسته با استفاده از سطح تفاوت ميان اقالم

دازه گيری مي شود. تعهدی اختياری جفت شركت ها ان

بنابراین از این طریق تفاوت های ایجاد شده در ميان مشاهدات

كه نتيجه تغيير متغير آزمون هستند آشکار مي گردد. نتایج

نشان 9حاصل از آزمون فرضيه اول پژوهش در جدول شماره

داده شده است. همانطور كه در این جدول گزارش شده است

پيش بيني شده متغير نتایج نشان مي دهد كه ضریب

( مطابق با انتظارات ما منفي بوده و از نظر Same_auditآزمون)

معني دار است. ضریب تعيين تعدیل p<0.05آماری در سطح

84888درصد بوده و سطح معني داری مدل 1641شده مدل

درصد 1641است كه نشان مي دهد این مدل قادر است

قدر مطلق تفاوت در تغييرات در سطح متغير وابسته یعني

اقالم تعهدی اختياری جفت شركت ها را توضيح دهد. از این

نتایج مي توان به عنوان شواهدی در حمایت از فرضيه نخست

تحقيق استفاده نمود. نتيجه اینکه صاحبکاران یک موسسه

حسابرسي به این دليل كه در معرض سبک حسابرسي مشابهي

یکدیگر در مقایسه با غير قرار دارند شباهت های بيشتری با

صاحبکاران آن موسسه حسابرسي از نظر ساختار اقالم تعهدی

دارا هستند. به عبارت دیگر جفت شركت هایي كه توسط یک

موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده و از سبک حسابرسي

یکساني متاثر شده اند نسبت به جفت شركت هایي كه توسط

برسي شده و متاثر از سبک دو موسسه حسابرسي متفاوت حسا

حسابرسي به روشي تصادفي بوده اند از نظر ساختار اقالم

تعهدی شباهت بيشتری با یکدیگر دارند.

مي توان استدالل كرد كه دو شركت در سال و صنعت

مشابه و حسابرسي شده بوسيله یک موسسه حسابرسي مشابه

دی احتمال بيشتری دارد كه نوع تعدیالت مشابه اقالم تعه

داشته باشند و این به دليل نوع روش شناسي حسابرسي و

همين طور ایجاد مجموعه مشابهي از انتخاب های حسابداری و

قضاوت ها در بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری است.

نشان يحسابرس یها يمنحصر به فرد روش شناس یها يژگیو

بصورت موسسههر يحسابرس یکردهایدهد كه رو يم

مشابه صاحبکاران یخطاهایا قادر به شناسایي کيماتستيس

ی اصول پذیرفته شده حسابداری بوده ريبکارگ یشامل خطاها

و یا در این كار ناتوان است به عبارت دیگر اینگونه نيست كه

ارایه های نادرست مشابه برای یک صاحبکار شناسایي شده و

. نشودبرای صاحبکار دیگر همان موسسه حسابرسي شناسایي

یبرا يمال یاست كه تفاوت ها در صورت ها چنينمفهوم آن

كوچکتر خواهد شد در اريبس بهجفت شركت با حسابرس مشا

کی با دو حسابرس متفاوت كه هر يبا جفت شركت سهیمقا

هستند. يمتفاوت یسبک ها یدارا

فرضيه دوم تحقيق انتظارات ما در مورد احتمال تغيير تاثير

ابليت مقایسه صورت های مالي جفت سبک حسابرس بر ق

شركت های دارای حسابرس مشابه را در طول مدت تصدی

حسابرس ارایه مي كند. بر اساس یک استدالل ساده مي توان

انتظار داشت كه دانش حسابرس در مورد یک صاحبکار خاص

بایستي تابع منحني یادگيری حسابرس باشد. ولي شواهد

ات در حوزه تاثير مدت تصدی تجربي به دست آمده از تحقيق

حسابرس بر كيفيت حسابرسي، در مواردی از این استدالل

حمایت و در مواردی هم با آن در تعارض بوده اند. بنابراین ما

نيز با بهره گرفتن از این تحقيقات، انتظارات خود از تغيير

پذیری سبک حسابرس در طول مدت تصدی و تاثير آن بر

های مالي را بدون تعيين جهت ارایه قابليت مقایسه صورت

نموده ایم.

( Tenureدر اینجا از متغير آزمون تصدی حسابرس )

استفاده مي كنيم. این متغير طول مدت تصدی حسابرس برای

جفت شركت مفروض را نشان داده و بر حسب سال اندازه

گيری مي شود. بنابراین از این طریق تفاوت های ایجاد شده در

دات كه نتيجه تغيير متغير آزمون هستند آشکار مي ميان مشاه

گردد. نتایج حاصل از آزمون فرضيه دوم پژوهش در جدول

نشان داده شده است. 4شماره



نتایج رگرسیون برای آزمون های قابلیت مقایسه اقالم تعهدی اختیاری :3جدول شماره سطح معنی داری tآماره ضریب عالمت متغیرها

*** Intercept .223 6.867 .000 ثابت مقدار

** Same_audit -.014 -2.354 .019 آزمون متغير

*** TA_Diff .553 43.506 .000 در اقالم تعهدی كل تفاوت

*** Size_Diff -.006 -2.878 .004 در اندازه تفاوت

*** LEV_Diff -.049 -3.397 .001 در اهرم تفاوت

MB_Diff .000 .757 .449 نسبت ارزش دفتری به بازار تفاوت

** CFO_Diff .028 2.196 .028 در جریان های نقدی عملياتي تفاوت

STD_Sales_Diff .013 .937 .349 در انحراف معيار فروش تفاوت

*** STD_CFO_Diff .086 4.347 .000 در انحراف معيار جریان نقدی تفاوت

STD_Sales_Grth_Diff -.002 -.267 .789 انحراف معيار رشد فروش در تفاوت

*** Abn_Accr_Min -.372 -20.993 .000 مقدار اقالم تعهدی اختياری كمترین

*** Size_Min -.011 -5.164 .000 مقدار اندازه كمترین

*** LEV_Min -.073 -4.756 .000 مقدار اهرم كمترین

*** MB_Min .005 5.864 .000 به بازاركمترین نسبت ارزش دفتری

*** CFO_Min -.265 -13.862 .000 مقدار جریان نقدی عملياتي كمترین

* STD_Sales_Min -.042 -1.672 .095 مقدار انحراف معيار فروش كمترین

*** STD_CFO_Min .186 6.767 .000 مقدار انحراف معيار جریان نقدی كمترین

STD_Sales_Grth_Min -.008 -.356 .722 معيار رشد فروش مقدار انحراف كمترین

Model N R2 Adjusted R2 F Sig. 1958 .967 .967 3391 0.000

% دارد.98%و 9%، 9داللت بر معني داری در سطح به ترتيب *و **، ***

برای تصدی حسابرس رگرسیون برای آزمون های قابلیت مقایسه اقالم تعهدی اختیارینتایج : 4جدول شماره سطح معنی داری tآماره ضریب عالمت متغیرها

*** Intercept .262 2.838 .005 ثابت مقدار

Tenure -.001 -.340 .734 آزمون متغير

*** TA_Diff .453 11.604 .000 در اقالم تعهدی كل تفاوت

Size_Diff -.002 -.240 .811 در اندازه تفاوت

*** LEV_Diff -.127 -3.123 .002 در اهرم تفاوت

MB_Diff .001 .650 .517 نسبت ارزش دفتری به بازار تفاوت

CFO_Diff .009 .298 .766 در جریان های نقدی عملياتي تفاوت

STD_Sales_Diff -.008 -.162 .872 در انحراف معيار فروش تفاوت

STD_CFO_Diff .045 .774 .440 در انحراف معيار جریان نقدی تفاوت

STD_Sales_Grth_Diff -.038 -1.242 .217 در انحراف معيار رشد فروش تفاوت

*** Abn_Accr_Min -.516 -8.965 .000 مقدار اقالم تعهدی اختياری كمترین

** Size_Min -.013 -2.077 .040 مقدار اندازه كمترین

LEV_Min -.069 -1.407 .162 مقدار اهرم كمترین

*** MB_Min .004 2.640 .009 كمترین نسبت ارزش دفتری به بازار

*** CFO_Min -.219 -4.112 .000 مقدار جریان نقدی عملياتي كمترین

STD_Sales_Min -.081 -1.079 .283 مقدار انحراف معيار فروش كمترین

*** STD_CFO_Min .220 2.915 .004 انحراف معيار جریان نقدیمقدار كمترین

STD_Sales_Grth_Min .009 .120 .905 مقدار انحراف معيار رشد فروش كمترین

Model N R2 Adjusted R2 F Sig.

139 .879 .862 52 0.000

% دارد.9% و 9داللت بر معني داری در سطح به ترتيب **و ***



همانطور كه در این جدول گزارش شده است نتایج نشان

( از Tenureمي دهد كه ضریب پيش بيني شده متغير آزمون)

نظر آماری اختالف معني داری با صفر ندارد. بنابراین شواهدی

صاحبکار موجب -استمرار ارتباط حسابرسوجود ندارد كه

تاثير متفاوت سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های

مالي جفت شركت ها در طول مدت تصدی حسابرس گردد.

صاحبکار تغييری در -نتيجه اینکه استمرار رابطه حسابرس

سبک حسابرس ایجاد نمي كند كه بتواند قابليت مقایسه

دوره تصدی حسابرس متاثر سازد. صورت های مالي را در طول

این یافته ها بر خالف انتظارات ما بوده و از فرضيه دوم تحقيق

پشتيباني نمي كند.

این یافته ها نشان مي دهد تاثير سبک حسابرس بر

قابليت مقایسه صورت های مالي از مدت تصدی حسابرس

متاثر نمي شود. این نتيجه را مي توان این طور توضيح داد كه

یا شناخت حسابرس از صاحبکار خاص تابع منحني یادگيری

نيست و یا اینکه شناخت بدست آمده تاثيری بر فرآیند

حسابرسي در طول سال های تصدی حسابرس ندارد. آنچه در

واقعيت مشاهده مي شود سازگاری بيشتری با حالت دوم دارد.

اگر چه كاركنان سطوح باالی موسسات حسابرسي دائما

ل بررسي و كسب شناخت از شرایطي هستند كه مي در حا

تواند بر فعاليت های صاحبکار موثر باشد اما بخش عمده ای از

فرآیند حسابرسي شامل اجرای روش های رسيدگي و

مستندسازی توسط كاركنان سطوح پایين شامل كمک

حسابرسان، حسابرسان و حسابرسان ارشد صورت مي گيرد كه

بداری و تجربه حسابرسي در سطح به لحاظ سن، دانش حسا

پایيني قرار دارند و بيشترین تالش آنها متوجه این موضوع

است كه فرآیند حسابرسي سال جاری را بصورت مشابه با سال

قبل انجام داده و از برنامه زمان بندی عقب نيافتند. از طرف

دیگر پيامدهای اقتصادی جایگزیني برای موسسات حسابرسي

ت تا بيشتر شدن شناخت حسابرس از صاحبکار خود مانعي اس

خاص در طول مدت تصدی حسابرس نتواند احتمال یافتن عدم

ارایه های نادرست را افزایش داده و موجب بهبود قابليت

مقایسه صورت های مالي شود. بنابراین در چنين شرایطي

نتيجه بدست آمده از آزمون تجربي فرضيه تحقيق غير منتظره

.نخواهد بود

گیری و بحث نتیجه -7

صنعت -ما انتظار داریم جفت شركت ها در یک سال

مشابه بعد از كنترل از بابت شوك های اقتصادی و عوامل خاص

شركت دارای ساختارهای سود و اقالم تعهدی مشابهي باشند.

آزمون های ما نشان داد كه احتمال این شباهت ها هنگامي كه

هي هستند بيشتر است و هر دو شركت دارای حسابرس مشاب

این شواهدی مبني بر تایيد تاثير سبک موسسه حسابرسي بر

شباهت سود و اقالم تعهدی در بين صاحبکاران یک حسابرس

مي باشد. اگر چه وجود مجموعه ای از استانداردهای همسان

حسابداری برای افزایش قابليت مقایسه صورت های مالي

ارایه مي نماید كه نشان ضروری است اما مطالعه ما شواهدی

مي دهد این به تنهایي كافي نيست و در كنار آن حسابرسان

نيز در تهيه صورت های مالي قابل مقایسه دارای نقش با

اهميتي هستند. سبک، در درون موسسات حسابرسي بواسطه

داشتن قواعد كار داخلي منحصر به فرد برای تفسير و اجرای

سير و بکارگيری استانداردهای استانداردهای حسابرسي و تف

حسابداری رشد مي كند و بر حسابرسي موسسات تا اندازه

زیادی موثر است. یافته های این مطالعه از حدس كوتاری و

( حمایت مي كند كه بيان نمودند هنگامي كه 0898همکاران)

استانداردهای حسابداری مبتني بر اصول هستند، نمایندگي

سان خود قواعد كاری منحصر به های اقتصادی مثل حسابر

فردی ایجاد مي نمایند كه این قواعد موجب افزایش قابليت

مقایسه در تهيه صورت های مالي خواهد شد. یافته های ما از

این ایده كه حسابرسان قواعد كار منحصر به فرد خود برای

تسهيل قابليت مقایسه در بين صاحبکاران ایجاد مي نمایند

حمایت مي كند.

یافته های مطالعه نشان مي دهد جفت شركت هایي كه در

صنعت مشابه توسط یک موسسه حسابرسي مشابه مورد -سال

حسابرسي قرار گرفته اند از نظر ساختار اقالم تعهدی نسبت به

جفت شركت هایي كه حسابرس متفاوت داشته اند شباهت

های بيشتری ميان خود نشان مي دهند. این شواهد نشان مي

د كه سبک موسسات حسابرسي موجب ایجاد شباهت هایي ده

در ساختار اقالم تعهدی صاحبکاران آن ها مي شود و از این

طریق قابليت مقایسه صورت های مالي صاحبکاران افزایش مي

یابد. این شواهد در حمایت از فرضيه اول تحقيق بوده و با نتایج

( مشابه 0899تحقيقات گذشته از جمله فرانسيس و همکاران )

4است. آنها نشان دادند داشتن حسابرس مشابه چه از بين

موسسه بزرگ حسابرسي و چه از بين سایر موسسات

حسابرسي، قابليت مقایسه صورت های مالي را متاثر مي سازد.

در نهایت یافته های ما در مورد متاثر شدن سبک

ه حسابرس از مدت تصدی حسابرس و تاثير آن بر قابليت مقایس

صورت های مالي، آشکار ساخت شواهدی وجود ندارد كه

صاحبکار موجب تاثير متفاوت سبک -استمرار ارتباط حسابرس

حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي جفت شركت ها

در طول مدت تصدی حسابرس گردد. نتيجه اینکه استمرار

صاحبکار تغييری در سبک حسابرس ایجاد -رابطه حسابرس



د كه بتواند قابليت مقایسه صورت های مالي را در طول نمي كن

دوره تصدی حسابرس متاثر سازد. این یافته ها بر خالف

انتظارات ما بوده و از فرضيه دوم تحقيق پشتيباني نمي كند.

پيامدهای اقتصادی جایگزیني برای موسسات حسابرسي خود

مانعي است تا بيشتر شدن شناخت حسابرس از صاحبکار خاص

در طول مدت تصدی حسابرس نتواند احتمال یافتن عدم ارایه

های نادرست را افزایش داده و موجب بهبود قابليت مقایسه

صورت های مالي شود.

در این پژوهش تاثير سبک حسابرس بر ساختار اقالم

تعهدی و پيامد آن یعني قابليت مقایسه صورت های مالي مورد

شود محققان آتي سایر جنبه بررسي قرار گرفت. پيشنهاد مي

هایي كه مي تواند به عنوان پيامد سبک حسابرس در نظر

گرفته شود همانند كيفيت صورت های مالي را مورد توجه قرار

داده و به بررسي آن ها بپردازند.

منابعفهرست

نقش "(. 9901. )زیزع يدی،س و ،.ليع ،كردلر يميبراها *

. "ياریاخت یتعهدحسابرسان مستقل در كاهش اقالم

. 99-96 ،(94)99 ي،و حسابرس یحسابدار یها يبررس

رابطه "(. 9901. )كاوه آذین فر،.، و یحيي، حساس یگانه *

ي. بررس"بين كيفيت حسابرسي و اندازه موسسه حسابرسي

. 09-10(4 69)6 ي،و حسابرس یحسابدار یها

،شهبندیانو خليفه سلطان، احمد.، .، حسين، علوی طبری *

. "پيش بيني سودو يحسابرس يفيتك"(. 9900). ندا

. 00-99 شماره سوم، پایيز، ی،حسابدار تحقيقات

بررسي "(. 9910هشي، عباس.، و مظاهری فرد، كميل. ) *

. "رابطه بين اندازه موسسه حسابرسي و كيفيت حسابرسي

-99تحقيقات حسابداری و حسابرسي، شماره هفدهم، بهار،

94. * Al-Thuneibat, A. A., Al Issa, R. T., & Baker, R. A.

(2011). Do audit tenure and firm size contribute to

audit quality? Empirical evidence from Jordan.

Managerial Auditing Journal, 26(4), 317-334.

* Bae, G. S., Rho, J., & Ro, B. T. (2007). he effect of

mandatory audit firm retention on audit quality:

evidence from the Korean audit market. Purdue

University.

* Ball, R., Robin, A., & Wu, J. S. (2003). Incentives

versus standards: properties of accounting income in

four East Asian countries. Journal of Accounting and

Economics, 36(1-3), 235-270.

* Barth, M. E., Landsman, W. R., Lang, M., &

Williams, C. (2012). Are IFRS-based and US

GAAP-based accounting amounts comparable?

Journal of Accounting and Economics, 54(1), 68-93.

* Basu, S. (1997). The conservatism principle and the

asymmetric timeliness of earnings. Journal of

Accounting and Economics 24(1), 3-37.

* Beck, P., & Solomon, I. (1988). A model of the

market for MAS and audit services; knowledge

spillovers and auditor-auditee bonding. Journal of

Accounting Literature(1), 50-64.

* Becker, C. L., DeFond, M. L., Jiambalvo, J., &

Subramanyam, K. R. (1998). The Effect of Audit

Quality on Earnings Management. Contemporary

Accounting Research, 15(1), 1-24.

* Boone, J., Khurana, I., & Raman, K. (2008). Audit

tenure and the equity risk premium. Journal of

Accounting, Auditing, and Finance, Winter, 40-115.

* Bradshaw, M. T., Miller, G. S., & Serafeim, S. J.

(2011). Accounting method heterogeneity and

analysts’ forecasts. University of Michigan and

Harvard University.

* Burgstahler, D., & Dichev, I. (1997). Earnings

management to avoid earnings decreases and losses.

Journal of Accounting and Economics 24(1), 99-126.

* Carcello, J. V., & Nagy, A. (2004). Audit firm tenure

and fraudulent financial reporting. Auditing: A

Journal of Practice & Theory, 23(September), 55-69.

* Chi, W., & Huang, H. (2004). Discretionary

accruals, audit-firm tenure and audit-partner tenure:

empirical evidence from Taiwan. National Chengchi

University.

* Choi, J., Kim, C., Kim, J., & Y. Zang, Y. (2010).

Audit office size, audit quality, and audit pricing.

Auditing: A Journal of Practice & Theory, 29(1), 73-

97.

* De Franco, G., Kothari, S. P., & Verdi, R. (2009).

The benefits of financial statement comparability.

Journal of Accounting Research, 49(4), 895-931.

* Dechow, P. M., & Dichev, I. (2002). The quality of

accounting and earnings: the role of accrual

estimation errors. The Accounting Review

77(Supplement), 35-59.

* DeFond, M., Hu, X., Hung, M., & Li, S. (2011). The

impact of mandatory IFRS adoption on foreign

mutual fund ownership: the role of comparability.

Journal of Accounting and Economics, 51(3), 240-

258.

* Doyle, J., Ge, W., & McVay, S. (2007). Accruals

quality and internal control over financial reporting.

The Accounting Review, 82(5), 1141-1170.

* FASB. (1980). Statement of Financial Accounting

Concepts No. 2 Qualitative Characteristics of

Accounting Information. Norwalk, CT: FASB.

* FASB. (2010). Statement of Financial Accounting

Concepts No. 8 Conceptual Framework for Financial

Reporting. Norwalk, CT: FASB.

* Francis, J. (2011). A framework for understanding

and researching audit quality. Auditing: A Journal of

Practice and Theory, 30(2), 125-152.

* Francis, J., & Yu, M. (2009). The effect of Big 4

office size on audit quality. The Accounting Review,

84(5), 1521-1552.

* Francis, J. R., Pinnuck, M., & Watanabe, O. (2013).

Auditor Style and Financial Statement

Comparability. The Accounting Review, october, 1-

53.



* Frankel, R., Johnson, M., & Nelson, K. (2002). The

relation between auditors’ fees for nonaudit services

and earnings management. The Accounting Review,

77(Supplement), 71-105.

* Johnson, V., Khurana, I., & Reynolds, J. K. (2002).

Audit-firm tenure and the quality of financial reports.

Contemporary Accounting Research 19(4), 637-660.

* Kinney, W. (1986). Audit technology and

preferences for auditing standards. Journal of

Accounting and Economics 8(1), 73-89.

* Knapp, M. (1991). Factors that audit committees use

as surrogates for audit quality. Auditing: A Journal

of Practice & Theory, 10(1), 35-52.

* Kothari, S., Leone, A., & Wasley, C. (2005).

Performance matched discretionary accruals. Journal

of Accounting and Economics, 39(1), 163-197.

* Kothari, S. P., Ramanna, K., & Skinner, D. (2010).

Implications for GAAP from an analysis of positive

research in accounting. Journal of Accounting and

Economics, 50(2-3), 146-286.

* Krishnan, G. (2005). Did Houston clients of Arthur

Andersen recognize publicly available bad news in a

timely fashion? Contemporary Accounting Research,

22(1), 165-193.

* Lang, M., Maffett, M., & Owens, E. (2010).

Earnings comovement and accounting comparability.

University of North Carolina.

* Lennox, C. (2000). Do companies engage in

successful opinion shopping? Journal of Accounting

and Economics, 29, 321-337.

* Leuz, C., Nanda, D., & Wysocki, P. (2003). Earnings

management and investor protection: an international

comparison. Journal of Financial Economics, 69(3),

505-527.

* Menon, K., & Williams, D. (2004). Former audit

partners and abnormal accruals. The Accounting

Review, 79(4), 1095-1118.

* Phillips, F., Libby, R., & Libby, P. (2013).

Fundamentals of Financial Accounting (4 ed.). New

York City: NY: McGraw-Hill Irwin.

* Reichelt, K., & Wang, D. (2010). National and

office-specific measures of auditor industry expertise

and effects on audit quality. Journal of Accounting

Research, 48(3), 647-686.

* Revsine, L., Collins, D., Johnson, W. B., &

Mittelstaedt, H. F. (2011). Financial Reporting and

Analysis (5 ed.). New York City: NY: McGraw-Hill

Irwin.

32



های کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی مولفه

رضا غالمی جمکرانی

دانشجوی دکتری تخصصی حسابداری دانشکده مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسالمی

هاشم نیکومرام

استاد و عضو هیات علمی گروه مالی و حسابداری دانشکده مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسالمی

سید عباس موسویان

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی

فریدون رهنمای رودپشتی

آزاد اسالمیاستاد و عضو هیات علمی گروه مالی و حسابداری، دانشگاه

چکیده

ها و هنجارهای گزارشگری مالی محصول نهایی حسابداری است. حسابداری دانشی اجتماعی است. دانشی که با محیط، ارزش

کند که در یرو، منطق حکم م ای ذاتی دارد. ازاین شود، رابطه کار گرفته می ای که در آن به اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه

ی هدف در نظرگرفته شود. این های محیطی جامعه نظری و استانداردهای گزارشگری مالی، شرایط، الزامات و ویژگی بکارگیری مفاهیم

در های این چارچوب مرجع را با رویکرد اسالمی تبیین نموده است. های تفسیری، انتقادی و دلفی مولفه گیری از روش پژوهش با بهره

گویی در بعد اخروی، گویی اسالمی است. این پاسخ سالمی، حسابداری دارای ابعاد دنیوی و اخروی و مبتنی بر پاسخرویکرد ا

ای و دانشگاهی دهد خبرگان حرفه گویی اجتماعی را در بردارد. نتایج این مطالعه نشان می گویی نفس و در بعد دنیوی پاسخ پاسخ

گیری، گویی نسبت به سودمندی در تصمیم ر گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی، هدف پاسخنظر دارند د گزارشگری مالی ایران اتفاق

گیری مبتنی بر ارزش منصفانه کنندگان به ذینفعان، ارائه منصفانه اطالعات، نظام اندازه اولویت دارد و همچنین گسترش دامنه استفاده

.باشند نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی میهای کلیدی چارچوب گویی شرعی، مولفه و افشای کامل و پاسخ

.گویی، گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی چارچوب نظری گزارشگری مالی، پاسخ کلیدی: های هواژ




مقدمه -1افزایش سریع اقتصااد باازار جهاانی توجباه باه مو اوعات

های اجتماعی و عدالت اقتصاادی در اجتماعی همچون مباشرت

طلبد. اگرچه اقتصاد جهانی مناافعی امروز را میبستر اجتماعی

همچون کاهش قیمت، افزایش کیفیت، افازایش اساتانداردهای

زماان بارای چناین زندگی و ... را به ارمغان آورده است امبا هام

هایی را ایجاد نموده است که به جای آن کاه هایی، واسطه نظام

هاا سیساتم افراد و کشورها منافع خود را با باه کاارگیری ایان

حفظ نمایند، باید با سرسپردگی محض، با آنان همراه و همگام

های چند ملیتی شبیه سازمان تجاارت گردند. عالوه بر سازمان

جهاانی، ایان باازی پاول و بانا المللای الملل، صندوق بین بین

شود. بر طبق نظرسانجی های بزرگ نیز اداره می توسط شرکت

اقتصااد 011مورد از 10، مؤسسه مطالعات راهبردی واشنگتن

هاای چناد ملیتای بزرگ جهان کشاور نیساتند، بلکاه شارکت

( 0331(. مطالعه مورترای )0111باشند )اندرسن و کاواناف، می

71شارکت چناد ملیتای، 911حاکی از آن اسات کاه تقریباا

هاای گاذاری درصاد سارمایه 31المللای و درصد مبادالت باین

ای اساتنبا باا نقاد چناین رویاه اند. وی خارجی را انجام داده

کند که با توجبه به توانایی آنان در انتقال و برداشات آزاداناه می

های حسابداری و گزارشاگری ماالی از سرمایه از طریق سیستم

الملل و خروج آن از مرزهای محادود کنناده، بستر اقتصاد بین

هاای مالیااتی، فشاارهای صانفی و ... قوانین، استانداردها، رژیم

هاای خاود کنناده هیچ گونه پاسخگویی به کشاورها و انتخااب

ندارند. در عوض این ملل و جواماع هساتند کاه بایاد باه آنهاا

پاسخگو باشند.

دین اساالم باا 0101بر اساس مطالعه انجام شده در سال

گاردد دومین دین جهان محساوب مای ،میلیارد نفر پیرو 06.0

تری که نسبت که با توجه به نرخ رشد سریع (0930)ویکیپدیا،

به سایر ادیان دارد به زودی به دین اول جهان تبدیل می گردد.گااذاری مااو ر و منطبااق بااا شااریعت اسااالم از اهااداف سارمایه

باشاد. لاذا جهات گذاران مسلمان و جامعه اسالمی مای سرمایه

اد گذاری، الزم است تا زمینه جذب اعتم ترغیب افراد به سرمایه

ایشان در خصوص رعایات و انطبااق عملکارد واحادتجاری باا

آید. یکی از شرایط الزم بارای ایجااد ایان شریعت اسالم فراهم

گاذاران را از تواناایی اعتماد وجود اطالعاتی اسات کاه سارمایه

کناد. واحدتجاری برای رسیدن باه اهاداف آنهاا، مطماین مای

ماالی اساالمی هاای ترین منابع این گونه اطالعات، گزارش مهم

شود. جهت تادوین است که طبق استانداردهای قابل اجرا تهیه

نظاااری چناااین اساااتانداردهایی تعریااا و تااادوین مفااااهیم

ناپذیر است. در ایان مالی با رویکرد اسالمی، اجتناب گزارشگری

رابطه استفاده از تجارب دیگران به شرطی که مفیاد و منطباق

با دین اسالم باشد سودمند است.

ی سخن از بروز بحران در حیطاه ی اخیر، در دههطرفی، از

حساابداری در تدوین تیوری حساابداری فراگیار شاده اسات.

ی آن دسته از علوم اجتمااعی اسات کاه از جهات غایات زمره

رو تادوین تیاوری در از این شود و نه از باب مو وع. تعری می

یات های این علام و غا حسابداری مستلزم لحاظ کردن واقعیت

حسابداری اعتقاد براین است که غایت زمان است. طور هم آن به

گیاری اقتصاادی از جز فراهم آوردن اطالعات الزم برای تصمیم

یاا سااو و ایفااای مساایولیت پاسااخگویی از سااوی دیگاار

شااکوفایی ماادنیت مااردم .(73، 0910) قفی و صاایدی،نیساات

میتای به ایفای مسیولیت پاسخگویی اه ها، ساالری در این سال

تأکید براین نکته دارناد کاه دوچندان بخشیده است و بسیاری

گااری یااا پوزیتیویساام در ارتبااا دادن واقعیاات پااای ا باااتی

ی پاسخگویی غایت آن لنگ است. حسابداری یا جنبه

-در بین دانشگاهیان در خصوص اینکه آیا حسابداری آنگلو

گونه سوالی توساط امریکن سیستم مناسبی است که بدون هیچ

هاا و ماردم جهاان پذیرفتاه شاود، تردیاد وجاود سایر فرهنگ

اناد کاه باین (. بعالوه تحقیقاات نشاان داده 0331دارد)واالس،

ی و ؛ الهاشم0311حسابداری و فرهنگ رابطه وجود دارد)گری،

(. چارچوب نظری گزارشاگری ماالی 0313؛ پریرا،0330آرپان،

ای از اهداف، اصول و مبانی اسات کاه ماهیات، نحاوه مجموعه

نمایاد. ایان عمل و حادود گزارشاگری ماالی را مشاخ مای

چارچوب مفهومی مرجع، در هر کشاوری متناساب باا محایط

گاردد. ایان پاژوهش اجتماعی آن کشور تادوین مای -اقتصادی

هاای ایان چاارچوب مرجاع را در موده است تاا مولفاه تالش ن

جوامع اسالمی بررسی نماید. بر اساس مباحث ذکر شده، سوال

هاای کلیادی مفااهیم نظاری اصلی تحقیق این است که مولفه

هاای فرعای گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی کدامند؟ ساوال

عبارتند از:

ویی گا آیا چارچوب مفهومی مبتنی بر مسیولیت پاسخ (0

در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بار ساودمندی

گیااری، باارای اهااداف گزارشااگری مااالی در تصاامیم

تر است؟ واحدتجاری اسالمی مناسب

کنناادگان در گزارشااگری مااالی واحاادتجاری اسااتفاده (0

گردد؟ اسالمی، شامل چه کسانی می

آیا خصوصیات کیفای اطالعاات در گزارشاگری ماالی (9

کننادگان به نیازهای استفاده گویی مرسوم جهت پاسخ

مسلمان، مناسب است؟

رضا غالمي جمكراني، هاشم نيكومرام، سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي... / هاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با مولفه


گیری مناسب گزارشگری مالی که اهداف و نظام اندازه (4

کنندگان مسلمان را برآورده نمایاد، کادام نیاز استفاده

است؟

افشای در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی، شامل (1

چه مواردی است؟

مطالعه رفتاار جا که هدف اصلی تحقیق، بدیهی است از آن

باشد، بلکه کشا و ها نمی متغیرهایی خاص و یا رد و ا بات آن

های کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی با شناسایی مولفه

گاویی باه رویکرد اسالمی اسات، تادوین فر ایه بارای پاساخ

تحقیااق اارورت نداشااته و ایاان مهاام بااا تنظاایم هااای سااوال

پرسشنامه عملی شده است.

مفاهیم نظری گزارشگری مالی باا رویکارد کش و توسعه

اسالمی، باه منظاور ارائاه چاارچوبی مشاخ جهات تادوین

استانداردهای قابل اجرا و منطباق باا شاریعت اساالم، بعناوان

گیاری مبنایی جهت تهیه اطالعات حسابداری به منظاور بهاره

کننادگان و کنندگان، تدوین اسالمی و به طور خاص تهیه جامعه

گان مسالمان گزارشاگری ماالی، از اهاداف ایان کنناد استفاده

باشد. تحقیق می

پژوهشپیشینه مروری بر مبانی نظری و -2

ماهیت چارچوب نظری گزارشگری مالی -2-1گزارشگری مالی محصول نهایی فرآیناد حساابداری ماالی

کننادگان مختلا ، اعام از است. ارائه اطالعات مالی به استفاده

کننادگان خاارج از واحاد هکننادگان داخلای و اساتفاد استفاده

هاای حساابداری اسات. آن گاروه از گازارش تجاری، در قالاب

های حسابداری که با هادف تاأمین نیازهاای اطالعااتی گزارش

شود، در تجاری تهیه و ارائه می کنندگان خارج از واحد استفاده

گیرد. می قرار 0حیطه عمل گزارشگری مالی

ی مفااهیمی مجموعاه چارچوب نظری گزارشاگری ماالی،

هاای ماالی را فاراهم است که زیربناای تهیاه و ارائاه گازارش

کننادگان آورد. هدف اصلی چارچوب نظری کم به تدوین می

استانداردهای حسابداری، برای شناسایی مفااهیمی اسات کاه

تواند به طور مستمر در زمان توسعه و اصالح اساتانداردهای می

ارچوب نظاری همچناین مای گزارشگری مالی استفاده شود. چ

تواند در درک و تفسیر استانداردهای گزارشگری مالی موجود و

مشی حسابداری، زمانی که هیچ استاندارد یا تفسایر تعیین خط

بخصوصی برای ی معامله یا رویداد خاصی، وجود ندارد، ایفای

نقش نماید. چاارچوب نظاری، اساتاندارد یاا تفسایر نیسات و

کند. با این حال، ارد یا تفسیری را باطل نمیالزامات هیچ استاند

چارچوب نظری تأ یر قابال تاوجهی در توساعه اساتانداردهای

(. IASB،0109 ،01جدید و تجدید نظر شده خواهد داشت)

جمله اهداف دیگر چارچوب نظری، کم به تهیه از

های مالی در استفاده از استانداردهای کنندگان صورت

برخورد با مو وعاتی که هنوز به صورت گزارشگری مالی و در

اند، کم به حسابرسان در استاندارد گزارشگری مالی در نیامده

های مالی مطابق با دهی به قضاوت درباره اینکه آیا صورت شکل

استانداردهای گزارشگری مالی هستند یا نه و کم به استفاده

های مالی در تفسیر اطالعات موجود در کنندگان صورت

استانداردهای گزارشگری های مالی تهیه شده مطابق با صورت

(. بنابراین، چارچوب نظری، IASB،0109 ،03باشد) مالی می

کنندگان استانداردهای حسابداری، نقش هییت تدوین غیر از

مهمی در کم به بخش های دیگر؛ برای مثال، تهیه کنندگان،

د.حسابرسان و استفاده کنندگان صورتهای مالی دار

رویکردهای تدوین چارچوب نظری گزارشگری -2-2

مالی

ها ای از ادبیات حسابداری به مطالعات، پژوهش بخش عمده

ای ها و نهادهای حرفه های اندیشمندان، سازمان و فعالیت

استانداردگذاری حسابداری و گزارشگری مالی در تدوین

و مرتبط با ماهیت، دامنه نظری ی اهداف و مبانی مجموعه

های مولفهگردد. باز می تجاریچگونگی گزارشگری واحدهای

این مجموعه در ادبیات حسابداری شامل اهداف، استفاده

های کیفی اطالعات، شناخت، نظام کنندگان، ویژگی

باشد. می -نحوه ارائه اطالعات–گیری و افشا اندازه

گیری و رویکرد دو رویکرد غالب سودمندی در تصمیم

های نظری گزارشگری مالی، ر تدوین چارچوبپاسخگویی د

باشند. در چارچوب مبتنی بر سودمندی در مطرح می

گیری، هدف اصلی گزارشگری مالی، فراهم ساختن تصمیم

های اقتصادی است. اطالعات قابل اطالعات مفید برای تصمیم

صرفه باشد مطلوب اتکا و مربو ، مشرو بر اینکه مقرون به

های مالی کنندگان گزارش رویکرد بر استفادهاست. تمرکز این

گذاران و اعتباردهندگان، تصمیمات و با تاکید بر سرمایه

کارگیری های اطالعاتی و توان آنان برای تحلیل و به نیازمندی

های نظری مالی مرسوم که عمدتا اطالعات است. در چارچوب

باشند، نظام گیری می مبتنی بر رویکرد سودمندی در تصمیم

گیری صرفا پولی و اولویت مبنای ارزشگذاری بهای تمام اندازه

باشد. افشا در این رویکرد به گزارش و عیت مالی، شده می

شود. این پذیری مالی منتهی می عملکرد مالی و انعطاف

های مختل گیران در انتخاب چارچوب بر رفتار تصمیم

اصرار حسابداری چه به صورت شخصی و چه به صورت گروهی

گیرنده فردی، از مطالعه بر اصالح رفتار با استفاده دارد. تصمیم

گیرنده گروهی برد. تصمیم از فنون روانشناسی و غیره بهره می



های سهام و از تحقیقات بازار اوراق بهادار با استفاده از قیمت

شود. تصمیمات خرید و فروش موجودی، بهرمند می

، هدف حسابداری ایجاد گویی در چارچوب مبتنی بر پاسخ

) حسابده( 0ی سیستم مناسب جریان اطالعات بین پاسخگو

خواه( است. این چارچوب بر پایه ی )حساب 9خواه با پاسخ

خواه ارتبا دوطرفه بنا شده است. بر اساس این ارتبا پاسخ

طور که پاسخگو حق دارد در افشای حق دارد بداند، همان

رای خود قائل شود. ارتبا اطالعات، ی حریم قانونی ب

پاسخگویی ممکن است درون سازمانی یا برون سازمانی باشد.

های تابعه آن، باید به ی شرکت، ی دولت، یا سازمان

های کارگری، داران، اعتباردهندگان، شهروندان، اتحادیه سهام

مشتریان و به طور کلی عموم مردم، پاسخگو باشد. درون

مدیران بر طبق سلسله مراتب در مقابل سازمان نیز کارمندان و

(. بر اساس ارتبا 0319یکدیگر پاسخگو هستند )ایجیری،

مسیولیت پاسخگویی، پاسخگو ملزم به فراهم کردن اطالعات

خواه است. حسابداری نیز به عنوان طرف خاصی برای پاسخ

سوم، وظیفه دارد آنها را از جریان صحیح اطالعات مطمین

سازد.

های نظری گزارشگری که رویکرد غالب چارچوباز آنجا

باشد رویکرد مبتنی گیری می مرسوم رویکرد مبتنی بر تصمیم

گویی بسط و توسعه چندانی نیافته است و صرفا در بر پاسخ

برخی موارد در گزارشگری مالی دولتی به آن پرداخته شده

های چارچوب نظری گزارشگری مالی مولفه 0است. در نمودار

م آورده شده است. مرسو

مرسوم مؤلفههاي چارچوب نظري گزارشگري مالي -1نمودار

مؤلفههاي

کلیدي

رويكرد

مبنا:

چارچوب نظري گزارشگري مالي مرسوم

سودمندي در تصمیم گیري

نظام اطالعاتويژگیهاي اصلي هدف اصلي

اندازهگیري

افشـا استفاده کنندگان

يياب

ارزي

براي

عاتال

اطه

رائا

تضعي

و

و ي

مالرد

لكعم

ي، مال

يجار

د تواح

ي مال

يريپذ

طافانع

م ما

ي تها

ر بد ب

كي تا

ي،پول

د واح

دهش

ي

يختار

كات ات

بلي قا

ن وود

ط بربو

م

ي: صل

ن ادگا

كننده

تفااس

و ان

ذارهگ

مايسر

اندگ

هنر د

تبااع

ت ما

ميص

ر تي د

نددم

سو

يصاد

اقت



های مربوط مروری بر پژوهش -2-2می و رشد این باور که مالی اسالموسسات ها و بان توسعه

هاای حساابداری ماالی غربای باا مفرو ات زیربناایی سیساتم

مای ساازگار نیسات منجرباه توساعه ها و اعتقادات اساال ارزش

گری گزارشا می گردیاده اسات. اسال مالی تحقیقات گزارشگری

مای نقاش شاایانی در زمیناه تحقیقاات حساابداری اسالمالی

های نحوه طوری که به جای اینکه تفاوت هاند، ب المللی داشته بین

عمل در کشورهای مختل را تشریح کنند، به توسعه روشاهای

اند. در این راستا سازمان حسابداری و حسابداری جدید پرداخته

0330در ساال (AAOIFI) 4می حسابرسی موسسات مالی اسال

04بیانیاه حساابداری، 0. سازمان مذکور تا کناون تشکیل شد

اسااتاندارد 7اسااتاندارد حسابرساای، 1دارد حسااابداری، اسااتان

اسااتاندارد 41ای و آیااین رفتااار حرفااه 0حاکمیاات شاارکتی،

شریعت تدوین نموده است.

ظهور ادبیات علمی حسابداری اسالمی در زبان انگلیسی به

گردد، در ایان ساال بر می 0310گونه ای نسبتا دقیق به سال

هاای زمایشای بارای شایوه عبدالمجید شکلی از یا نظریاه آ

های اسالمی، که در آن زماان باه عناوان یا حسابداری بان

نیروی قابل توجه پدیدار شده باود، را ارائاه داده اسات. ساپس

ای از دهد که چگونه اصول شریعت از طریق محدوده تو یح می

شود و ادعای نیاز معامالت بانکی مطابق با شرع، به کار برده می

گیارد. ص حسابداری این معامالت را نتیجه میبه رفتارهای خا

دارد که حسابداری اسالمی لزوماا بایاد باا به طور کلی بیان می

حسابداری غربی متفاوت باشد.

( در مورد عوامل مو ر بر جامعاه .031گمبلینگ و کریم )

هاای حساابداری اساالمی و اسالمی کاه احتمااال بار سیساتم

ن در ارتبا با گزارشگری مالی کنندگان مسلما نیازهای استفاده

ا رگذار هستند را شناسایی و مورد بحث قرار دادند. این عوامال

کننادگان، کننادگان و اساتفاده شامل ا ر قرآن و سنت بر تهیاه

ممنوعیت ربا، استفاده از ساختار ویژه معامالت برای جاایگزین

تاوان ساود را در آن گنجاناد، کاه مای کردن تمهیدات مرسوم

اساسای هماه ی پرداخت مالیات دینی )زکات( به عنوان وظیفه

باشاند. مسلمانان و اهمیت دانشمندان و علماای اساالمی مای

گیری زکات کاه شاکلی از ایشان در مورد اصول زیربنایی اندازه

مالیات بر روت بر اساس ارزش جاری دارایی های خاص است،

اساالمی را بحث کردند اما آنها ی نظریاه جاامع حساابداری

گسترش ندادند.

(ی انگیازه 0330از آنجا که طبق نظر گمبلینگ و کریم )

کلیدی برای گزارشگری مالی، ارائه اطالعات مرباو باه زکاات

کاری نه با اهداف گزارشگری مالی اسالمی است، مفهوم محافظه

شده تاریخی، که اساسا باا مرتبط است و نه با کاربرد بهای تمام

شاود. باه عاالوه طبقاه بنادی کاری توجیه می مفهوم محافظه

دارایی ها در ترازنامه باید به گوناه ای باشاد کاه مقادار اروت

مشمول زکات را مشخ کند. ارزشیابی دارایی های جاری بار

اساس ارزش بازار فعلی منجر به شناساایی تفااوت باین بهاای

های ماالی خواهاد شاد. ایان تمام شده و ارزش بازار در صورت

شود اماا قابال ه التفاوت بر طبق شریعت مشمول مالیات میماب

توزیع نیست.

( ا ر احتمالی فرهنگ اسالمی بار 0339حمید و همکاران )

سازی بین المللی حسابداری را مورد بحث حسابداری و یکپارچه

قرار دادند. آنها استدالل کردند که اساالم دارای پتانسایل الزم

م زیربنااایی و سااازوکارهای باارای نفااوذ در ساااختار، مفاااهی

حسابداری در جهان اسالم است. به این دلیل که قواعد اخالقی

گیاری زیربنایی تجارت شامل مطابقت با قوانین اسالمی، مو ع

در برابر ربا، تحمیل زکات و ترتیبات تجاری جایگزین، در نظاام

اسالمی مستتر شده است. به ادعای آنان ممنوعیات رباا بادان

های حسابداری مبتنی بر تنزیل که بسیاری از روشمعنی است

باشد. عالوه بر این اعمال از نقطه نظر اسالمی غیرقابل قبول می

کند و ارزش ها را در چارچوب مذهبی ارزیابی می زکات، دارایی

دهد. همچناین بسایاری از جاری بازار را مورد استفاده قرار می

روت در معنای واقعای را اقالم ترازنامه مرسوم عینیت ندارند و

دهناد)بنابراین مشامول زکاات نیساتند(، از ایان رو نشان نمی

گاذاری را هاای سارمایه هایی از قبیل سارقفلی و هزیناه دارایی

توان در چارچوب حسابداری اساالمی متمرکاز بار زکاات، نمی

یافت کرد.

دگرگونی اساسی نقش تااریخی با تأکید بر (0331)متسیچ

گویی سپری شده عصر عدم پاسخ شود که ر مییادآو حسابداری،

دانشی »عنوان او قبل از هرچیز برتلقی علم حسابداری به است.

گیاری پای فشرده و سپس نتیجاه -و نه علم محض-«کاربردی

هاا و هنجارهاا چون باید در علوم کاربردی به ارزش کند که می

در حساابداری در گارو گاویی تقویت جنبه پاساخ توجه داشت،

وی اخالقی این رشته از داناش اسات. ارزشی و ی تقویت زمینه

ی ی اخالقاای را بااه منزلااه حسااابداری باادون زمینااه نگاااه بااه

اکناون » دارد: جداسازی ریشه از درخت تلقی کرده و بیان مای

زمااان آن اساات کااه بااه نقااش مسااائل اخالقاای و ارزشاای در

«.های حسابداری توجه کافی شود نظریه

( در پایااان نامااه دکتااری خااود در 0337ملیاااه ساالیمان )

آزماون نظریاه »دانشگاه اوتاگو کشور نیوزیلناد کاه باا عناوان

و به دنباال آن «گزارشگری مالی اسالمی؛ نمونه موردی مالزی

آزمون مدلی برای گزارشاگری ماالی »در پژوهشی که با عنوان

باه انجاام 0111به هماراه تیلور.دی.دبلیاو در ساال «اسالمی

فر ایه عادم کفایات اطالعاات منتشرشاده در رسانده اسات،



کنندگان و گویی به استفاده های مالی مرسوم برای پاسخ صورت

خواهان در جوامع اسالمی را باه ا باات رساانده و در پای پاسخ

مدلی برای گزارشگری مالی بوده تا ناواق ماذکور را برطارف

نماید.

و نیات اقتصاادی معتقدند که عقاال ( 0111بایدون و ویلت)

هاایی باه افشاای فعالیات حاکم بر اقتصاد سرمایه داری، اصول

شود که ممکن است بهترین تشاریح برپایاه معیاار رهنمون می

گویی، باشد و برای دستیابی به چنین پاسخ "گویی فردی پاسخ"

در مقابل آنهاا باه ، زم است عات مالی ال افشای محدودی از اطال

م تمرکااز باار شااکلی از ایاان نکتااه اشاااره دارنااد کااه در اسااال

عات حسابداری قرار و افشای کامل اطال "گویی اجتماعی پاسخ"

گااویی دارد؛ درنتیجااه، در راسااتای رساایدن بااه هاادف پاسااخ

زم است باید افشا شود. اجتماعی آنچه ال

حاث ( تا یر اسالم را بار حساابداری ماورد ب 0110لوئیس )

قرارداد و باه ایان نتیجاه رساید کاه مفااهیم افشاای کامال و

گااویی اجتماااعی، اجاازای الینفاا حسااابداری اسااالمی پاسااخ

کند که از دیادگاه اساالمی هستند. لوئیس مجددا استدالل می

آرایاای، هااای حساااب مفهااوم افشااای کاماال در تضاااد بااا ایااده

ر حسابداری خالق و تاکید بر شکل قانونی، نه رجحان شاکل با

گاویی اجتمااعی، محتوا است. به عالوه مفهاوم اساالمی پاساخ

وظیفه نخست حسابدار اسالمی باه امات )جامعاه اساالمی( را

سازد. مشخ می

تاأ یر رباا و »(، در تحقیقی باا عناوان 0119ملیاه سلیمان)

نماید که نظامحساابداری بیان می« زکات بر حسابداری اسالمی

وب سیاسای و قاانونی ماهیات تواند متأ ر از چاارچ کشورها می

مالکیت، بزرگی و پیچیادگی تجاارت، ساطح مهاارت مادیران

ی مالی، میزان مداخله قانون در تجارت، وجاود تجاری و جامعه

قوانین خاص حسابداری، سارعت نوآوریهاای بازرگاانی، ساطح

توسعة اقتصااد، و اعیت تحصایالت و ساازماندهی حرفهاای و

باه مقولاة رباا و تاأ یر آن بار و عیت اجتماعی باشد. در ادامه

کند که ربا باعث ایجاد بیعادالتی اقتصاد و حسابداری ا افه می

شود. که در در جامعه و افزایش فاصله بین افراد غنی و فقیر می

نتیجه سست شدن پیوند برادری است و در انتها باه حساادت،

اندیشاای خواهااد انجامیااد و پیاماادهای آن در خصااومت و بااد

یر آن بر ساختار سرمایة ی شرکت و ساپس بار حسابداری تأ

روشهای افشای گزارشگری ماالی اسات. زکاات و تاأ یر آن بار

شود بارای انادازهگیریها ساود کاانون حسابداری که منجر می

بادهی تغییار -توجبه از رویکرد درآمدا هزینه به رویکرد دارایی

میکند و در نتیجه ترازنامه منباع اصالی اطالعاات حساابداری

نمایاد کاه الزم اسات کاه واهد شد. در پایان نتیجهگیری میخ

گزارشهای مالی اسالمی مسلمانان را قادر به تعیین دین زکاات

اقتصاادی برسااند. باا -بسازد و در نهایت به عدالتی اجتمااعی

شاود توجبه به این مسیله و تأکید بر افشای کامل پیشنهاد مای

کنند باید فعالیت میکه برای شرکتهایی که در اقتصاد اسالمی

ترازنامة ارزش جاری تهیه شود.

های اقتصادی باید در فعالیت(، معتقدند 0111حمید و یایا)

ح و رسااتگاری بااه عنااوان هاادف نهااایی انتخاااب شااود و فااال

عات در محیط اقتصاادی حسابداری هم به عنوان ابزار ارائه اطال

صوصایات باید با این هدف سازگار باشاد. بناابراین اهاداف و خ

تنهاا بایاد موجاب ارائاه تصاویر درسات می نه حسابداری اسال

ای باشد که واحدهای گونه درباره واحد تجاری شود بلکه باید به

عادالتی تشاویق کناد. بی تجاری را به سوی احسان و پرهیز از

می اهداف متفاوتی مانند سودمندی بارای اسال برای حسابداری

گاویی از می و پاساخ گویی اسال گویی، پاسخ گیری، پاسخ تصمیم

ایشان معتقدند واحدتجاری برای طریق زکات مطرح شده است.

