Jens Martensson 2

3

“Hymni i Flamurit”, “Thomsoni dhe kulçedra”, “Jepni për Nënën”

3

Poezi tërrethanave

“Moisiu në mal”, “Marshi i Krishtit”, “Krishti me Kamçikun”, “Shën Pjetri në mangall”, “Marshi iKryqësimit”, “Kirenari”, “Kryqësimi”.

Poeziautobiografike

“Syrgjyn-vdekur”, “Shpell’ e Dragobisë”, “Rent or Marathonomak”, “Anës lumenjve”.

Poezi me elemente

autobiografike

Vjersha satirike

“Plak”, “Topall dhe ashik”, “Sofokliu”, “Lidhja e paçkëputur”, “Çepelitja”.

Poezi kumbizotëron

humori

“Marshi i Barabajt”, “ Kënga e Salep –Sulltanit”, “Vdekja e Sulltanit”

Shkrimet kritike të Nolit pohojnëjo vetëm gjykimin e thellë dhekulturën e gjerë të Nolit, por edheqë pikëpamjet e tij mbi artin, mbiletërsinë janë nga mëpërparimtaret. Në to ndihetmenjëherë mjeshtëria e Nolit përtë shprehur qartë e thjeshtçështje të ndërlikuara e tëdiskutueshme të letërsisëbotërore.Krijimtaria poetike e Nolit u përmblodh për herë të parë ngashkrimtari dhe kritiku ynë i shquarMitrush Kuteli, më 1948 kjoveprimtari u botua nga federata"Vatra" në Amerikë, nëpërmbledhjen "Albumi". Më vonëNoli botoi edhe disa poezi të tjerasi "Sulltani dhe kabineti"etj.

Jens Martensson

Struktura e poezisë noliane

Noli solli një kontribut të shquar në prozodinë shqiptare me një larmi kadencashstrofash e rimash të zgjedhura e të pasura. Në pikëpamje të harmonisë poeziae Nolit është një model i ritmit i masës. Diçka e re në vargëzimin shqip ështëtrembëdhjetërrokëshi qe ai solli me theksimin anapest dhe që përdori nëmarshet e tij me kadencën aq energjike. Trajta figurative është e lidhur nëmënyrë të plotë organike me përmbajtjen ashtu si theksi gjuhësor me atëmelodik. Krijimtaria e tij në poezi e në prozë është një model i përdorimit tëmjeteve stilistike si epiteti, antiteza, alegoria dhe aliteracioni. Thelbin e tij e përbëjnë demokratizimi dhe fryma popullore disponimi dhe gatishmëria e rrallëshpirtërore që shprehet me zgjuarsi të mprehtë dhe erudicion humori të hollëapo satirë dërrmuese.

4

Jens Martensson

• Si lëndë themelore e poezisë së Nolit ishte idea, figure kjo madhështore që lidh të gjitha është figura e kontrastit. E në këtë mënyrë krijohen plotë vjersha me një structure të ngjashme ritmike e figurative, por me një veprim të kundërt siç kemi: Marshi i Krishtit dhe Marshi i Barabajt.

• Këto poezi kanë një ide zotëruese, e cila mbështetet te një person, që kthehet në figure simbolike. Figurë kjo që mund të jetë nga: Bibla, Greqia e Lashtë, Historia e Lindjes, Bashkëkohësit e autorit. Frymëzimi poetik tek Fan Noli, në rrafshin e përgjithshëm na ështëe qartë, po të kemi parasysh interesat e tij të gjera, lidhjet shpirtërore me fatin e atdheute të progresit shoqëror, pjesëmarrjen aktive dhe rolin në ngjarjet e rëndësishme tëhistorisë kombëtare.

• “Frymëzimin unë e mora nga Rilindja Shqiptare.-pohon Noli për fillimin e veprimtarisëkrijuese.-Qëllimi ynë ishte pavarësia e Shqipërisë dhe shpurja përpara e letërsisë dhekulturës shqiptare ”.

Ideja e poezisë noliane

5

Jens Martensson 6

Jens Martensson

• Ngritja e ndodhisë në simbol, që realizohetshkallë – shkallë në vjershat autobiografiketë Nolit, arrin një trajtë mjaftë të bukur nëpoezinë e tij simbolike “Moisiu në Mal”. KëtuMoisiu është heroi i vetëdijshëm përflijimet, për gabimet, për humbjet e idealet e paarritura.

• Dialogu me Jehovain ka njëmijë kuptime, nëpër të cilat lakohet fati i tij në raport me të tjerët. Një sintezë e mundimeve të jetës e të ëndrrave e përjetimeve të rinisë e tëpleqërisë, e bukurisë së flijimit dhe e zisëpër çliruesin, jepet në strofën e fundit:

Poezia simbolike

7

Këtej ka dimrin, andej pranverën,Kërkon Parajsën, vdes në Skëterrën,Ajme, sa vrer, sa keq e sa zor,Liberator!

