Y T

N NG TH C HÀNH U D NG

DÙNG CHO SINH VIÊN I H C U D NG

P II

NHÀ XU T B N Y H C

CH O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t CH BIÊN:

- Ts. ình Xuân - Ths. Tr n Th Thu n

NH NG NG I THAM GIA BIÊN SO N:

- Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S ng - Ths. oàn Th Anh Lê - Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph ng - Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n ng Th ng - BS. CKII. Tr n c Thái - TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa

TH KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng THAM GIA T CH C B N TH O:

Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha

i nói u

K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n

c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào t o u ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá,

th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u c s giúp , c n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c c u trúc xây ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u d ng.

Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u d ng a các tr ng i h c Y Hà N i, i h c u d ng Nam nh, i h c Y Hu

và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX. Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr u tr nh : a thu c vào c th , k thu t truy n d ch và các k thu t u tr u d ng; ch ng IX dành cho các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c,

ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u ng c s .

Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n

c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c.

NG CH BIÊN Ts. ình Xuân Ths. Tr n Th Thu n

C L C i dung Trang

CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH

1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1 2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3 3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15 4. a thu c qua ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26 5. Dùng thu c qua ng tiêm .............................................................. 56

CH NG VII CÁC K THU T TRUY N D CH

1. Chu n b t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87 2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105 3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119 4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135 5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150 6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng ng t nh m ch .................................... 169 7. K thu t s d ng b m tiêm n .......................................................... 187 8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203

CH NG VIII CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG

1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221 2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224 3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235 4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246 5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258 6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272 7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283 8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297 9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305 10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327 11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340

CH NG IX

P C U BAN U 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367 2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369 3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394 4. K thu t b ng ....................................................................................... 407 5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415 6. V n chuy n n n nhân ........................................................................... 429

Tài li u tham kh o .............................................................................................427

1

CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH

1. Gi i thi u toàn ch ng 1.1. Danh sách các k n ng trong ch ng

- Phát thu c và ghi chép .

- Cách pha thu c

- a thu c qua ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng.

- Tiêm:

Tiêm trong da.

Tiêm d i da.

Tiêm b p

Tiêm t nh m ch. 1.2. M c tiêu chung toàn ch ng

1. Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi dùng thu c

2. Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh

3. Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c

4. Th c hi n c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu

5. H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi dùng thu c

6. Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh 2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan

a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u

ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy

c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong

Có nhi u ng a thu c vào c th :

ng mi ng

ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng

ng s d ng ngoài da

ng tiêm

Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng cho thu c thích h p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o v k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn.

2

Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các u úng tr c khi cho ng i b nh dùng thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng ng cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i u

ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho thu c u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát hi n các d u ch ng ch quan phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y ra do dùng thu c.

2.2. Ki m tra tr c h c Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u vào c t t ng ng v i

câu úng hay sai

STT i dung úng Sai

1 T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c

2 u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c cho dù ch a hi u rõ v thu c

3 Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng ng mi ng

4 Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p thu d và nhanh

5 Thu c t h u môn th ng c dùng khi ng i b nh không ng c

6 Ng i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c c

7 n ép bu c a thu c vào c th ng i b nh khi h t ch i không ch u dùng thu c

8 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o

9 C n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o

10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút

11 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm i v i ng i l n

12 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày

13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng

14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác

u tr

15 N i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c

3

PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP 1. Gi i thi u k n ng

Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y, u d ng nên nh n th c rõ trách nhi m và l u ý nh ng m quan tr ng tránh s nh m l n gây h u qu n k t qu

u tr và nh h ng n ng i b nh. u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng

chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t…

Sao chép t h s òi h i s chính xác cao nên u d ng c n sáng su t sao chép y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không

ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c, u d ng ph i ch c ch n ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c, ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng

lo i. u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n th c m c vì m i nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i nh.

2. M c tiêu k n ng

Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng i u d ng c n bi t

Li t kê các y u t quy t nh tác d ng c a thu c.

Phân tích nh ng tác phong c a ng i u d ng khi phát thu c cho ng i b nh

Tính li u thu c chính xác.

Chu n b y .

Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng i b nh.

Th c hi n ghi h s rõ ràng.

Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n

3. Lý thuy t liên quan Nh ng ki n th c c b n v thu c ng i u d ng c n bi t

Tên thu c:

t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d c, tên th ng m i

Công d ng thu c:

Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid

Phòng b nh: vaccine, huy t thanh

Ch n oán b nh: BCG test

Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho…

Tác d ng thu c:

Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t i nh t nh có tác d ng mong mu n

Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau:

Tác d ng chính: tác d ng mong mu n t k t qu u tr . Ví d : tác d ng chính a Aspirin là kháng viêm, gi m au.

Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a Aspirin là viêm loét d dày.

4

Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i gian sau ó c m giác l i h i ph c.

Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i. Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c

i canxi.

Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au.

Tác d ng i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh i kháng c nh tranh, i kháng

không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c…

Tác d ng hi p ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gia t ng ho t tính có l i ho c có h i.

Các y u t quy t nh tác d ng c a thu c:

D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch…

ng thu c c tính

Viên Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n c, thu c c h p thu ru t

Viên b c ng: thu c c áo l p ngoài là ng b o qu n, giúp ng d , và gi m kích thích d dày

Viên bao tan trong ru t: thu c c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o qu n thu c không b phân h y d dày, khi xu ng ru t non m i có tác

ng

Viên ng m Th r n có v ng t do có ng, c ng m cho n khi tan h t, thu c p thu và ng m qua niêm m c

Có 2 lo i: - Ng m d i l i h p thu qua niêm m c d i l i

- Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1 ph n niêm m c d dày

Viên s i b t D ng viên nén, g p n c s tan nhanh và s i b t, thu c c h p thu qua niêm m c

Viên nang Thu c c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel

Dung d ch Thu c hòa tan trong dung môi th ng là n c, h p thu nhanh

Si-rô Dung d ch có m c do có ng b o qu n thu c, có th có thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em

Nh t ng Thu c c phân tán trong môi tr ng d u, h p thu niêm m c d dày hay ru t

Huy n d ch Tinh th thu c c treo trong dung môi là n c, h p thu qua niêm m c

5

Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c m sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và

ào th i thu c.

Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n i theo phái, c bi t phái n trong th i k mang thai và cho con bú.

Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid. i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh trong vi c tính li u l ng thu c.

Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u c nh ng li u thu c áng l gây c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c.

Di truy n: m t s c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d c lý làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c.

Ch dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày,

thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n.

Th i m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu u tr liên quan nhi u n th i m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay i theo nh p sinh h c.

Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng i m c ph i nhi u b nh khác nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c.

Môi tr ng nh ánh sáng, nhi t .

Hàm l ng: s l ng thu c có trong thành ph n

Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng u tr mà không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh, ng dùng thu c ng i

u tr s quy t nh li u dùng phù h p.

Quy ch v thu c c: nhãn thu c c A và gi m c A màu en, c B và gi m c B màu .

Cách b o qu n: thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o

qu n t t và tránh nhi m khu n.

Tác phong c n thi t c a ng i u d ng

Chính xác, khoa h c và có trách nhi m.

Sáng su t khi nh n y l nh.

Trung thành v i ch nh c a bác s , tuy t i không thay i y l nh, n u nghi ng ph i h i l i.

Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c n tho i.

Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh.

S p x p thu c theo th t d tìm và tránh nh m l n.

T thu c ph i g n n i làm vi c.

Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s .

Các lo i thu c c b ng A, B ph i c c t gi úng theo quy ch .

Thu c n c riêng v i thu c viên, thu c u ng riêng v i thu c dùng ngoài da.

6

Ki m tra thu c hàng ngày b sung c s và x lý nh ng thu c quá h n s ng ho c kém ch t l ng.

Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng.

Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5 i chi u.

m b o an toàn cho ng i b nh.

Cách tính li u thu c

Ngay khi có y l nh, u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c, tr c khi chu n b thu c c n ph i tính c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t ng i b nh

i v i thu c viên:

l ng viên thu c = Li u theo y l nh

Hàm l ng c a m i viên thu c

i v i thu c d ng dung d ch

l ng ml = Li u theo y l nh x n v th tích

Hàm l ng thu c quy nh trong n v th tích

Khi dùng thu c cho tr u d ng c n nh ng thông tin sau:

Ch nh li u thu c c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da

Li u thu c d i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim) rút thu c chính xác.

Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d ng, vì li u d b m t do tr không n h t.

Thu c d ng viên nên pha thêm ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng cho tr

thu c xa t m tay c a tr phòng tr l y dùng.

7

4. Quy trình k thu t

Các b c ti n

hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TR C

1. Nh n nh ng i b nh: ti n s d ng, tri giác, ki n th c kinh nghi m v b nh

i k t qu dùng thu c tr c ây a ng i b nh (NB) có các d u

hi u n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th .

Nh n bi t d u hi u d ng thu c, báo BS

cân nh c vi c dùng thu c

Ng i b nh h p tác tr l i trung th c.

ánh giá tình tr ng tri giác c a NB

c ý th c, t nh táo nh n bi t thu c dùng cho úng

u ý n ng i già và tr em

i NB - Thông tin v b nh, k t qu c a vi c dùng thu c. - Tình tr ng l thu c vào thu c - C m nh n c a NB v thu c.

- Xác nh s hi u bi t và nhu c u v thông tin

n bi t c a NB - Kh n ng dung n p thu c - NB ch p nh n và tho i mái khi dùng thu c

i v i NB có kh n ng t

dùng thu c khi có c m tính v i thu c d gây ng c thu c do

d ng quá li u

2. Ki m tra y nh và sao

phi u thu c

c y l nh t h s , ki m tra thu c l n 1, l y phi u thu c và ghi nh n y : - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c - ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c

- K thu t th c hi n theo y l nh - Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i b nh

- NB có th trùng tên, nên ghi nh n h tên, tu i, s gi ng. - úng thu c: g m tên, hàm

ng và d ng thu c - úng li u: c n c vào hàm

ng thu c tính chính xác li u theo y l nh - So sánh ng dùng c a y

nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà s n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù

p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB

8

3. Chu n b - R a tay th ng quy

Theo quy trình r a tay n i khoa

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

Chú ý móng tay, k ngón tay

- Chu n b thu c

Ch n thu c úng theo yêu c u, ki m tra thu c l n 2: - c tên thu c - Hàm l ng thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c

An toàn v thu c, tránh nh m l n

- Thu c còn nguyên bao bì, nhãn rõ ràng. - L u ý nh ng thu c cùng tên, khác hàm l ng. - Thu c s d ng nhi u l n ph i

o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà s n xu t

- Chu n b khác ng c o l ng:

- C c có chia v ch - Thìa có v ch o l ng - ng m gi t - Khay m thu c - H p tán thu c viên - L i c a - Thìa khu y - H p thu c cá nhân - Gi y lau

Dùng cho thu c n c

y thu c viên Tán thu c cho ng i già và tr em không th nu t viên thu c

a thu c ng Hòa tan thu c Chia thu c theo th i gian cho ng i b nh

Ch n d ng c o l ng thu c theo d ng thu c s d ng l y thu c chính xác theo li u l ng ch nh

-L y thu c viên

- M n p chai thu c vào khay m thu c ho c vào n p h p

thu c. - Cho vào h p ng thu c c a NB - Thu c viên trong v : m v thu c cho vào h p ng thu c c a NB

- H n ch tay ch m thu c làm nhi m b n thu c hay m hôi tay làm t thu c. - M i NB có h p ng thu c riêng c phân thành nhi u c u ng trong ngày

- H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c. - Thu c viên nang b t hay h t

i, không nên tháo r i l p v

9

- L y thu c ng nu c,

dung d ch

- L c nh và u chai thu c tr c khi rót - Rót thu c vào c c có chia v ch, hay v t m u o l ng, có th dùng b m tiêm b kim rút thu c - Rót thu c không mi ng chai ch m vào mi ng c c - L y gi y lau bên ngoài c chai thu c - y kín n p chai và vào ch

.

-Thu c c tr n u -Tính li u chính xác - Tránh nhi m b n l thu c và làm t nhãn thu c - B o qu n thu c t t

- c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c - C c ng thu c a ngang

m m t nhìn chính xác. - nhãn chai thu c lên trên

không làm d nhãn. - Không thu c th a tr l i vào chai thu c

- Thu c d ng t

- Xé mi ng bao thu c - Cho thu c vào c c có s n m t ít

c m - Dùng thìa khu y u

- Giúp thu c hòa tan d

ng n c giúp hòa tan thu c phù h p v i l ng b t theo

ng d n c a nhà s n xu t, không nên quá c hay quá

ng.