هاای مرباو باه ، بایاد فعالیات گاویی ایفای مسایولیت پاساخ

مو وعات اسالمی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی را شناساایی،

اند که بهای تمام گیری و گزارش کند. همچنین آنها آورده اندازه

رخالف روش ارزش جاری هیچ پایه قابل دفااعی شده تاریخی ب

هاای گیاری بایاد از ارزش در شریعت ندارد. بناابراین در انادازه

تواناد شده تاریخی می تمام جاری استفاده شود. استفاده از بهای

موجب تحری اصل افشای واقعیت شود. واقعیت، ارزش جااری

اساات و بایااد افشااا شااود. در شاارایط تااورمی، بکااارگیری

.شود شده تاریخی موجب دوری از واقعیت می تمام یبها

پنجماین »( در مقالاه ارائاه شاده خاویش در 0117ناپیر)

هاای فرهناگ »با عنوان « المللی تاریخ حسابداری کنفرانس بین

دارد کاه طای قارن هاای بیان می« های دیگر دیگر، حسابداری

بارای "دیگار "متمادی اسالم نماینده یکی از مهمترین مظااهر

هاایی مبنای بار اینکاه ن غرب بوده است. درمقابل دیدگاهجها

های حساابداری در جواماع اساالمی بار ظهاور و توساعه شیوه

گیری شده و دفترداری بت دوطرفه تا یرگذار بوده است جبهه

ها ای از حسابداری در جوامع اسالمی برای غربی بخش گسترده

ادبیااتی از همانند رازی سر به مهار بااقی ماناده اسات. اخیارا

های خود را مستحکم کرده و فرصتی را حسابداری اسالمی پایه

هاا در برای مطالعه درباره عواملی که به ظهور ایده ها و بررسی

مطالعات حسابداری منجر شده را فراهم آورده است. وی معتقد

است حسابداری معاصر در جوامع اسالمی برای ایجاد سازگاری

گزارشگری مالی بین المللی همراه باا در پذیرش استانداردهای

حفظ ارزش های ذاتی اسالمی با چالش مواجه می گردد.

حسااابداری "( در مقالااه خااود تحاات عنااوان 0113ناااپیر)

اامن بررسای تاااریخی "هاا اساالمی: مباحااث جااری وریشااه



حسابداری اسالمی، آن را ادبیات جدیدی در حسابداری معرفی

باشد. نجاری میاست که عمده این ادبیات ه کرده

(، در رساااله دکتااری خااود کااه در 0930ابااراهیم نجفاای)

دانشگاه عالمه طباطبایی انجام شده است، تالش نموده است تا

دکترین حسابداری اسالمی را تبیاین نمایاد. ایان تحقیاق باه

استقرایی صورت -ای و به شیوه قیاسی صورت تطبیقی کتابخانه

که در مدرنیسم اصاالت گرفته است. در این تحقیق آمده است

از آن دنیاست، اماا در اساالم اصاالت از آن آخارت اسات. لاذا

ی دنیاا بارای دنیاا را دارد، اماا مدرن، صرفا محاسابه ی جامعه

دهد، زیارا جامعه اسالمی، محاسبه دنیا برای آخرت را انجام می

داند. دکترین حسابداری اسالمی توأمان دنیا را مزرعه آخرت می

های مادی وی است که در بعد دنیوی، واجد جنبهدنیوی و اخر

های اعمال و و معنوی است و در بعد اخروی، دربرگیرنده جنبه

شاود، انفس است. در حسابداری مدرن نفع و رر محاسبه مای

اما در حسابداری اسالمی، سوای نفع و رر، مقولاه خساارت و

در گاردد. بندی قارآن محاسابه مای فالح نیز با توجه به تقسیم

دنیا نه صرفا برای دنیاا، ی دکترین حسابداری اسالمی محاسبه

گیرد و کشت دنیوی اعمال در که برای عقبا و آخرت صورت می

ی این کشت و برداشت، آخرت نیز قابل برداشت است. محاسبه

حسابداری اسالمی است.

(، در رساله دکتری خود با عناوان 0917اله صیدی ) حجت

ی کشورهای گزارشگری مالی در بازار سرمایهارائه مدلی برای »

که در دانشگاه عالمه طباطبایی انجاام گرفتاه اسات؛ «اسالمی

کند که در نظام اقتصادی مورد نظر اسالم، از یا ساو بیان می

باار شاافافیت گزارشااگری مااالی و همچنااین ارتقااای ظرفیاات

گویی تاکید گردیده و از سوی دیگر، محاسبه سود واقعای پاسخ

یتا توزیع عادالنه آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. و نها

بدین ترتیب، مدل گزارشگری مورد نظر در این نظام اقتصاادی

ای باشاد کاه در عاین شافافیت و برخاورداری از باید به گوناه

ویژگاای کلیاادی افشااای کااافی، اباازاری کارامااد باارای ایفااای

هااا تلقاای شااود و از گااویی شاارکت مساایولیت خطیاار پاسااخ

هاای الزم بارای محاسابه ساود واقعای و نهایتاا توزیاع ابلیتق

ی آن بین ذینفعان بنگاه نیز برخوردار باشد. عادالنه

یو یا باه عباارت « حسابداری اسالمی»در کشور ما مو وع

از « توجااه بااه رویکاارد اسااالمی در حسااابداری »، تاار مناسااب

مو وعاتی است که آن چنان که شایسته است، مورد توجه قرار

گرفته است. لذا این مو وع برای بسیاری همچنان مبهم است.ن

تحقیق حا ر تالشی جدید در تعیاین و تبیاین مفااهیم ماو ر

مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکردی اساالمی، در کشاور

باشد. جمهوری اسالمی ایران می

های کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی مولفه -2-3

با رویکرد اسالمی

و مفااااهیم نظاااری IASB و FASBچاااارچوب نظاااری

گزارشگری مالی ایران هر سه مبتنی بر رویکارد ساودمندی در

باشند. در این بخش من نقد چارچوب نظری گیری می تصمیم

هاای کلیادی چاارچوب نظاری گزارشگری مالی مرسوم، مولفه

نماییم. گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی را پیشنهاد می

هاای ماالی در ی مرسوم باه کااربرد صاورت چارچوب نظر

گویی مدیریت اشاره دارد. با این حاال، ارزیابی مباشرت و پاسخ

گویی مدیریت های مالی اغلب فقط منعکس کننده پاسخ صورت

گاذاران هماان واحاد تجااری هساتند. بیانیاه در قبال سرمایه

(، کااه باار مبنااای 0101) 1مفاااهیم حسااابداری مااالی شااماره

ییاات اسااتانداردهای حسااابداری مااالی و هییاات کااارگروهی ه

باشد، هدف از گزارشگری ماالی باا استانداردهای بینالمللی می

مقاصد عمومی را ارائه اطالعات مالی واحد تجاری برای سرمایه

گذاران بالفعل و بالقوه، اعطاکنندگان تساهیالت ماالی و ساایر

یان اعتبار دهندگان در تصمیم گیاری بیاان نماوده اسات. در ا

گذاران بالفعل و باالقوه، اعطاکننادگان تساهیالت بیانیه سرمایه

کننادگان اصالی را مالی و سایر اعتباردهندگان، گروه اساتفاده

کننادگان از جملاه مشاتریان، دهند و دیگر استفاده تشکیل می

کارکنااان دولاات و... در گااروه سااایر اسااتفاده کنناادگان قاارار

در پاسخ به این سؤال کاه 1گیرند. در میمه بیانیه شماره می

کنندگان اصلی بایساتی تفکیا و مشاخ شاوند، آیا استفاده

کنندگان به دالیال آمده است که با توجبه به اینکه سایر استفاده

کننااد، هییاات مختلاا از گزارشااگری مااالی اسااتفاده ماای

استانداردهای حسابداری مالی من در نظار داشاتن نیازهاای

را به دلیل پیشگیری از ا افه باار اطالعاتی ایشان، این تفکی

اطالعاتی در چارچوب نظری یا مبهم شادن آن قائال گردیاده

گویی مدیریت است. در رویکرد اسالمی، گزارش مالی باید پاسخ

در قبال جامعه وسایر ذینفعان را نیز منعکس کند.

گاویی گزارشگری مالی مرسوم در زمینه ادای وظیفه پاسخ

های مالی بخش مهمی کند. مسلما صورت اجتماعی، کفایت نمی

دهنااد و مااا باار ایاان کااه از گزارشااگری مااالی را تشااکیل ماای

گاویی باه نیازهاای های مالی باید حاداقل بارای پاساخ صورت

عمومی استفاده کنندگان تهیه گردد، توافق نظر داریم. باا ایان

کنندگان ممکن است با عوامال های استفاده گیری حال، تصمیم

ماالی یر از اطالعات در مورد و عیت مالی، عملکرددیگری به غ

پذیری مالی واحد تجاری نیز هادایت شاود. برخای از و انعطاف

گیری خود را بر باورها استفاده کنندگان احتماال مبنای تصمیم

دهناد. ازطرفای و اعتقادات اخالقی، سیاسی و محیطی قرار می



توزیاع عادالناه کنندگان را در ارزیابی های مالی استفاده صورت

رساند. روت یاری نمی

توان به انجام یاا تارک گویی در رویکرد اسالمی را می پاسخ

برخی اعمال و ارائه گزارش عملکرد یا عدم عملکرد توسط یا

گاو( در تأدیاه وظاای شارعی چاه سازمان یا شاخ )پاساخ

قراردادی یا اجتماعی به عنوان کمکی برای اصالح نفس و رفتار

گاویی به سوی فالح، تعری نمود. از این منظار پاساخ ذینفعان

گاویی ماال گاویی نفاس و پاساخ اسالمی، دارای دو بعد پاساخ

گاویی کار حساابداری را باه یا فعالیات پاساخ این باشد. می

بیاان (0339شاوییکرر ) در این مورد کند و اجتماعی تبدیل می

چیزی که حسابداری را فعاالیتی مرباو باه چگوناه » :کند می

ساازد هماان ارائاه گزارشای از اعماال گذشاته و زیستن ما می

)کاه معماوال باه چنادین صاورت توصای پیامدهای آنهاست

(، یعناای شااوند؛ سیاساای، اقتصااادی، اجتماااعی و شخصاای ماای

«.گویی اعمال گذشته پیامدهای مربو به پاسخ

AAOIFI (0101 در اشاره باه تفااوت ،) هاای باین اهاداف

های اسالمی و بانکهای دیگار بیاان بان حسابداری مالی برای

اگرچاه حساابداری ماالی بیشاتر دربااره فاراهم » :کاه کند می

کننادگان استفاده گیری ساختن اطالعات برای کم به تصمیم

هاای اساالمی ساروکار دارناد در است، اما آنهایی که باا بانا

ابتدای امر به اطالعت از خادا و جلاب ر اایت او در معاامالت

چهاار هادفر حساابداری AAOIFI«. کنند د توجه میمالی خو

، کنااد و تنهااا آخااری مااالی را در همااان بیانیااه فهرساات ماای

رسد؛ سه هادف نخسات گیری به نظر می سودمندی در تصمیم

حقوق این بیانیه، تعیین شوند. گویی اسالمی می مربو به پاسخ

و تعهاادات کلیااه اشااخاص ذینفااع را طبااق اصااول شااریعت و

یم آن دربااره انصااف، نیکوکااری و مطابقات باا همچنین مفاه

کنااد کااار را فهرساات ماای و ارزش هااای اسااالمی در کسااب

(. همچنین افراد را به مطابقت با شاریعت اساالم 0-.)پاراگراف

(. 0-.نماید )پااراگراف در تمام معامالت و رویدادها تشویق می

گاویی اساالمی در گزارشاگری ماالی باا بنابراین، مفهوم پاساخ

اشاره شده است. AAOIFIبیانیه و وح در کرد اسالمی بهروی

کننادگان باه ذینفعاان و در رویکرد اسالمی، دامنه استفاده

یابد. ذینفعان اشخاص یا مخلوقاتی هستند ذیحقان گسترش می

توانند بر واحد تجاری تأ یر گذارند و یا از واحاد تجااری که می

ذینفعاان شاامل تأ یر پذیرند و ذیحقاان امن در بار گارفتن

گردد، چارا کاه باریتعاالی ذیحق اصلی، خداوند سبحان هم می

باشد لیکن هرگز تأ یر نمیپذیرد. در مفاهیم نظری تأ یرگذار می

گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی، میبایست توجباه شاود کاه

ذیحق اصلی خداوند یکتاست و سپس در مرحله بعاد جامعاه و

باشند. گری مالی میاقتصاد، ذینفعان نهایی گزارش

نیازهای اطالعاتی ذینفعان در جوامع اسالمی متفاوت است.

گذاران مسلمان و مشاوران آنها نگران این مسیله هستند سرمایه

های آنان مطابق با احکاام شاریعت انجاام گذاری که آیا سرمایه

شده است یا خیر. آنها همچنین دغدغه منبع و جواز هار گوناه

ارند. شریعت بین وام)قرض( و تأمین مالی سود کسب شده را د

تمایز قائل است. وام هیچ گونه سودی دربرنادارد در حاالی کاه

های تأمین مالی مجااز، در صاورتی کاه داشتن سود در فعالیت

تأمین مالی مبتنی بر ی قارارداد مجااز باشاد، ماانعی نادارد.

هاای خواهند بدانند که چگوناه تفااوت کنندگان مالی می تأمین

قراردادی بین معامالت ماالی منطباق باا شاریعت و معاامالت

مشابه مرسوم، بر ریس و بازده آنها تأ یرگذار اسات. اطالعاات

واحدتجاری، احتمااال تصامیمات خریاد مشاتریان مسالمان را

کننادگان دهاد؛ باه عناوان مثاال اساتفاده تحت تأ یر قرار مای

موسساه یاا مسلمان احتماال مایل به مصرف کاال و خادمات از

گیرناد، نباشاند. دولات های حرام را بکار می گروهی که فعالیت

ومراجع ذیصالح قانونی نیاز ممکان اسات بخواهناد بار ساطح

درآمد مجاز و غیر مجاز و فعالیت واحدتجاری نظارت کنند تا از

اجتمااعی احتماالی پیشاگیری نمایناد. های اقتصادی نابسامانی

توان از جمله مصادیق ها را می احتکار و افزایش غیرواقعی قیمت

عوامل ایجاد نابسامانیهای اجتماعی نام بارد. اعضاای مسالمان

جامعه نیازمند اطالعاتی در مورد میزان همکااری واحادتجاری

با جامعه خود و چگونگی انطباق واحادتجاری باا شاعائر دینای

باشاند. اروری اسات گزارشای کاه نشاان دهناده افراد، مای

ای مطابق باا اصاول اساالمی یرمالی به شیوهاطالعات مالی و غ

بایست اطالعات مالی و است، به کارگرفته شود. این گزارش می

غیر مالی را به ذینفعان ارائه نماید تا ایشان را در مورد این کاه

آیا واحادتجاری عملیاات خاود را در محادوده شاریعت انجاام

زیست های خود در قبال جامعه و محیط دهد و به مسیولیت می

متعهد است، قادر به ارزیابی نماید و آنها را در اتخاذ تصامیمات

کم نماید.

ی منصفانه اطالعات در کنار ویژگای مرباو باودن از ارائه

های اصلی گزارشگری ماالی در رویکارد اساالمی اسات. ویژگی

منصفانه زماانی وجاود دارد کاه بتاوان اطمیناان یافات ی ارائه

گیری شاده به مبلغ واقعی خاصه اندازه قدر کافی گیری به اندازه

شده آید که بین اندازه مشاهده نزدی است و هنگامی پدید می

.و مبلغ واقعی خاصه مربو ، اختالف اندکی وجود داشته باشاد

شریعت اساتفاده از شاواهد متقاعدکنناده را در غیااب شاواهد

داند. از طرفی از منظر اسالم، ماهیت ی چیاز قطعی مجاز می

کن است به آن مو وعیت دهد هر چند اندازه آن باه لحااظ مم

ای از قرآن چنین می گویاد: کمبی ناچیز باشد. در این رابطه آیه

و اگر به مقدار وزن ی دانه خردل )اعمال نی و بد( باشد، »...



تخصصای لذا کمیته فقهی 1«.ما آن را به حساب خواهیم آورد...

تواناد ای حساابداری، مای وابسته به هییت تادوین اساتاندارده

هاای معیارهایی را برای تعیاین حادود مجااز اقاالم و فعالیات

مختل ایجاد نماید.

مشاهوری در گزارشاگری ماالی باا رویکارد هیچ نویسنده

اسالمی، در پذیرش مفهوم احتیاا ساخنی باه میاان نیااورده

طرفی در ایجاد است. یکی از نویسندگان دلیل این سکوت را بی

هاای بارای شاناخت کمتار از واقاع درآماد یاا ارزش ای زمینه

ها دانسته است. این امر شاید به مبناای زکاات وخماس دارایی

تری منجر شود. پایین

گیری، از واحاد پاولی اساتفاده مالی برای اندازه گزارشگری

گیری در رویکرد اسالمی کند. پول به عنوان ی واحد اندازه می

ه شادن آن، داشاتن ویژگای پذیرفته شده است و علت پذیرفتا

ارزشی مثل طال و نقره به عنوان ذخیاره ارزشای اسات. واحاد

گیااری پااولی دارای دو کاسااتی عمااده اساات. نخساات، اناادازه

حسابداری تنها اطالعات قابل سانجش در شارایط اساتفاده از

گیرد و هرگونه مسائل مرتبط دیگار، ممکان پول را در نظر می

کننادگان اطالعاات نادیاده هاست توسط حسابدار برای استفاد

(. دوم، باوجود این واقعیت 0333گرفته شود)الکساندر و بریتون،

که قدرت خرید پول معموال در طول زمان به دلیل تورم ابت و

گیری پولی بر اصل بات، پایدار نیست، لیکن فرض واحد اندازه

(.0113استوار است)ناپیر،

گیاری در شارایط استفاده از پول باه عناوان واحاد انادازه

تورمی از دیدگاه اسالمی مورد تردید است، چراکه پول قادر باه

باشاد کارکرد عادالنه و صادقانه به عناوان واحاد حسااب، نمای

( در مورد باات و پایاداری قادرت 0334(. خان )0113)ناپیر،

کند که این مفهوم ذاتا با اصول اسالمی تنااق خرید اظهار می

گیری، باعث ایجااد مبناای ن واحد اندازهعنوا دارد، چون پول به

های آتی غیر منصفانه و ی منبع غیرقابل اعتماد برای پرداخت

دهاد. انصافی در باین خاود ساوق مای شود و مردم را به بی می

بعبااارتی تعاادیل از باباات تااورم در گزارشااگری مااالی، جهاات

شود نیاز است ای که از وام دهنده می پیشگیری از سوء استفاده

از طرفی دیگر، این تعدیل ممکن است مشامول رباا گاردد و و

باشد. صحیح نمی

آنهاا توان می وجود دارد که گوناگونی گیری اندازه های نظام

آنها متمایزکننده ویژگی ترین . مهم گرفت بکار را در حسابداری

«جااری ارزش» یا« تاریخی شده تمام بهای» براز یکدیگر، اتکا

کاربست نظام بهای تمام شاده تااریخی نیاز در رویکارد . است

(، حمیااد و 0330اسااالمی مااورد تردیااد اساات. گمبلینااگ)

( اظهار 0119( و سلیمان)0334(، گمبلینگ)0339همکارانش)

هاای های تاریخی از ارزش داشتند که بهتر است به جای ارزش

جاری استفاده گردد؛ چرا که محاسبه واجبات مالی اسالمی نیاز

های جاری دارناد. ماا معتقادیم در چاارچوب نظاری ه ارزشب

توان با اولویات دادن باه گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی می

ارزش جاری نسبت به بهای تمام شده تااریخی، هام از رعایات

اصول ارزشگذاری واجبات مالی اسالمی اطمینان حاصال نماود

رای ای منصاافانه از اطالعااات مااالی را باا هاام بتااوان ارائااه

کنندگان به همراه داشت. استفاده

عقالنیاات اقتصااادی و اصااول حاصاال از آن بااه افشااای

شود که ممکن اسات بهتارین تشاریح هایی رهنمون می فعالیت

باشاد و بارای دساتیابی باه « گویی فردی پاسخ»ی معیار برپایه

گویی، افشاای محادودی از اطالعاات ماالی الزم و چنین پاسخ

(. در مقابل به این نکته اشاره 0111یلت، کافی است)بایدون و و

« گویی اجتماعی پاسخ»شود که در اسالم تمرکز بر شکلی از می

و افشای کامل اطالعات حسابداری قارار دارد. بایادون و ویلات

گویی اجتماعی و افشاای کامال، ( اعتقاد دارند که پاسخ0111)

ه های واحدهای تجاری اسالمی است. با توجاه با مبنای گزارش

های جاری، بخشی از گزارش نظر آنان، ترازنامه بر مبنای ارزش

ی اساالمی مورد نیاز برای واحدهای تجاری است که در جامعه

هاای کنند. جایگاه سود و زیاان بایاد باه یادداشات فعالیت می

تو یحی تنزل یابد، زیرا سود و زیاان موجاب تقویات گارایش

ی اساالمی ی جامعهشود و در نتیجه برا مردم به سود مفر می

ا ر منفی دارد. به جای ساود و زیاان، بایاد ارزش افازوده ارائاه

گاویی شود، زیرا خصوصیات توزیعی صورت ارزش افزوده، پاسخ

تواننااد باارای کنااد. کارکنااان ماای در اسااالم را پشااتیبانی ماای

تأ یرگذاری بر واحدتجاری در مواردی مانند پاداش، تا حدودی

ی ستفاده کنناد. عاالوه بار این،جامعاه از صورت ارزش افزوده ا

اسالمی نیز می تواند برای مجبور سااختن یا واحاد تجااری

افازوده برای توجه بیشتر به مسیولیت اجتماعی از صورت ارزش

که صورت سود و زیان چنین توانایی ندارد.در حالی استفاده کند

ما معتقدیم در گزارشگری مالی با رویکرد اساالمی صاورت

تواناد اطالعااتی در ماورد توزیاع اروت باین فزوده میارزش ا

های مختل جامعه ارائه کند و عملکرد شرکت را با توجه بخش

نفعان نشان دهد در نتیجه سیاسات آگاهاناه به منافع تمام ذی

توزیع مجدد روت و انتقال منابع بین گروه های مختل جامعه

کااملی از بایسات افشاای کاافی و کند، لایکن مای را تقویت می

رعایت و تطبیق معامالت و درآمدهای واحدتجاری با شریعت و

تفکی معامالت احتمالی ممنوع و یا مغایر با اصول شاریعت و

های اجتماعی واحد تجااری در برابار همچنین انجام مسیولیت

تمام ذینفعان و ذیحقان صورت گیرد.



هااای براساااس توصاای و تحلیاال صااورت گرفتااه، مولفااه

0ظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی در نمودارچارچوب ن

گردیده است. پیشنهاد

پژوهششناسی روش -3های ترکیبی گیری از روش تحقیق حا ر تالش دارد با بهره

ی مفاهیم نظری گزارشاگری ماالی اساالمی به کش و توسعه

هااااای تفساااایری، انتقااااادی، بپااااردازد. بنااااابراین روش

کاوش شواهد تاریخی( در این تحقیق به کار ساختاری)برحسب

گرفته شده است. این تحقیق به لحااظ طباع و ماهیات آن در

مراحل مختلفی به شرح زیر اجرا شده است:

مطالعة مبانی نظری: در این مرحله به شرح آنچاه در -ال

بخش دوم گذشت، تحقیقات انجام شده در حوزة حساابداری و

امعه اسالمی و سایرگزارشگری مالی مورد نیاز ج

مباحث نظری مناسب با ویژگیهاای محیطای ایان جامعاه

مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه، عوامل کلیدی مبتنای

بر مبانی نظری و پژوهشی که به نظر پژوهشاگر باا ویژگیهاای

ی اساالمی ساازگار محیطی گزارشگری مالی مورد نیاز جامعاه

فشـاا

ود س

یعوز

ی تنگ

گو چ

وب

کسوه

نحت

عاطال

ی اشا

اف (

ملهزج

ا

فصار

و مع

منابت

ورص

ت

ور ص

وه(

ودفز

ش ارز

اك

كي تف

و و

بعمنا

ف صار

مو

ت ریع

ش با

بقطا

مآن

با ر

غایم

.

هدف اصلي

مخاطبانويژگیهاي اصلي

اطالعات

نظام اندازهگیري

مؤلفههاي

کلیدي

سخ پا

درت

لوياو

ي

گوي

ن فعا

ذين و

انحق

ذي

وطمرب

و انه

صف من

ائهار

دن

بو

يجار

ش ارز

ر د ب

كي تا

ي،پول

غير و

يپول

د واح

رويكرد مبنا:

با رویكرد اسالمی مؤلفههای چارچوب نظری گزارشگری مالی -2نمودار

مالي با رويكرد اسالمي نظري گزارشگري چارچوب

پاسخگويي اسالمي

ي ها

ردندا

ستان ا

دوير ت

ي درع

شت

هيئت

ظارو ن

ت رك

شام

يمال

ي گر

رشگزا



ها سؤاالت کلیدی قابل درج است استخراج گردید تا بر اساس آن

در پرسشنامه جهت نظر خواهی خبرگان طراحی گردد.

نظاار خااواهی عمااومی از خبرگااان: در ایاان مرحلااه از -ب

تحقیق، از روش تحقیق دلفی کاه یا مادل معتبار عملای و

شاود شناخته شده برای نظر خواهی عمومی است، استفاده می

کلیادی یا نظاام (. در این مرحلاه مفااهیم 9)نمودار شماره

.شود گزارشگری مالی بر مبنای اجماع خبرگان شناسایی می

در تحقیق به شیوه دلفی، نمونه مورد مطالعه باید به نحوی

انتخاب شود تاا افاراد متخصا و خباره در مو اوع تحقیاق،

موسوم به اعضای گروه دلفی به عنوان نمایندگان جامعه ماورد

نظر در نظرسنجی نقشی اساسی ایفا نمایند. باه هماین جهات

مناساب گیری تصادفی برای انتخاب این افاراد های نمونه روش

نظار از ها اشخاص صااحب باشد، بلکه در این قبیل پژوهش نمی

شاوند. طریق بررسی دانش و تجربیاتی که دارناد انتخااب مای

نظاران هایی است که صاحب مبنای انتخاب این افراد نیز ویژگی

اند. به نظار روش دلفی برای اعضای گروه دلفی روری شمرده

در دلفی، گروهای (، ی گروه متخص 0371هارمن و پرس )

های مختل در آن شرکت داشاته و هستند که نمایندگان گروه

از افرادی تشکیل شده باشند که علم و آگاهی عمیق و وسایعی

نفار 001در زمینه تحقیق دارند. با توجبه به ویژگیهای مذکور،

از متخصصین و خبرگان واجد شرایط، شامل گروههای زیر و به

د:انتخاب شدن 0شرح جدول

اعضای هییت علمی گروههای حساابداری و مادیریت (0

های تهران با تاکید و تمرکز بر دانشگاه ها مالی دانشگاه

آزاد اساالمی علاوم و تحقیقاات، هاای شامل دانشاگاه

تهااران، عالمااه طباطبااایی، تربیاات ماادرس، الزهاارا،

شهیدبهشااتی، علااوم اقتصااادی و امااام صااادق)ع(، در

ساسای نظیار دارا باودن انتخاب این اعضا معیارهاای ا

درجه دکترا در یکی از رشتههای حسابداری و مدیریت

مالی، ساابقه تادریس در دروس تخصصای دورههاای

کارشناسی ارشد و دکتارا باا اولویات دادن باه دروس

تیوری و مباحث نظری مرباو باه گزارشاگری ماالی

مورد توجبه ویژه قرار گرفتند.

(0911فرآیند اجرای روش دلفی )طبیبی و همکاران، -9نمودار شماره

استخراج مؤلفههای الگو

از پژوهش

توجبه به تجارب موجود

مرور بر پژوهشهای قبلی

پیشنهاد الگوی اوبلیهتدوین پرسشنامه

نظرخواهی

یافتن خبرگان و

متخصصین

اجرای نظرخواهی از خبرگان و

متخصصین

استخراج نتایج و اعمال

اصالحات در پرسشنامه

اجماع در

پاسخها؟

استخراج نتایج و نهایی

ساختن الگو

بله

خیر



حسااابداری، ی تاادوین اسااتانداردهای اعضااای کمیتااه (0

کمیته آموزش و تحقیقات، کمیته فنی و هییت عامال

سازمان حسابرسی و همچنین مشااوران و مادیران باا

و سابقه ایان ساازمان بعناوان افارادی کاه در تادوین

و حسابرساای انتشااار اصااول و ااوابط حسااابداری

باشند. نظر می متخص و صاحب

حسااابداران رساامی شاااغل بااه لحاااظ آشاانایی بااا (9

ی مالی، از آنجا که فعالیت در تجزیه و تحلیل گزارشگر

اطالعات مالی، بررسی و قضاوت در خصوص کیفیات و

های مالی دارند از جملاه افاراد خبرهاای اعتبار صورت

توان برای رسایدن باه اجمااع، از آراء و هستند که می

نظرات این گروه استفاده قابل اتکایی به عمل آورد.

عاالوه بار دارا باودن حسابداران رسمی غیرشاغل کاه (4

تخصاا الزم در بااااب قضااااوت کیفیااات و اعتباااار

های مالی به دلیل مناصاب مادیریتی واجرایای صورت

خود با تهیه و ارائه گزارشگری مالی و مساائل مارتبط

آن هاام سااروکار دارنااد، بااه عنااوان چهااارمین گااروه

باشند. متخص از اعضای گروه دلفی می

های خبرگان گروه -1جدول

شرح گروهتعداد

)نفر(

اوبلاعضای هیأت علمی گروههای حسابداری و

مدیریت مالی دانشگاهها41

01 مدیران و مشاوران ارشد سازمان حسابرسی دوم

91 حسابداران رسمی شاغل سوم

91 حسابداران رسمی غیرشاغل سوم

121 جمع

با توجه به اینکه هدف اصالی تحقیاق، کشا و شناساایی

های کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی باا رویکارد مولفه

هاای کلیادی اسالمی است، بر اسااس عوامال اصالی و مولفاه

مبتنی بر مرحله اول تحقیق، بارای کساب 9پیشنهادی نمودار

ای نظر خبرگان در خصوص مو وع مورد پاژوهش، پرسشانامه

سوال تدوین و بین ایشان توزیع گردید. خبرگاان باا 04حاوی

هاای مطروحاه و اظهارنظر موافق یا مخاال در ماورد پرساش

هااا، نظاار بااه هریاا از پرسااش 3تااا 1اختصاااص امتیااازی از

های کلیادی پیشانهادی اعاالم تخصصی خود را در مورد مولفه

نمودند. عالوه براین در پرسشانامه ماذکور از پاساخ دهنادگان

سته شده بود پس از اعالم نظر موافق یا مخال در خصوص خوا

عامل پیشنهادی، نظر خود را در مورد و عیت عامل مربوطه در

چارچوب نظری گزارشگری مالی فعلی اعالم نمایناد تاا از ایان

طریق زمینه مناسبی برای مقایسه و ارزیاابی و اعیت موجاود

و اع مفاهیم نظری گزارشاگری ماالی کشاور و فاصاله آن باا

دهناده باا اختصااص مطلوب فراهم شود. در این ارزیابی پاساخ

ی فقدان آن عامل در و عیت فعلی تاا امتیازی از صفر به منزله

ی تحقق کامل عامل مورد ارزیابی، میازان دهنده امتیاز نشان 3

دستیابی به عامل موردنظر را در مفاهیم نظری گزارشگری مالی

نمود. موجود اعالم می

آوری شده زیه و تحلیل اطالعات جمعتج -4هااای ایاان مطالعااه در مرحلااه دوم از طریااق توزیااع داده

آوری گردید و در تهیاه، اصاالح و پرسشنامه بین خبرگان جمع

نفار از 01تایید به منظور روایی پرسشنامه، از نظرات بایش از

نظااران اماار اسااتفاده شاد. بااه منظااور بررساای پایااایی صااحب

که نتیجه پرسشنامه نیز از آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید

حاکی از پایایی باالی پرسشنامه بوده است. 1/.3آزمون با

های آماری تحلیلی، باید باه نحاوی عمال در بخش آزمون

شد که تایید یا رد سواالت، شدت موافقت یا مخالفت، اجماع می

یا عدم اجماع در خصوص مو وع و در نهایت، ارزیاابی فاصاله

. بدین منظور و برای شد و ع موجود از و ع مطلوب روشن می

های مربو به هر ساوال اصالی دستیابی به این اهداف، پرسش

های زیر در مورد آنها طراحی و اجرا گردید. بندی و آزمون دسته

ای برای حصول اطمیناان از نظار نظار آزمون دوجمله (0

هااا در مااورد هاار یاا از موافااق یااا مخااال آزمااودنی

های زیرمجموعه سوال اصلی تحقیق. پرسش

ای، باه تفکیا نظارات موافاق و ی نموناه Tآزمون (0

مخال ، بارای آگااهی از شادت موافقات یاا مخالفات

خبرگان با مو وع مطروحه در هر پرسش.

ای بااه اساامیرنوف یاا نمونااه –آزمااون کولمااوگروف (9

تفکی نظرات موافق و مخال ، برای تشخی وجود یا

عدم وجود اجماع در بین خبرگان هر گاروه راجاع باه

مو وع مطروحه در هر پرسش.

زوجی برای مقایسه و ارزیابی و عیت موجود Tآزمون (4

های موافق به منظاور ارزیاابی فاصاله با میانگین پاسخ

طلوب. و ع موجود از و ع م

هاای کلیادی بنادی مولفاه آزمون فریدمن جهت رتبه (1

مورد تایید خبرگان.

ارائه شده است. 0الذکر در جدول های فوق خالصه نتایج آزمون



های آماری خالصه نتایج آزمون -2جدول

شماره

سؤال

عامل یا مؤلفه کلیدی

مربوط

تایید یا رد

سؤال شدت موافقت یا مخالفت

اجماع یا عدم اجماع در

خصوص شدت موافقت

ارزیابی وضعیت

موجود

آزمون

ای دوجمله tآزمون

t 1.64

میزان موافقت یا

مخالفت

-آزمون کولموگروف

ای اسمیرنوف یک نمونه

زوجی Tآزمون

مقایسه با موافقین

0

هدف اصلی:

گویی اولویت در پاسخ

دار تفاوت معنی اجماع موافقت شدید 14.109 موافقت

دار تفاوت معنی اجماع موافقت شدید 22.281 موافقت 0



1

مخاطبان:

ذیحقان و ذینفعان

دار معنیتفاوت اجماع موافقت شدید 17.653 موافقت

دار تفاوت معنی اجماع موافقت شدید 29.237 موافقت .



ویژگی اصلی کیفی 3

اطالعات:

منصفانه ارائه




دار تفاوت معنی عدم اجماع موافقت شدید 10.989 موافقت اولویت ارائه منصفانه 00

دار تفاوت معنی عدم اجماع موافقت شدید 10.798 موافقت واحدپولی و غیرپولی 09

04 گیری: ارزش نظام اندازه

منصفانه



دار تفاوت معنی اجماع موافقت شدید 20.493 موافقت .0

07

افشای کافی و کامل در

راستای سودمندی در

ارزیابی ایفای مسیولیت

گویی پاسخ







ارائه اطالعات مربو به 09

الزامات شرعی





های کلیدی با توجه به کسب اجماع عمومی در مورد مؤلفه

مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی، حال سؤال

دهندگان کدام مؤلفه کلیدی از این است که از نظر پاسخ

اولویت باالتری برخوردار است؟ به عبارت دیگر، اولویت هری

گیرد. قرار میای های مورد اجماع خبرگان در چه رتبه از مؤلفه

برای این منظور از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شده

آمده است. 4است که اولویت موردنظر خبرگان در قالب نمودار

های تحقیق بیانگر این واقعیت است که خبرگان یافته

ای گزارشگری مالی در ایران، درباره موارد دانشگاهی و حرفه

قاد دارند که: نظر و اعت مشروحه زیر اتفاق

گویی در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بر پاسخ (0

گیری چارچوب مفهومی مبتنی بر سودمندی در تصمیم

جهت اهداف گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی و

تر است. کنندگان مسلمان، مناسب استفاده

کنندگان گزارشگری مالی با رویکرد ی استفاده دامنه (0

باشد، لذا شامل ذیحقان و ذینفعان میتر و اسالمی گسترده

های محیط زیست و سایر مخلوقات که به نوعی از فعالیت

گذارند، پذیرند یا تأ یر می واحدتجاری اسالمی تأ یر می

حسب رورت، جزو ذینفعان گزارشگری مالی واحدتجاری

گیرند. بدین ترتیب: اسالمی قرار می

بایست ی میدر گزارشگری مالی واحدتجاری اسالم -0-0

اطالعاتی مبنی بر سودمندی در ارزیابی ایفای

گویی، با دربرگرفتن کلیه ذینفعان به مسیولیت پاسخ

طور عادالنه ارائه گردد.

گویی سودمندی در ارزیابی ایفای مسیولیت پاسخ -0-0

اجتماعی در گزارشگری مالی واحد تجاری اسالمی،

یت نسبت به پاسخ گویی فردی، از اهمیت و اولو

بیشتری برخوردار است.

خصوصیات کیفی اطالعات چارچوب مبتنی برسودمندی (9

گیری یا همان مفاهیم نظری گزارشگری مالی در تصمیم

کنندگان گویی به نیازهای استفاده مرسوم، جهت پاسخ

مسلمان مناسب نیست.

کنندگان گویی استفاده نظر به ایفای مسیولیت پاسخ -9-0

شریعت، ارزیابی دقیق و مسلمان نسبت به احکام

ها، بدون در نظر گرفتن ویژگی کیفی صحیح دارایی

احتیا ، روری است.

ویژگی کیفی ارائه منصفانه در گزارشگری مالی -9-0

واحدتجاری اسالمی از رورت و اهمیت قابل توجهی

برخوردار است.

نظام گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی بایستی ارزش (4

یری از ارزش عادالنه و جاری اقالم منصفانه که تصو

گیری خود باشد را به عنوان معیار اندازه صورتهای مالی می

انتخاب نماید. همچنین این گزارشگری مالی نبایستی صرفا

تواند گیری بر اساس واحد پولی محدود گردد و می به اندازه

گیری برحسب واحدپولی منابع و تعهداتی که قابلیت اندازه

ند، نیز شامل گردد. را ندار

بایست افشای در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی، می (1

گویی کافی و کامل در خصوص ایفای مسیولیت پاسخ

گیرد. همچنین ارائه اطالعات زیر موجب افزایش صورت

گویی گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی ظرفیت پاسخ

گردد: می

های الیتارائه اطالعات مربو به تأ یر فع -1-0

واحدتجاری بر محیط.

ارائه اطالعات مربو به چگونگی کسب و توزیع -1-0

روت بین ذینفعان.

های واحدتجاری بر افشای تأ یر اجتماعی فعالیت -1-9

جامعه.

ارائه اطالعات مربو به رعایت الزامات شرعی. -1-4

افشای ماهیت و دالیل انجام معامالت احتمالی -1-1

الزامات شرعی و نحوه و محل مصرف منابع مغایر با

ها. حاصل از آن

های مرحله اول تحقیق که بر اساس مطالعه، بنابراین، یافته

تحلیل و تفسیر مبانی نظری گزارشگری مالی در کشورهای

های کلیدی مفاهیم نظری اسالمی صورت گرفت و مؤلفه

پیشنهاد 9گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی را در نمودار

بی نمود در گام دوم در معرض نظر گروه خبرگان نظری و تجر

نظر و اجماع خبرگان قرار گرفت والگوی پیشنهادی با اتفاق

مورد تایید قرار گرفت.

بحثگیری و نتیجه -5

در رویکرد اسالمی، حسابداری واجد ابعاد دنیوی و اخروی

گویی در بعد گویی اسالمی است. این پاسخ و مبتنی بر پاسخ

گویی اجتماعی گویی نفس و در بعد دنیوی پاسخ اخروی، پاسخ

را در بردارد که وجه تمایز آن اولویت منافع اجتماعی بر منافع

ی با رویکرد فردی است. در چارچوب نظری گزارشگری مال

گویی است. کسب سود و افزایش اسالمی، هدف اصلی پاسخ

ی تر است نحوه گردد لیکن آنچه مهم روت در اسالم نفی نمی

باشد. چارچوب مفهومی کسب سود و چگونگی توزیع آن می

گویی در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بر مبتنی بر پاسخ

گویی هدف پاسخ گیری با اولویت دادن سودمندی در تصمیم

تجاری اسالمی و جهت اهداف گزارشگری مالی واحد

تر است. کنندگان مسلمان، مناسب استفاده



هااای اقتصااادی، محااور و پایااه چااارچوب نظااری تیااوری

گزارشگری مالی مرسوم است و این چارچوب به طور کامال بار

های گذارد و صرفا بر جنبه نقش اجتماعی حسابداری صحه نمی

تاکید نموده است تا حدی کاه تعهاد گزارشاگری اقتصادی آن

دهی باه دهی به جامعه، به سطح حساب مالی را از سطح حساب

کننادگان ی استفاده منافع واحد تجاری تقلیل داده است. دامنه

گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی، شامل ذیحقاان و ذینفعاان

نوعی باشد، لذا جامعه، محیط زیست و سایر مخلوقات که به می

پذیرناد یاا تاأ یر های واحدتجاری اسالمی تاأ یر مای از فعالیت

گذارند، جزو ذینفعان گزارشگری مالی واحدتجاری اساالمی می

گیرند. قرار می

های کیفای با توجه به نتایج تحقیق در این مورد که ویژگی

اطالعااات چااارچوب نظااری گزارشااگری مااالی مرسااوم جهاات

ناسب نیست، با درنظر گرفتن گویی به ذینفعان مسلمان م پاسخ

ویژگی کیفی ارائاه منصافانه باه عناوان ویژگای کیفای اصالی

توان این نقیصه را برطرف نمود. بدیهی است ارائاه اطالعات، می

تر و نگاه عادالناه نسابت گیری دقیق منصفانه اطالعات، با اندازه

گاویی مفیاد و تواند در راستای هدف پاسخ به کلیه ذینفعان می

باشد. مو رتر

گیری مبتنی بر ارزش منصفانه، افشای اطالعات نظام اندازه

در خصوص نحوه کساب و چگاونگی توزیاع ساود و همچناین

ها و مناابع و مصاارف افشای تطبیق یا مغایرت احتمالی فعالیت

تواناد منتهای باه هادف های واحدتجاری مای حاصل از فعالیت

گردد. در این غایی گزارشگری مالی اسالمی؛ یعنی پاسخگویی،

تواناااد باااه افااازوده مااای راساااتا اساااتفاده از صاااورت ارزش

کنناادگان مساالمان در ارزیااابی ایفااای مساایولیت اسااتفاده

گویی واحد تجاری اسالمی کم نماید. پاسخ

هایی که در اجرای تحقیق وجود داشت و در اهم محدودیت

تفسیر نتایج آن مورد توجاه قارار گرفتاه اسات باه شارح زیار

باشد: می

های مالی از نظر به گستردگی فصل شناخت در صورت

شش فصل مفاهیم نظری گزارشگری مالی مرسوم؛ شامل

مراحل شناخت، معیارهای شناخت، فرآیند شناخت و سایر

موارد آن، تحقیق حا ر به این فصل از مفاهیم نظری

های گزارشگری مالی نپرداخته است. در سایر فصول نیز مولفه

رد تحقیق قرار گرفته است و جزئیات آنها را ها مو اصلی آن

گردد. شامل نمی

که روش دلفی مستلزم طی کردن فرآیندی با توجه به این

طوالنی است و گاه تکرار برخی از مراحل این فرایند رورت

دهندگان به ویژه مدیران و یابد و از سوی دیگر پاسخ می

تخصی متخصصین معموال با محدودیت وقت مواجه هستند،

زمان کافی از سوی ایشان و مشارکت آنان در فرایند تحقیق

باشد که ا رات این یکی از مشکالت این قبیل تحقیقات می

آوری و تکمیل پرسشنامه آشکار مو وع در مراحل جمع

های توان از آن به عنوان یکی از محدودیت گردد. لذا می می

تحقیق نام برد.

ظری گزارشگری مالی تحقیق حا ر در خصوص مفاهیم ن

کلیه واحدهای تجاری اعم از اینکه در بخش خصوصی یا

عمومی فعالیت نمایند صورت گرفته است. بدین ترتیب نتایج

این تحقیق معطوف به مفاهیم نظری گزارشگری مالی

واحدهای انتفاعی است لیکن عمدتا در مورد واحدهای

غیرانتفاعی هم قابل تعمیم است.

براساس مطالعه انجام شده و نتایج حاصل از اجرای

توان به عنوان پیشنهاد جهت ارتقاء نظام پژوهش، مواردی را می

گزارشگری مالی ویژه جوامع اسالمی ارائه نمود. برخی از از این

ای برای و ع نکات به عنوان پیشنهاد به مراجع قانونی و حرفه

زم و برخی دیگر به اصول و وابط و تدوین استانداردهای ال

عنوان پیشنهاد به مراجع دانشگاهی و پژوهشی جهت اجرای

های بیشتر در آینده ارائه می گردد: پژوهش

ای با توجه به نتایج تحقیق به مراجاع قاانونی و حرفاه (0

مساایول تاادوین مفاااهیم نظااری و اسااتانداردهای

حسابداری و گزارشگری مالی کشور به ویاژه ساازمان

عه حسابداران رسمی کشور، پیشنهاد حسابرسی و جام

گردد نسبت به بررسای جاامع و تادوین چاارچوب می

نظری و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی با

رویکرد اسالمی اقدام نمایند.

بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، به مراجاع قاانونی و (0

ای تااادوین اصاااول و اااوابط حساااابداری و حرفاااه

شود جهت ارتقااء ساطح د میگزارشگری مالی پیشنها

مندی گویی در گزارشگری مالی من بهره افشا و پاسخ

های کلیادی معرفای شاده در ایان پاژوهش، از مولفه

ی مبنای های نسبت به طراحی و ابداع صورت یا گزارش

بر شیوه کسب روت و چگاونگی توزیاع اروت اقادام

نماینااد. باادیهی اساات پژوهشااگران دانشااگاهی نیااز

ر این مهم تالش کنند. توانند د می

بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، به مراجاع قاانونی و (9

ای تااادوین اصاااول و اااوابط حساااابداری و حرفاااه

شود جهات ارتقااء نظاام گزارشگری مالی پیشنهاد می

هاای جااری، گزارشگری مالی، اطالعااتی نظیار ارزش

اطالعاات غیرپاولی، ارزش افاازوده ایجااد شاده، لاازوم

نیافته و مواردی از این قبیال تحققشناسایی سودهای



را جزء اطالعات روری برای افشا در گزارشگری مالی

به شمار آورند.

با توجه به نتایج تحقیق به سازمان حسابرسای کشاور (4

شود با تشکیل هییت نظارت شرعی از نظر پیشنهاد می

و مشارکت ایشان در تدوین و تطابق اصاول و اوابط

ای گزارشگری مالی با اصول و حسابداری و استاندارده

الزامات شرعی، استفاده نماید.

تواننااد مبنااای مطالعااات و هااای ایاان مطالعااه ماای یافتااه

ی حسااابداری و هااای بعاادی جهاات ارتقااای حااوزه پااژوهش

گزارشگری مالی اسالمی قرار گیرند. عالوه بر ایان بادیع و ناو

هاای بودن این حوزه از پژوهش در کشاور و همچناین چاالش

ابزارهای پولی و مالی ی بداری موجود در عمل و در توسعهحسا

تر کاردن های بیشتر را برای غنی اسالمی جدید، انجام پژوهش

نماید. ادبیات حسابداری و گزارشگری مالی در کشور ایجاب می

تاوان بارای تحقیقاات آتای بر این اساس مو وعات زیر را مای

ارشاد و ی پیشنهاد نمود تاا باه تناساب در ساطوح کارشناسا

دکتری مورد توجه و مداقه اساتید و دانشاجویان مرباو قارار

گیرند:

انجاام تحقیقااات الزم باارای تکمیال و تاادوین الگااوی (1

تفضیلی چارچوب کلی طراحی شده در ایان مطالعاه و

آزمون آن.

انجام تحقیق مشابه در باب شناخت در مفاهیم نظاری (.

گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی.

العات تطبیقی برای مقایسه و اعیت موجاود انجام مط (7

نظام حسابداری و گزارشاگری ماالی کشاور باا ساایر

جوامع اسالمی.

انجااام مطالعااات بنیااادی در خصااوص نقااش و غایاات (1

حسااابداری و توسااعه مفاااهیم نظااری حسااابداری و

هاای هاا و چاالش گزارشگری مالی با توجه باه بحاران

موجود در حسابداری و گزارشگری مالی.

بررسای و ارزیااابی اساتانداردهای فعلاای حسااابداری و (3

گزارشااگری مااالی ایااران از منظاار ایفااای مساایولیت

گویی. پاسخ

های مالی موجود از نظر تطبیاق بررسی کفایت صورت (01

با ابزارهای مالی اسالمی مانند انواع صکوک استصاناع،

اجاره و غیره.

منابعفهرست قرآن مجید *

هااای تیااوری(. »0910الااه. ) قفی،علاای. صاایدی، حجاات *

مطالعاات ، «هنجاری، پلی بین واقعیت و غایت حساابداری . 0. شماره حسابداری

الادین؛ ملکای، محمدر اا؛ دلگشاایی، طبیبی، سایدجمال *

نامه، رساله، پروژه پژوهشای و (. تدوین پایان0911بهرام. )

مقاله علمی. تهران: انتشارات فردوس.

(. ارائاه مادلی بارای گزارشاگری 0917اله. ) حجتصیدی، *

ناماه دکتاری ی کشورهای اسالمی، پایان مالی بازار سرمایه

حسابداری. دانشکده مدیریت و حسابداری. دانشگاه عالماه

طباطبایی.

دکتارین حساابداری جمهاوری "(. 0930نجفی، ابراهیم. ) *

، تهران: اندیشکده یقین."اسالمی ایران

از 0930اسااااافند 01بی شاااااده ویکیپااااادیا. بازیاااااا *http://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_population

* AAOIFI (2010), Accounting, Auditing and

Governance Standards for Islamic Financial

Institutions, Manama: AAOIFI Publication.

* Abdel-Magid, M. F. (1981). “The Theory of Islamic Banking: Accounting Implications”. International

Journal of Accounting, Vol. 17, No. 1, pp. 79-102.

* Alexander, D. and Britton, A. (1999). Financial

Reporting. London: International Thomson Business

Press.

* Al-Hashim D. and J. Arpan (1992). International

Dimensions of Accounting. 3rd edition. PWS-Kent

Publishing Co.

* Anderson, S., Cavanagh, J. (2000). Top 200: the rise

of global corporate power, Washington: Institute for

Policy Studies.

* Baydoun, N. and Willet, R.( 2000). “Islamic Corporate reports”, Abacus, 36(1): 21-91.

* Financial Accounting Standards Board, (2010),

Statement of Financial Accounting Concepts No.8,”

The Objective of General Purpose Financial

Reporting”, and” Qualitative Characteristics of

Useful Financial Information”.

* Gambling, T. and Karim R. (1991). Business and

Accounting Ethics in Islam. London: Mansell

Publishing Limited.

* Gray , RH, Owen D, and Maunders K. (1988),

“Corporate Social Reporting: Emerging Trends in

Accountability and the Social Contract, Accounting, Auditing and Accountability Journal¸ Vol. 1, No.1,

pp.6-16.

* Hameed, S. and Yaya, R (2005). “Emerging Issues in

the Objectives and Characteristics of Islamic

accounting for Islamic Business Organizations”, Malaysian Accounting Review, July Vole 4, No.1.

* Hamid, S., Craig, R. and Clarke, F. (1993). Religion:

A Confounding Cultural Element in the International Harmonization of Accounting. Abacus, Vol. 29, No.

2, pp. 131-148.

http://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_population

http://en.wikipedia.org/wiki/Muslim_population



* Ijiri, Y. (1983). On The Accountability-Based Conceptual Framework. Journal of Accounting and

Public Policy, Elsevier Publishing Co. Inc.

* International Accounting Standard Board (IASB),

(2013). “A Review of Conceptual Framework for

Financial Reporting.” Discussion Paper (July, 2013).

* Khan, M.A. (1994). Accounting Issues and Concepts

for Islamic Banking. Ins.

* Lewis, M. (2001). “Islam and Accounting”. Accounting Forum, Vol. 25, No. 2, pp. 103-127.

* Mattessich, Richard,(1995). Critique Of

Accounting.USA. Quorum Books.

* McMurtry, J. (1998). Unequal freedoms: the global

market as an ethical system. Toronto.

* Napier, C. (2007), Other Cultures, other

accountings? Islamic Accounting from past to

present, 5th Accounting History International

Conference, Banff, Canada, August 9-11

* Napier, C.( 2009 ). “Defining of Islamic Accounting: Current Issues and Past Roots”, Accounting History,

Feb-May 2009; 14, 1/2; Accounting & Tax

Periodicals, PP121.

* Perera, MHB (1989). “Towards a framework to analyze the impact of culture on Accounting”, The

International Journal of Accounting, Vol. 24, 1989,

pp42-56.

* Sulaiman, M., (2003), Testing a Model of Islamic

Corporate Financial Reports:some experimental

Evidence, IIUM, Journal of Economics and

Management, q(2).

