Kujdesi Infermieror i Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik

7/26/2019 Kujdesi Infermieror i Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik

1/48

''KUJDESI INFERMIEROR I PACIENTEVE ME HIPERTENSION ARTERIAL ME AVCHEMORRAGJIK ''

ELISA FLATI Page1

UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES

FAKULTETI I STUDIMEVE PROFESIONALE

DEPARTAMENTI MJEKSI

DEGA INFERMIERI E PERGJITHSHME

MASTER PROFESIONAL KIRURGJIKAL

Mikrotez

Tema: KUJDESI INFERMIEROR I PACIENTEVE MEHIPERTENSION ARTERIAL ME AVC HEMORRAGJIK

Punoi: Udhheqs :

ELISA FLATI Prof.Assoc.PIRRO PRIFTI


2/48


ELISA FLATI Page2

PRMBAJTJA

Abstrakti........................................................ ................................. 5

Fjalt kye....................................................................................... 5

Shkurtesat e prdorura. . 6

Falenderime ..................................... 6

Lista e figurave .. ......7

Lista e grafikve ................................................................................ 7

Hyrja..8

Kapitulli I

1.1Historiku ............................................................................................... 9

1.2-1 Prkufizimi ...................................................................................... 10

1.2-2 Si mund t di q kam hypertension .................................... 10

1.2-3. Si matete tensioni i gjakut. .............................................................. .11

1.3 Etiologjia ............................................................................................... 13

1.4 Klasifikimi i HTA .................................................................................. 14

1.4-1 Llojet e HTA ....................................................................................... 15

1.5 Urgjenca hipertensive ............................................................................. 17

1.5-1 Parandalimi i urgjencs hypertensive ............................ 18

1.5-2 Ndrhyrje n trajtimin e urgjencs hypertensive .... 18

1.5-3 Urgjrnca hipertensive trajtohet ............................................................ 19

1.6 Klinika ....................................................................................................... 20


3/48


ELISA FLATI Page3

1.7 Rrezikshmria e hipertensionit ................................................ 21

1.8 Komplikacionet ........................................................................................ 21

1.9 Mjekimi ....................................................................................................... 21

Kapitulli II

Aksidentet Cerebrovaskulare dhe HTA ......................................................... 26

2.1 Si hipertensioni rrit rrezikun pr AVC .................................................. 27

2.2 AVC hemoragjik ........................................................................................ 27

2.2-1. Hemorragji Intracerebrale ( ICH )................................................... 28

2.2-2 Hemorragjia subarachnoid(HSA) ........................................................ 29

2.3 Hipertensioni dhe AVC hemoragjik ......................................................... 30

2.3-1 Simptomat ................................................................................................. 30

2.3-2 Si diagnostikohet ...................................................................................... 31

2.4 Trajtimi ..................................................................................................... 31

2.4-1 Diagnostikimi i AVC hemoragjik .......................................................... 32

2.4-2 Trajtimi kovencional i AVC hemoragjik ............................................. 32

2.5 Pasojat e AVC hemoragjik ......................................................................... 33

2.6 Trajtimi i pacietve me AVC hemoragjik .......................... 34

Kapitulli III

Studimi ................................................................................................................. 36

3.1 Qllimi ....................................................................................................... 36

3.2 Objektivi ...................................................................................................... 36


4/48


ELISA FLATI Page4

3.3 Metodologjia .................................................................................................. 37

3.4 Rezultatet ...................................................................................................... 38

3.4-1 Rezultatet e prmbledhura .................................................. 40

3.5 Konkluzionet ................................................................................................ 40

Kapitulli IV

Kujdesi infemieror pr t smurt me HTA ......................... 41

Diagnoza infermierore ..................................................................................... 41

Qllimi I kujdesit infermieror ........................................................ 45

Ndrhyrja infermierore ...................................................................... 46

Qllimi indrhyrjes infermierore .............................................. 47

Rezultatet e pritura ........................................................................................ 47

LITERATURA ............................................................................................... 48


5/48


ELISA FLATI Page5

Abstrakti

Hyrja:Duke qen nj argument mjaft interesant dhe duke pasur parasysh normn e saj tincidencs n popullatn dhe ndikim t rndsishm n cilsin e jetess dhe perspektivn e

mbijetess do t theksoj n kt tez hipertensioni dhe shkaktart e tij.

Tensioni i lart i gjakut, i njohur gjithashtu si hipertension, sht vetm faktori m i rndsishm

rreziku pr AVC n tru. Ajo shkakton rreth 50% t avc ishemike dhe gjithashtu rrit rrezikun pr

AVC hemorragjik.

Qllimi i studimit

Kam zgjedhur ,kujdesin infermieror n t smurt me HTA me AVC hemorragjik ,pr arsye

se sht nj nga patologjite e cila sht rritur ndjeshm kto koht e fundit ne shqipri.

Nj arsye tjeter se pse e kam zgjedhur kete tem sht se HTA sht nj smundje e

fshehur dhe q ka shum persona qe jan me HTA,por q nuk jan t diagnostikuar .

Nj arsye tjetr sht se koht e fundit sht vn re se kemi nj rritje te personave obez

te cilt bjn nj jet sedentare dhe prdorin n mnyr t pakontrolluar duhanin dhealkolin te cilat jan nj ndr shkaqet kryesore t shfaqjes s HTA .

Nj tjetr arsye sht se HTA shkakton edhe nj nga smundjet e sistemit neurologjik si

AVC hemorragjik

Fjalt kye

Hipertension arterial

Aksident cerebrovaskular

Hemoragji

Presion diastolik

Presion sistolik

Diagnoza infermierore


6/48


ELISA FLATI Page6

Shkurtesat e prdorura:

HTA -Hipertension arterial

VM -Ventrikuli I majt

VD -Ventrikuli I djatht

TATensioni arterial

ACE -Frenuesit e enzims konvertuse te Angiotenzins

ARBS -Antagonistt e receptorve t Angiotenzins II

CCBS -Kalciumi kanal bllokuesiAVCAksident cerebrovaskular

ICHhemorragji intracerebrale

SAHhemorragji subarachnoide

CT- Tomografi e kompiuterizuar

MRI- Rezonanc magnetike

Falenderime

Kjo tem u realizua n saj te vullnetit dhe kembnguljes time pr t arritur nj rezultat t mire dhe

t kenaqshem n diplomimin e Masterit t nivelit t pare.

Dua t theksoj se prve puns dhe perkushtimit tim nj mbshtetje t madhe dhe nj pun t

pakursyer pr pergatitjen e ksaj teme e kam marr nga Prof.Assoc.Pirro Prifti udhheqsi i tems

t cilin e falenderoj pa mas.

Gjithashtu falenderoj dhe t gjith stafin akademik per punn dhe kontributin e tyre n diplomimin

tim si dhe pr risit dhe dinjitetin q i kan dhn ktij Fakulteti.

Gjithashtu falenderoj dhe familjen time q mundsuan dhe m mbeshtetn n studimet e mia.

Faleminderit !


7/48


ELISA FLATI Page7

Lista e figurave

Figurat

Fig-1;Matja e tensionit t gjakut

Fig-2; Nj aparattensioni(sphygmomanometer)

Fig-3; Matja e tensionit arterial nga inermieri ose nga vete personi

Fig-4; Dmtimet q sjell presioni i larte i gjakut

Fig-5; Medikamente antihipertensive

Fig-6; AVC hemorragjik

Fig-7; Hemoragjia Intracerebrale(ICH) dhe Subachnoide(SAH)

Fig-8;Kujdesi ifermieror

Fig-9; Kujdesi ifermieror ne pacietet me HTA

Lista e grafikve

Grafikt

Grafiku-1; Raste t vdekjeve nga smundje me HTA

Grafiku-2; Raporti meshkuj-femra n popullaten e studiuar

Grafiku-3; Prevalenca e HTA me AVC

Grafiku-4; Raporti I pacientve me HTA nga AVC


8/48


ELISA FLATI Page8

Hyrja

Duke qen nj argument mjaft interesant dhe duke pasur parasysh normn e saj t incidencs n

popullatn dhe ndikim t rndsishm n cilsin e jetess dhe perspektivn e mbijetess do t

theksoj n kt tez hipertensioni dhe shkaktart e tij..

T dhnat m t fundit nga INSTITUTI I SHNDETIT PUBLIK tregojn q:

Mbi 50% e vdekjeve n vendin ton shkaktohen pr shkak t Hipertensionit.

Nj n katr shqiptar mbi moshn 50 vje vuan nga kjo smundje.

700 mij njerz n vendin ton vuajn nga hipertensioni

25 % e popullsis n mosh madhore vuajn nga smundja e hipertensionit.

65 % e t smurve me hipertension vuajn edhe nga smundjet e zemrs.

7 % e t smurve jan adoleshent.

Duhet t diktojm n koh problemet me hipertensionin sepse organizmi ka aftsi t prshtatet

me kushtet e reja.N momentin q do shfaqen problemet n organe t ndryshme do jet tepr

von.Ashtu si nj postulat i mjeksis thot t parandalosh sht m mir se ta

trajtoshduhet tvm theksin n diagnostikimin e hershm t smundjes.

N baz t t dhnave botrore nse e prpjestojm n lidhje me popullsin n shqipri , arrijm n

konkluzionin se 15 persona n dit mund t psojn nj aksident cerebrovaskular n vendin ton.