- Thu c viên ng s i b t

- Cho thu c vào ly có n c u ng c

- Ch thu c s i b t tan hoàn toàn

-Không c u ng viên thu c khi thu c ch a tan

4. Ki m tra l i thu c

- c nhãn thu c l n 3 tr c khi t thu c hay b v thu c

- So sánh l i gi a y l nh thu c, phi u thu c và l thu c

- Th c hi n úng 3 ki m tra tránh sai sót vì ây là

thu t òi h i s chính xác cao

- u d ng th c hi n v i tinh th n trách nhi m cao, c n th n, không ch quan

5. Ki m tra gi dùng thu c

- Xem gi dùng thu c c a NB trên phi u thu c

Phân b thu c h p v i tính ch t d c lý c a thu c

Thu c c dùng úng theo gi yêu c u c a bác s u tr

6. em thu c n gi ng nh

Mang khay thu c ho c xe thu c Ti n nghi, s ch s t o ni m tin cho NB

10

TRONG

7. i chi u úng NB

Xem tên trong phi u thu c v i tên ng i b nh u gi ng

ng th i h i NB: - H tên y - Tu i

Xác nh úng ng i nh phát thu c

úng

úng tên, tu i, s gi ng - H i NB t tr l i n u c

8. Gi i thích i NB

- Trình bày NB: m c ích, tác ng, tính ch t c a thu c.

-Cung c p ki n th c cho NB - Giúp NB tin t ng vào

u tr

NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c

9. Phát thu c cho NB

- a h p ho c bao thu c ã chia theo gi và ghi rõ tên NB, tên thu c cho NB - H ng d n NB cách dùng thu c: ng dùng, th i gian - Gi i thích nh ng d u hi u c a

ng, tác d ng ph c a thu c - Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c

-T ng kh n ng t dùng thu c - NB t nh n bi t d u hi u b t th ng c n báo ngay nhân viên y t - NB bi t lo i thu c ang

d ng

- Yêu c u NB l p l i cách dùng thu c - Gi i áp m i th c m c c a NB

h n m rõ thông tin, tránh hi u nh m và s d ng thu c sai. - NB ký tên tr c m t u

ng

SAU

10. D n d p ng c

- phi u thu c vào ô gi ti p theo. - khay thu c, xe thu c v ch

- i u d ng a tay

- D tua sau th c hi n ti p. - D l y s d ng

- D ng c x p ng n n p, theo th t

11. Ghi chép s

- Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c

c nh NB v ng m t, không p tác dùng thu c, lý do NB

không dùng thu c… - Tên D th c hi n

- Ghi vào h s bác u tr và u

ng các tua n m rõ

- Tuân theo quy nh ghi h s - Ghi trung th c nh ng ph n

ng c a NB ho c lý do không p tác u tr c a NB

- Ghi thu c do chính tay mình th c hi n - Bàn giao D tua sau nh ng tr ng h p ch a phát thu c

c ho c ph n ng NB c n theo dõi

11

5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai. ánh d u vào c t úng ho c sai.

Stt Câu h i úng Sai 1 D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB

2 Thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th

3 Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c

4 Li u l ng thu c cho tr em th ng c tính d a vào kg cân ng

5 u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u vì m t th i gian

6 D c phép th c hi n y l nh thu c qua n tho i 7 Ki m tra thu c l n 2 c th c hi n tr c khi c t l thu c

8 Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác ng u tr mà không gây tác h i.

9 u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th .

10 D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB

11 D có th a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong ngày

12 D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh 13 Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c. 14 Luôn luôn dùng mu ng cà phê l ng thu c cho tr 15 D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính n t c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.

Tóm t t nh ng v n c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp

Giáo viên gi i thích và làm m u

Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.

Sinh viên t nh n xét và t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên

Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t

Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm

Th c hành theo nhóm

12

Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai

sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai.

5. 3 T l ng giá (B ng ki m quy trình)

D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua.

Các b c T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Nh n nh: -Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan -Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c -Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c

2. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng:

- úng tên NB - úng tên thu c - úng li u l ng thu c - úng ng dùng thu c - úng th i gian dùng thu c - úng ch nh thu c

3. R a tay -R a tay n i khoa -Làm khô tay

4. Chu n b So n khay d ng c

- So n úng thu c + c tên thu c + H n s d ng, ch t l ng thu c + Hàm l ng thu c

- Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p ng thu c cá nhân - Gi y lau - L i c a - Phi u thu c

5. L y thu c 5. 1. L y thu c viên

-Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB -Tránh ch m tay vào thu c

5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai

- L c u chai thu c tr c khi rót, - L ng thu c li u cho vào c c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c - Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c

Thu c dung d ch d ng ng

13

- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c - Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly -Không c n hòa thêm n c vào thu c

Thu c nh t ng d ng gói - C t hay xé u v bao thu c - Cho thu c li u vào ly - Không hòa thêm n c

5. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y

u 5. 4. Thu c viên d ng s i b t

- Cho thu c vào ly n c u ng c - Ch thu c tan hoàn toàn

6. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c

7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh 8. em thu c n gi ng b nh 9. i chi u úng NB

Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i h tên NB

10. Phát thu c cho NB ng d n rõ cách s d ng thu c

Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh run… Gi i áp th c m c

i NB l p l i cách dùng thu c Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c

11. D n d ng c phi u thu c vào ô gi ti p theo d ng c ng n n p v ch c

D r a tay

12. Ghi h s Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát - ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng

t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n

6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên)

Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên:

Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i

Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên

14

nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n

Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m.

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

Th c hành có h th ng là:

Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a sinh viên

H i quan sát v quá trình th c hành

N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo

6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian

th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên phát thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so

i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 6. 3 T ánh giá quá trình rèn luy n

Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình

Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác.

Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp

Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.

15

CÁCH PHA THU C

1. Gi i thi u k n ng

thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm c óng gói trong 2 d ng: ng và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c c làm b ng th y tinh và có m t ch th t c ng thu c b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có th b ng thu c d dàng. Thu c c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i kh u kính nh nh ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm.

thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t c s d ng cho m t li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi rõ lo i và l ng dung môi dùng pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là nh ng dung môi th ng dùng pha thu c.

t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha thu c, u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c ánh b t nút ch n cao su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c

ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l vi c rút thu c ra c d dàng.

u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác có c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c.

2. M c tiêu k n ng

Mô t các ph n c a b m tiêm.

Li t kê 2 lo i b m tiêm th ng c s d ng.

Mô t 3 ph n c a kim tiêm.

Nh ng nguyên t c u d ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c

Chu n b y .

Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c.

Th o lu n và t rèn luy n v thái và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t.

3. Lý thuy t liên quan 3. 1 Khái ni m c b n

B m tiêm:

m tiêm bao g m m t nòng ngoài hình tr , ph n u c thi t k kh p v i c kim tiêm, và nòng trong là pittông. M i b m tiêm c óng gói vô khu n có kim tiêm ho c không có kim tiêm trong bao bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n, tuy t i không tái s d ng trong k thu t tiêm thu c cho ng i b nh.

Hình 1: Các ph n c a b m tiêm

m tiêm c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c

bi t có th v n xo n g n vào u b m tiêm tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m tiêm.

16

Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok

Hình 3: B m tiêm Luer-Lok

Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng c dùng cho các lo i thu c ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml c dùng trong

tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c n v . m tiêm chia theo n v c dùng trong tiêm insulin. u d ng c n xác nh b m

tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và ng tiêm.

Hình 4: Các c b m tiêm th ng dùng

Hình 5: B m tiêm insulin

Kim tiêm

Kim tiêm c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim. c kim dùng g n v i u

17

m tiêm, thân kim n i li n v i c kim, m t vát kim r t s c nh n, s c t o v t âm nh khi xuyên kim qua da ng i b nh và ch xuyên kim này nhanh chóng khít l i khi rút kim ra nh m không cho thu c hay máu ch y ra ngoài. C 3 ph n c a b m tiêm ph i c gi vô khu n, tránh kim tiêm b nhi m khu n, u d ng luôn g n kim có y n p vào b m tiêm an toàn.

Có nhi u c kim khác nhau, c kim c chia theo kh u kính ( ng kính trong a kim) và chi u dài c a thân kim. Chi u dài c a kim t 1cm n 7,5cm, u d ng

ch n chi u dài kim tùy theo v trí tiêm và tr ng l ng ng i b nh. i v i ng i b nh y hay tr em ch n kim có chi u dài ng n h n, dùng kim dài t 2,5cm n 4cm tiêm p, dùng kim dài t 1cm n 1,5cm tim d i da hay tiêm trong da. Kim pha thu c

th ng dùng có kh u kính t 19G n 20G. Vi c ch n kim theo kh u kính c n l u ý kim có kh u kính càng nh thì ng kính trong c a kim càng l n. Ch n kim có kh u kính nào tùy thu c vào m c hay tính dính c a thu c.

Hình 6: Ba ph n kim tiêm: c kim (hub), thân kim (shaft), m t vát kim (bevel)

Hình 7: Các c kim tiêm

3.2 Nguyên t c u d ng c n bi t khi pha thu c

C n bi t rõ li u l ng và tính ch t thu c tr c khi chu n b thu c. N u tiêm m t li u l ng l n thu c vào c th ng i b nh có th gây ra tác d ng ph , au, và t n th ng mô.

N m rõ ng tiêm, xác nh c u trúc gi i ph u c a v trí tiêm trên ng i b nh quy t nh vùng tiêm phù h p v i li u l ng thu c. Vi c xác nh chính xác này s

gi m thi u nh ng tai bi n do tiêm thu c gây ra nh t n th ng mô, th n kinh, m ch máu.

m b o l a ch n c kim thích h p cho t ng ng tiêm và v trí tiêm.

c k h ng d n s d ng tr c khi pha thu c rút úng l ng n c pha tiêm pha thu c tùy theo t ng lo i thu c.

M i phi u thu c ch ghi m t lo i thu c.

Tuân th nguyên t c vô khu n trong quá trình pha thu c và rút thu c.

Tay u d ng ch c ch m vào nòng ngoài c a b m tiêm và c kim.

Không c vát kim, thân kim, thân pittông ch m vào v t không vô trùng.

Khi rút thu c, gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 m b o l y c úng l ng thu c và i c h t khí

18

3.3 Quy trình k thu t

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TR C

1. Sao phi u thu c

Sao y l nh thu c t h s vào phi u thu c v i n i dung nh sau: - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c - ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c

Tránh nh m l n thu c

Sao phi u thu c theo úng y l nh c a bác s òi h i ph i có s chính xác cao

tránh nh m l n thu c. Do ó tránh làm vi c khác hay nói chuy n trong khi sao phi u thu c.

2. Ki m tra thu c

Ki m tra nhãn thu c: tên thu c, hàm l ng, ng dùng, h n

d ng. Nhìn toàn di n ng thu c và l thu c: ki m tra ch t l ng thu c,

nguyên v n c a thu c

m b o an toàn cho ng i b nh khi s d ng thu c tránh l y sai thu c,

d ng thu c không thích h p nguy h i cho ng i b nh

Có m t s lo i thu c còn h n s d ng nh ng do b o qu n không t t có th làm thay i ch t l ng c a thu c. u d ng ph i ki m tra c n th n tr c khi l y thu c. c k

ng d n s d ng bi t l ng n c pha tiêm c n thi t và ch n b m tiêm thích h p.

3. R a tay a tay theo quy trình r a tay i khoa

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

Chú ý nh ng vùng móng tay, k ngón tay

4. Chu n b ng c

So n khay d ng c g m: - B m tiêm - Kim pha thu c - Bình k n sát khu n da - H p bông c u c n - H p bông c u khô

- ng n c c t pha thu c - H p ch ng shock - G ng tay s ch - Túi rác y t - H p ng v t s c nh n - Chai dung d ch r a tay nhanh

y d ng c giúp ti n i cho quá trình pha

thu c

So n d ng c y , s p x p ng n n p.

19

TRONG

5. Rút dung ch pha

thu c

Ki m tra ng n c pha tiêm và thu c l n 2

Ch c ch n r ng ã l y úng thu c.

Ph i ki m tra thu c 3 l n: l n 1 khi l y thu c t t , l n 2 tr c khi rút thu c, l n 3 tr c khi v t l thu c.

Búng nh u ng n c pha tiêm cho n khi n c t trên

ng xu ng h t thân ng.

n c t c ng xu ng t thân ng.

Sau ng tác này, không ngã ng thu c.

Sát trùng c ng thu c b ng bông c u c n

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

ng tác ph i d t khoát tránh sát trùng qua l i

n p l thu c, l ph n cao su, sát khu n n p cao su

ng bông c u c n.

Không ph i t t c các nhà s n xu t u m

o r ng n p l thu c u vô khu n. Do v y p l thu c c n ph i

c sát trùng l i b ng n tr c khi rút thu c.

ng tác d t khoát. c n khô tr c khi âm kim vào, c n

không theo kim hòa l n vào trong thu c.

ng n c pha tiêm b ng bông c u khô ho c g c

Tránh b t tay

Không dùng bông c u c n b ng c pha tiêm vì c n s hòa l n vào c pha tiêm. B ng n c pha tiêm

n th n tránh t tay.

Rút n c pha tiêm vào b m tiêm (s l ng tùy theo t ng lo i thu c)

pha thu c úng li u ng tùy theo t ng lo i

thu c

ng tác khéo léo tránh tay ch m vào thân kim và ph n trong c a pittông và tránh u kim ch m vào mi ng c a

ng n c pha tiêm.

6. B m n c pha tiêm vào

hòa tan thu c

âm kim vào gi a n p cao su theo h ng t 45o sau ó

ng theo h ng 90o

Chính gi a n p cao su là i m ng nh t nên d âm

kim. âm t góc 45o n 90o cao su tránh c t lõi c a n p cao su

ng tác c n th n tránh kim ch m vào thành ngoài l thu c.

m n c pha tiêm vào l thu c, rút khí tr l i b m tiêm.

