Embed Size (px)
Citation preview
اخالق حسابداري با تاکید بر دیدگاه اسالمی
*2، کامران ناصري1محمد جواد محقق نیا
چکیده
بستگی اي آیین اخالق حرفه به رعایتاعتماد عمومی مستقیما جلبتکامل حرفه حسابداري و توانایی آن در
آموزش محیط کار وحاکم در اي اخالقی ههاي متقلبانه حسابداري بیانگر ضعف ارزشفعالیت .داشتخواهد باز درصدد یر، از دمدار بنابراین سیستم آموزش حسابداري به منظور تربیت حسابداران اخالق. باشندحسابداري می
هاي اخالقی در حسابداران بوده است، زیرا گنجاندن آموزش اخالق در سیستم آموزش نهادینه کردن ارزشاما این مهم زمانی . اد عمومی به حرفه حسابداري خواهد شدحسابداري منجر به توسعه اخالقیات و افزایش اعتم
هاي الهی خود توانسته است اسالم با ارزش. تحقق خواهد یافت که حسابداران متعهد به رعایت اصول اخالقی باشند اسالم باشریعت در واقع . هاي اخالقی شناختی در افراد ایفا نمایدنقش قابل توجهی را در نهادینه کردن ارزش
خدا و مفهوم مصلحت مقابل در پاسخگویی یعنی توحید، مسئولیت مولفه اساسی اخالق اسالمیتاکید بر سه تواند سبب نهادینه شدن اخالق اسالمی در سیستم آموزش حسابداري، و تربیت و معرفی می) منفعت عمومی(
. حسابداران اخالقی به جامعه شودالکترونیکی، نقش اسالم و اصول اخالقی آن در رفع هايپایگاه بررسی اب و ايکتابخانه روش پژوهش، به این در
گرایی عقل مفهوم بر مبتنی تنهاکه اي حسابداريآیین اخالق حرفهص سیستم جاري آموزش حسابداري و نواق . شده است باشند، تبیینمی
تربیت تامین نیاز جامعه اسالمی در بهتواند منجر هاي آموزشی حسابداري مینهادینه شدن اخالق اسالمی در برنامه-شود که تدوین سربنابراین توصیه می. ها شوداي اسالمی و حل مسائل پیچیده اخالقی توسط آنحسابداران حرفه
. اي اسالمی در سیستم آموزش حسابداري به یک اصل و نه انتظار تبدیل شودفصل آیین اخالق حرفه
.حسابداری آموزش سیستم اخالقی، و مالی هایرسوایی حسابداری، القاخالق اسالمی، اخ :واژگان کلیدي
دانشگاه عالمه طباطبایی عضو ھیئت علمی-١
دانشگاه عالمه طباطبایی .ارشد حسابداری دانشجوی کارشناسی -٢ [email protected]: ونیکی، نشانی اکتر٠٩١٢۴٣٩۴٣٧٠: نویسند مسؤول، تلفن *
سرآغاز
خلقیات از که رفتاري و اعمال صورت به که اندکرده تعریف انسان باطنی و روحی صفات از ايمجموعه را اخالق کنند،می تلقی فردي رفتارهاي حد در را اخالق دامنه عموما. کندمی پیدا ظاهري بروز شود، می ناشی انسان درونی
یا جمعی اخالق نوعی به کند،می پیدا تسري اجتماعی نهادهاي یا جامعه سطح در وقتی فردي رفتارهاي اما پرداختن هاسازمان رفتار تحلیل و تجزیه در امروزه. دواندمی جامعه آن فرهنگ در ریشه که شودمی بدل اجتماعی
تشکیل آنها اخالقی هايرفتار را هاسازمان بیرونی نماد. باشدمی اتالزام از یکی اخالقی هايارزش و اخالق به دنیاي در حسابداري. )1389، قراملکی( است هاسازمان درونی هايارزش بر مبتنی مسئله این خود که دهد،می
. باشد شتهدا وجود تواند،نمی آن بدون جاري اقتصادي سامانه زیرا حیاتی، است ايحرفه امروز اقتصادي پیشرفته و مدیران پاسخگویی امکان ساختن فراهم بشري، دانش از ايرشته عنوان به حسابداري هاينقش مهمترین از یکی
باید حسابداران توسط شده ارائه اطالعات رو این از. است ذینفع اشخاص به عمومی هايو بنگاه هاسازمان مباشران داشتن بر عالوه حسابداران هدف این به نیل جهت باشد؛ غرضانهبی و واقعی اتکا،قابل کارآمد، توجهی قابل طور به
بوده خورداربر صداقت و بینی واقع درستکاري، نظیر اخالقی هايفضیلت از باید مستمر؛ آموزش و تجربه مهارت، نهادینه رو از این. )1387، سرلک( دهد اي انجامرفتار حرفه آیین و اخالق رعایت با را خود ايحرفه خدمات و
از هم و اقتصادي رفتار شرایط نظر نطقه از هم است ممکن حسابداري آموزش سیستم در اسالمی اخالق کردن آیین تامین که رودمی انتظارا زیر باشد، داشته حسابداري حرفه بر مستقیمی اثر فرهنگی، هايارزش سایر دیدگاه
است، گراییعقل مفهوم بر مبتنی تنها که را موجود ايهحرف اخالق آیین در موجود نواقص اسالمی اياخالق حرفهبنابراین هدف از ارائه این مقاله توضیح و تشریح نحوه .)٢٠١١, Yunanda RA, Abd. Majid NB( نماید رفع
اي اخالقی به عنوان در تربیت حسابداران حرفه 2حسابداري ايحرفه اخالق و آیین 1پیوند میان اخالق اسالمی .باشدتم آموزش حسابداري میمحصول سیس
نقد و بررسی: عملکرد جاري حسابداري .1
عملکرد حسابداري به عنوان محصول آموزش
به 3هاي واالي فکري و تحلیلیها و ارزشدر هر محیطی آموزش آکادمیک به عنوان کانال اصلی انتقال ایده تفکر توسعه در هاارزش نظر نقش قطهاز ن زیرا، آموزش). ١٩٩۶, Hassan MK(شود دانشجویان شناخته می
Yunanda RA, Abd. Majid NB(اخالقی دانشجویان شود تواند منجر به انگیزش، می4انعکاسی و انتقادي
. رود که سیستم آموزش آکادمیک، دانشجویان با کیفیتی را تربیت نمایدآل انتظار میبنابراین به طور ایده). ٢٠١١,هاي اخالقی و هنوز بر این محور استوار است که علم معرفتی جداي از ارزشآموزش دانشگاهی متاسفانه
هاي مفهومی نظیر ها یا فعالیتی خنثی نبوده و تحت تاثیر ارزشباشد؛ حال آنکه علم جداي از ارزشمی 5اخالقیاتاري به به طور کلی گرایش سیستم آموزش حسابد). ١٩٨۵, Verhoog H(فرهنگ، سیاست و اقتصاد خواهد بود
بر ) ١٩٩۶, Hassan MK(حسن . ، سبب اثر گذاري بر اصول حسابداراي شده است7گراییو واقعیت 6گراییمادي) نظیر، واقع گرایی، انسان گرایی و غیره(گرایی فلسفه و سیستم آموزشی که بر اساس عقاید مادي این باور است که