9/48


ELISA FLATI Page9

Kapitulli I

1.1 Historiku:

T kuptuarit modern t sistemit kardiovaskular filloi me punn e mjekut illiam Harvey (1578-

1657) , i cili e prshkroi qarkullimin e gjakut n librin e tij " DE MOTU CORDIS " . Kleriku

Anglez Stephen Hales bri matjen e par t presionit t gjakut t publikuar n 1733 . Prshkrimet e

hipertensionit si nj smundje vinin ndr t tjera nga Thomas i Riu n 1808 dhe veanrisht Richard

Bright n vitin 1836 . Raporti i par i presioni i lart i gjakut pr nj person pa prova t smundjes

s veshkave sht br nga Frederick Akbar Mahomed ( 1849-1884 ) . Megjithat hipertensionit si

nj entitet klinik erdhi n jet n 1896 me shpikjen e manshets me baz sphygmomanometri nga

Scipione Riva - Rocci n 1896 . Kjo lejoi matjen e presionit t gjakut n klinik . N 1905 , Nikolai

Korotkoff prmirsoi teknikn duke prshkruar tingujt Korotkoff q jan dgjuar kur arterie sht

auscultuar me nj stetoskop ndrsa mansheta sphygmomanometer sht shfryr .

Historikisht trajtim pr at q u quajt" smundje e pulsit t vshtir" konsistonte n zvoglimin e

sasis s gjakut me an t gjakderdhjes apo zbatimin e Leeches .Kjo sht mbshtetur nga

Perandori i Verdh i Kins, Cornelius Celsus , Galeni , dhe Hipokrati . N shekujt e 19 dhe 20 ,

para se trajtimi efektiv farmakologjik pr hipertension u b e mundur , tre modalitetet e trajtimit

prdoreshin , t gjitha me efekte ansore t shumta : kufizim i rrept i natriumit ( p.sh.diet orizi ) ,

Sympathectomy ( larguarit kirurgjikal e nj pjese t sistemit nervor simpatik ) , dhe terapi pyrogen

( injeksioni i substancave q shkaktonin ethe , trthorazi reduktimin e presionit t gjakut ) .

Kimikati i par pr hipertension , thiocyanate natriumi , sht prdorur n vitin 1900 , por kishte

shum efekte ansore dhe ishte e paplqyeshme . Disa agjent t tjer u zhvilluan pas Lufts s

Dyt Botrore , m t popullarizuar dhe t efektive t arsyeshme t cilat ishin

tetramethylammonium chloride dhe derivat i saj hexamethonium, hydralazine dhe Reserpine (

rrjedh nga bima medicinale Rauolfia serpentina)

. Nj arritje t madhe ishte me zbulimin e agjentve t par t mir- toleruar nga goja . I pari

ishte klorotiazid ,diuretik thiazidik i par dhe zhvilluar nga antibiotiku sulfanilamide , i cilierdhi n

dispozicion n vitin 1958 . M pas beta-bllokuesit ,bllokuesit e kanaleve t Kalciumi , frenuesit

angiotensin konvertimin enzim ( ACE ) , blockers receptor Angiotensin dhe renin frenuesit jan

zhvilluar si agjent antihipertensive .


10/48


ELISA FLATI Page10

1.2-1 far sht hipertensioni?

Presioni i gjakut i referohet forces s ushtruar nga qarkullimi I gjakut n muret e brendshme t

enve t gjakut, dhe prbn nj nga shenjat kryesore jetike. muret e brendshme t enve t gjakut,

Presioni arterial sistolik ndodh pran fillimit t ciklit kardiak, presion arterial diastolic sht gjaku

presion m t ult (n faz pushimi t ciklit kardiak).Edhe pse fjala"prmban tension," kjo nuk sht

rreptsisht nj smundje e njerzve t shqetsuar, edhe pse nivelet e stresit t lart pr nj

periudht zgjatur kohe mund t ndikojn n nivelin e presionit t gjakut. Nj personi qka nj

presion sistolik t barabart ose m t lart se140 mmHg ose nj presion diastolik barabart ose mbi

90 mmHg n nj numr t leximit njpasnjshme thuhet t ket presionin e lart t gjakut. Presioni

normal i gjakut sht m pak se120 mmHg prpresion sistolik gjakut dhe m pak se 80 mmHg t

presionit diastolik t gjakut.

Shum njerz q kan hipertension nuk jan t vetdijshm pr gjendjen e tyre, dhe shum prej tyre

zbulojn gjendjen e tyre gjat nj ekzaminimi rutin vjetor me mjekun e tyre.

1.2-2 Si mund ta di nse kam hipertension?

Tensioni i lart igjakut sht prcaktuar si nj presion sistolik i gjakut sipr140 mmHg dhe nj

presion diastolik i gjakut mbi 90 mmHg. Tensioni sistolik i gjakut sht presioni maksimal n

arteriet kur kontraktohet zemra. Presioni diastolik i gjakut sht presioni minimal n arteriet mes

kontraktimeve te zemrs.Ju do t klasifikoheni me tension t lart nse tensioni juaj sht vazhdimisht mbi 140/90 mmHg.


11/48


ELISA FLATI Page11

1.2-3 Si matet tensioni i gjakut ?

Fig -1 Matja e tensionit t gjakut

Tensioni i gjakut zakonisht matet me nj instrument t vogl , i lvizshm quajtur aparat tensioni i

gjakut ( sphygmomanometer ) . Aparati i presionit t gjakut prbhet nga nj pomp ajri , nj mats

presioni , dhe nj manshet prej gome . Njsia matese e presionit t gjakut sht quajtur milimetra t

merkurit ( mm Hg ) .

Mansheta vendoset rreth krahut dhe fryhet me pompn e ajrit n nj presion q bllokon rrjedhn e

gjakut ne arterie kryesore ( arteries brachial ) cili qarkullon nprmjet krahut .

Krahu sht shtrir edhe n ann e trupit n nivel t zemrs , dhe presioni i manshets n krah dhearterie lirohet gradualisht .

Pasi ka filluar lshimi i ajrit , infermieri dgjon me nj stetoskop per t par vlern e presionit t

gjakut. Presioni n t ciln infermieri dgjon nj pulsation e par nga arterie sht presion systolic

(e cila sht e barasvlevshme me presionin maximal te gjakut) . Presioni ulet me tej ,dhe pulsation i

fundit qe ndalon sht presion diastolic (e cila sht e barasvlevshme me presionin minimal t

gjakut) . Matja e tensionit t gjakut mund t bhet edhe me makina elektronike q punojn

automatikisht me bateri.


12/48


ELISA FLATI Page12

Fig -2.Nj aparattensioni

(sphygmomanometer)

KUJDESI QE DUHET TE KEMI KUR MATIM TA

Aparati i tensionit duhet t jet me shtyll zhive.Aparatet elektronike nuk jan t kshilluara

t prdoren,sepse jo gjithmone jane te sakt.Tensioni i gjakut si rregull duhet t matet nga

personeli mjekesor.

Ka disa rregulla si duhet te matet TA.

I smuri nuk duhet te kete pire duhan dhe kafe prej 2orsh,prpara matjes duhet t

qndroje 5-6min i qet.TA matet ulur.

TA duhet t matet n t dy kraht,q detyrimisht t jen t zhveshur plotsisht.

Si rregull TA n krahun e djatht,n m t shumtn e rasteve,sht m I lart se n

krahun e majt.

Shifrat e TA merren n vlersim ato q vrehen si m t larta.


13/48


ELISA FLATI Page13

1.3 ETIOLOGJIA

Gjendja e t pasurit tension t lart gjaku sht referuar edhe si hipertension .

Hipertensioni mund t lind nga shum gjra . Si, diet t pahijshme me rritjen e konsumit t

yndyrnave dhe kolesterolit t lart n ushqim mund t shkaktojn tensionin e lart . Shqetsime

emocionale mund t rrisin rrezikun e hipertensionit . Ndonjher , mjekt nuk mund t nxjerr n pah

rrnjt e hipertensionit , por pr ata t cilat arsye jan prcaktuar zgjidhje sht m e dukshme .

Ka disa faktor q cojn n rritjen e TA.

Faktori nervor sht shum I rndsishm n shfaqjen e smundjes.

Faktor favorizues jan:

Sforcimetfizike, barra,ushqimet me yndyrna.

Trashegimia( Herediteti)

Mosha

Raca

Duha

Seksi

Kolesteroli n sIntoleranca ndaj glukozes

Pesha e trupit

Veprimtaria e retines

1.3-1 EFEKTET E HIPERTENSIONIT

Nse ju keni disa probleme me ent e gjakut n veshkn tuaj ather mundsia pr shfaqjen e

hipertensionit sht m e lart . Parenkima e veshkave dhe smundjet renale vaskulare jan dy

smundjet m t zakonshme e veshkave q mund t shkaktojn tensionin e lart .

Nj person shtatzn sht gjithashtu e ndjeshme ndaj hipertensionit si gjat shtatznis ,

ndryshimet e mdha ndodhin n trupin e nj gruaje . Kur nj organ prshtatet pr fmijn n rritje

brenda saj , edhe pse kto ndryshime konsiderohen t gjitha si normale , disa nga kto aktivitete


14/48


ELISA FLATI Page14

eventualisht mund t oj n hipertension . Nnat shtatzna q kan nj rekord ose nj prejardhje t

problemeve t zemrs jan t kshilluar q t jen tepr t kujdesshm gjat tr fazs sshtatznis.

