Embed Size (px)
DESCRIPTION
Deze keer in de KlasseApart een special over persten
Citation preview
SPECIAL PESTENDe Vreedzame School
Taakspel: de kracht van het positieve
KiVa: leuke school zonder pesten
INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP
MEI 2014
NUMMER 2 JAARGANG 12
N I E U W S N I E U W S N I E U W S
2 3
‘Als we pesten écht willen bestrijden, moeten we aandacht besteden aan groepsprocessen.
Doen we dat niet, dan creëren we schijnveiligheid, waarbij het pesten niet afneemt maar
verschuift naar plekken waar minder toezicht van leraren en andere opvoeders is.’
Rake woorden van Martine van Bokkem in het inleidende interview op pagina 6 en 7.
Op 1 augustus 2015 treedt de anti-pestwet in werking. Dat betekent dat alle scholen
vanaf dat moment moeten werken met een anti-pestmethode. Het aanbod aan anti-
pestprogramma’s is groot. In onze Special presenteren we praktijkvoorbeelden van
Taakspel, De Vreedzame School en Grip op de Groep. Programma’s die relaties tussen
kinderen verbeteren en positief gedrag bevorderen. Scholen werken daarmee impliciet aan
de doelstellingen van de anti-pestwet.
Daarnaast laten we twee leerkrachten aan het woord die de cursus voor gedragsspecialist
hebben gevolgd: ‘De cursus heeft ons veel inzicht verschaft in ons eigen handelen en veel
inspiratie opgeleverd voor het werken op school.’
Tenslotte vragen we aandacht voor het uit Finland afkomstige KiVa. Een nieuwe loot aan
de stam van de anti-pestprogramma’s, waarvan de Nederlands versie al na korte tijd een
succes blijkt te zijn.
R E D a c T i o N E E l
i N h o u D
c o l o F o N
Postadres: Postbus 8639
3009 AP Rotterdam
LocAtie MAARteNSDiJK
Postadres: Postbus 25
3738 ZL Maartensdijk
Pesten
klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellin-gen en overige relaties.
ISSN 1571-660jaargang 12 nummer 2mei 2014
redactieWillem BijlFrank BrouwerLot HannikCarolien RebelElly van der Zel
redactie-adresCED-Groep Postbus 86393009 AP [email protected]
website www.cedgroep.nl
foto voorpagina Jan van der Meijde
vormgeving Pressure Line
druk MediaCenter Rotterdam
oplage 14.000
KlasseApart gratis ontvangen?Mail uw adresgegevens naar:[email protected]
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Volg ons
De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinder-opvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
CED-Groep bereikt
[email protected] www.cedgroep.nl
Cursusaanbod nu ook op Facebook
Conferentie Breinsleutels
NIEUW IN WEBWINKEL
Het volgen en stimuleren van de ontwikke-
ling van jonge kinderen is een belangrijke
taak van pedagogisch medewerkers. Door
de ontwikkeling van het kind op de voet te
volgen, kunnen zij zorgen voor extra uitda-
ging en alert zijn op een eventuele achter-
stand.
Niet langer tijdrovend Observeren en registreren kan sinds kort
ook digitaal. De papieren observatielijsten
van Zo Doe Ik, Zo Praat Ik en Zo Beweeg Ik
zijn onlangs gedigitaliseerd. Meer informatie
op www.cedgroep.nl/DPBdigitaal
Doen, Praten & Bewegen Digitaal
• De nieuwste cursussen• Actuele ontwikkelingen• Acties van het Cursus- en conferentiebureau
Like ons en u bent straks als eerste op de hoogte!www.facebook.com/cursusbureau
Lesdoelen vermelden, feedback
geven en herhalen zijn didactische
gereedschappen om het leerproces
van leerlingen te bevorderen. Wist u
dat er ook andere gereedschappen en
hulpmiddelen zijn die het leren effectief
ondersteunen?
Wat speelt zich eigenlijk in de hersenen
af als u het lesdoel vermeldt of direct
feedback geeft? En waarom beklijft ken-
nis beter wanneer u het vaak herhaalt?
In het boek Breinsleutels worden inzich-
ten uit de neuropsychologie verbonden
met het dagelijks handelen in de klas.
Uit de pilot blijkt dat leraren met de tien
breinsleutels uit het boek ‘breinbewus-
ter’ lesgeven.
Deze nieuwe inzichten delen wij graag
met u op de conferentie Breinsleutels
voor po en so op woensdagmiddag
18 juni a.s. in Maartensdijk.
Schrijf u snel in!Gratis boek Breinsleutels voor elke
deelnemer.
Nieuwsgierig? Op 19 juni is er een gratis kennismakingsworkshop. Inschrijven op www.cedgroep.nl/workshopDPBdigitaal
www.cedgroep.nl/conferentiebreinsleutels
Boek Breinsleutels bestellen?
Ga naar www.cedgroep.nl/webwinkel
Taal in 4DEen handig boek voor opbrengstgericht
werken aan taal in het voortgezet onder-
wijs. Het beschrijft een cyclische wijze
van opbrengstgericht werken, waarbij de
begrippen data, duiden, doelen en doen
(4D) centraal staan. Scholen in het hele
land hebben deze aanpak inmiddels be-
proefd en werkzaam bevonden. Wat houdt
deze 4D-aanpak in? De auteurs laten dat
zien aan de hand van een casus op het
fictieve Oranje College. Ze beschrijven hoe
je resultaten op het gebied van taal kunt
duiden, doelen kunt stellen, een klas in
drie niveaugroepen kunt indelen en voor
elk van deze groepen een passend leer-
stofaanbod kunt samenstellen.
webwinkel.cedgroep.nl
SPECIAL PESTEN
6 ’Bij pesten geldt: voorkomen is beter dan genezen’
Anti-pestwet legt teveel nadruk op afleren en te weinig op aanleren
8 De Vreedzame School ‘Je ziet dat kinderen met elkaar in gesprek gaan’
10 Taakspel De kracht van het positieve
12 Cursus Gedragsspecialist ’Niet curatief maar preventief
benaderen’
14 Grip op de Groep ’Maak de draai naar een positieve
klas’
16 KiVa Leuke school zonder pesten
3 Nieuws
17 MAGiTO
17 SPOT op Marieke van Logchem
18 Van kwetsbaar naar weerbaar Nieuwe leerlijnen seksuele vorming speciaal onderwijs
20 VVE monitor geeft inzicht in resultaten Zwakke punten benoemd en aangepakt 22 Cursusaanbod 2014-2015
23 Agenda
24 De werkdag van Lonneke van Dijk
N I E U W S N I E U W S N I E U W SN I E U W S N I E U W S N I E U W S
4 5KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Spelling langs de lijn
Voortgezet onderwijs-editie
Speciaal voor het voortgezet onderwijs
verscheen in april een extra editie van
KlasseApart. Hierin is ruime aandacht
voor een aantal praktijkvoorbeelden rond
opbrengstgericht werken, kwaliteitsverbe-
tering didactiek en het project Taal Effect.
Te bestellen via communicatie@cedgroep.
nl, onder vermelding van adresgegevens.
Te bekijken op www.cedgroep.nl/klassevo
De Vreedzame SchoolIn Amsterdam werken nu zestig basisscho-
len met De Vreedzame School. Tijd om ook
het voortgezet onderwijs met dit succes-
volle programma kennis te laten maken.
Met steun van de gemeente startte de CED-
Groep samen met drie Amsterdamse vmbo-
scholen een ontwikkelproject. De komende
anderhalf jaar werken Het Huygens Col-
lege, de Bredero Mavo en de Open School-
gemeenschap Bijlmer aan De Vreedzame
School in het voortgezet onderwijs.
Leo Pauw
Lespakket Mijn stadVeel scholen organiseren in de grote va-
kantie weer een zomerschool. De makers
van Nieuwsbegrip ontwikkelden hiervoor
het aantrekkelijke lespakket ‘Mijn stad’.
Hiermee werken de leerlingen aan taal,
rekenen en sociale competentie. De teksten
en opdrachten voor taal en rekenen zijn
ontwikkeld volgens de Nieuwsbegrip- en
Nieuwsrekenformule. De leerlingen werken
ook aan een gezamenlijke krant waarin zij
de eigen stad aanprijzen als toeristische
bestemming. Aan het einde van de peri-
ode presenteren zij de krant aan familie,
schoolgenoten en mogelijk aan de VVV.
Het pakket is ook zeer geschikt voor Brede
scholen.
Er is nieuw innova-
tief lesmateriaal
voor jongeren en
volwassenen met
een licht tot matig
verstandelijke
beperking: ’My
mate’. Doel is het vergroten van hun zelf-
redzaamheid in het dagelijks leven.
Het bestaat uit een app en een website
met een agenda, een kasboek en stap-
penplannen over hoe je om kunt gaan
Na de meivakantie startte een nieuw the-
ma van Sil op school. Naar aanleiding van
de WNF Rangeractie gaan de kleuters aan
de slag met het thema ’Sil redt het koraal’.