* Sulaiman, M., 1997, Testing a Theory of Islamic

Corporate Reporting: The Case of Malysia, PH.D.

Thesis, University of Otago.

* Wallace, R.S.O. (1990). “Accounting in Developing

Countries” in RSO Wallace,John M Samuels and Richard J. Briston (eds), Research in Third World

Accounting, vol 1. 1990, JAI Press Ltd. London 1990

ها یادداشت

مالی معادل حسابداری )مالی( در نظر در این تحقیق گزارشگری .1

گرفته شده است.2 Accountor 3 Acountee 4. Accounting and Auditing Standards for Islamic

Financial Institutions (74)االنبیا، بنا حاسبین و إن کان مثقال حبة من خردل أتینا بها و کفى 5

14



بررسی اثر اعتبار تجاري و عمق مالی بر ميزان نگهداشت وجه نقد

قدرت اله طالب نيا دانشیار، دانشگاه آزاد اسالمی، واحد علوم و تحقیقات تهران

[email protected]

مریم مهدوي کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسالمی، واحدعلوم و تحقیقات تهراندانشجوی

[email protected]

چكيده

هدف از این پژوهش بررسی اثر اعتبار تجاری و عمق مالی بر میزان نگهداشت وجه نقد می باشد و به عبارتی بررسی می شود که

میاان نگهاداری وجاه آیا میان نگهداری وجه نقد در شرکتهای دارای اعتباری تجاری خوب و ضعیف تفاوت معناداری وجود دارد وآیا

نقد در شرکتهای با عمق مالی زیاد و کم تفاوت معناداری وجود دارد . این تحقیق از نوع توصیفی و همبساتگی اسات .ملمارو زماانی

کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانشامل جامعه آماری این تحقیق . می باشد 5831الی 5831تحقیق سالهای

می باشد .

که رابطه معکوس و معنی داری میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح 31نتایج این تحقیق نشان داد در سطح اطمینان

شود. در ها از سطح نگهداشت وجه نقد آن ها کاسته می نگهداشت وجه نقد آن ها وجود دارد، بطوریکه با افزایش اعتبار تجاری شرکت

میان عمق مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و سطح نگهداشت این تحقیق همچنین نشان داده شد که

.وجه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود ندارد

.اعتبار تجاری، عمق مالی، نگهداشت وجه نقد كليدي: هاي هواژ




مقدمه -1به دلیل اهمیت بسزایی تعیین میزان وجه نقد مورد نیاز

زیادی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام شده شرکت، تحقیقات

است . الزامی شدن تهیه صورت جریان وجه نقد در استاندارد

حسابداری، نشان دهنده اهمیت باالی وجه نقد شرکت در

تصمیم گیری های امتصادی است . این موضوع که شرکتها

چگونه سطح مناسبی را برای نگهداری وجه نقد، تعیین کنند

ی مختلفی مابل بررسی است. پیش از این مدل از دیدگاه ها

های شناخته شده ای از دیدگاه های کلی به بررسی و تبیین

. مدیریت وجه نقد به تقاضای وجه نقد این موضوع پرداخته اند

شرکت بستگی دارد. هدف از مدیریت وجه نقد آن است که با

محدود کردن وجه نقد در شرکت، ثروت سهامداران حداکثر

امروزه مدیریت وجه نقد و تعیین میزان وجه نقد مورد شود.

نیاز برای نگهداری و شناخت عوامل موثر بر آن مورد توجه

بسیاری از محققین مرار گرفته است و با توجه به وجود تورم و

هزینه فرصت از دست رفته شرکتها در پی آن اند که میزان

توجه به بهینه ای از وجه نقد نگهداری کنند.بطوریکه با

سیاستهای مالی، شرکت ها در پی جایگزینی برای وجه نقد می

باشند . تحقیقات مختلفی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام

شده است . این تحقیق با معرفی مفاهیم جدید از جمله مفهوم

عمق مالی ومفهوم اعتبار تجاری و بررسی اثر آنها و سایر متغیر

د ، پرداخته است و نسبت به های دیگر بر روی میزان وجه نق

سایر تحقیقات گذشته دارای نو آوری می باشد و به دلیل آنکه

تاکنون در این رابطه تحقیقی در ایران انجام نشده است لذا در

این تحقیق به تکمیل خالء تحقیقاتی در این زمینه پرداخته

ایم تا به این وسیله به مدیران، سرمایه گذاران و محققین در

ای استفاده بهینه از منابع نقدی خود در پروژه های راست

سرمایه گذاری و کاهش سطح وجوه نقد آزاد شرکت کمک

شود .

مبانی نظري و مروري بر پيشينه پژوهش -2

در ادبیات و متون حسابداری مدل هایی به توضیح تصمیم

شرکتها در خصوص نگهداری وجه نقد می پردازد که عبارتند

، 8، مدل جریان نقدی آزاد1، مدل سلسله مراتبی5از مدل موازنه

نظریه نمایندگی و نظریه عدم تقارن اطالعاتی، نظریه سنتی .

مدل موازنه -الف

این مدل بیان می کند که شرکت ها با مقایسه هزینه ها و

منافع نهایی حاصل از نگهداری وجه نقد، در خصوص سطح

نگهداری وجه نقد نگهداشت وجه نقد، تصمیم گیری می کنند.

از احتمال وموع بحران مالی می کاهد. همچنین احتمال از

دست رفتن فرصت های سرمایه گذاری در نتیجه عدم

دسترسی به وجه نقد کافی را نیز کاهش می دهد . اما نگهداری

وجه نقد،هزینه ای نیز دارد و آن هزینه فرصت از دست رفته

ت که در نتیجة سرمایه گذاری در دارایی های جاری اس

نگهداری وجه نقد ایجاد می شود.

نکته مهم این نظریه این است که سطح مطلوبی از وجه

نقد برای شرکت ها وجود دارد که در آن مدیریت با رویکرد

هزینه، نسبت به نگهداری -فعاالنه، بر اساس تحلیل منفعت

( . 1114، 4وجه نقد تصمیم گیری می کند)جانی و همکاران

مدل سلسله مراتبی -ب

( ارائه شد 5334طبق این مدل که توسط مایرز و مجلوف )

است، شرکت ها تأمین مالی از منابع داخلی شرکت را به

تأمین مالی از منابع خارجی که حساس به اطالعات است،

ترجیح می دهند. این نظریه بر مبنای این فرض مرار دارد که

امداران هستند . اگرمنابع افراد داخل شرکت آگاه تر از سه

داخلی شرکت، برای تأمین مالی سرمایه گذاری بهینه کافی

نباشد و عدم تقارن اطالعاتی نیز مانع شود،مدیران ممکن است

مجبور به صرف نظر کردن از پروژه های سود آور شوند. در این

حالت وجه نقد بسیار ارزشمند است و تنها فرصت برای انتشار

دست دادن ارزش بازار، زمانی رخ می دهد که سهام بدون از

عدم تقارن اطالعانی وجود نداشته باشد و یا بسیار کم

( 1151، 1باشد.)درابتز و همکاران

مدل جریان نقدي آزاد -ج

( ارائه شد و بیان می دارد 5336) 6این مدل توسط جنسن

کنند و که شرکت ها وجه نقد را تحت کنترل خود انباشته می

نمایند که ممکن است لزوما گذاری میتصمیمات سرمایه صرف

در راستای منافع سهامداران هم نباشد . جریان نقدی آزاد،

جریان نقدی است که مازاد برآنچه برای تأمین مالی تمام پروژه

ها با خالص ارزش فعلی مثبت که با نرخ هزینه سرمایه مربوطه

ع بین سهامداران و تنزیل می شود، بامی می ماند. تضاد مناف

مدیران در خصوص سیاست های های پرداخت سود سهام،

مخصوصا زمانی که سازمان ها وجه نقد آزاد مابل توجه ای

دارند، بیشتر است .

پرداخت جریان نقدی در مالب سود سهام به سهامداران ،

از مدرت مدیریت می کاهد و از سوی دیگر ممکن است در

رمایه توسط بازار های سرمایه، تحت صورت نیاز به تأمین س

کنترل و نظارت مرار گیرد.

نظریه نمایندگی -دمشکالت نمایندگی یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده

نگهداری وجه نقد شرکت ها است. هزینه های نمایندگی می

تواند در توجیه رفتار نگهداری وجه نقد توسط مدیریت به کار

نيا و مريم مهدوي اله طالب بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرت


کت می توان گفت هرچه اندازه شرکت روند. در مورد اندازة شر

بزرگتر باشد مدیریت اختیار بیشتری خواهد داشت . لذا

احتمال نگهداری وجه نقد مازاد افزایش می یابد . از سوی دیگر

در شرکتهای با بدهی پایین نیز انتظار می رود وجه نقد

بیشتری نگهداری شود، زیرا بدهی پایین سبب می شود که

بازار سرمایه مرار گیرند و اختیار مدیریت کمتر تحت نظارت

بیشتر می شود. انتظار می رود شرکتهایی که فرصت سرمایه

گذاری ارزشمند دارند و هزینه تأمین مالی خارجی آنها باالست،

دارایی های نقدی بیشتری نگهداری کنند، زیرا در صورت

کمبود وجه نقد، شرکت پروژه های با ارزش بیشتری را از دست

( 7،1118واهد داد. )دیتمار و دیگرانخ

نظریه عدم تقارن اطالعاتی -ه

این نظریه به حالتی اشاره دارد که یکی از طرفهای معامله

نسبت به دیگران دارای مزیت اطالعاتی است. در چنین حالتی

در امتصاد گفته می شود که اطالعات، نامتقارن است . در

اطالعات، نقش مهمی در مجموع می توان گفت عدم تقارن

میزان هزینه های تأمین مالی خارجی ایفا می نماید)احمد پور

(. عدم تقارن اطالعاتی تأمین مالی برون 5831و رسائیان،

سازمانی را مشکل می سازد . افراد برون سازمانی تمایل به

خرید اوراق بهاداری دارند که بیش از حد میمت گذاری نشده

ا عدم اطمینان های موجود) ریسک ( باشد و لذا متناسب ب

میمت اوراق بهادار را تعدیل می کنند آگاهی کمترتأمین

کنندگان مالی نسبت به مدیران اغلب به میمتی کمتر از وامع

(5334برای اوراق بهادارمنجر می شود .)مایرز و ماجلوف ،

نظریه سنتی -ياساس این نظریه بر این است که ساختار مطلوب سرمایه

ود دارد و می توان با استفاده از اهرم مالی، ارزش شرکت را وج

افزایش داد. در وامع این نظریه پیشنهاد می کند در اثر استفاده

بیشتر از بدهی، هزینه سرمایه ابتدا کاهش و سپس به علت

افزایش حقوق صاحبان سهام، افزایش پیدا می کند . و شرکت

ارای اعتبار تجاری خوب برای استفاده بیشتر از بدهی بایستی د

باشد تا بتواند ساختار سرمایه خود را مطلوب نماید .

انگیزه های نگهداری وجه نقد از مباحث و موضوعات با

دارایی های اهمیت در مدیریت بنگاههای امتصادی است زیرا

نقدی سهم زیادی در کل دارایی شرکت دارند . دیتامر و

بازار و نقدینگی بیش از اسمیت بیان کردند که جمع کل اوراق

درصد کل دارایی شرکت های آمریکایی می باشد . ازکان 55

می گوید در انگلیس نسبت نقدینگی به کل دارایی در سال

برای مثال، نقدینگی %درصد بوده است . 8/51، 5333و 5334

با درصد است. 51و 57،3در ژاپن، آلمان و فرانسه به ترتیب

بررسی ادبیات مربوط به نگهداری وجه نقد می توان انگیزه

های کلی برای نگهداشت وجه نقد را به پنج گروه کلی به شرح

کرد. زیر طبقه بندی

3انگيزه معامالتی *

انگیزه معامالتی بیشتر به دلیل هزینه بر بودن استفاده از

سایر دارایی ها )به جز وجه نقد( در انجام معامالت تجاری

است. انتظار می رود شرکتهایی که با هزینه معامالت بیشتری

روبرو هستند مبالغ بیشتری را از داراییها نقدی نگهداری

( معتقد است که شرکتها در فاصله زمانی 5386) 3نمایند. کینز

بین وموع مخارج تجاری و وصول عواید حاصل از فروش، نیاز به

نها به منظور پرداخت به نگهداری وجه نقد دارند . شرکتها نه ت

بستانکاران و انجام سایر پرداخت ها، بلکه به منظور انجام هزینه

و معامالت، امدام به نگهداری وجه نقد می نمایند .

انگيزه احتياطی *( 5386این انگیزه برای نگهداری وجه نقد توسط کینز)

مطرح شد و بیان می کند که شرکت ها به منظور مصون ماندن

ل ریسک های غیر مابل پیش بینی ناشی از کمبود وجه در مقاب

نقد، نیاز به نگهداری وجه نقد دارند که ناشی از نگرانی مدیریت

( معتقد است که شرکتهایی که 1114می باشد. ازکان )

موجودی های نقدی را برای مواجهه با ومایع پیش بینی نشده

أمین نگهداری می کنند و در صورتی که هزینه سایر منابع ت

مالی بسیار زیاد نباشد، برای تأمین مالی سرمایه گذاری های

قدی نگهداری شده استفاده می کنند.خود را از موجودی های ن

10انگيزه سفته بازي *( بیان می کند انگیزه سفته بازی 5386آنگونه که کینز )

ضعیف ترین انگیزه برای نگهداری وجه نقد در شرکت است.

نوعی واکنش به تغییر در میزان وجه نقد از این انگیزه در اصل

طریق تغییر در ارزش آن است و معموال نشان دهندة یک

عکس العمل مستمر در مقابل تغییرات تدریجی نرخ بهره است.

11انگيزه نمایندگی *

زمانی که حمایت از سهامداران خارجی ضعیف است، ارزش

پرداخات شرکت زمانی افزایش می یابد که شرکت، سود سهام

کند . یعنی فقط زمانی که حمایات از ساهامدار خاارجی ماوی

است که که وجه نقد نگهداری شده توسط مدیران، ارتباطی به

( 1117، 51ارزش واحد تجاری نداشته باشد.)کالچوا و لینز

13انگيزه مالياتی *( با مطالعه شرکت های 1116) 54فولی و همکاران

هداری می کردند، علت آمریکایی که مبالغ زیادی وجه نقد نگ

دیگری نیز جهت نگهداری وجه نقد یافتند. آنها دریافتند که

شرکت های که در معرض موانین مالیاتی و پرداخت مالیات

سنگین تر هستند، وجه نقد بیشتری نگهداری می کنند.



مدیریت وجه نقد نیز از دیگر مباحث اداره کارآمد

و گسترش شرکتها، بنگاههاست و با توجه به شرایط امتصادی

مدیریت وجه نقد از اهمیت به سزایی برخوردار است . مدیریت

وجه نقد به میزان تقاضا برای وجه نقد در یک شرکت بستگی

دارد. هدف مدیریت وجه نقد آن است که با محدود کردن وجه

نقد نگهداری شده، ثروت سهامداران حداکثر شود. وجه نقد

که بین هزینة نگهداری وجه نقد باید در سطحی نگهداری شود

و هزینه وجه نقد ناکافی تعادل برمرار شود. نوع و اندازة این

هزینه ها تا حدودی مختص به استراتژی مالی هر شرکت است.

(مدیریت وجه نقد ارزش شرکت راتحت 5835)عین آبادی،

تأثیر مرار می دهد.

میزان سطح نگهداشت وجه نقد نیز از اهمیت مابل توجه

ای برخوردار است، بطوریکه با افزایش میزان نقدینگی، ریسک

شرکت در بازپرداخت بدهی های سررسید شده کاهش می یابد

. بنابراین با کاهش ریسک، نرخ بازده مورد انتظار سرمایه

گذاران کاهش می یابد . از طرفی برخی مدیران که ریسک

گی کمتر، دهند با داشتن نقدینپذیری بیشتری دارن ترجیح می

از بدهی های جاری بیشترین استفاده داشته باشند. در این

حالت ریسک نقدینگی باال رفته و احتمال عدم توانایی بدهی

های سررسید شده افزایش می یابد که باال رفتن ریسک، بازده

مورد انتظار سرمایه گذاران افزایش یافته و بالطبع هزینه

سرمایه شرکت افزایش می یابد .

نتظار می رود که سطح نگهداشت وجه نقد در شرکت با ا

اندازه عوامل متعددی در ارتباط باشد. حاکمیت شرکتی،

ساختار سررسید بدهی ها، ارتباط با عملکرد شرکت، شرکت،

موسسات مالی، هزینه فرصت سرمایه سرمایه گذاری شده در

دارایی های نقدی، اهرم شرکت، سایر دارائی های نقدی،

تولید جریان های نقدی، درصد تقسیم سود، نسبت ظرفیت

سرمایه گذاری در دارایی های ثابت، تعداد سال هایی که

شرکت به عملیات خود ادامه داده است، عضویت در گروه

تجاری و کیفیت امالم تعهدی به عنوان عوامل تعیین کننده

. )حساس سطح نگهداشت وجه نقد شرکت ها معرفی شده اند

(5831،رسائیان،یگانه،جعفری

اعتبار تجاری نقش اساسی در فعالیت های تجاری هر

شرکتی دارد و اعتبار تجاری در شرکت نشان دهنده میزان

اعتماد تأمین کنندگان و اعتبار دهندگان به شرکت است و یک

ابزار تأمین مالی کوتاه مدت محسوب می شود. شرکتهای دارای

قد کاال و خدمات مورد اعتبار تجاری خوب بدون پرداخت وجه ن

نیاز خود را از تأمین کنندگان دریافت میکنند و بانکها و سایر

اعتباردهندگان با بررسی اعتبار تجاری شرکت امدام به اعطای

(51،1155تسهیالت می نمایند. )ونفنگ وو و همکاران

:سه نوع اعتبار وجود دارد به طور کلی

از سوی اعتبار مصرفی که رسمی یا بطور غیررسمی (5

داران، موسسات مالی و دیگران برای خرید مغازه

.گیرد کاالهای مصرفی در اختیار مردم عادی مرار می

اعتبار تجاری که مثال عرضه کنندگان مواد اولیه به (1

داران و آنها نیز به عمده فروشان و کارخانه

کنند . در عمل تمام مبادالت فروشان واگذار می خرده

خدمات و تجارت بر اساس اعتبار در بخشهای صنایع ،

شود و بنگاهها ممکن است بهره ناچیزی نیز انجام می

. برای تسویه حسابها مثال در مدت یک ماه بپردازند

اعتبار بانکی یا وام و اضافه برداشت که بانکها در (8

یک نوع اعتبار دهند اختیار مشتریان خود مرار می

. اعتبار به تولید کننده امکان پرکردن خالء است

زمانی بین تولید و فروش کاال و به مصرف کننده

. دهد امکان مصرف پیش از دریافت درآمد را می

اعتبارات بانکی و غیربانکی بخشی از عرضه پول را

دهند و از اهمیت امتصادی بسیاری تشکیل می

زایش میمتها دارند . بنابراین دولتها به هنگام افربرخو

برای مهار رشد تقاضا به محدود کردن اعتبارات یا

.آورند اعمال سیاست انقباض اعتبار روی می

ت تا مشتری یسمزیت اعتبار تجاری این است که نیازی ن

ی در نپولی برای دریافت کاال بپردازد وحساب بدهی یا پرداخت

اظ مشتری این پول را در نقو می شودایجاد مشتری ترازنامه

می توان در این خصوصزمانی در آینده پرداخت می کند.

ی را به عنوان جایگزین پول نقد در نظر ندریافتحسابهای

.گرفت

بنابراین اعتبار تجاری را می توان به عنوان ابزار سرمایه

اگر شرکت تخفیف دهد و مبلغ . داری کوتاه مدت در نظر گرفت

توان هزینه فرصت را در آخرین تاریخ مقرر پرداخت کند می

وجود داشته باشد. اگر شرکتی پرداخت خود را به بعد از موعد

مقرر موکول کند، هزینه های زیادی را متقبل خواهد شد.

هزینه هایی نظیر جریمه دیرکرد پرداخت، هزینه تخفیف نقدی

از نگاه انگیزه احتیاطی، شرکت درنتیجه،و ... از دست رفته

ی استفاده می کنند باید نقدینگی برای هایی که از اعتبار تجار

مواجهه با تعهدات بازپرداخت خود داشته باشند.

مفهوم عمق مالی در تحقیقات امتصادی گذشته معرفی

شده و تعمیق یا توسعه مالی را یکی از پیش شرط های رشد و

توسعه امتصادی کشورها می دانند به طوری که کشورهای که

مالی کمتر برخوردار می باشند بخش امتصادی آنها از عمق

یعنی با مشکل در دسترس نبودن ابزارهای تامین مالی مناسب

(در تحقیقات امتصادی دو 5831روبرو خواهند شد. )اخباری،



دیدگاه در خصوص تعمیق مالی مطرح بوده است یک دیدگاه از

طرف تقاضا و دیگری از طرف عرضه، دیدگاه طرف تقاضا معتقد

ی منجر به تعمیق مالی می شودو دیدگاه است رشد امتصاد

طرف عرضه بر این اعتقاد است که عمق مالی شرکتها سبب

افزایش عرضه خدمات مالی و در نهایت رشد امتصادی خواهد

(5337، 56بود .) لوین

اما در این تحقیق عمق مالی با مفهوم دیگری ارائه شده

طریق است به طوری میزان دسترسی شرکت به تأمین مالی از

دریافت تسهیالت را نشان می هد. در این تحقیق به بررسی آن

می پردازیم که شرکتهای که آیا دارای عمق مالی بیشتری

هستند وجه نقد کمتری را نگهداری خواهند کرد ؟ ازکان و

شرکتها نقد موثر بر موجودی ( به بررسی عوامل1113ازکان )

دوره ای از سال طول در انگلیسی شرکتهای از نمونه ای برای

پرداخته اند و با استفاده از مدل رگرسیونی 5333 تا 5334

سطح میزان بدهی بانکی اثرات منفی بر ثابت کردند که

دارد . شرکتهای که سهولت بیشتری برای وجه نقدنگهداشت

دسترسی به منابع خارجی پیدا می کنند وجه نقد کمتری را

رابطة ، تمدید آسان این نگهداری نمایند . دلیل دیگر این

بدهی های بانکی در موامع لزوم است و بدهی های بانکی می

تواند جایگیزینی برای وجه نقد به شمار رود . ونفنگ وو و

به بررسی روابط میان ای مقالهدر 1155همکاران در سال

سرمایه های نقدی میان با میزان یراعتبار تجاو مالی توسعه

در این تحقیق با استفاده از ردازد.شرکت های چینی می پ

به روش های رگرسیونی بررسی می کند که آیا عمق مالی

شرکت ها کمک می کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار تجاری

و وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند. استفاده کنند

در مفاهیم امتصادی، عمق مالی به عنوان معیار سنجش

مطرح شده و هدف از گسترش عمق توسعه یافتگی بخش مالی

مالی کمک به ثبات امتصادی و مابلیت اتکا اجزا تشکیل دهنده

.نظام مالی است

رابطه عمق مالی و اعتبار تجاری با ی گذشتهدر پژوهشها

میزان نگهداشت وجه نقد بررسی گردیده، بطوریکه انتظار می

ه نقد رود هر چه شرکت اعتبار تجاری بیشتری داشته باشد وج

کمتری را نگهداری خواهد کرد و همچنین در مورد عمق مالی

هر چه شرکت دسترسی بیشتری به منابع مالی و تسهیالت

داشته باشد نیاز به نگهداری وجه نقد کمتری خواهد داشت .

(این بررسی تا کنون در ایران 1155)ونفنگ وو و همکاران،

نفنگ وو به روی و چا-انجام نشده است ونفنگ وو الیور ام

تحقیقی در زمینه بررسی اثر اعتبار تجاری و عمق مالی بر روی

پرداخته اند . این تحقیق به 1155شرکتهای چینی در سال

بررسی میان اعتبار تجاری و سرمایه نقدی شرکت و همچنین

بررسی عامل عمق مالی شرکت پرداخته است . نتایج آن

ا تاثیر با اهمیتی بر تحقیقات نشان داد اعتبار تجاری شرکت ه

میزان نگهداشت وجه نقد خواهد داشت و همچنین افزایش

عمق مالی شرکت باعث خواهد شد شرکتها پول کمتری برای

حسابهای پرداختنی خود نگهداری نمایند.

1155همانطور که بیان شد ونفنگ وو و همکاران در سال

یرر تجااعتباو مالی توسعهبه بررسی روابط میان ای مقالهدر

سرمایه های نقدی میان شرکت های چینی می پردازد با میزان

و با استفاده از روش های رگرسیونی نشان داده است عمق مالی

به شرکت ها کمک می کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار

و وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند و تجاری استفاده کنند

مالی بیشتری دارند می توانند عمقشرکت هایی همچنین

پول نقد کم و ل کننددیدریافتی های بیشتری را به پول نقد تب

.ها نگهداری می کنندبازپرداخت بدهیتری برای

موثر بر موجودی (به بررسی عوامل1114ازکان و ازکان )

دوره طول در انگلیسی شرکتهای از نمونه ای برای شرکتها نقد

پرداخته اند. آنها با استفاده از مدل 5333 تا 5334 ای از سال

رگرسیون مقطعی و نیز مدل نهایی وجه نقد پویا بر اهمیت

مالکیت مدیریت در بین سایر ویژگیهای حاکمیت شرکتی

شامل ساختار هیات مدیره شرکت تاکید نمودند و با شمول

که به طور دادند متغیرهایی مانند میزان مالکیت مدیران نشان

لکیت مدیریت در شرکتها با میزان وجه نقد شرکت ما خاص

نقدی جریانات رشد, رابطه با اهمیتی داشته و در کل فرصتهای

در مهمی عوامل بانکی بدهی و مالی اهرم سیال, داراییهای و

. این روند می شمار به شرکت نقد موجودی میزان تعیین

تحقیق نشان می دهد که جریانات نقدی و فرصتهای رشد

شرکتها اثرات مثبتی بر موجودی نقد آنها دارد. همچنین

جاری, اهرم مالی و یشواهد با اهمیتی وجود دارد که داراییها

.بدهی بانکی اثرات منفی بر سطح وجه نقد دارند

(عوامل موثر بر وجه نقد را در نمونه ای 1114فریرا و ویلال )

1111 تا 5337از شرکتهای کشورهای اتحادیه اروپا از سال

بررسی نمودند. آنها در تحقیق خود از سه روش رگرسیونی

( مدل رگرسیون سری زمانی ساالنه فاما و 5متفاوت شامل:

( رگرسیون مقطعی 8 و57( رگرسیون مقطعی تجمیعی1مکبث

با استفاده از میانگین متغیرها در سری زمانی استفاده نمودند.

طور مثبتی تحت نتایج آنها نشان می دهد که موجودی نقد به

تاثیر فرصتهای سرمایه گذاری و جریانات نقدی مرار داشته و به

طور منفی تحت تاثیر نقد شوندگی داراییها, اهرم مالی, و اندازه

مرار دارد. بدهی بانکی و موجودی نقد نیز با یکدیگر رابطه

منفی دارند که تایید می نماید روابط نزدیک بانکی شرکتها را

که موجودی نقد کمتری با انگیزه احتیاطی مادر می سازد



نگهداری نمایند. شرکتها در کشورهای با محافظت بیشتر از

سرمایه گذاران و مالکیت متمرکز موجودی نقد کمتری داشته

که نقش هزینه های نمایندگی ناشی از اختیار مدیریت را تایید

می نماید.

ه باین ( به بررسی و تبیین رابطا 5838ثقفی و کردستانی )

کیفیت سود و بازده غیر عادی انباشته سهام در شارکت هاایی

که سود نقدی آن ها افزایش داشته اسات پرداختاه شاده اناد

شارکت در طای دوره زماانی 11.نمونه ماورد بررسای شاامل

است.نتایج این پژوهش نشان داد کاه بار مبناای 5871-5835

فازایش کیفیت سود مبتنی بر پایداری سود، واکنش باازار باه ا

سود نقدی شرکت ها بر خالف پیش بینی مثبت است و باازده

سهام تحت تاثیر اجزای تعهدی سود مرار نمی گیرد.( به بررسی اثر محدودیتهای 5837کاشانی پور و نقی زاده )

73مالی بر حساسیت جریان نقادی، در نموناه ای متشاکل از

ی الا 5831شرکت از بورس اوراق بهادار تهاران طای ساالهای

پرداخته اند. هر چند که در نهایت تاثیر معیارهاای غیار 5836

نقدی مانند اندازه و عمر شرکت فرض تاثیر محدودیت مالی بار

سرمایه گاذاری را تاییاد نمودناد لایکن -حساسیت جریان نقد

شواهدی مبنی بر اینکه معیارهای نقدی شامل سطح وجه نقاد

کیک شارکتهای و مدل وجه نقد مطلوب, معیار درستی برای تف

دارای محدودیت مالی می باشد, یافت نشد زیرا شرکتهای بدون

محدودیت لزوما وجه نقد باالیی نگهاداری نمای نمایناد و ایان

شرکتها بیشتر به دلیل دسترسی آسان وکم هزینه به وجوه نقد

خارجی دارای سطح موجودی نقدی پاایینی هساتند و عوامال

نده می باشند.دیگری در میزان وجه نقد تعیین کنفخاری و تقوی به بررسی تأثیر کیفیت امالم تعهدی بر

شرکت در 511مانده وجه نقد شرکتها با انتخاب نمونه ای از

پرداختند . در این پژوهش ، 5831الی 5835دوره زمانی

کیفیت امالم تعهدی با استفاده از مدل دچو ودیچو اندازه گیری

یفیت امالم تعهدی رابطة شده است . نتایج نشان داد که ک

منفی و معنی داری با مانده وجه نقد دارد . به این معنی است

که کیفیت امالم تعهدی به عنوان عاملی موثر بر میزان

موجودی نقد مهم و مربوط است .

روش شناسی پژوهش -3

53تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی

ها این نحوه گردآوری دادهشود. همچنین از نظر محسوب می

تحقیق توصیفی )از آن جهت که به شناخت بیشتر شرایط

انجامد( و از نوع گیری میموجود و یاری دادن به فرایند تصمیم

باشد. همبستگی می

های مقطعی و سری های ترکیبی ،زمانیکه دادهروش داده

شوند.بدین معنی که متغیرهای تعریف زمانی با هم ترکیب می

-دهد.از یکه در تحقیق را از دو جنبه مورد بررسی مرار میشد

سو ،میان شرکتهای مختلف موجود در نمونه و از سوی دیگر در

. 5831-5831دوره زمانی

. در نظر گرفته شده زیر معیار 4 انتخاب نمونه نحقیقبرای

روند انتخاب نمونه در جدولی به پیوست مقاله ارائه شده است.

در بورس اوراق بهادار تهران 5831سال شرکت مبل از (5

در بورس فعال باشد. 5831پذیرفته شده و تا پایان سال

تغییر سال مالی 5831تا 5831شرکت طی سال های (1

سال مالی شرکت به پایان اسفند ماه منتهی و نداده باشد

شود.

شرکت در گروه شرکت های سرمایه گذاری یا واسطه گری (8

های مالی نباشد.

اطالعات مورد نیاز شرکت در دسترس باشد. (4

فرضيه هاي پژوهش: -4

میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشت وجه (5

نقد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد.

میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد (1

آن ها رابطه معنی داری وجود دارد.

:آنها متغيرهاي پژوهش و نحوه اندازه گيري -5

:(CASHسطح نگهداشت وجه نقد )

در این مطالعه از طریق نسبت جمع کل وجه نقد و معادل وجه

گیری می شود. نقد شرکت به کل دارایی ها اندازه

TA

CCASH

که در آن:

C جمع کل وجه نقد و معادل وجه نقد شرکت =

TAجمع کل دارایی های شرکت =

:(_DepthFinعمق مالی )عمق مالی از طریق لگاریتم طبیعی مجموع تحقیق این در

مورد زیر بصورت تسهیالت مالی کوتاه مدت و بلند مدت و

: گرفت خواهد مرار محاسبه

)(_ LTFSTFLnDepthFin :آن در که

STF =تسهیالت مالی کوتاه مدت شرکت.

LTF= تسهیالت مالی بلند مدت شرکت

:(_CreditTradeاعتبار تجاري )



. در این اعتبار تجاری یک ابزار تأمین مالی کوتاه مدت می باشد

اسناد اعتبار تجاری از طریق نسبت مجموع حساب ها و تحقیق

اندازه دریافتنی و پرداختنی تجاری به خالص دارایی های شرکت

گیری خواهد شد.

NetAsset

TAPTARCreditTrade

_

: که در آن

TAR جمع کل حساب ها و اسنناد دریافتنی تجاری شرکت=

TAP =جمع کل حساب ها و اسنناد پرداختنی تجاری شرکت

NetAsset = خالص دارایی های شرکت که از اختالف جمع

دارایی از بدهی ها بدست می آید.

متغيرهاي كنترلی

:(SIZE) اندازه شركت در مطالعه حاضر اندازه شرکت از طریق لگاریتم طبیعی جمع

کل دارایی های شرکت و به صورت زیر محاسبه خواهد شد:

)(TALnSIZE

برابر است با جمع کل دارایی های شرکت. TAدر این رابطه

(:LEV) نسبت بدهی هاي بلند مدت به دارایی ها

نسبت بدهی ها به دارایی ها معرف اهرم مالی ر ادبیات مالی د

بلند مدت برون شرکت بوده و نشان دهنده میزان تأمین مالی

طریق از این نسبت . در این مطالعه،شرکتی واحد تجاری است

آید. بدست می تقسیم بدهی ها به مجمع کل دارایی ها (:CashFlow) جریان هاي نقدي عملياتی

این متغیر نشان دهنده جریان های ورودی/ خروجی نقدی

های جریانباشد. ناشی از فعالیت های عملیاتی شرکت می

نقدی عملیاتی بصورت مستقیم از صورت جریان وجوه نقد

مابل استخراج بوده و با استفاده از میانگین جمع کل دارایی ها

همگن سازی خواهد شد.

(:MTB)نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری از تقسیم حاصلضرب میمت

م در تعداد سهام منتشر شده و در دست سهامداران پایانی سها

به ارزش دفتری جمع کل حقوق صاحبان سهام شرکت بدست

. می آید

(:_OwnerL) نوع سهامدار عمده شركت

نوع سهامدار عمده یک متغیر مجازی بوده و زمانی که سهامدار

عمده شرکت شخص حقومی باشد مقدار آن یک و در غیر این

صورت مقدار آن صفر خواهد بود.

(:Dividend)تقسیم سود نقدی

این متغیر یک متغیر مجازی بوده و زمانی که شرکت امدام به

توزیع سود نقدی کرده باشد مقدار آن یک و در غیر این صورت

مقدار آن صفر خواهد بود.

(:WC)نسبت سرمایه در گردش خالص سرمایه در گردش از اختالف دارایی های جاری )بجز وجه نقد(

ی شرکت بدست می آید. در این مطالعه از بدهی های جار

سرمایه در گردش از طریق خالص دارایی های شرکت همگن

سازی شده است.

NetAsset

CDCashCAWC

)(

: که در آن

CA دارایی های جاری شرکت= جمع کل

Cash =وجه نقد شرکت

CD = بدهی های جاری شرکتجمع کل

NetAsset = خالص دارایی های شرکت که از اختالف جمع

دارایی از بدهی ها بدست می آید.

(:DebtM)سررسيد بدهی ها

متغیر سررسید بدهی ها از طریق تقسیم بدهی های بلندمدت

.شود بر جمع کل بدهی ها محاسبه می

(:Capex)مخارج سرمایه اي

مخارج سرمایه ای مستقیما برابر است با مجموع تغییرات دارایی

های ثابت و سرمایه گذاری های بلندمدت.

مدل پژوهش و مولفه هاي آن -6 مدل فرضیه اول :

tititi

tititi

tititi

tititi

CapexDebtM

WCDividendOwnerL

MTBCashFlowLEV

SizeCreditTradeCASH

,,10,9

,8,7,6

,5,4,3

,2,10,

_

_

مدل فرضیه دوم :

tititi

tititi

tititi

tititi

CapexDebtM

WCDividendOwnerL

MTBCashFlowLEV

SizeDepthFinCASH

,,10,9

,8,7,6

,5,4,3

,2,10,

_

_



نتایج پژوهش -7 -مطالعه آزمون نرمال بودن از طریق آماره جاارکیو در این

مورد بررسی مرار می گیرد. فرض صفر و فارض مقابال در 53برا

این آزمون به صورت زیر می باشد:

)0,1(:

0,1:

1

0

NZH

NZH

باشاد 11/1آماره ایان آزماون بیشاتر از سطح اهمیتاگر

(Prob>.05فرض )0ه یH ر یا ع متغیا بر نرمال باودن توز یمبن

برای متغیر وابساته برا –شود. نتایج آزمون جارکیو یپذیرفته م

ارائه شده است. 5-7نگاره در تحقیق

نرمال بودن توزیع متغيرنتایج آزمون -1-7 نگاره

وابسته تحقيق

سطح اهميت برا-آماره جاركيو متغير

سطح نگهداشت وجه نقد

(CASH) 1/1387 1111/1

بارای بارا -و یآماره جاارک سطح اهمیتن که یبا توجه به ا

ه ین فرضا یبناابرا (1111/1) باشاد یم 11/1از این متغیر کمتر

1H در مبنی بر نرمال نباودن توزیاع متغیار وابساته تحقیاق

ن است یانگر ایرد و بیگ ید مرار میی% مورد تأ31نان یسطح اطم

ع نرماال برخاوردار یا از توزمتغیر سطح نگهداشت وجه نقد که

بنابراین الزم است مبل از آزمون فرضیه ها این متغیر باشد. یمن

برا بعاد از –نرمال سازی شوند. نتایج حاصل از آزمون جارکیو

می باشد. 1-7فرآیند نرمالسازی داده ها به شرح نگاره

نرمال بودن توزیع متغير نتایج آزمون -2-7 نگاره

وابسته تحقيق بعد از فرآیند نرمال سازي

سطح اهميت برا-آماره جاركيو متغير

سطح نگهداشت وجه نقد

(CASH) 153/1 1387/1

، از آنجایی کاه بعاد از نرماال ساازی 1-7 با توجه به نگاره

11/1بارا باه بااالتر از –داده ها سطح اهمیت آمااره جاارکیو

در ساطح 0H( بنابراین فرضایه 1387/1افزایش یافته است )

% تأیید شده و بیانگر این است کاه متغیار وابساته 31اطمینان

باشد. تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی، دارای توزیع نرمال می

با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون باه بررسای سپس

ارتباط متغیرهای تحقیق و همبستگی موجود بین آنها پرداخته

سااطح پیرسااون، آمااارهنتااایج حاصاال از براساااس شااود. ماای

داری باا ( همبستگی منفای و معنای Cashنگهداشت وجه نقد )

( دارد. با این وجاود عماق ماالی Trade_Creditاعتبار تجاری )

(Fin_Depth در سطح اطمینان )درصد همبساتگی معنای 31

( از خاود نشاان Cashداری را با سطح نگهداشات وجاه نقاد )

( دارای Cashدهد. همچنین ساطح نگهداشات وجاه نقاد ) نمی

هاای نقادی عملیااتی داری با جریاان همبستگی مثبت و معنی

(CashFlow( و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری )MTB بوده )

و همبستگی منفی و معنی داری باا نسابت بادهی هاای بلناد

. ( دارد.DebtMهاا ) ( و سررسید بدهیLEVبه دارایی ها ) مدت

با بررسی رابطه همخطی بین متغیرهای مستقل در این مطالعه

. انجاام شاده اسات ضریب همبساتگی پیرساون بهره گیری از

های تحقیاق همبستگی میان متغیرهایی که همزمان وارد مدل

می شود در حد ضعیف یا متوسط بوده و همبستگی موی باین

مای باشاد(. 7/1آن ها وجود ندارد )ضریب همبستگی کمتر از

بنابراین ورود همزمان متغیرهای مستقل در مدل های تحقیاق

نخواهد شد . شدید اد مشکل همخطیجموجب ای

فرضيه اول تحقيقنتایج حاصل از آزمون رضایه اول بررسای تاأثیر اعتباار تجااری هدف از آزمون ف

شرکت ها بر سطح نگهداشت وجه نقاد آن هاا باوده و فرضایه

آماری آن بصورت زیر مابل بیان است.

0H میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشات وجاه :

نقد آن ها رابطه معنی داری وجود ندارد.

1H اعتبار تجاری شرکت ها و ساطح نگهداشات وجاه : میان

نقد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد.

tititi

tititi

tititi

tititi

CapexDebtM

WCDividendOwnerL

MTBCashFlowLEV

SizeCreditTradeCASH

,,10,9

,8,7,6

,5,4,3

,2,10,

_

_

در این مدل برای این کاه بتاوان مشاخص نماود کاه آیاا

استفاده از روش داده های پانل در برآورد کارآمد خواهد بود یاا

ش نه از آزمون چاو و به منظور این که مشخص گردد کادام رو

تر است از )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب

آزمون هاسمن استفاده شده است. نتایج حاصل از این آزمون ها

آمده است. 8-7در نگاره



( تحقيق1نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل ) 3-7نگاره

نوع آزمونآماره

آزمون

مقدار آماره

آزمون

درجه

آزاديP-Value

F 755/1 (356،537) 1111/1 آزمون چاو

2 آزمون هاسمن111/416 51 1111/1

با توجه به نتایج حاصل از آزمون چاو، از آنجایی که مقادار

P-Value (، 1111/1باشااد ) ماای 11/1آزمااون چاااو کمتاار از

ناهمسانی عرض از مبداءها تأیید شاده و الزم اسات در بارآورد

های پانل استفاده شود. همچناین از آنجاایی مدل از روش داده

باشاد مای 11/1آزماون هاسامن کمتار از P-Valueکه مقدار

(، برای برآورد مدل روش اثرات ثابت اتخاذ می شاود. 1111/1)

نتایج حاصل از بارآورد مادل و همچناین نتاایج 4-7در نگاره

مربوط به آماره ها و مفروضات رگرسیون کالسایک ارائاه شاده

است.

در بررسی معنی دار بودن کلی مدل ، با توجه باه ایان کاه

باشد کوچکتر می 11/1از F( آماره P-VALUEمقدار احتمال )

کلای مادل تاییاد % معنی دار باودن 31( با اطمینان 1111/1)

61/11مدل نیز گویاای آن اسات کاه ضریب تعیین شود. می

درصد از تغییرات سطح نگهداشت وجه نقد شارکت هاا توساط

در متغیرهای وارد شده در مادل تبیاین مای شاود. همچناین

بارا -جارکوا آزمونج ینتابررسی مفروضات رگرسیون کالسیک

در مادل ردبارآو از حاصال یهاا بامیمانده که استگویای آن

باشاند نمای برخاوردار نرماال توزیاع از% 31 اطمیناان سطح

آزماون ایان باه مربوط( P-VALUEمقدار احتمال ) که بطوری

(. در این ارتباط باا توجاه باه 1111/1است ) 11/1 از کوچکتر

تعداد باالی مشاهدات و مضیه حد مرکزی مای تاوان از نرماال

نبودن توزیع داده ها چشم پوشای کارد. توزیاع بامیماناده هاا

با توجه به ایان کاه متمایل به توزیع نرمال می باشد. همچنین

پاگاان -بارش آزماون باه مرباوط ( P-VALUEمقدار احتمال )

( لااذا همسااانی واریااانس 1611/1ماای باشااد ) 11/1از بیشااتر

از آنجاایی کاه مقادار عالوه بر این ها تأیید می شود.. بامیمانده

( لاذا 31/5مای باشاد ) 1آماره دوربین واتسن نزدیک به عادد

.شود میی مدل نیز تأیید ها بامیمانده استقالل

( تحقيق1برآورد مدل )نتایج 4-7گاره ن متغیر وابسته: سطح نگهداشت وجه نقد

5514تعداد مشاهدات:

t P-Valueآماره ضریب متغير

1133/1 -576/1 -6535/1 ضریب ثابت

1371/1 -613/5 -1114/1 اعتبار تجاری

1315/1 718/5 5147/1 اندازه شرکت

3318/1 -111/1 -1151/1 ها نسبت بدهی های بلندمدت به دارایی

1111/1 343/1 4536/5 جریان های نقدی عملیاتی

1146/1 341/1 1414/1 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

4353/1 637/1 5131/1 نوع سهامدار عمده شرکت

1111/1 185/8 1338/1 تقسیم سود نقدی

7134/1 816/1 1111/1 سرمایه در گردشنسبت

4534/1 -313/1 -8334/1 سررسید بدهی ها

6184/1 153/1 5841/1 هزینه های سرمایه ای

1161/1ضریب تعیین نعدیل شده مدل

مدل Fآماره

(P-Value)

163/6

(1111/1)

Jarque-Beraآماره

(P-Value)

633/43

(1111/1)

Breusch-Paganآماره

(P-Value)

715/5

(1611/1) Durbin-Watson 315/5آماره



فرضيه اول تحقيقحاصل از آزمون تفسير نتایج-P، مقدار احتمال )4-7بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره

Value آماره )t 11/1مربوط به متغیر اعتبار تجاری بزرگتار از

( -1114/1( و ضااریب آن منفاای ماای باشااد ) 1371/1بااوده )

درصد رابطه معنای داری میاان 31بنابراین در سطح اطمینان

اعتبار تجاری شرکت ها و ساطح نگهداشات وجاه نقاد آن هاا

درصاد 31وجود ندارد و فرضیه اول تحقیق در سطح اطمینان

( آماره P-Valueبا این وجود از آنجایی که احتمال )رد می شود

t مای باشاد 51/1مربوط به متغیر اعتباار تجااری کاوچکتر از

درصد می توان گفات رابطاه 31( در سطح اطمینان 1371/1)

معکوس و معنی داری میان اعتبار تجاری شارکت هاا و ساطح

نگهداشت وجه نقد آن ها وجاود دارد بطاوری کاه باا افازایش

ها از ساطح نگهداشات وجاه نقاد آن هاا ار تجاری شرکتاعتب

کاسته می شود.

فرضيه دوم تحقيقنتایج حاصل از آزمون

هدف از آزمون فرضیه دوم بررسی تأثیر عمق مالی شارکت

ها بر سطح نگهداشت وجه نقد آن ها بوده و فرضیه آمااری آن

بصورت زیر مابل بیان است.

0H عمق مالی شرکتها و سطح نگهداشت وجه نقد آن : میان

ها رابطه معنی داری وجود ندارد.

1H میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجاه نقاد :

آن ها رابطه معنی داری وجود دارد.

این فرضیه یک مدل رگرسیونی بوده و با اساتفاده از روش داده

های پانل برآورد خواهد شد:

titititi

titi

tititi

tititi

CapexDebtMWC

DividendOwnerL

MTBCashFlowLEV

SizeDepthFinCASH

,,10,9,8

,7,6

,5,4,3

,2,10,

_

_

(1 )

در این مدل برای این کاه بتاوان مشاخص نماود کاه آیاا

استفاده از روش داده های پانل در برآورد کارآمد خواهد بود یاا

نه از آزمون چاو و به منظور این که مشخص گردد کادام روش

تر است از )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب

ن استفاده شده است. نتایج حاصل از این آزمون ها آزمون هاسم

آمده است. 1-7در نگاره

( تحقيق2: نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل )5-7نگاره

نوع آزمونآماره

آزمون


آزمون

درجه

آزاديP-Value

F 611/1 (353،537) 1111/1 آزمون چاو

2 آزمون هاسمن31/411 51 1111/1

با توجه به نتایج حاصل از آزمون چاو، از آنجایی که مقادار

P-Value (، 1111/1باشااد ) ماای 11/1آزمااون چاااو کمتاار از

ناهمسانی عرض از مبداءها تأیید شاده و الزم اسات در بارآورد

های پانل استفاده شود. همچناین از آنجاایی مدل از روش داده

باشاد مای 11/1آزماون هاسامن کمتار از P-Valueکه مقدار

(، برای برآورد مدل روش اثرات ثابت اتخاذ می شود.1111/1)

( تحقيق2برآورد مدل )نتایج :6-7 جدول متغیر وابسته: سطح نگهداشت وجه نقد

t P-Valueآماره ضریب متغير

1877/1 -135/1 -1516/1 ضریب ثابت

3715/1 568/1 1111/1 عمق مالی

5563/1 163/5 5485/1 اندازه شرکت

3736/1 -111/1 -1167/1 ها بلندمدت به دارایینسبت بدهی های

1111/1 138/6 4611/5 جریان های نقدی عملیاتی

1155/1 813/1 1131/1 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

4373/1 634/1 5653/1 نوع سهامدار عمده شرکت

1151/1 531/8 8581/1 تقسیم سود نقدی

1618/1 341/5 1166/1 نسبت سرمایه در گردش

4383/1 -634/1 -8113/1 سررسید بدهی ها

1835/1 651/1 5131/1 هزینه های سرمایه ای

1115/1ضریب تعیین نعدیل شده مدل



مدل Fآماره

(P-Value)

118/6

(1111/1)

Jarque-Beraآماره

(P-Value)

331/11

(1111/1)


(P-Value)

713/5

(1631/1) Durbin-Watson 343/5آماره

-P، مقدار احتمال )6-7بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره

Value آماره )t می 11/1مربوط به متغیر عمق مالی بزرگتر از

درصاد رابطاه 31( بنابراین در سطح اطمیناان 3715/1باشد )

معنی داری میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجاه

نقد آن ها وجود ندارد . نتایج فوق گویای آن است که در باازار

های ها اثر با اهمیتی بر سیاست سرمایه ایران عمق مالی شرکت

نگهداشت وجه نقد آن ها نداشته و سطح وجه نقد شرکت ها را

بطور معنی داری تحت تأثیر خود مرار نمای دهاد. باه عباارتی

یعنی اگر عمق مالی شرکت افزایش یابد تاثیری بر روی ساطح

نگهداشت وجه نقد در شرکتهای ایرانی دیده نشده است .

نتيجه گيري و بحث -8

تعیین میزان وجه نقد مورد نیاز شرکتها با توجه به اهمیت

و جهت برنامه ریزی موثرتر در جهت مدیریت بهینه وجوه نقد،

این پژوهش به معرفی و شناساایی برخای از متغیرهاای تااثیر

گذار بر میزان نگهداشت وجه نقد می پردازد و با معرفی عماق

مالی و عامل اعتبار تجاری اثار متغیار هاای جدیادی بار روی

نگهداشت وجه نقاد بررسای نماوده اسات . نتاایج ایان میزان

درصد رابطه معنی 31پژوهش نشان داد که در سطح اطمینان

داری میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد

درصاد مای تاوان 31آن ها وجود ندارد اما در سطح اطمینان

گفت رابطه معکوس و معنی داری میان اعتبار تجااری شارکت

و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها وجود دارد بطوری کاه باا ها

ها از سطح نگهداشت وجه نقد آن افزایش اعتبار تجاری شرکت

ها کاسته می شود.

همچنین رابطه معنی داری میان عمق مالی شارکت هاا و

سطح نگهداشت وجه نقاد آن هاا وجاود نادارد و فرضایه دوم

. به بیان دیگار درصد رد می شود 31تحقیق در سطح اطمینان

در بازار سرمایه ایران عمق مالی و اعتبار تجاری شرکت ها اثر با

اهمیتی بر میزان وجه نقد نگهاداری شاده توساط شارکت هاا

ندارد.

تحقیق مشابهی در بهونفنگ وو و همکاران 1155در سال

با یراعتبار تجاو مالی توسعهبررسی روابط میان خصوص

پرداخت که یان شرکت های چینی سرمایه های نقدی م میزان

به شرکت ها کمک می نشان داده شده است که عمق مالی

و وجه کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار تجاری استفاده کنند

عمقشرکت هایی نقد کمتری را نگهداری نمایند و همچنین

مالی بیشتری دارند می توانند دریافتی های بیشتری را به پول

ها بازپرداخت بدهیپول نقد کم تری برای و ندل کندینقد تب

این محقق همچنین نشان داد که اعتبار .نگهداری می کنند

تجاری اثر معکوس بر میزان نگهداشت وجه نقد دارد و عمق

مالی در شرکتهای چینی اثر مثبتی بر میزان نگهداشت وجه

تحقیقات زیادی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام شده نقد دارد

ت . اس

پيشنهادات كاربردي پژوهش -9با توجه به نتایج تحقیق از یاک ساو باه مادیران و عوامال

اجرایی شرکت ها پیشانهاد در تادوین سیاسات هاای بودجاه

بندی و تأمین مالی شرکت موضوع فوق را مد نظر مارار داده و

در راستای استفاده بهینه از منابع نقدی خاود در پاروژه هاای

کاهش سطح وجاوه نقاد آزاد شارکت تاالش سرمایه گذاری و

بیشتری را جهت افزایش اعتبار تجاری واحد تجاری بکار گیرند.