Duke prdorur pilula kontraceptive mund t jet nj faktor , pasi q kto tableta jan t njohur t

ket disa efekte ansore . Ndryshimi i tensionit t gjakut t trupit sht efekti kryesor ansor t

marr pilula .

Nse ju keni ndonj problem n zemr, shanset jan q, tensioni juaj i gjakut bhet i rregullt .

Tensioni juaj i gjakut ose mund t jet i ult apo t lart , n varsi t reagimit t zemrs tuaj dhe

trupit tuaj .

Nse hipertensionit vazhdon , ka probleme t ndryshme q mund t lindin nga ai. Njerzit me

hipertension mund t kontraktoj nj goditje n do koh . Shanset e AVC jan shum t larta .

Hipertensioni mund t shkaktojn vizion t meta . Kur ent e gjakut t bukura t syve cahen pr

shkak t tensionit t lart ju mund t keni vizion t turbullt , e cila mund t oj n verbri .

Hipertensioni mund t dmtoj veshkat, ent e gjakut t veshkave mund t bhen m t dendura me

presionin e lart t gjakut .

Nj mnyr pr t qen i lir nga hipertensionit sht duke kontrolluar rregullisht tensionin e gjakut

.

1.4 KLASIFIKIMI I HIPERTENSIONIT ARTERIAL

N 95% t rasteve kur shkaku i sakt i hipertensionit sht i panjohur, ajo quhet hipertension

thelbsor apo hipertensionit primar. Stili i jetess, mjedisi, dhe histori t gjendjes familjare t gjith

luajn nj roln kto raste.

N tjetrin 5% e rasteve, shkaku mund t jet i lidhur n nj gjendje mjeksore. Historit mjeksore

dhe familjare shpesh ndihmon n prcaktimin e problemit themelor mjeksor q oi n presionin e

lart t gjakut.

Disa nga kushtet mjeksore q mund t rris presionin e gjakut t nj personi mund t

prfshijn:

sulme t mparshme n zemr

nj goditje e mparshme

rregullime hormonale

smundje t veshkave


15/48


ELISA FLATI Page15

KLASIFIKIMI I NIVELIT TE TENSIONIT ARTERIAL NE mmHg

STADET E HIPERTENSIONIT ARTERIAL

Stadi I parnuk ngrihen shifrat e TA n mnyre t theksuar .Shpesh ato kthehen n norm

e jan funksionale.

Stadi I dyt-shifrat jan t rritura,mbi norm,n mnyr t qndrueshme.N kt stad ka

ndryshime si n ent e gjakut t trurit dhe t zemrs.

Stadi I tret-shifrat jan mjaft t rritura.Ka ndryshime distrofike,sklerotike n inde e

organe.

1.4-1 Presioni sistiolik i lart i gjakut t izoluar

Mos harroni se presioni sistolik i gjakut sht numri i lart n leximin e presionit t gjakut dhe

prfaqson presionin n arteriet nga kontraturat e zemrs .Nj presion systolic gjakut q sht

vazhdimisht m i lart se 140 mm Hg zakonisht konsiderohet i ngritur .


16/48


ELISA FLATI Page16

Hypertensioni i izoluar sistolik sht prcaktuar si nj presion q sht m lart se 140 mm Hg me

nj presion diastolic q sht m i vogl se90 mmHg. Ky rregullim kryesisht prek njerzit m t

vjetr dhe sht karakterizuar nga nj rritje ( t gjer ) presion impuls . Presioni impuls sht dallimi

n mes t systolic dhe diastolic presioneve t gjakut . Nj lartsi e presion systolic pa nj lartsi prej

presion diastolic , si n hipertension sistolik t izoluar , prandaj rrit presionin impuls . Stiffening e

arterieve kontribuon n kt zgjerimin e presionit impuls .

Pasi konsiderohet t jen t padmshme , nj presion t lart impuls tani konsiderohet nj

pararends i rndsishm ose tregues t problemeve shndetsore dhe dmtim t mundshm n fund

t organeve. Hypertension izoluar sistolik sht lidhur me nj rritje 2-4 her pr rrezik per , nj

infarkt ( infarkt miokardi ) , nj goditje (dmtim t trurit) dhe vdekja nga smundje t zemrs ose t

nj goditje . Studimet klinike n pacientt me hipertension i izoluar systolic kan treguar se nj ulje

e tensionit sistolik t gjakut nga t paktn 20 mmHg n nj nivel nn 160 mm Hg redukton kto

rreziqe n rritje.

Presioni i pakontrolluar i gjakut.

Emergjencat hipertensive prfshijn nj spektr t prezantimeve klinike n t cilnpresioni i pakontrolluar i gjakut t oj n mosfunksionim progresiv ose t

pashmangshm n dshtim t organeve. N kto kushte ,presioni i gjakut duhet t ulet n

mnyr agresive nga minuta n or .

Dmet neurologjike pr shkak t presionit t gjakut t pakontrolluar mund t

prfshijn:

Encefalopati hypertensive

Aksident cerebrale vaskulare

Infarkt cerebral

Hemorragji subarachnoid ose hemorragji intracranial

Dme kardiovaskulare

Mund t prfshijn ishemi miokardit / infarkt

Mosfunksionim i ventrikulit te majt

Edema akute pulmonare ose arje aortes


17/48


ELISA FLATI Page17

Sistemet e tjera t organeve gjithashtu mund t preken nga hipertensioni i

pakontrolluar , e cila mund t oj n dmtime akute renale / pamjaftueshmris ,

retinopathy , eklampsia , apo anemi hemolitik microangiopathic.

Me ardhjen e antihypertensivve , rastet e emergjencave hypertensive ka rn

nga 7% n rreth 1 % t pacientve me hipertension . Pr m tepr , shkalla e

mbijetess 1 - vit lidhur me kt kusht sht rritur nga vetm 20 % ( para 1950 )

tek nj norm mbijetess prej m shum se 90 % me trajtimin e duhur mjeksor .

1.5 Cfar sht urgjenca hipertensive?

Presioni i lart dhe i ashpr i gjakut prkufizohet si presioni sistiolik m i lart se180mmHg

dhe presioni diastolik m i lart se 120mmHg.Kur presionet arrijn kt lartsi,pacientt

gjithashtu jan n rrezik pr komplikime serioze si ruptura e enve t gjakut,enjtje t trurit,dhe

dshtim t veshkave.kjo sht e njohur edhe si emergjenc hipertensive.njerzit me presionin e

gjakut te lart zakonisht zhvillojn simptoma t cilat s fundmi i sjellin ata te doktori.

Kto simptoma kan prirje t zhvillohen shpejt dhe mund t prfshijn gjra t tilla si:

Mizrim ne sy ose shqetsime t tjera te shikimit

Marramendje

Nauze ose ndryshime n oreks

Dhimbje koke sidomos ne mengjes

Lodhje ose konfuzion

Dhimbje gjoksi(shtrengim)

Veshtiresi ne frymarrje

Rrahje jot e rregullta te zemres

Zhurme ne vesh (zzzzzzz)

Gjak nga hundet

skuqja e fytyres

ndjenje te fikti


18/48


ELISA FLATI Page18

Ndonjher ,pacientt mund t ken presin t lart t gjakut dhe mund t mos ken simptoma.N

kto raste,presioni i lart i gjakut zbulohet n mnyr rastsore.Kto raste t rnda me presion t

lart t gjakut pa simtoma jan quajtur urgjenca hipertensive.Urgjenca hipertensive tregon q

presioni i gjakut sht i lart mjaftueshm t shkaktoj rrezik t papritur,ngjarje krcnuese pr

jetn,por q nuk jan ngjarje q po ndodhin momentalisht.

Me fjal t tjera,kta pacient nuk kan dmtime t organeve ose ndonj gjndje krcnuese t

menjhershme pr jetn,por mund t ndodhi n mnyr t shpejt nse presioni igjakut t tyre nuk

vendoset nn kontroll.

1.5-1 Parandalimi i urgjencs hypertensive:

Gjja m e rndsishme q mund t bni pr t parandaluar urgjencn hypertensive sht duke

marr medikamentet tuaja q presioni i gjakutt drejtohet. Nse keni ndonj prvoj nga simptomat

e listuara m sipr, ju duhet t shkoni te nj mjek sa m shpejt t jet e mundur.

1.5-2 Ndrhyrjet pr prmirsimin e kontrollit te presioni te gjakut

Ndrhyrjet e ndryshme mund t zbatohen pr t prmirsuar kontrollin epresionit te gjakut n

pacientt me hipertension , ose pr t trajtuar hipertensionin e pakontrolluar .