De mooie onderwaterwereld is aanleiding
voor leuke en zinvolle activiteiten. Zo wordt
de speelhoek omgetoverd in een zeeaqua-
rium en maken de kinderen zelf souvenirs.
Sil op school is een nieuw totaalprogram-
ma voor kleuters, waarin wordt gewerkt
aan de SLO-doelen. De materialen worden
Vormgeven aan passend onderwijsSchoolbesturen hebben vanaf 1 augustus
zorgplicht. Dit betekent dat de school ie-
dere (aangemelde) leerling een passende
onderwijsplek binnen het samenwerkings-
verband moet bieden. Hoe geef je vorm
aan die zorgplicht? De CED-Groep heeft
een integrale visie op passend onderwijs.
Opbrengstgericht werken in 4D is hiervoor
het inhoudelijke kader. Ervaren adviseurs
geven trainingen en begeleiding op maat.
Dat geldt voor netwerkbijeenkomsten voor
leerkrachten en ib’ers en voor begeleide
intervisie binnen het samenwerkingsver-
band. Training en advies staan ook op het
programma bij onderwerpen als Ontwik-
kelingsperspectieven, Schoolondersteu-
nigsprofiel op 1 A4 en Passend indiceren.
Wilma Peulen
Leren lerenLeren leren is er nu ook voor het po. Weten
hoe je het beste leert, is voor leerlingen
een belangrijke voorwaarde om goed te
presteren: welke vaardigheden heb ik
nodig en waarom? En welke vaardigheden
moet ik nog verder ontwikkelen om mijn
doelen te bereiken? De CED-Groep bege-
leidt schoolteams primair onderwijs bij
het invoeren van Leren leren in de school.
Een overzichtelijk traject met aantoonbaar
goede resultaten. Uitgangspunt vormt de
leerlijn Leren leren.
Jeroen Meijboom
www.cedgroep.nl/lerenlerenGroepsonderzoek: NIO-toets, groep 8Vanaf schooljaar 2014-2015 zijn basis-
scholen verplicht een centrale eindtoets af
te nemen bij alle leerlingen van groep 8.
De afname van deze toets vindt vanaf dat
schooljaar na half april plaats. Aangezien
de meeste scholen ruim voor die tijd het
eigen schooladvies aan ouders willen
voorleggen, is het interessant om komend
schooljaar deel te nemen aan het NIO-
onderzoek. Dit intelligentieonderzoek kan
aan het begin van groep 8 klassikaal wor-
den afgenomen en geeft een betrouwbaar
beeld van de uitstroomverwachtingen van
leerlingen. Hiermee kan het schooladvies
goed onderbouwd worden.
Margot ter Rele
www.cedgroep.nl/nio
De auteurs van Spelling in de Lift hebben nu Spelling langs de Lijn ontwikkeld. In
deze nieuwe methode voor basisscholen en speciaal (basis) onderwijs is de leer-
lijn voor spelling volledig uitgewerkt in de arrangementen basis, verdiept en (zeer)
intensief. Het betreft zowel onveranderlijke woorden als werkwoordspelling.
Bij het ontwerp van de methode namen de samenstellers opbrengstgericht wer-
ken als uitgangspunt. Daarnaast lieten zij leerkrachtvaardigheden een belang-
rijke rol spelen. Het materiaal voor groep 3, 4 en 5 is inmiddels uit. Het materiaal
voor de hogere groepen verschijnt na de zomervakantie.
www.cedgroep.nl/webwinkel
met praktische zaken van alledag, zoals
boodschappen doen. Gebruikers van My
mate kunnen ook zelf stappenplannen
maken of bewerken. Bij de verschillende
mogelijkheden die het programma biedt,
kan iemand hulp aan een andere persoon
vragen. Ook dat kan via My mate; je kunt
vanuit de app en de website mailen, sky-
pen, telefoneren, sms’en en WhatsApp’en.
Keeke Dielemans
www.my-mate.nl
Zelfredzaamheid vergroten
Sil redt het koraal
dag toegevoegd. Op deze dag staat
de interne ondersteuningsstructuur
centraal. Wie al eerder de masterclass
volgde, kan zich nu inschrijven voor dit
vervolg. Degenen die de masterclass
nog niet hebben gevolgd, kunnen zich
meteen inschrijven voor de nieuwe
driedaagse. Tijdens de masterclass
staat de volgende vraag centraal: hoe
organiseer ik op mijn school kwalitatief
goed en gedifferentieerd onderwijs dat
recht doet aan verschillen tussen leer-
lingen en toch uitvoerbaar blijft?
www.opbrengstgerichtwerken4d.nl
Aan de populaire masterclass voor
schoolleiders en intern begeleiders
’Opbrengstgericht werken in 4D’ (data,
duiden, doelen, doen) is een derde
Excellente schoolleidersScholen zijn effectief als ze leer-
krachten hebben die hun tijd effectief
besteden aan het geven van heel
goede lessen. Maar scholen zijn nog
beter als ze bekwame schoolleiders
hebben die het voor elkaar krijgen dat
leerkrachten de goede dingen doen.
Het blijkt dat excellente schoolleiders
succes hebben omdat ze de prioriteit
leggen bij de ontwikkeling van de
leerkracht. Zij besteden veel tijd aan
observeren en feedback geven. Be-
langrijke steekwoorden zijn: datage-
stuurde instructie, veelvuldig observe-
ren en gerichte feedback, plannen en
tijd vinden, professionaliseren van het
team en een schoolcultuur scheppen
gericht op leren.
De training Lead Like a Champion
leidt op tot zo’n excellente school-
leider.
Carla Versteeg
www.cedgroep.nl/leadlikeachampion
Masterclass 4D uitgebreid
aangeboden via een website. De thema’s
van Sil op school zijn daardoor altijd
actueel.
www.silopschool.nl (gratis proeflicentie)
SPECIAL PESTEN
6 7
tekst Ronald Buitelaar
Staatssecretaris Sander Dekker en Kinderombudsman Marc Dullaert heb-
ben eerder dit jaar de handen ineen geslagen en een plan van aanpak ge-
presenteerd om het pesten op school een halt toe te roepen. Een sympa-
thiek initiatief, vinden Theo Magito (directeur CED-Groep) en Martine van
Bokkem (uinitmanager CED-Groep), maar niet aansluitend bij de praktijk
van scholen: ‘Teveel nadruk op sociale veiligheid. Te weinig aandacht voor
sociale vaardigheid.’
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Martine van Bokkem en theo Magito: ’Wij willen een lans breken voor impliciet werken aan de doelstell ingen van de anti-pestwet. ’foto Jan van der Meijde
Meer weten?
Martine van Bokkem
010 4071599
Op 25 maart van dit jaar presenteerden
staatssecretaris Sander Dekker en kinderom-
budsman Marc Dullaert een gezamenlijk plan
van aanpak om pesten op school tegen te
gaan. Het wetsvoorstel ’Sociale veiligheid op
school’ maakt deel uit van de aanpak en wordt
op dit moment in het parlement behandeld.
‘Sympathieke, maar ondoordachte paniekwet-
geving’ noemt Theo Magito het wetsvoorstel,
‘ik had liever een burgerschapswet gezien.
Er gebeurt al zoveel goeds op scholen. Het
was beter geweest als de wet daarop had
aangesloten.’ De wet, die vanaf schooljaar
2015-2016 van kracht wordt, schrijft onder
meer voor dat scholen een (erkend) anti-
pestprogramma moeten gebruiken, een
vertrouwenspersoon en anti-pestcoördinator
moeten aanstellen en verantwoording moeten
afleggen over de resultaten van hun inspan-
ningen om pesten te voorkomen.
Positief gedrag bevorderenMartine van Bokkem is onderzoeker bij de
CED-Groep en als schoolbegeleider, ontwik-
kelaar en projectleider betrokken bij verschil-
lende onderwijsproducten die zich richten
op sociaal gedrag, sociale competentie en
burgerschap. Ook zij heeft sympathie voor
het initiatief van de staatssecretaris en de
Kinderombudsman maar vreest dat er met
een te smalle focus naar de problematiek
gekeken wordt: ‘Ik vrees dat de wet teveel
gaat voorschrijven wat scholen moeten doen
en te weinig ruimte laat voor de bestaande
praktijk.’ Martine breekt wat dat betreft een
lans voor Taakspel, De Vreedzame School
en Grip op de Groep, programma’s waarmee
geïnvesteerd wordt in sociale relaties en leren
omgaan met elkaar: ‘Het zijn programma’s
met een systeemaanpak die zich wetenschap-
pelijk en in de praktijk bewezen hebben.
Ze verbeteren relaties tussen kinderen en
bevorderen positief gedrag waardoor meer
impliciet gewerkt wordt aan de doelstelling
van de anti-pestwet.’