کار وید نموده و در تالش براي آموزش اخالق اجتماعی، کسبتاک 8نماییخود اي بربنا شده است، به طور فزایندهالبته این سیستم آموزشی اثر روانشناسی شگرفی بر دانشجویان خواهد داشت، زیرا آنان را . اي نخواهد بودو حرفه
.نمایدپس از ورود به حرفه می ترغیب به کسب بی قید و بند درآمدهاي باال
حسابداريدر مشکالت و ضعف آموزش اخالق
اي بالقوه ؛ به معنی برنامه تربیتی و پرورشی حسابداران حرفه"اي و اخالقی حسابداريهاي حرفهآموزش مسئولیت"اي تامین منافع در واقع هدف اصلی چنین برنامه. باشداي میبر اساس چارچوبی از ارزشها، اخالق و رفتار حرفه
اخالقی فعالیت و ايحرفه ارانی است که قادر به تحقق قضاوتعمومی و حرفه حسابداري از طریق تربیت حسابدضعف در نهادینه نمودن اصول اخالقی در حسابداران، در بروز ). ٢٠٠٩, Young JJ, Annisette M(باشند
بد و دیگر تحریف تقلب،. هاي حسابداري و شکل گیري تقلب در دنیاي تجارت نتیجه خواهد دادرسوایی دچار یا خصوصی و عمومی هايشرکت و دیگر مالی شد که موسسات خواهد باعث ياحرفه هاياخالقی
هاي فروپاشی شرکت). ٢٠٠٧, Bakre OM(به سوي ورشکستگی سوق پیدا کنند یا شده گسترده مشکالتبه در ایتالیا منجر به سلب اعتماد 12ماالتپاردر آمریکا و 11کراسینگو گلوبال 10، ورلدکام9بزرگی نظیر انرون
؛ اقتصادي هاي مالی در کشورهايبنابراین، بروز رسوایی. شده است 13گزارشگري مالی و مسئولیت پاسخگوییاز سویی دیگر، نهادینه شدن آموزش اخالق در سیستم آموزش . ها داشته باشدتواند تاثیرات منفی بر اقتصاد آنمی
هاي مالی و فساد اخالقی ها رسواییت که در آنهاي بزرگی را براي جوامعی در بر خواهد داشحسابداري چالشدیدگاه عمومی بیانگر آن است که مهمترین ).٢٠١٢, Bunker RB, & Casey M(اند بیش از پیش رواج داشته
بنابراین، ضعف اخالقی . باشدران میاحسابد هاي مالی، رفتارهاي غیر اخالقی علت شکل گیري رسواییتري را در مقابل حرفه حسابداري اتخاذ نمایند، که رفتار سخت گیرانه جامعهحسابداران باعث خواهد شد که
هاي اخالقی در ها؛ نکوهش سیستم آموزش حسابداري به دلیل شکست در نهادینه کردن ارزشنخستین آن
ویژه به هاي مالی و حسابداري نیازمند توجههاي منفی رسواییبنابراین، به منظور کاهش پیامد. باشدمی حسابداران .آموزش اخالق در سیستم آموزش حسابداري خواهیم بود
ها پیش از ورود به شود که آنکه آموزش اخالق به دانشجویان حسابداري موجب می داردمیهلپس اظهار حرفه با مشکالت اخالقی حسابداري آشنا شوند و خود را براي برخورد مناسب با شرایط دنیاي واقعی آماده سازند
و همکاران ژاك لینگ .).(١٩٩۴, Helps L( نماینداي خود را تقویت رت هاي تصمیم گیري و رفتار حرفهو مهاتواند به عنوان یک راهکار بالقوه به هاي اخالقی میکه سیستم آموزش حسابداري در مقابل بحران بر این باورند
اگرچه عبدالرحمان معتقد است اصول . )٢٠٠٧, Jackling B, Cooper BJ, Leung P, Dellaportas S( شمار آیدباشند، زیرا هنوز در تربیت اخالقی چندان کافی نمی ،اخالقی که سیستم آموزش حسابداري بر پایه آن بنا شده
تا زمانی که رهبران حرفه و آموزش دهندگان داردبیان میبنابراین، وي . ران داراي ضعف عمده هستنداحسابدهاي بزرگی چالشمنافع عمومی، دستورالعمل آموزشی جامعی را تدوین ننمایند، چنین حسابداري در راستاي تامین
.)٢٠٠٣, Abdul Rahman AR(ادامه خواهند یافت
اياهمیت اخالق حرفه جایگاه و
در . باشندشامل اصولی است که کلیه اعضاي حرفه موظف به رعایت آن می اي، آیین نامه اخالقیحرفه در هر
طراحی ايحرفه حسابداران اخالقی فعالیت تضمین و تقویت اي در راستايداري نیز آیین اخالق حرفهحرفه حساببه دلیل نقش مهمی که در نامه آیین این .بود خواهد کیفیت با حسابداري خدمات انجام دستورالعمل بیانگر و شده
بار مشکالت اخالقی اثرات زیان تواندمی گیرد،اي و ضمانت اجراي قوانین بر عهده میکنترل حسابداران حرفهاي با تسهیل ایجاد محیط رود که آیین اخالق حرفهبنابراین، انتظار می. زیادي کاهش دهد حد تا حسابداري را
با این . دارد اي بر، گام مهمی را در جهت افزایش رفتار اخالقی حسابداران حرفهحسابداريهاي اخالقی در فعالیتاي در جهت نهادینه کردن اصول اخالقی در حسابداران یق بیانگر آن است که آیین اخالق حرفهوجود، پیشینه تحق
. اي چندان موفقیت آمیز عمل نکرده استحرفه
اي خود را به هاي حرفهاي ممکن است به افراد فشار آورد که فعالیتدارد که آیین اخالق حرفههوکر بیان میها، اي و سازمانهاي حرفهاست که انجمن آن مستلزم ايحرفه اخالق آیین ن، پذیرشبنابرای. بهترین نحو انجام دهند
تحقق این مهم مستلزم آموزش آیین اخالق . فعالیتی را که هر شخص موظف به انجام آن است؛ مشخص نمایندیج شماري از نتا .)٢٠٠١, Hooker( اي اخالقی خواهد شدهفعالیت اي بوده که در نهایت منجر به افزایشحرفه
در افزایش سطح آگاهی 14اي انجمن حسابداران رسمی آمریکادهد که آیین اخالق حرفهها نشان میپژوهش
که تنها به این نتیجه دست یافتند و همکاران رادر مالزي نیز باک. اي، شکست خورده استحرفه اخالقی حسابداراناي داشت؛ زیرا واقعیت آن رفتار و عملکرد حسابداران حرفه توان تاثیر شگرفی برنمی با تصویب قوانین و مقررات
. )٢٠٠٣, Bakar MA, Maisarah MS, Ainun AM( گیرنداي قوانین را نادیده میاست که بیشتر حسابداران حرفهکه حرفه حسابداري جهت نهادینه کردن اصول اخالقی در بین نمایندمی بر این مهم تاکید هاآندر واقع یافته
. آل خواهد بودهاي جامع و ایدهو بالفعل همواره نیازمند دستورالعمل) دانشجویان(اي بالقوه ابداران حرفهحساي خواهد بود که حرفه حسابداران اخالقی اي به عنوان بهترین راهکار بهبود رفتاربنابراین، زمانی آیین اخالق حرفه