Fig3 Matja e tensionit arterial nga inermieri ose nga vete personi


19/48


ELISA FLATI Page19

Kto ndrhyrje prfshijn si n vijim :

Vetmonitorimin

Ndrhyrjet edukative t drejtuara pr t pacient

Ndrhyrjet edukative t drejtuara pr shndetin profesional Infermier ose kujdesit

farmacistit

Ndrhyrjet organizative q kan pr qllim prmirsimin e ofrimit t kujdesit

Sistemet kujtes Emrimi

1.5-3 Urgjenca hypertensive trajtohet:

Qllimi sht pr t ulu rpresionin e gjakut para se komplikimet tjera t zhvillohen. Nuk ka

konsensus t qart se sa shpejt presioni i gjakut duhet t reduktohet, por qllimi zakonisht shkon

nga or n dit n varsi t ashprsis.

Ndrsa regjimi q prdoret pruljen e presionit t gjakut varet nga pacienti, trajtimi

zakonisht prfshin:

Lvizja e pacientit n nj mjedis t qet, t errt, qetsues

Dhenia e medikamenteve antihipertensive ne rrug orale

Monitorimi i kujdesshm

sht e rndsishme pr t mos e ulur presionin e gjakut shum shpejt, sepse nj ulje e shpejt e

tensionit t gjakut mund t pres furnizimin egjakut n tru, duke uar n dmtim t trurit ose deri n

vdekje.


20/48


ELISA FLATI Page20

1.6 KLINIKA

Jan shum t pakta dhe t paqarta,si dhimbje koke,marrje mendsh,zhurmn vesh,miza

para syve.

HTA njihet si ligji i gjysmavesepse rreth 50 % e t smurve nuk ka asnj ankes dhe e

kuptojn smundjen vetm kur ndodh angina pektoris apo infarkti I miokardit,apo kur

ndodh hemorragjia subarraknoidale.

Rritja e tensionit arterial fillon gradualisht dhe organizmi adaptohet me kt tension t

rritur.

Fig4 Dmtimet q sjell presioni i larte i gjakut


21/48


ELISA FLATI Page21

1.7 PSE ESHTE I RREZIKSHEM HTA

Sepse ai dmton t gjitha ent e gjakut arterial q ushqejn organet e trupit duke dmtuar

kryesisht zemrn,trurin,veshkat,syt etj.Pr kt arsye ekzaminohet fundus oculi,funksioni I

veshkave,eko kardiake.

N EKO kardiake-vihet re hipertrofi e VM.

Funksioni renal-vlersohet niveli i azotemis dhe kreatinemis n plazm.

1.8 KOMPLIKACIONET

Nuk ka ndarje t plot t shenjave t smundjes me komplikacionet e saj, sepse atashkojn

s bashku sic sht : insuficienca kardiake dhe ajo renale.

Si komplikacione do t prmendim infarktin e miokardit.

Hemorragjit cerebrale t manifestuara n zonat e trurit me lezione organike-vaskulare me

natyr aterosklerotike.

1.9 MJEKIMI

Ka disa lloje t medikamenteve q prdoren pr trajtimin e presionit t lart t gjakut .

Barnat edhe efektet farmakologjike t tyre.

Bllokuesit alfa ndihmoj t relaksohen ent e gjakut duke ulur impulset nervore . Kjo lejon gjakun

tuaj pr t kaluar npr en m leht .

Bllokuesit alfa- beta jo vetm reduktojn impulset nervore , por edhe bjn q zemra t rrah m

ngadal kshtu qgjaku kalon prmes enve me m pak fuqi. Ata kombinojn efektet e beta

bllokuesve dhe bllokuesit alfa .

Frenuesit enzim Angiotensin konvertaza (i quajtur edhe frenues ACE ) t mbajtur trupin tuaj nga

brja e angiotensin II , nj hormon q shkakton ent e gjakut t ngushta . Kjo relakson ent e gjakut

.


22/48


ELISA FLATI Page22

Blockers angiotensin II receptor (i quajtur edhe ARBs ) pushojn ent e gjakut duke bllokuar

efektet e angiotensin II , nj hormon q shkakton ngushtimin n ent e gjakut.

Kalciumi kanal bllokuesi (i quajtur edhe CCBS ) t ndihmoj t mbani ent e gjakut t t

ngushtuara ( bhet e ngusht ) duke bllokuar kalcium nga hyrja qelizat tuaja .

Vasodilatatort e drejtprdrejt relaksojnmuskujt n muret e enve t gjakut . Kjo shkakton ent e

gjakut t zgjerohet .

Diuretikt ( pilula e ujit ) dihmon trupin tuaj t shptoj te natriumit shtes ( krip ) dhe uj n

mnyr ent e gjakut nuk duhet t mbaj aq shum fluide .

Frenuesit Renin ngadalsojn prodhimin e trupit tuaj i renin , enzim q fillon me shum reaksione

kimike q rrisin tensionin e gjakut .

Ne stadin e par nuk jepen ilae.Duhet te evitohen streset emocionale,t rregullohet

dieta,te kufizohet kripa,yndyrnat shtazore dhe te futet ne regjim jeta dhe te fillohet

fiskultura.

Ne stadin e dyt dhe t tret sht I domosdoshm fillimi i mjekimit pr t korrigjuarHTA dhe ndrlikimet e tij.

Fig5Medikamente antihipertensive


23/48


ELISA FLATI Page23

Ka disa grupe medikamentesh antihipertensiv-beta- bllokuesit,kalcibllokuesit,ACE-

inhibitoret dhe diuretikt.

Esht e palejueshme t bhet mjekim i HTA nga persona qe nuk jan specialist n

kt fush.

Beta-bllokuesit (Atenolol,Metoprolol,Propanolol,Tomolol ,etj)-Jan vecanrisht

efikas n pacientt me mosh t re me qarkullim hiperkinetik.

ACE-inhibitort (Captoprili,Enalaprili,Ramiprili,Lisinopril,etj)-mund t prdoren

vetm ose te kombinuar.Pacientt q nuk tolerojnACE-inhibitortpr shkak t

kolls ose angioedems mund ttrajtohen me antagonist t receptorve te

angiotenzins (Menartan,Losartan,Diovan).

Calci-bllokuesit(Amlodipina,Felodipina,Lercanidipina,Nifedipina,Nimodipina,si

dhe Diltiazemi e Verapramili)-jan vazodilatator arterial direkt, prdoren

medikamente me periudh t gjat veprimi.

Diuretikt(Hidroklorttiazidi,Furosemidi etj)-Tiazidikt preferohen n krahasim me

diuretikt e anss pr periudhat e gjata te mjekimit.

MJEKIMI ME BARNA

HAPI 1.Diuretikt tiazide.

HAPI 2.Shtojmnjvepruesantiadrenergjik, beta-bllokuestreceptorve-beta

propanolol,metildopeoserezerpine.

HAPI 3. Shtojmnjvazodilatator: hidralazineosekaptopril.

HAPI 4.Shtojmguanetidineosezvendsojmemjekimin e hapittedyt me

klonidineoseprazosine.


24/48


ELISA FLATI Page24

T gjitha ilae mund t ken efekte ansore.Disa efektet mundshme ansore t barnave t

presionit tlart t gjakut prfshijn si n vijim :

- Dhimbje gjoksi , palpitacione t zemrs ose aritmi ( rrahje zemre t parregullt )

-Koll , temperatur , infeksion t traktit t siprm respirator , ose " gripi - si " simptoma

- Diarre ose kostipacion

- Marramendje

- Dhimbje koke

- Nauze

- Nervozizm apo shqetsimin i rritur

-Problemet me ereksionin dhe funksionin seksual

- Purra n lkur

- Lodhje , dobsi , t qent i prgjumur ose letargji ( mungesa e energjis )

- Humbje pesh e paqllimshme apo shtim it vjellve.

Tregoini mjekut tuaj sa m shpejt t jet e mundur n qoft se efektet ansore tuaja t bhen t

rnda.

Gabimet q bjn pacientt e rinj me presion t lart t gjakut:

1.Nuk e marrin diagnozn seriozishtsht e zakonshme pr pacient te rinjt nnvlersojn natyrn serioze t diagnozs s tyre.

Pr shkak se tensioni i lart i gjakut sht diagnostikuar n mnyr tipike n nj koh kur

pacientt t ndjehen mir, sht e vshtir pr mjekt pr t prcjell sa serioze smundja

mund t jet n qoft se ajo nuk sht e adresuar si duhet. Realiteti sht se presioni i lart i

gjakut mban rreziqe shum serioze, edhe nse ju nuk keni asnj simptom.

Presioni lart i gjakut sht nj smundje e rrezikshme dhe duhet t merren seriozisht n

qoft se ajo sht q do t trajtohen me sukses.

2.Anashkalojn faktorte stilit t jetessMe suksesin e trajtimit modern t ilaceve,sht e zakonshme pr pacientt t vendosin

prgjegjsi m t madhe pr kontrollin e presionit t gjakut n ilaet q ata marrin.

Mjeksia, megjithat, sht vetm nj pjes e tregimit.


25/48


ELISA FLATI Page25

Pr shkak se kaq shum raste t tensionit t lart jan t lidhura drejtprdrejt me gjra t tilla

sipesh, pirja e duhanit, dhe e nivelit t aktivitetit, ju keni shum m shum kontroll mbi

shndetin tuaj se sa ju mund t mendoni.