Cân b ng áp l c bên trong b m tiêm và l thu c, tránh thu c b b n ra ngoài làm m t thu c.

ph i th p h n b m tiêm.

20

Rút kim ra, l c u thu c theo chi u ngang

m b o thu c hòa tan u trong n c pha tiêm

c u l thu c theo chi u ngang, xoay tròn tránh l c thu c theo chi u d c vì s làm thu c bám vào mi ng l thu c, làm

t li u thu c c a ng i b nh.

7. Rút thu c ã hoà tan

vào trong m tiêm

Dùng b m tiêm ang có khí, âm l i vào l thu c, b m khí

vào l , m t vát kim ng p trong thu c, rút h t thu c trong

ra.

Áp l c d ng bên trong thu c s giúp rút thu c

ra d dàng, không b m t thu c.

m tiêm nên th p h n l thu c, tay không ch m vào thân kim và nòng trong

a b m tiêm

Ki m tra thu c l n 3

ch c ch n l i l n n a là ã chu n b úng thu c cho b nh

nhân.

Ki m tra úng, không ch quan.

SAU

8. X lý rác t l thu c vào trong rác y t và ng n c pha tiêm vào trong h p ng v t s c nh n.

Giúp cho vi c x lí rác d dàng, úng quy nh.

9. Chu n b tiêm thu c cho ng i

nh

Thay kim tiêm, c kim thích p tùy theo t ng ng tiêm.

u kim b cùn sau khi pha thu c, h n ch s nhi m khu n và t n th ng mô cho ng i

nh.

ng tác d t khoát tránh nhi m khu n khi thay kim

21

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n

Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/ Sai. ánh d u vào c t úng ho c sai.

Stt Câu h i úng Sai

1 Ph i thay kim sau khi rút thu c l .

2 Ki m tra thu c là ki m tra: tên thu c, li u dùng, ng dùng, ch nh c a thu c.

3 C kim pha thu c là 19G.

4 t phi u thu c bao g m: tên ng i b nh, s phòng, s gi ng, tên thu c, li u l ng, th i gian và ng dùng thu c.

5 Có th ghi nhi u tên thu c trên cùng m t phi u thu c.

6 Gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 m b o l y c úng l ng thu c và i c h t khí.

7 Không làm nhi m thu c v i các th khác.

8 Không c ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm khi rút thu c.

9 Vi c l a ch n c kim ph thu c vào nh t c a thu c.

10 Th tích c a m t ng tiêm insulin là 1ml.

11 V l thu c c b trong túi rác sinh ho t.

12 d ng kim ã rút thu c l tiêm cho ng i b nh gi m chi phí.

13 Kim tiêm b p có chi u dài 2,5 - 4cm.

14 Nên ch n kim dài tiêm cho ng i g y

15 B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm có c kim v n xo n.

4.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.

Tóm t t nh ng v n c n chú ý

22

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp

Giáo viên gi i thích và làm m u

Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.

Sinh viên t nh n xét và t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên

Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t

Giáo viên h i ý ki n các sinh viên còn l i.

Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm

Th c hành theo nhóm

Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai

sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai.

4.3. T l ng giá (B ng ki m quy trình)

D i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua.

N i dung T t t Sai Không làm

Ghi chú

PHA THU C NG 1. Sao phi u thu c:

u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u.

2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u

thu c.

3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung

ki m tra thu c.

4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô

5. So n d ng c : ng c bao g m:

- Kh n s ch - ng tiêm - Kim tiêm - Bông c u c n - Bông c u khô - ng thu c

23

- Bình k n sát khu n da - H p ch ng shock - G ng tay s ch - Chai dung d ch r a tay nhanh - H p ng v t s c nh n - Túi rác y t

6. Sát trùng ng thu c b ng bông c u c n. Ki m tra thu c l n 2

7. B ng thu c b ng bông c u khô: n th n khi b ng thu c, tránh làm t tay. lý m nh v ng thu c úng quy nh

8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim

tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm.

9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm.

10. Ki m tra thu c l n 3. B ng thu c u c h i có th trình bày c cách phân

lo i rác. lý rác úng quy nh

11. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay.

t b m tiêm lên trên phi u thu c

PHA THU C L 1. Sao phi u thu c:

u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u.

2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u

thu c.

3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung

ki m tra thu c.

4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô

5. So n d ng c : ng c bao g m:

- Kh n s ch - ng tiêm - Kim tiêm - Bông c u c n - Bông c u khô - Thu c l - Dung d ch pha tiêm - Bình k n sát khu n da

24

- H p ch ng shock - G ng tay s ch - Chai dung d ch r a tay nhanh - H p ng v t s c nh n - Túi rác y t

6. M n p l thu c, sát trùng n p l thu c b ng bông c u c n

Ki m tra thu c l n 2 cho c n khô.

8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim

tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm.

9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm.

10. âm kim vào n p l thu c, b m dung d ch pha tiêm vào l .

l thu c th p h n b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm.

11. Lùi nòng rút khí trong l , rút kim ra, l c u l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm

c nh l thu c, không l c l thu c theo chi u c.

12. B m khí vào trong l thu c. Rút thu c vào b m tiêm. Khi b m khí vào trong l l thu c th p h n b m tiêm.

u kim ng p trong thu c Khi rút thu c vào trong b m tiêm. b m tiêm th p

n l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a thân kim

13. Ki m tra thu c l n 3. B l thu c u c h i có th trình bày c cách phân

lo i rác. lý rác úng quy nh

14. Thay kim tùy theo t ng ng tiêm. u c h i có th nêu c các c kim thích p v i t ng ng tiêm.

15. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay.

t b m tiêm lên trên phi u thu c

25

5. Th c hành 5.1. Th c hành t i labo (không có giáo viên)

Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên:

Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i

Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

5.2. Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (b ng ki m pha thu c ng và pha thu c l ). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n

Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m.

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

Th c hành có h th ng là:

Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a sinh viên

H i quan sát v quá trình th c hành

N u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng n th c hành ti p theo

5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c

p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên pha thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng

5.4. T ánh giá quá trình rèn luy n Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình

Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác.

Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp

Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c pha thu c c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.

26

A THU C QUA NG MI NG- M T- TAI - M I - ÂM O - TR C TRÀNG

a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u

ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy

c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong.

Có nhi u ng a thu c vào c th :

ng mi ng

ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm o, tr c tràng

ng s d ng ngoài da

Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng a thu c vào c th cho thu c thích p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng thu c an toàn.

1. M c tiêu k n ng

Li t kê các ng a thu c vào c th

Trình bày ch nh các ng dùng thu c

Th o lu n các yêu c u c a m i ng dùng thu c

Chu n b thích h p cho m i ng dùng thu c

Th c hi n các yêu c u nh n nh khi a thu c vào c th theo t ng ng

Th c hi n các ng dùng thu c an toàn và úng k thu t

Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n

2. Lý thuy t liên quan k n ng thu t a thu c vào c th tùy theo ch nh c a bác s u tr và yêu c u c a

ng lo i thu c tác ng các c quan khác nhau. Do ó ng i u d ng c n ph i bi t thành th o v thu c nh tác d ng chính, tác d ng ph , d c tính, li u dùng, ng th i, c tính c a thu c, và k thu t dùng thu c. Ngoài ra u d ng c ng c n hi u rõ ng i b nh v tình tr ng hi n t i, kh n ng s d ng thu c c ng nh các v n liên quan khác trong quá kh nh các b nh mãn tính, ti n s d ng, gi i thích h ng d n ng i b nh tin t ng vào vi c a thu c vào c th h an toàn

3. Các ng dùng thu c 3.1 a thu c vào ng mi ng

ây là ng thông d ng, d th c hi n, ng i b nh thông th ng có th t u ng, ít có tác ng tâm lý s hãi.

27

Thu c cho vào ng mi ng có nhi u d ng, tùy m i lo i có c tính và cách dùng khác nhau, ngoài ra thu c qua ng mi ng c ng có nhi u cách khác nhau nh : u ng, ng m d i l i, nhai, vì v y u d ng c n ph i bi t chu n b và h ng d n cho ng i b nh.

Ch ng ch nh cho thu c ng mi ng

Ng i b nh r i lo n tiêu hóa

Ng i b nh m t kh n ng nu t

Ng i b nh ang hút d ch d dày

Nh n nh

Tu i, cân n ng

Kh n ng nu t c a ng i b nh, ph n x trào ng c

Ng i b nh có ang ho

Tâm lý khi dùng thu c có lo l ng, s dùng thu c

Yêu c u giúp u ng thu c an toàn

Xác nh Kh n ng u ng c c a ng i b nh

Chu n b thu c cho d u ng

T o u ki n ng i b nh t u ng là t t nh t

Nên cho u ng lúc ng i b nh ang th c, t nh táo tho i mái, có th u ng gi a a n

Không nên pha thu c lo i ng, mùi v khó u ng v i nhi u n c

Ng i b nh có nguy c hít s c, trào ng c thì không nên cho b ng ng u ng

Ng i b nh b li t m t, mi ng méo, t thu c bên mi ng không l êt

Không nên u ng thu c ng hay có mùi v khó u ng ngay sau khi n no

Thu c l i ti u nên tâp trung li u vào bu i sáng

Thu c có tính acid( (Aspirin): D n NB không dùng th c n nhi u ch t béo nh bánh snack gi m kích thích d dày, không nên dùng lúc b ng ói

Thu c nh h ng n tu n hoàn, hô h p u d ng c n theo dõi d u sinh hi u tr c và sau khi dùng thu c

3.2 Cho thu c qua ng thông d dày hay ru t non

Không c dùng các thu c có pH < 0,4

C n xác nh tính ch t c a thu c có b nh h ng b i th c n, n u có c n ph i ng ng cho n 1-2 gi tr c khi cho thu c vào ng thông

Không bao gi c ch có thu c tr c ti p vào ng thông, c n ph i hòa thu c i dung d ch hay n c theo h ng d n c a nhà s n xu t

Ki m tra ch nh các thu c tr c khi nghi n, nh ng lo i ng m d i l i, ng m trong mi ng, thu c có l p v bao bên ngoài giúp ch tan ru t thì không c nghi n . Thông th ng các thu c c phép nghi n thì s hòa kho ng 30ml n c m và cho

ng m i thu c riêng bi t, không nên hòa chung các lo i thu c chung v i nhau khi ch a bi t rõ s t ng tác gi a các thu c. Nên 30ml n c gi a 2 lo i thu c qua ng thông.

Tráng ng sau m i l n cho thu c

28

3.3 Thu c t âm o Thu c có tính ch t u tr c hi u cho các b nh lý ph khoa, thu c th ng làm d ng

hình tr ng, hay có 1 u tròn, ngoài ra còn có dang cream hay b t (foam)

Thu c c ng m qua niêm m c âm o có tác d ng t i ch hay toàn thân

Yêu c u nh n nh

Tính ch t d ch ti t: màu s c, mùi, có ch y máu

S l ng d ch ti t: t ng hay gi m n u ti p t c t thu c

Tác d ng ph c a thu c

Tâm lý ng i b nh

Ch m sóc t i nhà

Nhân nh kh n ng ng i b nh t t thu c

H ng d n tác d ng c a thu c, cách t thu c, li u thu c và th i gian t

V sinh b ph n sinh d c tr c khi t thu c

Khi t thu c, NB ph i ng ng giao h p trong th i gian u tr

Báo cáo v i bác s hay tái khám khi th y au vùng b ng d i, ch y máu, d ch ti t b t th ng

3.4 Thu c t h u môn Thu c th ng d ng viên nén hay d ng sáp có hình dáng nh viên n, thu c c

t vào tr c tràng s tan và c h p thu qua niêm m c tr c tràng có tác d ng t i ch hay toàn thân.