Wat is normaal?Theo en Martine zijn groot voorstander van
een aanpak waarbij het positieve benadrukt
wordt. Theo: ‘Ik denk aan de uitdrukking
‘catch the child being good’ ofwel stimuleer
het juiste gedrag.’ Volgens Theo en Martine
dé manier om te zorgen dat de sfeer in een
groep goed is en pestgedrag minder kans
krijgt. Theo vreest dat de socialiserende taak
van scholen in de verdrukking is gekomen
door de focus op cognitieve leerresultaten:
‘We maken ons collectief druk over rang-
lijsten en kennisopbrengsten maar lijken te
vergeten dat sociaal-emotionele ontwikkeling
minstens zo belangrijk is. Niemand die het
in zijn hoofd haalt om tegen een kind te zeg-
gen dat het zonder oefening de tafels moet
beheersen, maar als het om gedrag gaat,
denken we dat het voldoende is om te zeggen
dat een kind ‘normaal’ moet doen. Maar wat
is normaal gedrag voor een kind op school?
Dat zal het net zo goed moeten leren als dat
het leert rekenen en lezen.’
Ad oskam
CyberpestenMartine hoopt vurig dat het Nederlands Jeugd
Instituut (NJI) niet alleen ’losse’ pestpro-
gramma’s maar ook bredere programma’s
selecteert. Programma’s die niet alleen aan-
dacht besteden aan pester en gepeste maar
procesmatig de hele omgeving betrekken:
‘Als we pesten écht willen bestrijden moeten
we aandacht besteden aan groepsprocessen
en de omgeving. Doen we dat niet dan cre-
eren we schijnveiligheid waarbij het pesten
niet afneemt maar verschuift naar plekken
waar minder toezicht van leraren en andere
opvoeders is. Cyberpesten is daar een voor-
beeld van. Dat kan 24 uur per dag en zeven
dagen per week doorgaan en veel schade en
onrust veroorzaken. Voorkomen dat het zover
komt, is daarom verstandiger dan achteraf
ingrijpen. Juist bij pesten geldt: voorkomen is
beter dan genezen!’
ANTI-PESTWET LEGT TEVEEL NADRUK OP AFLEREN EN TE WEINIG OP AANLEREN
NJI beoordeeltOver Taakspel zegt het Nederlands Jeugd Instituut (NJI):
‘Taakspel is een universeel preventieprogramma dat bestaat uit een groepsgerichte
aanpak voor leerlingen van groep 1 tot en met 8 van het basisonderwijs. Uiteindelijk doel
is beginnend probleemgedrag in een vroeg stadium te verminderen en om te buigen in
positief gedrag.’ Taakspel is door het NJI beoordeeld als ‘effectief volgens sterke aanwij-
zingen’.
Over De Vreedzame School zegt het NJI:
‘Het is een programma waarin sociale competenties en democratisch burgerschap cen-
traal staan. Het doel is om de sociale betrokkenheid van de leerlingen ten aanzien van de
gemeenschap te vergroten, waardoor probleemgedrag vermindert en de onzekerheid en
handelingsverlegenheid van leerkrachten afneemt.’ De Vreedzame School is door het NJI
beoordeeld als ‘goed onderbouwd’.
’Bij pesten geldt: voorkomen is beter dan genezen’
8 9
Meer weten?
Annemieke Vernooy
0346 219777
www.vreedzameschool.nl
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
SPECIAL PESTEN
tekst Renate Mamber
Basisschool De Klimop in Amster-
dam-Noord begon dit jaar met De
Vreedzame School. Dit programma,
ontwikkeld door de CED-Groep,
richt zich op sociale competentie
en democratisch burgerschap. Ook
gaat het pestgedrag tegen. ‘Het geeft
handvatten om op een goede manier
te voorkomen dat er wordt gepest.’
Directeur Paul van Hattem had op zijn vorige
school goede ervaringen met De Vreedzame
School en meende dat De Klimop ook baat
kon hebben bij het programma. ‘We hebben
kinderen uit veel verschillende culturen’, zegt
hij. ‘Sommige kinderen zien de juf en meester
als iemand die boven de troepen staat. Als de
leerkracht dan uit zicht is, gebeuren er soms
dingen die we niet willen. We willen er naar
toe dat de kinderen zelf bepaalde dingen wel
of niet doen, niet omdat de juf het zegt, maar
omdat ze het zelf ook zo vinden.’
De Vreedzame School beschouwt de klas en
de school als een leefgemeenschap waarin
kinderen zich gehoord en gezien voelen. Ze
leren om samen beslissingen te nemen en
conflicten op te lossen. Het is een school-
breed programma. Elke groep krijgt een les-
senserie waarin verschillende onderwerpen
aan de orde komen.
Bespreekbaar‘Je krijgt als leerkracht veel handvatten’,
vertelt juf Willemeyne van groep 8. ‘Het
programma maakt gevoelige onderwerpen
bespreekbaar in een veilige omgeving.
Er wordt bijvoorbeeld homoseksualiteit
besproken. In de lessen bouw je dat langzaam
op en laat je het luchtig aan bod komen. Je
maakt bespreekbaar dat je anders mag zijn,
een andere mening mag hebben of er anders
uit mag zien. Je mag zijn wie je bent.’
Het programma richt zich ook op omgaan
met conflicten. Kinderen maken kennis met
verschillende manieren van reageren op
conflictsituaties en hoe ze die zelf kunnen
oplossen. Juf Greet van groep 5 ziet daarvan
de eerste resultaten. ‘Kinderen hebben vaak
kleine aanvaringen. De tuimelrekken bij ons
op het schoolplein zorgen bijvoorbeeld altijd
voor strijd. Vroeger bemoeide ik me ermee,
maar nu laat ik de kinderen het veel meer zelf
oplossen. Dan zie je dat ze met elkaar in ge-
sprek gaan. Dat is echt iets dat De Vreedzame
School ons heeft gebracht.’
Diezelfde ervaring heeft juf Marianne van
groep 3. ‘Ik merk dat de kinderen minder
vaak met vragende ogen naar me toe komen
van ‘juf, los het even voor me op’. Ze hebben
soms hele discussies bij het touwtje springen
‘De kinderen kunnen nu beter met conflicten omgaan’ foto Jan van der Meijde
De Vreedzame School‘Je ziet dat kinderen met elkaar in gesprek gaan’
over wie er mag draaien, maar laatst hebben
ze het zelf opgelost met behulp van een ander
kind. Ik kwam er niet aan te pas.’
StructuurVolgens juf Willemeyne laat het programma
je ook naar jezelf kijken. ‘Jij kijkt naar je
eigen handelen. Wat kan ik zelf veranderen?
Vroeger reageerde ik altijd op de manier
waarop het mij het beste leek, dat doet iedere
leerkracht, maar die manier komt niet altijd
overeen. Nu is er eenzelfde structuur. Alle
leerkrachten reageren volgens diezelfde
structuur en de kinderen floreren daarin.’
Het invoeren van De Vreedzame School duurt
twee jaar en kan nog worden verlengd met
een derde. Paul ziet nu al positieve ontwik-
kelingen. ‘Het is rustiger geworden op het
schoolplein. Ook merk ik dat de kinderen zich
meer bewust zijn van dat er nog iets anders
bestaat dan de straatcultuur, dan de men-
taliteit ‘Wie het hardste schreeuwt die is de
baas’. Daarin hebben we stappen gezet. Ze
kunnen beter samen spelen.’
Natuurlijke oplossingHij merkt dat de kinderen nog niet altijd zelf
conflicten kunnen oplossen, maar dat ze er
wel beter mee kunnen omgaan. ‘Dat be-
ter omgaan met aanvaringen, maakt dat je
pestgedrag in een vroeg stadium voor kunt
zijn. We hebben op deze school nooit echt een
pestprobleem gehad, maar indien nodig biedt
De Vreedzame School daar een oplossing
voor. Pestgedrag is er niet van de ene op de
andere dag, dat groeit. De Vreedzame School
geeft je handvatten om op een goede manier
te voorkomen dat er wordt gepest.’
Juf Willemeyne is blij dat ze kinderen door
het programma anders ziet reageren. ‘Als je
ziet dat een kind eerst niet mee mag spelen,
erover praat en het de volgende keer wel mag
meedoen, maakt je dat als leerkracht trots.’
’Wij zijn pestgedrag in een vroeg stadium voor’
SPECIAL PESTEN
10 11
tekst Marijke Nijboer
Kinderen begrijpen vaak heel goed waarom anderen iets nog niet
kunnen en zijn zeer bereid om daarbij te helpen. Dat is het team van
basisschool De Bron in Numansdorp scherper gaan zien sinds de school
Taakspel speelt. Taakspel bevordert hier merkbaar het sociale gedrag,
de taakgerichtheid en rust in de klas. Directeur Aemile Roos denkt dat
Taakspel ook helpt om pesten te voorkomen.
De kracht van het positieve
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Meer weten?
Lil ian Mouissie
010 4071599
www.taakspel.nl
‘Niet kletsen t i jdens de les’ wordt : ‘we zijn sti l t i jdens het werken’ . foto Jan van der Meijde
’Taakspel legt basis voor het voorkómen van pesten’
TAAKSPEL
Bij Taakspel (zie kader) wordt van kinderen
verwacht dat zij tijdens het schoolwerk het
gedrag vertonen dat tevoren is afgesproken.