3.Mosmarrja ose shmangia nga dozat mjeksoreS pari, pacient te rinj shpesh kan probleme n mbajtjen e ilaeve t tyre t reja dhe mund

t humbas doza. Ajo sht gjithashtu e zakonshme pr pacient te rinj t mos marrin ilacet

e tyre.Kjo shpeshka t bj me zemrim mbi nevojn e mjekimit. Me kalimin e kohs, kto

ndjenja kan tendenc pr tu zgjidhur. Shpesh, thjesht duke qen t vetdijshm se ju mund

t reagoni n kt mnyr sht motivimi i mjaftueshm q t rrini me rutin ne re. Nse

keni nevoj pr ndihm n mbajtjen e recetave tuaja t prditshme, farmacit shesin Pilula

me gjurmues q jumund t prdorni pr t gjetur ilaet tuaja.

4.

Nuk dakortsohet me marrjen e ilaceve

Sepse trajtimin e presionit t gjakut duhet t rregullohen me kalimin e kohs, ndjekia

konstante e kujdesit sht jetike. Kjo e lejon mjekun tuaj pr tn djekur progresin tuaj dhe t

rregulloj mjekimin tuaj sipas prgjigjes tuajdhe do efekte ansore. Nse jeni duke punuar

pr t br ndryshime n dietn tuajdhe zakonet e ushtrimit, vizitat e rregullta te mjeku

mund t jet gjithashtu nj burim i motivimit. Njerzit me presionin e lart t gjakut duhet tjet nn mbikqyrje pr t siguruar q presionii lart i gjakut nuk sht duke shkaktuardme

t organeve t tjera.

5.Nuk bjn pyetjeAjo mund t ket vshtirsi pr t krkuar pyetje mjekve. Realiteti, megjithat, sht se

mjeku juaj sht atje pr t ndihmuar, dhej u duhet t presin prgjigje t qarta dhe t plota

pr do pyetje ju mund t keni. Nse jeni duke dgjuar fjalt q ju nuk e kuptoni, pyesni se

far duan t thon.

Sa her q t largoheni nga zyra e mjekut tuaj ju duhet t dini:

far ka ndryshuarnga vizita juaj e fundit

doudhzime t reja

Qllimetspecifike pr t punuar pr vizitn e ardhshme

Data dhekoha e vizitave tuaja t ardhshme


26/48


ELISA FLATI Page26

KAPITULLI II

AKSIDENTI CEREBROVASKULAR DHE HTA

Tensioni i lart i gjakut, i njohur gjithashtu si hipertension, sht vetm faktori m i rndsishm

rreziku pr AVC n tru. Ajo shkakton rreth 50% t avc ishemike dhe gjithashtu rrit rrezikun pr

AVC hemorragjike.

Dmi q shkakton hipertensioni ndodh me kalimin e kohs dhe shpesh sht diagnostikuar vetm

kur dme t konsiderueshme kan ndodhur tashm n ent e gjakut t trupit. Nse keni hipertension

ju nuk do t keni asnj simptom t dukshme pr nj koh t gjat.

Simptomat q lidhen me hipertension prfshijn:

-Lodhje,

- Konfuzion ,

-Ndryshimet vizion,

- Dhimbje gjoksi,

-Gjak n urin ,- Gjak nga hundt ,

- Rrahje zemre t parregullta ,

- Zhurma e veshit ose gumzhim.

Por hipertensionit mund t menaxhohet me sukses, edhe pse shum njerz nuk krkojn

trajtim.

Fig6 AVC hemorragjik


27/48


ELISA FLATI Page27

2.1 Si hipertension rrit rrezikun pr AVC?

Ven tendosjet nga hipertensioni n t gjitha ent e gjakut i bn ata t dobsojn dhe predispozuar

ata pr dmtim. Zemra juaj duhet gjithashtu t punojn m shum pr t mbajtur gjakun tuaj t

qarkullojn.

Pasi ent e gjakut t dobsohen ata kan m shum gjasa pr tu bllokuar. Kjo mund t shkaktoj nj

goditje ishemike dhe hipertensioni sht shkaku m i rndsishm i ktij lloj goditje dhe gjithashtu

sulmet e papritura t ishemis.

M rrall, hipertensionit sht e implikuar n goditje hemoragjike, kur nj en gjaku n brendsi t

trurit dhe rrjedhjet e gjakut n tru.

2.2 Aksidenti cerebrovaskular(hemorragjik)

AVC sht shkaku i tret kryesor i shtrimit n spital n vendin ton. Nj goditje sht prcaktuar si

n reduktimine papritur e rrjedhjes t gjakut n nj pjes t trurit. Ka dylloje kryesore t AVC

ishemike: (e njohur edhe si trombotike) dhe hemorragjike. Nj goditje edo lloji sht rast urgjence

ekstreme mjeksore, dhe trajtimi i shpejt sht i domosdoshm. Edhe pse AVC-t hemorragjike

prbjn vetm 15% t t gjitha AVC -ve, ata kan nj norm t vdekshmris m t lart. Ka dy

nn-kategori t goditjes hemorragjike: hemorragji intracerebrale(ICH) dhe hemorragji

subarachnoid(SAH).

Edhe pse ICH dhe SAH janshumtngjashme, ata zakonisht rezultoj nnga shkaqe t

ndryshme.

Fig7 Hemoragjia Intracerebrale(ICH) dhe Subachnoide(SAH)


28/48


ELISA FLATI Page28

2.2-1 Hemorragji Intracerebrale ( ICH )

Hemorragji intracerebrale sht prcaktuar si ruptura e enve t gjakut t kafks , duke

rezultuar n rrjedhjen e gjakut n indet e trurit . Faktori m i zakonshm rreziku pr ICH

sht hiper tensioni kr onik, hipertensioni shkakton arteriet dhe arteriolet duke i br t

dobta , duke rezultuar n rrjedhje . Nj studim kinez vuri n dukje se nuk kishte rrezik i

konsiderueshm rritur pr ICH n pacientt hypertensive i cili nuk ka marr rregullisht

medikamente e tyre . Faktor t tjer t rrezikut pr ICH prfshijm drogn dhe abuzimin e

alkooli t, medikamentet anti koagulant , mosha , gjini a,raca. Konsumi i tepruar i alkoolit

dhe prdorimit t drogs , veanrisht t kokains dhe amfetamins , jan shkaqet m t

shpeshta t ICH pr njerzit n 20-tat e tyre dhe '30 . Anticoagulants , t tilla si Coumadin

ose heparin , jan t prshkruara pr nj shumllojshmri t kushteve , duke prfshir goditje

ishemike , infarkt miokardi , dhe tromboz ven t thell . Monitorimi i duhur i ktyre

barnave sht thelbsor , sepse ato rrisin rrezikun e ICH . Aspirina ka treguar edhe pr t

rritur rrezikun e ICH n pacientt e moshuar . ICH rrall ndodh n njerzit nn moshn 45

vjeare , dhe rreziku pr zhvillimin ICH dyfishohet do 10 vjet pas ksaj . Hemorragji

intracerebrale ndodh m shpesh n meshkuj , dhe afrikano-amerikant kan m shum gjasa

pr t'u prekur se sa jan t Kaukazit .

Simptomet e ICH prfshijn si n vijim:

Humbja e pjesshme ose t plot t ndrgjegjes

T vjella ose t prziera t rnda

Dobsi, mpirje, ose paraliza, veanrisht n njrn an t trupit

Papritur, dhimbje koke e rnd


29/48


ELISA FLATI Page29

N qoft se kto simptoma ndodhin, sht thelbsore pr t marr kujdes t menjhershm

mjeksor.

2.2-2 Hemorragjia subarachnoid(HSA)

Nj hemorragji ubarachnoid ndodh kur kemi rrjedhje te gjakut n membranat q rrethojn

trurin,

Shkaqet pr HSA prfshijn shprthim t aneurisms(nj ngritje tmurit arterial) dhe

keqformime t enve t gjakut. Faktort e rrezikut pr HSAjan m t vshtir pr t

prcaktuar se sa ato pr ICH por prfshijn moshn, gjinin, racn, prdorimi i cigareve dhe

alkoolit, dhe historin e familjes. Incidenca e HSA rritet gjat gjith moshs s mesme, dhe

arrin majat mes moshs 40 dhe 60 vje.HSA prek grat n 60% t t gjitha rasteve.

Afrikano-amerikant kan gati dy her rrezik sesa Caucasians. Pedorimi icigareve dhe

alkoolitj an treguar pr t rritur aneurizmit kputje. Njerzit me nj histori familjare t

aneurizm-i t predizpozuar HSAjan n rrezikm t lart pr shkak sel loje t caktuara t

aneurizmave shfaqen me ngut te disa familje.

Simptomat e HSAprfshijn:

Fillimin e papritur i dhimbjeve t forta t koks

T prziera ose t vjella

Qaf t fort

Intolerancs ndaj drits

Humbje totaleoset pjesshme e vetdijes.

Pas nj arje t aneurisms, forma t nj mpiksje gjaku mbi zonn e prekur. Nse zona empiksur sht e shqetsuar, gjakrrjedhia ndodh,gjakrrjedha pr s dyti sht shkaku


30/48


ELISA FLATI Page30

kryesor i vdekjes n mesin e pacientve me SAH. sht e rndsishme q pacientt me

simptomat e SAH krkojn kujdes t menjhershm mjeksor.