Jens Martensson

Dhimbjen, zinë e krenarinë për simbolin e çliruesit, rrafshin e dhimbjes personale Noli do t`i kendojë në elegjitë e njohura për bashkëpuntorët e tij Luigj Gurakuqit dhe Bajram Currit. Këto dy elegji i përshkon i njejti ton që nis me dhimbje e shëndrrohet ne krenari për personazhet e kënduara. Në elegjin për Luigjin, Syrgjyn-vdekur!, thelbi gjendet në strofën e parë ndërsa të tjerat janë variante të shtruara:

Nëno moj,mbaj zi për vëllanë,

me tre plumba na e vranë,

Na e vran’ e na e shanë ,

Na i thanë tradhetarë

Elegjia për Bajram Curin është thurur me një varg metaforash të forta, që shkallë-shkallë krijojnë

madhështinë që e çon vjershën te himni, miti, legjenda apo dëshira deri në mos harrim:

As sje vrar’ e as spo vritesh

Legjendar Ante po rritesh

Dithiramb i Dragobisë,

Tmrerr, panik i mizorisë.

Noli vajton dy personalitete te ndryshme, secilën në mënyrë të veçantë, gjë që lidhet me emocionin.

8

Elegjia

Jens Martensson 9

Jens Martensson

Noli nuk u kthye kurrë për së gjalli në Shqipëri, por dhe nuk u shëruakurrë nga iluzioni se ngjarjet e 24-ës në Shqipëri ishin një epokë, ai ishte krijuesi i tyre, dhe i dënuar nga ata që nuk e kuptuan dhe as e pranuan këtë vlersim. Noli i ka shkruar vjershat satirike kur ishte nënjë gjendje të tillë shpirtërore. Duke vënë në qendër të kritikëskundërshtarët politikë, ai futi emocione të shumta negative tevjershat: Salep Sulltani, Sulltani e Kabineti. Poezinë e Nolit e karakterizon gjithmonë vargu ritmik e i rimuar, tetë ,dhjetë e dymbëdhjetërrokësh, ku mbizotëron katrena apo strofa safike. Kjolloj poezie ka kumbim të jashtëzakonshëm, madje shpesh ka ritmin e marshit. Veçanërisht, ka rëndesi mendimi i Nolit për lidhjen e poezisëme jetën e autorit, pra me biografinë. Noli mendon se arti nuk duhett’i fshehë mëkatet personale. Po kaq rëndësi ka dhe fakti se autorinuk kishte kujdes të madh për poezitë e tij dhe interesin per to iashtoi, siç thotë vetë, miku dhe interpretuesi i tij, Kuteli.

10

Vjershat satirike

Jens Martensson

Koment "Hymni i flamurit”, (Reflektoni për kuptimin, interpretimin, gjuhën dhe stilin).

11

Kjo poezi-himn është përfshirë në vëllimin me poezi te zgjedhura të Nolit. Rima e kësaj poezie ështëAAAB. Gjithashtu kemi edhe një rime të mbrendshme si : " S'te tremp Romani as Veneciani / As SerpDushani, as Turk Sulltani. "Vëme re se stili i poetit është i veçantë, ai zgjedh qe te mos përdorë shumëfolje kalimtare ne mënyre që t'i shtojë muzikalitet dhe ritëm vargut.Noli i sheh flamurin si dëshmi historike, kulturore dhe politike. Kjo e vihet re ne strofat:

1. Dëshmi historike pasi flet për fortesat qe kanë bërë shqiptarët gjatë shekujve duke filluar nga shekullii 3 p.e.s. deri ne fillim te shekullit te 1 pas. K. Gjatë kësaj periudhe shqiptarët i bënë qëndreseromakeve te cilët nuk arritën ta romanizonin dot atë. Me pas ai vazhdon te numëroje vendet dheshtetet qe u munduan të bënin Shqipërinë token e tyre por që nuk arritën dot. Si Venediku qe ne shek. XIV pushtoi disa qendra bregdetare te vendit, duke vazhduar me pas me Stefan Dushanin e ne fund me sulltanatet e Turqisë te cilet e mbajten Shqipërinë te pushtuar nga shekulli i XV deri ne vitin 1912.

2. Dëshmi kulturore ne kete strofe tregohen dëshmi kulturore. Një nga këto dëshmi tregohet ne vargun e 1. "Flamur qe lint Shën Konstandinin." Shën Konstandini ishte perandor romak por qe ne fakt kishteprejardhje ilire. Ndërsa ne vargun e dyte shfaqet hapur fakti se flamuri luftonte percarjet fetare tenxitura nga pushtuesit duke shfaqur kështu ne njëfarë mënyre kulturen shqiptare.

3. Dëshmi politike pasi tregon gjithë ata persona dhe heronjë te cilët u morën me politiken e Shqipërisëduke ndryshuar shumë gjera ne trojet shqiptare e duke u bere simbole te dëshirës për liri, pavarësi e vetëqeverisje.

Launch