Stilzitten, je vinger opsteken als je iets wilt
zeggen, met je eigen werk bezig zijn; dat
soort regels. Als er één toch zit te draaien of
kletsen, verliest diens hele groepje punten.
Dat verkleint de kans op een beloning. Je zou
verwachten dat zo’n kind boosheid oogst,
maar Michelle van Diggelen, leerkracht van
groep 6/7, ziet vooral hulpvaardigheid. ‘De
kinderen schieten elkaar aan op een posi-
tieve manier en geven tips.’ Directeur Aemile
Roos: ‘Dat ongewenste gedrag zie je vooral
nog in de onderbouw. Kinderen snappen dat
sommige anderen het moeilijk vinden om zich
aan de regels te houden en accepteren het.
Ze zijn dan heel sociaal en helpen dat kind om
resultaten te halen.’
Pedagogisch klimaatDat was precies de bedoeling. Aemile: ‘Wij
hebben de laatste jaren hard gewerkt aan het
didactisch klimaat en waren erg bezig met
opbrengstgericht werken. Wij hebben grote
groepen en merkten dat de taakgerichtheid
en de concentratie van de kinderen minder
aan het worden waren. We zien die verbeteren
door Taakspel. We willen nu de pedagogi-
sche kant aan gaan pakken, en ook daarvoor
is Taakspel heel bruikbaar. Dit spel maakt
gebruik van de kracht van het positieve en het
complimenteren.’
De gedragsregels worden dan ook positief ge-
formuleerd. ‘Niet kletsen tijdens de les’ wordt:
‘we zijn stil tijdens het werken’. Michelle:
‘Vroeger benoemden kinderen veel vaker wat
ze niet leuk vonden in elkaars gedrag. Nu is
er de wil om naar zichzelf te kijken. Die draai
naar het positieve, dat is zó gaaf om met
elkaar te beleven.’
De Bron begon dit schooljaar, na het volgen
van de eerste training, met Taakspel. Alle
groepen spelen het drie keer per week. Per
groep wordt gekeken wat de beste speelduur
is. Die wordt opgebouwd van tien minuten
naar een dagdeel.
StructuurMichelle: ‘Je ziet kinderen bijdraaien. Alle
leerlingen zijn gebaat bij structuur, duidelijk-
heid en rust. Taakspel bevordert die elemen-
ten.’ Taakspel is eigenlijk heel eenvoudig,
zegt zij. ‘Maar als je er echt met de klas in op-
gaat, brengt het veel teweeg. Ik vind bijvoor-
beeld dat de kinderen veel netter zijn gaan
werken. Ze kunnen nu ook beter individueel
werken. Dat is fijn in een combinatiegroep;
dan heb je meer ruimte om aandacht te be-
steden aan individuen of kleine groepjes.’
Door het spelen van Taakspel verbeteren
de onderlinge relaties tussen kinderen en
wordt de sfeer in de klas prettiger. Dat leidt
er weer toe dat het probleemgedrag afneemt
en kinderen minder geneigd zijn om de regels
te overtreden. In zo’n klas wordt ook min-
der gepest, zeggen onderzoekers. Aemile
onderschrijft die conclusie: ‘Ik denk absoluut
dat Taakspel helpt om pesten te voorkomen.
Kinderen leren om elkaar op een positieve
manier aan te spreken. Ze gaan het gewoon
vinden om elkaar te helpen om tot gewenst
gedrag te komen. Ze gaan ook duidelijk zien
dat ongewenst gedrag voor iedereen verve-
lend is. Als je Taakspel langer speelt, wordt
het een grondhouding. Wij spelen Taakspel
alleen in de klas, maar ik denk zeker dat dit
spel ook buiten de klas een basis legt voor
het voorkómen van pesten.’
TaakspelDe klas stelt samen met de leerkracht
positieve gedragsregels op en verzint
passende beloningen. Vervolgens wordt
het Taakspel drie keer per week ge-
speeld, in teams, tijdens de reguliere les-
sen. Elk team krijgt punten. Ongewenst
gedrag kost een groepje punten. Groepen
die voldoende punten overhouden,
komen in aanmerking voor een beloning.
De leerlingen stimuleren elkaar om zich
aan de regels te houden. De leerkracht
complimenteert gewenst gedrag en ne-
geert zoveel mogelijk ongewenst gedrag.
Taakspel bevordert een positief en veilig
klassenklimaat en taakgericht gedrag en
neemt risico’s weg die kunnen leiden tot
ongewenst gedrag, zoals pesten.
SPECIAL PESTEN
12 13
Meer weten?
tamara Wally
010 4071599
www.cedgroep.nl/gedragsspecialist
’Niet curatief maar preventief benaderen’
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Laurien Vos is leerkracht bij Alphons Laudy,
een school voor (voortgezet) speciaal onder-
wijs aan zeer moeilijk lerenden in Amster-
dam Buitenveldert. De vso-afdeling telt zo’n
180 twaalf- tot twintigjarige leerlingen en
Laurien kent ze stuk voor stuk: ‘Ik sta vaak
op het plein omdat ik het vervoer coördineer
en begroet iedere leerling persoonlijk. Niet
alleen omdat ik ze allemaal wil leren kennen,
maar ook omdat ik ze elke morgen in de ogen
wil kijken om te zien of er iets aan de hand is.
Zie of hoor ik iets, dan speel ik dat direct door
aan de collega bij wie het kind in de groep zit.
Die oplettendheid heb ik al van nature, maar
de cursus gedragsspecialist heeft me er nog
bewuster van gemaakt.’
Kennis doorgevenLaurien volgde de cursus twee jaar geleden.
Haar collega groepsleerkracht, Tamara Gre-
veling, is er dit jaar aan begonnen. Dat ze de
cursus doen, heeft naast persoonlijke interes-
se te maken met het beleid van de school om
zoveel mogelijk expertise de school binnen te
halen: ’Naast onze inbreng als gedragsspeci-
alisten, beschikt de school over een autisme-
specialist en collega’s met een master SEN
(Special Educational Needs).’
De kennis die Tamara en Laurien tijdens de
cursus opdeden, wordt bijvoorbeeld via stu-
diedagen onder het team verspreid. Tamara:
‘We hebben met de intern begeleider een
studiedag georganiseerd over agressie en
preventie, waarbij we de teamleden onder
meer vertelden over de ABC-aanpak (Antece-
dent, Behaviour, Consequenses). Tijdens de
cursus hebben we zelf ervaren hoe belangrijk
het is dat ons handelen niet reactief is, maar
onderdeel van een weloverwogen aanpak.
Eerst gegevens verzamelen, de behoefte
van leerlingen in kaart brengen en op basis
daarvan een aanpak formuleren. Informatie
die enthousiast door onze collega’s ontvangen
werd omdat het dicht bij het dagelijks werk
staat en direct resultaat oplevert.’
Kinder- en oudercafésDe praktijk bij Alphons Laudy laat zien dat
ook de aanpak van pesten gebaat is bij een
zorgvuldige analyse van de problematiek.
Dat er op school een voelbaar prettige sfeer
heerst en leerlingen en leraren respectvol
met elkaar omgaan, laat onverlet dat er soms
buiten schooltijd zaken spelen die op school
doorwerken. Laurien: ‘Ik kan de leerlingen
wel elke morgen bij het hek in de ogen kijken
en dagelijks op school observeren, maar ik
’ ik wil ze elke morgen in de ogen kijken om te zien of er iets aan de hand is. ’ foto Jan van der Meijde
tekst Ronald Buitelaar
Groepsleerkrachten Laurien Vos en Tamara Greveling leerden bij de
basiscursus Gedragsspecialist van de CED-Groep hoe belangrijk
preventie is. Een principe dat zij ook toepassen bij de aanpak van
(online) pesten: ‘Onze leerlingen overzien vaak niet de gevolgen van
hun gedrag en zeker niet als het om acties op internet gaat. Aan ons
om te zorgen dat ze zich bewuster worden van risico’s en gevaren.’
heb geen controle over wat zich in het week-
end en na schooltijd afspeelt. Juist dan neemt
het online pesten een grote vlucht. Niet op-
zettelijk want leerlingen hebben zelden door
wat het gevolg van acties of uitlatingen is.
Het gevolg is dat de narigheid mee naar
school komt.’ Tamara: ’We proberen dit
probleem preventief aan te pakken door alert
te zijn op signalen van leerlingen en veel te in-
vesteren in voorlichting. Aan leerlingen en ook
aan hun ouders. Zo organiseren we kinder- en
oudercafés waar bijvoorbeeld over (online)
pesten en loverboys gesproken wordt. Curatief
benaderen is ook in het geval van pesten niet
de oplossing. Preventie is veel belangrijker.’
CURSUS GEDRAGSSPECIALISTCursusDe basiscursus gedragsspecialist
van de CED-Groep bestaat uit negen
bijeenkomsten waar cursisten leren om
gedragsproblemen bij kinderen in on-
derwijsbehoeften te vertalen. De inhoud
van de cursus bestaat uit toegepaste
gedragsleer en motivatieleer, gespreks-
technieken en observeren, registreren en
analyseren van gedrag van leerlingen en
leerkrachten. Het kijken naar het eigen
handelen als leerkracht staat voorop in
de cursus; bewust worden van wat je
als leerkracht doet en waarom je het
doet. Welke behoefte heeft de leerling
en wat heeft deze leerling nodig van de
leerkracht om die behoefte te vervullen?