2.3 Hipertensioni dhe AVC hemorragjike

Aksidentet cerebrale ndodhin zakonisht nga bllokimi I rrjedhes se gjakut ne nj pjes t trurit,por

15% e tyre ndodhin si pasoj e hemorragjis.Kto jan t njohura edhe si AVC hemorragjike.Dhe

nga t gjith shkaktart e AVC hemorragjike,presioni i lart i gjakut sht m ishpeshti,duke u

bazuar n shifra z rreth 80% e t gjith rasteve.

Presioni I lart I gjakut si factor risku pr AVC

Nuk ka rndsi se sa faktor risku pr AVC nj person mund te ket,vuajtja vetm nga presioni ilart

i gjakut mund t rris ne menyr domethnse riskun per vuajtje nga AVC.Ky risk sht m tepr i

theksuar me moshn,njerezit qe pin duhan,meshkujt,diabetiket dhe n njerzit qe pine alkool.

Presioni ilart i gjakut shkakton hemorragji intrakraniale duke car muret e enve t vogla t

gjakut n zonat e thella te trurit.Jan t njjtat arterie q preken nga goditjet lakunare,t cilat jan

shum t zakonshme n zonat e bardha.Gjithsesi,zona m e shpesht e prekur nga hemorragjia

intracraniale quhet ganglion baazal.Pjest e tjera t trurit t cilat preken nga hemorragjia n saj t

presionit t lart t gjakut prfshihen talamusi dhe cerebelumi.

N disa raste derdhja e gjakut e shkaktuar nga presioni i lart i gjakut sht aq i larte sa gjaku

derdhet brnda n ventrikujt e trurit duke shkaktuar hemorragji intraventrikulare,nj gjendje e cila

mund t rezultoj n krcnuese pr jetn hidrocefali.

2.3-1 Cilat jan simptomat?

Simptomat e hemorragjis intracerebrale t shkaktuara nga presioni i lart i gjakut varet nga

lokalizimi dhe madhsia e derdhjes s gjakut.

Simptomat mund t konsistojn n:


31/48


ELISA FLATI Page31

Dobsi t fytyrs ose te krahut ose kmbs t njrs an t trupit.

Mpirje t fytyrsose te krahut ose kmbs t njrs an t trupit.

Paaftsi pr t kuptuar gjuhn e folur ose paaftsi pr t folur.

Paaftsi ose vshirsi n t lexuar ose shkruar

Marrje mndsh dhe ecje t paekuilibruar me ose pa nauze ose t vjella.

Dhimbje koke t ashper ose shikim I dyfisht.

N raste t ralla,gjakrrjedhja e shkaktuar nga presioni i lart i gjakut sht aq profus sa t on n nj

rritje t shpejt t presionit intracranial, e cila bn q pacientt t mos reagojn,n paraliz ose

komatoz .

Por vetm nga simptomat nuk sht e mundur t dallohet nse AVC-ja sht rezultat i rrjedhs s

dobt t gjakut apo hemorragji profuse.Kjo sht nj arsye e rndsishme pse testet special

krkohen pr diagnozn e gjakrrjedhies.

2.3-2 Si diagnostikohet?

Kur nj person vjen n dhomn e emergjences me simptomat e goditjes,I nnshtrohen testeteve

fizike rutin per t pare prgjakrrjedhie n tru.Testi i pare q i nnshtrohet sht CT e koks,e

cilasht e shpejt dhe e besueshme pr ta prjashtuarsi mundesi kur gjakrrjedhia sht gjetur por

burimi jo,prdoren teste t tjera si angiograma cerebrale oseMRI e trurit me contrast.Kto teste

mund t ndihmojn n diagnostikimin e shkaktarve t tjera t hemorragjis

si:AVM,aneurisem,amyloidangiopati ose tumoret e trurit.

2.4 Cili sht trajtimi?

Trajtimi pr hemorragjin si pasoj e presionit t lart t gjakut fillon me sjellien e pacientit

nnjsin e terapis intensive pr stabilizimin dhe diagnostikimin.Kjo gj bhet nga personeli q

jan t specializuar n gjndjet kritike.Zakonisht, presioni i gjakut kontrollohet n mnyr q t

parandalohet hemorragjia e mtejshme.Disa ndrhyrje t tjera t mundshme jan vendosur n saj

ts hkalls s hemorragjis,nga ashprsia e simptomave t shfaqura nga pacienti,dhe nse ndrhyrjetqkonsiderohen mund t pritet q t bj nj ndryshim n rezultatin e prgjithshm.N disa


32/48


ELISA FLATI Page32

raste,gjakrrjedhja duhet hequr menjher,sepse t con n dmtim t trurit.N raste t tjera,risku nga

kirurgjia duhet t kaloj deficitet duke drejtuar mjeket dhe familjart ti prmbahen trajtimeve t

mtejshme.

Dhe n disa raste, gjakderdhja ka shkaktuaraq shum dme ntru sa ndrhyrja kirurgjikale sht e

kot.Pr disa njerz, trajtimin e duhur mund t krkoj prdorimin e ventilimit mekanik,

implantimin e nj monitor ICP, ose vendosjen prkohshme ose t prhershme t nj tubi per t

ushqyerit.

2.4-1 Diagnoza e AVC hemoragjike

Procedurat m t zakonshme diagnostike pr prcaktimin e shkakut t goditje hemorragjike jan CT

scan , MRI , dhe Angiogram cerebrale . Kto procedura jan prdorur pr t prcaktuar llojin e pash

dhe zon t caktuar t trurit q sht prekur . Trajtimi i pash bazohet n rezultatet e ktyre

procedurave .

2.4-2 Trajtimi Konvencionale nga AVC hemoragjike

Trajtimi i AVC-s hemorragjike sht i bazuar n shkakun themelor t hemoragjis dhe shkalln e

dmtimit t trurit : Trajtimi prfshin medikamente dhe ndrhyrjen kirurgjikale . N pacientt me

hipertensionnxitin ICH , trajtimi fillestar prfshin prdorimin e agjentve antihipertensive . Nse

hemorragja vjen nga prdorimi i antikoagulanve , t tilla si Coumadin ose heparin , kto

medikamente duhen ndrprer menjher . Protamine dhe vitamin K mund t jepen pr t

reduktuar gjakderdhjen n pacientt me gjakderdhje t shkaktuar nga antikoagulant.N pacientt me ruptur t aneurysms , ndrhyrja kirurgjike sht metod e trajtimit dhe prfshin

vendosjen e nj klip n t gjith aneurysm ose embolization nse zona t dmtuara sht n qasje e

vshtir . Gjat embolizimit , nj kateteri teli - mbushur sht ndrprer prmes enve t gjakut deri

sa t arrij zonn e dmtuar ; telat jan t shkputur ather n mnyr q ata t formojn

mbshtjellje q trheqin qelizat e gjakut pr t nxitur formimin e mpikjes .


33/48


ELISA FLATI Page33

Pacientt me ICH mund t prfitojn nga nj evakuimin kirurgjikale t hematoma . Ndrhyrja

kirurgjikale sht kundr indikuar n pacientt q jan 75 vje ose m t vjetr , t cilt kan

smundje t rndsishm para- ekzistuese , ose q mbrrijn n spital n gjendje shum t keqe .

Kirurgjia

Ka pr qllim pr t hequr gjakun e derdhur brenda trurit , hiqni mpiksje gjaku q mund t ket

shkaktuar pushimin , mbylli aneurysm dhe lehtsimin e presionit t teprt n tru t shkaktuara nga

gjakderdhje .

Trajtimi klinik sht prdorimi i barnave pr trajtimin e presionit t lart t gjakut, konfiskimet apo

infeksionet . N rastet m t rnda q ju mund t ken nevoj transfuzionet e gjakut .

Me prmirsimin e pacientit n terapi ose terapi profesionale duhet t iniciohet pr t prmirsuar

cilsin e jets t pacientit dhe duke reduktuar plagosjet .

2.5 Pasojat e AVC-s hemorragjike

Disa pasojat e mundshme t pashmangshme hemorragjike sht paraliza , vshtirsi n t folur ,

glltitje , vshtirsi n brjen e aktivitetetve t prditshme t jetess . Goditje hemorragjike nuk

sht aq e zakonshme sa goditje ishemike , por m s shpeshti shkaktojn vdekjen e individit .

Parandalimi i AVC hemorragjike mund t bhet duke ndryshuar disa zakone t jetess , t tilla si

strvitje t rregullt fizike, nj diet e ult n yndyr dhe krip , dhe kujdes t duhur mjeksor pr

kontrollin normal t presionit t gjakut .

Mundet q niveli i kolesterolit t jet shum i ult?

Kolesteroli ka fituar nj reputacion t keq, se disa njerz mund t jen pa dashje duke vrar veten e

tyre duke e mbajtur qllimisht kolesterolin n serumin e tyre shum t ult. N konferencn vjetore

n Tiran nj raport sht dorzuarduke treguarse njerzit me nivel t kolesterolit nn 180 dyfishuan

rrezikun e tyre pr goditje hemorragjike n krahasim me ata me nivelet e kolesterolit 230. AVC-ja

hemorragjike ndodh kur nj en gjaku n tru ahet dhe sht i ndryshm nga infarkti m ngjashmri

trombotike t shkaktuara nga nj tromboze anormale t gjakut. Ky studim gjithashtu tregoi se


34/48


ELISA FLATI Page34

rrezikui AVC trombotike ishte dy her m shum n ato me nivelet e kolesterolit mbi 280 n

krahasim me aton 230. Raporti arriti n prfundimin se niveli optimal i kolesterolit

prparandalimin e prgjithshm t AVC ishte rreth 200.

