Laboratorijska ispitivanja u klinikoj dijagnostici

dr Milan Jovanovi

Logi~an tok klini~kog postupkaAnamneza Klni~ki simptomiLaboratorijski i specijalni dijagnosti~ki postupciDijagnoza Terapija PrognozaIstorija bolesti

Zato raditi laboratorijske analize?Da se potvrde vae klinike sumnjeKod postojanja manje karakteristinih simptomaPraenje toka bolestiProveriti da li je bolest multisistemska (stare ivotinje)Provera naizgled zdravog pacijenta (starije ivotinje)Provera pre opte anestezije

Laboratorijska dijagnostikaPre poetka analiza obratiti panju na:Pripremu pacijenta pre uzorkovanja krviGladovanje 12 sati (glikemija, holesterol, trigliceridi)Nain uzimanja uzoraka (krv uzeti sa ili bez antikoagulansa)Transportovanje uzorka (sa konzervansom ili bez, uz ili bez zamrzavanja)Odabir analiza koje treba uraditiMaterijalne mogunosti vlasnika

Nain uzimanja krviAntikoagulansi

EDTA 1 mg/ml krviNatrijum oksalat 2 mg/ml krviNatrijum citrat 5 mg/ml krviNatrijum heparinat 0,75 mg/ml krvi

AntikoagulansiEDTA preporuuje se za veinu analiza krvi kod pasa i maaka, ispitivanja raditi to pre jer nakon 24 asa nastaje liza eritrocita. Ne koristi se za ispitivanje Ca.Na citrat se preporuuje za analize broja trombocita i za ispitivanje koagulacije.Heparin ne koristiti kod pasa i maaka jer izaziva agregaciju trombocita i morfoloke promene na leukocitima

Uzimanje uzoraka krviKod pasa i ma~aka iz: v. cephalicae antebrachi, v. saphenae i v. jugularisKod konja iz v. jugularisZa dobijanje 1ml seruma potrebno je 3 ml krvi, uzorak ostaviti 15-20 min na sobnoj temperaturi, a zatim centrifugirati 10 min na 3000 o/minPlazma - uzorak sa antikoagulansom posle centrifugiranja

Izgled seruma Najei uzroci hemolize u serumu ili plazmi:Nepravilno uzimanje krviNaglo meanje krviPredugo stajanje na sobnoj temperaturiZamrzavanje Centrifugiranje na velikom broju obrtaja ili suvie dugo

Odabir analiza koje treba uraditi

Broj, veli~inu i vrstu krvnih }elijaKoncentraciju metabolita ili substrataAktivnost enzimaKoncentraciju makro i mikroelemenata

Osnovne hematoloke analizeBroj eritrocita Broj leukocitaBroj trombocitaKoncentracija hemoglobinaHematokritEritrocitni indeksi (MCV, MCH, MCHC, RDW) Broj retikulocita

Leukocitarna formulaKoncentracija serumskog gvoaKoncentracija ukupnih proteinaSedimentacija eritrocitaMorfologija krvnih elemenataPregled kostne sri

Odre|ivanje broja Eritrocita

brojanjem u specijalnim komoricama za brojanje eritrocita automatskim broja~ima koji se moraju pode{avati za svaku `ivotinjsku vrstu

HematokritProcentualni odnos broja eritrocita i krvne plazme izraava se u % ili u jedinici L/L (43% ili o,43)Automatskim brojaimaCentrifugiranjem u hematokritskim cevicama

Pravljenje krvnog razmaza

Krvni razmaz

Morfologija eritrocitaNormalna morfologija eritrocita pasa

Normalna morfologija eritrocita maaka

RetikulocitiBroj retikulocita se odre|uje na krvnom razmazu, a za bojenje se koriste komercijalne boje ili metilensko plavo. Broj retikulocita se odre|uje u odnosu na 1000 ili 500 izbrojanih eritrocitaKod konja je karakteristi~no da se retikulociti ne pojavljuju u krvotoku.

Retikulociti

Eritrocitni indeksiEritrocitni indeksi se izra~unavaju na osnovu osnovnih hematolo{kih parametara i imaju veliki zna~aj za odre|ivanje diferencijalne dijagnoze i prognoze ishoda anemi~nih stanja.

U hematolo{ke indekse ubrajamo MCV, MCH, MCHC, RDW.

MCV (engl. Mean Corpuscular Volume) predstavlja zapreminu jednog Er izra`enu u fl. MCV se mo`e direktno odre|ivati automatskim broja~em ili izra~unati po odre|enoj formuli.MCHC (engl. Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration) predstavlje prose~nu koncentracij hemoglobina u Er.

MCH (engl. Mean Corpuscular Hemoglobin) je koli~ina hemoglobina po Er.RDW (engl. Red Cell Distribution Width) je standardna devijacija zapremine eritrocita izra`ena kao procenat srednje vrednosti i dobija se u elektronskim broja~ima.