از سوی دیگر به سهامداران و سرمایه گذاران پیشنهاد می شود

در انتخاب گزینه هاای سارمایه گاذاری خاود موضاوع اعتباار

ها را نیز مد نظر مرار داده و به این موضوع توجه تجاری شرکت

ها منجر به اتاالف و ند که ضعیف بودن اعتبار تجاری شرکتکن

انباشت منابع مالی آن ها شده که نهایتا در کااهش ساودآوری

واحد تجاری متبلور خواهد شد.

فهرست منابع ( . کیفیت 5833فخاری، حسین و سید روح اله تقوی، ) *

امالم تعهدی و مانده وجه نقد، بررسی های حسابداری و

. 34-63، صص 17شماره 56، دوره حسابرسی

( . بررسی اثر 5833کاشانی پور، محمد و بیژن نقی نژاد، ) *

محدودیت مالی بر حساسیت جریان نقدی وجه نقد،

.71-38تحقیقات حسابداری، شماره دوم، صص

کاشانی پور، محمد، راسخی، سعید، نقی نژاد، بیژن و امیر *

اسیت (، محدودیت های مالی و حس5833رسائیان، )

سرمایه گذاری به جریان نقدی در بورس اوراق

، صص 8بهادارتهران،مجله پیشرفت حسابداری، شماره

15-74 .



(.عوامل تعیین 5831حساس یگانه،جعفری، رسائیان، ) *

کننده میزان نگهداشت وجه نقد شرکتها در بورس اوراق

بهادار تهران،فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی،

. 66-83صص 3شماره

، "مدیریت مالی جلد اول"(؛ 5838نوو، پی؛ ریموند ) *

ترجمه )جهانخانی، علی؛ پارسائیان؛ علی(، سازمان مطالعه

ها )سمت(. و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه

* Lee cheng.few(2009), cash Holding , corporate

governance structure and firm valuation,reviewof

pacific basin financial market and policies, vol 12,No

.3,pp.475-508

* Chen, G.M., Firth, M. Rui O.M (2001)The Dynamic

Relation Between Stock Returns, Trading Volume

and Volatility; The Financial Review,No. pp38. 153-

174. * Dimitris Margaritis & Maria Psillaki, (2010),

“Capital structure, equity ownership and firm

performance”, Journal of Banking & Finance 34,

621–632.

* Myers, S. C. (1977). Determinants of corporate

borrowing. Journal of Financial Economics, 5: 147-

175. * Arslan,O ,Florackis,C,Ozkan,A,(2006).The Role of

cash holdings in reducing investment-cash flow

sensitivity :evidence from a financial crisis period in

an emerging market .Emerging markets review,7

,320-338. * Dittmar , A, J .Mahrt-Smith, and

H.Servaes,(2003).International corporate governance

and corporate cash holdings ,journal of financial and

quantitative analysis,38 ,111-133 * Dechow ,P , and I , Dichew , (2002) . The quality of

accruals and earnings : the role of a accrual

estimation errors, accounting review 77 , 35-59. * Ferreira , M. A . and ,A .Vilela ,(2004) .why do firms

hold cash?evidence from EMU countries ,European

financial management , vol .10 , NOM.2 ,295-319 * Garcia-TERUEL,P .J ,P . Martinez-Solano ,J .P

.Sanchez-BALLESTA ,(2009) .Accruals quality and

corporate cash holdings ,Journal of accounting and

finance ,vol 49 , pp .95-115 * Opler Tim , Pinkowitz Lee , Stulz ReneH ,

Williamson Rohan , (1999) . The determinants and

implications of corporate cash holdings , journal of

financial economic 52 , 3-46

* Ozkan Aydin Ozkan Neslihan , (2004).Corporate

cash holdings:an emprical investigation of UK

COMPANIES , Journal of banking and finance ,28

,2103-2134

پيوست : پیوست : روند انتخاب نمونه آماری پژوهش 5نگاره

466 5831پایان سال تعداد کل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در

معیارها:

(556) در بورس فعال نبوده اند 31-31تعداد شرکت هایی که در ملمرو زمانی

(88) به بعد وارد بورس شده اند. 31تعداد شرکت هایی که از سال

(36) پایان اسفند نمی باشدتغییر سال مالی داده و یا سال مالی آن منتهی به 31-31که در ملمرو زمانی هایی شرکتتعداد

(81) بوده اند های مالی سرمایه گذاری یا واسطه گری هلدینگ، در گروه شرکت های هایی شرکتتعداد

(5) اطالعات مورد آن ها در دسترس نمی باشد 31-31که در ملمرو زمانی هایی شرکتتعداد

198 تعداد شركت هاي نمونه



توزیع فراوانی شركت هاي نمونه بر حسب صنعتپيوست: 2نگاره

تعداد نمونه صنعت ردیف

5 سنگ استخراج ذغال 5

5 استخراج سایر معادن 1

7 استخراج کانه های فلزی 8

5 انتشار، چاپ و تکثیر 4

5 پیمانکاری صنعتی 1

8 حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات 6

1 خدمات فنی و مهندسی 7

13 ساخت مطعاتخودرو و 3

1 رایانه و فعالیتهای وابسته به آن 3

1 ساخت رادیو، تلویزیون و دستگاهها و وسایل ارتباطی 51

7 ساخت محصوالت فلزی 55

55 سایر محصوالت کانی غیر فلزی 51

55 سیمان، آهک و گچ 58

1 فرآورده های نفتی، کک و سوخت هسته ای 54

57 فلزات اساسی 51

8 شکر مند و 56

51 کاشی و سرامیک 57

5 کشاورزی ، دامپروری وخدمات وابسته به آن 53

3 الستیک و پالستیک 53

1 ماشین آالت دستگاه های برمی 11

58 ماشین آالت و تجهیزات 15

5 محصوالت چوبی 11

53 محصوالت شیمیایی 18

56 محصوالت غذایی و آشامیدنی بجز مند و شکر 14

1 کاغذی محصوالت 11

8 منسوجات 16

15 مواد و محصوالت دارویی 17

5 وسایل اندازه گیری، پزشکی و اپتیکی 13

533 جمع

ها یادداشت

1 - Trade Off Model 2 -Pecking Order Model 3 - Free Chash Flow Model 4 -Jani et al 5-Drobetz et al 6--Jensen 7- Diattmar et al 8-Transaction Motive 9-Keyns 10 - Speculative Motive 11 - - Agency Motive 12 - Kalcheva and Lins

13 - Taxation Motive - 14 - foly et al 15- Wenfeng Wua, Oliver M. Rui b, Chongfeng Wu 16- Levin 17- pooled time-series cross-sectional regression 18 Applied Research 19 Jarque - Bera

55



تاثیر چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه

زهرا پورزمانی )نویسنده مسئول( استادیار، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسالمی، واحد تهران مرکزی

zahra.poorzamani@ yahoo.com

شهرام جمشیدي کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزی

چكیده

دراین مقاله سعی شده است تا با انجام تحلیل های آماری به روش داده های پانل بر روی جامعه آماری فراهم شده، نشان داده

شود که موقعیت یک شرکت در چرخه عمر خود چه اثری بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه می تواند داشته باشد. جامعه آماری

می باشد که در بورس اوراق بهادار تهران حضور فعال 9981-9919شرکت در دوره زمانی 981مل مورد استفاده در این تحقیق شا

پس از آزمودن فرضیه های ارائه شده نشان داده می شود که در هر دو مرحله SPSSو Eviewsدارند. با استفاده از ابزار نرم افزاری

ت افشای اطالعات حسابداری یک شرکت و ساختار سرمایه آن وجود رشد و افول از چرخه عمر شرکت رابطه معنی داری بین کیفی

.شوددارد، در حالیکه اینچنین رابطه ای در مرحله بلوغ دیده نمی

.چرخه عمر، کیفیت افشا، ساختار سرمایه، بورس اوراق بهادار کلیدي: هاي هواژ




مقدمه -1در دهه اخیر بر نقش اطالع رسانی حسابداری بیش از هر

زمان دیگری تاکید شده است. لیکن اطالعات حسابداری در

قالب گزارش ها و صورت های مالی، جهت تصمیم گیری مورد

استفاده سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و افراد ذینفع قرار می

گیرد. همچنین پیشرفت های وسیع، در به کارگیری مدل های

توجهی در کمی علوم رفتاری و فن آوری اطالعات، نقش قابل

تحول حسابداری ایفا نموده است. از سوی دیگر بروز این

تحوالت زمینه های متنوعی برای پژوهش های علمی و تجربی

در حسابداری فراهم کرده است، از جمله پژوهش های تجربی

که به "ارزش های مرتبط"در حسابداری می توان به تحقیقات

ق بهادار و متغیرهای ارتباط بین متغیرهای مبتنی بر قیمت اورا

حسابداری می پردازد اشاره نمود. با توجه به اینکه پژوهش

حاضر نیز به بررسی رابطه کیفیت افشا بعنوان یک متغیر

حسابداری بر ساختار سرمایه بعنوان عاملی مبتنی بر قیمت

ارزش های "سهام و اوراق قرضه پرداخته، پژوهشی از نوع

است. "مرتبط

به این که سرمایه گذاران با استفاده از از طرفی با توجه

اطالعات مالی شرکت ها بازده مورد انتظار خود را برآورد می

کنند لذا برای اینکه اطالعات مالی گزارش شده بتواند در

ارزیابی عملکرد و توان سودآوری یک شرکت به استفاده

کنندگان کمک کند و سرمایه گذاران بتوانند به اتکای این

ت، بازده مورد انتظار خود را برآورد کنند، ارائه اطالعات اطالعا

باید به نحوی باشد که ارزیابی عملکرد گذشته شرکت را ممکن

سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیتهای آتی

مؤثر باشد. بنابراین عالوه بر اینکه ارقام مندرج در گزارشگری

ها بر تصمیم های آنمالی برای سرمایه گذاران مهم است و

نیز به عنوان یکی از گزارشگری مالی و افشاتأثیر دارد، کیفیت

ابعاد اطالعات مالی مورد توجه خاص سرمایه گذاران است

توان میزان دقت کیفیت افشا را می. (.9981)کردستانی،

گزارشگری مالی در انعکاس اطالعات مربوط به عملیات و

عریف نمود )آرتیاچ و کالرسون، جریانات نقدی واحد انتفاعی ت

2292 .)

ساختار سرمایه که نخستین بار توسط مودیگلیانی و میلر

مطرح گردید، شامل بدهی و حقوق صاحبان 9158در سال

سهام است که شرکت ها به وسیله آن به تامین مالی بلند مدت

برای دارایی های خود می پردازند. در واقع ساختار سرمایه،

بلند مدت شرکت می باشد که به وسیله بدهی های تامین مالی

بلند مدت و حقوق صاحبان سهام نشان داده می شود. و

ساختار مالی شامل بدهی های کوتاه مدت، بدهی های بلند

مدت و حقوق صاحبان سهام است. بنابراین ساختار سرمایه

بخشی از ساختار مالی را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه

نابع مالی مورد نیاز برای رشد شرکت همواره با تامین م

محدودیت همراه است، می توان گفت، هدف اصلی تصمیمات

ساختار سرمایه حداکثر نمودن ارزش بازار شرکت از طریق

ترکیب مناسب منابع وجوه بلند مدت می باشد. این ترکیب که

ساختار بهینه سرمایه نام دارد، متوسط هزینه سرمایه شرکت را

ه حداقل می رساند. در ادبیات مالی، اهرم مبین آن بخش از ب

هزینه های ثابت شرکت است که متضمن ریسک بوده و منجر

تحقیق در اینبه افزایش بازده خواهد گردید. به طور خالصه،

به دنبال یافتن پاسخ علمی و منطقی برای سئوال زیر می

و ساختار باشیم. آیا چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا

سرمایه تاثیر دارد؟

مبانی نظري و مروري بر پیشینه پژوهش -2حداکثر کردن ارزش شرکت ها مستلزم اجرای طرح های

سودآور است و با توجه به شرایط رقابتی در جهان امروز، تعیین

روش تامین مالی مناسب در جهت افزایش سودآوری و ادامه

یاتی می باشد. از حیات شرکت ها از جمله مسائل مهم و ح

اینرو مفهوم ساختار سرمایه بعنوان مهمترین پارامتر موثر بر

ارزش گذاری و جهت گیری بنگاه های اقتصادی در بازار

سرمایه مطرح می گردد که ضمن حفظ سودآوری، تداوم

فعالیت آنها را تضمین می نماید. با توجه به جنبه های

تم حسابداری نقش اقتصادی اطالعات، گزارشگری مالی و سیس

حیاتی را در بازار سرمایه ایفا می کنند. یکی از ویژگی های

اقتصادی شرکت، چرخه عمر شرکت است. طبق تئوری چرخه

عمر، شرکت ها در مراحل مختلف چرخه عمر، از نظر مالی و

اقتصادی دارای نمودگرها و رفتارهای خاصی هستند، بدین

ک شرکت تحت تاثیر معنی که ویژگی های مالی واقتصادی ی

مرحله ای از چرخه عمر است که شرکت در آن قرار دارد )زو،

(. تئوری چرخه عمر شرکت چنین فرض می کند که 2221

های اقتصادی همچون تمامی موجودات زنده ها و بنگاهشرکت

میرند، دارای منحنی کنند و میکه متولد می شوند، رشد می

مرحله از چرخه عمر با چرخه عمر هستند. از یک طرف در هر

مشکالت ویژه آن مرحله مواجه هستند و از طرف دیگر در

ای به مرحله دیگر با مسائل و مشکالت هنگام انتقال از مرحله

ویژه مواجه می باشند. واحدهای تجاری اصوال در روند حرکتی

خود پیوسته با مشکالت عدیده ای روبرو می شوند که عمدتا

اخلی قادر به حل آن نبوده و برای رفع آن به وسیله نیروهای د

دخالت حرفه ای بیرون از سازمان اجتناب ناپذیر می گردد

(. 2299)تاناتاوی،

زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي/ تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه


اصطالح افشا درگسترده تررین مفهروم خرود در برگیرنرده

اقالم ضروری )اجباری( و اختیاری اطالعات است که از طریرق

ونره صورت های مالی اساسری، یادداشرت هرای پیوسرت و هرگ

اطالعات مکمل دیگر در اختیرار اسرتفاده کننردگان قررار مری

گیرد. در مورد افشا، افشرایی کرافی اسرت کره گویرای حرداقل

اطالعات مورد نیاز برای تصمیم گیری باشرد و همچنرین بیران

کننده این است که صورت های مالی نباید گمراه کننده باشند.

فهم، مربوط، بره طوریکه از لحاظ اهداف گزارشگری مالی، قابل

موقع، آگاه کننده و کامل باشد. تحقیقرات در مرورد پیامردهای

اقتصررادی افشررای اطالعررات یررک موضرروع قابررل مالحظرره در

تحقیقات مالی و حسابداری است. انگیزه اصلی چنین تحقیقری

تاثیرات آن بر سیاست گذاری است مخصوصا فرآیند اسرتاندارد

تصادی افشرا اطالعرات سازی، در حقیقت شناخت پیامدهای اق

می تواند بعنوان مبنایی برای ارزیابی هزینه ها و فوائد افشرایی

مورد استفاده قرار گیرد کره مبنرای قابرل مالحظره و مهرم در

فرآیند استاندارد سازی هستند. در مفهوم پیامدهای افشا، ایرن

سئوال که آیا شرکت ها از افزایش افشا از طریرق هزینره کمترر

یا نه، همچنان به عنوان یک موضوع مباحثه آمیز سود می برند

به قوت خود باقی مانده است. گرچه تحقیقات بسیار زیرادی در

پاسخ به این سئوال انجام شده است ولی آنها پاسخ گوناگونی از

بسیار منفی تا بسیار مثبت ارائره داده انرد )بروجلبن و آفریس،

(2299 .)

سنتی اعتراض نموده (، به نظریه 9158مودیگلیانی و میلر)

و در مقابل، نظریه نوین ساختار سرمایه را مطرح کردند. این دو

معتقدند که اگر سرمایه گذاران همانند و هم زمان با شرکت ها

قادر به اخذ وام یا پس انداز وجوه در دسترس باشند و اگر

تصمیمات تامین مالی شرکت ها کل جریانات نقدی آنها را

هد، انتخاب نحوه و منبع تامین مالی بین تحت تاثیر قرار ند

اوراق بدهی و سهام، بر کل ارزش بازار شرکت ها تاثیر نمی

گذارد. به بیان دیگر، ساختار سرمایه مطلوب وجود ندارد.

اگرچه هزینه تامین مالی از طریق سهام به دلیل افزایش درصد

تامین مالی از طریق بدهی، ریسک مالی شرکت و در نتیجه

ه مورد توقع سهامداران افرایش می یابد. آنها فرض کردند بازد

که بازار سرمایه کارا است و هزینه های معامالتی و هزینه

مالیات وجود ندارد. آنها بعدها با درنظر گرفتن مالیات بر درآمد

شرکت ها به این نتیجه رسیدند که مدیریت باید به منظور

گذاری سودآور پیشینه سازی ارزش شرکت طرح های سرمایه

بوشی های در دسترس را تماما از طریق بدهی تامین کند. یافته

گذاری سرمایه موسسات که است این از حاکی( 2222) نوا و

دارند بیشتری افشای کیفیت که هایی شرکت در مدت کوتاه

نشان آنها همچنین. دهند می انجام بیشتری گذاری سرمایه

در سهام بازده تغییرپذیری بر باالتر افشای کیفیت که دادند

(، در تحقیقی 2221دارد. برتومیو بییر و دی ) منفی اثر آینده

"ساختار سرمایه، ارزش سرمایه و افشای اختیاری"تحت عنوان

به بررسی مدلی که بطور مشترک: سیاست افشای اختیاری

اطالعات یک شرکت، ساختار سرمایه و ارزش سرمایه خود را

ختند. و به این نتیجه رسیدند با توجه به توضیح می دهد پردا

این که پیوندهای بین سیاست افشای یک شرکت و ارزش

سرمایه اش در تحقیقات آکادمیک حسابداری بنیان گذاشته

شد و همچنین پیوندهای بین ساختار سرمایه یک شرکت و

ارزش سرمایه آن بطور جداگانه طی تحقیقاتی در امورمالی

ما از هیچ ادبیات حسابداری یا مالی که تعیین هویت شده است

بطور ذاتی و درونی سیاست افشای یک شرکت را به ساختار

سرمایه ارتباط دهد آگاهی نداریم. و قویتر از آن هیچ ادبیاتی

که همه این سه جزء را در ساختار سرمایه یک شرکت به

یکدیگر پیوند دهد را نیز نمی شناسیم. بوجلبن و افیس،

تاثیر افشای سرمایه فکری در ارزش "ر پژوهش (، د2299)

به بررسی تجربیات فکری افشای "حقوق صاحبان سرمایه

سرمایه بر روی ارزش و بهای ساختار سرمایه پرداختند. این

شرکت فرانسوی در رتبه 922تحقیق تجربی بوده و در بین

بندی شاخص های بازار انجام شده است. آنها در تحقیقی که

ه اند به این نتیجه رسیده اند که تئوری های ما وجود انجام داد

اشتراکات قوی و منفی بین افشای فکری سرمایه با دو جزء

خود )سرمایه انسانی و ساختاری( و ارزش ساختاری آن را تائید

در تحقیقی تحت عنوان (، 9981می کند. پورزمانی و همکاران )

رابطه "ها بررسی عوامل موثر بر ساختار سرمایه در شرکت"

غیر بدهی و سپر مالیاتی ریسک، سودآوری، وثیقه، قابل دارایی

های پذیرفته شده در شرکت اندازه شرکت با نسبت های بدهی

مورد را 9982-9981تهران طی سالهای اوراق بهادار در بورس

الگوی داده اند و به این نتایج دست یافته اند که بررسی قرار

بع معکوس سودآوری و تابع مستقیم ساختار سرمایه عمدتا تا

ریسک و اندازه شرکت می باشد و با دارایی قابل وثیقه و سپر

وهمکاران کرمی مالیاتی غیر بدهی رابطه معناداری ندارد.

تاثیر چرخه عمر شرکت بر "(، در تحقیقی که با عنوان 9981)

انجام داده اند "میزان مربوط بودن معیارهای ریسک و عملکرد

ن نتیجه رسیدند که میزان مربوط بودن معیارهای ریسک به ای

و عملکرد و نیز توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در

مراحل مختلف چرخه عمر شرکت )رشد، بلوغ، افول( تفاوت

ستایش، محمدحسین و همکاران معناداری با یکدیگر دارند.

مایه (، در تحقیقی یافته اند که رابطه ی بین ساختار سر9912)

و سودآوری به تعریف متغیر سودآوری بستگی دارد و بیشترین

مقدار سودآوری نیز در ازای استفاده کمتر از اهرم مالی حاصل



ارتباط (9919خدامی پور و دیگران ) در تحقیقشده است.

-کاری و رابطه ارزشی سود با چرخه تجاری در شرکتمحافظه

تهران بررسی شده های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار

شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق 911است. در این راستا،

به شیوه حذفی 9988تا 9911بهادار تهران در دوره زمانی

کاری از مدل سیستماتیک انتخاب شدند. برای سنجش محافظه

های آن از طریق رگرسیون خطی باسو استفاده شد و فرضیه

دهد ت. نتایج آماری نشان میچند متغیره مورد آزمون قرار گرف

کاری و رابطه ارزشی سود جاری در طول که رابطه محافظه

های رکود اقتصادی باالتر است، اما رابطه ارزشی سود مورد دوره

های رونق بیشتر است و این بدین انتظار آتی در طول دوره

معناست که همبستگی بین اطالعات تاریخی حسابداری و

پورحیدری و ه طور حتم تقلیل می یابد . های رشد آتی بفرصت

های به بررسی رفتار داده یتحقیق( در 9912عالی پور )

های تجاری در بورس اوراق بهادار حسابداری با توجه به چرخه

های د. این مطالعه همچنین رفتار دادهختنپردا تهران

های تجاری را با مد نظر قرار دادن حسابداری با توجه به چرخه

های حسابداری کند. داده ها بررسی می های خاص شرکت ویژگی

مورد بررسی شامل رشد فروش، تغییرات حاشیه سود ناخالص،

سود قبل از مالیات، تغییرات سود خالص و تغییرات کل

هاست. نتایج این تحقیق نشان داد که در بورس اوراق دارایی

ش و بهادار تهران بین برخی از متغیرهای حسابداری )رشد فرو

های تجاری ارتباط معناداری حاشیه سود ناخالص( با چرخه

ها ) مانند تغییر کل وجود دارد و در رابطه با برخی از متغیر

ها( نیز هیچ گونه ارتباطی مشاهده نشد. همچنین، دارایی

های های این تحقیق نشان داد که ارتباط بین داده یافته

ها و ندازه شرکتهای تجاری تحت تاثیر ا حسابداری با چرخه

های خاص ها )ویژگی ای بودن شرکت چرخه ای یا غیر چرخه

.ها( است شرکت

روش شناسی پژوهش -3های موجود در این تحقیق از روش پس از وقوع و از داده

در مطالعات انجام شده در زمینه )ثانویه( استفاده شده است.

یا های سری زمانی روش ، روش کار بیشترمتکی براقتصادی

مانند آمار مقطعی بوده است، که خود نیز مشکالت آماری

همراه داشته ا بهی روجود خود همبستگ و ناهمسانی واریانس

های اخیر توجه بیشتر به سمت به همین دلیل در سال .است

از مقطعی( معطوف شده است.-های ترکیبی )سری زمانیداده

ست که وجود های ترکیبی این ااستفاده از داده جمله مزایای

کند، همچنین با ترکیب ناهمسانی واریانس را محدود می

های ترکیبی با اطالعات زمانی و مقطعی، دادهمشاهدات سری

کمتر میان متغیرها، یبیشتر، تغییرپذیری بیشتر، هم خط

رو . از ایننماینددرجات آزادی بیشتر و کارایی بیشتر ارائه می

استفاده شده و 1ای ترکیبیهی دادهها روشدر این تحقیق از

SPSSو Eviewsاز نرم افزارهای ها دادهبرای تجزیه و تحلیل

بهره گرفته شده است. برای آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون

خطی چند متغیره استفاده شده است. روش آماری مورد

استفاده در این تحقیق روش داده های پانل می باشد.

مل کلیه شرکت های پذیرفته جامعه آماری این تحقیق شا

شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این تحقیق برای

معیار زیر 1تعیین نمونه آماری از روش حذف سیستماتیک با

استفاده شده است:

در بورس پذیرفته شده و 9981شرکت قبل از سال -الف

در بورس فعال باشد. 9919تا پایان سال

مایه گذاری، واسطه گری های های سر جزء شرکت-ب

ها و یا لیزینگ ها نباشند. مالی، هلدینگ، بانک

اسفند باشد و طی 21سال مالی شرکت منتهی به -ج

تغییر فعالیت یا تغییر سال 9985 -9919های سال

مالی نداشته باشند.

ها در دسترس باشد. اطالعات مالی شرکت-د

981باال، تعداد بعد از مدنظر قرار دادن کلیه معیارهای

شرکت به عنوان جامعه غربالگری شده باقیمانده که تمامی

اند بنابراین مشاهدات ها به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده آن

سال شرکت می رسد. 115ما به

متغیرهاي پژوهش و نحوه اندازه گیري آنها -4

متغیر وابسته -4-1 capital) سرمایهدر پژوهش حاضر، متغیر وابسته، ساختار

structure) است که به معنی نحوه تامین مالی شرکت، بر روی

ارزش شرکت تاثیر می گذارد. به عبارتی رابطه بین اجزای

تشکیل دهنده ساختار سرمایه که آمیزه ای از اوراق سهام برای

تامین مالی می باشد بر روی نتایج عملکرد شرکت ها تاثیر به

سزایی دارد.

مربوط به ساختار سرمایه نقش موثری در کارایی تصمیمات

و اعتبار شرکت ها نزد موسسات تامین سرمایه خواهد داشت و

در نتیجه درک تئوری ساختار سرمایه می تواند به مدیران ایرن

امکان را بدهد تا به سراختار مطلروب جهرت حرداکثر رسراندن

.ثروت سهامدار دست یابند



متغیرمستقل -4-2در ایرن تحقیرق جرزء ((disclosure qualityکیفیت افشرا

متغیر مستقل می باشد و مفهوم افشای اطالعات حسابداری در

متن و همراه با صورت های مالی اساسری، شرامل روش هرای

بکار گرفته شده در تهیه صورت های مالی می باشد که با توجه

ه ( انرداز 2222به شاخص به کار گرفته شرده توسرط جنسرن )

گیری می شود:

Life)گیرري آ چرخه عمرشرکت و نحوه اندازه -4-3

Cycles) ( در پررژوهش خررود برره منظررور 9112آنتررونی و رامررش، )

تفکیک شررکت هرا بره مراحرل چرخره عمرر از چهرار متغیرر:

رشدفروش، مخرارج سررمایه ای، نسربت سودتقسریمی و سرن

تفکیک شررکت )عمر( شرکت استفاده نمودند. در این پژوهش

ها به مراحل رشد، بلوغ و افول با استفاده از چهار متغیر مذکور

-( به صورت زیر مری 2221و طبق روش شناسی پارک و چن )

باشد:

مخرارج فرروش، رشرد متغیرهرای از یک هر مقدار نخست

هرر برای و سن )عمر( شرکت سود تقسیمی نسبت ای، سرمایه

.میشود محاسبه شرکت -سال

مذکور متغیر چهار از یک هر اساس بر شرکت ها -لسا - 2

طبقره پرنج بره صنعت هر در های آماری پنجک از استفاده با و

در پنجرک )طبقره( گرفتن قرار به توجه با که شوند می تقسیم

.می گیرند 5 تا 1 بین ( نمره ای9نگاره ) طبق نظر، مورد

به دست مرکب نمره ای شرکت، -سال هر برای سپس - 9

و بلوغ رشد، مراحل از یکی در شرایط زیر به توجه با که می آید

:می شود بندی طبقه افول

در باشرد، 20 و 16 بین نمرات مجموع صورتی که الف( در

دارد. قرار رشد مرحله ی

در باشرد، 15 و 9 برین نمررات مجمروع صورتی که ب( در

دارد. قرار بلوغ مرحله ی

مرحله در باشد، 8 و 4 بین نمرات مجموع صورتی که در ج(

دارد. قرار افول ی

شرکت عمر چرخه ي ( مدل1) نگاره

سود

تقسیمی (DPR)

مخارج

سرمایه اي (CE)

رشد

فروش (SG)

سن

شرکت (AGE)

پنجک ها

پنجک اول 5 9 9 5

پنجک دوم 1 2 2 1

پنجک سوم 9 9 9 9

پنجک چهارم 2 1 1 9

پنجک پنجم 9 5 5 9

: است زیر به صورت فوق متغیرهای عملیاتی تعریفSG it = [1-(Sale it / Sale it-1)] ×100

DPR it = (DPS it / EPS it ) ×100

CE it = ( دارایی های )ارزش بازار شرکت / اضافات )کاهش

100× (ثابت طی دوره

Sale = درآمد فروش

DPS= سود تقسیمی هر سهم

EPS= سود هر سهم

AGE= و سال تاسیس شرکت t تفاوت سال

در این تحقیق، به علت غیر فعال برودن معاملره )خریرد و

فروش( سهام، یا غیر بورسی بودن شرکت های نوظهور، مراحل

چرخه عمر به سه شکل رشد، بلروغ و افرول تعریرف شرده و از

مرحله تولد یا ظهور چشم پوشی شده است.

یافته هاي پژوهش -5

آزمو نرمال بود داده ها -5-1لین مرحله آغاز فرایند آزمون فرضیه ها، بررسی نرمال او

بودن داده ها است. برای بررسی نرمال بودن داده ها فرضیاتی

به شکل زیر مطرح شده است:

H 0: توزیع داده ها نرمال است

H 1: توزیع داده ها نرمال نیست

به منظور تخمین پارامترهای مدل از حاضر در تحقیق

حداقل روش .گردد استفاده می اقل مربعات معمولیحدروش

وابسته بر این فرض استوار است که متغیر مربعات معمولی

منجر آن توزیع غیرنرمال و باشدمی توزیع نرمال تحقیق دارای

روش برای تخمین پارامترها این به تخطی از مفروضات

. لذا الزم است نرمال بودن توزیع متغیر وابسته تحقیق شود می

مورد آزمون قرار گیرد. در این مطالعه موضوع از طریق آماره

آماره سطح اهمیتاگرمورد بررسی قرار می گیرد. 5برا-جارکیو

یمبن H0 هی( فرضProb>.05باشد ) 25/2این آزمون بیشتر از

د. نتایج آزمون شو یر پذیرفته میع متغیبر نرمال بودن توز



( 2نگاره )در برای متغیر وابسته )ساختار سرمایه( برا –جارکیو

ارائه شده است.

نرمال بود توزیع متغیر وابسته تحقیقنتایج آزمو ( 2نگاره )

سطح اهمیت برا-آماره جارکیو متغیر

111/9882 2222/2 (L) ساختار سرمایه

برای هر برا -ویآماره جارک سطح اهمیتن که یبا توجه به ا

ن یبنابرا (2222/2) باشد یم 25/2از دو متغیر وابسته کمتر

در سطح مبنی بر نرمال نبودن توزیع آن ها H1 هیفرض

ن است که یانگر ایو ب ردیگ ید قرار میی% مورد تأ15نان یاطم

بنابراین الزم است .نیستع نرمال برخوردار یاز توزاین متغیر

فرضیه ها نرمال سازی شود. در این مطالعه برای قبل از آزمون

نرمال سازی داده ها از تابع انتقال جانسون بهره گرفته شده

برا بعد از فرآیند نرمال –است. نتایج حاصل از آزمون جارکیو

باشد. ( می9سازی داده ها به شرح نگاره )

نرمال بود توزیع متغیر وابسته نتایج آزمو ( 3نگاره )

بعد از فرآیند نرمال سازيتحقیق

سطح اهمیت برا-آماره جارکیو متغیر

911/2 9119/2 (L) ساختار سرمایه

با توجه به این جدول، از آنجایی که بعد از نرمال سازی

برا برای متغیر ساختار –داده ها سطح اهمیت آماره جارکیو

بنابراین ( 9119/2افزایش یافته است ) 25/2سرمایه به باالتر از

% تأیید شده و بیانگر این 15در سطح اطمینان H0 فرضیه

است که متغیر وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی، دارای

باشند. توزیع نرمال می

بررسی همبستگی میا متغییرهاي پژوهش -2- 5 در این بخش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون به

تحقیق و همبستگی موجود بین آنها بررسی ارتباط متغیرهای

شود. ماتریس ضرایب همبستگی بین متغیرهای پرداخته می

ارائه شده است.( 1نگاره ) تحقیق در

ساختار سرمایه پیرسون، آمارهنتایج حاصل از براساس

داری با کیفیت افشا همبستگی مثبت و معنی (L)شرکت

(DSCORE) و مرحله رشد از چرخه عمر شرکت(Growth-

Stat) دارد. همچنین این متغیر دارای همبستگی منفی و

و اندازه شرکت (Growth) داری با رشد فروش شرکت معنی

(Size) درصد 15می باشد. با این وجود در سطح اطمینان

و هر ( TurnOver) همبستگی معنی داری میان ساختار سرمایه

از ( Decline-Stat)و افول ( Maturity-Stat)یک از مراحل بلوغ

چرخه عمر شرکت ها قابل مشاهده نیست. همچنین کیفیت

داری با رشد دارای همبستگی مثبت و معنی (DSCORE)افشا

بوده و همبستگی (Size) و اندازه شرکت (Growth)فروش

منفی و معنی داری را با مرحله رشد از چرخه عمر شرکت

(Growth-Stat ) نشان می دهد. رشد فروش(Growth) نیز

و مرحله رشد از (Size)همبستگی مثبت و معنی داری با اندازه

داشته و همبستگی ( Growth-Stat) چرخه عمر شرکت

و افول ( Maturity-Stat)معکوسی با هر یک از مراحل بلوغ

(Decline-Stat ) از چرخه عمر دارد. از دیگر همبستگی های

بستگی منفی و موجود میان متغیرهای تحقیق می توان به هم

با هر (Growth-Stat)معنی داری مرحله رشد از چرخه عمر

و (Decline-Stat)و افول ( Maturity-Stat)یک از مراحل بلوغ

با ( Maturity-Stat)همبستگی منفی و معنی داری مراحل بلوغ

اشاره کرد.( Decline-Stat) مرحله افول

ماتریس ضرایب همبستگی پیرسو بین متغیرهاي تحقیق (4نگاره )

Probability L DSCORE Growth Size Growth-

Stat Maturity-

Stat Decline-

Stat DSCORE 0.278 1

0.000

Growth -0.106 0.106 1

0.001 0.001

Size -0.280 0.169 0.202 1

0.000 0.000 0.000

Growth-Stat 0.115 -0.078 0.335 0.022 1

0.000 0.017 0.000 0.500

Maturity-Stat -0.041 0.046 -0.086 0.027 -0.665 1

0.202 0.158 0.008 0.395 0.000 Decline-Stat -0.057 0.015 -0.216 -0.059 -0.102 -0.674 1

0.077 0.630 0.000 0.071 0.001 0.000



نتایج آزمو فرضیه اول پژوهش -5-3در فرضیه اول پژوهش تأثیرپذیری ساختار سرمایه شرکت

ها از کیفیت افشای آن ها در مرحله رشد از چرخه عمر مورد

بررسی قرار می گیرد و فرضیه آماری آن به صورت زیر قابل

تدوین است:

H0 : رابطه "رشد"بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله

معنا داری وجود ندارد.

H1: رابطه "رشد"فیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله بین کی

معنا داری وجود دارد.

( بهره گرفته شده 9برای آزمون این فرضیه از مدل شماره )

است که یک مدل رگرسیونی بوده و با استفاده از روش داده

های پانل برآورد خواهد شد:

tititi

titi

tititi

SizeGrowth

StatGrowthDSCORE

StatGrowthDSCOREL

,,5,4

,,3

,2,10,

_*

_

(9 )

در این مدل برای این که بتوان مشخص نمود که آیا

استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمد خواهد

لیمر و به منظور این که مشخص گردد Fبود یا نه از آزمون

کدام روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد

تر است از آزمون هاسمن استفاده شده است. مناسب

آزمون لیمر در بررسی داده های مقطعی و سری های در

دار نشود، زمانی، اگر ضرایب اثرات مقطعی و اثرات زمانی معنی

می توان داده ها را با یکدیگر ترکیب کرده و به وسیله یک

رگرسیون حداقل مربعات معمولی تخمین بزنیم. از آنجایی که

سری های در اکثر داده های ترکیبی اغلب ضرایب مقاطع یا

زمانی معنی دار هستند این مدل که به مدل رگرسیون ترکیب

،2معروف است کمتر مورد استفاده قرار می گیرد )یافی 9شده

(. لذا برای اینکه بتوان مشخص نمود که آیا داده های 2229

پانل جهت برآورد تابع مورد نظر کارآمدتر خواهد بود یا نه،

آن کلیه عبارات ثابت کنیم که در فرضیه ای را آزمون می

برآورد با یکدیگر برابر هستند. فرضیه صفر این آزمون که به

بصورت زیر Fمقید معروف است از آماره Fآزمون چاو یا

استفاده می شود:

)/(

)1/()(),1(

KNNTURSS

NURSSRRSSKNNTNF

طول دوره Tبرابر با تعداد واحدهای مقطعی، Nکه در آن

مجذور RRSSتعداد متغیرهای توضیحی، Kمورد نظر،

پسماندهای حاصل از برآورد مقید رگرسیون بصورت حداقل

مجذور پسماندهای حاصل از URSSمربعات متغیر مجازی و

برآورد نامقید رگرسیون بصورت حداقل مربعات معمولی می

یعنی یکسان بودن عرض از H0 باشد. در این آزمون فرضیه

یعنی ناهمسانی عرض از مبداء ها H1 فرضیهمبداء ها در مقابل

پذیرفته شود به معنی H0 قرار می گیرد. در صورتی که فرضیه

یکسان بودن شیب ها برای مقاطع مختلف بوده و قابلیت

ترکیب شدن داده ها و استفاده از مدل رگرسیون ترکیب شده

H1 مورد تأیید آماری قرار می گیرد. اما در صورت رد فرضیه

شود و می توان از روش داده داده های پانل پذیرفته میروش

های پانل استفاده کرد.

همانطور که گفته شد به منظور اینکه مشخص گردد کدام

تر روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب

است )تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوت های واحدهای

شود. در روش اثرات می مقطعی( از آزمون هاسمن استفاده

تصادفی بار متغیرهای حذف شده روی جمله اخالل قرار

گیرند، اما این مشروط بر آن است که بین متغیرهای می

مستقل و مؤلفه خطای مقطعی همبستگی وجود نداشته باشد.

آزمون هاسمن وجود این همبستگی را بررسی می کند. این

در صورت وجود آزمون مبتنی بر این فرض اولیه است که

همبستگی، روش اثرات ثابت سازگار و روش اثرات تصادفی

تخمین کننده روش اثرات تصادفی و REناسازگار است. اگر

FE تخمین کننده روش اثرات تصادفی باشد آماره این آزمون

دو با درجه آزادی برابر با تعداد متغیرهای -که دارای توزیع کای

مستقل است بصورت زیر قابل تعریف می باشد:

)()var(1

FEREFERE

T

FEREW

( آمده است. 5ها در نگاره )نتایج حاصل از این آزمون

( تحقیق1براي برآورد مدل شماره )( نتایج انتخاب الگو 5نگاره )

نوع آزمو آماره

آزمو


آزمو

درجه

آزاديP-Value

F 215/95 (191،988) 2222/2 لیمر Fآزمون

2 آزمون هاسمن921/98 5 2228/2

لیمر، از آنجایی که Fبا توجه به نتایج حاصل از آزمون

(، 2222/2باشد ) می 25/2این آزمون کمتر از P-Valueمقدار

همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مدل

های پانل استفاده شود. همچنین با توجه به نتایج از روش داده

این P-Valueحاصل از آزمون هاسمن، از آنجایی که مقدار

(، بنابراین در برآورد 2228/2باشد ) می 25/2 آزمون نیز کمتر از

( نتایج 1می بایست روش اثرات ثابت بکار برده شود. در نگاره )



( ارائه شده است. در بررسی 9حاصل از برآورد مدل شماره )

-Pمعنی دار بودن کلی مدل، با توجه به این که مقدار احتمال )

VALUE ) آمارهF ( با 2222/2باشد )کوچکتر می 25/2از

ضریب شود. دار بودن کلی مدل تایید می % معنی15اطمینان

درصد 21/15تعدیل شده مدل نیز گویای آن است که تعیین

از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسط متغیرهای وارد

شده در مدل تبیین می شود. همچنین در بررسی مفروضات

که است برا گویای آن-آزمون جارکیوج ینتارگرسیون کالسیک

% 15 اطمینان سطح در مدل برآورد از حاصلی اه باقیمانده

برخوردار نمی باشند. نرمال ازتوزیع

این به مربوط (P-VALUE)مقدار احتمال که طوریه ب

(. در این ارتباط با توجه 2222/2است ) 25/2 ازکوچکتر آزمون

به تعداد باالی مشاهدات و قضیه حد مرکزی می توان از نرمال

ها چشم پوشی کرد. همچنین با توجه به این نبودن توزیع داده

پاگان -برش آزمون به مربوط (P-VALUE) که مقدار احتمال

( وجود مشکل ناهمسانی 2222/2می باشد ) 25/2کمتر از

های مدل نیز تأیید می شود. در راستای رفع واریانس باقیمانده

عمولی این مشکل در برآورد بجای روش حداقل مربعات م

(OLS) از روش حداقل مربعات تعمیم یافته(GLS) استفاده

شده و به ضرایب مدل توسط نرم افزار آماری وزن داده شده

است. عالوه بر این از آنجایی که مقدار آماره دوربین واتسن

استقالل( لذا 221/2قرار گرفته است ) 5/2و 5/9مابین عدد

.شود میی مدل نیز تأیید ها باقیمانده

سطح در که شود می مشاهده رشد مرحله متغیر کردن وارد با

دارند قرار خود عمر چرخه از رشد مرحله در که هایی شرکت

ساختار و افشا کیفیت میان داری معنی و مستقیم رابطه نیز

بهبود افشا کیفیت افزایش همچنین است داشته وجود سرمایه

مطابق ضمنا. دارد پی در نیز را ها شرکت مالی اهرم نسبت

رشد مرحله در که گردید حاصل زیر های یافته تحقیق فرضیه

ی مرحله در های شرکت ی اندازه از بیش شرکت ی اندازه

ظهور مرحله به نسبت نیز درآمدها و فروش رشد و بوده ظهور

سرمایه مولد های دارایی در بیشتر مالی منابع. است بیشتر

شاخص در بیشتری پذیری انعطاف از شرکت و شده گذاری

.است برخوردار نقدینگی های

نتایج آزمو فرضیه دوم پژوهش -5-4

هدف از آزمون فرضیه دوم پژوهش بررسری ترأثیر کیفیرت

افشا بر ساختار سررمایه شررکت هرایی کره در مرحلره بلروغ از

چرخه عمر خود واقع شرده انرد بروده و فرضریه آمراری آن بره

صورت زیر قابل تدوین است:

H0 : رابطه "بلوغ"بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله

معنا داری وجود ندارد.

H1 : رابطره "بلوغ"بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله


( بهره گرفته شده 2برای آزمون این فرضیه از مدل شماره )

ده است که یک مدل رگرسیونی بوده و با استفاده از روش دا

.های پانل برآورد خواهد شد

( تحقیق1برآورد مدل )نتایج -6نگاره

شرکت -سال 199متغیر وابسته: ساختار سرمایه شرکت تعداد مشاهدات:

t P-Value VIFآماره ضریب متغیر

- 2222/2 112/91 9151/9 ضریب ثابت

921/9 2222/2 991/5 2221/2 کیفیت افشا

198/1 2291/2 -991/9 -2252/2 مرحله رشد

111/1 2222/2 211/1 2221/2 مرحله رشد ×کیفیت افشا

989/9 9181/2 -915/9 -2229/2 رشد شرکت

211/9 2222/2 -219/92 -2119/2 اندازه شرکت

1521/2شده مدل ضریب تعیین تعدیل

مدل Fآماره

(P-Value)

211/11

(2222/2)

Jarque-Bera آماره

(P-Value)

189/91

(2222/2)


(P-Value)

959/91

(2222/2) 158/9 دوربین واتسنآماره

.



tititi

titi

tititi

SizeGrowth

StatMaturityDSCORE

StatMaturityDSCOREL

,,5,4

,,3

,2,10,

_*

_

(2 )

در این مدل برای این کره بتروان مشرخص نمرود کره آیرا

استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمرد خواهرد

لیمر و به منظور این کره مشرخص گرردد Fبود یا نه از آزمون

کدام روش )اثرات ثابرت و یرا اثررات تصرادفی( جهرت بررآورد

ج تر است از آزمون هاسمن اسرتفاده شرده اسرت. نترای مناسب

( آمده است. 1حاصل از این آزمون ها در نگاره )

لیمرر، از آنجرایی کره Fبا توجه به نتایج حاصل از آزمرون

(، 2222/2باشرد ) می 25/2این آزمون کمتر از P-Valueمقدار

همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مردل

به نترایج های پانل استفاده شود. همچنین با توجه از روش داده

ایرن P-Valueحاصل از آزمون هاسمن، از آنجرایی کره مقردار

(، بنابراین در برآورد 2222/2باشد ) می 25/2آزمون نیز کمتر از

( نترایج 8می بایست روش اثرات ثابت بکار برده شود. در نگاره )

ارائه شده است. الزم به توضریح 2حاصل از برآورد مدل شماره

اساس نترایج اولیره بررآورد مردل وجرود است از آنجایی که بر

خودهمبستگی میان باقیمانده های مدل تأیید شده است از این

AR(1)رو برای رفع این مشکل متغیر خود همبسته مرتبه اول

وارد مدل تحقیق شده است.

در بررسی معنی دار بودن کلی مدل، با توجه به این که

باشد کوچکتر می 25/2از Fآماره (P-VALUE)مقدار احتمال

دار بودن کلی مدل تایید % معنی15( با اطمینان 2222/2)

19/81مدل نیز گویای آن است که ضریب تعیین شود. می

درصد از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسط متغیرهای

وارد شده در مدل تبیین می شود. همچنین در بررسی

برا بیانگر -جارکیو نآزموج ینتامفروضات رگرسیون کالسیک

سطح در مدل برآورد از حاصل یها باقیمانده که استآن

بطوری باشند می برخوردار نرمال توزیع از% 15 اطمینان

بزرگتر آزمون این به مربوط (P-VALUE) مقدار احتمال که

(. همچنین با توجه به این که مقدار 1282/2است ) 25/2 از

پاگان بیشتر از -برش آزمون به مربوط (P-VALUE)احتمال

های مدل ( همسانی واریانس باقیمانده2218/2می باشد ) 25/2

شود. عالوه بر این از آنجایی که مقدار آماره نیز تأیید می

( 12/2قرار گرفته است ) 5/2و 5/9دوربین واتسن مابین عدد

در خصوص .شود میی مدل نیز تأیید ها باقیمانده استقالللذا

همخطی میان متغیرهای مدل نیز با توجه به این که مقدار

می باشد می توان 92برای تمامی متغیرها کمتر از VIFآماره

گفت همخطی شدیدی میان آن ها وجود نداشته و این فرض از

مفروضات رگرسیون کالسیک نیز تأیید می شود.

( تحقیق2تخاب الگو براي برآورد مدل )نتایج ان -7نگاره P-Value درجه آزادي مقدار آماره آزمو آماره آزمو نوع آزمو

F 121/95 (191،988) 2222/2 لیمر Fآزمون

2 آزمون هاسمن521/911 1 2222/2

تحقیق 2برآورد مدل نتایج ( 8)گاره ن شرکت -سال 112وابسته: ساختار سرمایه شرکت تعداد مشاهدات: متغیر


- 2222/2 112/8 9822/9 ضریب ثابت 511/1 2995/2 992/2 22221/2 کیفیت افشا 918/8 2222/2 928/2 2125/2 مرحله بلوغ

299/9 9518/2 -121/9 -2225/2 مرحله بلوغ ×کیفیت افشا 211/9 9252/2 -129/9 -2229/2 رشد شرکت 291/9 2222/2 -911/1 -2115/2 اندازه شرکت

AR(1) 5582/2 151/92 2222/2 222/9 8119/2ضریب تعیین تعدیل شده مدل

مدل Fآماره

(P-Value)

119/22 (2222/2)

Jarque-Beraآماره (P-Value)

1122/2 (1282/2)

Breusch-Paganآماره (P-Value)

918/9




با وارد کردن متغیر مرحله بلوغ مشاهده می شود در سطح

شرکت هایی که در مرحله بلوغ از چرخه عمر خود قرار دارند

داری بر ساختار سرمایه آن ها تغییرات امتیاز افشا اثر معنی

نداشته و افزایش یا کاهش کیفیت افشای آن ها سطح ساختار

سرمایه را بطور قابل مالحظه ای تحت تأثیر خود قرار نمی

دهد. از این رو با توجه به یافته های فوق فرضیه دوم تحقیق در

مرحله بلوغ شرکت درصد رد می شود. در 15سطح اطمینان

ها فروش با ثبات و متعادلی را تجربه نموده و نیاز به وجوه نقد

در اکثر موارد از طریق منابع داخلی تامین می شود. اندازه ی

دارایی های این شرکت ها نیز به تناسب بیشتر از اندازه ی

دارایی های شرکت های در مرحله رشد بوده و بدلیل نقدینگی

اء به سیاست تامین مالی از خارج، عموما بازده زیاد و کاهش اتک

سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده معادل یا

بیش از نرخ تامین سرمایه است.

نتایج آزمو فرضیه سوم پژوهش -5-5

در فرضیه سوم پژوهش نیرز تأثیرپرذیری سراختار سررمایه

رخه عمر شرکت ها از کیفیت افشای آن ها در مرحله افول از چ

مورد بررسی قرار می گیرد و فرضیه آماری آن بره صرورت زیرر

قابل تدوین است:

H0 : افرول "بین کیفیت افشرا و سراختار سررمایه در مرحلره"

رابطه معنا داری وجود ندارد.

H1 : رابطه "افول"بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله


( بهرره گرفتره 9از مردل شرماره ) برای آزمون این فرضیه

شده است که یک مدل رگرسیونی بروده و برا اسرتفاده از روش

داده های پانل برآورد خواهد شد:

tititi

titi

tititi

SizeGrowth

StatDeclineDSCORE

StatDeclineDSCOREL

,,5,4

,,3

,2,10,

_*

_

(9 )

در این مدل برای این کره بتروان مشرخص نمرود کره آیرا

استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمرد خواهرد

لیمر و به منظور این کره مشرخص گرردد Fبود یا نه از آزمون

کدام روش )اثرات ثابرت و یرا اثررات تصرادفی( جهرت بررآورد

ج تر است از آزمون هاسمن اسرتفاده شرده اسرت. نترای مناسب

( آمده است. 1حاصل از این آزمون ها در نگاره )

لیمرر، از آنجرایی کره Fبا توجه به نتایج حاصل از آزمرون

(، 2222/2باشرد ) می 25/2این آزمون کمتر از P-Valueمقدار

همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مردل

به نترایج های پانل استفاده شود. همچنین با توجه از روش داده

ایرن P-Valueحاصل از آزمون هاسمن، از آنجرایی کره مقردار

(، بنابراین در برآورد 2222/2باشد ) می 25/2آزمون نیز کمتر از

( 92می بایست روش اثرات ثابرت بکرار بررده شرود. در نگراره )

( ارائه شده است. 9نتایج حاصل از برآورد مدل شماره )

، با توجه بره ایرن کره در بررسی معنی دار بودن کلی مدل

باشد کوچکتر می 25/2از Fآماره (P-VALUE)مقدار احتمال

دار برودن کلری مردل تاییرد % معنی15( با اطمینان 2222/2)

تعدیل شده مدل نیز گویرای آن اسرت ضریب تعیین شود. می

درصد از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسرط 81/11که

ین مری شرود. همچنرین در متغیرهای وارد شده در مردل تبیر

بررا -جارکیو آزمونج ینتابررسی مفروضات رگرسیون کالسیک

در مردل برآورد از حاصل یها باقیمانده که استگویای آن

باشرند نمری برخروردار نرمرال توزیرع از% 15 اطمینران سطح

آزمرون ایرن به مربوط (P-VALUE)مقدار احتمال که بطوری

(. در این ارتباط برا توجره بره 2222/2)است 25/2 از کوچکتر

تعداد باالی مشاهدات و قضیه حد مرکزی مری تروان از نرمرال

ها چشم پوشی کرد. نبودن توزیع داده

( تحقیق3نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل ) -9نگاره

P-Value درجه آزادي مقدار آماره آزمو آماره آزمو نوع آزمو

F 211/95 (191،988) 2222/2 لیمر Fآزمون

2 آزمون هاسمن189/991 1 2222/2



تحقیق 3برآورد مدل نتایج (11)گاره ن

شرکت -سال 128مشاهدات: متغیر وابسته: ساختار سرمایه شرکت تعداد


- 2222/2 211/29 9112/9 ضریب ثابت 281/9 2222/2 111/2 2228/2 کیفیت افشا 128/1 5529/2 511/2 2288/2 مرحله افول

122/1 2255/2 -189/2 -2225/2 مرحله افول ×کیفیت افشا 219/9 2118/2 -112/9 -2229/2 رشد شرکت 219/9 2222/2 -122/99 -2111/2 اندازه شرکت

1181/2ضریب تعیین تعدیل شده مدل مدل Fآماره

(P-Value)

121/12 (2222/2)

Jarque-Beraآماره (P-Value)

221/91 (2222/2)

Breusch-Paganآماره (P-Value)

521/9


با وارد کردن متغیر مرحله افول مشاهده می شود بین

کیفیت افشا و ساختار سرمایه رابطه معنا داری وجود دارد.