Ook pesten en cyberpesten maakt deel
uit van de cursusinhoud. Na afloop is de
gedragsspecialist in staat om collega’s te
adviseren en te begeleiden bij een indivi-
duele en groepsgerichte aanpak.
EnthousiastLaurien en Tamara zijn bijzonder enthou-
siast over de cursus en cursusleiders
Froukje Joosten en Tamara Wally: ‘De
cursus heeft ons veel inzicht verschaft
in ons eigen handelen en veel inspiratie
opgeleverd voor het werken op school.
De begeleiding door Froukje en Tamara
is erg prettig. Ze vertellen geen opgelegd
verhaal, maar werken echt vanuit de
praktijk en hebben ons door hun ener-
gieke en enthousiaste aanpak bijzonder
goed weten te motiveren.’
SPECIAL PESTEN
14 15
Meer weten?
Annet Doeschot
010 4071599
www.cedgroep.nl/gripopdegroep
’Maak de draai naar een positieve klas’
KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Nelleke den Hollander van de Eben Hae-
zerschool in ’s Gravenzande heeft met haar
kleuters afgesproken dat ze bij haar moeten
komen wanneer ze hen roept, maar een paar
kinderen spelen gewoon door. Wanneer ieder-
een in de kring zit, herinnert zij de kinderen
aan de afspraak. Ze belooft dat elke keer
wanneer het iedereen wél lukt om meteen te
komen, zij een ballon zal ophangen. ‘Dat heb
ik een hele week gedaan en de klas vond het
geweldig. Af en toe zeg ik: waarom hangen
die ballonnen er ook al weer?’
Nelleke vindt die positieve benadering
een eyeopener. ‘We hebben geleerd dat de
verhouding tussen negatieve en positieve
opmerkingen 1:2 moet zijn. Zeg je één keer
iets negatiefs in een klas, dan moeten daar
twee positieve opmerkingen tegenover
staan. Bijvoorbeeld: wat goed dat jullie even
helpen! Zo word je geen mopperjuf en voelen
de kinderen aan het eind van de dag dat het
een goede schooldag was. Ik denk zeker dat
deze positieve benadering het leerklimaat ten
goede komt.’
Goede start Grip op de Groep begint met een bijeenkomst
kort voor de zomervakantie en reikt leer-
krachten manieren aan om vanaf de eerste
schooldag een goede start te maken met de
groep. In een combinatiegroep op de Eben
Haezer werd veel geruzied en gepest. ‘We
hebben die groep uit elkaar gehaald, maar
dat is maar een tijdelijke oplossing,’ zegt Nel-
leke. ‘We wilden schoolbreed iets effectiefs
opzetten.’
De School met de Bijbel in Benthuizen zag
steeds meer ongewenst gedrag in de boven-
bouw. Directeur Gerard Bel: ‘We zagen onrus-
tig en negatief gedrag en wilden met het hele ‘Als er iets ongewensts gebeurt , zeggen de kinderen: stop, ik vind dit niet leuk. ’ (eben Haezerschool in ’s Gravenzande) foto Jan van der Meijde
tekst Marijke Nijboer
Een klas vol ballonnen. En een kleutergroep die zich netjes aan de afspraken houdt, zónder dat de juf haar stem
heeft moeten verheffen. Dat is één van de effecten van de cursus Grip op de Groep. Twee directeuren en een leer-
kracht van verschillende scholen vertellen hoe hun teams met behulp van deze cursus positief gedrag weten te
stimuleren.
team werken aan de sociale vaardigheden
en de sociale samenhang. Dat gaat de hele
school aan, vandaar dat we de cursus met het
hele team hebben gevolgd.’
Directeur Pauline van Gurp van De Vossen-
berg: ‘Wij vinden dat elk kind recht heeft op
onderwijs in z’n eigen omgeving. Een gevolg
is dat we te maken krijgen met wat meer
gedragsproblemen. Het is belangrijk dat
leerkrachten leren om een sterk pedagogisch
klimaat te scheppen. Grip op de Groep helpt
daarbij.’
Conflicten zelf oplossenGrip op de Groep loopt gelijk op met de
ontwikkeling van de groepen. Leerkrachten
kunnen hun nieuwe vaardigheden dus meteen
inzetten. De cursus onderscheidt de fases
’forming, storming en norming’. Nelleke:
‘Voor de formingfase leerden we allerlei ken-
nismakingsspelletjes en leuke werkvormen.
Je spreekt met de groep positieve gedragsre-
gels af: wij spelen samen, we luisteren naar
de juf en naar elkaar.’
De eerste botsingen kondigen de storming-
fase aan. De leerkracht bespreekt met de
leerlingen hoe zij conflicten zelf kunnen
oplossen. Dat lukt ook Nellekes kleuters al
GRIP OP DE GROEP
’Verhouding negatieve/positieve opmerkingen moet 1:2 zijn’
aardig. ‘Als er iets ongewensts gebeurt, zeg-
gen de kinderen: stop, ik vind dit niet leuk.
Dan luisteren beide partijen naar elkaar en
bedenken een oplossing.’ In de normingfase
komen de groepsleden dichter tot elkaar en
worden de regels voor samenwerking nader
bepaald.
Gerard: ‘Uit onderzoeken over pesten blijkt
dat het heel goed werkt wanneer je al voordat
er wordt gepest, het signaal geeft: dat doen
wij hier niet. Met Grip op de Groep maak je
heel duidelijk welk gedrag je wel en niet wilt
op je school.’ Pauline: ‘Maar ook wanneer in
een groep al negatief gedrag overheerst, kun
je dat met Grip op de Groep ombuigen. Mits je
de technieken goed in de vingers hebt.’
Eerste resultatenDe scholen zien al resultaten. Nelleke: ‘Wij
merken bij het samenspel op het plein dat
er onderling meer respect en waardering
is.’ Pauline: ‘Wij laten eens in de paar jaar
bovenschools de Kwaliteitsmeter Primair
Onderwijs invullen. Onze school scoort verba-
zingwekkend hoog op veiligheid, vergeleken
met andere scholen en met vorige jaren.’
Om pesten nog verder terug te dringen, moet
je ook ouders bij je aanpak betrekken, vindt
zij. ‘Wij denken na over hoe we ouders kunnen
betrekken bij onze manier om conflicten op te
lossen. Het zou goed zijn als we samen één
lijn kunnen trekken.’
16 17KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Wat doet een leerkracht als een leerling re-
gelmatig veel rekenfouten maakt? De fouten
analyseren en bedenken hoe de leerling gehol-
pen kan worden om de rekenopgaven goed te
maken.
Wat doet een leerkracht als een leerling an-
deren pest? Achterhalen waarom die leerling
anderen pest en die leerling stimuleren om
positief gedrag te vertonen.
Pedagogiek is dikwijls het vertalen van proble-
men in positieve doelstellingen en het daarvoor
benodigde gedrag stapje voor stapje stimuleren.
Staatssecretaris Dekker heeft een wetsvoorstel
Sociale Veiligheid bij de Tweede Kamer inge-
diend. Dat is een mooi thema, want een school
behoort voor kinderen sociaal veilig te zijn.
En het is soms een hele klus om dat te rea-
liseren. In de wetstekst zelf gaat het echter
vervolgens vooral over ’anti-pestbeleid’. En dat
is wel een duidelijke norm, maar geen pedago-
gische doelstelling. Je leert kinderen geen ’anti-
pesten’. Je leert kinderen hoe je onderlinge
relaties kunt verbeteren, wat respectvol sociaal
gedrag is, hoe je conflicten op een goede manier
kunt oplossen. Een school waar een harmo-
nieus en veilig sociaal klimaat heerst, is geen
’anti-pestschool’ maar een harmonieuze en
veilige school, een vreedzame school. En dat is
niet zomaar een woordspel maar een wezenlijk
andere gerichtheid.
Zou het helpen om de leerprestaties van leerlin-
gen omhoog te brengen als er een wet ’Cogni-
tieve Veiligheid’ zou worden aangenomen met
een ’anti-dombeleid’? Misschien toch maar een
pedagoog bij de afdeling wetgeving aannemen.
Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder
van de CED-Groep.
PEDAGOGISCHE WETGEVING?
SPoT
MAGiTO
Wie ben je?Marieke van Logchem, ik woon in Culemborg en werk ruim
dertien jaar bij de CED-Groep.
Wat is je werk?Senior onderwijsadviseur taal/lezen. Daarnaast ben ik trainer coöpera-
tief leren en geschoold als beeldbegeleider (S-VIB). Ik doe voornamelijk
verbetertrajecten op scholen, vooral om de opbrengsten op taal- en
leesgebied te verhogen.