Presionii gjakut nj faktor i ri i rrezikut n moshn e mesme.

Nj studim 30-vjear i binjakve meshkuj tregoi se presionii larti gjakut nmes t jets con burrat

n prshpejtim t plakjes s trurit dhe nj rritje pr goditje m von ,n jet. Meshkujt edhe me

presionin t ngritur leht t gjakut 25 vjet m par tregoi vllime t vogla t trurit dhe m shum

goditje n krahasim me vllezrit e tyre binjak q nuk kan rritje t tensionit t gjakut. Ky studim, i

publikuar n revistn Stroke(1999; 30), theksoi rndsin e trajtimit agresiv t presionit t ngritur t

gjakut edhe n qoft se ai nuk sht tmerrsisht i parregullt.

2.6 TRAJTIMI I PACIENTVE ME AVC HEMORRAGJIK.

Qllimi afatgjat i kujdesit sht pr t kufizuar dmtime t organeve . Qllimi kryesor sht pr t

ulur presionin e gjakut pr m pak se 140/90mmHg . N prehypertension , n qoft se pacienti nuk

ka m shum se nj faktor t rrezikut kardiak dhe nuk ka dmtime t organeve , gjykimi i

menaxhimit jo farmakologjik fillon zakonisht me rregullat follo-up(ndiq) pr 6 muaj . Menaxhimin

mjeksor konservator thekson dietn , strvitje , dhe ndryshimet n mnyrn e jetess . Q humbja e

peshs mund t rezultoj n nj rnie prej 10 mm Hg n t dy presionet gjakut systolic dhe diastolic

, pacientt jan t inkurajuar pr t arritur nj pesh brenda 15% t peshs s tyre ideale trupore .

Pacientt jan t vendosur n nj diet t ult - natriumi , kolesterolit ; reduktimin e futjes s

natriumi nga 2 gr dit mund t ult lexime systolic nga 2.2 mm Hg . Kshilloni pacientt t

ndrpres pirjen e duhanit dhe pr t reduktuar pirja e alkoolit n nj got ver apo birr n dit .

Rekomandoni nj regjim t strvitje aerobic q ndrton deri n 20 deri n 30 minuta tri her n jav

. Kur kto ndryshime nuk jan t efektshme , terapi t drogs , s bashku me kto rekomandime ,

bhet e nevojshme .Trajtimi pr nj pacient me hipertension sekondar prfshin korrigjimin e

shkakut themelor dhe kontrollin e efekteve hypertensive . Presioni i ngritur shum i gjakut ( Kriza

hypertensive ) mund t jet i fort pr medikamentet dhe mund t jet fatale . Emergjencat

hypertensive krkojn administrim parenteral t nj vasodilator ose nj frenues adrenergjik ose


35/48


ELISA FLATI Page35

administrimin oral e nje droge te zgjedhur (si :Nifedipin , Kaptopril , Clonidine ose Labetalol) , pr

t reduktuar shpejtsi presionit t gjakut .

Prfundim

AVC hemorragjike sht nj urgjenc mjeksore . T dy llojet e hemoragjive t prfshira jan ICH

dhe SAH .

Faktor rreziku kryesor pr ICH sht hipertensionit pr shkak se hipertensioni kronik dobson ente gjakut . Faktor t tjer t rrezikut prfshijn droga dhe abuzimin me alkoolin, medikamentet si

antikoagulant , mosha , gjinia , dhe raca .

Shkaku themelor pr SAH sht aneurysm cerebrale .

Faktort e rrezikut pr SAH prfshijn histori familjare t aneurysm , mosha , gjinia , dhe raca .

Simptomat pr t dy llojet e goditjeve hemorragjike jan t ngjashme dhe t prfshijn fillimin e

papritur e dhimbje koke t forta , humbja e vetdijes , t prziera dhe t vjella , dhe paraliz e

pjesshme ose t plot .

Diagnoza e shkakut themelor i pas hemorragjike sht nga CT scan , MRI , dhe angiography .

Trajtimi pr goditje hemorragjike varet nga shkaku themelor .

-Pr ICH rezulton nga hipertensioni ,trajtimi fillestar sht t kontrollit t presionit t gjakut . Nse

anticoagulants jan shkaku i ICH , kto medikamente jan ndrprer menjher . Evakuimin

kirurgjikale e hematoma mund t jet e nevojshme .

-Pr SAH , trajtimi prfshin prer ose embolization e aneurysm . Medikamente Hydergine dhe

piracetam mund t jet e dobishme pr pacientt me goditje hemorragjike . FDA nuk i ka aprovuar

Hydergine pr trajtimin , por ajo duhet t jet n dispozicion prmes farmaci spitalore , dhe

pacientt apo zvendsit e tyre duhet t krkoj prdorimin e saj . Piracetam mund t jet e

dobishme n parandalimin e dmtim t prhershm neurologjike pas goditje n tru . Piracetam nuk

sht aktualisht n dispozicion n Shtetet e Bashkuara .


36/48


ELISA FLATI Page36

KAPITULLI III.

STUDIMI

3.1 QELLIMI

Kam zgjedhur ,kujdesin infermieror n t smurt me HTA me AVC hemorragjik ,pr arsye

se sht nj nga patologjite e cila sht rritur ndjeshm kto koht e fundit ne shqipri.

Nj arsye tjeter se pse e kam zgjedhur kete temsht se HTA sht nj smundje e

fshehur dhe q ka shum persona qe jan me HTA,por q nuk jan t diagnostikuar .

Nj arsye tjetr sht se koht e fundit sht vn re se kemi nj rritje te personave obez

te cilt bjn nj jet sedentare dhe prdorin n mnyr t pakontrolluar duhanin dhe

alkolin te cilat jan nj ndr shkaqet kryesore t shfaqjes s HTA .

Nj tjetr arsye sht se HTA shkakton edhe nj nga smundjet e sistemit neurologjik si

AVC hemorragjik

3.2 OBJEKTIVAT

I. Duke ditur q HTA sht nj smundje e fshehur,objekti I studimeve te mia sht q HTA

tzbulohet n koh,n mnyr q t ket nj mjekim efikas.

II. Nje objekiv tjetr sht q n pacientt e prekur te sigurohemi q ai nuk ka m dhimbje dhe

t mbajm njtension n shifrat 140/90mmHg.

III. Esht e rndsishme q pacienti t jeti informuar rreth smundjes dhe mjekimit te saj.

IV. Objektiv tjetr sht q pacientit ti japim mbshtetje emocionale q ta prballoj sa m

leht smundjen e tij.


37/48


ELISA FLATI Page37

M posht jepet n paraqitje grafike rastet e pgjithshme t vdekjeve si pasoj e hipertensionit.T

dhnat fillojn q nga viti 2003 dhe tendenca vjen duke u rritur numri i rast fataliteteve t

pacientve hipertensiv.

Grafiku-1 Raste t vdekjeve nga smundje me HTA

Vdekjet dhe smundjet e qarkullimit te gjakut zn vendin e par t vdekshmris s prgjithshme

me nj rritje 3% ,ne 2003 kundrejt vitit 1999 Rezulton se vdekjet jan pothuajse 1.2 me te lartatek meshkujt se tek femrat.

3.3 Metodologjia

U studiuan 55 pacient , ( 30 M dhe 25 F) q ishin diagnostikuar me AVC hemorragjik n Kliniken

Universitare te Neurologjise. Mosha mesatare e tyre ishte 56 vjec. Intervistimi i tyre u krye n

pavionet e neurologjis dhe kardiologjisnga infermieri.


38/48


ELISA FLATI Page38

Pas intervistimit nga infermieret t gjith pacientt u rivlersuan edhe nga mjeku neurolog dhe

kardiolog, dhe m pas t dhnat u konfrontuan. U klasifikuan me hipertension arterial t gjith

pacientt q kishin ndryshime n EKG.

3.4 Rezultatet

Nga 55 pacient ( 30 M dhe 25 F ) t studiuar u pa se 24 ishin me AVC hemorragjik, nga t cilt

15 ishin meshkuj dhe 9 femra.

Po t njjtt pacient u rikonfirmuan pr AVC edhe nga ekipi I mjekve q brn rivlersimin.

Nga pacientt me AVC u pa se 13 prej tyre kishin deficit motor t rnd ( hemiplegji) dhe nuk ishin

t vetshrbyeshm, ndrsa 11 prej tyre kishin deficit m t leht,hemiparezose sindrom ataktik,

dhe arrin ti kryenin vet aktivitetet e jets s prditshme.

REZULTATET E PERMBLEDHURA

Grafiku-2 Raporti meshkuj-femra n popullaten e studiuar


39/48


ELISA FLATI Page39

N ktparaqitje skematike n prqindje vrehet predispozita e lart q pacientt me hipertension

arterial kan pr t bere AVC hemorragjik

Grafiku-3 Prevalenca e HTA me AVC

Grafiku-4 Raporti I pacientve me HTA nga AVC

63%

37%

Raporti I pacienteve me HTA nga AVC

Me Deficit te rende

Me Deficit te lehte


40/48


ELISA FLATI Page40

3.4-1 Rezultatet e prmbledhura

Prevalenca e hipertensionit arterial me aksidentit vaskular sht 56 % e dhn kjo qsht n

prputhje edhe me t dhnat e disa vndeve t tjera, si Estoni, Lituani, Egjipt.