Ng i b nh không u ng c, ang nôn ói

Thu c gây kích thích tiêu hóa trên

Thu c c n tác d ng t i ch vùng tr c tràng

Nh n nh

Niêm m c h u môn tr c tràng không có t n th ng

Tính ch t phân

Nhu ng ru t

Tác d ng ph c a thu c

29

4. Quy trình k thu t 4. 1 Cho ng i b nh u ng thu c

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

30

1. Chu n b - R a tay th ng quy Chu n b thu c Chu n b khác - L y thu c viên - L y thu c d ng nu c, dung d ch

Theo quy trình r a tay n i khoa Ch n thu c úng theo yêu c u: - c tên thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c - Hàm l ng thu c - C c có chia v ch - Ly n c u ng thu c - Thìa khu y, thìa o l ng - ng hút - Gi y lau - Khay m thu c - L i c a - H p thu c cá nhân - M n p chai m thu c vào khay ho c n p h p thu c, cho vào h p ng thu c c a NB hay m v thu c cho vào t ng ng n - L c u chai thu c tr c khi rót - Rót thu c vào c c có chia

ch, hay dùng v t m u o ng, có th dùng b m tiêm

kim rút thu c - Dùng giáy lau bên ngoài c chai thu c

- Gi m s lây nhi m vi sinh

t - An toàn v thu c

- M i NB có

p ng thu c riêng

c phân thành nhi u c

ng trong ngày - Thu c c tr n u các thành ph n trong chai - Tính li u chính xác - Tránh nhi m

n lo thu c và làm t nhãn thu c - Giúp thu c hòa tan d

-Th c hi n theo quy trình - Chú ý móng tay, k ngón tay - Thu c còn nguyên bao bì - Thu c s d ng nhi u l n ph i b o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà

n xu t -Tính úng li u thu c theo y

nh - Tránh ch m tay vào thu c,

n ch nhi m b n thu c - H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c - Thu c viên nang b t hay h t

i, không nên tháo r i l p v - c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c

Hình 1: r a tay th ng quy

Hình 2: L y thu c không ch m

tay vào thu c

Hình 3: h p ng thu c cá nhân

31

2. Ki m tra l i thu c

c nhãn thu c l n 3 tr c khi t thu c hay b v thu c

- So sanh l i gi a y l nh thu c, phi u thu c và chai thu c

Gi m sai sót - u d ng th c hi n v i tinh th n trách nhi m cao, không ch quan

3. em thu c n gi ng b nh

Mang khay thu c ho c xe thu c Giúp ti n nghi

4. Ki m tra gi dùng thu c

- c ch nh c a bác s u tr - c h ng d n ch nh thu c

a nhà s n xu t

Phân b thu c p v i tính

ch t d c lý a thu c

Thu c c dùng úng theo gi yêu c u c a bác s u tr tr ng h p c p ho c trong vòng 30 phút tr c ho c sau ch nh

TRONG

5. ichi u úng NB

Ki m tra tên trong phi u thu c i tên NB u gi ng ng

th i v i h i NB

em l i s an toàn cho NB

úng tên, tu i, s gi ng - H i NB t tr l i n u

c

6. Gi i thích v i NB

- Thông báo v i NB: c ích, tác d ng,tính ch t,

cách dùng - Nh ng d u hi u c a d ng, tác d ng ph c a thu c

- Cung c p ki n th c cho NB -T ng kh

ng t dùng thu c - Giúp NB tin

ng vào u tr

NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c

Hình 9: i chi u và gi i thích v i

NB 7. Chu n b t th phù h p

- Cho NB ng i n u không có ch ng ch nh ho c n m u cao

Gi m nguy c hít s c

NB ng i, l ng t a vào thành gh hay u gi ng, m t

ng v tr c

32

8. a thu c vào ng mi ng * U ng -Thu c viên -Thu c d ng

c, dung d ch hay nh t ng -Thu c d ng b t -Thu c ng m

i l i Thu c trong mi ng -Thu c d ng nhai

- a và gi i thi u thu c cho NB

c m trên tay hay có c c ng - L a ch n n c u ng thu c thích h p: n c chín, n c trái cây, n c ng t có gas n u không có ch ng ch nh - a c c ng thu c NB t

ng - U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi u ng xong thu c - Khu y u thu c tr c khi

ng - U ng thêm v i n c

t thu c vào d i l i NB - H ng d n NB ng m n khi thu c tan hoàn toàn

t thu c vào mi ng, góc trong c a mi ng - D n NB ng m cho n khi thu c tan hoàn toàn - t thu c gi a 2 r ng, h ng

n NB nhai nhuy n viên thu c - U ng thêm n c sau khi nhai

- Giúp NB làm quen v i thu c - Giúp NB tho i mái, không s

ng thu c - Không nên pha n c thêm vào thu c s làm thu c ch m h p thu vì pha loãng - Khu y n khi thu c tan

u giúp NB u ng

- Thu c tác ng t i ch

vùng mi ng, p thu qua

niêm m c d i i

- Thu c tan

n h p thu qua niêm m c má và d dày - Thu c c n có

c b t d p thu

- Nên cho NB u ng t ng viên thu c - Ki m tra trong mi ng không còn thu c, m i u ng viên th hai - L u ý i v i tr con, nên cho l n thu c vào trái cây, hay u ng v i n c ng t - S l ng n c u ng tùy tính ch t c a thu c, thu ng nên u ng v i nhi u n c - Thu c viên bao tan trong ru t không c nhai

ng n c tráng mi ng sau khi u ng thu c - D n NB không nhai thu c

ng d n NB không nu t thu c vì thu c s b phá h y

i d ch v ho c nh n c b t m t tác d ng c a thu c

ng d n không nhai hay nu t thu c Tránh thu c dính vào k r ng

Hình 10: Cho NB u ng thu c

Hình 11: t thu c d i l i

33

9. Theo dõi n khi NB u ng xong thu c

- Ki m tra s l ng thu c ã ng

- Yêu c u NB há mi ng ki m tra

o m thu c ã c u ng

li u

Chú ý NB tâm th n hay BN u ng thu c

Hình 13: Ki m tra NB u ng xong

thu c

SAU

10. ánh giá áp ng c a

thu c

- H i NB v k t qu dùng thu c

- Nh n nh các d u hi u c a tác d nng ph c a t ng lo i thu c

- Quan sát d u hi u d ng thu c

Giúp ánh giá t qu u tr

giúp th y thu c u ch nh hay

thay i thu c

- Ghi nh n chính xác các d u hi u d ng vào h s , thông báo theo quy nh

- Báo ngay v i bác s u tr khi có d u hi u b t th ng

34

4. 2 t thu c vào âm o

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

TR C

1. Ki m tra y nh thu c

c y l nh t h s , so sánh v i phi u thu c cá nhân NB chính xác:

- Tên NB

- Tên thu c

- Li u l ng thu c

- ng dùng thu c

- Th i gian dùng thu c

- Ch nh thu c

- K thu t c n có y l nh c a bác s

- Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i b nh

- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng

- úng thu c: g m tên và ng thu c

- úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính xác

li u theo y l nh

- So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong

ng d n c a nhà s n xu t

- Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB

- c ch nh trong toa thu c n u th y không phù h p c n trao i v i bác s u tr

2. Nh n nh ti n s d ng

- H i k t qu , kinh nghi m dùng thu c tr c ây c a NB có các

u hi u n i m n, ng a, khó th , n l nh, phù

- H i NB có d ng v i ch t cao su nh g ng hay các lo i ph n (bên ngoài c a g ng

o v NB không d ng b t c

lo i gì

Khai thác và l ng nghe t t các tr ng h p liên quan

- Báo cáo v i bác s khi NB d ng v i thu c

35

3. R a tay

4. Xác nh úng NB

Theo quy trình r a tay n i khoa

So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và h i NB

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

Tránh nh m l n NB

-Th c hi n theo quy trình

- Chú ý móng tay, k ngón tay

u ý cách h i “ Bà tên gì ?“ không nên h i có ph i bà tên là …? Hay Ai tên là …?

Hình 1: r a tay th ng quy

5. Nh n nh ph n sinh c ngoài

Tính ch t d ch ti t, s l ng

Ph n ánh tình tr ng hay di n ti n b nh

Có th th c hi n tr c

6. Gi i thích k thu t v i NB

- Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c

- T th NB ph i chu n b

Cung c p thông tin v thu c cho NB

- Giúp NB h p tác t t h n

- Kh n ng nh n th c c a NB

- Ch n các ph ng pháp gi i thích phù h p

36

7. Chu n b

7. 1 Chu n b thu c

-Thu c viên t

- Thu c d ng cream hay foam

7. 2 Chu n b các d ng c khác

Ki m tra thu c theo y l nh: tên thu c, hàm l ng, d ng thu c,

n dùng, ch t l ng thu c

- G ng s ch

- Kh n hay v i p

- Kh n r a, savon, dung d ch r a (n u c n)

- Ch t tr n

- D ng c t thu c

- Phi u thu c

- èn chi u

- V i cao su hay gi y lót

- Bình phong

Tránh nh ng sai sót v thu c,

m b o an toàn cho NB

Giúp NB ti n nghi và an toàn

Quan sát màu sác c a thu c, u có i màu c ng không

nên dùng cho dù thu c còn n dùng

- Thu c th ng c b o qu n n i mát

- Nên th c hi n t i phòng th thu t n u có

- H ng d n NB t r a n u t làm c

Ch t tr n tan trong n c

Hình 2 D ng c t thu c

TRONG 8. Che bình phong

Kéo màn hay bình phong cách ly o s riêng t T nh và tr n an NB

37

9. Chu n b t th ph khoa

Giúp NB n m t th chân ch ng trên giá (n u có) và b t r ng ra

dàng thao tác khi t thu c vào sâu trong âm o

Gi i thích NB h p tác

Hình 3: T th ph khoa

10. Che vùng ng và ùi

t t m lót vùng mông

Dùng kh n l n hay v i p che vùng b ng và ùi

- T m lót t vùng mông n chân

Gi NB c kín áo

Gi v sinh, tránh lây nhi m chéo

i NB dùng 1 t m lót

(1 m t th m, 1 m t kh ng th m)

11. Ki m tra ánh sáng

Ánh sáng t nhiên, èn phòng hay èn ch p h i t

o m vùng âm o c th y rõ

Th ng dùng èn h i t h tr

38

12. Mang g ng ch

thu t mang g ng s ch n ch lây nhi m khi ti p xúc d ch ti t theo tiêu chu n CDC (NIOSH, 1999)

- Ki m tra móng tay tr c khi mang g ng

- G ng không th ng

Hình 4: Mang gang s ch

13. V sinh vùng âm h

Dùng kh n lau s ch vùng âm h u c n

Tránh nhi m trùng t ngoài vào trong

Cho NB r a BPSD tr c n u c

39

14. t thu c

14. 1 D ng viên

14. 2 D ng cream hay foam

- M thu c

- Làm tr n u thu c

- Làm tr n ngón g ng 2và 3

- Tay không thu n v ch môi bé

- Tay thu n k p thu c gi a ngón 2 và 3 a theo chi u dài ngón tay vào âm o, ho c d ng d ng

t

- Rút ngón tay và th tay v ch môi bé

- L y li u thu c vào d ng c

- Tay không thu n v ch môi bé

- Tay thu n a d ng c b m thu c vào âm o, y nòng thu c vào sâu

- Rút d ng c b m, th tay v ch môi bé

- Lau thu c ng BPSD ngoài

- X lý d ng c

- Ch t tr n trong c không làm

bám dính d ch ti t, tránh gây nhi m khu n

- Dùng tay thu n t hi u qu

t thu c

- Khi d ng c vào sâu m i

m thu c

- Ch n u tròn c a thu c

- Làm tr n b ng ch t tr n tan trong n c

- Làm l rõ l âm o

- t d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm

a d ng c vào thành sau

âm o sâu 5- 7,5 cm

- Không gây nhi m khu n cho NB

Hình 5: t thu c vào âm o

Hình 6: d ng c t thu c vào âm

o

SAU n NB n m

ngh t i gi ng ít nh t 10 phút

- Giúp NB n m l i ti n nghi thu c c p thu

Tránh ng i hay ng li n sau khi t, thu c s r t ra ngoài

40

c b ng v sinh khi NB i lai v n ng

- H ng d n NB th c hi n Sau khi thu c tan, 1 ph n s th m ra ngoài âm

o, do vây c n ng v sinh

gi v sinh b ph n sinh d c (BPSD)

Gi v sinh cá nhân

n d p d ng

Phân lo i d ng c

lý theo quy trình kh khu n

Tránh lây nhi m Kh khu n d ng c theo quy nh

Tháo g ng, r a tay

- Phân bi t g ng ã nhi m

- Theo quy trình r a tay

Tránh lây nhi m chéo

ng sau khi tháo xong ph i vào rác lâm sàng

- R a tay và làm khô

Nhân nh d ch ti t,

ng d n NB quan sát màu c, mùi s l ng gi a 2 l n s ng

ánh giá hi u qu c a thu c

- Ghi chép vào h s rõ ràng

- Báo v i bác s u tr k t qu dùng thu c

41

4. 3 t thu c vào h u môn

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

TR C

1. Ki m tra y nh thu c

c y l nh t h s , so sánh v i phi u thu c cá nhân NB chính xác:

- Tên NB

- Tên thu c

- Li u l ng thu c

- ng dùng thu c

- Th i gian dùng thu c

- Ch nh thu c

- K thu t c n có y nh c a bác s

- Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i

nh

- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng

- úng thu c: g m tên và ng thu c

- úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính

xác li u theo y l nh

- So sánh ng dùng c a y l nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà

n xu t

- Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c và u ki n c a NB

- c ch nh trong toa thu c n u th y không phù

p c n trao i v i bác s u tr

Hình1: Các d ng thu c t

42

2. Nh n nh NB

Quan sát NB, Ki m tra s

- Ph u thu t vùng tr c tràng

- Ch y máu, t n th ng vùng tr c tràng

- Ti n s d ng thu c

- C n xác nh rõ lo i ph u thu t

- Ch ng ch nh t thu c

- Sau m tr , NB có th có ch nh t thu c h u môn

- Báo cáo v i bác s khi NB ng v i thu c

3. R a tay

Theo quy trình r a tay i khoa

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

- Th c hi n theo quy trình

- Chú ý móng tay, k ngón tay

Hình 2: r a tay th ng quy

4. Chu n b

- Chu n b thu c

- D ng c khác

- Ki m tra thu c theo y nh: tên thu c, hàm

ng, d ng thu c, h n dùng, ch t l ng thu c

- G ng s ch

- Kh n hay v i p

- Ch t tr n

- Phi u thu c

- Bình phong

Tránh nh ng sai sót v thu c, m

o an toàn cho NB

Giúp NB ti n nghi và an toàn

Thu c th ng c b o qu n n i mát

18 0 C – 25 0 C

- Thu c còn nguyên v n

- Ch t tr n tan trong n c

5. Xác nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và h i NB

Tránh nh m l n NB

Nên NB t tr l i tên

43

6. Gi i thích thu t v i

NB

- Báo m c ích, tác ng tính ch t c a

thu c

- T th NB ph i chu n

Cung c p thông tin thu c cho NB

- Giúp NB h p tác t h n

- Kh n ng nh n th c c a NB

- Ch n các ph ng pháp gi i thích phù h p

TRONG

7. Che bình phong

Kéo màn hay bình phong cách ly

o s riêng t T nh và tr n an NB

Hình 3: T th n m nghiêng

8. Chu n b th n m

Sim’s hay m nghiêng

- Nghiêng sang trái, tay trái a ra sau l ng, chân ph i co lên b n

- Ho c n m nghiêng sang trái chân ph i co lên b ng

rõ vùng h u môn

Gi i thích NB h p tác

- NB tho i mái

44

9. Mang g ng ch

thu t mang g ng ch

n ch lây nhi m khi ti p xúc d ch ti t theo tiêu chu n CDC ( NIOSH, 1999)

- Ki m tra móng tay tr c khi mang g ng

- G ng không th ng

Hình 4: mang gang s ch

10. Th m khám vùng tr c tràng

u c n

- Thoa tr n vào ngón ng

- Khám niêm m c thành tr c tràng

Giúp khám d , NB không au, gi m kích thích

- Báo v i bác s khi có máu

- Có ch y máu, dính phân gây nhi m trùng, h n

ch tác d ng c a thu c

- Thay g ng n u có dính ch ti t

Hình 5: Khám tr c tràng

11. Chu n b thu c

- M bao thu c

- Thoa tr n u b ng viên thu c v i ch t tr n hay v i n c

Giúp t thu c d , gi m c sát t n th ng niêm m c tr c tràng

- Thu c không quá m m, có th ngâm á tr c khi

t

45

12. t thu c vào h u môn

- H ng d n NB hít th sâu- ch m b ng mi ng

- V ch mông tay không thu n

- Tay thu n c m viên thu c t vào h u môn qua c th t trong tr c tràng

Th sâu giúp dãn vòng h u môn

- Khi thu c qua c vòng h u môn s co l i giúp u tròn c a thu c vào trong

- Thu c ng m qua niêm m c tr c tràng

Nb tho i mái, không co th t vòng h u môn

- t u b ng c a thu c vào tr c

- t sâu vào tr c tràng 10cm i v i ng i l n, 5cm i v i tr em

- t nh nhàng

Hình 6: t thu c vào h u môn

13. Rút tay ra, khép l

u môn

y tay ra kh i tr c tràng

Dùng tay gi mép h u môn

- Rút nh nhàng

- Gi trong th i gian ng n

Hình 7: khép l h u môn

SAU

14. Tháo ng

Theo úng k thu t tháo ng nhi m

Tránh lây nhi m cho D

- G ng b n cham m t ngoài ng, tay s ch ch m m t

trong c a g ng

- Cho g ng vào túi rác lâm sàng

46

15. D n dò ng i b nh

ng d n NB n m ngh t i gi ng

Giúp thu c c p thu

Ngh ít nh t 5 phút

16. D r a tay

a tay th ng quy Tránh nhi m khu n

Không b sót b t k các vùng trên ôi tay

17. D n d p ng c

- Ghi h s

lý d ng c , phân lo i rác chu n

- Ghi tên thu c, li u ng, ng

dùng,ph n ng khi t thu c, tên D

Tránh nhi m khu n

- Quy nh ghi chép h s

- Ghi sau khi th c hi n

18. Nh n nh, theo dõi

tác d ng c a thu c

- Theo dõi tình tr ng di n ti n c a b nh: nhu

ng ru t, gi m au, m giác nôn

Giúp ánh giá k t qu dùng thu c

Ghi chép vào h s

- Báo v i bác s k t qu a thu c

47

5. T ánh giá và hu n luy n ánh giá tr c hu n luy n

Stt i dung úng Sai

1 Cho ng i b nh n m t th ph khoa khi t thu c vào âm o

2 n v sinh b ph n sinh d c c a ng i b nh tr c khi t thu c vào âm o

3 Sau khi t thu c vào h u môn, ng i b nh c n n m ngh ít nh t là 10 phút

4 Thu c t vào tr c tràng sâu kho ng 2- 3 cm i v i ng i l n

5 Ng i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày

6 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng

7 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác s u tr

8 i m n ng a, ch y n c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d ng thu c

Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t .

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.

Tóm t t nh ng v n c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp

Giáo viên gi i thích và làm m u

Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.

Sinh viên t nh n xét và t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên

Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t

Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm

Th c hành theo nhóm

Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai

48

sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai

l ng giá: d ng b ng ki m

ng ki m: Cho thu c vào ng mi ng

i dung t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Nh n nh ch ng ch nh cho thu c qua ng mi ng

- Tri giác, tu i, ti n s b nh liên quan, ti n s d ng

- Li t ru t

- Có ph u thu t ng tiêu hóa

- ang hút d ch da dày

- M t kh n ng nu t, ho nhi u, ph n x trào ng c

- Xét nghi m liên quan

2. Nh n nh kh n ng dung n p thu c

- Thông tin v b nh

- K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan

- Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c

- Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c

3. Ki m tra y l nh thu c

Th c hi n 6 úng:

- úng tên NB

- úng tên thu c

- úng li u l ng thu c

- úng ng dùng thu c

- úng th i gian dùng thu c

- úng ch nh thu c

4. R a tay

- R a tay n i khoa

- Làm khô tay

5. Chu n b

Chu n b khay d ng c

49

- Chu n b úng thu c

c tên thu c

H n s d ng, ch t l ng thu c

Hàm l ng thu c

- Ly, n c dùng u ng thu c

- Thìa

- C c có chia v ch

- B m tiêm

- H p ng thu c cá nhân

- ng hút

- Gi y lau

- L i c a

- Phi u thu c

6. L y thu c

6. 1 L y thu c viên

- Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB

- Tránh ch m tay vào thu c

6. 2 L y thu c d ng nu c, dung d ch

Thu c dung d ch trong chai

- L c u chai thu c tr c khi rót,

- L ng thu c li u cho vào c c

- Không thu c th a tr l i vào chai thu c

- Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c

Thu c dung d ch d ng ng

- Dùng l i c a,c a 2 u ng thu c

- Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly

- Không c n hòa thêm n c vào thu c

Thu c nh t ng d ng gói

- C t hay xé u v bao thu c

- Cho thu c li u vào ly

- Không hòa thêm n c

6. 3 Thu c d ng b t

- Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y u

6. 4 Thu c viên d ng s i b t

50

- Cho thu c vào ly n c u ng c

- Ch thu c tan hoàn toàn

7. Ki m tra l i thu c

c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c

8. em thu c n gi ng b nh

9. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh

10. i chi u úng NB

Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i NB

11. Báo gi i thích NB

- M c ích tác d ng,tính ch t, cách dùng

- Nh ng d u hi u c a d ng, tác d ng ph c a thu c

12. Chu n b t th NB

Cho NB ng i n u không có ch ng ch nh

13. a thu c vào ng mi ng

13. 1 U ng

- Thu c viên: a t ng viên, u ng v i n c thích p

- Thu c d ng n c hay dung d ch

a c c ng thu c NB t u ng

U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi nu t xong thu c

- Thu c d ng b t

Khu y u thu c tr c khi u ng

D n NB không nhai thu c

- Thu c ng m d i l i

t thu c vào d i l i NB n khi thu c tan hoàn toàn, không c n u ng n c

- Thu c trong mi ng

t thu c vào mi ng, n khi thu c tan hoàn toàn

13. 2 Thu c d ng nhai

- t thu c gi a 2 r ng, h ng d n NB nhai nhuy n viên thu c

- U ng thêm v i m t ít n c chín sau khi nu t xong thu c

51

14. Ki m tra NB u ng xong thu c

- Yêu c u NB há mi ng: thu c không còn trong mi ng

15. D n d p d ng c

16. Ghi h s

Tên thu c,li u, ng dùng, th i gian, ký tên D

Lo i thu c không th c hi n c – lý do

17. ánh giá áp ng c a thu c

- H i NB v k t qu dùng thu c

- Nh n nh các d u hi u c a tác d nng ph c a thu c

- Nh n nh d u hi u d ng thu c

ng ki m: t thu c vào âm o

i dung t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Ki m tra y l nh thu c

Th c hi n 6 úng:

- úng tên NB

- úng tên thu c

- úng li u l ng thu c

- úng ng dùng thu c

- úng th i gian dùng thu c

- úng ch nh thu c

2. Nh n nh ti n s d ng

- D ng thu c

- D ng g ng

3. R a tay

- R a tay n i khoa

- Làm khô tay

4. Xác nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và i NB

5. Nh n nh b ph n sinh d c ngoài

Tính ch t d ch ti t, s l ng

Tình tr ng v sinh

52

6. Chu n b d ng c

- Chu n b úng thu c

- c tên thu c

- H n s d ng, ch t l ng thu c

- Hàm l ng thu c

- Chu n b các d ng c khác

- G ng s ch

- Kh n hay v i p

- Kh n r a, savon, dung d ch r a ( n u c n )

- Ch t tr n

- D ng c t thu c

- Phi u thu c

- èn chi u

- V i cao su hay gi y lót

- Bình phong

7. Mang d ng c n gi ng, che bình phong

8. Chu n b t th

NB n m t th ph khoa

9. Giúp NB ti n nghi

Che vùng b ng và ùi

t t m lót vùng mông

10. Ki m tra ánh sáng th y rõ vùng âm o

11. Mang g ng s ch

12. V sinh vùng âm h n u c n

13. Chu n b thu c

14 t thu c

14. 1 D ng viên

- Làm tr n u thu c, ngón g ng 2và 3

- V ch môi bé, k p thu c gi a ngón 2 và 3, ho c a d ng c t thu c vào d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm

14. 2 D ng cream, foam

- L y li u thu c vào d ng c

- V ch môi bé, a d ng c b m thu c vào âm o,

53

y nòng b m thu c vào sâu 5- 7,5 cm

- Lau thu c ng BPSD ngoài

15. D n NB n m ngh t i gi ng ít nh t 10 phút

16. M c b ng v sinh khi NB i lai v n ng

17. D n d p, x lý d ng c

18. Tháo g ng, r a tay n i khoa

19. Nhân nh d ch ti t: tính ch t s l ng gi a 2 l n t thu c

20. Ghi h s

ng ki m: t thu c vào h u môn

i dung t t Sai Không làm

Ghi chú

1 Ki m tra y l nh thu c

Th c hi n 6 úng:

- úng tên NB

- úng tên thu c

- úng li u l ng thu c

- úng ng dùng thu c

- úng th i gian dùng thu c

- úng ch nh thu c

2. Nh n nh tình tr ng NB

- Ph u thu t vùng h u môn tr c tràng

- Ch y máu, t n th ng vùng tr c tràng

- Ti n s d ng thu c

3. R a tay

- R a tay n i khoa

- Làm khô tay

4. Chu n b d ng c

- Chu n b úng thu c: tên thu c, hàm l ng thu c,h n s d ng, ch t l ng thu c

- Chu n b các d ng c khác

- G ng s ch

54

- Kh n hay v i p

- Ch t tr n

- Phi u thu c

- Bình phong

5. Xác nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và i NB

6. Gi i thích k thu t v i NB

- Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c

- T th NB ph i chu n b

7. Che bình phong

8. Chu n b t th

NB n m t th Sim h c n m nghiêng

9. Mang g ng s ch

10. Th m khám vùng tr c tràng n u c n, thay g ng

11. Chu n b thu c

- Thoa ch t tr n vào u t

12. t thu c vào h u môn

- H ng d n NB hít th sâu và ch m b ng mi ng

t sâu vào tr c tràng: 10cm i v i ng i l n, 5cm i v i tr em

13. Rút tay ra - Gi mép l h u môn

14. Tháo g ng

15. D n dò NB n m ngh sau khi t thu c

16. D r a tay

17. D n d p d ng c

- Ghi h s

18. Nh n nh, theo dõi tác d ng c a thu c

55

6. Th c hành k thu t 6.1 Th c hành k thu t 6.2 Th c hành t i labo không có giáo viên 6.3 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 6.4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 6.5 T ch c giám sát b ng nhi u cách

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên t i khoa lâm sang

Giáo viên h ng d n t i khoa lâm sàng

56

DÙNG THU C QUA NG TIÊM

1. Gi i thi u k n ng

Có nhi u ph ng pháp a thu c vào c th ng i b nh nh u ng, qua da, qua niêm m c và qua ng tiêm. Tuy nhiên vi c dùng thu c qua ng tiêm là ph ng pháp ph c t p và có nhi u nguy c gây tai bi n nh t, nên ch s d ng khi vi c dùng thu c qua ng mi ng không c nh thu c không h p thu c qua niêm m c ng tiêu hoá, thu c b h y b i men c a ng tiêu hoá hay thu c làm t n th ng niêm ng tiêu hoá. Ngoài ra ng i ta còn dùng ng tiêm trong tr ng h p ng i b nh b hôn mê,

ng kinh, tâm th n, ói m a liên t c, trong các tr ng h p c p c u … vì ng tiêm là a thu c tr c ti p vào máu và có tác d ng nhanh h n so v i các ng dùng thu c

khác do v y ph n ng c a c th v i thu c c ng có th xãy ra r t nhanh do ó khi dùng thu c qua ng tiêm ng i u d ng c n ph i quan sát k ng i b nh h n phát hi n s m các d u hi u ph n ng c a c th v i thu c có th x trí k p th i.