بررسی های بیشتر نشان می دهد با وارد کردن متغیر مرحله

مرحله ×کیفیت افشا »افول به مدل عالمت ضریب متغیر

به منفی تغییر پیدا می کند. یافته فوق مؤید آن است که « افول

در سطح شرکت هایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود

قرار دارند از میزان تأثیر کیفیت افشا بر ساختار سرمایه کاسته

شود. به بیان دیگر نتایج حاکی از این است که تأثیرگذاری می

هایی که در مرحله افول ایه شرکتکیفیت افشا بر ساختار سرم

هایی که از چرخه عمر خود واقع شده اند به مراتب از شرکت

در مرحله رشد هستند کمتر می باشد. در مرحله افول نیز

چنانچه فرصت رشد وجود داشته باشد، به احتمال قریب به

یقین بسیار ناچیز است. شاخص های سودآوری، نقدینگی و

زولی داشته و شرکت در شرایط رقابتی ایفای تعهدات روند ن

بسیار شدیدی قرار داشته، ضمن این که هزینه تامین مالی از

منابع خارجی نیز باال است به گونه ای که در اغلب موارد بازده

سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده کمتر از نرخ

تامین مالی است.

نتیجه گیري و بحث -6

داری )شامل افشای حسابداری( دو نقش اطالعات حساب

نماید. اول؛ یمبا اهمیت در بازارهای سرمایه توسعه یافته ایفا

اطالعات حسابداری به فراهم کنندگان سرمایه شرکت )شامل

دهد تا بازده یمسهامداران و اعتباردهندگان( این امکان را

ی سرمایه گذاری را ارزیابی نمایند)نقش ها فرصتبالقوه

شیابی یا قبل از وقوع اطالعات حسابداری(، دوم؛ اطالعات ارز

دهد تا بر نحوه یمحسابداری به فراهم کنندگان سرمایه اجازه

استفاده از سرمایه اعطاء شده نظارت نمایند)نقش مباشرتی یا

بعد از وقوع اطالعات حسابداری(. به طور کلی مسئله نمایندگی

ابع دربازار سرمایه و اطالعاتی مانع از تخصیص بهینه من

(. افشای حسابداری و نهادهایی 2292گردد)بیر و همکاران، یم

تا انتقال اطالعات با اطمینان را بین مدیریت اند شدهکه ایجاد

و سرمایه گذاران تسهیل نمایند، نقش با اهمیتی در کاهش این

(. در این 2221نمایند)برتومیو و همکاران، یمدو مسئله بازی

تحقیق تاثیر چرخه عمر بر رابطه کیفیت افشا و راستا هدف

ها ساختار سرمایه قرار گرفت. پس از انجام تجزیه و تحلیل

شود بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه رابطه معنا مشاهده می

داری وجود دارد و در سطح شرکت هایی که در مرحله افول از

بر چرخه عمر خود قرار دارند از میزان تأثیر کیفیت افشا

شود. به بیان دیگر نتایج حاکی از ساختار سرمایه کاسته می

این است که تأثیرگذاری کیفیت افشا بر ساختار سرمایه

هایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود واقع شده شرکت

هایی که در مرحله رشد هستند کمتر اند به مراتب از شرکت

وجود داشته می باشد. در مرحله افول نیز چنانچه فرصت رشد

باشد، به احتمال قریب به یقین بسیار ناچیز است. شاخص های

سودآوری، نقدینگی و ایفای تعهدات روند نزولی داشته و

شرکت در شرایط رقابتی بسیار شدیدی قرار داشته، ضمن این

که هزینه تامین مالی از منابع خارجی نیز باال است به گونه ای

ایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری که در اغلب موارد بازده سرم

-تعدیل شده کمتر از نرخ تامین مالی است. به بیان دیگر می

توان گفت در هر دو مرحله رشد و افول از چرخه عمر شرکت

ها کیفیت افشای حسابداری اثر معنی داری بر ساختار سرمایه

دارد. با این وجود در مرحله بلوغ رابطه معنی داری میان

و ساختار سرمایه قابل مشاهده نیست. همچنین کیفیت افشا

های بیشتر نشان می دهد تأثیرگذاری کیفیت افشا بر بررسی

هایی که در مرحله افول از چرخه عمر ساختار سرمایه شرکت



هایی که در مرحله رشد خود واقع شده اند به مراتب از شرکت

هستند کمتر می باشد. نتایج این تحقیق منطبق با نتیجه

( 2299؛بوجلبن و آفیس ) (9981)و همکاران کرمیتحقیقات

( می باشد.9981؛ستایش و همکاران)

فهرست منابعبررسی ارتباط بین " ، عالی پور،داریوش؛ پورحیدری،امید *

های تجاری در بورس اوراق داده های حسابداری با چرخه

تابستان ، پژوهش های حسابداری مالی ،" بهادار تهران

91-9ص ،2، شماره 9912

آزیتا ؛ نعمتی، علی و فرهرودی، پورزمانی، زهرا ؛ جهانشاد، *

بررسی عوامل موثر بر ساختار سرمایه در "(، 9981پروین، )

فصررلنامه پژوهشررنامه حسررابداری مررالی و "شرررکت هررا

25-8، 11، شماره2حسابرسی، سال

عظم،اتفتیان، ،کرمشاهی ، بهنام، خدامی پور، احمد *

بررسی رابطه محافظه کاری و رابطه ارزشی سود با چرخه "

اری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تج

، 99فصلنامه پژوهش های حسابداری مالی، شماره ،"تهران

81-19 ص 9919پاییز

"(، 9981ستایش، محمدحسین و کاشرانی پرور، فرهراد، ) *

موثر بر ساختار شرکت های پذیرفته شده در بررسی عوامل

تحقیقررات مررالی، دانشررکده "بررورس اوراق بهررادار تهررران

، پرراییز و 92، شررماره92مرردیریت دانشررگاه تهررران، دوره

11- 51، ص 9981زمستان

بررسی رابطه بین "(. 9981کردستانی، غالمرضا و مجدی ) *

، "ویژگیهای کیفری سرود و هزینره سررمایه سرهام عرادی

، 91لنامه بررسی های حسرابداری و حسابرسری، سرال فص

.85-921، صص 18شماره

تاثیر چرخره "(، 9981کرمی، غالمرضا و عمرانی، حامد، ) *

عمر شرکت بر میرزان مربروط برودن معیارهرای ریسرک و

مجله پژوهش های حسابداری مالی، سرال دوم، "عملکرد

11 -11، ص 9981(، پاییز5شماره سوم، شماره پیاپی )

* Artiach, T. C. and Clarkson, P. M., (2010),

Disclosure, conservatism and the cost of equity

capital: A review of the foundation literature.

Accounting & Finance, Article first published

online: 8 NOV 2010.

* Bertomeu, Jeremy, Beyer, Anne, Dye, Ronald,

(2009) ,” Capital Structure, Cost of Capital, and

Voluntary Disclosures” Accounting Mini-

Conference and the Sixth Accounting Research

Workshop at the University of Bern

* Boujelbene, Mohamed Ali,Affes,Habib, (2013) , The

impact of intellectual capital disclosure on cost of

equity capital: A case of French firms, Accounting

department, Journal of Economics, Finance and

Administrative Science, 18(34) , 45-53

* Bushee, B., and Noe C., (2000), Disclosure Quality,

Institutional Investor, and Stock Return Volatility,

Journal of Accounting System, Vol. 38, Supplement

* Modigliani, F. and Miller, M. (1958) ,'The cost of

capital corporate finance and the theory of

investment',American Economic Review ,Vol. 48,

pp.261-970

* Thanatawee , Y. (2011). Life-cycle theory and free

cash flow hypothesis: Evidence from dividend policy

in Thailand. Journal of Business, Vol.34:pp. 411-

433.

* Xu, Bixia. (2007). "Life cycle effect on the value

Relevance of common risk factor " , Review of

Accounting and Finance Vol.6, pp.162-175

ها یادداشت

1 Pooled least squares 2 Yaffe

http://www.noormags.com/view/fa/creator/73499



http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/879770?sta=%da%86%d8%b1%d8%ae%d9%87%20%d8%aa%d8%ac%d8%a7%d8%b1%db%8c





http://www.noormags.com/view/fa/magazine/1019

http://www.noormags.com/view/fa/magazine/number/46692



http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=5767&Number=13&Appendix=0

http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=5767&Number=13&Appendix=0

76

علمي پژوهشي فصلنامه مديريتدانش حسابداري و حسابرسي


پذیرفته شده هایشرکتپیامدهای اقتصادی اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در

در بورس اوراق بهادار ایران

محمد رمضان احمدی )مسئول مكاتبات( استادیار گروه حسابداری دانشگاه شهید چمران اهواز

[email protected]

کامران جمالی کارشناسی ارشد شهید چمران اهواز

[email protected]

بهنام کرمشاهی مربی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان

[email protected]

چكیدهگذاران و باشد؟ از طرف دیگر سهامداران، سرمایهها میاظهار نظر مشروط حسابرس، دارای چه پیامدهایی برای شرکت

یک فرآیند اعتباربخشی است که دهند؟ حسابرسیالعملی در مقابل اظهارنظر مشروط حسابرس نشان میاعتباردهندگان چه عكس

کنندگان از دهد و این اطمینان نسبی را برای استفادهگذاران و اعتباردهندگان را افزایش میاعتبار اطالعات در دسترس سرمایه

ارنظر باشند. اما حسابرس با ارائه اظههای مالی عاری از اشتباه یا تحریف با اهمیت میکند که صورتهای مالی ایجاد میصورت

دهد. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر گزارش مشروط حسابرس بر بازده مورد مشروط و مردود ریسک اطالعات ارائه شده را افزایش می

پردازد. نمونه های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران میانتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان در شرکت

باشد. می 0831تا 0831ی زمانی شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را برای دوره 021ش اطالعات آماری این پژوه

داری بین های پژوهش بیانگر وجود رابطه معنییافته .های این پژوهش از تجزیه و تحلیل پانلی استفاده شده استبرای آزمون فرضیه

داری بین اظهارنظر مشروط حسابرس و اعطای نتظار سهامداران عادی و نبود رابطه معنیاظهارنظر مشروط حسابرس و بازده مورد ا

.باشداعتبار توسط اعتبار دهندگان می

.اظهارنظر مشروط حسابرس، بازده مورد انتظار سهامداران عادی، اعتباردهندگان کلیدی: های هواژ




مقدمه -1-می گذارانی که تصمیم به خرید یا فروش سهامسرمایه

-گیرد، بانكداری که در مورد تأیید یک تقاضای وام تصمیم می

های مالیاتی گیرد، و دولتی که برای وصول مالیات به اظهارنامه

کنند که توسط کند، همگی بر اطالعاتی تكیه میاتكا می

-های تهیهدر بیشتر موارد هدف. دیگران تهیه شده است

دگان از آن اطالعات کننهای استفادهکنندگان اطالعات با هدف

هاى هاى مالى، در سالکنندگان از صورتاستفاده .متفاوت است

هاى مربوط به انجام اخیر، خود را در حصارى از خبرها و آگهی

بینند. این بىموارد خالف قاعده در حسابدارى گرفتار مى

هاى متعددى ها و موارد خالف عرف حسابدارى، عنواننظمی

ورانه، مدیریت سود، هموارسازى سود و مانند حسابدارى مته

حسابدارى متقلبانه یا فریب آمیز به خود گرفته است، هر چند

اندازه و میزان انحراف از اصول و عرف حسابدارى در رابطه با

هر یک ازعنوان هاى باال متفاوت است ) حساس یگانه، قاسم

(، نیاز به حسابرس مستقل در چنین شرایطی 0833بولو ،

یابد، به طور کلی، حسابرسی نوعی نظارت است که رت میضرو

ها به منظور کاهش عدم تقارن اطالعاتی و کنترل در شرکت

شودآزادی عمل مدیران در گزارشگری مالی استفاده می

حسابرسان اعتبار اطالعات در (. 2113 هانون و همكاران،)

.هنددگذاران و اعتبار دهندگان را افزایش میدسترس سرمایه

که حسابرسان با مواجه شدن با هریک از موارد پیش گفته بر

اساس با اهمیت بودن آنها گزارش خود را تعدیل کرده و اظهار

کنند. که ارائه گزارش مشروط حسابرس نظر مشروط ارائه می

-در حقیقت نشان دهنده کاهش کیفیت اطالعات ارائه شده می

ه شده از سوی باشد، هر چه دقت و کیفیت اطالعات ارای

شرکت کاهش پیدا کند، ریسک اطالعاتی بیشتر شده و عدم

تقارن اطالعاتی بین افراد درون و بیرون سازمان افزایش می

( در حقیقت حسابرسان با ارائه 2100یابد )لین و همكاران،

گذاران، اظهار نظر مشروط، ریسک شرکت را برای سرمایه

ی دهد.سهامداران و اعتباردهندگان افزایش م

پژوهش پیشینه مروری بر مبانی نظری و -2حسابرسی یک فرآیند بررسی است که توان تولید اطالعات

قضاوتی مفید را دارد و عموما منجر به تولید اطالعات جدید

توان ارزش اطالعات اقتصادی تهیه شود، بلكه میاقتصادی نمی

عدم تأیید، شده بوسیله فرایند حسابداری را تأیید نمایند و با

باعث کاسته شدن ارزش اطالعات تهیه شده گردد. از

هاى حسابدارى سؤال برانگیز و رود، رویهحسابرسان انتظار می

خطاهاى با اهمیت و موارد انحراف راگزارش نماید )ماریو،

دهند هایی که انجام می(. در واقع حسابرسان با بررسی2112

کنند و اهمیت بیان می موارد انحراف و تخلف را بر اساس سطح

اظهارنظر تعدیل شده شامل مشروط، عدم اظهار نظر یا مردود

( بیان کردند، سه عامل 2100کنند. لین و همكاران )بیان می

( ارائه 0بر احتمال دریافت گزارش تعدیل شده تاثیر می گذارد:

( مربوط به کار 2نادرست صورت های مالی به شكل با اهمیت ،

ط به استقالل حسابرس( مربو8حسابرس

باشد اما دو ها و انگیزه آنها میعامل اول مربوط به شرکت

گردد. بسیاری از عامل بعدی به کیفیت حسابرسی بر می

تحقیقات گزارش مشروط را به عنوان معیار کیفیت حسابرسی

کند که افزایش ریسک حسابرسی در نظر گرفتند، آنها بحث می

کاهش ریسک حسابرسی میزان شود حسابرسان برایمنجر می

کیفیت حسابرسی را افزایش دهند که نتیجه این ریسک، باال

؛ دفوند 2110شود )وانگ و چن، رفتن سهم گزارش مشروط می

(. به طور کلی اظهار نظر مشروط حسابرس، 2111و همكاران،

های های موجود در صورتبیانگر آن است که به استثنای نقص

ی رسیدگی، صورت موجود در دامنه هایمالی یا محدودیت

اند. به اعتقاد آرنز و لوبک های مالی به نحوه مطلوب تهیه شده

تواند در نتیجه محدود بودن دامنه ( گزارش مشروط می0331)

رسیدگی و حسابرسی و یا عدم رعایت اصول پذیرفته شده

حسابداری بیان شود و تنها زمانی که حسابرس به این نتیجه

های مالی در مجموع گمراه کننده نیست و به صورتبرسد که

ای منصفانه ارائه شده است گزارش با اظهار نظر مشروط شیوه

کند همچنین گزارش مردود و عدم اظهار نظر زمانی ارائه می

شود که حسابرس معتقد باشد شرایط مورد توجه بسیار ارائه می

به دو مهم و اساسی است، بنابراین اظهار نظر مشروط نسبت

باشد، میزان اظهار نظر دیگر از شدت کمتری برخوردار می

اهمیت موضوع شرط، عامل تعیین کننده برای استفاده از نظر

باشد. ایراد باید به حدی کافی مهم باشد که تا بیان مشروط می

با آن در گزارش حسابرسی ضرورت یابد، اما نه به آن اندازه

ا نظر مردود را ایجاب کنند و اهمیت باشد که عدم اظهار نظر ی

در نتیجه تعین مناسب بودن اظهار نظر مشروط مستلزم

باشد، گزارش مشروط می تواند قضاوت حرفه ای حسابرسان می

در رابطه با مشروط بودن دامنه رسیدگی و اظهار نظر و یا تنها

در رابطه با اظهار نظر باشد. در صورتی که حسابرس نتواند

ساس استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی شواهد الزم بر ا

گرداوری کند شرط مربوط به دامنه رسیدگی و اظهار نظر قید

شود و از این رو زمانی که صاحبكار دامنه رسیدگی می

حسابرسی را محدود کند، یا زمانی که شرایطی وجود دارد که

شود، شرط مربوط به مانع از انجام حسابرسی به طور کامل می

های مالی شود، در صورتی که صورتسیدگی قید میدامنه ر

اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در ... / محمد رمضان احمدي، كامران جمالي و بهنام كرمشاهيپيامدهاي اقتصادي


طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه نشوندیک بند شرط

به گزارش اضافه می شود. طبق استاندارد های حسابداری بین

ایران، گزارش 512ی الملل و استاندارد حسابرسی شماره

کنند باید حسابرسان در تمام مواردی که نظر مشروط ارئه می

ای پیش از بند اظهار نظر باشد که ارای بند توضیحی جداگانهد

چنانچه (. 0831دالیل شرط را فاش کنند )سجادی و همكاران،

گزارش به صورت مشروط مورد پذیرش حسابرس قرار گرفته

باشد حكایت از مشكالت مالیاتی، تخلفات احتمالی، انجام

ارای ریسک . درواقع هر شرکتی دمعامالتی به نفع مدیران دارد

گذار های سرمایهو بازده مخصوص به خود است. هر یک از گروه

مثال سهام ممتاز و سهام عادی خواهان میزانی از نرخ بازدهی

(، 0831هستند که درخور ریسک مربوط به آن باشد )سجادی،

هرچه ریسک شرکت باالتر باشد بازده مورد انتظار سهامداران

-اظهار نظر حسابرس نشان دهنده شود، از آنجایی کهبیشتر می

-های مالی از کیفیت الزم برخوردار میی این است که صورت

باشند در صورت ارائه اظهار نظر غیر استاندارد ریسک ارائه

باال رفته و به دنبال آن بازده مورد انتظار اطالعات شرکت

سرمایه گذاران شرکت افزایش خواهد یافت.

بیان شد، یكی دیگر از از سوی دیگر همان گونه که

های مالی اعتبار دهندگان می باشندکنندگان از صورتاستفاده

-گیری برای اعطای وام تاثیر میکه اطالعات مربوط، بر تصمیم

دهد که گزارش حسابرسان دارای ها نشان میگذارد. یافته

گران ریسک گذاران و تحلیلباشد که برای سرمایهاطالعاتی می

( . اعتبار دهندگان 2112باشد )ویكو و پاچتا، شرکت مهم می

های مالی برای دادن اعتبار باید از منصفانه بودن صورت

اطمینان بدست آورند که برای این هدف حسابرسان مستقل

(، و از آنجای که 2112)ماریو کنند این اطالعات را بررسی می

های هزینه انگیزه قوی مدیران برای مدیریت سود و محدودیت

که با آن مواجه هستند در تالش هستند که وجوه مورد نیاز

خود را بدست آورند و با دستكاری اقالم حسابداری به دنبال

باشند که حسابرسان با جذب کردن نظر اعتبار دهندگان می

شوند با دهند با این انحراف ها مواجه میبررسی که انجام می

شده یا مشروط در نظر گرفتن سطح اهمیت اظهار نظر تعدیل

های مالی کنند، این نشان دهنده کیفیت پایین صورتارائه می

ها باشد و ریسک تجاری و حتی ریسک نكول در این شرکتمی

مند به عالقهدهندگان رود و از آنجایی که اعتبارباال می

اطالعاتی هستند که که توانایی باز پرداخت اصل و بهره

هد، در واقع آنها به دنبال دمتقاضیان اعتبار را نشان می

اطالعاتی هستند که آنها را در تعیین ریسک نكول کمک کنند

( زمانی که ریسک نكول به طور قابل 2102)السی نیمی،

-توجهی باال باشد، اعتبار دهندگان، درخواست اعتبار را رد می

کند، در واقع آنها که برای باال رفتن ریسک تجاری شرکت نرخ

کنند و یا به عبارتی دیگر صرف طلب نمی بهره بیشتری را

( بلكه 0330ریسک خود را باال نمی برند )ویس و ستیگلیتز،

کنند، اظهار نظر ریزی میآنها برای دادن یا ندادن اعتبار برنامه

باشد که در تعیین مشروط در واقع بیان کننده اخبار بد می

ن تواند نقش داشته باشد و به عبارتی نشاریسک نكول می

باشند دهنده این است که متقاضیان اعتبار همرا با ریسک می

(. در نتیجه 2113؛ کارسلو و همكاران، 2112)بال و شیواکومار،

گزارش مشروط حسابرسان در مورد تصمیمات اعتبار دهندگان

تواند تاثیر گذار باشد در مورد دادن اعتبار به متقاضی می

.(0335، گول، 2118ومز، دورندز و گ ،0335)بامبر و ستراتون،

محتوای اطالعاتی گزارش مشروط ( 0833) مهدوی و مقدم

های پژوهش بیانگر حسابرس را مورد بررسی قرار دادند، یافته

دار بین بازده غیر عادی حاصل از انتشار نبود وجود تفاوت معنی

گزارش مشروط و مقبول حسابرسی است.

اظهار نظر عوامل موثر بر ( 0831) سجادی و همكاران

مشروط حسابرسان را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند که

،نسبت جاری و نسبت حسابهای دریافتنی به دارایی بر

گزارش مشروط حسابرسی مؤثر میباشد و همچنین، بین

ی گزارش مشروط حسابرسی سال قبل و نوع موسسه

ی حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال جاری رابطه

.داری وجود داردمعنا

به بررسی تاثیر ( 0831) حساس یگانه و یعقوب نژاد

گزارش حسابرسان بر قیمت سهام پرداختند که بیان کردند که

شود اما گزارش حسابرسی موجب افزایش اطالعات قضاوتی می

.تاثیر معنی داری بر تغیرات قیمت سهام ندارد

؛ 2115های متعددی )بیتی و دیگران، های پژوهشیافته

؛ بیدل و 2111؛ بیدل و هیالری، 2115بیدل و هیالری،

( بر 2111ووردی، 2112؛ فرانسیس و دیگران، 2113دیگران،

های مالی از این موضوع تاکید دارند که افزایش کیفیت گزارش

طریق کاهش عدم تقارن اطالعاتی میان مدیران با وام

نش دهندگان و سرمایه گذاران، امكان خطر اخالقی و گزی

های پایش مدیریت و نادرست را کاهش داده، به کاهش هزینه

شود.در نهایت کاهش ریسک شرکت منجر می( بیان کردند که اظهار نظر تعدیل 2100لین و همكاران )

شده حسابرسی)مشروط، مردود، عدم اظهار نظر( نشان دهنده

عدم تقارن اطالعاتی بین افراد درون و برون سازمان می باشد،.

آمدهای اقتصادی اظهار نظر حسابرسان در ها با بررسی پیآن

چین دو دیدگاه عدم تقارن اطالعاتی و محدودیت بودجه نرم را

مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که با وجود

ارائه اظهار نظر تعدیل شده حسابرس در شرکت های چینی و



خارج ، این شرکت بیان عدم تقارن اطالعاتی بین افراد داخل و

شوند، بلكه آنها ها با محدودیت مالی و تامین مالی مواجه نمی

ها منابع مالی خود را با کمک های دولتی و یا وجود رنت بازی

سهامداران عمده با ارکان سیاسی و یا وجود روابط سیاسی

وجوه خود را تامین می کنند و بیان کردند که اظهار نظر

ان دهنده کیفیت پایین اطالعات می تعدیل شده حسابرسان نش

باشد و با این وجود به دلیل وجود محدودیت بودجه نرم در

هایی چینی، این شرکت ها با محدودیت مالی مواجه شرکت

نمی شوند.

( با بررسی که انجام داد، بیان کرد اظهار نظر 2112ماریو )

مشروط حسابرسان اطالعات مربوطی در مورد ریسک تجاری

رائه می کنند. و نوع اظهار نظر حسابرسان بر تصمیمات شرکت ا

تجاری و ریسک تجاری موثر می باشد .

موسسه 31( با بررسی که از 2101آندرس و همكارانش )

اعتباری انجام داد به این نتیجه رسید که اظهار نظر تداوم

ها بر تصمیمات آنها تاثیر می گذارد و نشان دهنده شرکت

د و اخطاری برای سیستم می باشد.ریسک شرکت می باش

( با برسی بند های شرطی مثل تداوم فعالیت 2113سایو )

، تغییر در اصول حسابداری و موارد دیگری به این نتیجه رسید

گذارد.این موارد بر سهام شرکت ها تاثیر منفی می

( بیان کردند اظهار نظر مشروط 2115آرنولد و همكارانش )

های مالی دیدی منفی به قرض رتحسابرسان در مورد صو

ی اعتبار موسسه 000دهندگان می دهند. آنها با بررسی

دهنده، به این نتیجه رسیدند که اظهار نظر حسابرسان در مورد

های داخلی را بیان می کنترل های داخلی که ضعف کنترل

کند، بر تصمیم اعتبار دهندگان در مورد ارزیابی ریسک شرکت

تاثیر می گذارد.

موسسه 011( با بررسی 2115اندریس و همكارانش )

اعتبار دهنده در آمریكا به این نتیجه رسیدند که صورت های

مالی حسابرسی شده به عنوان یک متغیر تاثیر گذار بر

تصمیمات اعتبار دهندگان می باشد

( با بررسی چند 2111ونینگ جانگیل و همكارانش )

لند، فیلیپین، اندونزی به کشور آسیایی شامل کره جنوبی، تای

این نتیجه رسیدند که در این کشورها قرض دهندگان به اظهار

نظر حسابرسان و همچنین صورت های مالی حسابرسی شرکت

ها توجه نمی کنند و آن را مبنای برای افزایش اعتبار شرکت

نمی دانند.

فرضیات پژوهش -3

ده مورد بین اظهار نظر مشروط حسابرس و باز فرضیه اول:

انتظار سهامداران عادی رابطه معنی داری وجود دارد.

بین اظهار نظر مشروط حسابرس و اعطای اعتبار فرضیه دوم:

توسط اعتبار دهندگان رابطه معنی داری وجود دارد

روش شناسی پژوهش -4تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از

و از نظر زمان از نوع نظر روش از نوع تحقیقات توصیفی

تحقیقات پس رویدادی است. که به برسی روابط میان اظهار

نظر مشروط حسابرس با بازده مورد انتظار سهامداران عادی و

اعطای اعتبار، اعتبار دهندگان پرداخته است

های پذیرفته شده در ی آماری تحقیق، کلیه شرکتجامعه

0831تا 0831انی ی زمبورس اوراق بهادار تهران در فاصله

ی آماری از روش بوده است. در این تحقیق، برای تعیین نمونه

نمونه گیری به صورت هدفمند استفاده شد؛ بدین صورت که

هایی که های موجود، شرکتی شرکتدر هر مرحله از بین کلیه

های باقی مانده اند، حذف شده و شرکتدارای شرایط زیر نبوده

خاب شدند: برای انجام آزمون انت

ی مورد بررسی تداوم ها باید در طول دورهشرکت

فعالیت داشته باشند.

های تولیدی و صنعتی ی آماری شامل شرکتنمونه

باشد.

ها به انتهای اسفند ماه هایی که سال مالی آنشرکت

شود .ختم می

ای به تعداد در نهایت، پس از طی مراحل مزبور نمونه

های تحقیق انتخاب آزمون فرضیهشرکت برای انجام 021

شدند.

شده در این تحقیق گردآوری اطالعات در دو مرحله انجام

رای تدوین مبانی نظری تحقیق از روش ی اول بدر مرحلهاست.

های دوم، برای گردآوری دادهی هو در مرحلای هکتابخان

و نرم بورس هایسایتو بورس هایموردنظر از ماهنامه

سپس، .شده استاستفاده ها العات مالی شرکتافزارهای اط

برای آماده سازی اطالعات از نرم افزار اکسل استفاده شده

های ایجاد شده در محیط این نرم است، اطالعات در کاربرگ

یابی به افزار وارد شده و سپس، محاسبات الزم برای دست

متغیرهای مورد بررسی انجام شده است.

پژوهش و متغیرهای آنهای تعریف مدل -5ها از دو مدل جداگانه در این تحقیق جهت بررسی فرضیه

هایی تحقیق بیان کننده استفاده شده است، در حقیقت فرضیه

باشد که هر شرکت احتماال با دریافت اظهار دو پی آمدی می



شود. مدل های رگرسیونی نظر مشروط، با آن مواجه می

شروط حسابرس:پیامدهای اقتصادی اظهار نظر م

:0مدل COECit= α0 + α1 QUAOit-1 + α2BETAit + α3LEVit +

α4lNSIZEit + α5MBit + α6 GROWN it + €it

:2مدل BCFit = b0 + b1MAOit_1 + b2PRIVit + b3ICFit +

b4GROWTHit + b5ROAit_1 + b6LEVit_1 + b7SIZEit+

ei

( BCFتسهیالت مالی دریافتی)

وابسته در این تحقیق وجه نقد دریافتی از یكی از متغیر

ها تقسیم باشد که بر مانده اول دوره داراییاعتباردهندگان می

( که از صورت جریان وجوه نقد 2100شود )لین و همكاران، می

شود.استخراج می

(COECبازده مورد انتظار سهامداران عادی)یک هزینه سرمایه، عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که

شرکت باید بدست آورد تا بازده مورد نظر سرمایه گذاران در

(. در این تحقیق با 0830شرکت تامین شود )ریموند پی نوو،

( به منظور 2112پیروی از تحقیقات فرانسیس و همكاران )

کنیم:گیری هزینه سرمایه از روش زیر استفاده میاندازه

⁄ :0رابطه

ام در سال i ی شرکت ی سرمایههزینه COECitکه درآن :

t ام؛Ei,(t+1) ی هر سهم شرکت برای سال بینی شدهسود پیش

t+1 های بورس استخراج شده است؛ که از سایتPit قیمت هر

های ی نسبتنماد میانهMEDkit و tسهم شرکت در پایان سال

ام در آن قرار دارد برای Iام که شرکت k سود به قیمت صنعت

tسال

: (QUAO)اظهار نظر مشروط حسابرس

در این تحقیق متغیر مستقل، اظهار نظر مشروط

( که از گزارش حسابرسان 2100باشد )لین،حسابرسان می

شود.استخراج می

متغیرهای کنترل:

انتخاب متغیرهای کنترلی، بر اساس مطالعات پیشین

، الس و استیفن(2101) چون اندرس و رویزپژوهشگرانی

این متغیرهای کنترلی ( . 2111) ،بیدل و هیالری (2102)

های بالقوه هر دو پیامد میباشد که در ادامه آورده شامل محرک

:شده است

نوع مالكیت شرکت را بیان می :( PRIV)مالكیت خصوصی

در غیر این 0کند، که اگر مالكیت نهایی غیر دولتی باشد

باشد.صورت صفر می

های شرکت لگاریتم طبیعی ارزشدارایی :(SIZE)شرکت اندازه

تعریف شده است.

بیان کننده نرخ رشد فروش ساالنه : GROWTH))نرخ رشد

می باشد.

وجه نقد پرداختی برای خرید ( :ICFمخارج سرمایه گذاری)

های غیرجاری، که از صورت جریان وجه نقد استخراج دارایی

می شود، تقسیم بر مانده اول دوره دارایی های ثابت

خالص درآمدها)فروش( منهای :(ROA)بازده دارایی ها

ها پایان دورههای مالی تقسیم بر مانده داراییهزینه

های های شرکت به دارایینسبت بدهی :(LEVE)اهرم مالی

آن است

: به مفهوم حساسیت بازدهی (BETAریسک سیستماتیک)

سهام یک شرکت نسبت به بازدهی سبد سهام بازار است. به

ی سهام بیان دیگر، ریسک سیستماتیک شیب خط بازار سرمایه

است که بر مبنای معادله زیر برآورد می شود:

بازدهی بازار است. Rmو iبازدهی شرکت Riکه در آن:

(: برابر با ارزش بازار MB)نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری

حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری آن در پایان سال مالی

است.

نتایج پژوهش -6

های توصیفیآماره -1-6شود نتایج آمار توصیفی طور که مشاهده میهمان

( نشان داده شده است.0)ی شماره متغیرهای تحقیق در نگاره

های توصیفی با توجه به نتایج بدست آمده از آماره

توان بیان کرد که کلیه متغیرها از توزیع متغیرهای تحقیق می

.مناسبی برخوردار هستند



متغیرهای تحقیق: آمار توصیفی 1نگاره شماره

حداقل حداکثر انحراف معیار میانه میانگین متغیرها

111011/1 232030/1 181328/1 1881115/1 110213/1 بازده مورد انتظار سهامداران عادی

1111/1 111/0 138821/1 111/0 238282/1 اظهارنظر مشروط حسابرس

-131211/1 112111/8 151111/1 081111/1 223028/1 ریسک سیستماتیک

131102/1 385521/0 218018/1 113135/1 112222/1 یاهرممال

-188151/2 311801/0 231201/1 082838/1 021113/1 رشدشرکت

221825/3 31353/03 281152/0 12811/02 55322/02 اندازه شرکت

-113123/2 152/8331 5228/083 110851/1 815251/5 ارزش بازار به ارزش دفتری

-583113/1 1111/1 132180/1 -111530/1 -150151/1 سرمایه گذاری مخارج

1111/1 1111/0 133200/1 1111/0 223102/1 مالكیت خصوصی

آمار استنباطی -2-6های قبل نیز بیان شد، هدف این همانگونه که در بخش

بازده مورد انتظار تحقیق بررسی تأثیر اظهار نظر مشروط بر

سهامداران عادی و اعطای اعتبار توسط اعتباردهندگان در

های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران است. در شرکت

همین راستا، با توجه به مبانی نظری مطرح شده الگویی

متشكل از یک سری متغیر مستقل و کنترل تدوین شد و در

ود. شادامه به آزمون آن پرداخته می

قبل از تخمین الگو الزم است تا آزمون چاو به منظور

های تابلویی با اثرات ثابت در بررسی استفاده از روش داده

های ترکیبی برای الگوی باال انجام شود. مقابل روش داده

فرضیات این آزمون به صورت زیر است:

H0: دادهای ترکیبی معمولی

H1: تهای تابلویی با اثرات ثابداده

( نمایش 2ی شماره )لیمر در نگاره Fنتایج حاصل از آزمون

داده شده است.

(: نتایج آزمون چاو2ی شماره )نگاره

مقدار احتمال Fی آماره شرح

1111/1 150213/0 آزمون چاو برای بررسی مدل اول

1111/1 825133/5 آزمون چاو برای بررسی مدل دوم

( نیز قابل مشاهده است، 2ی شماره )طور که در نگارههمان

های است. در نتیجه الگوی، داده H0نتایج حاکی از رد فرض

تابلویی با اثرات ثابت روش ارجح است. حال الزم است تا در

های ادامه از آزمون هاسمن نیز به منظور انتخاب از میان روش

یی های تابلوهای تابلوی با اثرات ثابت در مقابل روش دادهداده

های این آزمون به با اثرات تصادفی نیز انجام شود. فرضیه

صورت زیر است:

H0: دادهای تابلویی با اثرات تصادفی

H1 های تابلویی با اثرات ثابت: داده

( نمایش داده 8ی شماره )نتایج حاصل از آزمون هاسمن در نگاره

شده است.

نتایج آزمون هاسمن (:3ی شماره )نگاره

مقدار احتمال ی آزمونآماره شرح

1111/1 101003/18 آزمون هاسمن برای بررسی مدل اول

1125/1 3113/20 آزمون هاسمن برای بررسی مدل دوم

( نیز قابل مشاهده 8ی شماره )طور که در نگارههمان

-است در نتیجه الگوی، داده H0است، نتایج حاکی از رد فرض

روش ارجح است. حال در ادامه نتایج های تابلویی با اثرات ثابت

های ( با روش داده1ی شماره )تخمین الگوی تحقیق در نگاره

تابلویی با اثرات ثابت نشان داده شده است.

توان معناداری کل مدل ( میFی فیشر )با استفاده از آماره

های ارائه های باال را تعیین کرد. بر اساس نتایج تخمین مدل

توان نتیجه گرفت که مدل تحقیق (، می2( و )1شده در نگاره )

برابر Fی معنادار است؛ زیرا مقدار احتمال مربوط به آماره

است که کمتر از پنج درصد است. در نتیجه، حتی در 1111/1

-درصد نیز معنادار بودن مدل پذیرفته می 33سطح اطمینان

-ماندهشود. همچنین، به منظور بررسی خودهمبستگی در باقی

ی دوربین واتسون استفاده شده است که های الگو از آماره

ها است.ماندهنتایج بیانگر عدم وجود خودهمبستگی در باقی



1(: نتایج تخمین الگوی تحقیق مدل 4) ی شمارهنگارهCOECit= α0 + α1 QUAOit-1 + α2BETAit + α3LEVit + α4lNSIZEit + α5MBit + α6 GROWN it + €it

متغیر وابسته: بازده مورد انتظار سهامداران عادی

متغیر توضیحی های ترکیبیآزمون داده

t P – valueآماره ضریب

111/1 082235/2 201232/1 عرض از مبدا

1111/1 220380/8 112820/1 اظهار نظر مشروط

111/1 -302220/1 -188538/1 ریسک سیستماتیک

111/1 -022283/1 -102202/1 ی شرکتاندازه

1551/1 -513181/0 -100233/1 اهرم مالی

111/1 -115352/1 -113111/1 رشد شرکت

111/1 252231/3 11111185/1 ارزش دفتری به نسبت ارزش بازار

F 553513/1آماره

P-value 111/1

R2 111202/1

R2 813152/1 تعدیل شده

018812/2 دوربین واتسونی آماره

2(: نتایج تخمین الگوی تحقیق مدل 5) ی شمارهنگارهBCFit = b0 + b1MAOit_1 + b2PRIVit + b3ICFit + b4GROWTHit+ b5ROAit_1 + b6LEVit_1 + b7SIZEit+ eit

متغیر وابسته: تسهیالت مالی دریافتی

متغیر توضیحی های ترکیبیآزمون داده

t P – valueآماره ضریب

1058/1 -835818/2 -822513/1 عرض از مبدا

3222/1 -032282/1 -110210/1 اظهار نظر مشروط

111/1 255012/1 001212/1 مالكیت خصوصی

111/1 518535/1 112038/1 ی شرکتاندازه

0812/1 -202105/0 -185111/1 اهرم مالی

8230/1 -351315/1 -112512/1 رشد شرکت

1031/1 811311/2 112035/1 هابازده دارایی

111/1 -11253/02 -223131/1 گذاریمخارج سرمایه

F 22832/22آماره

P-value 111/1

R2 312225/1

R2 513230/1 تعدیل شده

381033/0 ی دوربین واتسونآماره

تأثیر اظهار نظر مشروط در فرضیه اول تحقیق به بررسی

حسابرس بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی پرداخته شده

( از 1ی شماره )است. با توجه به نتایج بدست آمده در نگاره

توان ( می1111/1تخمین الگوی تحقیق و سطح خطای آن )

درصد، متغیر 2بیان کرد که در سطح خطای قابل پذیرش

ت و معناداری بر بازده مورد انتظار اظهارنظر مشروط تأثیر مثب

سهامداران عادی دارد.



گزارش حسابرس بیان کننده اطالعات مهمی در مورد

باشد که ارائه اظهارنظر های مالی میکیفیت اطالعات و گزارش

ایی از کاهش کیفیت اطالعات و عدم مشروط در واقع نشانه

-ازمان میتقارن اطالعاتی بین افراد درون سازمان و بیرون س

از طرف دیگر هر شرکتی دارای ریسک و بازده مخصوص . باشد،

گذار مثال دارندگان های سرمایههریک از گروه. به خوداست

اوراق قرضه، سهام ممتاز و سهام عادی خواهان میزانی از نرخ

سجادی،) بازدهی هستند که در خور ریسک مربوط به آن باشد

باشد بازده مورد انتظار ، هر چه ریسک شرکت باالتر(0831

شود که در واقع هزینه سرمایه شرکت سهامداران بیشتر می

ی شود، از آنجای که اظهارنظر حسابرس نشان دهندهبیشتر می

باشد های مالی از کیفیت الزم برخوردار میاین است که صورت

طوری که بیان شد در صورت ارائه اظهارنظر مشروط همان

شود و باال ارائه اطالعات شرکت می موجب باال رفتن ریسک

رفتن ریسک شرکت بازده مورد انتظار سهامداران عادی نیز

افزایش خواهد یافت.

در فرضیه دوم تحقیق به بررسی تأثیر اظهار نظر مشروط

حسابرس بر اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان پرداخته

( 2اره )ی شمشده است. با توجه به نتایج بدست آمده در نگاره

توان ( می3222/1از تخمین الگوی تحقیق و سطح خطای آن )

درصد، متغیر 2بیان کرد که در سطح خطای قابل پذیرش

اظهارنظر مشروط تأثیر معناداری بر اعطای اعتبار توسط اعتبار

دهندگان ندارد. که به صورت زیر دالیل رد فرضیه را می توان

بیان کرد:

تاثیر فرایندی است که در تصمیم گیری اعتباری تحت

ها و دستورات الزم االجرای نهادهای دولتی ابالغ قالب بخشنامه

گردد و سیستم اعتباری در ایران فاقد مدل اعتباری با می

باشد و لذا لحاظ کردن عوامل اصلی در شرایط رقابتی می

باشند. این گیری مستقل نمیاعتباردهندگان قادر به تصمیم

شود در شرایط کنونی ایران اظهار نظر مشروط دلیل باعث می

بر تصمیم گیری بر اعطای وام تاثیر نداشته باشد.

و بحث گیرینتیجه -7در این تحقیق پیآمدهای که شرکت ها با دریافت اظهار

شود مورد بررسی قرار نظر مشروط حسابرس با آن مواجه می

نظر گرفت، دو پیآمدی که ما در نظر گرفتیم تاثیر اظهار

مشروط بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار

باشد. بر اساس نتایج تحقیق به این توسط اعتبار دهندگان می

نتیجه رسیدیم که بین اظهار نظر مشروط و بازده مورد انتظار

سهامداران عادی رابطه مثبتی وجود دارد که حسابرسان با ارائه

صورت های مالی ریسک اراده اظهار نظر مشروط نسبت به

رود و در مقابل بازده مورد انتظار اطالعات شرکت باال می

سهامداران افزایش می یابد نتایج تحقیق با نتایج تحقیقات

(، وردی 2112(، ماریو و همكاران )2100یانگ و همكاران)

( همخوانی دارد . و از طرف دیگر بین اظهار نظر 2111)

ی معنی توسط اعتبار دهندگان رابطهمشروط و اعطای اعتبار

های و داری به دلیل دخالت دولت و ارائه بخشنامه

های الزم االجرا برای وام و اعطای اعتبار، وجود دستورالعمل

ندارد.نتایج این فرضیه با نتایج تحقیقات ونینگ جانگیل و

( همخوانی 2115(،اندریس و همكارانش )2111همكارانش )

( 2115نتایج تحقیقات آرنولد و همكارانش )دارد اما با

همخوانی ندارد.

های آینده پیشنهاد با توجه به موارد مذکور جهت پژوهش

گردد: میهایی که بررسی تغییرات حجم مبادالت بورسی شرکت (0

ها اظهارنظر مشروط، های مالی آننسبت به صورت

.مردود یا عدم اظهار نظر ارائه شده است

اظهارنظر تعدیل شده حسابرس بر به بررسی تاثیر (2

.بازده آتی پرداخته شود

منابعفهرست حسابرسی )رویكردی "(.0331آرنز ، آلوین و جیمز ، لوبک.) *

. چاپ اول ، ترجمه: علی ، پارساییان. انتشارات "یكپارچه(

.33ترمه،

بررسی "(.0831سجادی، حسین؛ تاج الدینی، عبداهلل.) *

های ی شرکتهزینه سرمایهتاثییر کیفیت حسابرسی بر

.82، پایان نامه کارشناسی ارشد،"بورسی

-سجادی، حسین؛ فرازمند، حسن؛ دستگیر، محسن؛ دهقان *

عوامل موثر بر گزارش مشروط "(.0831فر، دلشاد )

.22،پایان نامه کارشناسی ارشد،"حسابرسی

حساس یگانه، یحیی؛ بولو، قاسم؛ فرخی نژاد، فاطمه *

اقالم تعهدى اختیارى و گزارش رابطه بین"(.0833،)

.81-20، 8دانش حسابرسی. شماره ."حسابرس

تاثیر "(.0831حساس یگانه، یحیی؛ یعقوب نژاد، احمد، ) *

، مطالعات تجربی "گزارش حسابرسی بر قیمت سهام

.8حسابداری مالی،

بررسی رابطه "(. 0833غالمرضاکردستانی، مصطفیرحیمی) *

ایه سهام عادی و بین کیفیت حسابرسی با هزینه سرم

، 21 ، فصلنامه مطالعات حسابداری، شماره"مدیریت سود

32 –50.



. ری؛ پینی، کرتومیگز، رابرتاف. میگز، والتربی؛ ویتینگتون، ا *

،عباس ارباب سلیمانی و "اصول حسابرسی"(. 0832)

.22محمود نفری، تهران، سازمان حسابرسی،

ی محتوای (. بررس0833مهدوی، غالمحسین؛ مقدم علی، ) *

اطالعاتی گزارش مشروط حسابرسی شرکت های پذیرفته

شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه تحقیقات

012، ص1حسابداری و حسابرسی،

* Andres Guiral ,Emiliano Ruiz ,(2010). "Audit Report

Information Content and Auditor Economic

Independence in Credit Decisions: An Experimental

Investigation , University of Alcalá and CIFF

researcher",Annual Congress of the European

Accounting Association,Electronic copy available at:

http://ssrn.com/,25

* Andres Guiral, Jose A. Gonzalo-Angulo, Waymond

Rodgers, (2007). "Information content and recency

effect of the audit report in loan rating

decisions",Accounting and Finance 47, 285–304

* L Arnedo, F Lizarraga, S Sanchez, M

Cano,(2006)."The information value of the audit

report: an analisis of banks ", Working paper,

Universidad Pública de Navarra,pp 5.

* Bamber, M. and Stratton, R. (1997). "The

Information Content of the Uncertainty-Modified

Audit Report: Evidence from Rank Loan Officers",

Accounting Horizons, 11(2), pp. 1–11 * Beatty, Anne, Joseph Weber and J.Scott,(2007).

"The Role of AccountingQuality in Reducing

InvestmentInefficiency in the Presence of

PrivateInformation and Direct Monitoring",Working

paper, The Ohio StateUniversity,12.

* Carcello, J., Vanstraelen, A. and Willenborg,M.

(2009)." Rules rather than Discretion in Auditing

Standards: Going-Concern Opinions in Belgium",

The Accounting Review, 84(5), pp. 1395–1428.

* DeFond, M.L., Wong, T.J., Li, S., (2000). "The

impact of improved auditor independence on audit

market concentration in China". Journal of

Accounting and Economics 28, 269–305

* Dure´ndez Gomez-Guillamon, A. D. (2003)." The

usefulness of the audit report in investment and

financing Decisions", Managerial Auditing Journal,

18(6/7), pp. 549–559.

* Francis, j. lofond and et al. ,(2005) ." themarket

pricing of accruals quality",Journal of Accounting

and Economics,vol 39,17-18

* Gul, F. A. (1987)," The Effects of Uncertainty

Reporting on Lending Officers’ Perceptions of Risk

and Additional Information Required", Abacus,

23(2), pp. 172–181

* Hanwen, Chen, Jeff, Z. Chen, Gerald, Lobo and

Yanyan, Wang, (2008)."Effects of Audit Quality on

Cost of Equity Capital and Earnings Management:

Evidence from China". http://www.SSRN. com,20-

22 * LasseNiemi& Stefan Sundgren, (2012). "Are

Modified Audit Opinions Related to the Availability

of Credit? Evidence from Finnish SMEs", European

Accounting Review,10,37-41

* Lin Zhiwei ,Yihong Jiang, YixuanXu ,(2011)."Do

modified audit opinions have economic

consequences? Empirical evidence based on

financial constraints", China Journal of Accounting

Research, 4 , 135–154

* Pucheta,maria, martinz, vico,(2005)." The

relationship between the audit report and the

commercial decision". Journal of animal and

veterinary, 430-440

* Stiglitz, J., Weiss, A., (1981)." Credit rationing in

markets with imperfect information". American

Economic Review 71, 393-410 * Syou-Ching Lai, Cecilia Lin, Hungchih Li,( June

2009). "The Information Contents of Modified

Unqualified Audit Opinions under the Control of

Concurrent Information: The Case of Taiwan",

Journal of Accounting and Corporate Governance

Volume 6 Number 1, pp.31-56 32

* Verdi, R. (2006). "Financial Reporting Quality and

Investment Efficiency".M.I.T. Working Paper.8-10

* Vicomartenz,A.and m. c. pucheta, (2002). "an

empirical study about of audit report on

banker",pepar presented at the 25theuropen

accounting association,13, 25-27

* Wang, Yaotang, Chen, Shimin, (2001). "An

empirical research of disaffiliation program’s impact

on auditor independence". Audit Research (China)

(03), 2–9.

* WenyingJiangli,HalukUnal,Chiwon Yom (2004).