مکررا از مباحث غیر اخالقی حسابداري پیشگیري نماید بر اساس سیاست مناسبی مورد تجدید نظر قرار گرفته و)Carrol R ,١٩٩٨.(
اي در گرو آن است که رفتار اخالقی حسابداران و رعایت آیین اخالق حرفه و همکاران بیان داشتند لینگ ژاكباعث خواهد اخالقی در حسابداران استداللدر واقع وجود . برخوردار باشند 15اخالقی استداللکه حسابداران از
,Jackling B, Cooper BJ, Leung P( اي حرکت نمایندها حتی فراتر از آیین اخالق حرفهشد که آن
Dellaportas S ,به بررسی "16استدالل و بسط اخالقی شناختیتئوري "در مطالعه خود با عنوان کوهلبرگ. )٢٠٠٧اخالقی، سطوح باالتر رفتار استداللطوح باالتر هاي انسان پرداخت و بیان داشت که سچرایی و چگونگی قضاوت
بر اقع کوهلبرگ به جاي تمرکز بر فردگرایی، در و. )١٩۶٩, Kohlberg L( و فعالیت اخالقی انسان را به دنبال داردتاکید نموده و مراحل توسعه اخالقی را به شرح زیر ) ها و فعالیت گروهیقوانین، مقررات، ساختار(اجتماعی روابط
:داردن میبیا
تمرکز بر رعایت قوانین، .1
تمرکز بر رفاه اجتماعی، .2
روابط مناسب با دیگران، .3
رعایت اصول اخالقی، .4
رعایت حقوق افراد، توجه به اخالق تجارت و .5
).٢٠١٢, Wilhelm WJ, & Czyzewski AB(گرایی وجدان .6
اي مستقیما بر جامعه اثر وره، مالیات و خدمات مشا17اي حسابداري، حسابرسیهاي حرفهبه سبب آنکه قضاوتجامعه و . جامعه خواهند بود 18گذارند، پس حسابداران مستلزم ایفاي نقش خود به عنوان نمایندگان اخالقیمی
اي عمل اي است که به مراتب بیشتر از یک آیین اخالق حرفهحرفه حسابداري همواره در جستجوي آیین نامهتواند حسابداران را بدون اجبار و اکراه تشویق به رعایت اصول اخالقی و انجام اي میتامین چنین آیین نامه. نماید
، خوب از )باطل(از نادرست ) حق(یز درست ین نامه حسابداران را قادر به تمدر واقع چنین آی. فعالیت اخالقی نمایدکه هدف غایی نمودند اظهار ایروان و فري . )٢٠٠٣, Abdul Rahman AR(عدالتی خواهد نمود بد، عدالت از بی
به توجهها به رعایت استانداردهاي اخالقی باشد، ولی اي ممکن است جلب توجه افراد یا گروهآیین اخالق حرفه افراد با جامعه صورتبر اساس تعامالت بایدالقی نیز ریزي استانداردهاي اخکه پی ضروري استاین نکته
.)٢٠٠٧, Irwin KS, Fry CL( دنپذیر
نماید، معطوف ذهن حسابداران را به مشکالت و مسائل اخالقی است اي ممکنهر چند که آیین اخالق حرفه استداللولی چیزي که حرفه حسابداري بیش از پیش به آن نیازمند است، کسب شاخصه اخالقی و برخورداري از
تفکر راجع به رفتار و عملکرد تعریف اخالقیات را به عنوان محصول در واقع، ایروان و فري . واهد بوداخالقی خها اخالق را به بنابراین آن. گیرندها مورد توجه قرار میها بوده و از دیدگاه آنگروه کنند، که مرتبط با افراد ومی
روابط و) دوستان و خانواده مثل،( فردي روابط قالب در ما که است اعتقاداتی و ها ارزش"نمایند؛ این صورت تعریف می و درك و روابط این در شده شناخته هايمسئولیت و انتظارات ،)محیط ملی، هویت/فرهنگ مذهب، حرفه، مثل،( میرس
هر چند . )٢٠٠٧, Irwin KS, Fry CL ("کنیممی تصریح و تعریف توسعه، ها،فعالیت جریان خاص نتایج از خود آگاهیارزشی و اعتقادي نشده باشد، اما مباحث اخالقی اي توجه چندانی به مسائلکه ممکن است در آیین اخالق حرفه
.ضرورتا درگیر مسائل ارزشی و اعتقادي خواهند شد
19اخالق و دین .2
نقش دین در توسعه اخالق
اخالقی بعد شود، کهتشکیل می احکام و اخالق عقیده، عنصر سه جمع از خاص بطور اسالم و طورکلی به دین
تربیت براي و دارد ارتباط اخالق فلسفه با عقیدتی، خود بخش زیرا. باشدمی آن بخش کارسازترین و فراگیرترین من که کندمی تصریح )ص( اسالم پیامبر که باشد علت همین به شاید. است قائل ییواال ارزش ،اخالقی هايانسان
تزکیۀ نفوس را در ن نیز و قرآ )االخالق مکارم التمم بعثت انما( امشده مبعوث مکارم اخالقی پایداري براي اصوال از یکی که بعثت یعنی. ) 3آیه آل عمران،قرآن، ( پیامبراکرم ذکر فرموده است هاي رسالتجایگاه یکی از هدف
و دینی مستحکم عقاید پیوند البته. است شده واقع اخالقی اهداف تحقق ابزار خود، است دینی ارکان اعتقادات پیوند نیز قیامت و خداوند به هاي عقیدهدغدغه فوق، حوزه مطالعات قطب و باشدمی دین فلسفه متن در اخالق
زاانرژي مرکز نوعی باشند، داشته دینی و عقیدتی اخالقی پشتوانه امور که صورتی در است بدیهی. دارد اخالقی بودن اسالمی درجه بیشترین": کهنمایند می تصریح )ص( اسالم پیامبر. شد خواهد ها حاصلآن ساختن کارآمد براي
التزام .)1385، دادگر( ")ااخالقً احاسنکم اسالما خیرکم( باشد دارا را پسندیده اخالق بیشترین که است کسی به مربوط
کارآمدي به جدید پتانسیل یک اخالق با دین لذا همراهی کند؛می ایجاد تعهد و وظیفه نوعی خاص عقیده یک بهاي به ابزار مقابله با نواقص که پیوند میان مبانی اسالمی و آیین اخالق حرفهرود از این رو انتظار می .افزایدمی
بنابراین، در صورتی که . ، تبدیل شود20اي جاري که تنها مبتنی بر مفهوم عقل گراییموجود در آیین آخالق حرفهن عقاید اصلی افراد اي مطابق با متن دین صورت پذیرد، آنگاه حسابداري هدفی جز تامیتوسعه آیین اخالق حرفه
-بیان می کلر). ١٩٩١, Gambling TE, Karim, RAA(هاست، در بر نخواهد داشت که برآمده از ایمان دینی آن
گیري قضاوت تواند در شکلباشد، بنابراین میها میدارد که ایدئولوژي اخالقی افراد متاثر از فرهنگ و دین آنبیانگر آن است که و همکاران نتایج پژوهش گرین فیلد). ٢٠٠٧, Keller(اخالقی هر فرد، نقش مهمی را ایفا نماید
، رابطه مستقیم و معناداري وجود )22و آرمان گرایی 21یعنی، نسبیت گرایی(هاي اخالقی افراد بین قضاوت و گرایش-د اخالقی غیرگرایی اخالقی که مبتنی بر قواعبر خالف نسبیت .)٢٠٠٨, Greenfield A, Norman C, Wier B( دارد