Waar ben je nu?Ik ben nu op de De Regenboog in Waddinxveen en help met het opstar-
ten van het traject 4D begrijpend lezen. Doel hiervan is dat de op-
brengsten voor begrijpend lezen verbeteren en dat leerkrachten betere
instructievaardigheden voor begrijpend lezen krijgen. Vanmorgen was
ik in de klassen voor een 0-meting bij begrijpend lezen. Bij alle groepen
kijk ik wat al goed gaat en waar begeleiding nodig is. Zo kan ik samen
met de school concrete doelen stellen voor het verbeteren van de leer-
krachtvaardigheden. Daarnaast geef ik begeleiding op maat en speel
ik in op de verschillen tussen de leerkrachten. Tijdens gesprekken
krijgen de leerkrachten de ruimte om aan te geven wat zij nodig hebben
of missen of waar ze tegenaan lopen in de methode. Dit neem ik mee
in de komende begeleiding. In de teamkamer ontstaan al interessante
discussies over het modelen bij begrijpend lezen.
Waar ga je naartoe?Ik ga nu naar de Egbertusschool in Vianen voor een stuurgroepvergade-
ring. Deze school begeleid ik sinds vorig jaar met 4D begrijpend lezen.
Dit schooljaar zijn we verder gegaan met spelling. Volgend schooljaar
wil de school op dezelfde manier verder met 4D rekenen. Nu ga ik sa-
men met een collega en de stuurgroep bespreken hoe het plan er voor
volgend schooljaar uit komt te zien.
Wat is je motto?Doelgericht en direct aan de slag.
SPECIAL PESTEN
KiVa: Leuke school zonder pesten
KiVa is een aantrekkelijk en gevarieerd pro-
gramma voor positieve groepsvorming. Het
spreekt daarbij de hele groep aan om pesten
en groepsproblemen op te lossen. Kernonder-
deel van KiVa zijn tien lessen over onder-
meer groepsdruk, communicatie, respect
en (het herkennen, oplossen en voorkomen
van) pesten. KiVa is echter meer dan een
lesprogramma. KiVa zorgt voor een cultuur
waarin pesten niet past en leerlingen samen
problemen oplossen. Mocht zich toch een
pestprobleem voordoen dan zorgt de KiVa-
steungroepaanpak er voor dat de pestsitua-
ties worden opgelost.
Slachtoffers steunenHet voornaamste doel van de lessen is om de
leerlingen zover te krijgen dat ze slachtoffers
gaan steunen en proberen de pester te stimu-
leren om met het pesten te stoppen.
Het aanpakken van pesten werkt namelijk
alleen als de leden van de groep zich ver-
antwoordelijk voor elkaar voelen en als er in
het gedrag van alle groepsleden verandering
plaatsvindt.
Een aanvulling op de lessen is het KiVa-
computerspel. In dit spel kunnen leerlingen
rondlopen in een virtuele school en oefenen
om pesten te herkennen en tegen te gaan.
TrainingVoordat scholen met het programma star-
ten, kunnen zij een tweedaagse training van
de CED-Groep volgen. Dag 1 gaat over de
preventieve aspecten en is bedoeld voor de
directie, de intern begeleider(s), de leer-
krachten die de KiVa-lessen gaan geven en
het KiVa-team (drie personeelsleden die KiVa
coördineren - de directeur mag hier niet deel
van uitmaken). Dag 2 gaat over de aanpak van
pesten en is alleen bedoeld voor het KiVa-
team. De leden krijgen training in gespreks-
voering met kinderen en ouders. Gedurende
het invoeringstraject zijn er per jaar twee
ervaringsbijeenkomsten voor het KiVa-team
en is er de mogelijkheid voor extra begelei-
ding op school.
CertificaatDe wet stelt een antipest-aanpak verplicht.
Het goede nieuws is dat KiVa hoogstwaar-
schijnlijk zal voldoen aan de eisen die het
nationale plan van aanpak stelt. Dit jaar juni
loopt een onderzoek af van Rijksuniversiteit
Groningen naar de effectiviteit. De eerste
resultaten van dit onderzoek zijn zeer positief.
Met de formering van het KiVa-team voldoet
een school aan de eisen van de inspectie over
het aanstellen van een anti-pestcoördinator
op de school.
Een school die meedoet aan de training mag
zich meteen KiVa-school noemen. Na twee
jaar krijgt de school het KiVa-certificaat.
KiVa is een effectief basisschool-programma voor het voor-
komen en stoppen van pesten. Het is gebruiksvriendelijk,
vernieuwend en biedt concrete materialen voor leerkrach-
ten, leerlingen en ouders. KiVa is afkomstig uit Finland. Het
woord betekent ’leuk’ of ’fijn’. Het is ook een afkorting voor
de Finse zin: Leuke school zonder pesten.
Wat bereikt KiVa?• Het vermindert pesten met meer dan
de helft.
• Het zorgt voor een prettige leeromge-
ving. Uit onderzoek blijkt dat KiVa-
leerlingen hun eigen leerprestaties
positiever beoordelen.
• Het verhoogt het welzijn en de motiva-
tie van alle leerlingen.
• Leerkrachten weten beter hoe ze pes-
ten aan moeten pakken.
KiVa-trainingen2 en 3 juli 2014 CED-Groep, locatie
Maartensdijk
15 en 16 september 2014 CED-Groep,
locatie Rotterdam
Aanmelden bij Margot ter Rele,
[email protected], onder vermelding
van school, adres, telefoon en het aantal
groepen of leerkrachten 5 t/m 8.
KennismakingsbijeenkomstenEerst kennismaken met KiVa? Dat kan.
Op woensdag 4 juni van 16.00–17.00 u bij
CED-Groep Maartensdijk en op woensdag
11 juni van 16.00–17.00 u bij CED-Groep
Rotterdam. Inloop vanaf 15.30 u met een
drankje. Aanmelden via
www.cedgroep.nl/kennismakingkiva
Meer weten?
inhoudelijk:
Femke Brandsma of ellen van Vught
0346 219777
training:
Margot ter Rele
0346 219777
www.cedgroep.nl/kiva
18 19KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
Van kwetsbaar naar weerbaar
tekst ineke Westbroek
Seksuele vorming in het speciaal onderwijs was lange
tijd onderbelicht. Om dit thema te verankeren in het
curriculum van het (v)so, startte de CED-Groep samen
met Rutgers WPF het project ’Van kwetsbaar naar
weerbaar’. Bij dit project, dat kinderen en jongeren
met een beperking informatie en vaardigheden aan-
reikt, zijn leerlijnen seksuele vorming ontwikkeld, die
worden gekoppeld aan bestaande lesmethodes.
‘De onderwerpen spreken onze leerlin-gen aan, ze praten er
spontaan over. ’foto Angelique Haan
‘Je hoeft niet meer helemaal zelf te verzinnen welk lesaanbod voor welk niveau geschikt is. De leerlijnen geven daar richting aan’
NIEUWE LEERLIJNEN SEKSUELE VORMING SPECIAAL ONDERWIJS
‘Wat zeg je als een goede vriend vertelt dat hij homo is?’‘Oké, jammer,’ antwoordt een leerling uit de vso-middenbouwklas waar Anne Nales seksuele vorming doceert. Een vraag uit het Liefdesweetjesspel, met vragenkaartjes over seksualiteit en relaties. ‘Waarom jammer? Blijft hij nog steeds je vriend?’‘Túúrlijk.’Een andere vraag: ’Wat gebeurt er met je tepels als je opgewonden raakt? ‘Die worden stijf!’‘Je piemel wordt ook stijf als je trekt’, roept een deelnemer.‘Het borrelt eruit, ze willen er graag over praten’, be-merkt Anne, die in haar lessen seksuele vorming aan de Nijmeegse ZML Talita Koemi (cluster 3 voor basis- en voorgezet onderwijs) werkt met de ontwikkelde leerlijnen: ‘De onderwerpen spreken onze leerlingen aan, ze praten er spontaan over.’
Meer weten?
tim Micklinghoff
010 4071544
www.leerli jnen.cedgroep.nl
Gekoppeld aan relatiesDe leerlijnen seksuele vorming zijn de eerste
opbrengsten van het project ’Van kwetsbaar
naar weerbaar’, dat tot eind volgend school-
jaar met financiële ondersteuning van OC&W
werkt aan verbetering van seksuele voorlich-
ting in het speciaal onderwijs. De leerlijnen
zijn producten van intensieve samenwerking
tussen Rutgers WPF, de CED-Groep, verte-
genwoordigers uit het speciaal onderwijs,
ouders en zorginstellingen voor kinderen
met een beperking. Doel: leerlingen uit het
basis- en voortgezet speciaal onderwijs in
hun veilige schoolomgeving informeren over
seksualiteit, toegesneden op de verschillende
stadia van hun seksuele ontwikkeling.
Vanaf komend schooljaar kunnen leerkrach-
ten een website raadplegen, samengesteld
vanuit het project. Deze site combineert
praktijkgerichte informatie en wetenschap-
pelijke inzichten met bestaande materialen
en methoden, gekoppeld aan doelstellingen
uit de leerlijn.
VertrouwenZML Talita Koemi, die lessen seksuele vor-
ming in de eerste leerjaren aanbiedt, werkt
sinds dit schooljaar met de nieuwe leerlijnen.