2. Lý thuy t liên quan n k thu t 2.1 Có 4 ng tiêm thu c:

i ng tiêm thu c u có v trí tiêm, kích c kim, k thu t tiêm và l ng thu c tiêm khác nhau.

A. Tiêm b p c ( Intra muscular: IM) là tiêm vào kh i c b p:

ây là v trí b p c sâu nên có nhi u m ch máu i qua do v y thu c khi tiêm qua ng tiêm b p thì h p thu nhanh h n qua ng tiêm d i da và trong da. Kim dùng

trong tiêm b p có kích c l n h n so v i các ng tiêm khác, s ch n l a kích c kim a vào nhày s t c a thu c, v trí tiêm thu c, cân n ng c a ng i b nh và s th tích

thu c tiêm vào, ngoài ra khi tiêm thu c ng i u d ng nên nh n nh tình tr ng mô c a ng i b nh do v y khi tiêm nên dùng 2 ngón tr và ngón cái véo vùng da lên c ng dày c a l p mô d i da r i khi tiêm thu c s âm kim vào sâu ½ so v i kho ng

cách gi a 2 ngón tay, trung bình i v i tr nh chi u dài c a kim t 5/8 – 1 inch còn i i ng i l n thì dài t 1- 1½ inches. Góc tiêm là 90 so v i m t ph ng da, có

nhi u v trí tiêm b p do ó nên thay i v trí tiêm th ng xuyên tránh các tai bi n nh au, abce l nh…. L ng thu c dùng tiêm b p có th kho ng 5ml i v i b p sâu nh c r ng bên c a ùi, i v i tr nh l ng thu c ít h n có th t 1- 2ml, tr l n h n có th 3- 5ml tu theo tr ng l ng c a c th .

thu t tiêm Z track có th c s d ng tiêm b p, có tác d ng làm gi m nguy dò thu c vào mô d i da và gi m au khi tiêm, th ng ch n vùng c b p sâu tiêm

nh c mông. Khi tiêm ta dùng tay không thu n kéo mô d i da qua m t bên sau ó âm kim m t góc 90 nh tiêm b p, sau ó rút nòng ki m tra máu và b m thu c t t

sau khi tiêm xong im kim trong mô c ch 10 giây thu c h p thu vào mô c , rút kim

900

57

ra và th tay không thu n cho mô c d i da tr v v trí c , thu c không b dò vào ng tiêm c nên ng i b nh au.

Các v trí tiêm b p:

Vùng c mông khi ng i b nh n m nghiêng: (Ventrogluteal) ây là vùng c b p sâu và không có m ch máu l n hay th n kinh i qua, ây là v trí th ng dùng tiêm thu c d u hay thu c kích thích mô d i da cho tr nh và c cho ng i l n. xác nh

trí tiêm ng i u d ng t gót c a bàn tay lên ch m c a x ng ùi, bàn tay ph i lên mông bên trái, ngón tr t gai ch u tr c trên ng th i kéo dang ngón gi a ra t i

a d c theo cánh ch u, hình ch V c t o b i ngón tr , ngón gi a và mào ch u, tr ng tâm c a hình tam giác này là v trí tiêm.

Vùng c r ng bên c a ùi (Vastus Lateralis): ây là v trí c b p phát tri n, th ng dùng tiêm b p cho ng i l n và ch ng ng a cho tr nh . M t ph n ba m t ngoài c a ùi là v trí tiêm

C Delta: là v trí c kém phát tri n i v i m t s ng i l n, và v trí này c ng có nguy c gây t n th ng do có nhi u dây th n kinh và m ch máu i qua, do v y ng i

u d ng ch có th tiêm v trí này m t l ng thu c nh kho ng 0,5- 1ml ho c dùng ch ng ng a cho tr nh . Khi tiêm ng i u d ng nên h ng d n ng i b nh t

th ch ng tay vào hông cho c delta c th l ng, v trí tiêm cách u vai 3- 5cm

Vùng c mông khi ng i b nh n m s p: (Dorsogluteal) ây là v trí mà tr c ây chúng ta th ng dùng nh ng ngày nay có r t nhi u nghiên c u ã ch ng minh r ng

khi tiêm b p vào v trí này th ng ch m dây th n kinh to gây li t cho ng i b nh, do v y trí này ngày nay không còn c dùng tiêm b p n a.

kim: 21 – 23 G dài 2,5- 4cm

trí Tr d i 18 tháng Tr trên 6 tu i Ng i l n

delta

0,5 ml 1 ml

th ng ùi

0,5 ml 1,5 ml 2 ml

r ng ngoài ùi

0,5 ml 1,5 ml 5 ml

th ng ùi

r ng ngoài ùi

58

mông (dorsogluteal)

1,5 ml 3ml

mông (Ventrogluteal)

0,5 ml 1,5 ml 3ml

B. Tiêm d i da ( Subcutaneous: S/c) là tiêm vào mô liên k t l ng l o d i da:

p mô d i da mang l i m ch máu r t ít do v y vi c tiêm vào mô d i da s có

tác d ng ch m h n là tiêm vào mô b p c . kim: 25 G Dài: 1- 1. 6 cm

Góc tiêm: Trung bình 450 so v i m t da

Ng i b nh trên 80 kg: góc tiêm 900 so v i m t da

Ng i b nh < 30 kg: góc tiêm 15- 300 so v i m t da

V trí tiêm: tiêm vào mô liên k t l ng l o d i da

C delta: u d i c delta

Hai bên b vai

Hai bên r n cách r n 5cm

1/3 gi a m t ngoài, tr c c a ùi

Khi tiêm d i da ta ph i rút nòng ki m tra máu xác nh kim không vào m ch máu nh ng c bi t trong tiêm thu c heparine và insuline thì không c n ph i rút nòng th máu vì có th t o c c máu ông n i vùng tiêm.

c bi t trong tiêm Insulin là lo i thu c dùng u tr ki m soát ng huy t cho ng i b ti u ng do v y c n ph i thay i v trí tiêm, nên ch n vùng tiêm i x ng giúp duy trì l ng thu c u trong c th . Th i gian h p thu thu c tu thu c vào t ng v trí tiêm, nhanh nh t là tiêm trên vùng c th ng b ng r i n c delta, ùi và vùng mông. Do

y ng i u d ng ph i bi t nh n nh chính xác tình tr ng ng huy t, th i gian n a ng i b nh có k ho ch dùng thu c cho phù h p

450

59

Ngoài ra trong tiêm d i da còn có tiêm heparine ây c ng là m t lo i thu c c bi t: heparine dùng u tr ch ng ông máu do v y ng i b nh c u tr b ng heparine d có nguy c b xu t huy t ng i u d ng ph i thông báo các d u hi u ó cho ng i b nh giúp phát hi n các tai bi n xãy ra nh ch y máu chân r ng, m xu t huy t d i da, d bi t o máu b m…

C. Tiêm trong da (Intra dermal: I/d) là tiêm vào l p d i th ng bì Th ng s d ng ch ng ng a ho c th ph n ng thu c, th ng thu c c tiêm

vào l p d i th ng bì n i có ít m ng l i m ch máu i qua và làm thu c s có tác d ng ch m. C th ng i b nh có th có ph n ng v i lo i thu c tiêm vào và ph n ng này x y ra nhanh h n khi thu c h p thu vào máu do ó trên nh ng ng i b nh có c a d ng càng c n ph i th ph n ng tr c khi tiêm. Ng i u d ng c n ph i quan sát ph n ng c a ng i

nh v i thu c qua n i tiêm do v y vùng c ch n tiêm trong da là n i không có s o, t n th ng và ít có lông. Khi tiêm trong da l ng thu c tiêm vào r t ít kho ng t 0,01- 0,1 ml và

i trên da hình nh m n n c, do vây sau khi tiêm mà không th y n i m n n c ho c th y máu ch y ra khi rút kim là do tiêm vào mô d i da và ph n ng s cho k t qu không có giá tr . Và khi tiêm c ng không c n rút nòng th máu xác nh vì trong ch có h mao m ch.

kim: 26- 27 G dài: 0,6- 1,3 cm

Góc tiêm: 5- 15 so v i m t da

trí: Tiêm vào vùng d i th ng bì, ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o, lông

1/3 trên m t trong c ng tay (thông d ng nh t)

Hai bên c ng c l n

Hai bên b vai

D. Tiêm t nh m ch (Intravenous: IV) là tiêm vào t nh m ch: Do v y l ng thu c i tr c ti p vào máu và có nguy c gây ph n ng r t nhanh, khi

tiêm t nh m ch ng i u d ng ph i chú ý quan sát ng i b nh k h n phát hi n m tai bi n x y ra, và t bi t là tính li u thu c cho chính xác tránh nh m l n.

kim: 19- 21 G dài: 2,5- 4 cm

Góc tiêm: 30 – 40 so v i m t da tùy theo v trí t nh m ch

trí tiêm: Các t nh m ch ngo i biên. u tiên ch n các t nh m ch

To, rõ, ít di ng

M m m i, không g n kh p

2.2 Áp d ng 3 ki m tra 5 i chi u và 5 u úng: Trong su t quá trình dùng thu c tránh các tai bi n do nh m l n thu c gây ra

3 Ki m tra: 1. Tên ng i b nh

2. Tên thu c

3. Li u thu c 5 i chi u:

1. S gi ng, s phòng

2. Nhãn thu c

3. Ch t l ng thu c

4. ng tiêm thu c

5. Th i h n dùng thu c

60

5 u úng: 1. úng ng i b nh

2. úng thu c

3. úng li u

4. úng ng dùng thu c

5. Th i gian 2.3 M c tiêu c a k n ng

Nh n nh c tình tr ng chung c a ng i b nh tr c khi tiêm thu c

Trình bày c k n ng ki m tra thu c tr c khi dùng cho ng i b nh

Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng i b nh ng a nh m l n thu c

Th c hi n c k n ng tiêm thu c qua 4 ng tiêm an toàn và hi u qu

H ng d n cho ng i b nh nh n bi t các d u hi u b t th ng sau khi tiêm thu c

Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh

61

3. Quy trình k thu t thu t Chu n b tiêm thu c

Stt Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

1 Chu n b thu c Sao phi u thu c. L y thu c theo y l nh,

Tránh nh m l n thu c Sao phi u thu c úng y l nh t h s b nh án Ki m tra thu c: tên thu c, hàm l ng, ch t l ng ng dùng, h n dùng

Mang kh u trang, r a tay n ch s lây nhi m cho k thu t

Mang úng quy cách, che c m i và mi ng a tay s ch các m t c a bàn tay

2 Chu n b khay tiêm

Tr i kh n lên khay s ch H n ch nhi m khu n cho các d ng c tiêm

Dùng kh n vô khu n tr i theo cách s ch

Ch n b m tiêm Phù h p v i l ng

thu c c n tiêm Gi b m tiêm c vô khu n tuy t i

Ch n kim tiêm Phù h p v i ng

tiêm và v trí tiêm Gi kim tiêm c vô khu n tuy t i

Ch n kim pha thu c 18- 20 G Kim không c nh quá gây nguy c rút

không h t thu c

62

Bông c u dùng sát trùng da

Làm s ch vùng da tr c khi tiêm

Bông c u ho c g c dùng b ng thu c (n u thu c

ng)

tránh c n r t vào ng thu c và tránh t n

th ng tay do mi ng a ng thu c

Dùng bông c u khô ho c g c

ng c sát trùng da Ng a b i nhi m cho da

u dùng bình k n thì m t ng i b nh là t khay tiêm

3 Chu n b bên ngoài khay tiêm

p thu c ch ng shock X trí shock k p th i H p thu c ch ng shock luôn c ki m tra và c s s n sàng cho vi c c p c u

Dây th t m ch u tiêm t nh m ch Dây th t ph i b ng dây cao su d kh khu n và tránh b i nhi m cho nhân viên y t

ng tay s ch Gi m nguy c ti p xúc i máu và d ch ti t

Mang g ng tay s ch nên không c n chú ý i vàc

Chai dung d ch r a tay nhanh

Dùng sát khu n tay Sát khu n tay tr c khi c m b m tiêm vô khu n

Bình ch a rác th i s c nh n.