گرایی اخالقی بر نفی سوداگري از تمرکز اصلی آرمان، )٢٠١٢, Thomas S(باشد می) غیر جهان شمول(فراگیر انجام رفتار درست منجر به تحقق نتایج با الزام افراد به در نهایت آل اخالقی بوده وطریق اتخاذ تصمیمات ایده
طبق تعالیم اسالمی، آرمان گرایی اخالقی بر تامین رفاه و ).٢٠١١, Ballantine J, & Mccourt P(مثبت خواهد شد . خواهد بود 23اخالق تجاري هنجارياسالمی هاي بنیادین مدل منفعت عمومی تاکید نموده و منعکس کننده ارزش
اي آنشود که چنین گرایش اخالقی به طور دقیق در سیستم آموزش حسابداري و آیین اخالق حرفهلذا توصیه می . نهادینه گردد
اخالق و تجارت
اند، زیرا گسترش عیوب اخالقی اخیر سبب توجه خاص به مقوله اخالق تجاري شده هاي مالی و حسابداريرسواییدرواقع، رفتار و عملکرد غیر . ها به فساد مالی و اخالقی خواهند شددر بین فعاالن تجاري منجر به انگیزش آن
-مدیران ارشد و حتی کارمندان جز، کاهش یا سلب اعتماد و اطمینان ذینفعان و سرمایه اخالقی فعاالن تجاري نظیر
ها و چنین رفتاري ممکن است تاثیر منفی بر اعتبار و شهرت تجارتی افراد، گروه. گذاران تجاري را به همراه دارداخالقی در مدیریت تجاري تار بنابراین، تحقق رف .و ناقض اجراي قوانین و فعالیت اخالقی باشد ها داشتهشرکت
).٢٠١٢, Bunker RB, & Casey M(منجر به تامین گسترده منافع عمومی خواهد شد
اصول اخالقی
-طبقه بندي می 25ايو اخالق حرفه 24به طور کلی، دیدگاه اخالقی هر فردي در قالب دو اصل کلی، اخالق فردي
در . باشندنده انتظارات جامعه از هر شخص با هر ظرفیتی میاخالق فردي بیانگر اصولی است که منعکس کن. شوندل داده و توصیف کننده رفتاري است که اي شکهاي حرفهمبناي ظرفیتاي، رفتار افراد را بر اخالق حرفه حالیکه
,Yunanda RA( پذیرندصورت می مهندسی و حقوق پزشکی، اي نظیر حسابداري،هاي حرفهقالب فعالیتدر
Abd. Majid NB ,اي از اخالق کاربردي است که به مباحث اي شاخهاخالق حرفهبه عبارت دیگر، . )٢٠١١اي در زیر، ارزش هاي زیر بنایی اصول اخالق فردي و حرفه. )1389، قراملکی( پردازداخالقی در حرفه می
:)٢٠١١, Yunanda RA, Abd. Majid NB( اندتوصیف گشته
اصول اخالقی فردي
اسب با دیگران،رابطه من
،احترام به شخصیت دیگران
،اعتماد و صداقت
،رعایت رضایتمند قوانین
،عدالت و انصاف
،پرهیز از قبول هرگونه امتیاز غیر منصفانه
،خیر خواهی
،جلوگیري از ضرر و زیان
اصول اخالقی حرفه اي
26عینیت و بی طرفی،
27افشاي کامل،
،قابلیت اعتماد
28)فحصتحقیق و ت(واکاوي،
اي،وفاداري به مسئولیت حرفه
،اجتناب از تضاد منافع بالقوه یا بالفعل
سازوکار اجرایی
شوند اجرایی دیده می اي به مثابه سازوکارهايکنندگان استاندارد، آیین اخالق حرفهاز دیدگاه قانونگذاران و تنظیم
ها متاسفانه، نتایج شماري از پژوهش. گردندمی جرا که به منظور تامین رفتار و عملکرد اخالقی افراد؛ طراحی و ابه عنوان مثال، آیین اخالق . باشندمی اي بر رفتار حسابداران آیین اخالق حرفه) اثر بودنیا بی (بیانگر اثر اندك
ایی، اي به دالیل ضعف مباحث اخالقی، ابهام، فقدان راهکارهاي عملی حل تضاد منافع و عدم ضمانت اجرحرفهبنابراین، به ). ٢٠٠٧, Bakre OM(تواند به عنوان منبع حل مشکالت اخالقی حرفه حسابداري به شمار آید نمی
-اي و ارزشمند سازي آن همواره نیازمند آموزش جامع اخالقی به حسابداران حرفهمنظور توسعه آیین اخالق حرفه
دارند که آموزش اخالق بکان و بداوي بیان می. )٢٠٠٣, Abdul Rahman AR(اي بالفعل و بالقوه خواهیم بود اسالمی بایستی از سطوح فردي آغاز گردد، زیرا از نظر تعالیم اسالمی توجه به مسئولیت پاسخگویی در مقابل رفتار
. )٢٠٠۵, Beekun R, Badawi, J( باشدمیترین سازوکار کنترلی و کردار خویش به عنوان قوي
میاي اسالآیین اخالق حرفه
اي را طراحی و منتشر نموده است که در ، آیین اخالق حرفه29سازمان حسابداري و حسابرسی موسسات مالی اخیراعبدالرحمان بیان داشت، . )١٩٩٨, AAOIFI( باشدبرگیرنده قواعد شرعی اسالم و اصول توسعه یافته این سازمان می
دستورالعمل ولی است، اسالمی اخالق اصول و مفاهیم لشام سازمان این ايحرفه اخالق نامه با وجود آنکه آیینمعتقد وي ، صرف نظر از این موضوع .)٢٠٠٣, Abdul Rahman AR( باشدمی ضعف داراي آن عملیاتی و اجرایی
اي تواند به عنوان یک دستورالعمل اجرایی براي تشریح و توضیح اصول اخالق حرفهنامه میاین آیین است که اي سازماننتایج بیشتر پژوهش ها بیانگر آن است که آیین اخالق حرفه. ویان حسابداري ارائه شوداسالمی به دانشج
هاي اعتقادي و مالی، جامع ترین دستورالعمل موجود براي تربیت و بهبود شاخصه موسسات حسابرسی و حسابدارياین رو راهکارهایی را براي باشد؛ ازاخالقی حسابداران و حسابرسان مسلمان موسسات مالی و غیر مالی می
.اندبیان داشتهگسترش دایره عملیاتی آن
و عملکرد حسابداريارتباط بین اخالق اسالمی .3
-به یکدیگر پیوند خورده و به هم مرتبط می "اصول و قواعدي جهان شمول"هاي افراد بر اساس تعامالت و فعالیت
ر محیطی قادر به تمایز بین چیزهاي خوب و بد از یکدیگر خواهند این اصول بیانگر آن هستند که افراد در ه. باشندخوب بودن صداقت و لطف و بدي تقلب، خیانت و تکبر داراي آگاهی و به ها نسبتبه عنوان مثال، تمام انسان. بود
یرا اعتقاد دهند؛ زمی هایشان مورد قضاوت قرار واقع، افراد یکدیگر را براساس فعالیتدر . باشندمیدرك فطري ,Yunanda RA(ها منعکس شده و رفتار افراد نیز بر مبناي اصول اعتقادیشان شکل خواهد گرفت افراد در رفتار آن
Abd. Majid NB ,٢٠١١(.