"Relationship Lending, Accounting Disclosure, and

Credit Availability during Crisis", Working Paper,

University of Maryland and Center for Financial

Research,3

یادداشت ها

1.Arens and loebb

2.Andres

3.Arnold

4. Bamber and Stratton 5. Beatty et al

6. borrowing cash flows

7. Carcello et al

8. Chen and Wang

9.DeFond et al

10.Durendez Gomez

11. Francis et al

12. Gul

13. LasseNiemi

14.lin et al

15.maria

16. modified audit opinions

17. Stiglitz and Weis

18. Syou.19.Verdi 20. vico and pucheta

77



نظر حسابرس: شواهدي از بخش خصوصی حسابرسی سهم بازار حسابرسی و اظهار

علی اكبر رمضانی )مسئول مكاتبات( دانشجوی دوره دکتری حسابداری، دانشگاه آزاد اسالمی، واحد علوم و تحقیقات تهران

[email protected]

بهمن بنی مهد استادیار مدعو گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسالمی، واحد علوم و تحقیقات تهران

رمضانعلی رویایی استادیار گروه حسابداری، دانشگاه آزاد اسالمی، واحد علوم و تحقیقات تهران

چكيده

هدف این پژوهش شناسایی تاثیرپذیری اظهار نظر حسابرس از رقابت در بخش خصوصی حسابرسی می باشد. در این راستا، این

متشكل از آنها بررسی می نماید. دوره زمانی پژوهش اظهارنظر بر را خصوصی بخش حسابرسی موسسات "بازار سهم" تاثیرتحقیق

شرکت از شرکت های پذیرفته 77می باشد. تعداد شرکتهای نمونه پژوهش نیز شامل 4831الی 4831ساله از سال 7یك دوره

حسابرسی ایران رسمی حسابداران جامعه عضو حسابرسیخصوصی موسسه 17 توسطکه شده در بورس اوراق بهادار تهران است

نتایج پژوهش . ه استدش انجامچند متغیره ها نیز بر اساس روش رگرسیون آزمون فرضیهست. اند. روش پژوهش از نوع علی ا شده

، اظهارنظر بند از قبل یحسابرس یبندها تعداد ابد،ی می شیافزا خصوصی بخش حسابرسی موسسات بازار سهم چهدهد هر نشان می

یحسابرس الزحمه حق و انباشته زیان قبل، سال حسابرسی بندهای تعداد حقیقی، مالكیتمتغیرهایی چون هم چنین .ابدی یم کاهش

.حسابرس می باشند اظهارنظراز جمله متغیرهای تاثیر گذار بر

.سهم بازار، اظهارنظر حسابرس، حق الزحمه حسابرسی و بخش خصوصی كليدي: هاي هواژ




مقدمه -1در چند سال اخیر از دولت شدن کوچك و سازی خصوصی

کشور بوده است. به عقیده مباحث داغ محافل اقتصادی

هستند، خصوصی تحت مالكیت که هایی شرکتاقتصاددانان،

می عمل غیربازار سازوکارهای از بازار، کاراتر رقابتی شرایط در

عقیده این از سازی خصوصی به به بیان دیگر، گرایش .کنند

کارا اقتصادی های انجام فعالیت در ها که دولت گیرد نشات می

بازار به نظام بایست می کارایی هدف تحقق برای و باشند نمی

که هایی بنگاه اعتماد به نظام بازار، با واقع، در نمود. اعتماد

جامعه و نموده رقابت یكدیگر با مالكیت خصوصی هستند تحت

خدمات، و به کاالها دسترسی که تعادل در-رقابت نتایج از

رفاه مجموع در و شد خواهد برخوردار -است قیمت فیت وکی

سازی موجب . خصوصی یافت افزایش خواهد اقتصادی جامعه

افزایش رقابت در بازار خواهد شد و این موضوع باعث نوآوری و

افزایش کیفیت و کاهش هزینه های تولید خواهد شد)خداداد

.(4833کاشی،

طی سالیان اخیر، حسابرسی یكی از حوزه هایی است که

مشمول فرآیند خصوصی سازی شده است. وظیفه اعتبار بخشی

حسابرسان در ارتقای قابلیت اعتماد و تایید اطالعات

، سالها توسط دستگاهی دولتی به نام سازمان حسابداری

. بخش وسیعی از این وظیفه، اکنون با شد حسابرسی انجام می

د بر خصوصی سازی تشكیل جامعه حسابداران رسمی و با تاکی

نسبی حرفه حسابرسی، به موسسات عضو جامعه حسابداران

در این راستا، نتایج ضمنی رسمی کشور واگذار شده است.

برخی پژوهش ها و هم چنین برخی اظهارنظرها حاکی از این

خصوصی سازی حسابرسی منجر به افزایش تغییر است که

رس اوراق حسابرس در میان شرکت های پذیرفته شده در بو

بهادار گردیده و هم زمان با افزایش در تغییر حسابرس، نوع

اظهار نظر حسابرس در گزارش های حسابرسی، به سمت اظهار

نظر مقبول تغییر یافته و یا بندهای حسابرسی در گزارش

حسابرس به حداقل کاهش یافته است)بنی مهد و همكاران،

وصی سازی (. این موضوع نشان می دهد که صرفا خص4837

حسابرسی، نه تنها ممكن است که نتایج مثبتی ببار نیاورد،

حتی ممكن است که نتایج منفی هم به دنبال داشته باشد. به

عبارتی دیگر، تاکید صرف بر واگذاری فرآیند حسابرسی از

سازمان حسابرسی به موسسات خصوصی با این نیت که در پی

د، نمی تواند تفكر این عمل، کیفیت حسابرسی افزایش می یاب

درستی باشد. به دیگر بیان، این نوع خصوصی سازی نه تنها

ممكن است که ممكن است که نتایج مثبتی ببار نیاورد. بلكه

بواسطه برخی عوامل از جمله ویژگیهای محیط عمل،

ویژگیهای مجریان خصوصی سازی و غیره، تعادل آن در نقطه

تر از ر و یا بسیار پائینت جدیدی باشد که سطح کیفیت آن پائین

این تحقیق، اعتقاد بر این بر همین اساس، در سطح قبلی باشد.

است که توان رقابتی موسسات بزرگتر نسبت به سایر موسسات

موجود در بازار خصوصی حسابرسی از جمله عواملی است که

می تواند توجیه کننده ظهور برخی تنزل های در کیفیت

سازی باشد. بنابراین پرسش اصلی حسابرسی پس از خصوصی

این پژوهش آن است که سهم بازار یك موسسه خصوصی

حسابرسی بر اظهار نظر حسابرسی آنها چه تاثیری دارد؟ به

عبارت دیگر تا چه اندازه توان رقابتی یك موسسه حسابرسی

می تواند موجب ارتقای کیفیت حسابرسی شود. اهمیت تاثیر

یفیت حسابرسی و هم چنین فقدان سهم بازار حسابرسی بر ک

پژوهش کافی، این انگیزه را در نویسندگان مقاله حاضر به

وجود آورد تا اثر سهم بازار حسابرسی بر اظهار نظر حسابرسی

را در بخش خصوصی حسابرسی کشور مورد مطالعه قرار دهند.

ها و عوامل موثر بر هدف این مقاله آن است که نخست انگیزه

حسابرسی را از دیدگاه رقابت بررسی نماید. هدف اظهار نظر

استفاده کنندگان اطالعات دوم این پژوهش نیز آن است تا

سازمان بورس اوراق و جامعه حسابداران رسمی حسابداری،

را از رابطه بین سهم بازار و اظهار نظر حسابرس آگاه بهادار

انتظار می رود نتایج این پژوهش بتواند دستاورد و ارزش نماید.

افزوده علمی به شرح زیر داشته باشد.

اول این که نتایج این پژوهش می تواند موجب گسترش

در ارتباط با کیفیت های گذشته پژوهشمبانی نظری

حسابرسی شود. دوم این که شواهد پژوهش نشان خواهد داد

ای صدور اظهار نظر حسابرسی است یا آیا سهم بازار عاملی بر

خیر؟ این موضوع به عنوان یك دستاورد علمی می تواند

اطالعات سودمندی را در اختیار قانون گذاران حوزه تدوین

استانداردهای حسابرسی و بازار سرمایه و هم چنین

های حسابرسی قرار دهد. سوم این که کنندگان گزارش استفاده

های جدیدی برای انجام د ایدهنتایج پژوهش می توان

در های جدید در حوزه حسابرسی، پیشنهاد نماید. پژوهش

های پژوهش مورد ادامه، مبانی نظری، متغیرها و آزمون فرضیه

گیرد. بررسی قرار می

مبانی نظري و مروري بر پيشينه پژوهش -2

حسابرسان با بكارگیری تالشهای کافی برای کشف تحریف

مالی و سپس درج آن در گزارش حسابرسی، بر در صورتهای

(. حسابرسان 4334 4کیفیت حسابرسی می افزایند)دی آنجلو

هنگام تعیین سطح یا میزان رسیدگیها، باید بین اثربخشی و

کارآیی توازن برقرار کنند. اگر صاحبكار در پرداخت حق الزحمه

حسابرسی محدودیت خاصی نداشته باشد، در اینصورت

مهد و رمضانعلي رويايي اكبر رمضاني، بهمن بني علي... / سهم بازار حسابرسي و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از


تواند رسیدگی عمیق تر به حجم بیشتر حسابها و حسابرس می

معامالت داشته و به عبارتی، با بكارگیری رسیدگیهای بیشتر،

بر اثربخشی حسابرسی بیافزاید و حق الزحمه بیشتری نیز

دریافت نماید. اما در عمل، در قراردادهای حسابرسی، معموال

الت، شود. در این ح برای حق الزحمه حسابرس سقف تعیین می

بدیهی است که صرف تالش و زمان بیشتر، بر سود موسسه

حسابرسی تاثیر منفی خواهد گذاشت. از این رو، قراردادهای

حسابرسی ای که برای ساعات کار حسابرسی محدودیت قائل

می شوند، حسابرس را وادار به انتخاب بین کاهش رسیدگیها و

س مجبور یا کاهش سود موسسه می نمایند. در نتیجه حسابر

به ایجاد توازن میان حجم رسیدگی و سود می شود. یعنی به

همان میزان که در کار حسابرسی زمان بیشتری صرف شود، به

همان میزان کیفیت حسابرسی نیز افزایش و سود موسسه نیز

افزایش می یابد.

همواره حسابرسان بین قیمت و کیفیت حسابرسی توازن

معتقد است در سالهای اخیر (7118) 7برقرار می کنند. زف

موسسات حسابرسی بیشتر بر قیمت توجه می کنند و با توجه

که تعیین کننده کیفیت حسابرسی -به قیمت، سطح رسیدگیها

( 7118) 8کنند. اما، مای هو و ویل کینز را تعیین می -است

اعتقاد دارند که در موسسات حسابرسی بزرگ، که سهم

بدون توجه کامل -ار دارند، هم چنانبیشتری از بازار را در اختی

بر کیفیت توجه می شود. آنها ادامه می دهند -بر قیمت

موسسات حسابرسی کوچك، که سهم کمتری از بازار را دارند،

تحت فشار ناشی از رقابت، قیمت کمتری برای حسابرسی

دریافت می نمایند. در نتیجه، برای موسسات کوچك، هر چه

الزحمه حسابرسی تنزل و سطح رقابت افزایش یابد، حق

های رسیدگیها نیز کاهش می یابد. این موضوع در پژوهش

(، کاالپور و 7118) 1مختلف از جمله پژوهش چانی و همكاران

( تایید شده 7147) 6(، نومن و ویلی کنز7141) 5همكاران

است. با توجه به نتایج حاصل از دو دسته پژوهش های مذکور،

ز این است که رابطه هر یك از دو عامل پیش بینی ها حاکی ا

با کیفیت حسابرسی مشخص نیست. "رقابت"و "قیمت"

موسسات حسابرسی ای که در بازارهای رقابتی فعالیت

دارند، همواره به حفظ صاحبكاران خود توجه می کنند. در این

ها راستا، موسسات حسابرسی یا از طریق بهبود سرعت رسیدگی

خود با صاحبكاران را حفظ پذیری، روابط افو یا نرمش و انعط

ها، نموده و یا توسعه می دهند. در حالت بهبود سرعت رسیدگی

نماید، لذا احتمال حسابرس سرعت در کار را فدای اثربخشی می

کشف تحاریف با اهمیت توسط حسابرس کاهش می یابد. هم

پذیری، حسابرس به دلیل چنین، در حالت نرمش و انعطاف

ود زیان احتمالی ناشی از صدور گزارش حسابرسی نامطلوب ور

به صاحبكار)مانند کاهش قیمت سهم شرکت مورد رسیدگی و

غیره که منجر به کاهش اعتبار مدیر نزد سهامداران و اثرگذاری

پذیری بیشتری منفی بر بقای کار گردد( ممكن است انعطاف

خطاها چشم نسبت به مدیر به خرج داده و در پی این امر، از

پوشی و یا از گزارش آنها خودداری کند. با توجه به این تفاسیر،

می توان فرض کرد هنگامی که رقابت افزایش می یابد، کیفیت

حسابرسی کاهش می یابد. اما از طرف دیگر می توان فرض

نمود که: افزایش رقابت موجب نوآوری در حسابرسی و بهبود

ان نمونه، پلی منی و کیفیت حسابرسی می شود. به عنو

( اشاره نمودند که رقابت منجر به بروز 7141) 7همكاران

ابتكاری به نام حسابرسی بدون کاغذ در حسابرسان شد،

بطوریكه رواج آن بین حسابرسان سبب بهبود کیفیت

حسابرسی گردیده است. اما در مورد بازارهای حسابرسی با

رح می کنند که رقابت پایین، اعتقاداتی وجود دارند که مط

احتماال در آنجا سطح باالیی از کیفیت حسابرسی وجود دارد.

در چنین بازارهایی به دلیل فقدان رقابت، حق الزحمه

حسابرسی موسسات باال بوده و در نتیجه موسسات حسابرسی

خدمات با کیفیت تری ارائه می نمایند. البته در مقابل نباید

ایی اگر انگیزه پیشرفت و فراموش نمود که در چنین بازاره

توسعه در موسسات حسابرسی وجود نداشته باشد، احتماال

کیفیت حسابرسی در این بازارها پائین است. در نهایت می توان

گفت عواملی چون شهرت یافتن، سطح مسئولیت حسابرس و

الزام به رعایت استانداردهای حرفه ای، مانع از تاثیر شدید

حسابرسی می شود. رقابت بر سطح کیفیت

در زمینه رابطه بین رقابت و کیفیت حسابرسی تحقیقات

متعددی انجام و به نتایج متفاوتی از آن چه در باال گفته شد،

( نشان دادند که 7118اند. چانی و همكاران ) دست یافته

چگونه درخواست انجام حسابرسی از سوی صاحبكار، بر قیمت

گذارد. به عقیده آن ها در گذاری کار حسابرسی تاثیر می

حالت درخواست مستقیم و بدون واسطه از سوی صاحبكار،

-رقابت میان موسسات حسابرسی و روابط میان حسابرس

( 7111) 3صاحبكار را بهبود می بخشد. هاکن براك و همكاران

در مطالعه ای دیگر دریافتند هرگاه حسابرس از طریق مناقصه

ت، باعث افزایش کیفیت انتخاب می شود، محدودیت قیم

( در 4335) 3حسابرسی می شود. از طرف دیگر، جی تر و شاو

تحقیق مشابه ای نشان دادند که رقابت منجر به کاهش

استقالل حسابرس یا کاهش کیفیت حسابرسی نمی شود. عالوه

بر این موارد، تحقیقات زیاد دیگری هم وجود دارند که تاثیر

ی حسابرسی را مطالعه نموده رقابت حسابرسان بر قیمت گذار

اند. نتایج این تحقیقات نیز مشابه تحقیقات قبلی بوده است.

: های 4335 44: ساندرس و همكاران4337، 41)ماهر و همكاران



( تاثیر تمرکز بازار 7141(. کالپور و همكاران )7141، 47و کنچل

حسابرسی بر کیفیت حسابرسی را بررسی نمودند. آنها دریافتند

کمتر منجر به افزایش کیفیت حسابرسی می شود. که رقابت

همچنین آن ها دریافتند که فقدان رقابت موجب افزایش حق

( در 7144) 48الزحمه حسابرسی می شود. دن و همكاران

آمریكا دریافتند تمرکز بازار حسابرسی چهار موسسه بزرگ

حسابرسی از زمانی که این چهار موسسه در بازار حسابرسی

ت دارند، افزایش یافته است. اما سهم بازار موسسات دنیا فعالی

مذکور در مقایسه با قبل تغییری نكرده است. عابدین و

( نیز به نتایج مشابه ای در بازار حسابرسی 7141) 41همكاران

( نیز نشان 7147) 45انگلستان دست یافتند. بون و همكاران

م با دادند فقدان رقابت در بازار حسابرسی، رابطه ای مستقی

( اثر 7147) 46افزایش مدیریت سود دارد. کارسون و همكاران

رقابت در بازار حسابرسی را در موسسات حسابرسی بزرگ

بررسی نمودند. نتایج پژوهش آن ها نشان داد رقابت موجب

کاهش حق الزحمه موسسات حسابرسی متخصص صنعت شده

است. هم چنین آن ها دریافتند علی رغم این که صاحبكاران

بین المللی حق الزحمه بیشتری به موسسات بزرگ حسابرسی

پرداخت می کنند. اما روند افزایش در پرداختهای چنین

صاحبكارانی در دوره زمانی تحقیق در مقایسه با سایر

صاحبكاران کاهش یافته است. همچنین نتایج پژوهش بیانگر

آن است که صاحبكارانی که حسابرس خود را از موسسات

به موسسات بزرگ تغییر می دهند، تخفیف در حق کوچك

( دریافتند 7147الزحمه دریافت می نمایند. نیومن و ویلیكنز )

فاصله جغرافیایی موسسات حسابرسی بر سطح رقابت آن ها و

تعیین حق الزحمه حسابرسی تاثیرگذار است. آن ها نشان

دادند در موسسات حسابرسی متخصص صنعت که فاصله

بیشتری با صاحبكار دارند، حق الزحمه حسابرسی جغرافیایی

دریافتی بیشتر است.

( اثر رقابت در بازار حسابرسی را 7148)47نیوتن و همكاران

بر احتمال تجدید ارائه صورتهای مالی بررسی نمودند. نتایج

پژوهش آن ها نشان داد هر چه رقابت در حسابرسی افزایش

لی افزایش می یابد. آن ها یابد، میزان تجدید ارائه صورتهای ما

این موضوع را ناشی از اثر فزاینده رقابت بر کیفیت حسابرسی

می شناسند.

( در پژوهشی در چین دریافتند 7141) 43همكاران چن و

که با ادغام یك موسسه حسابرسی چینی با یكی از موسسات

16، از 7117بزرگ حسابرسی)موسسه ارنست و یانگ( در سال

صاحبكار، 81وسسه حسابرسی چینی، صاحبكار این م

را ترحسابرس خود را تغییر دادند و موسسات حسابرسی کوچك

به عنوان حسابرس خود انتخاب کردند. آن ها در پژوهش خود

شرکت از تغییر حسابرس، 81 این نشان دادند که انگیزه

کیفیت بدون توجه به-مطلوب تردریافت گزارش حسابرسی

. بوده است -موسسه کوچكترحسابرسی

شرکت های در( طی پژوهشی 7113) 43چنا و همكاران

تایوانی دریافتند که تغییر حسابرس با صدور گزارش حسابرسی

مقبول رابطه ای مستقیم دارد. آن ها نشان دادند مدیران به

منظور مطلوب نشان دادن عملكرد شرکت، حسابرس خود را

ارش حسابرسی تغییر می دهند تا به واسطه این تغییر، گز

و به این روش، عملكرد شرکت را مطلوب نموده مقبول دریافت

جلوه دهند. در این پژوهش نشان داده شد که در سال های

. بعد، احتمال ورشكستگی این گونه شرکت ها بیشتر بوده است

در این حوزه و بر مبنای نتایج این تحقیق، می توان گفت که:

تمال تغیر حسابرسان آیا خصوصی سازی که در پی آن اح

افزایش می یابد، می تواند منجر به افزایش صدور گزارشهای

مقبول گردد؟ ضمنا، آیا افزایش احتمال تغیر حسابرس و

دریافت نظرات مقبول بیشتر، به معنای مخفی کردن شرایط

نامساعد و در پی آن هدر روی منابع است؟

د که ( در پژوهش خود نشان دادن7144) 71گریفین و لونت

حق الزحمه حسابرس رابطه ای معنی دار با عواملی چون نوع

گزارش حسابرسی، تغییر حسابرس، نوع صنعت، نسبت جاری،

تعداد بخش های واحد تجاری و اندازه صاحبكار دارد. رانی

( به بررسی ارتباط بین حق الزحمه 7117)74هیتاش و همكاران

و 7111حسابرس و کیفیت حسابرسی در طی دوره زمانی

پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر وجود رابطه 7118

قوی بین افزایش حق الزحمه حسابرسی و کاهش کیفیت

حسابرسی در تمام سال های مورد بررسی می باشد.

( در بررسی رابطه بین 4833حساس یگانه و آذین فر )

کیفیت حسابرسی و اندازه موسسه حسابرسی نشان دادند که

ثبت میان اندازه موسسه حسابرسی و کیفیت رابطه ای م

حسابرسی وجود دارد. آن ها در این پژوهش، سازمان

حسابرسی را به عنوان موسسه بزرگ حسابرسی و موسسات

حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی را به عنوان موسسات

کوچك در نظر گرفته بودند.

بررسی شی به در پژوه (4837اهیمی کردلر و سیدی )ابر

. آن پرداختندبین نوع حسابرس مستقل و مدیریت سود رابطه

ها در این پژوهش، نوع حسابرس را به سازمان حسابرسی و

بندی نمودند. نتایج موسسات حسابرسی بخش خصوصی تقسیم

شرکت هایی که ،پژوهش آن ها بیانگر آن بود که در مجموع

د سوشوند، مدیریت توسط سازمان حسابرسی حسابرسی می

. کمتری دارند



( در پژوهشی نشان دادند 4833نونهال و همكاران )

موسسات حسابرسی بزرگ و مشهور، کیفیت حسابرسی باالتری

نسبت به موسسات کوچك حسابرسی دارند. هم چنین آن ها

دریافتند که هر چه مدت تصدی حسابرس در واحد مورد

رشات آنها رسیدگی بیشتر باشد، قابلیت اتكای رسیدگیها و گزا

نیز افزایش می یابد.

روش شناسی پژوهش -3جامعه آماری این تحقیق کل شرکت های پذیرفته در

4831الی 4831بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی

باشد. به منظور انتخاب نمونه از این جامعه، از روش حذف می

سیستماتیك استفاده شده است که معیارهای انتخاب نمونه

عبارتند بودند از:

در 4831ال شرکت ها باید تا پایان اسفند ماه س

بورس پذیرفته شده باشند.

در کلیه این سال ها فعال بوده و سال مالی خود را

تغییر نداده باشند.

،اطالعات مورد نیاز آنها از جمله گزارش حسابرسی

صورتهای مالی اساسی، یادداشتهای توضیحی در

دسترس باشد.

به منظور همگن نمودن نمونه آماری، شرکتهای فعال

ای به دلیل ماهیت گری، بانكی و بیمه واسطهدر صنایع

بندی متفاوت ها و در نتیجه طبقه متفاوت فعالیت آن

اند. های مالی در نظر گرفته نشده اقالم صورت

اطالعات مورد نیاز از جمله درآمد ساالنه موسسات

ها در دسترس باشد. حسابرسی آن

ها توسط موسسات خصوصی، های مالی آن صورت

شده باشد.حسابرسی

شرکت واجد شرایط 78بعد از اعمال معیارهای فوق، تنها

بخش خصوصی موسسه حسابرسی 13بودند که توسط

حسابرسی می شدند که همه این موارد بعنوان نمونه تحقیق

مورد استفاده قرار گرفتند.

جا که هدف پژوهش حاضر، بررسی وجود رابطه بین از آن

باشد، بنابراین نظر حسابرسی میرقابت در حسابرسی و اظهار

این تحقیق از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از جهت

از باشد که در آن انجام مطالعه، توصیفی و از نوع همبستگی می

رگرسیون خطی چندگانه به روش حداقل مربعات استفاده

ه است. به منظور تدوین ادبیات و پیشینه تحقیق از روش دیگرد

های تحقیق از اطالعات ی و برای آزمون فرضیها کتابخانه

ها مندرج در های همراه شرکت های مالی و یادداشت صورت

افزار سامانه اطالعاتی سازمان بورس و اوراق بهادار )کدال( و نرم

آورد نوین استفاده گردیده است. ره

اما مدل مورد استفاده در این پژوهش نیز به صورت زیر می

باشد.

CLAUSE-NO= + * MARK-SHAR + * SIZE +

* LEV + * ROA + *LnFEES + *

INDI-OWNER + *TENURE +

*AUDICHANGE + * DEFICIT + *

LAG-CLA +

که در آن:

CLAUSE-NO اظهارنظر حسابرس، عبارت است از تعداد :

در گزارش بندهایی که قبل از بند اظهار نظر حسابرس

حسابرسی مالی درج می شود. مقدار این متغیر از طریق

شمردن تعداد بندهای گزارش حسابرسی هر شرکت موجود در

نمونه آماری تحقیق اخذ می گردد.

MARK-SHAR جمع ": سهم بازار، عبارتست از نسبت

درآمد ساالنه هر موسسه حسابرسی عضو جامعه حسابداران

سی کل موسسات خصوصی به جمع درآمد حسابر "رسمی

موجود در نمونه تحقیق

SIZE اندازه شرکت مورد رسیدگی که از لگاریتم طبیعی :

مبلغ دفتری داراییهای واحد تجاری بدست می آید.

LEV: اهرم مالی شرکت مورد رسیدگی که عبارتست از

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

ROA: سیم سودآوری صاحبكار که از تقسیم سود خالص تق

بر جمع دارائیها محاسبه می شود.

LnFEES: لگاریتم طبیعی حق الزحمه حسابرس در هر

کار حسابرسی

INDI-OWNER: مالكیت حقیقی که یك متغیر مصنوعی

می باشد. در صورتیكه سهامدار عمده شرکت شخص حقیقی

باشد مقدار آن یك و در غیر اینصورت، مقدار آن صفر می

باشد.

TENURE: تصدی حسابرس که عبارت است از مدت

میزان سالی که موسسه حسابرسی، حسابرس صاحبكار است.

AUDI-CHANGE: تغییر یا عدم تغییر حسابرس که یك

متغیر مجازی دو ارزشی می باشد. در صورتیكه حسابرس

نسبت به سال قبل تغییر یافته باشد مقدار آن یك و در غیر

اینصورت، مقدار آن صفر می باشد.

DEFICIT: وجود یا عدم وجود زیان انباشته که یك متغیر

مجازی دو ارزشی می باشد. در صورتیكه صاحبكار در سال

مورد رسیدگی زیان انباشته داشته باشد مقدار آن یك و در غیر

اینصورت، مقدار آن صفر می باشد.



LAG-CLA تعداد بندهای قبل از بند اظهار نظر حسابرس :

رسی مالی سال قبل می باشد.در گزارش حساب

فرضيه پژوهش -4

میان سهم بازار موسسه حسابرسی و اظهار نظر حسابرس رابطه

ای معنی دار وجود دارد.

یافته هاي پژوهش -5آزمونهای رگرسیونی هنگامی معتبر هستند که از شرایط

خاصی پیروی کنند. عمده ترین این شرایط عبارتند از:

:که در این تحقیق با نرمال بودن اجزاي خطاء

اسمیرنوف بررسی شده -استفاده از آزمون گولموگروف

( می 4است. نتایج ناشی از این آزمون به شرح جدول )

.باشدموجود در ستون سطح معنی داری، 133/1با توجه به مقدار

% نرمال می باشد.5در سطح خطای

: نرمال بودن اجزاي خطاء 1جدول شماره

تعداد

مشاهده

Z پارامترهاي نرمال-كولموگروف

اسميرنوف

سطح

معنی

داري ميانگين

انحراف

معيار

181 111/1 3811/1 466/4 133/1

:در این تحقیق، عدم هم خطی متغيرهاي مستقل

عدم هم خطی متغیرهای مستقل هم با استفاده از

( و هم با VIFهای تولرانس و عامل تورم واریانس ) آماره

ضریب همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار استفاده از

گرفته است. نتایج ناشی از ضریب همبستگی پیرسون

( می باشد.7به شرح جدول )

جا که ضریب همبستگی هر (، از آن7مطابق جدول شماره )

باشد، بنابراین همبستگی درصد می 51زوج از متغیرها کمتر از

شدید میان متغیرهای مستقل وجود ندارد.

: همبستگی ميان متغيرهاي مستقل 2جدول شماره

شرح

تعداد

بندهاي

سال قبل

نرخ بازده

دارائيها

اندازه

شركت

حق الزحمه

حسابرس

مالكيت

حقيقی سهم بازار

نسبت

اهرمی

مدت

تصدي

حسابرس

تغيير

حسابرس

زیان

انباشته

437/1 -113/1 18/1 -173/1 114/1 454/1 438/1 141/1 -471/1 4 تعدادبندهای سال قبل

نرخ بازده دارائیها

4 417/1 133/1- 163/1- 147/1- 166/1- 117/1- 15/1- 735/1-

اندازه شرکت

4 678/1 46/1- 461/1 476/1 148/1- 173/1 477/1-

حق الزحمه حسابرس

4 177/1- 835/1 137/1- 143/1 117/1- 437/1-

مالكیت حقیقی

4 118/1 171/1- 16/1- 116/1- 171/1-

سهم بازار

4 417/1- 713/1 167/1- 111/1

نسبت اهرمی

4 176/1- 154/1 164/1

مدت تصدی حسابرس

4 513/1- 138/1

تغییر حسابرس

4 185/1

زیان انباشته

4

:با استفاده از آماره مستقل بودن اجزاي خطا

واتسون بررسی می شود. نتایج مربوط به این -دوربین

گزارش شده است. 1آزمون در در جدول شماره

بعد از بررسی فروض اساسی رگرسیون، مدل رگرسیونی

شد که مورد نظر جهت آزمون فرضیه تحقیق برازش

( می باشد.8های حاصل از این برازش به شرح جدول ) خروجی

نشان می دهد در 8داری در جدول شماره مقادیر سطح معنی

%، از بین ده متغیر 35% و یا در سطح اطمینان 5سطح خطای

تحقیق، متغیرهای مالكیت حقیقی ، تعداد بندهای حسابرسی

ی و سهم بازار، به الزحمه حسابرس سال قبل، زیان انباشته، حق

درصد 3/1و 7/4، 8/1، صفر ، 7/1ترتیب با سطح معنی داری

رابطه معنی داری با اظهارنظر حسابرس دارند. از این رو فرضیه

شود. مثبت درصد پذیرفته می 35پژوهش در سطح اطمینان

بودن ضریب بتا استاندارد شده در متغیرهای مالكیت حقیقی،

الزحمه سال قبل، زیان انباشته و حق تعداد بندهای حسابرسی

دار میان متغیرهای حسابرسی نشان از وجود رابطه مثبت معنی

فوق و تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر دارد.



: آزمون فرضيه ها3جدول شماره

شرح

ضرایب غير استانداردضریب

استاندارد Tآماره

سطح

داري معنی

خطی آماره هم

بتاخطاي

استاندارد تولرانس بتا

عامل تورم

(VIFواریانس )

37/4 -51/8 مقدار ثابت

31/4- 158/1

137/7 173/1 111/1 685/7 543/1 17/1 583/1 تعدادبندهای سال قبل

317/4 548/1 113/1 -33/4 -484/1 733/1 -53/4 سهم بازار

373/7 851/1 78/1 -816/1 -177/1 535/1 -7/1 دارائیهانرخ بازده

713/4 577/1 117/1 467/8 437/1 58/1 67/4 مالكیت حقیقی

377/7 886/1 147/1 147/7 436/1 773/1 55/1 حق الزحمه حسابرس

358/4 547/1 118/1 155/8 714/1 138/1 17/4 زیان انباشته

767/8 765/1 334/1 171/1 117/1 84/4 187/1 نسبت اهرمی

615/8 777/1 613/1 547/1 116/1 456/1 13/1 اندازه شرکت

564/4 614/1 851/1 -38/1 -155/1 883/1 -84/1 تغییر حسابرس

673/7 878/1 731/1 -775/1 -174/1 16/1 -14/1 مدت تصدی حسابرس

اما منفی بودن ضریب بتا استاندارد شده در متغیر سهم

داری منفی میان این متغیر و بازار حاکی از وجود رابطه معنی

باشد. به عبارت تعداد بندهای شرط در گزارش حسابرسی می

خصوصی بخش حسابرسی موسسات بازار سهم هرچهدیگر،

بند از قبل در آنها که شرطی یبندها تعداد ابد،ی می شیافزا

گونه نیبد را افتهی نیا. ابدی یم کاهش کنند می درج اظهارنظر

شیافزا آن یپ در و یساز یخصوص که نمود ریتفس توان یم

افت به منجر( موسسه رقابتی توان افزایش یا و)بازار سهم

جهینت این در که مهمی اشاره. است شده یحسابرس تیفیک

بازار در)یا شدت تمرکز( رقابت: که است این است نهفته

الزم داتیتمه باید لذا. دارد کنترل به ازین یحسابرس خدمات

حسابدار موسسات رویه بی شدن بزرگ از جلوگیری یبرا

. آورد فراهم را رقابت ناسالم اشكال بروز ای رسمی

( دیده می 8عالوه بر موارد فوق، همانگونه که در جدول )

متغیرهای سودآوری، اندازه شرکت، داری در شود، سطح معنی

نسبت اهرمی، تغیر حسابرس و مدت تصدی حسابرس باالتر از

باشد. بنابراین این متغیرها با اظهار نظر حسابرس % می5

ی معنی داری ندارند. رابطه

( در مورد وضعیت کلی مدل 1اطالعات جدول شماره )

5زیر Fبرازش شده نشان می دهد سطح معنی داری آماره

درصد است، این موضوع بیانگر آن است که مدل رگرسیونی

درصد دارای اعتبار است. 35برازش شده در سطح اطمینان

تعدیل شده، برابر R2عالوه بر این، با عنایت به این که میزان

% است، می توان ادعا نمود که متغیرهای مستقل در نظر 61

ات متغیر وابسته را درصد تغییر 61گرفته شده در مدل، حدود

نیز 314/4واتسون -توجیح می کنند. در نهایت، مقدار دوربین

حكایت از مستقل بودن اجزای خطاء دارد.

: وضعيت كلی مدل برازش شده4جدول شماره

Fآماره

سطح

معنی

داري

R2 R2 تعدیل

شده

-دوربين

واتسون

376/48 111/1 613/1 617/1 314/4

بحث و گيري نتيجه -6نتایج این پژوهش نشان داد هر چه سهم بازار یك موسسه

خصوصی حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی افزایش

یابد، تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر نیز کاهش

می یابد. این موضوع با نتایج تحقیق پیشین، از جمله تحقیق

ر در ( مبنی بر این که سهم بیشت7118) 77مای هو و ویل کینز

بازار حسابرسی، موجب ارتقای کیفیت حسابرسی می شود،

مغایر است. شواهد پژوهش حاضر بیانگر آن است که در اختیار

داشتن سهم بیشتر بازار حسابرسی توسط موسسات خصوصی

فعال در جامعه حسابدران رسمی، موجب تنزل کیفیت

حسابرسی از دیدگاه نوشتن بند حسابرسی می شود. احتماال

ین امر به دلیل آن است که موسسات حسابرسی برای از دست ا

ندادن مشتری در بازار حسابرسی مطابق با میل صاحبكاران



گزارش خود را تنظیم می کنند تا در بازار باقی بمانند. این

تواند استقالل حسابرس را در راستای اعتبار بخشی موضوع می

به صورتهای مالی دچار خدشه نماید.

دیگر یافته های پژوهش رابطه مثبت میان حق از طرف

الزحمه حسابرسی و تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهار

نظر را تایید می نمایند. به بیان دیگر شواهد این تحقیق نشان

الزحمه حسابرسی افزایش یابد در آن می دهد هر چه حق

ه صورت تعداد بندهای حسابرسی نیز افزایش خواهد یافت. رابط

مستقیم میان حق الزحمه حسابرسی و تعداد بندهای

حسابرسی قبل از بند اظهارنظر، بیانگر آن است که افزایش حق

الزحمه حسابرسی موسسات حسابرسی موجب بهبود کیفیت

حسابرسی در راستای ارتقای وظیفه اعتبار بخشی حسابرسی

پاین و می شود. این یافته با نتایج تحقیقاتی چون چمبرز(، فاروجیا و بالدچینو 7117(، کراسول و همكاران )7144)

( مطابقت دارد. این موضوع 7115( و گیگر و همكاران )7115)

الزحمه توان این گونه تفسیر نمود که: با افزایش حق را می

حسابرسی در موسسات حسابرسی بخش خصوصی، حسابرسان

وقت بیشتری را صرف حسابرسی نموده و این خود موجب

شود. ایش کیفیت حسابرسی میافز

عالوه موارد فوق، یافته های پژوهش نشان می دهد که

تعداد بندهای حسابرسی سال قبل، مالكیت حقیقی و زیان

انباشته بر اظهار نظر حسابرس تاثیرگذار است. در این راستا، هر

چه مالكیت حقیقی، تعداد بندهای حسابرسی سال قبل و زیان

گاه تعداد بندهای حسابرسی قبل از شود، آنانباشته بیشتر می

یابد. بند اظهارنظر افزایش می

با توجه به یافته های تحقیق، به جامعه حسابداران رسمی

شود در بررسی و ارزیابی کیفیت حسابرسی پیشنهاد می

موسسات حسابرسی، سهم بازار هر موسسه حسابرسی را به

دهند. هم چنین عنوان یك متغیر تاثیرگذار مد نظر قرار

موضوع افزایش حق الزحمه حسابرسی را از طریق افزایش نرخ

واحد یا مبنا، به منظور ارتقای کیفیت حسابرسی را مورد توجه

قرار دهند. یكی از محدودیت های این تحقیق عدم دسترسی به

داده های مربوط به متغیر رابطه مداری میان حسابرس و مدیر

دهای مورد رسیدگی می باشد. از این و یا سهامداران عمده واح

رو در این تحقیق، اثر این متغیر بر رابطه میان سهم بازار و

اظهار نظر حسابرس بررسی نشده است. برای تحقیقات آتی نیز

سهامدار عمده یا مدیر -پیشنهاد می شود تا اثر روابط حسابرس

واحد مورد رسیدگی بر اظهار نظر حسابرس بررسی گردد.

ست منابعفهر مطهری مهدی، سید یحیی، یگانه کاوه، حساس فر آذین *

و اندازه حسابرس، حسابرسی کیفیت بین (. رابطه4836)

.طباطبایی عالمه دانشگاه ارشد، کارشناسی نامه پایان

(. نقش 4837ابراهیمی کردلر علی، سیدی سید عزیز، ) *

حسابرسان مستقل در کاهش اقالم تعهدی اختیاری،

-46، صص 51حسابداری و حسابرسی، شماره بررسیهای

8.

بنی مهد بهمن، مرادزاده فرد مهدی، زینالی مهدی، *

(. رابطه تغییر حسابرس مستقل و تغییر اظهار نظر 4837)

413- 34صص 41حسابرسی ، دانش حسابداری ، شماره

(. دیدگاههای مختلف در مورد 4833خداداد کاشی فرهاد، ) *

تطبیق آن با وضعیت رقابت در مفهوم و نظریه رقابت و

بخش صنعت ایران، فصلنامه پژوهشها و سیاستهای

.75-11صص ،54ه شمار هفدهم، سالاقتصادی،

پورکریم سعید، کنگرلویی جبارزاده اکبر، نهر علی نونهال *

قابلیت حسابرس و کیفیت بین (. رابطه4833) یعقوب،

، حسابرسی و حسابداری تعهدی، بررسیهای اقالم اتكای

.55-71، صص 64شماره، 47دوره

* Abidin, S., V. Beattie, and A. Goodacre. 2010. Audit

market structure, fees and choice in a period of

structural change: Evidence from the UK—1998–

2003. British Accounting Review 42 (3): 187–206.

* Boone, J. P., I. K. Khurana, and K. K. Raman. 2012.

Audit market concentration and auditor tolerance for

earnings management. Contemporary Accounting

Research 29 (4): 1171–1203.

* Carson, E., Simnett, R., Soo, B. S. and Wright , A.

M. (2012) Changes in Audit Market Competition and

the Big N Premium, Auditing: A Journal of Practice

& Theory, Vol. 31, No. 3, pp. 47–73 * Chaney, P., D. C. Jeter, and P. E. Shaw. 2003. The

impact on the market for audit services of aggressive

competition by auditors. Journal of Accounting and

Public Policy 22 (6): 487–516.

* Chambers, D. and Payne, J. (2011) "Audit quality

and accrual persistence: evidence from the pre- and

post-Sarbanes-Oxley periods", Managerial Auditing

Journal, Vol. 26 Iss: 5, pp.437 – 456.

* Chen Charles J P, Xijia Su, Xi Wu.(2010) Auditor

Changes Following a Big Merger with a Local

Chinese Firm: A Case Study, Auditing. Vol.29, Iss.1;

pp.32-41

* Chena Ching-Lung, Gili Yenb and Fu-Hsing Chang

(2009) Strategic auditor switch and financial distress

prediction – empirical findings from the TSE-listed

firms, Applied Financial Economics.No 19, pp 59-

72.

* Craswell, j. stocks and Laughton (2002), Auditor

independence and fee dependence. Journal of

Accounting and Economics, Vol. 33, pp. 253-275.



* DeAngelo, L. 1981. Auditor size and audit quality.

Journal of Accounting and Economics 3 (3): 183–

199.

* Dunn, K., M. Kohlbeck, and B. W. Mayhew. 2011.

The impact of the Big 4 consolidation on audit

market share equality. Auditing: A Journal of

Practice & Theory 30: 49–73.

* Farrugia .j and j. Baldacchino (2005), "qualified

audit reports in malta" Managerial Auditing Journal,

20(8), pp. 823–43.

* Griffin, Paul A. and David H. Lont (2011) Audit fees

around dismissals and resignations: Additional

evidence, Journal of Contemporary Accounting &

Economics 7. PP. 65–81.

* Hackenbrack, K., K. L. Jensen, and J. L. Payne.

2000. The effect of a bidding restriction on the audit

services market. Journal of Accounting Research 38

(2): 355–374.

* Hay, D., and W. R. Knechel. 2010. The effects of

advertising and solicitation on audit fees. Journal of

Accounting and Public Policy 29 (1): 60–81.

* Kallapur, S., S. Sankaraguruswamy, and Y. Zang.

2010. Audit Market Concentration and Audit

Quality. Working paper, Indian School of Business,

National University of Singapore, Singapore

Management University.

* Kalpur,S., Sankaraguruswamy, S. and Zang, Y

(2008) "Audit market competition and Audit

Quality" working paper, www.ssrn.com.

* Jeter, D. C., and P. E. Shaw. 1995. Solicitation and

auditor reporting decisions. The Accounting Review

70(2): 293–315.

* Maher, M. W., P. Tiessen, R. Colson, and A. J.

Broman. 1992. Competition and audit fees. The

Accounting Review 67 (1): 199–211.

* Mayhew, B., and M. Wilkins. 2003. The impact of

audit firm industry specialization on fees charged to

firms going public. Auditing: A Journal of Practice

& Theory 22 (September): 33–52.

* Newton,N,J., Wang,D., and Wilkins, M,S., (2013)

Does a Lack of Choice Lead to Lower Quality?

Evidence from Auditor Competition and Client

Restatements, Auditing: A Journal of Practice &

Theory, Vol. 32, No. 3 , pp. 31–67.

* Numan, W. and Willekens M.,(2012) An empirical

test of spatial competition in the audit market,

Journal of Accounting and Economics 53 , 450–465.

* Polimeni, R. S., J. A. Burke, and D. Benyaminy.

2010. CPA firms going green: The paperless

accountant. The CPA Journal 80 (11): 66–71.

* Rani Hoitash, Ariel Markelevich and Charles A.

Barragato.(2007). "Auditor fees and audit

quality".Managerial Auditing Journal,Vol. 22 No.

8,pp. 761-786.

* Sanders, G., A. Allen, and L. Korte. 1995. Municipal

audit fees: Has increased competition made a

difference? Auditing: A Journal of Practice &

Theory 14 (1): 105–114.

* Zeff, S. 2003a. How the U.S. accounting profession

got where it is today: Part I. Accounting Horizons

17(3): 189–205.

* Zeff, S. 2003b. How the U.S. accounting profession

got where it is today: Part II. Accounting Horizons

17(4): 267–286

ها یادداشت

1 - DeAngelo 2 - Zeff 3 - Mayhew and Wilkins 4 - Chaney et al. 5 - Kallapur et al. 6 - Numan and Willekens. 7 - Polimeni et al. 8 - Hackenbrack et al. 9 - Jeter and Shaw 10 - Maher et al. 11 - Sanders et al. 12 - Hay and Knechel 13 - Dunn et al. 14 - Abidin et al. 15 - Boone et al. 16- Carson et al. 17 - Newton et al. 18 - Chen et al. 19 - Chena et al. 20 - Griffin and Lont. 21 - Rani Hoitash et al. 22 - Mayhew and Wilkins

http://www.ssrn.com/

78

علمي پژوهشي فصلنامه و حسابرسي مديريت دانش حسابداري


ءبرویژگی کیفی قابلیت اتکا نبررسی تاثیر پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازما

اطالعات حسابداری شرکت های پذیرفته شد ه در بورس اوراق بهادار تهران

زهره حاجیها مسئول مكاتبات() شرق تهران واحد اسالمي آزاد دانشگاه علمي هيئت عضواستاديار و

محبوبه رونده کارشناس ارشد،دانشگاه آزاداسالمي، واحد علوم تحقيقات ،گروه حسابداری، سيستان وبلوچستان

[email protected]

چکیده( برويژگي کيفي قابليت اتكاء اطالعات ERPهدف از اين تحقيق بررسي تاثير پياده سازی سيستم برنامه ريزی منابع سازمان )

سازی سيستم حسابداری شرکت های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مي باشد. جهت بررسي فرضيه اول تاثير پياده

(ERP( و فرضيه دوم تاثير ميزان اجرای سيستم )ERP بر قابليت اتكاء اطالعات حسابداری مورد آزمون قرار مي گيردکه در آن پياده )

سازی و ميزان اجرای برنامه ريزی منابع سازمان به عنوان متغيرمستقل وقابليت اتكاء اطالعات حسابداری بعنوان متغيروابسته مورد

مي باشد. جهت آزمون فرضيه ها اطالعات مربوط 09-48شرکت برای دوره زماني 09رارگرفتند. نمونه آماری پژوهش شامل آزمون ق

تاريخ راه اندازی سيستم مي باشد و برای اندازه گيری به پياده سازی سيستم ازطريق سايت رسمي شرکت هاکه شامل تاريخ اجرا و

تحقيق با که متكي براقالم تعهدی اختياری است استفاده شد. سپس، آزمـون مدل شاخص قابليت اتكا ازمدل تعديل شده جونز

ی ها در کل حاکي از تاييد فرضيهها و آزموننتايج بررسي های ترکيبي و تحليل رگرسيون چند متغيره انجام شد.استفاده از روش داده

( بر شاخص های قابليت اتكاء اطالعات ERPی منابع سازمان )ريزسازی سيستم برنامهی تاثير مستقيم پيادهاول که نشان دهنده

( در ERPحسابداری بوده، مي باشد. گرچه فرضيه دوم تاييد نشد که ممكن است ناشي از نبود ا طالعات کافي ميزان اجرای سيستم )

که بين پياده سازی سيستم برنامه از اين رو بعد از بررسي های انجام شده نتايج نشان مي دهند. شرکت های نمونه مورد بررسي باشد

.ريزی منابع سازمان و قابليت اتكاء اطالعات حسابداری شرکت ها رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد

.پياده سازی ، برنامه ريزی منابع سازمان ، قابليت اتكا، اقالم تعهدی اختياری کلیدی: های هواژ

52/2/03تاريخ پذيرش: 8/3/03تاريخ دريافت:



مقدمه -1نيازمند برنامه ريزی برای سازمانها در دنيای تجاری امروز،

با توجه . منابع سازماني خود در تمام سطوح مديريتي هستند

به روند رو به گسترش جهاني شدن، پيشي گرفتن عرضه بر

شرکتها ناگزير به تقاضا و افزايش رقابت در بازارهای جهاني،

پيوستن به بازارهای جهاني خواهند بود و برای انجام اين کار

الزم از جهات مختلف امری ضروری به نظر وجود آمادگي

رسد. از مهمترين ابزارهای مورد استفاده جهت کسب اين مي

آمادگي مي توان به عامل فناوری اطالعات و ارتباطات اشاره

کرد که با استفاده از آن قادر خواهيم بود، هر چه سريعتر اين

ر به عنوان اصلي ترين زي. فناوری اطالعات کنيم مسير را طي

از اين رو الزم ساختار سيستم های تجاری توسعه يافته است،

است صنايع مختلف برای پياده سازی سيستم های برنامه ريزی

پيشرفته اقدام به تبيين استراتژی های تجاری و سرمايه گذاری

که نتيجه نهايي آن کسب مزيتهای .کنند IT در زمينه توسعه

يكي از .هاني کيفيت استرقابتي و دستيابي به استانداردهای ج

ابزارهای مهم فناوری اطالعات و ارتباطات که نقش مهمي در

يكپارچگي اطالعات و عمليات موجود در موسسات دارد و نهايتا

با استفاده از امكانات خاص زمينه را برای پيوستن به بازارهای

جهاني فراهم مي سازد، سيستم های برنامه ريزی منابع سازمان هستند که در حال حاضر به عنوان يكي از آخرين ERP يا1

با .ERPاند ابزارهای برنامه ريزی و مديريت در جهان مطرح

در سراسر موسسه، اطالعاتي های شكاف دادن پوشش

بستر منظور که اين دهد، به را بهبود مي آن اساسي فعاليتهای

ا، شرکتها و بخشه و برون درون کامل کردن يكپارچه برای الزم

واحدی از مديريت موسسه يک در قالب که هايي کارخانه

در محيط سازگاری ترتيب، قابليت آيد. بدين برخوردارند، فراهم

نسبت به واکنش و موسسه شده تغيير، تسهيل درحال های

و جديد، توانمند مي شود. اين تغييريافته نيازهای به سريع

رند با بهره گيری از فناوری اطالعات، سيستم ها سيستم ها قاد

و عمليات موجود در سازمانها را يكپارچه کنند و در قالب يک

با ظهور برنامه د. پايگاه اطالعاتي واحد در دسترس قرار دهن

ريزی منابع سازمان در حوزه توليد، تمامي سيستم های

يف بخشها، فرايندها و وظا .توليدی تحت پوشش قرار گرفتند

مختلفي از جمله کنترل کيفيت، نگهداری و تعميرات،

.حسابداری و مالي و ... به سيستم های توليدی متصل شدند

برنامه ريزی منابع سازمان، معموال به شده اضافه ويژگيهای

و حقوق پرداخت انساني، سيستم های منابع مديريت شامل

و گاهي کيفيت اسناد و مدارک، کنترل دستمزد، کنترل

(.1344)عليپور ، شود مي و تعميرات نگهداری

از طريق باال بردن دسترسي و ERPپياده سازی سيستم

کنترل اطالعات مديريتي و ساده سازی ها ممكن است باعث

افزايش فرصت مديريت کردن اطالعات حسابداری شود و اين

أثر مسئله قابليت اتكای اطالعات حسابداری را به شدت مت

خواهد کرد. مديريت مي تواند از اين طريق اطالعات حسابداری

را در جهت اهداف خودش برای گزارش کردن نتايج مالي ،

در حالي که اين نتايج شرايط مالي .مورد استفاده قرار دهد

حقيقي شرکت را نشان نمي دهند. بنابراين صداقت در ارائه و

ری ، ممكن است در در حقيقت قابليت اتكای اطالعات حسابدا

آسيب ببيند)شعری و ERPجريان پياده سازی سيستمهای

. بنابراين سوال اصلي تحقيق حاضر اين است که (1342بختكي،

سيستم برنامه ريزی منابع سازمان چه تاثيری بر قابليت اتكاء

ERPاطالعات حسابداری که نقطه ثقل گزارشگری در سيستم

خواهد داشت. شرکت هابااستفاده ازنتايج بدست آمده است،

ERPازاين پژوهش مي توانند جهت سرمايه گذاری در سيستم

و درنتيجه پردازش معامالت به بهترين صورت تصميم اتخاذ

نمايند.

مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش -2مطالعات پژوهشي به بررسي اين مسئله پرداخته اند که

موجب بهبود عملكرد کاربردی مي ERPآيا اجرای يک سيستم

شود يا خير. اين تحقيق ها، با استفاده از معيارهای عملكرد

مبتني بر حسابداری )به طور مثال، نسبت های مالي(، عمومادر

رکت پيش از اجرا، و عملكرد ش ERPرابطه با ارتباط ميان اتخاذ

، 55991به نتايج متفاوتي دست يافته اند )پوستون و گربسكي

2، نيكوالو5993 8، هانتون و ديگران35995هيت و ديگران

گرچه اين محققان متوجه شده .(5992 6، وير و ديگران5998

اند که روابط مثبت دو تا سه سال بعد از اجرا، زماني که

ستم و شرکت های فاقد عملكرد بين اتخاذ کنندگان سي

سيستم مقايسه مي شوند، و زماني که تأمين کننده ی سيستم

ERP به کار رفته و معيارهای سيستمERP برقرار شده تحت

بررسي و کنترل قرار مي گيرند، مشهود تر مي شوند.