In haar midden- en bovenbouwgroepen werkt
Anne met deze leerlijnen, die zij als deel-
nemer aan ’Van kwetsbaar naar weerbaar’
mede ontwikkelde. Anne integreert de doelen
uit de leerlijnen in lesmethoden die zij al
jaren gebruikt, zoals de thema’s relaties en
weerbaarheid in de methode ’Wijs!’ (informa-
tie en invulboek). Leerlingen worden uitge-
daagd tot vragen en discussie en leren seks
niet los te zien van relaties.
‘Dat hoeft niet de klassieke verkering te zijn’,
benadrukt Anne, die vindt dat het emotionele
en relationele aspect van seksualiteit vaak
onderbelicht blijft. Het gaat om vertrouwen,
genegenheid, nee kunnen zeggen. In de
omgang met elkaar moeten leerlingen terug
kunnen grijpen naar die begrippen, bijvoor-
beeld bij verliefdheden en conflicten.’
Memory De speelse vormen in het lesaanbod prik-
kelen leerlingen tot praten over thema’s als
puberteit, verliefdheid en grenzen stellen.
Bij de lesmethode ’Visualiseren’ spelen
leerlingen memory met plaatjes over seks
en voortplanting. Bij ’Liefdesweetjes’ en
’Puberkwartet’ staan zij stil bij vragen over
liefde en lichamelijke veranderingen. ’Baas
over eigen lijf’ leert hen over weerbaarheid.
De ’Voeldoos’ bevat kwastjes en schuurspon-
zen, die bewustmaken van nare en prettige
aanrakingen.
‘Het mooie van de leerlijnen’, vindt Anne, ‘is
dat je nu alles kunt opzoeken en dat het wordt
gelinkt aan bestaande methodes. Je hoeft
niet meer helemaal zelf te verzinnen welk
lesaanbod voor welk niveau geschikt is.
De leerlijnen geven daar richting aan. Je weet
ook wat je kunt uitleggen aan ouders, die
vaak behoefte hebben aan hulp bij seksuele
voorlichting.’
Anne merkt dat de nieuwe methodes leerlingen
weerbaarder maken in de omgang: ‘Er is min-
der grensoverschrijdend gedrag. En leerlingen
weten dat ‘nee’ zeggen bestaat. Ze denken na
over wat ze in contacten met anderen wel of
niet willen.’
Dat geldt ook voor Marieke en Roy (derde
jaar).
Marieke: ‘Je leert over de goede en verkeerde
manieren en of je het leuk vindt of niet als
iemand je aanraakt.’
‘De lessen zijn belangrijk voor als het echt
wordt’, vindt Roy, ‘als je een meisje hebt, en
je gaat met elkaar naar bed, dan moet je er
eerst over hebben gepraat.’
i l lustratie Marian Latour
20 21KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
VVE-monitor geeft inzicht in resultatentekst ineke Westbroek
Gemeenten zijn blij met de VVE-
monitor van de CED-Groep. Op een
eenduidige, gestructureerde manier
geeft dit instrument inzicht in het
functioneren en de doelmatigheid
van VVE-instellingen. Bovendien zijn
gemeenten in het kader van de Wet
OKE (Ontwikkelingskansen door
Kwaliteit en Educatie 2010) sinds
dit jaar verplicht om deze gegevens
inzichtelijk te maken.
Veronica Korpel van Stichting Kinderopvang Maassluis: ’Wij doen veel aan het stimuleren van de ontwikkeling. ’foto Jan van der Meijde
Zwakke punten benoemd en aangepaktAangenaam verrast was Jos Groenenboom
(Afdeling Welzijn Gemeente Maassluis) toen
de nulmeting, die de gemeente vorig jaar
uitvoerde met de VVE-monitor, aantoonde dat
kinderen in Maasluisse VVE-instellingen met
taal en rekenen op het landelijke gemiddelde
zitten.
Al geruime tijd bestond bij de gemeente
Maassluis behoefte aan betere inzage in VVE-
resultaten. De VVE-monitor biedt hiervoor
een ideale mogelijkheid. Jos is bezorgd over
de uitkomst dat achterstandskinderen hun
achterstand nauwelijks inlopen: ‘Gaan we aan
werken.’
MaatwerkSinds jaren voert de CED-Groep voor verschil-
lende Nederlandse gemeenten een VVE-mo-
ni tor uit. Het instrument geeft antwoord op
beleidsvragen over inzicht in doelgroepbereik,
kwaliteit van VVE-instellingen en professio-
naliteit van pedagogisch werkers. Omdat elke
monitor maatwerk betekent, inventariseert
de CED-Groep altijd eerst bij de gemeente
aan welke informatie behoefte bestaat. Een
vergelijking tussen kinderen die wel of niet tot
de VVE-doelgroep behoren, wordt standaard
uitgevoerd. De monitor maakt zoveel mogelijk
gebruik van bestaande databases en gege-
vens. Een centrale rol speelt de Toetsservice,
die op een veilige manier gegevens verzamelt
via exports uit leerlingvolgsystemen van
scholen of via excelformulieren van kinder-
opvanginstellingen. Ook papieren observa-
tielijsten kunnen hieraan worden gekoppeld.
De gegevens worden voor verdere analyses
en onderzoek bewerkt en verwerkt tot een
inzichtelijke rapportage.
Naar aanleiding van de uitkomsten kunnen
gemeenten en schoolbesturen beleid voor
verbetering uitstippelen. Samen met de CED-
Groep, de VVE-instellingen en CJG’s worden
de zwakke punten benoemd en aangepakt.
TrendDe gemeente Maassluis gaat op basis van
de uitkomsten uit de monitor extra inzetten
op thuisprogramma’s en het verbeteren van
ouderbetrokkenheid. Jos: ‘We waren daar
al hard mee bezig, maar de monitor maakt
inzichtelijk dat het nog beter en scherper
moet.’
Om het percentage van 65% tweejarige
doelgroepleerlingen dat een VVE-instelling
bezoekt naar 80% te brengen, schakelde de
gemeente Aan Zet in. Dit is een organisatie
die ouders van geïndiceerde kinderen bezoekt
en ouders stimuleert om hun kinderen naar
een VVE-instelling te sturen.
Binnenkort gaat de gemeente Maassluis
opnieuw meten. Jos: ‘Op die manier willen
we een trend ontdekken waarop we kunnen
inspelen.’
In zicht‘De monitor brengt kinderen in zicht en bij
signalen kan eerder worden ingegrepen’,
noemt Corien van der Linden (onderzoeker
CED-Groep) als sterke punten van de VVE-
monitor. Het contact tussen samenwerkende
scholen, schoolbesturen, kinderopvangvoor-
zieningen, Centrum voor Jeugd en Gezin
(CJG) en gemeente maakt het werken met de
VVE-monitor voor haar interessant: ‘Be-
langrijk om de betrokken partijen te kunnen
overtuigen van de noodzaak van de monitor.
Terughoudendheid wil ik omzetten in enthou-
siasme om gegevens in kaart te brengen en
daar wat mee te doen. Dat vergt tijd en aan-
dacht, maar het is mooi om te merken dat het
lukt, helemaal om alle partijen qua afstem-
ming en ambitieniveau op één lijn te krijgen.
Dat gebeurt niet in één middag.’
Effectmetingen‘Voor kinderopvanginstellingen is het nieuw
om naar resultaten te kijken’, weet Peter
Wolfgram (onderzoeker CED-Groep), die de
VVE-monitor in Maassluis uitvoert, ‘die moe-
ten omschakelen. Tot enkele jaren geleden
ging het vooral om prettig bezighouden van
kinderen, nu moeten ze kinderen ook in hun
ontwikkeling stimuleren.’
In de beginperiode zetten gemeenten en
schoolbesturen de VVE-monitor voornamelijk
in om te meten of het aantal VVE-voorzienin-
gen voldoende was. Tegenwoordig gaat het
vaker om effectmetingen van methoden die
kinderen verder moeten brengen in hun cog-
nitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling en
om bereik van doelgroepkinderen te meten.
Vanaf schooljaar 2013-2014 meet de monitor
van enkele gemeenten ook de resultaten van
leerlingen van groep 3, zodat zichtbaar wordt
of een mogelijk effect van VVE blijvend is.
Corien: ‘Interessant om te kijken of doel-
groepkinderen inderdaad baat hebben bij
VVE-programma’s’.
Meer weten?