اخالق اسالمی
ها نیز مستلزم ارتباط با ایجاد ها بوده و ارزشآموزش اخالق بایستی در ارتباط با شکل گیري و توسعه ارزشدر مقایسه با فرهنگ غربی، اسالم براي تهذیب اخالقی انسان . واقعی در رفتار و عملکرد افراد خواهند بود تغییرات
داري و مسئولیت پاسخگویی سه انتوحدانیت، ام دارد کهبیان می یکامل .باشدهاي الهی و متعالی میداراي ارزش). ٢٠٠٧, Kamali MH( آیندبه شمار می 30مولفه اخالق اسالمی بوده و جزء ارکان اخالق اسالمی محیطی
توانند جزء معیارها و اظهار داشتند که عدالت و توازن، اعتماد عمومی و خیر خواهی میهمچنین، بکان و بداوي بنابراین، کسب بینش نسبت به مفهوم . )٢٠٠۵, Beekun R, Badawi, J( هاي اخالق اسالمی قرار گیرندشاخصه
.هاي اخالقی خواهد شدو خیرخواهی منجر هدایت فطري افراد براي تحقق فعالیتتوحید، مسئولیت پاسخگویی
توحید
در واقع، ایمان به مالکیت .باشدمی اسالمی اعتقاد به وحدانیت خدواند به عنوان اولین و مهمترین اصل از اصولانسان را تشکیل داده و منجر به مطلق خدواند و نظارت الهی بر اعمال انسان، پایه و اساس اصول اعتقادي و اخالقی
.اطاعت عملی از فرامین قرآن و شرع مقدس خواهد شد
مسئولیت پاسخگویی
بیان داشت که یس لو. دهدتشکیل می را حسابدهی و حسابرسی ریشه سه واژه حسابداري، "Account" حساب یایا "مسئولیت پاسخگویی"ده است انسان طبق تعالیم قرآن؛ در مقابل خدواند نسبت به اعمالی که انجام دا
یا "مسئولیت پاسخگویی"از نظر زبان شناسی، واژه . )٢٠٠١, Lewis M K( خواهد داشت "حسابدهی"واژه تکلیف نیز از نظر لغوي به معنی . دباشمی "تکلیف"و مشتق از واژه بوده یک مفهوم اخالقی "حسابدهی"
متعهد به انجام اسالم شریعت طبق مسلمانان .گیردقرار می "31هدتع"مسئولیت سنگین افراد است که مترادف با درواقع، . ها خواسته است، یعنی تعهد عملی به انجام واجبات و ترك محرماتآن چیزهایی هستند که خدواند از
نو مواخذه به دلیل تخطی از آعایت کلیه جوانب مسئولیت و وظایف، مسئولیت پاسخگویی یا تعهد اشاره به راز نظر تعالیم اسالمی، مسئولیت پاسخگویی به معنی تعهد ). ٢٠٠١, Bierhoff, HW, Auhagen AE(خواهد داشت
. به اطاعت از فرامین الهی است، که رعایت یا تخطی از این فرامین پاداش یا عذاب الهی را به همراه خواهد داشتهاي صورت بیان توضیح نسبت به فعالیت"یا "هیتعهد به حسابد"به عالوه، واگنر واژه پاسخگویی را به عنوان
. )١٩٨٩, Wagner RB( نمایدتعریف می "گرفته
بنابراین، در . اما در مقابل، دیدگاه غربی مسئولیت پاسخگویی را تنها محدود به رعایت قانون نموده استوده و اصول اخالقی فرهنگ غربی بر خالف فرهنگ اسالم؛ مسئولیت پاسخگویی یک مفهوم دینی و اخالقی نب
بنابراین، در ). ٢٠١١, Yunanda RA, Abd. Majid NB(گردد شامل نمیدرستکاري را صداقت، نظیر شایستگی، .مشروع خویش دست یابدیگران و نقض قوانین، به منافع ناکند از طریق فریب دچنین جوامعی هر فردي سعی می
هی بودن انسان به طور اصل خلیفه اال. گویی پذیرفته استتري را از مسئولیت پاسخمتفاوتی ولی اسالم مفهوم االهی خالفت مقام به که است این انسان آفرینش هدف شگرفی منجر افزایش حس پاسخگویی خواهد شد، زیرا
شود، که الهی هايصفت تجلی محل که است این به انسان بودن االهی خلیفه). 2 آیه بقره،قرآن، (یابد دستبایستی به این مهم توجه کرد که ).1386، معصومی نیا(خواهد بود پذیر امکان خداوند بندگی راه زفقط ا امر این
حق (، داراي مسئولیت پاسخگویی اجتماعی )حق اهللا(یک انسان عالوه بر مسئولیت پاسخگویی در مقابل خدواند بنابراین، طبق .باشدیمارتباط با جامعه این مسئولیت مبین نحوه تعامل اخالقی، رفتار اخالقی و . خواهد بود) الناس
اصل هدفمند بودن آفرینش جهان هستی و نظارت الهی بر تمامی اعمال انسان باید بیان داشت که مسئولیت ها به انجام صحیح و دقیق ر به انگیزش و تشویق آنها و تعهدات خویش منجپاسخگویی انسان در مقابل فعالیت
ی و الهی را بر اساس این اصل منطقی، اسالم مفهوم مسئولیت پاسخگویی فردي، اجتماع. وظایفشان خواهد شد، )النفس قح( هر فردي در مقابل کردار و رفتار خود در درجه نخست نسبت به خویشمشخص کرده است، یعنی
. ودپاسخگو خواهد ب )حق اهللا( مقابل خدواند و به طریق اولی در )ق الناسح( سپس نسبت به اجتماع
)32منفعت عمومی(مفهوم مصلحت
اخیر مورد نکوهش قرار گرفته است، زیرا سامانه جاري حسابداري به دلیل مشکالت اخالقیحرفه حسابداري به
این مسئله بیانگر آن است که سیستم . ازدپردجاي حمایت از منافع عمومی، اصوال به دفاع از منافع شخصی میاي بالفعل و بالقوه چندان موفقیت آمیز آموزش حسابداري در نهادینه کردن اصول اخالقی در بین حسابداران حرفه
هایی است که سبب بنابراین، توسعه آتی سیستم آموزش حسابداري نیازمند توجه ویژه به ارزش. عمل نکرده استمفهوم مصلحت را نظران اسالمیصاحب .شونداي میو تقویت اصول اخالقی حسابداران حرفهتامین منافع عمومی
از .انددادهبه عنوان مبناي سیستم آموزش حسابداري در تعلیم فرآیند تصمیم گیري اخالقی، مورد تاکید خود قرار ظر کاربردي به عنوان چیزي و از ن) ٢٠٠٧, Kamali MH(نظر لغوي، مصلحت به معنی سود یا منفعت عمومی بوده
Yunanda(باشد شود که مربوط به گذاران زندگی، مکمل معیشت و مورد تاکید عقل و احساسات میتعریف می
RA, Abd. Majid NB ,در واقع، مصلحت شامل توجهاتی است که همراستا با اهداف تامین منافع عمومی ). ٢٠١١کند که اصول شرعی اسالمی پیشنهاد میعبدالرحمان . داردو پیشگیري از ضرر و زیان اجتماعی گام بر می
Abdul Rahman( هاي حسابداري قرار گرفته و حسابداران متعهد به آن باقی بمانندمصلحت مبناي تنظیم الویت
AR ,در دین اسالم هم منفعت شخصی و هم منافع عمومی به رسمیت شناخته شده و بیان شده است که . )٢٠٠٣از این رو قوانین اسالمی در راستاي حمایت از . امعه در گرو حفظ حقوق فردي اشخاص خواهد بودتامین رفاه ج
طبق ). ٢٠٠٧, Kamali MH(اند ها، طراحی شدهمنافع فردي و اجتماعی و تسهیل و تکامل شرایط زندگی انسان. اجتماعی داشته باشند لیتود که نسبت به جامعه احساس مسئوراصل اسالمی مصلحت از حسابداران انتظار می
-میسر به عمومی منفعت و شخصی منافع بین تضاد در دیگري فرد هر مانند حسابداران دارد کهبیان میفیل کم
McPhail K( ورزنداکید میمنافع شخصی تحفظ بر بیشتر به جاي تامین رفاه اجتماعی و منافع عمومی،لذا ،برند
,٢٠٠١(.