نقطه ی مشترک جريان های پژوهشي قبلي، نقش اساسي

باشد. برای مي ERPاطالعات حسابداری در محيط سيستم

، سيستم، مسئول توليد آن دسته ERPاتخاذکنندگان سيستم

از اطالعات حسابداری )به عنوان مثال، صورت حساب های

، ERPمالي( است که در ارزيابي ميزان موفقيت اجرای سيستم

فراهم آوردن اطالعات مالي برای کاربران خارجي و تعيين

به کار مي رود. عملكرد کاربردی

مي تواند بر عملكرد ERPکه اتخاذ سيستم در حالي

شرکت، که بر اساس صورت حساب های مالي تعيين و توصيف

زهره حاجيها و محبوبه رونده... / اطالعات ءبرويژگي کيفي قابليت اتکا نبررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازما


ارائه ی "( مي گويد 1094) FASBمي شود، تأثير گذار باشد.

گزارش مالي بايد اطالعاتي را فراهم آورد که در اخذ تصميمات

منطقي سرمايه گذاری، واگذاری اعتبار و تصميمات مشابه ديگر

رای وام دهندگان و سرمايه گذاران فعلي و احتمالي و ديگر ب

بنابراين يک پژوهش منطقي که مي "کاربران مفيد واقع شوند.

تواند برای بسط بيشتر تحقيق موجود انجام شود اين است که

بر ويژگي کيفي قابليت اتكاء که ERPتاثيراجرای سيستم

شود. اگر برسودمندی اطالعات حسابداری موثر است، بررسي

بيانگر تحولي اساسي از سيستم های ERPسيستم های

بازمانده ی قديم باشند و اطالعات حسابداری ثمره ی سيستم

ERP باشد، اين احتمال وجود دارد که قابليت اتكا ء مؤثر

ERPبرسودمندی تصميم خود تحت تأثير اجراهای سيستم

(.9،5992قرار گيرند )برازل ودانگ

(، به بررسي پياده سازی سيستم 5992)برازل و دانگ

بر سودمندی اطالعات حسابداری پرداختند. ERPهای

منجر به ERPبررسي انجام شده نشان مي دهدکه اتخاذ

نوعي موازنه بين افزايش مربوط بودن اطالعات حسابداری و

کاهش قابليت اتكا اطالعات حسابداری برای استفاده

مي شود. بعد از پياده کنندگان خارجي صورت های مالي

سازی سيستم، شرکتها به طور همزمان کاهش در تأخير

گزارشگری و افزايش در سطح اقالم تعهدی اختياری خود را

تجربه مي کنند.

برمديريت سود ERP(، تاثير سيستم 5994برازل ودانگ)

و تاريخ انتشار سود را بررسي نمودند، نتايج حاصل از تحقيق

افزايش مديريت سود و مربوط بودن و فوق نشان دهنده

رابطه مثبت بين ميزان استفاده از سيستم و ميزان

مديريت سود مي باشد.

یاطالعات حسابدار يستمس ياثربخش(، 5911)4الذابي

يجنتاي را بررسي نمود، منابع سازمان يزیاساس برنامه ر بر

یساز بيان مي کند که يكپارچه پژوهش، از اين آمده بدست

منابع يزیر برنامه درداخل یحسابدار اطالعات يستمس

را یاطالعات حسابدارمربوط بودن ( ارتباط ERP)ي سازمان

يت عدم قطع از یکاهش درجه اباعث دهد و يم يشافزا

مي گردد. يرندهگ يمتصم درتصميم

ي مطالعه موردی در سازمان يستمس(، 5915) 0گونگ

کارخانه کاغذ سازی باتمرکز بر مديريت دارايي را بررسي

نمود و دريافت که شرکت بايد مطمئن شود که داليل

تحكيم سيستم های سازماني قبل از شروع و تثبيت يک

سيستم برنامه وجود دارد. سرمايه گذارای های متعدد

سازمان با چندين واحد کسب وکار جهت سيستم های

ختلف مانند سيستم حسابداری انساني و... بسياز پر م

هزينه است و دليل آن فقدان فرايندهای يكپارچه است

برای استفاده از مزايای کاهش هزينه ها استفاده

متمرکز و استاندارد مي باشد ويک مدل ITازفرايند

تلفيقي ممكن است بهترين انتخاب برای هر شرکت باشد

ERP(، تاثير سيستم 5913) 19همكاران اهلسلوگ و

پردازش سفارش در بخش خريد مطالعه موردی در بر

رباتيک را مورد بررسي قرار دادند. نتايج ABBشرکت

ABBدرشرکت ERPنشان مي دهدکه سيستم

بخشد و از نظر پاسخگويي به مشتريان را سرعت مي

مشتريان يكپارچگي سيستم از نقطه نظر سهولت در

مزيت ديده مي شود همچنين از معايب پردازش به عنوان

سيستم هزينه بر بودن پياده سازی سيستم مي باشد.

(، عوامل موثر بر 5913)11االج بگويک و همكاران

را با مقايسه بين شرکتهای متوسط و بزرگ ERPپذيرش

مورد بررسي قرار دادند. نتايج نشان مي دهدکه شرکت

رين های متوسط و برخي شرکت های کوچک خاص بهت

بهره برداری از لحاظ هزينه های عملياتي، مقياس پذيری

و دسترسي به فناوری پيشرفته را از سيستم بدست مي

آورند.

بر ERP( تاثير پياده سازی تغييرات 5913) 15رضايي

فرايند حسابرسي و کيفيت حسابرسي را با استفاده از

تجربيات گردآوری شده حسابرسان در سازمان هايي که

سيستم را پياده سازی نموده بودند بررسي کرد. اما اين

يافته های وی نشان داد که ريسک کنترل در شرکت

را پياده نموده بودند، کاهش يافته ERPهايي که سيستم

است.

( اثر موفقيت سيستم های 5918) 13شايتي و همكاران

ERP را بر فراهم نمودن اطالعات درباره رويه های کنترل

ش بررسي نمودند. نتايج آنها نشان داد که داخلي اثربخ

با متغيرهای اقتضايي مانند ERPموفقيت سيستم های

استراتژی، ساختار، اندازه، حمايت مديريت، فرهنگ

رابطه دارد. در نهايت ERPسازماني و بلوغ سستم های

بر رويه های کنترل ERPتاثير موفقيت سيستم های

داخلي نيز تاييد گرديد.

ه با تاثير پياده سازی سيستم برنامه ريزی منابع رابط در

سازمان برقابليت اتكاء اطالعات حسابداری در ايران تحقيقاتي

صورت نگرفته است و تحقيقاتي که در زمينه پياده سازی

و ايران بررسي شده شامل برخي پايان نامه ها سيستم در

مقاالت زير مي باشد .

، آثارسيستم های (1346عرب مازاريزدی و باغوميان )

( برحسابداری مديريت قسمت ERPريزی منابع بنگاه ) برنامه



اول را بررسي نمودند. نتايج آنها نشان داد استفاده از سيستم

ERP برحسابداری مديريت بصورت مستقيم يا غيرمستقيم

موثر است وعالوه بر اين ممكن است که حسابداری مديريت

را تحت تاثير قرار دهند چون ERPنيزبه نوبه خود سيستم

به سختي در معرض تغيير وتحول قرار مي ERPسيستم

گيرد بنابراين نتيجه حاصل از اين پژوهش اين است که

معموال اين رويه های سازماني هستند که به منظور تطابق

کنند ونه برعكس . بافناوری جديد تغيير مي

كپارچه (، تاثير سيستم ي1349مير مجربيان و دادبين )

اطالعات بر سودمندی اطالعات حسابداری مديريت را بررسي

نمودند، در اين مقاله از دوديدگاه مفهومي وعملياتي به اين

موضوع پرداخته شده است . به نظر مي رسد افزايش ويژگي

های کيفي اطالعات حسابداری همراه بامزيت های فناوری

عات در حوزه درسيستم يكپارچه اطالعات، بر سودمندی اطال

حسابداری مديريت مي افزايد.

(، اندازه گيری عملكرد سيستم 1349)بيات و همكاران

با رويكرد فازی را ارائه نمودند، آنها بيان مي دارند که ERPهای

اجرای تكنيک پيشنهادی ويژگي قابل فهم وآموزش سادگي

توام با برخورداری ازمنطق منسجم وقوی تكنيک پيشنهاد ی

مديران قابل فهم نموده بنابراين احتمال پذيرش آن رابرای

بسيار باالست قابليت تعميم : چندفرض خاص ومحدود در

تكنيک لحاظ نشده است بدين ترتيب تكنيک قابل توسعه و

.اجرا در تمام سيستم هاست

بررسي برای (، مدلي1301) حسيني و همكاران حاجي

توليدی مانهایساز عملكرد برکيفيت اطالعات فناوری تأثير

خودروسازی های شرکت ی درباره را ارائه دادند که پيمايشي

براهميت پژوهش اين خودرو مي باشد. نتايج ايران و سايپا

مي صحه عملكرد بهبود در سازمان منابع ريزی برنامه ابزار

.دارد همخواني ها شرکت عملكرد بر اطالعات گذارد. فناوری

ويژه به و توليدی های سازمان به پژوهش اين های يافته

مزايای از تری عميق درک تا کند مي کمک خودروسازی

با و آورند دست به اطالعات فناوری ابزارهای از استفاده

تحويل زمان بتوانند ابزارها اين از تر گسترده استفاده

در انسان نظارتي نقش داده، کاهش را ها هزينه و محصول

دهند. افزايش را دقت و توليد های فعاليت

پژوهش اين از (، هدف1301بهبودی اصل و همكاران )

ريزی برنامه سيستم انتخاب بر مؤثر عوامل شناسايي

از ظاهری، روايي برای پژوهش اين در .است سازماني منابع

. شد استفاده ابزار پايايي از برای و اساتيد و خبرگان نظرات

به روش تحليل ERPزمينه انتخاب در اساسي عامل هفت

عاملي اکتشافي شناسايي شدند که شامل مشخصات عمومي

قيمت، فروشنده، قابليت های ، هزينه پياده سازی،

کارکردی نرم افزار ، پياده سازی ومديريت پروژه ، قابليت

کيفي نرم افزار بودند.

پژوهشهای فرضیه -3تدوين برای دستيابي به اهداف تحقيق دو فرضيه به شرح زير

شده است:

با قابليت اطمينان اطالعات ERPاجرای سيستم (1

حسابداری رابطه دارد.

با قابليت اطمينان ERPميزان اجرای سيستم (5

اطالعات حسابداری رابطه دارد.

شناسی پژوهش روش -4اين تحقيق از لحاظ هدف کاربردی واز حيث نوع روش

رابطه بررسيتحليل همبستگي مي باشد. هدف تحقيق

ميان پياده سازی برنامه ريزی منابع سازمان وسودمندی

اطالعات حسابداری مي باشد.

مي باشد 1309تا 1348قلمرو زماني اين تحقيق از سال

جامعه آماری مورد نظر در اين تحقيق کليه ی شرکت ها ی

پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران که شامل مواردی

ذيل مي باشد:

مالي شرکت منتهي به پايان اسفند ماه هرسال سال -1

باشد.

در طي دوره زماني تحقيق تغيير سال مالي نداده باشد. -5

در طي دوره زماني تحقيق به طور فعال دربورس -3

حضور داشته باشد.

اطالعات مورد نظر برای استخراج داده ها در دسترس -8

باشد.

استفاده مي نمايند. ERPشرکت هايي که از سيستم -2

تاريخ اجرايي شدن سيستم مشخص باشد. -6

)به عنوان مثال ERPمشخص بودن ماژولهای سيستم -9

حسابداری مالي، منابع انساني و ...( که شرکت اجرا

شرکت 09کرده است. با اعمال محدوديت های فوق

پذيرفته در بورس تهران بعنوان نمونه انتخاب شده

ورد نياز مربوط به شرکتهای نمونه، از های م است. داده

های مالي افزار رهاورد نوين و همچنين صورت نرم

سازی ها استخراج شده است و جهت آمادهشرکت

مورد استفاده قرارگرفت. Excel 5999ها، نرم افزارداده



و شیوه اندازه گیری آنها پژوهشمتغیرهای -5دراين پژوهش برای بدست آوردن اطالعات مربوط به

دررابطه با اطالعاتيسيستم برنامه ريزی منابع سازمان که

تاريخ شروع اجرا، تاريخ تكميل راه اندازی و اجرايي شدن

)به عنوان مثال حسابداری ERP، و معيارهایERPسيستم

مالي، منابع انساني و ...( که شرکت اجرا کرده است ازطريق

سايت رسمي شرکت ها جمع آوری گرديدومورداستفاده قرار

گرفت.

دو فرضيه بوده که برای آزمون فرضيه تحقيق حاضر دارای

ها از مدل رگرسيون چند متغيره استفاده شده است. تجزيه و

انجام Eviews7افزار آماری ها توسط نرم تحليل و آزمون فرضيه

است: مزبور به شرح زير مدل .گرديده است

جهت کمي کردن اطالعات سيستم برنامه ريزی منابع

در سال اجرا معادل EPRسازمان، جهت بكارگيری سيستم

(و در در ساير سال ها معادل صفر اختصاص داده شد 1)

بعد از اجرا)راه اندازی( EPR.همچنين بكارگيری سيستم

(وسايرسال ها معادل صفربكارگرفته مي شود. برای 1معادل )

درصورت استفاده بيش از دو EPRبكارگيری سيستم وسعت

معيار معادل يک وکمتراز آن معادل صفر اختصاص داده شد.

ی برای بررسي قابليت اتكاء اطالعات حسابـداری در فرضيه

( معروف به مدل تعديل 1ی)رگرسيون شماره اول، از مـدل

( استفاده شده است. 1002، 12)ديچاو و ديگران 18شده جونز

ی اقالم تعهدی عادی )اختياری( سود اين مدل نشان دهنده

گيرد. است، که معيار سنجش قابليت اتكا قرار مي

it

it

it

ititn

PPE

RECREVATACC

3

_211 )()/1(

(1)

مدل رگرسيون به کار رفته برای بررسي تأثيرات اجراهـای

بـر قابليـت اطمينـان (H2)و ميزان اجراها ERP،(H1)سيستم

اطالعات حسابداری به صورت زير نشان داده شده است:

itit

ititit

itititit

OCF

MTBLEVLGTA

EXTENTIMPYRAFTABSDA

7

654

3210

جدول شماره يک متغيرهای مورد استفاده در مدل های باال و

رهای تحقيق حاضر را ارائه مي دهد.همچنين متغي

(متغیرهای تحقیق1جدول ) عالمت متغیرها

(1مدل جونز)

TACC جمع کل اقالم تعهدی

An-1/1 های سال قبل معكوس جمع دارايي

∆REV∆-REC تفاوت تغييرات درآمدوحسابهای دريافتني PPE اموال، ماشين آالت و تجهيزات

مدل

(5رگرسيون )

ABSDA قابليت اتكای اطالعات حسابداری

AFT قبل و بعد از اجرا EPRبكارگيری سيستم -متغير دو وجهي

IMPYR در سال اجرا EPRبكارگيری سيستم -متغير دو وجهي

EPR EXTENTوسعت بكارگيری سيستم -متغير دو وجهي

LGTA اندازه شرکت

LEV نسبت اهرمي

MTB نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام

OCF جريان وجوه نقد عملياتي

در جدول باال:

در i= کل اقالم تعهدی برای شرکت نمونه ی

t.و در دوره ی jصنعت

در i= دارايي های کل برای شرکت نمونه ی

. t-1و در دوره ی jصنعت

i= تغيير درآمدهای خالص برای شرکت نمونه ی

.tو طي دوره ی jدر صنعت

برای شرکت دريافتي حساب های خالص = تغيير

.tو در دوره ی jدر صنعت iنمونه

=تجهيزات واموال وماشين آالت ناخالص برای

.tودردوره jدرصنعت iشرکت نمونه ی



ABSDA = ،برابر است با قدر مطلق اقالم متغير وابسته

تعهدی اختياری که از مدل تعديل شده جونز برآورد شده

(. 1002است )ديچاو و ديگران

AFT = متغير مستقل اصلي، يک متغير مصنوعي است که

نشان داده مي شود. برای )سال های قبل از اجرا( AFTبا

مساوی يک ERP ،AFTسال های بعد از راه اندازی سيستم

در نظر گرفته مي شود و برای سال های قبل از راه اندازی

( اين مقدار معادل صفر لحاظ مي t=0سيستم )

(.5998نيكوالو،)شود

IMPYR متغير مصنوعي ديگری با عالمت =IMPYR سال(

، (t=0)رای سال)های( اجرا اجرا( گنجانده شده است. ب

IMPYR معادل يک و در غير اين صورت معادل صفر در

همان منبع(.)نظر گرفته مي شود

LEV متغيرکنترلي که برابر است با مجموع بدهي های =

که به آن اهرم tبرمجموع دارائي های شرکت در پايان سال

(. 1004مالي گويند )بكر و ديگران،

EXTENT برای مجرياني که بصورت .ست=متغير مصنوعي ا

محدود( ازمعيارهای سيستم استفاده مي کننديا ) گسترده

)برازل معادل يک )صفر( در نظر گرفته مي شود

(.5992ودانگ،

LGTA = متغير کنترل برابراست با اندازه شرکت که به

عنوان لگاريتم دارايي های کل محاسبه مي شود، برای

اندازه شرکت لجاظ شده استکنترل تأثيرات مربوط به

(.1008ديفاند و جامبالوو، )

MTB = دفتر شرکت ارزش متغيرکنترل ارزش بازار به

عامل جايگزين و نشان دهنده ی فرصت های رشد بعنوان

ژو و ) بوده و مي تواند بر اقالم تعهدی اختياری تأثير گذارد

(.5991الدر،

OCF ريان وجوه در اين تحقيق ج،= جريان نقدی عملياتي

نقد عملياتي به روش غير مستقيم و به اين صورت اندازه گير

(. 1305مهرجردی ،) ی مي شود

(+تغييرات در دارايي -استهالک+تغييرات در بدهي های جاری)

نقدی عملياتيسود عملياتي=جريان -های جاری)+(

پژوهش نتایج -6

های توصیفی متغیرهای تحقیقآمارههای خـام، مقدار متغيرهای تحقيق استفاده از دادهابتدا بـا

های توصيفي تحقيق که شامل ميانگين، ميانه، و سپس آماره

های تحقيق است محاسبه حداکثر، حداقل و انحراف معيار داده

شده است. آمار توصيفي متغيرهای استفاده شده در مدل

( ارائه شده است. 5مزبور در جدول )

های توصیفی متغیرهای تحقیق(: آماره2جدول )

انحراف معیار حداقل حداکثر میـانه میانگین عالمت متغیرها

(1مدل جونز)

TACC 961060 965989 965948 961596- 969640 جمع کل اقالم تعهدی

An-1 969999124 969999519 96999906 9699999 161038/1 های سال قبلمعكوس جمع دارايي

REV∆-REC∆ 961623 961493 965466 969906- 162393 تفاوت تغييرات درآمدوحسابهای دريافتني

PPE 963526 963962 966908 961123 965032 اموال، ماشين آالت و تجهيزات

مدل رگرسيون

(5)

ABSDA 969518 969862- 863629 263115- 966423 قابليت اتكای اطالعات حسابداری

قبل EPRبكارگيری سيستم -متغير دو وجهي

و بعد ازاجراAFT 968530 963426 169999 969999 969948

در EPRبكارگيری سيستم -متغير دو وجهي

سال اجراIMPYR 963891 963699 169999 969999 969099

وسعت بكارگيری سيستم -متغير دو وجهيEPR

EXTENT 969916 969999 169999 969999 969256

LGTA 268540 263306 966150 863189 163399 اندازه شرکت

LEV 968943 968448 964090 961894 968203 نسبت اهرمي

MTB 169543 960543 466391 569838- 961852 نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام

OCF 961003 961456 966292 963580- 968010 جريان وجوه نقد عملياتي

منبع: محاسبات محقق



( مشاهده TACCtدر خصوص متغير اقالم تعهدی کل )

دهد باشد که اين نشان ميمي 961060شود که ميانگين آن مي

های مربوط به اين متغير حول اين مقدار قرار که اکثر داده

دارد که بوده و بيان مي 965989ی اين متغير ميانه دارند.

های اين متغير بيشتر از اين مقدار و نيمي حدود نيمي از داده

اند. نزديک بودن اين دو آماره ديگر کمتر از اين مقدار بوده

های اين متغير است. انحراف معيار حاکي از نرمال بودن داده

ها د که نوسان دادهدهبه دست آمده نشان مي 969640نيز که

ی متغيرهای جدول بوده است. بقيه 9699حول ميانگين حدود

باشند.نيز به اين صورت قابل تفسير مي

ی همبستگي بين متغيرهای تحقيق در جدول رابطـه

است. ضريب همبستگي بين متغيرهای ( ارائه شده 3ی)شماره

کار رفته در يک مدل نبايد زياد باشد. زيرا، مستقل به

همبستگي بين متغيرهای مستقل در يک مدل موجب مخدوش

شود.شدن نتايج رگرسيون مي

ضرايب همبستگي پيرسون در مدل تعديل شده جونز بين

اموال و متغيرهای کل اقالم تعهدی بامعكوس جمع دارايي و

و تغييرات درآمدمتغيرهای معكوس جمع دارايي ها باتفاوت

% معني 2%و1سطح تجهيزات در اموال و حسابهای دريافتني و

دار مي باشد.

مشاهده 09های هر مقطعتعداد مشاهده در اين تحقيق،

ساله است. لذا، برای حصول 9ی زماني وشامل دوره )شرکت(

های ترکيبي استفاده شده است و برای نتايج بهتر از روش داده

طي شرکت 09های مربوط به گرسيون، دادههای رتخمين مدل

شرکت( با هم ترکيب شده و -سال 639ی هفت ساله )دوره

ها بر اين اساس انجام شده است. بـرای تعيين نوع مدل تخمين

. چاواستفاده شده استهای تحقيق، از آزمونمتناسب با داده

-pوStatic=0.8906های نمونه)ی آزمـون چاو در شرکتنتيجه

value=0.4239 نشان داد کـه بـرای تخمين مدل جونز در بين )

pooledها )های تحقيق استفاده از مدل تلفيق کل دادهداده

dataهای مقاطع ی دادهتر است. طبق اين روش همه( مناسب

ی تحقيق با هـم ترکيب شده و تـوسط رگـرسيون طي دوره

آزمون شود. نتايج ( برآورد ميOLSحداقـل مربعات معمولي)

( و بررسي ضرايب مزبور به روش پول ديتا 1) معناداری مدل

با Fینشان مي دهد که آماره 1309تا 1348های برای سال

مزبور در کل دار است. بنابراين، مدل% معني00سطح اطمينان

های توان از باقـي ماندهمعني دار بوده است. لـذا، مي

(Residualsحاصل از تخمين مدل ) ياد شده به عنوان شاخص-

قابليت اتكای اطالعات حسابداری استفاده نمود. اين متغير با

به عنوان متغير وابسته مدل آزمون ABSDAعالمت اختصاری

ی اول استفاده شده است.فرضيه

( ضرایب همبستگی پیرسون بین متغیرهای تحقیق3جدول )

ABSDA AFT IMPYR EXTENT LGTA LEV MTB OCF

ABSDA 1

AFT 96358 1

IMPYR 96104 96135- 1

EXTENT 96999 96999 96999 1

LGTA 96588- 96910 96511- 96993 1

LEV 96111 - 96999- 96990- 96999 96954 1

MTB 96564 96916- 96956 96991 96583 96998- 1

OCF 9665- 96995 96519- 96999 96999 96185 96815 1

(باشد.% مي2% يا 1های رنگي بيانگر معنادار بودن همبستگي در سطح قسمت) ماخذ: محاسبات محقق

(: نتایـج آزمون چاو 4جـدول )

نتیجه آزمون p-value ی آزمونآماره مــدل مورد آزمون

(5مـدل ) انجام آزمون هاسمن 9999/9 1983/0 آزمون چاو

Panel data

مدل تلفيق داده ها 0468/9 9938/9 آزمون هاسمنRandom Effect

ماخذ: محاسبات محقق



، آزمـون هـای ترکيبـي تشخيص مـدل مناسـب داده جهت

های های ترکيبي از مدلدر استفاده از داده گرديد که اين نتايج

هـا شـود. ايـن مـدل ها استفاده ميمختلفي برای آزمون فرضيه

هايي مانند مدل اثر ثابت، مدل اثر تصادفي و مـدل شامل روش

های مختلفي ( است. همچنين، آزمونpooledهای تلفيقي )داده

های تحقيق، مانند آزمون بـرای تعيين نوع مدل متناسب با داده

ی چاو حاصل ، اگر آمارهچاو، هاسمن وجود دارد. در آزمون چاو

شـود و مـدل اثـر ی صفر رد مـي از آزمون معنادار باشد، فرضيه

شود. در حالت معنادار نبودن آماره مزبور، از پذيرفته مي 16ثابت

هـا بـرای آزمـون فرضـيه 19های تلفيقي يـا يكپارچـه روش داده

ی هاسـمن شود. در آزمون هاسمن نيـز، اگـر آمـاره استفاده مي

شود و ی صفر رد ميآزمون معنادار باشد، فرضيهحاصل شده از

شود. در حالت معنادار نبودن آماره مدل اثرات ثابت پذيرفته مي

هـا اسـتفاده برای آزمون فرضيه14مزبور، از مدل اثرات تصادفي

شود.مي

های اول ودوم به کـار گرفتـه ( برای آزمون فرضيه5) مدل

اخص قابل اتكـا بـودن ها، شاند. متغير مستقل در اين مدلشده

( ارائه شده است. 8ی )است. نتايج آزمون چاو در جدول شماره

شود، نتايج آزمـون ( مشاهده مي4طور که در جدول )همان

( فرض صفر اين آزمون مبني بـر مشـابه بـودن 5) چاو در مدل

ها را، تاييـد نكـرده و فـرض يـک را عرض از مبدا در تمام دوره

ا، بايـد از مـدل پانـل )اثـرات ثابـت يـا تاييد کـرده اسـت. لــذ

های تحقيـق اسـتفاده کـرد. بـرای تصادفي( برای آزمون فرضيه

هـای اثـرات ثابـت و تصـادفي انتخاب مدل مناسب از بين مدل

آزمون هاسمن انجام شده است. نتـايج آزمـون هاسـمن نشـان

دهد که فرض صفر اين آزمون تاييد شده اسـت. لـذا، روش مي

هـای ( بــرای بــرآورد مـدل Random Effectاثرات تصـادفي )

تری است. ی مناسب، گزينهتحقيق

های پس از مشخص شدن نوع مدل آزمون، نتايج آزمون فرضيه

تحقيق در ادامه ارائه شده است.

ی اول و دوم نتایج آزمون فرضیه

سـازی سيسـتم ی اول تحقيق به بررسي تاثيرپيـاده فرضيه

( برقابليـت اطمينـان )اتكـای( ERPسازمان )ريزی منابع برنامه

های آماری مربوط به ايـن پردازد. فرضاطالعات حسابداری مي

فرضيه به صورت زير است:

( ERPريزی منابع سازمان )سازی سيستم برنامه: پياده

داری برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری تاثير معني

ندارد.

( ERPريزی منابع سـازمان ) برنامه سازی سيستم: پياده

داری برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری تاثير معني

دارد.

در اين فرضيه متغير وابسته، قابليت اتكای اطالعات

است. ERPکارگيری سيستم حسابداری و متغير مستقل، به

ی دوم نيز به بررسي تاثيرميزان )وسعت( اجرای سيستم فرضيه

( برقابليت اطمينان )اتكای( ERPريزی منابع سازمان )برنامه

پردازد. برای بررسي تاييد يا رد شدن اطالعات حسابداری مي

شود. ( استفاده مي5های اول و دوم، از مدل رگرسيون )فرضيه

( و بررسي ضرايب مزبور به روش 5) نتايج آزمون معناداری مدل

در جدول 1309تا 1348های اثرات تصادفي برای سال

( قابل مشاهده است. 2ی )شماره

با Fیشود، آمارهگونه که در جدول مشاهـده ميهمان

دار است. بنابراين، مدل تحقيق در % معني00سطح اطمينان

کل معني دار بوده و متغيرهای مستقل توانايي توضيح متغير

ی بر اين، ضريب تعيين تعديل شده وابسته را دارند. عالوه

-بوده است. اين رقم نشان مي 963596آزمون مدل حاصل از

درصد از تغييرات متغير وابسته يعني 35دهد که حدودا

شاخص قابليت اتكای اطالعات حسابداری ناشي از تغييرات

درصد 64متغيرهای مستقل و کنترلي موجود در مدل بوده و

ی آزمون ديگر تغييرات آن ناشي از ساير عوامل است. آماره

ين واتسون برای بررسي خـود همبستگي خطاها استفاده دورب

5شود. ميزان مطلوب آن برای عدم وجود خود همبستگي مي

باشد، خود 562تا 162باشد. اگر مقدار اين آماره بين مي

شود. با توجه به اين همبستگي در مقادير خطای مدل رد مي

ه بود 563648ی دوربين واتسون حاصل شده که ميزان آماره

شود.است، وجود خود همبستگي در مقادير خطای مدل رد مي

آن پژوهشگربدنبال که است چيزی همان ضرايب معناداربودن آزمون

باشد. درواقع اين آزمون عالوه برتعيين معناداری ضرايب، مي

ی کند.آماره جهت اثرآن ضرايب برمتغيروابسته رانيزتعيين مي

استيودنت مي tی آمارهمربوط برای تعيين معناداری ضرايب،

باشد.

های اين تحقيق وجود دارد:معيار برای آزمون 5در عمل

( کمتر از sigيا p- valueداری آزمون)ميزان معنا (1

باشد. 9692

استيودنت در سطح tقدرمطلق مقدار آماره (5

باشد. 5%، بزرگتراز 02اطمينان



ی اول و دومفرضیه نتایج آزمون مدل (:5جدول )

ititititititititit OCFMTBLEVLGTAEXTENTIMPYRAFTABSDA 76543210

t-static p-value ضریب شــرح

β0 969550 369165 969980 ضريب ثابت

AFT β1 365044 663656 969199

IMPYR β2 163490 369169 969986

EXTENT β3 969995 169853 964690

LGTA β4 969914- 461198- 969966

LEV β5 961990- 968536- 966910

MTB β6 161649 861669 969942

OCF β7 969145 165032 961059

R-squared 963164

Adjusted R-squared 963596

F-static 665549

p-value 969956

D-W 563648

ABSDAمنبع: محاسبات محقق متغير وابسته:

-آمـده دستبهآزمـونی آمارهمقـدار باال،هایحالتازدرهريک

شود.مي فرضنتيجه پذيرشدر و فـرض رد سبب

مربوط به متغير tی ( آماره2با توجه به نتايج جدول )

-pآن)( در مدل اول و سطـح معناداری AFTمستقل تحقيق )

value بوده است. با توجه به 9199/9و 663656( به ترتيب

92/9که سطح خطای درنظـرگرفته شده برای اين پژوهشاين

تاثير ERPکارگيری و اجرای سيستم بوده است،بنابراين به

معناداری بر قابليت اتكای اطالعات حسابداری داشته است

گيرد. دقـرارمي% موردتايي02ی اول پژوهش با اطمينان وفرضيه

باشد. در نتيجه، نوع ( مثبت ميβ1ضريب متغير مستقل )

ی بين متغير مستقل و وابسته مستقيم است. به بيان رابطه

، قابليت اتكای ERPکارگيـری و اجـرای سيستم ديگـر، با به

مربوط به متغير tی يابد. آمارهاطالعات حسابداری افـزايش مي

( در مدل اول و EXTENTی دوم تحقيق )مستقل فرضيه

4690/9و 169853( به ترتيب p-valueسطـح معناداری آن)

92/9که سطح خطای حاصل شده ازبوده است. با توجه به اين

شود که ضريب اين متغير معنادار بيشتر بوده است،نتيجه مي

از نظر آماری تاثير ERPنبوده و وسعت اجرای سيستم

ات حسابداری نداشته است. معناداری بر قابليت اتكای اطالع

گيرد. با توجه به ی دوم تحقيق مورد تاييد قرار نميلذا، فرضيه

نتايج حاصل شده، مـدل اول تحقيق پس از تخمين به صورت

شود: زيـر ارائه مي

2( ضرایب بدست آمده مدل 6جدول )

ititititit MTBLEVLGTAAFTABSDA 1687.11709.00018.02988.30229.0 ضریب شــرح

β0 969550 ضريب ثابت

AFT β1 365044

IMPYR β2 163490

EXTENT β3 969995

LGTA β4 969914-

LEV β5 961990-

MTB β6 161649

OCF β7 969145

منبع:محاسبات محقق



و بحث نتیجه گیری -6 که تاثيردر اين پژوهش به بررسي اين موضوع پرداخته شد

ميزان اجرای سيستم برنامه ريزی منابع سازمان پياده سازی و

بر ويژگي کيفي قابليت اتكاءچگونه است. نتايج پژوهش نشان

(با ويژگي قابليت اتكاء دارای ERPمي دهدکه اجرای سيستم )

رابطه مثبت ومعني داری مي باشد. اين نتيجه با نتايج

بقت کامل دارد. ( مطا5992،5994تحقيقات برازل ودانگ )

سيستم با تاثير مثبت بر قابليت اتكا اطالعات حسابداری

وهمچنين روان ساختن ويكپارچگي جريان اطالعات در

سازمان ها سودمندی اطالعات مالي وغير مالي را افزايش و

مديران رادر بهبود عملكرد سازمان، مديريت سود وتحليل

های آينده نگر، ياری مي کند.

آمده از آزمون فرضيه دوم بيانگر اين موضوع شواهد بدست

( برويژگي قابليت اتكا ERPاست که ميزان اجرای سيستم )

تاثير معناداری نداشته است وعدم تاييد فرضيه دوم به دليل

استفاده محدود شرکت های موردبررسي از اجرای ماژول های

سيستم مي باشد که نتايج اين فرضيه با تحقيق برازل

( همخواني دارد و اما بانتايج تحقيق ديگری 5992ودانگ)

(، که به رابطه مثبت بين ميزان 5994ازهمين محققان )

استفاده سيستم وقابليت اتكا دست يافتند ناسازگار مي باشد.

در صورت افزايش استفاده از ماژول های مختلف، سيستم

ERP باعث جامعيت وارتقاء بازده دوره گزارش دهي برای

شود.مديريت مي

برقابليت اتكاء ERPهمانطورکه مالحظه شد، اجرای

اطالعات حسابداری تأثيرمي گذاردبنابراين استفاده کنندگان

اطالعات مي توانند موارد زير را مورد توجه قراردهند:

ي متناسب (شرکت ها سيستم های حسابداری وحسابرس1

بافناوری جديد را طراحي و توسعه دهند و گزارشگری ها و

افشاگری های جامع حسابداری و مالي را باتغييرات سريعي که

دردنيای تجاری ايجادشده است همگام سازند.

( باتوجه به نتايج حاصل، اطالعات را به صورت صحيح 5

ودقيق در اختيار مديران قرار مي دهد و موجب بهبود عملياتي

مي شود. مديران مي توانندجهت اجرای سيستم برنامه ريزی

منابع سازمان سرمايه گذاری نمايند.

بر قابليت ERP( باتوجه به تاثيرمثبت اجرای سيستم 3

سابداری، سرمايه گذاران مي توانند هنگام اتكاء اطالعات ح

شرکت مورد ERPتصميم گيری جهت سرمايه گذاری سيستم

نظر را مورد بررسي قراردهند.

( نتايج اين مطالعه برای حسابرسان داده های تجربي 8

فراهم مي نمايد وآنها مي توانندجهت افزايش مديريت

نظر شرکت موردERPبراظهارنظر صورت های مالي سيستم

رامورد توجه قرار دهد.

گردد: ضمنا جهت تحقيقات آتي، موارد زير پيشنهاد مي

در اين تحقيق به بررسي تاثير پياده سازی سيستم (1

ERP بر قابليت اتكاء پرداختيم محققين مي تواند در تحقيقات

آتي به بررسي تاثير اين سيستم برساير ويژگي های کيفي

مقايسه بودن بپردازند . مانند قابل

تحقيق مورد بررسي در شرکت های پذيرفته شده در (5

بورس تهران مي باشد لذا محققين مي تواند در صنايع مختلف

خدماتي ، توليدی و... بصورت مجزا مورد بررسي قرار گيرد.

ERPباتوجه به رد فرضيه تاثير گستردگي سيستم (3

طالعات کافي، محقق مي برسودمندی اطالعات به دليل نبودا

تواند باتوجه به افزايش اجرای ماژول های متعدد در شرکت ها

وسازمان ها با مرور زمان تاثير اين متغير بر سودمندی اطالعات

را موردبررسي قرار دهد.

هر تحقيقي از ابتدای امر يعني انتخاب موضوع تا مراحل

يتهايي اجرا، و تجزيه و تحليل و نتيجه گيری دارای محدود

است. بيان محدوديتها در پژوهش به محققاني که قصد تحقيق

در زمنيه ها ی مختلف را دارند، کمک مي کند تا به ديدی باز

و آگاهي از موانع، کمبودها و محدوديتهای تحقيق به امر

پژوهش در زمينه های مشابه بپردازند. اين تحقيق نيز دارای

به آنها اشاره مي کنيم. موانع و محدوديتهايي است که در ذيل

محدود اين پژوهش یمهمترين محدوديتهايكي از (1

بودن منابع وهمچنين تحقيقات مشابه در داخل وحتي

مقايسه نتايج موجب شده که خارج از کشورمي باشد

.محدود باشداين پژوهش با نتايج تحقيقات مشابه

در اين مطالعه به دليل کمبود داده ها برای متغير (5

استفاده از سيستم برنامه ريزی منابع گستردگي

سازمان، فرضيه دوم مورد تاييد قرار نگرفت و بايد

نتايج حاصل از آزمون فرضيه دوم با ديده احتياط

تفسير گردد.

منابع فهرست ( .اندازه گيری 1344بيات6 ع.6 عبدی پور6 غ.6 و بيات6 ا .)

با رويكرد فازی. اقتصاد وتجارت ERPعملكرد سيستم های

.551-102نوين 6

.(.1301الياسي،م.کمالي6ب.)حاجي حسيني، ح.جليلوند،م

ی مدلي برای بررسي تأثير فناوری اطالعات بر کيفيت ارائه

درباره ی شرکت پيمايشي -عملكرد سازمان های توليدی:

.مديريت فناوری های خودروسازی سايپا و ايران خودرو

88-52( 136اطالعات)

http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/951314






( .آثار سيستم 1342عرب مازار يزدی6 م.6 و باغوميان6 ر .)

برحسابداری مديريت. ERPهای برنامه ريزی منابع سازمان

.80-12،30-15حسابدار 6

(.نقش فناری اطالعات در برنامه 1344عليپور6 ع.) ريزی

http://hagho.blogfa.com/post-15 منابع سازمان .

.1305شنبه پنجم ارديبهشت

( .تاثير سيستم 1349ميرمجربيان6 ح.6 و دادبين6 ش .)

يكپارچه اطالعات بر سودمندی اطالعات حسابداری

.99مديريت. حسابرس 6

جريان و سهم هر سود محاسبه نحوه ر. 6مهرجردی زارع

hesabdary56.blogfa.com/post/3عملياتي. نقد وجوه

.1305دوازدهم فروردين

Ahlskog, Linnéa, Matilda Edler, Camilla Holmgren

(2013). How an ERP System Affects

OrderProcessing in a Purchase Department .Case

Study: ABB Robotics, Bachelor thesis, Department

of Business, Administration, Technology and Social

Sciences, Luleå University of Technology. Alajbegovic, Amar. Alexopoulos, Vasileios.

Desalermos, Achilles (2013). Factors Influencing

Cloud ERP Adoption: A comparison between SMEs

and Large companies،Master thesis, Department of

Informatics, Lund University. Alzoubi, A.(2011).The Effectiveness of the

Accounting Information System Under the

Enterprise Resources Planning (ERP) A Study on Al

Hassan Qualified Industrial Zone’s (QIZ)

Companies. Research Journal of Finance and

Accounting,10-19.

Brazel, J. F 6.& Dang, L. (2008). The Effect of ERP

System Implementations on the Management of

Earnings and Earnings Release Dates .Journal of

Information Systems,1-21. Brazel, J. F 6.& Dang. (2005).The Effect of ERP

System Implementations on the Usefulness of

Accounting Information .Department of

Accounting,Oregon State University,1-37.

Becker, C. L., M. L. De Fond, J. Jiambalvo, and K.

R. Subramanyam, (1998). The effect of audit quality

on earnings management. Contemporary Accounting

Research 15(1): 1-21. De chow, P. M., R. G. Sloan, and A. P. Sweeney.

1995. Detecting earnings management. The Accounting Review 70, 193–225.

De Fond, M. L. and J. Jiambalvo.(1994). Debt

covenant violation and manipulation of accruals.

Journal of Accounting and Economics 17: 145-176. Hitt, L. M., D. J. Wu, X. Zhou. (2002). Investment

in enterprise resource planning: Business impact and

productivity measures. Journal of Management

Information Systems 19 (1), 71–98.

Hunton, J. E, R. A (2003). Enterprise planning systems: Comparing firm performance of adopters

and NONADOPT, International Journal of

Accounting Information Systems, 165–184. Nicolaou, A. I. 2004. Firm performance effects in

relation to the implementation and use of enterprise resource planning systems. Journal of Information

Systems, 18 (2), 79–105. Poston, R., and S. GRABSKI (2001). Financial

impacts of enterprise resource planning implementations .International Journal of

Accounting Information Systems, 271 - 294.

Rezaei. N. (2013), Enterprise Resource Planning

(ERP) Software Implementation Impacts on the

Auditing Activities, Journal of Applied Business and

Finance Researches,2 (3), 90-96.

Shaiti, H. Duan , Y. Abdel-kader ,M (2014).,

Investigating the Relationship between Enterprise

Resource Planning (ERP) System and Internal

Control: A Exploratory Study, ATINER

CONFERENCE PAPER SERIES No: BUS2013-

0626, 1-35.

Zhou, J. and R. Elder.(2001). Audit Firm Size,

Industry Specialization and Earnings Management by Initial Public Offering Firms. Working Paper,

SUNY at Binghamton

ها یادداشت

1 . Enterprise resources planning )ERP) 2 . Poston and Grabski 3 . Hitt et al 4 . Hunton et al 5. Nicolaou 6 . Wier et al 7 . Brazel and Dang 8 . Alzoubi 9 .Goung 10 Ahlskog et al 11 Alajbegovic 12 Rezaei 13 Shaiti et al 14. Johns 15 .Dechow et al 16 . Fixed Effect Model 17 . Pooled Data 18 . Random Effect Model

http://hesabdary56.blogfa.com/post/3

99



COQ ارتقاء کیفیت، قبل و بعد از پیاده سازی سیستم برسی هزینه های مطالعه موردی در شرکت تولیدی قطعات سایپا((

ابراهیم عباسی

دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا

[email protected]

زهرا علیزاده

کارشناس ارشد مدیریت بازاریابی از دانشگاه الزهرا

[email protected]

چكیده

قطعات سایپا طی در دایره های مختلف شرکت تولیدی ،P-A-Fهدف از این پژوهش محاسبه هزینه های کیفیت طبق مدل

COQسال قبل و بعد از پیاده سازی سیستم 2برای دوگروه وابسته وآزمون رتبه Tنتایج پژوهش با استفاده از آزمون باشد. می 1

، تفاوت COQسیستم سازی عالمت ویلكاکسون نشان داد که بین هزینه های کیفیت هر دایره در شرکت قبل و بعد از پیاده

و تنها هزینه های کیفیت فته استافزایش یا COQداری وجود دارد به طوریكه هزینه های کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم معنی

عملیات و کل هزینه های کیفیت، خرید، کاهش یافته و هزینه دایره های تولید، COQدر دایره بازاریابی بعد از پیاده سازی سیستم

.باال رفته است کیفیت،

.سایپا، دوایر تولیدی ،2(P-A-Fمدل) ،COQسیستم هزینه های کیفیت، کلیدی: های هواژ


mailto:[email protected]




مقدمه -1 بودن ناکافی به شرکتها و سازمانها میالدی ۰۵ دهه از پس

با شده محاسبه کیفی کنترل و بازرسی مستقیم های هزینه

گسترش و تحلیل درصدد و برده پی کیفیت های هزینه عنوان

کیفیت های هزینه حقیقت در آمدند. بر ها هزینه این دامنه

هزینه این و نبوده شرکت خدمات و تولید فرآیند منوط به صرفا

آغاز شرکت در بازاریابی و اولیه مواد تهیه جهت تصمیم بدو از ها

دارد ادامه نیز مشتری به خدمات و تحویل محصول از پس و

. در واقع تولید یک کاال یا ارائه یک خدمت (193۰محمدی, )

که تامین کننده درجه باالیی از رضایت مشتری باشد بدون

&اردلی ) بررسی هزینه های دستیابی به آن کافی نیست

و همحاسب ها، هزینه این وسیع دامنه به توجه . با(1939رئیسی,

اهمیت پر شرکت جاری یک های هزینه در آن جایگاه تعیین

گردد می سازمان های هزینه از قسمتی کنترل و سبب، بوده

نیز و مدیریتی روشهای پیشرفت . از طرفی با(193۰محمدی, )

تمام قیمت اری حسابد های بازار، سیستم در رقابت افزایش

جهت روز نیازهای استاندارد، پاسخگوی یابی هزینه و شده

نیستند. اجرا و ساخت فرایندهای های هزینه کنترل و سنجش

بهتری روشهای به ها ترهزینه دقیق و بهتر کنترل بنابراین، برای

امروز رقابتی بازارهای در پیروزی .(1931کاووسی, )است نیاز

بهبود عوامل این مهمترین از یكی است متعددی عوامل مستلزم

. در (1933حیدری و همكارانش, )است کیفیت امر در مستمر

ترین مسئولیت مدیریت نیز برقراری تعادل میان حقیقت اصلی

کیفیت و هزینه های دستیابی به آن است. این هدف میتواند

به بهترین شكل از طریق تحلیل عناصر هزینه های کیفیت

هزینه کیفیت، سازمان شود. بدون یک سیستم ارزیابیبرآورده

&اردلی )نمیتوان منشاء هزینه ها را شناسایی و کنترل کند

سسات مؤ در مطلوب کیفیت به . برای رسیدن(1939رئیسی,

کارا ضروری است. و مؤثر سیستم یک ایجاد خدماتی و تولیدی

ساختن استاندارد یا و ارتقاء برای ها برقراری سیستم امروزه

بدیهی امری خدماتی و تولیدی دستگاههای در کیفی های روش

اینكه واقعا پیاده .(1934قوامی, &بهشتی )رسد می نظر به

تواند در سازمان موثر باشد مورد چقدر میCOQسازی سیستم

بحث است. در واقع هدف از این پژوهش مقایسه هزینه های

ارتقاء کیفیفت سازمان قبل و بعد از پیاده سازی سیستم هزینه

یابی کیفیت است. نبود این پژوهش در مطالعاتی که در ایران

ابتدا در این زمینه انجام شده است مشهود است. در این مقاله

مبانی نظری و پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده و

سپس فرضیه های پژوهش، متغیر ها،روش و در نهایت بحث و

نتیجه گیری آمده است.

پیشینه پژوهشروری بر ممبانی نظری و -2

کاهش با سازمانها که هزینه هایی است کیفیت های هزینه

محصول و خدمات کیفیت کاهش عدم شرط به آن ها کنترل و

و سود افزایش موجب نهایت در و نموده وری بهره به اقدام

این به تحمیل توجه گردد. با می محصول نهایی قیمت کاهش

موجب آن کاهش گونه هر کننده، مصرف و جامعه به ها هزینه

. هزینه (193۰محمدی, )گردد می مشتری رضایت افزایش

در که است فرایند بر مبتنی یابی هزینه روش نوعی کیفیت یابی

کیفیت، بر آنها تاثیر میزان دیدگاه با یتهافعال های هزینه آن

1933شوند )حیدری و همكاران ، می مقایسه و دسته بندی

(، یک COQهزینه یابی بر مبنای کیفیت ) (.1931کاووسی،;

سیستم سنجش عملكرد کسب و کار است که اثرات اطمینان

مشتریان نسبت به دریافت بهترین کیفیت کاال و خدمات را از

طریق شاخص های پولی، کمی کرده و اندازه گیری می

دهه گذشته وجود دارد 4از حدود COQ (.1939کند)کامپنال،

ابزار COQو بسیار رقابتی است. در محیط تجارت جهانی

مفیدی در نظارت و دسترسی به کاهش هزینه به منظور حفظ

هزینه .(Rasamanie & Kanapathy, 2011)توان رقابتی است

یابی کیفیت می تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی باشد اگر

داده هایی که ارائه می شود درست و دارای اعتبار باشند

(Bamford & Land, 2006) توانایی .COQ برای شناسایی

زمینه های بالقوه برای بهبود توسط محققان تشخیص داده

به عنوان COQ.(Setijono & Dahlgaard, 2008)شده است

شاخص عملكرد برای صرفه جویی در هزینه ها است

(Arvaiova, et al, 2009) توسعه یک مدل واضح و روش مورد .

Bamford)توافقی برای پیاده سازی این سیستم ضروری است

& Land, 2006) یكی از مدل های مورد استفاده در سیتم .

COQ مدل ،P-A-F است. در این مدل هزینه های کیفیت به

سه بخش، پیشگیری، ارزیابی و شكست تقسیم می شود

(Rasamanie & Kanapathy, 2011) جوران و همكارانش .

، هزینه شكست داخلی و خارجی هزینه شكست را به دو دسته

. هزینه پیشگیری، (Juran & Gryna, 1980)تقسیم می کند

اهش شامل کلیه هزینه های مرتبط با شناسایی، پیشگیری یا ک

ریسک بروز عدم انطباق یا عیب می باشند، مثل هزینه های

آموزش. هزینه های ارزیابی، هزینه های حصول الزامات کیفی

اعم از تصدیق و کنترل کیفیت در کلیه مراحل )طراحی،

تولید،حمل و توزیع و خدمات پس از فروش( می باشند، مثل

درون هزینه های بررسی و کالیبراسیون. هزینه های شكست

سازمان، هزینه هایی را شامل می شود که در درون سازمان به

علت غیرمنطبق بودن و معیوب بودن قطعات و تولیدات در هر

یک از مراحل طراحی، تولید و ارسال ایجاد میشوند، مثل

... / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده COQ ارتقاء کيفيت، قبل و بعد از پياده سازي سيستم برسي هزينه هاي


هزینه ضایعات و دوباره کاری. هزینه های شكست برون

یا خدمات به سازمانی، مواردی هستند که بعد از تحویل کاال

مشتری به علت عدم انطباق یا معیوب بودن ناشی می گردند،

(. هزینه های 1939مثل هزینه های دوره گارانتی )کامپنال،

کیفیت سهم قابل توجهی در فروش شرکت دارند، مطالعات

نشان داد که بیشترین سهم نیز مربوط به طبقه هزینه های

ارزیابی، پیشگیری و شكست داخلی و پس از آن طبقات هزینه

. هدف یک (1939اردلی و رئیسی, )شكست خارجی می باشد

سیستم هزینه یابی کیفیت این است که به طور مستقیم به

هزینه های خطا دسترسی پیدا کند، روی فعالیت های

سرمایه گذاری کند، با توجه به نتایج، "صحیح"پیشگیرانه

هزینه بازرسی و آزمایش را کاهش دهد تا بهبود بیشتری

. اگر مطالعات اولیه ی ما (Campanella, 1999)حاصل شود

تنها روی عوامل شكست متمرکز باشند بعید است که همه ی

. (Crosby, 1979)هزینه های اصلی کیفیت را شناسایی کنیم

قع این سیستم، تولیدکنندگان را با دو هدف متناقض در وا

،افزایش کیفیت و حداقل کردن هزینه ها آشنا می کند

(Zaklouta, 2011) برسی ادبیات نشان می دهد که .COQ

فوائد زیادی برای سازمان دارد اما سازمان باید از مشكالتی که

طول مدت اجرا با آن روبرو است آگاه باشد تا برای غلبه بر در

. از جمله (Rasamanie & Kanapathy, 2011)موانع آماده باشد

کیفیت داده ها به آسانی پذیرفته -COQ :1مزایای اجرای

میشود زیرا آنها در بخش حسابداری در یک محیط تیمی جمع

به ارزیابی گزینه ها برای COQسیستم - 2آوری شده اند.

منجر به توسعه COQسیستم -9کند. سرمایه گذاری کمک می

اندازه گیری عملكردهای پیشرفته در زمینه رضایت مشتری،

سرمایه گذاری در COQ سیستم -4طراحی و تولید می شود.

فعالیت های پیشگیرانه که هزینه کیفیت را کاهش می دهند

وهمچنین تالش های بهبود کیفیت و سرمایه گذاری های دیگر

زگشت به سرمایه و فروش را با -۰را ، توجیه و هدایت می کند.