Qu n lý v t s c nh n Bình nh a c ng màu vàng m t chi u

Túi rác ch a ch t th i y

Túi rác ch a ch t th i sinh ho t

Phân lo i rác th i theo úng quy nh

màu vàng dùng cho rác th i y t , màu xanh cho rác th i sinh ho t

63

K thu t rút thu c ng

Stt Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

1 R a tay R a tay th ng quy (n i khoa)

Gi m s lây nhi m a tay s ch các m t c a bàn tay

2 Sát khu n ng thu c

Sát khu n u ng thu c, ki m tra l n 2

n ch s nhi m khu n, an toàn khi dùng thu c

Ki m tra thu c

Sát khu n c ng thu c tr ckhi b

Dùng bông c u khô lau và b ng thu c

Tránh làm t n th ng tay, gi an toàn cho

ng thu c

Dùng bông c u khô che ch tr n v n c ng thu c tr c khi b ng thu c

3 Rút thu c t ng thu c

- Rút thu c vào b m tiêm

Gi h th ng b m tiêm và thu c c vô khu n tuy t i

Tay không ch m thân kim và nòng trong a b m tiêm khi rút thu c

- Ki m tra thu c l n 3, v ng thu c

Tránh s nh m l n thu c

Ki m tra thu c

ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n

- Che thân kim an toàn, t b m tiêm trên

phi u thu c vào khay tiêm thu c an toàn

Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n. Tránh nh m l n thu c

Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên

phi u thu c

64

thu t rút thu c l

Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

2 R a tay - R a tay th ng quy (n i khoa)

Gi m s lây nhi m a tay s ch các m t c a bàn tay

3 Sát khu n l thu c - M n p l thu c, sát khu n n p l (ki m tra

n 2)

n ch s nhi m khu n, an toàn khi dùng thu c

Ki m tra thu c Sát khu n n p l tr c khi rút thu c

4 Rút thu c pha tiêm - Rút n c pha tiêm ng kim pha thu c

Giúp hoà tan thu c tr c khi tiêm cho ng i b nh

Kim pha 20- 18G Rút l ng thu c pha v a theo yêu c u

a t ng lo i thu c, ng dùng thu c và li u dùng thu c

5 Rút thu c t l thu c - âm kim vào gi a l , m n c c t vào

- Hút khí tr la , rút kim an toàn, l c cho thu c hòa tan

Giúp pha thu c an toàn, Giúp quân bình áp l c bên trong và ngoài l thu c

ng khí rút ra b ng l ng d ch ã b m vào l kín, tránh m t thu c

- B m khí vào l Giúp quân bình áp l c bên trong và ngoài l thu c

m l ng khi v a b ng l ng thu c s rút ra

- Rút thu c vào b m tiêm li u

Gi h th ng b m tiêm và thu c c vô khu n tuy t

i

Tay không ch m thân kim và nòng trong c a m tiêm khi rút thu c

- Ki m tra thu c l n 3, v l thu c

Tránh s nh m l n thu c Ki m tra thu c ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n

- Thay kim tiêm thích p

n ch t n th ng cho ng i b nh

Thay kim sau phi pha thu c h n ch t n th ng do thu c dính trên thân kim

- Che thân kim an toàn, t b m tiêm trên

phi u thu c vào khay tiêm thu c an toàn

Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n

Tránh nh m l n thu c

Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên phi u

thu c

65

thu t tiêm trong da

Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

Tri giác? Tu i: già, tr ?

p m d i da dày hay m ng. lo i thu c tiêm Xác nh xem ng i

nh có d ng v i các lo i thu c nào?

Ch n l a d ng c tiêm ( ng tiêm và kim tiêm) cho phù

p Phòng ng a ng i b nh d

ng v i thu c

Chú ý ch n vùng da tr ng, ph ng, ít va ch m, không có s o ho c lông. Không dùng l i lo i thu c mà ng i

nh ã b d ng

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i nh có ki n th c v

vi c dùng thu c không?

ng d n cách theo dõi cho ng i b nh

Dùng t ng d hi u

4 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c c a bác s : 5 úng

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng

i chi u tên h , tu i ng i b nh, s gi ng,

phòng

ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh

Yêu c u ng i b nh nói tên

5 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác

Dùng t ng d hi u

6 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n

Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng

a tay s ch h t các m t c a ôi tay

66

7 Xác nh v trí tiêm Xác nh úng v trí tiêm:

1/3 trên m t trong c ng tay

t tr c c a cánh tay

Hai bên c ng c l n

Hai bên b vai

Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí

Ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o, lông

8 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i

nh

Mang g ng tay theo cách s ch, c ng phù h p thao tác c g n

gàng

9 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n

ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n t vùng da xung quanh

Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm i bông c u c n 700 ho c c n iode

10 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung d ch r a tay nhanh

Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay

11 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác, ng a tai bi n do khí gây ra

b m tiêm th ng ng, lo i b khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c

67

ng da, m t vát kim lên trên, âm kim góc 15 so v i m t da

Tiêm vào vùng d i th ng bì

Tiêm úng v trí, l ng thu c không quá 0,1ml

m 1/10 ml thu c ng thu c phù h p v i ng tiêm

Khi b m thu c có d u hi u n i ph ng da cam

Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô Rút kim nhanh theo h ng âm vào

C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng, không c

y n p kim b ng tay

Chu n b ng i b nh n ng i b nh không c ch m n i vùng

tiêm

i vùng tiêm d b kích ng, giúp vi c c k t qu

chính xác n u th ph n ng

Không c cào g i, chà xát vào vùng tiêm

Báo gi i thích cho ng i nh bi t vi c ã xong,

giúp ng i b nh ti n nghi

Giúp ng i b nh c ti n nghi

Dùng t ng d hi u thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

14 Ghi h s Ngày gi dùng thu c Li u dùng Ph n ng c a ng i

nh n u có Tình tr ng ng i b nh

ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i b nh

Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm

68

thu t tiêm b p

Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

Tri giác? Tu i: già, tr ?

p m d i da dày hay ng. v n ng i l i c a ng i nh. u li t? l ng và lo i thu c dùng,

thu c pha? Xác nh xem ng i b nh có

ng v i các lo i thu c nào?

Ch n l a d ng c tiêm ng tiêm và kim tiêm) cho

phù h p Phòng ng a ng i b nh

ng v i thu c

u ng i b nh y u li t bên nào thì ta không nên tiêm thu c bên ó vì c vùng ó kém phát tri n Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

ng d n cách theo dõi cho ng i b nh

Dùng t ng d hi u

3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng

ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh

Yêu c u ng i b nh nói tên

4 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác

Dùng t ng d hi u

5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.

Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng

69

Maø

Gai chaäu Vò trí

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n

a tay s ch h t các m t c a ôi tay

6 Xác nh v trí tiêm Tiêm b p nông: C delta cách vai 5cm Tiêm b p sâu: - ùi: 1/3 gi a m t ngoài ùi - Mông: 1/3 trên ngoài ng

i gi a gai ch u tr c trên i x ng cùng

Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí

ng thu c tiêm b p nông không quá 1ml và tiêm b p sâu không quá 5ml

7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh

Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p

thao tác c g n gàng

8 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n vùng da xung quanh

Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm v i bông c u c n 700 ho c c n iode

70

9 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh

Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay

10 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác, ng a tai bi n do khí gây ra

b m tiêm th ng ng, lo i khí trong ng tiêm tránh

làm m t thu c

ng da, âm kim góc 90 so v i m t da

Tiêm vào b p c Tiêm úng v trí

Rút nòng ki m tra không có máu

Xác nh ch c ch n v trí kim n m trong b p c

Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra.

m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i b nh

Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát

hi n s m các ph n ng b t th ng

Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô

Rút kim nhanh theo h ng âm vào

71

Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

11 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

12 Chu n b ng i b nh Báo gi i thích cho ng i b nh bi t vi c ã xong, giúp ng i

nh ti n nghi

Giúp ng i b nh c ti n nghi

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

13 Ghi h s Ngày gi dùng thu c

Li u dùng

Ph n ng c a ng i b nh u có

Tình tr ng ng i b nh

ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i

nh

Theo dõi và qu n lý ng i nh

Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a

ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm

72

thu t tiêm d i da

Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

Tri giác?

Tu i: già, tr ?

p m d i da dày hay ng.

l ng và lo i thu c dùng, thu c pha?.

Xác nh xem ng i b nh có ng v i các lo i thu c nào?

Ch n l a d ng c tiêm ng tiêm và kim tiêm) cho

phù h p

Phòng ng a ng i b nh ng v i thu c

Tu theo kích th c, cân ng c a ng i b nh mà ta

có góc tiêm khác nhau

Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c

Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

ng d n cách theo dõi cho ng i b nh

Dùng t ng d hi u

3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng

ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh

Yêu c u ng i b nh nói tên

4 Chu n b ng i b nh Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn

Ng i b nh an tâm h p tác

Dùng t ng d hi u

73

5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n

Tóc g n gàng

Kh u trang che kín m i, mi ng

a tay s ch h t các m t c a ôi tay

6 Xác nh v trí tiêm u d i c delta

Hai bên b vai

Hai bên r n cách r n 5cm

1/3 gi a m t ngoài, tr c c a ùi

Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí

ng thu c tiêm d i da không quá 1ml

7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh

Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p

thao tác c g n gàng

8 Sát khu n vùng tiêm Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n vùng da xung quanh

Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm v i bông c u c n 700 ho c c n iode

9 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh

Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay

74

10 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác và ng a tai bi n do khí gây ra

b m tiêm th ng ng, lo i khí trong ng tiêm tránh

làm m t thu c

Véo da, âm kim góc 45 so v i m t da

Tiêm vào mô liên k t l ng o d i da

Tiêm úng v trí

Rút nòng ki m tra không có máu

Xác nh ch c ch n v trí kim n m trong b p c

Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra.

m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i b nh

Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát

hi n s m các ph n ng b t th ng

75

Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô

Rút kim nhanh theo h ng âm vào

Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

11 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

12 Chu n b ng i b nh Báo gi i thích cho ng i b nh bi t vi c ã xong, giúp ng i

nh ti n nghi

Giúp ng i b nh c ti n nghi

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

13 Ghi h s Ngày gi dùng thu c

Li u dùng

Ph n ng c a ng i b nh u có

Tình tr ng ng i b nh

ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i

nh

Theo dõi và qu n lý ng i nh

Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a

ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm

76

thu t tiêm t nh m ch

Stt Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

Tri giác?

Tu i: già, tr ?

p m d i da dày hay ng.

l ng và lo i thu c dùng, thu c pha?.

Xác nh xem ng i b nh có ng v i các lo i thu c

nào?

Ch n l a d ng c tiêm ( ng tiêm và kim tiêm) cho phù h p

Phòng ng a ng i b nh d ng v i thu c

Tu theo kích th c, cân n ng c a ng i b nh mà ta có góc tiêm khác nhau

Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c

Không dùng l i lo i thu c mà ng i nh ã b d ng

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

ng d n cách theo dõi cho ng i b nh

Dùng t ng d hi u

3 Ki m tra i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng

ng dùng

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng

ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh

Yêu c u ng i b nh nói tên

4 Chu n b ng i nh

Báo và gi i thích Ti n hành c thu n l i và an toàn

Ng i b nh an tâm h p tác

Dùng t ng d hi u

77

5 R a tay Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n

Tóc g n gàng

Kh u trang che kín m i, mi ng

a tay s ch h t các m t c a ôi tay

6 Xác nh v trí tiêm

Ch n t nh m ch to, rõ, ít di ng

Tránh các tai bi n do tiêm không vào t nh m ch

Nên ch n t nh m ch trên tay không thu n tr c ng i b nh tiên nghi h n

7 Mang g ng tay Mang g ng tay s ch o v cho nhân viên y t tránh lây nhi m t ng i b nh

Mang g ng tay theo cách s ch, c ng phù h p thao tác c g n

gàng

8 Bu c garô Th t garô phía trên t nh m ch Giúp t nh m ch n i rõ Bu c garô cách n i tiêm 10 - 15 cm

9 Sát khu n vùng tiêm

Dùng bông c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n t vùng da xung quanh

Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm (ho c sát trùng d c theo t nh

ch t d i lên và ra 2 bên) v i bông c u c n 700 ho c c n iode

10 Sát khu n l i tay Sát khu n tay l i v i dung ch r a tay nhanh

Gi m s lây nhi m chéo Sát khu n k l i các u ngón tay

11 Tiêm thu c i khí Ki m tra l i li u thu c chính xác và ng a tai bi n do khí gây ra

b m tiêm th ng ng, lo i b khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c

m t vát kim lên trên, c ng

da, âm kim góc 30 - 40 qua da vào t nh m ch

Tiêm vào t nh m ch Tiêm úng v trí, góc tiêm tu theo v trí t nh m ch

78

Rút nòng ki m tra có máu, tháo garô

Xác nh ch c ch n v trí kim m trong t nh m ch

Rút nòng n u th y máu ch y ra là xác nh úng kim n m trong t nh

ch

m thu c ch m Gi m b t kích thích cho ng i nh

Ph i quan sát s c m t ng i b nh khi b m thu c phát hi n s m các ph n ng b t th ng