LeukocitiU normalnim uslovima broj leukocita u krvi podlo`an je blagim dnevnim i periodi~nim oscilacijama, ali ove promene nisu od ve}eg zna~aja. Zna~ajne promene nastaju u pojedinim fiziolo{kim stanjima kao {to su fizi~ki napor, graviditet, strah.Pove}anje broja - leukocitoza Smanjenje broja leukocita - leukopenija

Podela leukocitaLeukociti se dele na osnovu oblika jedra, sastava citoplazme (prisustvo granula sa enzimima i antibaktreijskim supstancama) i sposobnosti da primaju boje na:Polimorfonuklearne }elije ili granulocite u koje ubrajamo: Neutrofili - Ne Bazofile - Ba Eozinofile - EoMononuklearne }elije ili agranulociti u koje ubrajamo: Limfocite - Li Monocite - Mo

NeutrofiliNormalni neutrofili kod pasa

Mladi nesegmentiran neutrofil (oznaen strelicom)

Levi iftift ka nezrelostiSegNeseg

Neutrofili, Bazofili, Monociti, Eozinofili

LimfocitiReaktivni limfocit stimulisan antigenom

Atipian limfocit kod limfocitne leukemije pasa

TrombocitiOsnovna uloga trombocita je u hemostazi zajedno sa faktorima koagulacije krvi i krvnim sudovima.Porme}aj broja i funkcije trombocita mo`e biti u vidu:trombocitopenija - smanjenje broja trombocita trombacitastenija - poreme}aj neke od uloge trombocita u hemostazi

TrombocitiTrombociti psa na sredini slike strelicom oznaen mlad trombocit

Trombociti i eritrociti kod maaka

Nakupljanje trombocita i stvaranje ugruka

Biohemijske analizeNa vrednosti ispitanih biohemijskih parametara i njihovu interpretaciju uti~u: Na~in uzimanja krviVreme koje protekne od uzimanja krvi do izdvajanja seruma ili plazme i same analizeIzgled seruma da li je lipemi~an ili hemoliziranNa~in ~uvanja uzorkaPrimenjena metoda, kvalitet reagenasa i opreme itd.

Efekat hemolize ili lipemije na ispitivane parametre krviHemoliza poveava konc:LDHASTALT CKKP Ukupnih proteina Fibrinogena Hemoliza smanjuje konc:NaCl

Lipemija poveava konc:CaPAlbuminaGlobulinaUkupnih proteinaUkupnog bilirubinaLipemija smanjuje konc:ALTASTAPAmilazeLipaze

Serumski proteini- Ukupni proteini- Albumini- GlobuliniOboljenje bubregaUreaKreatininPOboljenja jetre- ALT, AST, AP, GGT, Bilirubin, Amonijak .....Oboljenja pankreasa- Amilaza- Lipaza

Elektroliti- Na, K, P, Ca, Mg, Cl.Mi{i}ni enzimi- CK-3, ASTMetabolizam ugljenih hidrata- Glukoza, FruktozaminMetabolizam masti- Holesterol, trigliceridiMikro i makro elementi- Fe, Pb, Zn, Cu

Enzimi i njihov zna~aj u dijagnostici unutra{njih bolesti `ivotinja:

Mesto enzima unutar }elijePoreklo enzima - u kojim tkivima se nalazeDu`ina aktivnosti enzima u krvi

Distribucija pojedinih klini~ki zna~ajnijih enzima unutar }elijeENZIM

CitoplazmaALTAST1 (citoplazmatski izoenzim)SDCK (izoenzimi 1-3)LDH (izoenzimi 1-5)MitohondrijeAST2 (mitohondrijalni izoenzim)GLDHEndoplazmin retikulumGGTMembraneAPGGTZimogene granuleAmilazaLipazaTripsin i dr.

Aktivnost pojedinih enzima u razli~itim tkivima (IU/g) ENZIMTKIVOPASMA^KA

ALTJetra32,029,8Srce8,71,4Mi{i}i1,81,0Bubrezi2,93,7Creva0,40,5Pankreas1,50,9

TKIVO PASMA^KAASTJetra53,059,0Srce67,069,0Mi{i}i46,0 22,0Bubrezi 24,017,0Creva 12,07,0Pankreas 22,010,0

TKIVO PASMA^KA

GLDHJetra 6,8125,0Srce 2,310,0Mi{i}i 0,62,0Bubrezi 5,140,0Creva 2,03,0Pankreas 0,5-

Proseno vreme poluivota u krvi za najvanije enzime kod pasa i maakaEnzimPasMakaALT61 h3,5 hAST12 h1,5 hGLDH18 h-AP izoenzimiHepatobilijarni66 h6 hSteroidima izazvan74 h-Intestinalni6 min.2 min.

Dijagnostika oboljenja jetreHolestaza - `u~ne boje, `u~ne kiseline, AP, GGTHepatocelularna nekroza - ALT, AST, ICD, SDH, LDHInsuficijencija jetrinih }elija - albuminiZapaljenski proces - proteiniBilirubin - ukupni, direktni ili inderektni

Nastanak unih bojaEritrociti Hemoglobin Biliverdin slobodan,indirektni, nekonjugovani bilirubin + albumini u jetri se konjuguje sa glukuronskom kiselinom vezan, direktan, konjugovan bilirubin u feces urobilinogen i sterkobilinogen urobilin i sterkobilin koji daju boju fecesu. Ako je boja fecesa bledo siva onda nema ui (zastoj ui).10-15% urobilina resorbuje se u ileumu jetru fecesa 20% u mokrau i njegovo prisustvo u mokrai je indikator normalne funkcije ui.

Slide 22 ( AT) Dr. Chickering tells me that the term left shift was originated because of the position of the band neutrophil key on the differential cell counter. The key assigned for counting band neutrophils on old fashioned cell counters was traditionally to the left of the segmented neutrophil key.It is probably more properly called a shift to immaturity, but this terminology is so entrenched that I am afraid to not teach it as you will become rejects in the medicine community. So we will continue to call it left shiftWhat is the significance of a left shift? Left shifts occur in situations where increased numbers of immature neutrophils are released into the blood from the bone marrow. You can think of this as similar to the way increased numbers of reticulocytes are found in responsive anemias-they are released early from the marrow.