با رویکرد اسالمی توسعه سیستم آموزش حسابداري
هاي اخیر، جامعه بشري به این نتیجه رسیده است که تربیت و پرورش شهروندان اخالق مدار در گرو توسعه در سال
هاي اخالقی خود، راهکارهایی جوامع مختلف براي تربیت نسل. متعالی خواهد بود و گسترش صفات اخالقیاز این رو . باشددر دانشجویان می اسالمی هادینه کردن اصول اخالق، که مهمترین آن ناندمتفاوتی را دنبال نموده
ر واقع د. در چنین جوامعی، اخالق در حال تبدیل شدن به مهمترین عنصر سیستم آموزش حسابداري خواهد بودژاك ). ١٩٩٨, Carrol R(خواهد نمود ها کمک به توسعه و تقویت دیدگاه اخالقی آنتربیت اخالقی دانشجویان
اخالقی استداللکه تاثیر مثبت آموزش اخالق در توسعه دنددر مطالعه خود به این نتیجه رسی و همکاران نگلی
-مک. )٢٠٠٧, Jackling B, Cooper BJ, Leung P, Dellaportas S( دانشجویان، فراتر از حد تصور بوده است
قی در دانشجویان حسابداري، آموزش که یک راهکار جهت نهادینه کردن تعهد اخال ندبیان داشتو همکاران فیلدر مقایسه که داردمیاظهار تورنِ . ) ٢٠٠۴, McPhail K., Gorringe T, Gray R( باشدها میاخالق تجاري به آن
با دیگر اشکال آموزش حسابداري؛ تعلیم اصول تعاون و تشریک مساعی به دانشجویان حسابداري ممکن است هاي اخالقی شناختی وي معتقد است که تقویت ظرفیت. ها داشته باشدقی آناخال استداللتاثیر متفاوتی بر
ها، نقش داشته باشدتواند در نهاینه کردن اخالق تجاري در آندانشجویان بیش از هر قانون یا آیین نامه اخالقی می)Thorne L ,قویت حس تعاون به این نتیجه دست یافت که سیستم آموزش حسابداري به منظور ت فیلمک. )٢٠٠١
هاي آموزشی؛ در میان سیستم. )٢٠٠١, McPhail K( ، بایستی شامل عنصر اخالق باشد"دیگري"و تعهد اخالقی به هاي اخالقی؛ چارچوب قدرتمندي را براي القاي حسی سیستم آموزش اخالق اسالمی به دلیل توجه خاص به تضاد
.باشدمی زندگی مسیر یک بلکه نیست، ایدئولوژي یک تنها اسالم زیرا .فراتر از تعهد اخالقی در اختیار داردو فیلدگرین. اي اخالقی داردآموزش اخالق اسالمی نیازمند شمول ایدئولوژي اخالقی براي پرورش افراد حرفه
سازمان رئیس. باشداي متاثر از ایدئولوژي اخالقی وي میکه سطح تعهد یک فرد حرفه بیان داشتند همکاراناي این سازمان، به ت که در آیین اخالقی حرفهشاي اظهار داي و حسابرسی موسسات مالی ضمن بیانیهحسابدار
Greenfield A, Norman C, Wier B(اي بر تامین رفاه اجتماعی شده است جاي تمرکز بر رفاه فردي تاکید ویژه
اي اسالمی نهادینه شده است، در مقایسه هاي که در آن ارزشآیین اخالق حرفهو انتشار بنابراین، طراحی ). ٢٠٠٨, .خواهد بودهاي اسالمی هستند؛ از سطح عملیاتی باالتري برخوردار هایی که فاقد اصول و ارزشنامهبا دیگر آیین
هاي اخالقی شریعت اسالم را در اي حسابداري بوده، بلکه بنیاناي نه تنها شامل اصول اخالق حرفهنامهچنین آیین .شتبرخواهد دا
تواند در سیستم آموزش حسابداري می) منعت عمومی(هاي الهی اسالم و مفهوم مصلحت نهادینه کردن ارزش .ها ایفا نماینداي و تصمیم گیري اخالقی آننقش قابل توجهی را در تربیت حسابداران حرفه
هاي مهم حسابداريتشریح پیوند میان اخالق اسالمی و برخی از حوزه .4
اموال، استفاده از ءبدیل اخالق اسالمی را در کاهش سرقت اطالعات، سومتعددي نقش بی اسالمی نظرانصاحب
و یوناندا. اند، دریافت هدایاي نامناسب و رشوه مورد توجه خود قرار دادهشرکت ماشین آالت و تجهیزاتهاي غیراخالقی فعالیت ، بیان نمودند که علت اصلی بیشتر)٢٠١١, Yunanda RA, Abd. Majid NB(عبدالمجید
داشتند که افراد بیان گاملینگ و کریم. باشدهاي الهی و توجه به مسائل مادي میحسابداري فاصله گرفتن از ارزش درها مسئوالنه داشته باشند، زیرا در نهایت نسبت به استفاده از آنهاي خود رفتار غیرتوانند نسبت به دارایینمی
در زیر پیوند میان اخالق اسالمی و . )١٩٩١, Gambling TE, Karim, RAA( اهند بودپاسخگو خو خداوند مقابل .هاي مهم حسابداري مهم توجه واقع گشته استبرخی از حوزه
انتظارات ذینفعان
سیستم اخالق حسابداري را همواره از سه منظر عدالت و توازن، اعتماد و تامین منفعت عمومی مورد ذینفعان، از منظر اصول اخالق اسالمی مبادالت و معامالت تجاري ). ٢٠٠۵, Beekun R, Badawi, J(دهند می توجه قرار
همچنین، حقوق و دستمزد . اي شفاف و کامل گزارش شوندبایستی حالل بوده و اطالعات حسابداري آن به گونه .Yunanda RA, Abd(باشند پرداختی به کارکنان و محصوالت ارائه شده به مشتریان بایستی مناسب و منصفانه
Majid NB ,٢٠١١( .
33تئوري نمایندگی
اند، بر گرفته گرایی اقتصادي که در عملکردهاي جاري حسابداري نهادینه شدهعقل و دکترین گراییفلسفه ماديوري تئ. خواهند بود اسالمی هاي ارزشی جامعهاز عناصر سیستم حسابداري غربی بوده و در تضاد با سیستم
Baydoun(گرایی بنا نهاده شده است هاي حسابداري است که بر پایه فلسفه مادينمایندگی یکی از مهمترین حوزه
N, and Willet R ,باشد، از عجین می) ضرر و زیان(منفعت و ریسک از منظر دیدگاه اسالمی تجارت با ). ١٩٩٧ 34ین سرمایه گذار و شرکت در قالب اصول مشارکتاین رو جهت جلوگیري از زیان سرمایه گذار بایستی رابطه ب
گذارانهیسرما /مالکان کهم این واقعیت را بیان داشته است همچنین، اسال. نماینده شکل گیرد -نه رابطه مالک Er M(ود ش نفعانیذ گرید انیز به منجر یستینبا سود نیا کسب ولی باشند،دارا می را سود کسب حق شرکت
,٢٠٠٨ .(
، از نظر اسالم تامین منفعت عمومی به عنوان شاخصه رفتاري معامالت تجاري گوناگون قلمداد شده و بنابراینداري، برادري و اخوت و تعاون و تشریک مساعی خواهند رایش و وابستگی به صداقت و امانتمنجر به افزایش گ
عدالتی را که در و بی) اهیزیاده خو(رص حتوانند مشکالت هاي اخالقی میبه طوریکه این قبیل شاخصه. شد .کندیابند، رفع می نمود) نماینده -مالک(نمایندگی تئوري
35مدیریت سود
هاي گزارشگري، روشی را انتخاب دهد که از میان روشمدیریت سود این فرصت را در اختیار حسابداران قرار می
در واقع حسابداران با به کارگیري . کندمین منعکساي صحیح و دقیق نمایند که عملکرد واقعی شرکت را به گونهحسابداران بنابراین، .ت خواهند بودکفعالیت شرهاي مختلف مدیریت سود قادر به پنهان سازي واقیعت تکنیک
براي مثال، شرکتی که .هاي متنوع مدیریت سود استفاده نمایندتوانند از تکنیکاخالقی به دالیل مختلف میغیر در این حالت، مدیریت سود با. کند به احتمال زیاد اقدام به مدیریت سود خواهد نمودنقض می مفاد قرار وام را
هاي ذینفع ادامه خواهد یافت، یعنی آنکه گذاران آغاز شده و تا اعمال فشار بر گروهاستفاده از ثروت سرمایه ءسوقادر به آورد ادي که از این طریق بدست میگذاران را با نرخ بهره باال وام داده و با بهره زیشرکت ثروت سرمایه
. )٢٠٠٨, Er M( خواهد بوداصل و بهره وام دریافتی خود تسویه