Lenie van den Bulk
010 4071599
www.cedgroep.nl/vvemonitor
22 23KlasseApart mei 2014 nummer 2 KlasseApart mei 2014 nummer 2
CURSUS- EN CONFERENTIEBUREAU CED-GROEP AGENDA
BiNNENKoRT
cuRSuSSEN (startdatum)
HET JONGE KINDdo 18/9 Intern begeleider voor kov en pszvr 19/9 Hbo’er op de groepwo 1/10 Bewegen, motoriek en leren met jonge kinderenvr 9/1 Basiscursus Omgaan met opvallend gedrag bij jonge kinderen
PO EN SOwo 18/6 Grip op de groepma 15/9 Basiscursus Leesspecialistwo 17/9 Vernieuwde Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D (so+sbo)wo 23/9 Lead Like a Championwo 24/9 Basiscursus Teach Like a Champion (po)wo 24/9 Basiscursus Passend omgaan met verschillen in de klasdo 25/9 Basiscursus interne begeleiding
di 30/9 iCoach: ICT, van doel naar middeldi 7/10 Specialist Jonge kinddi 7/10 Basiscursus Gedragspecialistwo 8/10 Automatiseren is te lerenwo 8/10 Omgaan met (pre)pubers (10–14 jaar)di 28/10 Basiscursus Taalcoördinator (po)
VO, VSO EN MBOdo 18/9 Basiscursus Teach Like a Champion vodi 29/9 Basiscursus Taalcoördinator vo, mbodo 2/10 Haal meer uit uw leerlingvolgsy- seem taal, voma 6/10 Interne coach TVOdo 20/11 Datacoach taal vo en mbodo 20/11 Valmanschap in de klas, mbo
Kijk voor het complete aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen
wo 4 juni Maartensdijkwo 11 juni RotterdamKiVa-kennismakingVoor scholen die zich willen oriënteren.
do 12 juni MaartensdijkInformatiebijeenkomst Opbrengstgericht werken in 4D voor (v)so-en sbo-scholen Kennismaken met onder andere Breinsleu-tels, 4D-arrangementen, De Vreedzame School, Spelling langs de lijn en Teach Like a Champion.www.cedgroep.nl/agenda
do 12 juni UtrechtBijeenkomst Kenniskring SchakelklassenBenieuwd naar nieuwe ontwikkelingen rondom schakelklassen? Hoe andere ge-meenten een en ander organiseren? Of een concrete vraag? Kom naar de bijeenkomst Kenniskring Schakelklassen die de CED-Groep samen met Sardes organiseert.www.sardes.nl
di 17 juni Maartensdijk 30 juni RotterdamInformatiebijeenkomst PeuterstappenOpbrengstgericht werken in de kinder-opvang is een cyclisch proces waarbij je informatie over de kinderen verzamelt, ana-lyseert en vervolgens een passend aanbod samenstelt.www.cedgroep.nl/peuterstappentour
wo 18 juni Maartensdijkwo 15 oktober RoermondConferentie BreinsleutelsHerhalingen van de succesvolle conferentie
van 27 november 2014 in Rotterdam. www.cedgroep.nl/conferentiebreinsleutels
wo 18 juni Maartensdijkwo 25 juni Rotterdam en ZwolleStartbijeenkomst Grip op de groepDe cursus Grip op de groep bestaat uit vier bijeenkomsten. De eerste bijeenkomst is ook los te bezoeken.www.cedgroep.nl/gripopdegroep
wo 2 en do 3 juli Maartensdijk KiVa-trainingsdagenwww.cedgroep.nl/kiva
di 9 september MaartensdijkConferentie Werken aan opvallend gedrag van jonge kinderenInleiding door landelijk bekende weten-schapper en workshops over opvallend gedrag, werken met Trapsgewijs en op-brengstgericht werken met jonge kinderen. www.cedgroep.nl/conferentietrapsgewijs
wo 24 september Maartensdijk (in voorbereiding) Mini-conferentie Rekenen in po Vanaf juni meer informatie op www.cedgroep.nl/rekenconferentiepo
wo 1 oktober Rotterdam(in voorbereiding) Conferentie Begrijpend lezenDeze jaarlijkse conferentie vindt najaar 2014 plaats.www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpend-lezen
Cursusaanbod 2014-2015Maak kennis met het nieuwe aanbod van de CED-Groep door een kijkje te nemen in één van de nieuwe
cursusbrochures. Daarin vindt u korte beschrijvingen van cursussen, trainingen, workshops, conferenties
en studiedagen. Op www.cedgroep.nl/cursussen staat het complete aanbod.
Passend onderwijs, leidinggeven, opbrengst-
gericht werken, het vergroten van peda-
gogische en didactische vaardigheden en
weten-waarom-wat-werkt zijn de belang-
rijkste thema’s van het nieuwe aanbod. Met
de 4D-aanpak van de CED-Groep is pas-
send onderwijs geen struikelblok en krijgt
opbrengstgericht werken handen en voeten.
Ook in de kinderopvang is opbrengstgericht
werken goed mogelijk.
PO EN SODe 4D-aanpak kent de dimensies data,
duiden, doelen en doen. Op basis van ver-
zamelde gegevens beleid uitzetten, doelen
bepalen en doen! U leert er meer over in de
vernieuwde masterclass Opbrengstgericht werken in 4D.
Voor de dimensie ’doen’ kunt ook bij ons
terecht. Denk aan trainingen gebaseerd
op Teach Like a Champion, Breinsleutels,
Nieuwsbegrip, De Vreedzame School en Sil op school. Allemaal praktische werkwijzen
waarmee de professional op de werkvloer
goed uit de voeten kan.
De cursus Passend omgaan met verschil-len biedt houvast voor leerkrachten die zich
zorgen maken over de invoering van passend
onderwijs. Ieder kind een eigen handelings-
plan is niet haalbaar. De cursus biedt een
bruikbaar alternatief.
Voor schoolleiders is er de nieuwe pittige
training Lead Like a Champion. Deze behan-
delt richting geven, coachen, veranderingen
in gang zetten en successen borgen.
Wilt u zich zich specialiseren als taalcoör-
dinator, reken-, lees- of gedragsspecialist?
Wacht dan niet te lang met inschrijven. De
gelijknamige basiscursussen zitten ieder jaar
snel vol.
VO EN MBOWelke vaardigheden heeft u nodig om uw
vak goed te kunnen uitoefenen? Didactische
en pedagogische vaardigheden zijn naast
vakkennis het belangrijkst. Voor het vergro-
ten van deze vaardigheden bieden wij tal van
cursussen. Effectief lesgeven, Teach Like a Champion en Omgaan met moeilijke klassen
zijn goede voorbeelden.
Schoolteams willen meer uit verzamelde
data halen. De cursus Opbrengstgericht sturen voor leidinggevenden is gebaseerd op
het 4D-model en gaat over het goed analy-
seren van data en het stellen van duidelijke
doelen.
Ook mentoren, taalcoördinatoren en zorg-
coördinatoren bieden wij trainingen met een
hoge praktische waarde voor de werkvloer.
Meer weten?
Lot Hannik
cursus- en conferentiebureau
www.cedgroep.nl/cursussen
twitter : @cursusced
facebook:
www.facebook.com/cursusbureau
KINDEROPVANGVoor leidinggevenden in de kinderopvang
zijn kwaliteitsverbetering en opbrengstge-
richt werken belangrijkste thema’s. Als u de
kwaliteit van de opvang wilt verbeteren, is het
belangrijk om te weten wat uw beginsituatie
is en welke richting u uit wilt. Heldere doelen
helpen daarbij. De gemeten vooruitgang
benoemen en successen borgen zijn vervolg-
stappen die niet vergeten mogen worden.
Voor de pedagogisch medewerkers draait de
professionalisering vooral om verbetering
van de pedagogische vaardigheden en de
eigen taalvaardigheid.
CURSUSSITEOp www.cedgroep.nl/cursussen staan alle
cursussen, trainingen, conferenties en work-
shops. Met de aparte zoekmachine is het
aanbod makkelijk te filteren. Kies bijvoor-
beeld een thema of vakgebied en combineer
dat met uw sector en functie. Heeft u al een
cursus in gedachten? Zoek dan op cursus-
nummer met het zoekvenster rechts boven-
aan de pagina.
ADVIES EN MAATWERKVrijwel alle cursussen, trainingen en work-
shops zijn ook op maat in te kopen voor uw
instelling of bestuur. Neem daarvoor contact
op met uw accountmanager of het Cursus-
bureau.
De cursusbrochures zijn gratis verkrijg-baar bij [email protected] naam, adres en gewenste brochure(s).
foto’s Jan van der Meijde Lonneke van Dijk is projectleider Het Jonge Kind bij Onderzoek & [email protected] 4071599
DE WERKDAG VAN LONNEKE VAN DIJK
De dag start achter mijn bureau. Eerst telefoontjes plegen en wat emails wegwerken.
’s Ochtends is er overleg met het projectteam van Sil op School. Tijdens het overleg bepalen we onder andere het volgende thema van Sil op School en bespreken we reacties vanuit het veld.
Na het projectoverleg heb ik overleg met Ellen van Latum van Quebble, die onze observatielijsten Doen, Praten & Bewegen hebben gedigitaliseerd. Ik krijg te zien hoe het er nu uit ziet. Het is mooi geworden!We bespreken verder wat er nog moet gebeuren.
De poppen Sil & Lis zijn verkrijgbaar! Daarom worden ze geshowd tijdens het overleg. Verder in gesprek over de mogelijkheden van het digitaal maken van het prentenboek bij Sil op School.
Na alle besprekingen op pad voor een voorlichting over Sil op School in Utrecht. Sil & Lis mogen natuurlijk niet ontbreken.