64 % e pacientve me AVC ishin me deficit t rnd neurologjik dhe 37 % me deficit m t

lehte.63% e pacientve me AVC ishin femra, ndrsa 38% ishin meshkuj.

T dhnat e vleresuara nga infermieri ishin nprputhje me vlersimet e mjekut.

3.5 KONKLUZIONI

Prevalenca e HTA pas AVC sht 41 %, dhe kjo sht m e madhe tek meshkujt dhe tek personat

q kan deficit neurologjik madhor.

Infermieri q punon n komunietet pas trajnimit mund te monitoroj pacientt e diagnostikuar dhe

mund ta identifikoj hert HTA nga aksidenti: gj q sjell uljen e rritjes se prevalencs s HTA n

jetn e prditshme t pacientit.


41/48


ELISA FLATI Page41

KAPITULLI IV

KUJDESI INFERMIEROR PER TE SEMURET ME HIPERTENSION ARTERIAL

Fig8 Kujdesi ifermieror

DIAGNOZA INFERMIERORE

1- Rreziku pr prodhim ult kardiak n lidhje me rritjen e pasngarkess, vasokonstrksionin,

ishemi miokardi, hypertrofiventrikulare.

Qllimi:Pasngarkesa nuk sht rritur, nuk kishte vazokonstriksion, dhe ishemi miokardi nukndodhi.

Rezul tatet e pri tur a:

Mbajtja e presionit t gjakut brenda nj spektri t pranueshm.

T tregojritm dhe frekuenc kardiake t qndrueshme .

T marr pjes n aktivitetet q ulin presionin e gjakut.


42/48


ELISA FLATI Page42

Ndrhyr jet inf ermierore:

Monitorimi dhe matja e presionin tgjakut n t dy duart, duke prdorur nj aparat

tensioni dhe teknikat e duhura pr sa i prket matjes s presionit t gjakut.

Dgjim t tingujve tfrymmarrjes dhe tonit t zemrs. Vzhgojm ngjyrn e

lkurs, lagshtin, temperaturn dhe kohn e mbushjes kapilare

Vm re pranin, cilsin e pulseve qendrore dhe periferike.

Ruajtja kufizimet n aktivitete t tilla si pjesa tjetr n krevat ose karrige.

Ndihmon n kryerjen e aktiviteteve t vet-kujdesit si t nevojshme.

Sigurimi i nj mjedisi t qet dhe t prshtatshm .

Monitorojm prgjigjen ndaj mjekimit duke kontrolluar presionin e gjakut. Japim

kufizim t lngjeve dhe diets me natrium ashtu si na krkohet.

Bashkpunim mjeksore n ofrimin e mjekimeve ashtu si krkohet.

DIAGNOZA INFERM IERORE

2-Dhimbje akute: dhimbje koke lidhur me rritjen epresionit cerebral vaskular.

Rezul tate te pritshme:

Pacientt zbulojn mungesn e dhimbjes s koks dhe duken t rehatshm.


43/48


ELISA FLATI Page43

Ndrhyr jetinf ermierore:

T bj pushim n krevat,t qendroj i qet,t mbaj nj drit t vogl.

Kufizimi i pacientve n aktivitet.

Minimizimi i stimujve mjedisore.

T japim nj veprim te gzueshm sipas indikacioneve t tilla si pako akulli, pozicion

rehati, teknikat e relaksimit, imagjinatn kshillimit, shmangja e kostipacionit.

Bashkpunim mjeksore n ofrimine mjekimeve analgjezike dhe qetsues.


3-Perfuzioniindor i paefektshm:cerebrale, renale, zemrse lidhur meqarkullimt dmtuar.

Qllimi:Qarkullimi i trupit nuk sht i zhvlersuar.

Rezul tatet e pri tur a:

Pacienttq tregojn nj prmirsim t perfuzionit si tregohet nga: presionin e gjakut

brenda kufijve t pranueshm, nuk kan ankesa pr dhimbje koke, marramendje, vlerat

laboratorike brenda kufijve normale.

Shenja te qndrueshme jetsore.

Diureza 30 ml/min.


44/48


ELISA FLATI Page44

Ndrhyr je tinf ermierore:

T bj pushim n krevat, ngre kokn e pacientit me an t shtratit.

Vlerson presionin e gjakut n t dy kraht, duke fjetur, i ulur me monitorimin e presiont

arterial n qoft se ajo sht n dispozicion.

Masim t dhnat dhe shkarkimin.

Vzhgoni hipotension e papritur.

Prdorimi i aumbulancs brenda mundsive tuaja dhe pr t shmangur lodhjen pacientit.

Monitorojm elektrolitet, kreatininn sipas kshillave t mjekut.

Ruajtja e lngjevedhe medikamenteve sipas kshillave t mjekut.


4 -Deficiti Njohurish n lidhje me mungesn e informacionit n lidhje me procesin e smundjes

dhe vet-kujdesit .

Qllimi:Pacientt jan plotsuar n aspektin e informacionit n lidhje me hipertensionin.

Rezul tatet e pri tur a :

Pacientt mund t shprehin njohurit dhe aftsit e tyre t menaxhimit t trajtimit t hershmm t

hipertensionit .

Raportojm prdorimin e mjekimeve sipas kshillave t mjekut .


45/48


ELISA FLATI Page45

Ndrhyrjet infermierore:

Prshkruani natyrn e smundjes dhe qllimin e procedurs dhe trajtimin e hipertensionit .

Shpjegoni rndsin e nj mjedisi t qet dhe t teraupetik , dhe menaxhimin e stresorve .

Diskutoni rndsin e mbajtjes s nj pesh t qndrueshme .

Diskutoni nevojn pr diet t ult n kalori , nivele t ult n natrium.

Diskutoni rndsin e shmangies lodhje n aktivitetin .

Shpjegoni nevojn pr t shmangur kapsllkun n lvizjen e zorrve .

Shpjegoni si t mbaj futje e duhur t lngjeve , shuma e lejuar , kufizime t tilla si kafe, aj

dhe alkoolit .

Diskutoni simptomat e rikthim apo progresion t komplikimeve t raportuara te mjeku :dhimbje koke , marramendje , i dobt , vjellje dhe t vjella .

Flisni pr mjekimin :emrin , dozimit , koh e administrats , pr qllime dhe efekte ansore

ose efektet toksike .

Shpjegoni nevojn pr t shmangur prdorimin e ilaceve , pa shqyrtimin e nj mjeku .

DIAGNOZA INFERMIERORE: Ndryshime n perfuzionin e indeve ( renale, cerebrale,

kardio-pulmonare dhe periferike), lidhur me paksimin e rrjedhs s gjakut.

QELLIMI I KUJDESIT INFERMIEROR: T siguroj mbajtjen e nj tensioni n shifrat

normale 140 / 90 mmHg.


46/48


ELISA FLATI Page46

Fig9 Kujdesi infermieror ne pacientet me HTA

Ndrhyrja infermierore:

T prpiqemi q pacienti t kuptoj situatn q ndodhet.

T arrijm q pacienti t kryej aktivitete fizike, t ket rnie n pesh,

T respektoje dieten me sa me pak yndyrna dhe sa me shume fruta.

T udhezohet i semuri te perdore rregullisht ilacet per uljen e presionit arterial.

T rekomandohet q t ndaloj alkolin, duhanin, dhe kafen.

T jemi t durueshm ndaj krkesave t pacientit.

T arrijm q i smuri dhe familjart t kuptojn situatn n t ciln ndodhen.


47/48


ELISA FLATI Page47

Qllimi I ndrhyrjes infermierore:

T paksohen ankesat e pacientit

T zbatohet dieta e rregullt.

T zbatohet terapia ne menyre sistematike.

Ulja e tensionit.

T nxisim familjart q s bashku me pun t arrijm m t mirn per t smurin.

Rezultatet e pritshme:

Pacienti eshte i informuar pr ecurin e smundjes

Esht arritur paksimi i ankesave.

Pacienti fillon te zbatoje dieten me prpikmri ( kufizimin e krips,shmangien e pirjes se

duhanit,kafeins,si dhe pijeve alkolike)

Prmirsimi i aftsise s pacientit pr t kuptuar situatn q ka.

Esht aplikuar terapia sipas urdhrave t mjekut.

Gjendja e pacientit sht pmirsuar dhe familjart jan msuar q tja matin vet presionin

arterial.


48/48


Literatura:

http://nanda-nursinginterventions.blogspot.com.

http://emedicine.medscape.com/article/1952052-overvie

http://.onhealth.com/high_blood_pressure/page5.htm

http://.lef.org/protocols/prtcls-txt/t-prtcl-101.htm

http://www.healthline.com/health/cerebrovascular-accident#Overview

http://en.wikipedia.org/wiki/Stroke

Jam mbeshtetur dhe te Farmakologjia Klinike e Prof.Assoc.Dr.Pirro Prifti

Documents

Kujdesi Infermieror i Pacienteve Me Hipertension Arterial Me Avc Hemorragjik