"یا ربا 36ارزش زمانی پول"مفهوم هیچگاه بوده و اسالم )حرام( منصفانه مطلقا در اسالم ممنوعغیر معامالتلذا ).١٩٩١, Gambling TE, Karim, RAA(قرار نداده است خود را مورد قبول
37از ترازنامه خارج اقالم
کمتر از واقع در سیستم حسابداري غربی به عنوان عملی مجاز شناخته شده و غالبا با ، خارج کردن اقالم از ترازنامهمنظور بهتر نشان دادن وضعیت شرکت نوعا حسابداران از این روش به . باشدمینشان دادن بدهی یا تعهدات همراه
ها را به یک یک روش حسابداري جهت خارج کردن اقالم از ترازنامه آن است که بدهی .نمایندمیاستفاده -شناخته می 39منافع متغیرواحدهاي با که نوعا به عنوان 38خاص واحدهاي با مقاصدموسسه جدیدالتاسیس به نام
. در ترازنامه شرکت گزارش نخواهد شددر این حالت دیگر بدهی . شوند، منتقل کنیم
با اصول گیرد، مغایر بنابراین خارج کردن اقالم از ترازنامه که همواره با هدف فریب ذینفعان شرکت صورت میت به طور خاص، هدف کلی گزارشگري یک شرکت اسالمی عبارتند از؛ مسئولی. اخالق اسالمی خواهد بود
که است تقرار سیستم حسابداريلذا تحقق عدالت اجتماعی مستلزم اس. و افشاي کامل 40پاسخگویی اجتماعیبا . و قادر به گزارشگري و افشاي کامل اطالعات باشد) استصالحمفهوم (صریحا گرایش به منافع عمومی داشته
. استقرار چنین سیستمی به فعالیت موسسات با هدف خاص پایان داده خواهد شد
گیرينتیجه .5
فراگیري و رعایت آیین ایفاي نقش خود مستلزم جهت معهجا یاخالق ندگانینما عنوان به ايحسابداران حرفه نه و اصل کی به یستیبا يحسابدار آموزش ستمیس در اخالق کردن نهینهاداز این رو خواهند بود،اي اخالق حرفه
کسب مهارت نسبت به نیازمنداي جهت تامین رفاه عمومی، در واقع حسابداران حرفه. ودش لیتبد انتظار کیاي مستلزم چیزي فراتر از اصول آیین تحقق و افزایش رفتار اخالقی حسابداران حرفه. باشندمیاخالقی هايقضاوت
هاي اخالقی اسالمی در سیستم نهادینه کردن ارزش در سایهتامین این مهم تنها .باشدمیاي فعلی اخالق حرفهاعتقادات، هر شخصی بر اساس حیات مادي .گرددمیاي آن میسر آموزش حسابداري و آیین اخالق حرفه
از این رو .واقع خواهد شدمورد سنجش شکل گرفته و بر همین مبنا نیز هاي اخالقی و کمال شخصیتی ويشاخصه-الناس و به طریق اولی حقالنفس، حقحق( انسان تفکر راجع به چرایی خلقت، درستکاري و مسئولیت پاسخگویی
اعتقاد عمیق اسالمی و ایمان به مسئولیت پاسخگویی بنابراین، . بوده استم همواره مورد تاکید شریعت اسال) اهللاتوان اظهار داشت که لذا می .خواهد شد اياسالمی حسابداران حرفه -منجر به تامین رفتار و عملکرد اخالقی
خبرگان الزمات و نهادینه کردن آن در سیستم آموزش حسابداري، اي اسالمیطراحی و اجراي آیین اخالق حرفهبنابراین، امروز تربیت حسابداران . تامین خواهد نموداي اسالمی در تربیت و پرورش حسابداران حرفهاین حرفه را
واقعیت این به بایستی .ارائه اطالعات صحیح و دقیق براي تصمیمات آتی را در پی خواهد داشت ؛اي اخالقیحرفههاي اصول اخالقی شریعت اسالم در فعالیتها و ارزش مودنن نهادینه بدونبشري جوامع توسعه که شود توجه
منجر به کاهش به دانشجویان اي اسالمیآموزش اخالق حرفه رود کهانتظار می لذا. تجاري میسر نخواهد شداي جهت توان اظهار داشت تا وقتی که حسابداران حرفهبنابراین می .شودهاي اخالقی حسابداري تدریجی چالش
صول اخالقی وابسته به آموزش آکادمیک باشند، آنگاه اغناي اخالق اسالمی در سیستم آموزش فراگیري اات حرفه حسابداري قلمداد حسابداري و بهبود رفتار اخالقی حسابداران به عنوان مناسبترین راهکار براي تجدید حی
.گرددمی
است که قادر به شناسایی و حل معظالت حداقل انتظار جامعه از سیستم آموزش حسابداري تربیت حسابدارانیگردد که آموزش اخالق هاي جامعه توصیه میبنابراین، جهت پاسخگویی کامل به نیاز. اخالقی حسابداري باشند
.هاي دروس حسابداري قرار گیرداي اسالمی جزء سرفصلحرفه
سپاسگزاري
بولو که در تهیه و تدوین این مقاله کمک بدین وسیله نهایت سپاس و قدرانی خویش را به جناب آقاي دکتر .داریماند، ابراز میشایانی نموده
نامهواژه
١. Islamic ethics اخالق اسالمی
٢. Accounting code of ethics اي حسابداريآیین اخالق حرفه ٣. Cerebral and Analytical Values لیلیهاي فکري و تحارزش ۴. Reflective and Critical Thinking انعکاسی و انتقاديتفکر ۵. Morality اخالقیات
۶. Secular گرایی مادي
٧. Pragmatic گرایی واقعیت٨. Self-expression نماییخود
٩. Enron انرون
١٠. WorldCom ورلدکام
١١. Global Crossing کراسینگگلوبال
١٢. Parmalat ماالت پار
١٣. Accountability مسئولیت پاسخگویی ١۴. American Institute of Certified Public Accountants (AICPA)
انجمن حسابداران رسمی آمریکا
١۵. moral reasoning اخالق استدالل١۶. Theory of cognitive moral reasoning and development
استدالل و بسط اخالقی شناختی تئوري
١٧. Auditing حسابرسی
١٨. Moral Agents نمایندگان اخالقی
١٩. Religion دین
٢٠. Rationalism گرایی لعق
٢١. Relativism گرایی نسبیت
٢٢. Idealism گراییآرمان٢٣. Islamic model of normative business ethics
مدل اسالمی اخالق تجاري هنجاري
٢۴. Personal Ethics فردي اخالق
٢۵. Professional Ethics اياخالق حرفه٢۶. Objectivity & Impartially
طرفی عینیت و بی ٢٧. Full disclosures افشاي کامل
٢٨. Due diligence ) تحقیق و تفحص(واکاوي
٢٩. Accounting and Auditing Organizations of Islamic Financial Institutions (AAOIFI)
سازمان حسابداري و حسابرسی موسسات مالی ٣٠. Environmental ethics of Islam
اخالق اسالمی محیطی
٣١. Obligation تعهد
٣٢. Public interest منفعت عمومی
٣٣. Agency Theory تئوري نمایندگی
٣۴. Partnership مشارکت
٣۵. Earning Management مدیریت سود
٣۶. Time value for money ارزش زمانی پول٣٧. Off Balance Sheet Items
از ترازنامه خارج اقالم٣٨. Special Purpose Entities (SPEs)
خاص مقاصدبا هايواحد٣٩. Variable Interest Entities(VIEs)
واحدهاي با منافع متغییر ۴٠. Social accountability
اجتماعی مسئولیت پاسخگویی
منابع
.1389. سرآمد. چاپ سوم. درآمدي بر اخالق حرفه اي. فرامرز قراملکی احد .1
-71: 2و1هاي ، شماره1387. فنّاوري و علوم در اخالق يفصلنامه. اخالق حسابداري. سرلک نرگس .282.
٣. Yunanda RA, Abd. Majid NB (٢٠١١). The Contribution of Islamic towards ethical accounting practices. Issues in Social and Environmental Accounting ۵(١): ١٢۴-١٣٧.
۴. Hassan MK (١٩٩۶). Towards Actualizing Islamic Ethical and Educational Principles in Malaysian
Society. Selangor: Muslim Youth Movement of Malaysia.