Roden)بهبود می دهد در حالی که هزینه ها کاهش می یابد

& Dale, 2000) از جمله مزایای دیگری که پس از اجرای .

COQ بیان شده، بهبود کیفیت خدمات و کاهش میزان شكست

. بررسی ها (Rasamanie & Kanapathy, 2011)شرکت است

نشان داد که شرکت ها سعی می کنند محصوالتی تولید کنند

COQام اجرای که مطابق با نیاز مشتریان باشد، بنابراین هنگ

دوباره کاری، ضایعات و شكایت مشتری را بیشتر کنترل می

,Mandal & Shah)کنند و هدفشان کاهش این هزینه ها است

نشان داد، ارتباط مثبتی بین (Uyar, 2008). پژوهش (2002

کسب جایزه وگردش مالی فروش، COQاجرای سیستم

تعداد کارکنان ،ISOکسب گواهینامه ،TQMتصویب کیفیت،

وجود دارد. همچنین پس از اجرای کارای این سیستم شكایات

ضایعات، هزینه ها ی گارانتی و هزینه دوباره کاری، مشتری ،

های شكست کاهش می یابد و حجم فروش افزایش می یابد. بر

، علیرغم موانعی که (Kiani, et al, 2009)اساس یافته های

COQبا آن مواجه هستند، COQسازمان ها در طول اجرا

نقش مهمی در اهداف نهایی سازمان برای حفظ و افزایش

رضایت مشتری دارد. این یافته به وسیله یافته های قبلی که

COQ قادر به شناسایی زمینه های بالقوه بهبود که منجر به

کیفیت موثر و در نهایت بهبود عملكرد کل سازمان می شود،

;Johnson, 1994 Kim & Nakhai, 2008)حمایت می شود

Ramdeen,et al, 2007; Yang, 2008;) در همین حال .

Ramudhin و همكاران بیان کردند کهCOQ هزینه های کلی

. (Ramudhin,et al, 2007)و عملیات را کاهش می دهد

همچنین این سیستم از طریق افزایش کیفیت و کاهش هزینه

. با وجود (Yang, 2008)رقابت های سازمانی را افزایش می دهد

به طور گسترده در COQاین که مطالعات اولیه نشان داد که

Arvaiova, et al., 2009)راسر جهان به تصویب نرسیده است س

Oliver & Qu, 1999; Rapley,et al, 1999; Yang, 2008;) ،

در سازمان ها بیان COQدالیل مختلفی برای عدم تصویب

اصول شده است که شایع ترین دلیل فقدان آگاهی و شناخت

COQ است(Arvaiova, et al., 2009 Sower,et al , 2007;

Wheldon & Ross, 1998;) دالیل دیگری که برای عدم .

تصویب بیان شده است، عدم حمایت مدیریت و باور اینكه

استفاده میشود مناسب سیستم حسابداری که در شرکت

. به غیر از دالیلی که باال بیان (Arvaiova, et al., 2009)است

فرایند ساده ای نیست و سازمان ها در طول COQشد،اجرای

& Rasamanie)دوره اجرا آن با مشكالتی مواجه می شوند

Kanapathy, 2011) :بررسی ها نشان داد این مشكالت شامل .

کمبود داده ها یا مشكالتی در جمع آوری داده ها، عدم

Bamford)می باشد COQی مدیریت و عدم درک اصول همكار

& Land, 2006 Eldridge,et al, 2006; Rodchua, 2009;) .

Roden و Dale به تفصیل پس از بررسی ها 2۵۵1در سال

در شرکت ها COQع آوری داده های مشكالتی که در جم

مهندسی وجود دارد را چنین بیان کردند: مساعد نبودن

، فقدان COQفرهنگ شرکت و نگرش کارمندان نسبت به

و COQاطالعات و مسئولیت برای جمع آوری داده های

مشكل پیچیدگی در سیستم حسابداری که قادر به مرتب

ندی های مختلف نیست کردن داده ها با توجه به تقسیم ب

(Roden & Dale, 2001) مطالعات نشان داد که مشكل اصلی .

ممكن است با آن مواجه شود COQکه یک سازمان در اجرای

,.Arvaiova, et al) شناسایی فرصت های بهبود کیفیت است



فقدان (Rasamanie & Kanapathy, 2011). همچنین(2009

را دو همكاری میان بخش ها و مشكالتی درگرفتن داده ها

با آن روبرو هستند، بیان COQچالش که سازمان ها در اجرای

کردند. بی تجربه بودن شرکت و بررسی کنندگان در هزینه

یابی کیفیت در آغاز پروژه باعث نادیده گرفتن بعضی از ناحیه

هزینه و بنابراین کمتر از حد برآورد شدن هزینه های کیفیت

. بسیاری از مشكالت در (Eldridge & Dale, 1989)می شود

اجرای هزینه یابی کیفیت مربوط به مشارکت مدیریت ارشد و

تعهد مدیریت برای شناسایی و اندازه گیری عناصر هزینه های

. پس تا زمانی که (Roden & Dale, 2001)کیفیت می باشد

مدیریت سازمان به اهمیت آن واقف نشوند، و نسبت به اجرای

ین طرح تعهد حاصل نكند، اجرای هزینه یابی کیفیت خود ا

یک هزینه ی سربار کیفی است. مهمترین مشكالت در

ناکارایی پیاده سازی این سیستم، عدم همكاری دایره مالی،

نبود دانش در جهت شناسایی عوامل کیفی وعدم توانایی

بیداقی, )محاسبه بعضی از عوارض و صدمات در سازمان است

. از جمله عواملی که بیشترین تاثیر را در موفقیت (1933

دارند: تعهد و حمایت مدیریت، همكاری COQاجرای سیستم

بخش مالی، درک درستی از مفاهیم هزینه کیفیت می

دستور Landو Bamford . همچنین (Rodchua, 2006)باشد

پیشنهاد کردند، که COQالعمل هایی را برای موفقیت اجرای

شامل تعهد مدیریت ارشد، استفاده از سیستم های موجود به

جای تالش برای ابداع روش های جدید برای جمع آوری داده

& Bamford)هبود مستمر این سیستم می باشد و ب COQهای

Land, 2006) در همین حال .(Wan & Dale, 2002) بر

را COQاهمیت اینكه کارمندان به خوبی، فرهنگ اجرای

& Roden)داشته باشند، تاکید کردند. این تحقیق یافته های

Dale, 2001) را مبنی بر اینكه کارمندان پاسخگو و فرهنگ

دارند را حمایت می COQشرکت، نقش مهمی در اجرای

کند.

فرضیه های پژوهش -3

بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی، قبل و بعد از (1

تفاوت وجود دارد. COQپیاده سازی سیستم

بین هزینه های کیفیت دایره تولید، قبل و بعد از پیاده (2

تفاوت وجود دارد. COQسازی سیستم

بین هزینه های کیفیت دایره خرید، قبل و بعد از پیاده (9


بین هزینه های کیفیت دایره عملیات، قبل و بعد از (4

تفاوت وجود دارد.COQ پیاده سازی سیستم

بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت، قبل و بعد از (۰


بین هزینه های کیفیت کل، قبل و بعد از پیاده سازی (1

تفاوت وجود دارد.COQ سیستم

پژوهشاسی روش شن -4در این پژوهش متغیرهای مستقل شامل:هزینه های

خرید، تولید، کیفیت دوایر مختلف شرکت صنعتی )بازاریابی،

متغیر عملیات( وهزینه کیفیت کل شرکت می باشد. کیفیت،

است. روش پژوهش حاضر، COQوابسته نیز اجرای سیستم

توصیفی از نوع همبستگی است. داده های تحقیق از گزارش

های مالی شرکت تولیدی قطعات سایپا جمع آوری گردید،

بنابراین از نوع مطالعه موردی می باشد. این تحقیق، به دنبال

پیاده سازی مقایسه هزینه های کیفیت دوایر مختلف بعد از

سیستم هزینه یابی کیفیت با هزینه کیفیت قبل از پیاده

کارخانه از مدل در هزینه یابی کیفیت در این سازی می باشد.

(P-A-F) استفاده شده است. در این مدل هزینه های کیفیت به

شود، که هر دایره در کارخانه هزینه مربوط بخش تقسیم می 4

نرمال بودن داده ها ازآزمون به خود را دارد. برای بررسی

استفاده شد. پس از آنكه نرمال « اسمیرنوف –کولموگروف »

بودن داده ها مشخص گردید، نتایج فرضیات تحقیق به وسیله

مقایسه زوجی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. Tآزمون

رتبه » همچنین بدلیل کم بودن داده ها آزمون ناپارامتری

استفاده گردید. در این شرکت برنامه نیز« عالمت ویلكاکسون

برای دوایر بازاریابی، تولید، خرید، عملیات و COQاجرای

کیفیت بكار گرفته شده است. با استفاده از تكنیک طوفان

چک لیستی از هزینه های کیفیت فكری مدیران دوایرمذکور،

که قابل محاسبه هستند برای هر دایره تهیه شد)مثال دایره

ابی شامل :شكایت مشتری و گارانتی (. منابعی که برای بازاری

جمع آوری داده های هزینه های کیفیت استفاده میشود

شامل : حساب های ثبت شده )هزینه تعویض محصوالت(،

سوابق حسابداری پایه )نگهداری نام کارکنان دایره تولید که به

ند(، صورت تمام وقت به تعمیر محصوالت معیوب مشغول بوده ا

تخمین ها)قضاوت نسبت به زمان تلف شده کارکنان به علت

و سوابق مقطعی)زمان صرف شده عدم تعادل خط تولید(

محاسبه کارکنان برای رفع دوباره کاری و رفع عیوب(. برای

می توان های مختلفی روش کیفیت هر دایره از هزینه

حاسبه م برای کلی) حسابی استفاده کرد. از جمله: صورتحساب

گذاری (، قیمت شده تنظیم کاری دوباره مثل هایی هزینه

قیمت برای است، مؤثر مشكل، یا نقص تكرار و بروز )هنگام

و شده عیب محاسبه یک های هزینه نقص، روی گذاری بر



میشود(، کل ضرب میدهد، رخ نقص که دفعاتی تعداد در سپس

به دقیقا نفراتی که میشود استفاده زمانی روش نفرات )این

های زیان و شده باشند( وضرر استخدام عیوب بررسی منظور

محاسبه شامل روش نیروی کار)این منابع تقسیم بر به وارده

(. پس1939فعالیت های ویژه می باشد()کامپنال، واقعی مخارج

4کیفیت، با استفاده از هزینه از مواردی تعیین و شناسایی از

و گذاری، کل نفرات و وضررروش )صورت حساب کلی، قیمت

1نیروی کار (، طبق جدول منابع تقسیم بر به وارده های زیان

قبل از پیاده محصول 7، موارد هزینه های کیفیت برای 2و

( محاسبه شد. با در دسترس 37و 31)سال COQسازی

و 33)سال COQداشتن هزینه های کیفیت بعد از پیاده سازی

(، هزینه های 4و 9رک شرکت )جدول( طبق اسناد و مدا3۵

با هم مورد مقایسه قرار گرفته قبل و بعد از پیاده سازی

(. ۰اند)جدول

ارقام میلیون ریال -68هزینه های کیفیت محاسبه شده سال :1جدول

دوایر موارد 1محصول 2محصول 3محصول 4محصول 5محصول 8محصول 7محصول

بازاریابی شكایت مشتری 0 0 0 0 0 0 20000

گارانتی 415000 518750 518750 9321230 1998270 19276420 8228190

تولید ضایعات 1930737 3882823 12561715 11967325 18684555 31109790 26916341

دوباره کاری 78699 65154 0 46706 11676 408443 0

خرید آزمایشگاه خارج 7870000 4050000 0 300000 1770000 1040000 7980000

کالیبراسیون خارج 5669516 2294147 472000 472000 0 2540927 1031410

عملیات ارزیابی محصول 17957021 17957021 11971347 11971347 5985673 17957021 17957021

آزمایشگاه داخل 57524530 36664547 6089999 453973 6144425 0 16226373

کالیبراسیون داخل 2294147 0 65480 0 0 65480 65480

کیفیت آموزش 2649111 2649111 2649000 2649111 2649111 5298222 2649111

تعمیرات پیشگیرانه 1200000 1200000 675000 675000 0 1162500 750000

ارقام میلیون ریال-67:هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 2جدول



گارانتی 0 0 9203829 9908123 1981200 12382700 8231219

تولید ضایعات 6072100 7747244 14886435 8501895 14058695 35548811 30277149

دوباره کاری 101352 154129 11676 0 23353 5404815 0




آزمایشگاه داخل 56217235 102228441 6538479 3763492 6626448 58087623 22215585


کیفیت آموزش 140000 140000 140000 140000 140000 140000 140000




ارقام میلیون ریال -68:هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 3جدول



گارانتی 531095 0 0 0 16772 0 0

تولید ضایعات 44087939 15233974 9694710 17594410 7997433 2432977755 20260730

دوباره کاری 19079401 13451328 0 0 116765 183718051 0




آزمایشگاه داخل 58974070 40539182 486505 0 3458835 89714593 6894459


کیفیت آموزش 1695238 1695238 1695238 423809 1695238 2542857 1695238


ارقام میلیون ریال -89هزینه های کیفیت محاسبه شده سال :4جدول



گارانتی 531095 0 0 0 0 0 0

تولید ضایعات 44087939 0 3511050 445515 9325619 5655108 72243641

دوباره کاری 19079401 36407327 0 0 116765 23353 0




داخلآزمایشگاه 75533575 43831517 2955298 1068709 3105060 0 16563769


کیفیت آموزش 10231578 10231578 10231578 10231578 10231578 0 10231578


ارقام میلیون ریال -COQمقایسه بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم :5جدول

دوایر خرید تولید بازاریابی

محصوالت قبل بعد قبل بعد قبل بعد

1محصول 26782740 106648184 27329744 126334680 12836789 1062190

2محصول 16257369 108393184 12252929 65092629 739901 0

9محصول 5889306 92353184 12585068 13205760 1738170 0

4محصول 4689306 96615041 15044314 18039925 17548661 0

۰محصول 16377306 112988184 18908541 17556582 3990339 16772

1محصول 25544151 291324961 36504904 2622374267 31698209 0

7محصول 34904021 197628184 32636283 92504371 12295920 0



ارقام میلیون ریال -COQمقایسه بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم :5جدولادامه

دوایر کیفیت عملیات هزینه کل

محصوالت قبل بعد قبل بعد قبل بعد

1محصول 5561611 11926816 148754818 714034585 221265702 960006455

2محصول 5561611 14014816 109028852 663897639 143840662 851398268

9محصول 4849000 13522066 36330828 383055557 61392372 502136567

4محصول 4849111 11257262 24632947 369601320 66764339 495514548

۰محصول 4099111 13184566 25434309 586352755 68809606 730098859

1محصول 8248222 3667857 81927270 518382210 183922756 4335749295

7محصول 4999111 13792441 71886911 603116128 156722246 907041124

آزمون نرمال بودن داده ها -4-2یكی از مفروضات اساسی در آزمون فرضیه مقایسه دو

میانگین، نرمال بودن داده هاست. برای بررسی نرمال بودن داده

داده 6اسمیرنوف استفاده شد. جدول -ها از آزمون کولموگروف

های مربوط به هزینه های کیفیت، دوایر مختلف و مجموعه

COQتمهزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیس

( در همه sigنشان می دهد. از آنجایی که سطح معنی داری )

درصد باالتر است از این رو می توان نتیجه ۰ارقام مزبور از

تایید می Hoدرصد فرضیه 3۰گرفت با اطمینان بیش از

توان گفت داده های این پژوهش دارای توزیع گردد. بنابراین می

(.1نرمال هستند )جدول Ho داده ها نرمال است: توزیع.

H1توزیع داده ها نرمال نیست :.

: آزمون نرمال بودن داده ها8جدول

داویر هزینه های بازاریابی هزینه های تولید هزینه های خرید

تعداد قبل بعد قبل بعد قبل بعد7 7 7 7 7 7

پارامترهای نرمال 11550000 154140 22180000 422160000 18635000 14371000074293900 11154100 971158000 9943900 400462 10912000

کران های مطلق 0.18 0.49 0.20 0.48 0.16 0.38

اختالف های

حدی موجود

مثبت 0.18 0.49 0.20 0.48 0.16 0.38

منفی 0.16- 0.35- 0.16- 0.34- 0.16- 0.25-

کلوموگروف اسمیرنف 0.49 1.30 0.53 1.26 0.43 0.99

سطح معنی داری 0.97 0.07 0.94 0.08 0.99 0.28

: آزمون نرمال بودن داده8ادامه جدول

داویر هزینه های عملیات هزینه های کیفیت هزینه های کل

تعداد قبل بعد قبل بعد قبل بعد7 7 7 7 7 7

پارامترهای نرمال 71142000 548350000 5452500 11624000 128960000 11260000001035160000 64011900 3651090 1329500 132550000 46619300

کران های مطلق 0.20 0.18 0.32 0.32 0.26 0.42

اختالف های

حدی موجود

مثبت 0.20 0.18 0.32 0.26 0.26 0.42

منفی 0.16- 0.18- 0.18- 0.32- 0.16- 0.27-

کلوموگروف اسمیرنف 0.53 0.49 0.86 0.84 0.67 1.11

سطح معنی داری 0.94 0.97 0.45 0.48 0.75 0.17



دو گروه وابسته tآزمون -4-3

آزمون فرضیه اول پژوهش

: بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی، قبل و بعد از 1فرضیه


Hoهای کیفیت دایره بازاریابی در قبل و بعد از : بین هزینه

تفاوت وجود ندارد. COQپیاده سازی سیستم

H1 بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی در قبل و بعد از :

وجود دارد. COQپیاده سازی سیستم

درصد است ۰سطح معناداری کمتر از 3باتوجه به جدول

(0.033 =sig از این رو با اطمینان بیش از .)می توان 3۰ %

نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی

COQ تفاوت معنا دار وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه

مثبت است. COQکیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز مثبت است. این

بدان معنا است که هزینه کیفیت قبل از پیاده سازی سیستم

COQ بیشتر از بعد از آن است. از این رو داده های این پژوهش

وجود ندارد Hoکه دلیلی بر تایید فرضیه نشان می دهد

(. چون حد باال و پایین این تفاضل مثبت است 3و 7)جدول

یره بازاریابی این به آن معنی است که هزینه های کیفیت در دا

کاهش یافته است. COQبعد از اجرای سیستم

بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت

هزینه های کیفیت 3ویلكاسون نیز بررسی شد . طبق جدول

بیشتر از بعد COQدایره بازاریابی، قبل از پیاده سازی سیستم

۰از از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتر

(. از این رو می توان نتیجه Exact sig =۵13/۵درصداست )

گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره

) 3جدول .(وجود دارد COQ بازاریابی قبل و بعد از اجرای

COQدایره بازاریابی قبل و بعد از پیاده سازی سیستم دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت T: آزمون 7جدول

وضعیت تعداد میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد

قبل 7 11550000 10912000 4124330

بعد 7 154140 400462 151361

برای اختالف دو میانگین T: آماره های آزمون 6جدول

sig df t حد پایین حد باال

میانگین

خطای

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل دو

مرحله

قبل -= بعد 11395600 10900400 4119950 1314430 21476700 2.766 6 0.03

: آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین 8جدول

sig z جمع

رتبه ها

میانگین

رتبه هاN

۵13/۵ d911 /2- 28.00 .00

4.00 .00

7a 0b 0c

Negative RANKS بعد-قبل

Positive Ranks Ties

7 Total

a. قبل >بعد b. قبل < بعد c. قبل = بعد

آزمون فرضیه دوم پژوهش:

: بین هزینه های کیفیت دایره تولید، قبل و بعد از 2فرضیه

تفاوت وجود دارد . COQپیاده سازی سیستم

Ho بین هزینه های کیفیت دایره تولید در قبل و بعد از پیاده :

تفاوت وجود ندارد. COQسازی سیستم

H1 بین هزینه های کیفیت دایره تولید در قبل و بعد از پیاده:


۰چون سطح معناداری بیشتر از 11باتوجه به جدول

% 3۰( از این رو با اطمینان بیش از sig= 0.315درصد است )

می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده



تفاوت معنا دار وجود ندارد. میانگین تفاضل COQسازی

نیز COQهزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

مثبت است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی

است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی

ی بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده ها COQسیستم

تایید می Hoاین پژوهش نشان می دهد که، فرضیه

(. این به آن معنی است که میانگین هزینه 11و 1۵شود)جدول

افزایش COQارتقاء کیفیت در دایره تولیدی بعد از اجرای نظام

یافته است.


زینه های ه 12ویلكاکسون نیز بررسی شد . طبق جدول

کمتر از COQکیفیت دایره تولید، قبل از پیاده سازی سیستم

۰بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز

(. از این رو می توان نتیجه گرفت sig =۵49/۵درصداست )

تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از اجرای

COQ 12جدول .(وجود دارد (

COQ دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت دایره تولید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم Tهای آزمون : آماره19جدول

وضعیت N میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد

قبل 7 22180000 9943900 3758440

بعد 7 422160000 971158000 367063000

اختالف دو میانگین T: آماره های آزمون 11جدول

sig df t حد پایین حد باال خطای میانگین

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل دو

مرحله

قبل -= بعد 399978000- 964627000 364595000 1292110000- 492153000- 1.097- 6 0.315

آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین: 12جدول

sig z جمع

رتبه ها

میانگین

رتبه هاN

۵49/۵

D۵23 /2- 2.00

26.00 2.00 4.33

1a 6b 0c

Negative RANKS بعد-قبل

Positive Ranks Ties

7 Total


آزمون فرضیه سوم پژوهش:

: بین هزینه های کیفیت دایره خرید درقبل و بعد از 9فرضیه


Ho بین هزینه های کیفیت دایره خرید در قبل و بعد از پیاده :

تفاوت وجود ندارد. COQسازی سیستم

H1نه های کیفیت دایره خرید در قبل و بعد از پیاده :بین هزی

تفاوت وجود دارد . COQسازی سیستم

۰چون سطح معناداری کمتر از 14باتوجه به جدول

% 3۰(. از این رو با اطمینان بیش از sig= ۵,۵۵9درصداست )


وجود دارد. میانگین تفاضل تفاوت معنا داری COQسازی

نیز COQهزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی

است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی

بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های COQسیستم

رد می شود)جدول Hoی دهدکه، فرضیه این پژوهش نشان م

در دایره خرید باعث COQ(. بنابراین اجرای نظام 14و 19

افزایش هزینه های ارتقاء کیفیت شده است.


هزینه های کیفیت 1۰ویلكاکسون نیز بررسی شد . طبق جدول



کمتر از بعد از COQیستم دایره خرید، قبل از پیاده سازی س

۰آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز


تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت دایره خرید قبل و

(1۰جدول .(وجود دارد COQ بعد از اجرای

COQدوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت دایره خرید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم T: آزمون 13جدول

میانگین خطای

استاندارد

انحراف

استاندارد وضعیت N میانگین

قبل 7 18635000 11154100 4215870

بعد 7 143710000 74293900 28080500



میانگین

خطای

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل

دومرحله

قبل -= بعد 125072000- 68000500 25701800 187962000- 62182500- 4.866- 1 ۵,۵۵9


sig z جمع رتبه ها میانگین

رتبه هاN

۵13/۵ d911 /2- .00 28.00

.00 4.00

0a 7b 0c

بعد-قبل

Negative RANKS Positive Ranks Ties

7 Total


آزمون فرضیه چهارم پژوهش:

بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد : 4فرضیه

تفاوت وجود دارد . COQاز پیاده سازی سیستم

Ho بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد از :

تفاوت وجود ندارد . COQپیاده سازی سیستم

H1 بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد از :

تفاوت وجود دارد . COQسیستم پیاده سازی

درصداست ۰سطح معناداری کمتر از 17باتوجه به جدول

(۵,۵۵ =sig از این رو با اطمینان بیش از .)می توان نتیجه 3۰ %

COQگرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی

تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت

نیز منفی است . COQسازی سیستم قبل و بعد از پیاده

همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است . این

بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم

COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این

و 11رد می شود)جدول Hoپژوهش نشان می دهدکه، فرضیه

باعث افزایش هزینه های ارتقاء COQرای نظام (. بنابراین اج17

کیفیت در دایره عملیات شده است.


هزینه های کیفیت 13ویلكاکسون نیز بررسی شد . طبق جدول

کمتر از بعد از COQدایره عملیات، قبل از پیاده سازی سیستم

۰آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز


تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره عملیات قبل

(13جدول .(وجود دارد COQ و بعد از اجرای



COQدوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم T: آماره های آزمون 18جدول

میانگین خطای

استاندارد وضعیت N میانگین انحراف استاندارد

قبل 7 71142000 46619300 17620400

بعد 7 548350000 132550000 50099300



میانگین

خطای

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل دو

مرحله

قبل -= بعد 477206000- 99906300 37761000 569604000- 384808000- 12.638- 1 ۵,۵۵

میانگین: آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو 16جدول

sig z جمع رتبه

ها

میانگین

رتبه هاN

۵13/۵ d911 /2- .00 28.00

.00 4.00

0a 7b 0c

بعد-قبل

Negative RANKS Positive Ranks

Ties 7 Total


پژوهش:آزمون فرضیه پنجم

: بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از ۰فرضیه


Ho بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از :

تفاوت وجود ندارد . COQپیاده سازی سیستم

H1 بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از :

تفاوت وجود دارد . COQزی سیستم پیاده سا

۰چون سطح معناداری کمتر از 13باتوجه به جدول

% 3۰(. از این رو با اطمینان بیش از sig= ۵,۵1۰درصداست )


تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل COQسازی

نیز COQز پیاده سازی سیستم هزینه کیفیت قبل و بعد ا

منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی

است . این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی

بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های COQسیستم

رد می شود)جدول Hoاین پژوهش نشان می دهدکه، فرضیه

باعث افزایش هزینه های COQاین اجرای نظام (. بنابر2۵و 13

ارتقاء کیفیت در دایره کیفیت شرکت شده است.


هزینه های کیفیت 21ویلكاکسون نیز بررسی شد . طبق جدول

کمتر از بعد COQدر دایره کیفیت، قبل از پیاده سازی سیستم

۰از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز

(. از این رو می توان نتیجه Exact sig =۵13/۵درصداست )

گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره

)21جدول .(وجود دارد COQ کیفیت قبل و بعد از اجرای



COQدوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم T: آماره های آزمون 18جدول


قبل 7 5452500 1329500 502503

بعد 7 11624000 3651090 1379980



میانگین

خطای

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل دو

مرحله

قبل -= بعد 6171150- 4873830 1842130 10678700- 1663610- 3.35- 1 0.015


sig z جمع

رتبه ها

میانگین

رتبه هاN

۵23/۵ D137 /2- 1.00 27.00

1.00 4.50

1a 6b 0c

بعد-قبل


7 Total


آزمون فرضیه ششم پژوهش:

بین هزینه کیفیت کل ، درقبل و بعد از پیاده سازی :8فرضیه

تفاوت وجود دارد . COQسیستم

Ho بین هزینه کیفیت کل ،قبل و بعد از پیاده سازی :

تفاوت وجود ندارد COQسیستم

H1 بین هزینه کیفیت کل ،قبل و بعد از پیاده سازی :

تفاوت وجود دارد. COQسیستم

درصداست ۰معناداری کمتراز سطح 22باتوجه به جدول

(0.039 =sig از این رو با اطمینان بیش از .)می توان 3۰ %

نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی

COQ تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه

نیز منفی است COQکیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است . این

بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم

COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این

و 22رد می شود)جدول Hoپژوهش نشان می دهدکه، فرضیه

اعث افزایش هزینه های ب COQ( . بنابراین اجرای سیستم 29

ارتقاء کیفیت در همه دوایر شرکت شده است.


کل هزینه های 24ویلكاکسون نیز بررسی شد . طبق جدول

کمتر از بعد از آن COQکیفیت ، قبل از پیاده سازی سیستم

درصداست ۰هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز

(۵13/۵= Exact sig از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت .)

معنا داری بین هزینه های کیفیت در همه دوایر قبل و بعد از

( 24جدول .(وجود دارد COQ اجرای

COQو بعد از پیاده سازی سیستم دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل T: آماره های آزمون 22جدول


قبل 7 128960000 64011900 24194200

بعد 7 1126000000 1035160000 391253000




sig df t حد پایین حد باال خطای میانگین

استاندارد

انحراف

استاندارد

میانگین

اختالفها

تفاضل دو

مرحله

قبل -= بعد 997032000- 1003380000 379241000 1925000000- 69062800- 2.629- 1 0.039


sig z جمع

رتبه ها

میانگین

رتبه هاN

۵13/۵

d911 /2- .00

28.00 .00

4.00 0a 7b 0c

بعد-قبل


7 Total


بحث و ینتیجه گیر -7

نتایج این پژوهش به شرح زیر است:

بین هزینه ارتقاء کیفیت واحد بازاریابی قبل و بعد از پیاده

تفاوت معناداری مشاهده شد، به طوری COQسازی سیستم

کاهش یافته COQکه هزینه ها بعد از پیاده سازی سیستم

بین هزینه ارتقاء کیفیت واحد تولید قبل و بعد از -2است.

د. هزینه تفاوت معناداری وجود دار COQپیاده سازی سیستم

بخش تولید شامل ضایعات و دوباره کاری است که بعد از پیاده

بین هزینه کیفیت واحد -9افزایش یافته است. COQسازی

تفاوت معناداری COQخرید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

وجود دارد. هزینه بخش خرید در این کارخانه شامل،آزمایشگاه

افزایش COQاز پیاده سازی های خارج و کالیبراسیون،که بعد

بین هزینه کیفیت واحد عملیات قبل و بعد از -4یافته است.

تفاوت معناداری وجود دارد. هزینه COQپیاده سازی سیستم

های کیفیت این بخش شامل، ارزیابی محصول،آزمایشگاه

داخل، کالیبراسیون داخل است، این هزینه ها بعد از اجرا

بین هزینه -۰این هزینه ها افزایش یافته اند. COQسیستم

های کیفیت واحد کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم

COQ تفاوت معنادار وجود دارد.این واحد دارای هزینه های

آزمایشگاه و تعمیرات پیشگیرانه است که بعد از پیاده سازی

قایسه این هزینه ها نیز افزایش پیدا کرده اند. م COQسیستم

این پژوهش با سایر تحقیقات دیگر نشان میدهد که بسیاری از

مربوط به مشارکت مشكالت در اجرای هزینه یابی کیفیت

مدیریت ارشد و تعهد مدیریت برای شناسایی و اندازه گیری

همچنین مساعد نبودن فرهنگ عناصر هزینه های کیفیت

عات و ، فقدان اطال COQشرکت و نگرش کارمندان نسبت به

و مشكل COQمسئولیت برای جمع آوری داده های

پیچیدگی در سیستم حسابداری است که امكان مرتب کردن

داده ها با توجه به تقسیم بندی های مختلف نیست، می

. کمبود داده ها یا مشكالتی در (Roden & Dale, 2001)باشد

جمع آوری داده ها، عدم همكاری مدیریت و عدم درک اصول

COQ ن سیستم می از جمله مشكالت دیگر در اجرای ای

;Bamford & Land, 2006 Eldridge,et al, 2006)باشد

Rodchua, 2009;) پس از بررسی ها و مصاحبه با مدیر ارشد .

شرکت تولیدی قطعات سایپا، مشخص شد از جمله علت

در این کارخانه تمرکز روی COQاجرای ناکارای سیستم

کاهش افزایش رضایت مشتری است، به خاطر همین تاکید بر

هزینه های گارانتی و شكایت مشتری)هزینه های کیفیت دایره

,Mandal & Shah)بازاریابی( را داشته اند. نتایج پژوهش

دهد که شرکت ها سعی می کنند محصوالتی نشان می (2002

تولید کنند که مطابق با نیاز مشتریان باشد. بنابراین دوباره

کاری، ضایعات و شكایت مشتری را بیشتر کنترل میكند و

بیداقی, )هدفشان کاهش این هزینه ها است. در تحقیقات

مهمترین مشكالت در ناکارایی پیاده سازی این (1933

سیستم، عدم همكاری دایره مالی است. پس تا زمانی که

مدیریت سازمان به اهمیت آن واقف نشوند، و نسبت به اجرای

این طرح تعهد حاصل نكند، اجرای هزینه یابی کیفیت خود

.یک هزینه ی سربار کیفی خواهد بود

منابعفهرست

( .بررسی هزینه 1939اردلی, غالمعلی., رئیسی,مهدی .)

های کیفیت در صنایع با مقیاس کوچک. دومین کنفرانس

برج میالد. -بین المللی مدیریت تهران

( .پیاده 1934بهشتی, فرشته., قوامی, سید محمد حسین .)

سازی سیستم هزینه یابی کیفیت در شرکت فراورده های

هارمین کنفرانس ملی مهندسی صنایع, نسوز پارس. چ



انجمن مهندسی صنایع ایران, دانشگاه تربیت -تهران

مدرس.

( .هزینه یابی کیفیت و تاثیر آن در 1933بیداقی, بابک .)

-124(, 1۵)99هزینه های سازمان. ماهنامه بندر و دریا,

113 .

( .1933حیدری, امین., شجاعی, علی., حیدری, احسان .)

ینه یابی کیفیت درحسابداری مدیریت. همایش کاربرد هز

بررسی راهكارهای ارتقاء مباحث حسابداری مدیریت در

دانشگاه آزاد اسالمی واحد دورود. -صنعت, دورود

(اصول هزینه های کیفیت ،ترجمه 1939کامپنال،جک .)

آشیانی،مجید.،هوشیار،محمد. چاپ اول،تهران،انتشارات

سمت،مبتكران.

.(. هزینه یابی کیفیت در پروژه ها 1931) کاووسی, کاظم

ی شهری. کنفرانس ملی توسعه نظام اجرایی پروژه های

مرکز مطالعات -عمرانی، صنعتی و شهری, تهران

تكنولوژی دانشگاه صنعتی شریف.

( .هزینه یابی کیفیت و تاثیرآن در 193۰محمدی, علی .)

یت هزینه های سازمان. کنفرانس بین المللی مدیران کیف

مجموعه همایش های بین المللی -هفتمین, تهران

اجالس. Arvaiova,M., Aspinwall,E. & Walker,D. (2009). An

initial survey on cost of quality programmes in

telecommunications. The TQM Journal, 21(1). Bamford,D & Land,N. (2006). The application and

use of the PAF quality costing model within a

footwear company. International Journal of Quality

& Reliability Management, 23(3), 265-278 . Campanella, J. (1999). Principles of Quality Costs:

Principles, Implementation, and Use Third Edition,

Milwaukee, Wisconsin, ASQ Quality Press . Crosby,B. (1979). Quality is free: The art of making

quality certain. Eldridge,S.Balubaid,M & Barber,K. (2006). Using a

knowledge management approach to support quality

costing International, Journal of Quality &

Reliability Management, 23(1), 81-101 . Eldridge,S & Dale,B. (1989). Quality costing: the

lessons learnt from a study carried out in two phases.

Engineering costs and production economics, 18(1),

33-44 . Johnson,M. (1994). The development of measures of

the cost of quality for an engineering unit.

International Journal of Quality & Reliability

Management, 12(2), 86-100 . Juran,J & Gryna,F. (1980). Quality Planning and

Analysis. New York. McGraw-Hill . Kiani,B. Shirouyehzad,H. Bafti,F & Fouladgar,H.

(2009). System dynamics approach to analyzing the

cost factors effects on cost of quality. International

Journal of Quality & Reliability Management, 26(7),

685-698 . Kim,S & Nakhai,B. (2008). The dynamics of quality

costs in continuous improvement. international

Journal of Quality and Reliability Management,

25(8), 842-859 . Mandal, P., & Shah, K. (2002). An analysis of

quality costs in Australian manufacturing firms.

Total Quality Management, 13(2), 175-182 . Oliver,J & Qu,W. (1999). Cost of quality reporting,

some evidence of Australian. International Journal of

Applied Quality Management, 2(2), 233 – 250 . Ramdeen,c., Santo,j., & Chatfield,h. (2007).

Measuring the Cost of Quality in a Hotel Restaurant

Operation International Journal of Contemporary

Hospitality Management, 19(4), 286-295 . Ramudhin,C.,Alzaman,J & Bulgak,H. (2007).

Incorporating the Cost of Quality in Supply Chain.

Journal of Quality in Maintenance Engineering,

19(4), 71-86 . Rapley,C., Prickett,T., & Elliott,M. (1999). Quality

costing: A study of manufacturing organizations.

Part 1: Case study and survey. Total Quality

Management, 10(1), 85–93 . Rasamanie, M., & Kanapathy, K. (2011). The

Implementation of Cost of Quality (COQ) Reporting

System in Malaysian Manufacturing Companies :

Difficulties Encountered and Benefits Acquired.

International Journal of Business and Social Science,

2 . Rodchua,s. (2006). Factors, measures, and problems

of quality costs program implementation in the

manufacturing environment. Journal of Industrial

Technology, 22(4), 1-6 . Rodchua,s. (2009). Comparative Analysis of Quality

Costs and Organizations Sizes in the Manufacturing

Environment The Quality Management Journal,

2(23), 34-42 . Roden,S., & Dale,B. (2000). Understanding the

quality language of costing. The TQM Magazine,

12(3), 179-185 . Roden,S., & Dale,B. (2001). Quality costing in a

small engineering company: issues and difficulties.

The TQM Magazine, 13(6), 388-399 . Setijono,D., & Dahlgaard,J. (2008). The value of

quality improvements. International Journal of

Quality & Reliability Management, 25(3), 298-312 . Sower,V., Quarles,R., & Broussard,E. (2007). Cost

of quality usage and its relationship to quality system

maturity. International Journal of Quality and

Reliability Management, 24(2), 121-140 . Uyar,A. (2008). An exploratory study on quality

costs in Turkish manufacturing companies.

International Journal of Quality & Reliability

Managemet, 25(6), 604-620 .



Wan,G., & Dale,B. (2002). Setting up a quality

costing System, an evaluation of key issues.

Business Process Management Journal, 8(2), 104-

116 . Wheldon,B.,& Ross,P. (1998). Reporting quality

costs: improvement needed Australian Accountant,

68(4), 54-56 . Yang,C, (2008) Improving the definition and

quantification of quality costs Total Quality

Management Journal, 19(3), 175-191 . Zaklouta, H. (2011). Cost of quality tradeoffs in

manufacturing process and inspection strategy

selection. Master, MASSACHUSETTS INSTITUTE

OF TECHNOLOGY, Massachusetts .

ها یادداشت

1 . Cost of Quality Guideline 2 . Prevention , Appraisal , Failure(PAF)

115

Accounting Knowledge &Management Auditing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015

Survey Cost of Quality Before and after of implementation COQ

(A case study in a Saipa manufacturing company)

Ebrahim Abbasi

Associate Professor at alzahra University,Tehran,Iran

[email protected]

Zahra Alizadeh Master of Business Administration From Alzahra University,

[email protected]

Abstract

The aim of this study was to calculate the cost of quality According to PAF model, In

different parts saipa manufacturing company During the 2 years before and after

implementation COQ. Research Results With use of T-test for independent groups and

Wilcoxon signed rank tests Showed that quality costs for each department in the company

before and after the implementation of the system COQ, There is a significant difference as

costs have increased after the implementation the system COQ of quality And only cost of

Quality after COQ system implementation in the marketing part reduced and costs of

production, purchasing, quality , operations part and total quality costs have increased.

Key words: Cost of Quality,COQ system, PAF model, saipa, manufactur parts

Receipt: 7 , 7 , 2014 Acceptance: 13 , 10 , 2014


116


Study of the effect organization enterprise resource planning implementation on

reliability qualitative characteristic listed companies at Tehran Stock Exchange

Zohreh Hajiha

Assistant Professor, Accounting group, Islamic Azad University, East Tehran Branch, Iran Tehran

Mahbubeh Ravandeh

Master Student of Islamic Azad University, Zahedan Branch

Abstract

The aim of this study was to evaluate the impact of implementation of enterprise resource

planning (ERP) reliability qualitative characteristic of accounting information on listed

companies at Tehran Stock Exchange. To examine the first hypothesis impact implementation

(ERP) and the second hypothesis, the impact of the system (ERP) to test the reliability of

accounting information is the implementation of enterprise resource planning implementation

rate as the independent variable allowing reliance on accounting information as dependent

variable were tested. The sample consisted of 90 companies for the period is 84-90. To test

hypotheses about system implementation through the official sites of companies that run on

system startup date for the measurement, the modified Jones model relying on the based on

discretionary accruals used. Then, test the research model using multiple regression analysis

was performed on the combined data. The results and tests of the first hypothesis suggests that

the impact of implementation of enterprise resource planning (ERP) index of reliability

accounting information of the optimal conditions. The second hypothesis was also confirmed

that the rate may be due to lack of adequate information system (ERP) is the sample

companies. The survey results show that after the implementation of enterprise resource

planning systems and reliability of accounting information is significant positive relationship

between the companies.

Keywords: implementation, enterprise resource planning, reliability, discretionary accruals


117


Audit market share and auditor's opinion: evidence from Iranian audit private sector

Aliakbar Ramezani

Ph.D. student of accounting Department, Islamic Azad University science and research branch

Bahman Banimahd

Assistant Professor of accounting Department, Islamic Azad University science and research branc

Ramezanali Royaee

Assistant Professor of accounting Department, Islamic Azad University science and research branch

Abstract

This study aimed to identify the impact of competition in audit private sector on auditor's

opinion. Therefore, this study examines the effect of "market share" of the private audit firms

on their audit opinion. Research period is from 2005 to 2012 and research sample consists of

72 firms that are listed at Tehran Stock Exchange. These firms were audited by 47 audit firms

that are member of the Iranian Certified Public Accountants. The research methodology is

correlation. Hypothesis was tested by multiple regression method. The results indicate that the

more market share of private sector audit firms, the less number of clauses before the opinion

paragraph. Furthermore, factors such as individual ownership, paragraphs in last year audit

report, accumulated deficit and audit fee have effects on auditor opinion.

Key Words: Market Share, Auditor Opinion, Audit Fees and Private Sector


118


Economic consequences Qualified audit opinions on the listed companies in

Tehran Stock Exchange

Mohamad Rramazan Ahmadi

Assistant Professor of Accounting shahidchamran University in Ahvaz (corresponding author)

[email protected]

Kamran Jamali

Master of Accounting shahidchamran university in Ahvaz

[email protected]

Behnam Karamshahi

Faculty member of shahidbahonar university of Kerman

[email protected]

Abstract

The goal of this study is to answer to this question that qualified audit opinions could have

what kinds of the consequences for companies? On the other side, shareholders, capital

investors and creditors show what kind of reaction with regard to qualified audit opinions?

With taking into consideration that audit opinions increase reliability of information that are

accessible for investors and creditors, at the same time, representing of qualified audit

opinions can increase the risk of information as well. This research examines the impact of

qualified audit opinions on the expected return on common shareholders' and giving

credibility by creditors in accepted companies in the Tehran Stock Exchange. Statistic

samples of this study are collected from 120 companies listed in Tehran Stock Exchange for

the time period of 2004 to 2011 and in order to examine hypothesis of this study panel data

method of research was applied. Based on the findings of this study there is a significant

relationship between qualified audit opinions and the expected return on common

shareholders and, on the contrary there is no significant relationship between qualified audit

opinions and the granting of credit by the creditor.

Keywords: Qualified audit opinions, Auditing, expected return on common shareholders,

granting of credit, creditor




119


The Effect of Life Cycle of Company on Relation between Expose Quality and

Structure of Fund

Zahr Pourzamani

Assistant Professor, Islamic Azad University Central Tehran Branch

Shahram Jamshidi Master of Science of Accounting, Islamic Azad Universit Central Tehran Branch

Abstract

This article tries to show what is the effect of company’s position in its life cycle on the

relationship between expose quality and structure of fund, having done statistical analysis

with panel data method on provided population. The used population in this research includes

189 companies at the period of 1387-1391 which are active in Tehran stock exchange. Using

software tools, Eviews and SPSS, after the examination of presented hypo the sizes, it is

showed that in both of stages, growth and wane, from life cycle of a company there is a

significant relationship between expose quality of billing information of a company and its

structure of fund, while such a relationship is not seen in the maturity stage.

Keywords: Life cycle ، Expose Quality، Structure of Fund، Stock Exchange


120


The effect of trade credit and financial depth on cash holdings

Ghodratollah Talebnia

Associate Professor, Islamic Azad University Science and Research Branch

[email protected]

Maryam Mahdavi

Master of Science of Accounting, Islamic Azad Universit Science and Research Branch

[email protected]

Abstract

The aim of this study was to evaluate the effect of financial depth on trade credit and cash

holdings, In other words, it is checked that there is a relationship between higher level of

financial deepening and weak ones. And whether there is a significant difference between the

cash held in companies with high and low financial depth or no. This study was a descriptive

and correlation. Period of the study is between 2007-2011. The population of the study

consisted of all companies listed on the Stock Exchange of Tehran. In the level of confidence

of 90, results showed a significant inverse relationship between that trade credit and cash

holdings. With an increase in trade credit, firms reduce their cash holdings. The study also

showed that among the financial companies listed in Tehran Stock Exchange, there is no

significant relationship between the level of cash holdings and financial depth.

Key words: trade credit, financial depth, cash holdings


121


The Main Components of Conceptual Framework of Financial Reporting

With Islamic Approach

Reza Gholami Jamkarani

Ph.D. student of Accounting , Islamic Azad University Science and Research Branch

Hashem Nikoomaram

Professor of , Islamic Azad University Science and Research Branch

Seyed Abbas Mosavian

Associate Professor of Farhang va Andishe

F. Rahnamay Roodposhti


Abstract

Financial reporting is final producte of accounting. Accounting is the social knowledge

which relates to environment, values and economic, social, cultural norms of society in which

it is used, inherently. So, it is better that requirements, conditions and qualities of environment

of target society are considered in using theoretical concepts and financial reporting.

According to increasing extension of Islamic capital markets, this study has explained the

components of this source framework with Islamic approach, with Using methods of

interpretation, critical, and delphi. In Islamic approach, the accounting has earthy and other-

worldly dimensions and it is based on Islamic accountability. In other-worldly dimension, this

accountability includes the accountability to soul and it includ social accountability in earthy

dimension. The results indicate academic and professional experts have consensus that in

conceptual framework with Islamic approach, priority of accountability, Faithful

representation, emphasizing fair value, complete disclosure and correspondence with Islamic

law are the main components.

Keywords: Conceptual framework of financial reporting, accountability, Financial reporting

with Islamic Approach.


122


Auditor Style, Auditor Tenure and Comparability of Financial Statements

Abdolreza Mohseni

Ph.D. Student, Department of Accounting, Islamic Azad University Science and Research branch

Fereydoon Rahnamay Roodposhti


Hashem Nikomaram


Abstract

The term auditor style to determine a unique set of internal working rules each audit firm

to perform audit standards and application generally accepted accounting principles between

their clients are used. Audit style implies that two companies audited by the same auditor,

subject to the same audit style, are more likely to have comparable earnings than two firms

audited by two different audit firms with different styles.

The sample consists of 44 companies listed in Tehran Stock Exchange for the period 2002

to 2013. The tests are based on pairs of firms and a total of 8591 pairs of firms as

observations are used. In the present study used correlation method and multiple regression

and is performed regression analysis for hypothesis test.

The findings show that the clients of audit firms in the same industry and year than to their

non-clients have more similar in accruals and earnings structure. In addition the findings also

indicate continuation of the relationship between auditor-client not caused different impact of

auditor style on the comparability of financial statements in the period of auditor tenure.

Finally the findings show that audit style is effective to comparability of financial statements.

Keywords: Auditor Style, Comparability, Discretionary Accruals, Auditor Tenure


123


Earnings Management and Timeliness of the Accounting Information

Maryam Hashemi Bahraman

M.A Student of Accounting, Islamic Azad University Science and Research branch

Bahman Banimahd

Islamic Azad University, Karaj branch

Abstract

The purpose of this article is examination of the relation between earnings management

and timeliness of the accounting information in 90 firms listed in Tehran Stock Exchange

during a period of ten years from 2004 to 2013.

The research method is descriptive and correlation. Hypothesis testing was performed used

multiple linear regression model. The results indicate that earnings management is correlated

with the delay in providing information. This means that earnings management increases as

time increases the information provided.

The results of the other findings indicate that the type of auditor and size of the firm does

not have a relationship with the timely presentation of financial statements, but the debt ratio

and the kind of audit’s report have a significant relationship with timeliness of information.

Therefore, the debt ratio has a positive relationship and direct effect with the timeliness of

information and kind of audit report has a negative relation.

Key words: Earnings Management,Timeliness of Information,Type of Auditor


و حسابرسی مدیریت حسابداري دانش فصلنامهراهنماي اشتراك

:نکات ذیل را رعایت فرمایید و حسابرسی مدیریت حسابداريدانش فصلنامه خواهشمند است جهت اشتراك

. فرم اشتراك را بطور کامل و خوانا تکمیل نموده و کد پستی ده رقمی و تلفن تماس را حتما قید نمایید - 1

صـاحب ( به نام 1040 کد شهرك قدس شعبه تجارت بانک 104042481 به حساب جاري شماره مبلغ اشتراك را - 2

واریز نموده و اصل فیش را همراه با فرم تکمیل شده به نشانی زیر ارسال ایران حسابداري مدیریت انجمن ) حساب

: نمایید

Email: [email protected]

44636215و 44050659: کستلف

.مجله دریافت نخواهد شدهیچگونه هزینه پستی جهت اشتراك -3

.باشد ریال می) هزار ششصد( 000/600 حق اشتراك جهت چهار شماره از مجله در سال مبلغ -4

.کپی فیش بانکی را تا زمان اولین شماره اشتراك مجله نزد خود نگاه دارید -5

......................................................................................................................................................................

ریال بابت حق اشتراك یکساله مجله دانش ......................................به مبلغ .........................................به پیوست فیش بانکی شماره

.شود ارسال می ..............تا ...............از شماره حسابداري و حسابرسی مدیریت

:نسخه از مجله را به آدرس و مشخصات ذیل ارسال نمایید ................خواهشمند است تعداد

:شخصیت حقیقی

..................................................: تحصیالت ..................................................: شغل ..................................................................: نام و نام خانوادگی

.............................................................: تلفن همراه ................................................................): با ذکر کد شهر(تلفن ثابت

...............................................................................................................................................................................................................................: نشانی

......................................: رقمی 10کد پستی

:شخصیت حقوقی

................................................................: نماینده دریافت مجله ............................................................................................: سازمان/عنوان اداره

.............................................................: تلفن همراه ...............................................................): با ذکر کد شهر(تلفن ثابت

...............................................................................................................................................................................................................................: نشانی

: .................................رقمی 10کد پستی

In the name of God

Journal of Accounting Knowledge and Management Auditing

License Holder: Iranian Management Accounting Association

Director and Editor in Chief: Dr. Hashem Nikoomaram

Executive Manager: Mansour Feyzollahzade

Scientific Consultants: Prof. F.Rahnamayy Roodposhti

Prof. E. Nowravesh

Associate Prof. Y. Hasasyeganeh

Assistant Prof. B. Banimahd

Editorial Board:

Dr. H. Etemadi Associate Professor of Tarbiyat Modares University

Dr. Y. Hasasyegane Associate Professor of Allameh Tabatabaei University

Dr. Z. Diyanati Dielami Assistant Professor of Olome Eghtesadi

Dr. A. Rahmani Associate Professor of Al-Zahra University

Dr. F. Rahnamay Roodposhti Professor of IAU, Science & Research Branch

Dr. B. Mashayakhi Associate Professor of Tehran University

Dr. M. Mohamad Porzarandi Associate Professor of IAU, Tehran Central Branch

Dr. H. Nikomaram Professor of IAU, Science & Research Branch

Dr. A. Yaghobnajad Associate Professor of IAU, Tehran Central Branch

Publisher: Iranian Management Accounting Association (IMAA).

Journal's Tel: +9821-44050658, 44673330

Email: [email protected]

Copyright: All right reserved. No part of this publication may be reproduced in any form or by

any means without permission from the copyright owner.

Documents

ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺳﺮﺑﺎﺴﺣ و يراﺪﺑﺎﺴﺣ ﺶﻧاد ﯽﺸﻫوﮋﭘ - …imaa-fr.com/uploads/MAG/final 13.pdf · ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ ﯽﺳﺮﺑﺎﺴﺣ