۵. Verhoog H (١٩٨۵),. Science education in universities. Science Educa tion and Ethical Values, Switzerland:WCC Publications.
۶. Young JJ, Annisette M (٢٠٠٩). Cultivating imagination: Ethics, education and literature.
CriticalPerspectives on Accounting ١٠٩-٢٠:٩٣.
٧. Bakre OM (٢٠٠٧). The unethical practices of accountants and auditors and the compromising stance of professional bodies in the corporate world: Evidence from corporate Nigeria. Accounting Forum ٣٠٣-٣١:٢٧٧.
٨. Bunker RB, & Casey M (٢٠١٢). Facilitating Payments versus Bribes: Are We Sending Conflicting Ethical Signals in Accounting Education? International Journal of Business and Social Science (٨)٣:۴٧-۵٠.
٩. Helps L (١٩٩۴). Should we teach ethics in accounting education? Management accounting ٧٢(۶):
۴۶.
١٠. Jackling B, Cooper BJ, Leung P, Dellaportas S (٢٠٠٧). Professional accounting bodies’ perceptions of ethical issues, causes of ethical failure and ethics education. Managerial Auditing Journal (٩)٢٢: ٩-٩٢٨۴۴.
١١. Abdul Rahman AR (٢٠٠٣). Ethics in A c c o u n t ing Ed u c a t i o n : Contribution of the Islamic
Principle of Maslahah. IIUM Journal of Economics and Management ٣١ (١)١١-۴٩.
١٢. Hooker, B. (٢٠٠١). Self-interest, ethics, and the profit motive. Business Ethics, Cowton and Crisp, Oxford University Press.
١٣. Bakar MA, Maisarah MS Ainun AM (٢٠٠٣). Ethics and the Accounting Profession in Malaysia.
National Accounting Research Journal ١:١.
١۴. Carrol R (١٩٩٨). A Model for Ethical Education in Accounting. Gowthorpe C, Blake J. Ethical Issues in Accounting (Ed.), London: Routledge.
١۵.
Kohlberg L (١٩۶٩). Theory of cognitive moral reasoning and development. edited by Jackling B, Cooper BJ, Leung P, Dellaportas S (٢٠٠٧) . Managerial Auditing Journal ٩-٩٢٨ :(٩)٢٢۴۴.
١۶. Wilhelm WJ, & Czyzewski AB (٢٠١٢). Ethical reasoning instruction in undergraduate cost accounting: a non-intrusive approach. Academy of Educational Leadership Journal ١۶(٢):١-١٣١۴٢.
١٧. Irwin KS, Fry CL (٢٠٠٧). Strengthening drug policy and practice through ethics engagement: An
old challenge for a new harm reduction. International Journal of Drug Policy: ٧ :١٨۵ ٨٣. فصلنامه پژوهشنامه . از منظر اقتصاد و اقتصاد اسالمی) وکسب وکار(اخالق بازرگانی . دادگر یداله .18
.120-78: 38، شماره 1385. بازرگانی١٩. Gambling TE, Karim, RAA (١٩٩١). Business and Accounting Ethics in Islam. London: Mansell.
٢٠. Keller (٢٠٠٧). Do gender, educational level, religiosity and work experience affect the ethical
decision making of U.S. accountants? Critical Perspectives on Accounting ٣١-٢٩٩ :١٨۴.
٢١. Greenfield A, Norman C, Wier B (٢٠٠٨). The effect of ethical orientation and professional commitment on earning management behavior. Journal of Business Ethics ٨٣:۴١٩-۴٣۴.
٢٢. Thomas S (٢٠١٢). Ethics and accounting education. ISSUES IN ACCOUNTING EDUCATION
٣٩٩:(٢)٢٧-۴١۶.
٢٣. Ballantine J, & Mccourt P (٢٠١١). The Impact of Ethical Orientation and Gender on Final Year Undergraduate Auditing Students’ Ethical Judgments. Accounting Education: an international journal ٢٠١-١٨٧:(٢٠)٢٠.
٢۴. Beekun R, Badawi, J (٢٠٠۵). Balancing ethical responsibility among multiple organizational
stakeholders: The Islamic perspective. Journal of Business Ethics ۶١-١٣١ :٠۴۵.
٢۵. Accounting and Auditing Organizations of Islamic Financial Institutions (AAOIFI) (١٩٩٨). Code of Ethics for Accountants and Auditors of Islamic Financial Institutions.
٢۶. Kamali MH (٢٠٠٧). Principles of Islamic Jurisprudence. Kuala Lumpur: Adiwarna Utama.
٢٧. Lewis M K (٢٠٠١). Islam and Accounting. Accounting Forum ٢۵(٢): ١٠۴ – ١٢٧.
٢٨. Bierhoff, HW, Auhagen AE (٢٠٠١). Responsibility as A Fundamental Human Phenomenon.
Responsibility: The Many faces of A Social Phenomenon. Routledge Research International Series:.٧-١.
٢٩. Wagner RB (١٩٨٩). Accountabilityin Education. New York: Routledge.
اقتصاد پژوهشی علمی فصلنامه. )ها و آثارمبانی بینشی، آموزه(اخالق اقتصادي . علیمعصومی نیا غالم .30
.148-119: 26، شماره 1386. اسالمی
٣١. McPhail K., Gorringe T, Gray R (٢٠٠۴). Accounting and theology, an introduction: Initiating a dialogue between immediacy and eternity. Accounting, Auditing Accountability Journal ٣٢-٣٢٠:(٣)١٧۶.
٣٢. Thorne L (٢٠٠١). Refocusing Ethics Education in Accounting: Examination of Accounting
Students’Tendency to Use Their Cognitiv Moral capability. Journal of Accounting Education ١٩.
٣٣. McPhail K (٢٠٠١). The Other objective of Ethics Education: Re-Humanizing the Accountancy Profession – A Study of Ethics Education in Law, Engineering, Medicine, and Accountancy. Journal of Business Ethics ١:٣۴.
٣۴. Baydoun N, and Willet R (١٩٩٧). Islam and Accounting: Ethical Issues in the Presentation of
Financial Information. Accounting, Commerce Finance : The Islamic Perspectiv ٢-١ :(١)١۵.
٣۵. Er M (٢٠٠٨). Corruption from the Islamic Perspective: Some recommendations for the MENA region. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management ٣١ :(١)١-۵١.
Ethics in Accounting with an emphasis on Islamic perspectives
Mohammad Javad Mohagheghnia١, Kamran nasseri٢†
Abstract Background: Evolution of the accounting profession and public confidence in its ability to provide would be directly relevant codes of professional ethics. Fraudulent accounting practices indicate poor moral values are in accounting education. So in order to train accountants accounting ethics education system, long sought to institutionalize moral values of the accountants, because the inclusion of ethics education in accounting lead to the development of ethics education system and increase public confidence in the accounting profession will be. But it will be realized when the accountants are committed to ethics. Islam values God has managed a significant role to play in the institutionalization of cognitive moral values. In Islamic law, with an emphasis on three key components, namely monotheism, Islamic ethics, accountability before God, and the maslahah (public interest) can lead to the institutionalization of ethics in accounting education and upbringing and the introduction of a moral society. Methods: using library and electronically database have explained the role of Islam and its moral principals in solving the defectives of current system of accounting education and accounting code of conduct that rely on concept of rationalism only. Conclusion: Institutionalization of ethics in accounting education programs can lead to the needs of the community in the education of professional accountants and solve complex problems, it is by the moral. Therefore recommended that the formulation of the Code of professional ethics in accounting education system is not expected to become a principal.
Keywords: Accounting education system, Accounting ethics, Financial & ethical scandals, Islamic ethics.
١. Assistant Professor, University of AllamehTabatabie ٢. MSc. Accounting, University of AllamehTabatabie
† Corresponding author, Tel: +٩٨٩١٢۴٣٩۴٣٧٠, E-mail: [email protected]