Rút kim nhanh n ch s t n th ng mô và ch máu

Rút kim nhanh theo chi u âm vào

Sát khu n l i vi trí tiêm Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

12 C nh kim nh kim an toàn Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

13 Chu n b ng i nh

Báo gi i thích cho ng i nh bi t vi c ã xong, giúp

ng i b nh ti n nghi

Giúp ng i b nh c ti n nghi

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

14 Ghi h s Ngày gi dùng thu c

Li u dùng

Ph n ng c a ng i b nh u có

Tình tr ng ng i b nh

ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i b nh

Theo dõi và qu n lý ng i nh

Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm

79

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n

Câu h i l ng giá:

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Tiêm b p nông là tiêm vào c r ng bên ùi

2 Thu c dùng qua ng tiêm s có tác d ng nhanh chóng, do y không nên dùng trong các tr ng h p b nh mãn tính

3 Abces l nh là do tiêm thu c vào mô liên k t l ng l o d i da

4 Tiêm thu c t t v i t c kho ng 10 giây/ 1ml ng a tai bi n shock ph n v

5 Khi tiêm b t c ng tiêm nào u không c âm h t thân kim.

6 Khi tiêm thu c c n ph i mang theo h p thu c ch ng s c.

7 Tiêm d i da là tiêm vào mô liên k t l ng l o

8 Tiêm b p ùi, góc tiêm là 90 so v i m t da

9 Abces nóng là do không áp d ng úng k thu t vô khu n khi tiêm thu c

10 Tai bi n gây ch t ng i khi tiêm là shock ph n v

11 Tiêm b p c delta, góc tiêm là 60 so v i m t da

12 Abces l nh là do không áp d ng úng k thu t vô khu n khi tiêm thu c

13 S l ng thu c dùng tiêm b p nông không quá 1ml

14 Không nên tiêm l ng thu c quá nhi u so v i v trí quy nh ng a tai bi n abce l nh

15 Khi tiêm nên âm và rút kim cùng 1 góc ng a t n th ng mô

4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Tr c khi b t u ph n h ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo

nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n:

Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ c m i v n trong bu i hu n luy n. Khi t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a n m rõ

và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n

80

Tóm t c nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n c p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b c trong

ph n quy trình k thu t.

Giáo viên gi i thích và làm m u:

Giáo viên s th c hi n toàn b các b c c a k thu t, sau ó s làm l i t ng b c t c a k thu t và gi i thích lý do t i sao ph i th c hi n nh ng b c k thu t này, trong

khi ó sinh viên s quan sát và làm theo, sinh viên có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th yêu c u giáo viên th c hi n tr l i b c quy trình mà sinh viên không

m rõ.

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên:

i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a d y ng th i các sinh viên khác quan sát và cho nh n xét.

Th c hành theo nhóm:

Các sinh viên s c th c hành trên mô hình theo t ng nhóm nh theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai

4.3. T l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm b p

Stt i dung Không liên quan

t Sai Không làm

Ghi chú

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

3 Ki m tra i chi u

4 Chu n b ng i b nh

5 R a tay

6 Xác nh v trí tiêm

7 Mang g ng tay

8 Sát khu n r ng vùng tiêm

9 Sát khu n l i tay

10 Tay c ng da, âm kim góc 90 so i m t da

81

11 Rút nòng ki m tra máu

12 m thu c t t và quan sát s c t ng i b nh

13 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n l i v trí tiêm

14 C nh kim

15 Tháo g ng tay

16 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

17 Ghi h s

ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm d i da:

Stt i dung Không liên quan

t Sai Không làm

Ghi chú

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i nh

3 Ki m tra i chi u

4 Chu n b ng i b nh

5 R a tay

6 Xác nh v trí tiêm

7 Mang g ng tay

8 Sát khu n r ng vùng tiêm

9 Sát khu n l i tay

10 Tay véo da, âm kim góc 45 so v i t da

11 Rút nòng ki m tra máu

12 m thu c t t và quan sát s c di n ng i b nh

13 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n

82

i v trí tiêm

14 C nh kim

15 Tháo g ng tay

16 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

17 Ghi h s

ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm trong da

Stt i dung Không liên quan

t Sai Không làm

Ghi chú

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

3 Ki m tra i chi u

4 Chu n b ng i b nh

5 R a tay

6 Xác nh v trí tiêm

7 Mang g ng tay

8 Sát khu n r ng vùng tiêm

9 Sát khu n l i tay

10 Tay c ng da, âm kim góc 15 so v i t da

11 B m 0,1 ml vào l p trong da

12 Rút kim theo h ng âm vào

13 C nh kim

14 Tháo g ng tay

15 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

16 Ghi h s

83

ng ki m l ng giá k thu t dùng thu c qua ng tiêm t nh m ch

Stt i dung Không liên quan

t Sai Không làm

Ghi chú

1 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

2 Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

3 Ki m tra i chi u

4 Chu n b ng i b nh

5 R a tay

6 Xác nh v trí tiêm

7 Mang g ng tay

8 C t garô cách v trí tiêm 10- 15cm

9 Sát khu n r ng vùng tiêm

10 Sát khu n l i tay

11 Tay c ng da, âm kim góc 30- 40 so v i t da, lu n kim vào t nh m ch

12 Rút nòng ki m tra máu

13 Tháo garô

14 m thu c t t và quan sát s c di n ng i nh

15 Rút kim theo h ng âm vào, sát khu n l i v trí tiêm

16 C nh kim

17 Tháo g ng tay

18 Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

19 Ghi h s

84

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau

Giáo viên h ng d n t i khoa lâm sàng

85

CH NG VII

CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Gi i thi u ch ng 1.1. Các k n ng trong ch ng

Chu n b h tr t catheter t nh m ch trung tâm

t kim lu n t nh m ch ngo i vi

Truy n dung d ch qua t nh m ch

Truy n dung d ch d i da

Truy n máu qua t nh m ch

Nuôi d ng hoàn toàn qua ng t nh m ch

K thu t s d ng b m tiêm n

K thu t s d ng máy truy n d ch

1.2. M c tiêu toàn ch ng

Trình bày c các m c ích c a các k thu t truy n d ch

Nêu c các nguyên t c qu n lý trong các k thu t truy n d ch

Chu n b và úng d ng c và thu c theo y l nh.

Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào lòng m ch ho c d i da úng k thu t.

Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.

2. Yêu c u 2.1. Gi i thi u t ng quan

Tiêm truy n dung d ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch và thu c b ng ng t nh m ch. (t nh m ch ngo i vi, t nh m ch trung tâm) ho c b ng ng

i da. Tiêm truy n dung d ch v i m c ích: H i ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i b nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i

c, l i ti u, các tr ng h p s c. C n th n tr ng tuân th y l nh khi áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù não, phù ph i c p.

Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra: D ch không ch y do

(m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng i b nh b x p, t c kim th ng do c máu ông trong lòng m ch). Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng ch. Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n). Phù ph i c p: trong tr ng h p ng i b nh b b nh tim, ph i. T c ch nh m ch nh m ch não, m ch ph i ( do i khí trong dây truy n không h t)

Nhi m khu n t i ch , nhi m khu n huy t do không tuân th các nguyên t c vô khu n. Ho c b ph i nhi m cho u d ng trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .

Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i và ph i th c hi n 5 u úng:

86

– úng ng i b nh

– úng thu c

– úng li u l ng

– úng ng truy n

– úng th i gian.

2.2. Gi i thi u các tài li u yêu c u ph i c tr c khi th c hành các k thu t truy n d ch

Sinh lý: Vai trò c a n c và các ch t n gi i i v i c th , vai trò và tác d ng a các ch t s d ng làm th c n, Sinh lý v h nhóm máu ABO và Rh

Sinh lý b nh: R i lo n cân b ng n c và n gi i

Gi i ph u: H th ng t nh m ch c a c th

u d ng c b n: Nguyên t c vô khu n, ti t khu n, k n ng tiêm truy n, k ng giao ti p

2.3. Ki m tra tr c khi h c Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt N i dung câu h i úng Sai

1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n

2 N c trong c th chi m kho ng 60 - 80% tr ng l ng c th

3 Ng i tr ng thành bình th ng trong 24 gi u ng kho ng 1200 ml c

4 Ng i tr ng thành bình th ng trong 24 gi l ng n c ti u th i ra 1000 ml

5 Natri là ion chính c a d ch n i bào

6 Kali là ion chính c a d ch n i bào

7 Khi th a natri s làm u tr ng d ch n i bào

8 Trong m t n c nh c tr ng m t natri nhi u h n m t n c

9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u

10 1 n v máu toàn ph n là 250 ml

11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p

13 Nhóm máu A có ng ng k t nguyên A, ng ng k t t Anti A

14 N c trong c th có tác d ng u hòa thân nhi t

15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý

87

CHU N B T CATHETER T NH M CH TRUNG TÂM

1. Gi i thi u

t Catheter t nh m ch trung tâm là th thu t a m t ng Polyte vào t nh m ch trung tâm. K thu t t Catheter t nh m ch trung tâm c áp d ng v i các m c ích khác nhau: a vào c th ng i b nh các dung d ch bù l i s thi u h t tu n hoàn, a thu c vào c th di u tr , các ch t dinh d ng khi c n truy n nhi u d ch dài ngày nuôi d ng ng i b nh, o áp l c t nh m ch trung tâm, o áp l c bu ng tim, o cung

ng tim, t o nh p tim, ghi n th bó His, ch y th n nhân t o. K thu t t Catheter nh m ch trung tâm không áp d ng cho nh ng ng i b nh: U tuy n giáp quá to, ti u c u

i 60. 000/mm3, r i lo n ông máu (th i gian máu ch y trên 9 phút, th i gian máu ông trên 5 phút), huy t kh i t nh m ch trung tâm,tràn khí màng ph i toàn th ,giãn ph nang quá m c, s t xu t huy t.

Trong quá trình t Catheter t nh m ch trung tâm có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, t nh m ch ch trên,

c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu.

Do ó t catheter t nh m ch trung tâm ph i m b o nguyên t c:Tuy t i vô khu n,không c không khí l t vào t nh m ch,. m b o áp l c c a d ch truy n cao

n áp l c c a máu ng i b nh,. t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,. theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi ti n hành th thu t, phát hi n

m các tai bi n và x trí k p th i

2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày c m c ích, ch nh, ch ng ch nh c a k thu t t catheter

nh m ch trung tâm

2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t t catheter t nh m ch trung tâm

3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.

4. Chu n b c d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ph i h p chính xác các b c v i th y thu c trong khi ti n hành k thu t.

6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.

3. N i dung lý thuy t thu t t Catheter t nh m ch trung tâm tùy theo ch nh v trí mà ta l a ch n t th

ng i n m c a ng i b nh cho phù h p

3. 1 Xác nh v trí ch c

Ch c vào t nh m ch c nh trong t i v trí nh tam giác Sedillot

Xác nh tam giác Sedillot: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a c c òn ch m, áy c a tam giác ch c kim nh tam giác, góc

âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot.

Ch c t nh m ch d i òn có 2 v trí

88

+ Giao m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x ng òn, ch c sát ngay b d i ng òn.

+ Giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn, ch c cách b d i ng òn 1 - 1,5 cm.

3. 2 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh:

Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th :

Nhìn c xen có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, su t huy t d i da, viêm da. . )

S vùng c , trên và d i x ng òn phát hi n các d u hi u b t th ng, s tuy n giáp có to h n bình th ng hay không.

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i ( Chú ý phát hi n ng i b giãn ph nang quá m c).

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê.

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp.

3. 3 Gi i thi u b catheter và cách s d ng C u t o catheter

Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1)

Kim phía ngoài b ng nh a

Trong thông nòng b ng kim lo i

u kim

uôi kim

Hình 1: Kim troca

Catheter ( ng thông) polyten b ng ch t nh a m m dài t 20 – 40 cm lu n vào t nh m ch, có các ph n:

ng Catheter phía ngoài b ng nh a

Thông nòng b ng kim lo i

u n i

Túi nylon vô khu n

uôi kim Nòng kim

u kim

Nòng kim lo i

89

Hình 2: Catheter

Cách s d ng

1. Sau khi sát khu n k vùng da ng i b nh

- Xé túi l y kim troca

- Xoáy nh nhàng tháo b u m b o v kim.

2. Sau khi ch c kim thanh công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3)

(hình 3)

3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)

(Hình 4)

4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (Hình 4)

- Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và l p n i ti p v i c kim troca b ng nh a. (Hình 5),

(Hình 5)

5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.

(Hình 6)

Túi nilon vô khu n uôi

catheter

Catheter polyten u n i

Thông nòng

90

6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),

(Hình 7)

7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )

(Hình 8)

8. L p và v n ch t Catheter vào c kim troca (hình 9),

(Hình 9)

9. - Ki m tra Catheter vào úng v trí

- Tháo thông nòng ra kh i Catheter

- L p u ambu c a dây truy n d ch vào c Catheter (Hình 10).

(Hình 10)

91

3. 4 Quy trình k thu t: Ph giúp th y thu c t catheter vào t nh m ch trung tâm

Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n u ý

Hình nh minh h a

TR C

Chu n b ng ì

nh

1. Ki m tra h thông báo k thu t p làm

- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c ti n hành k thu t. - Ng i b nh hôn mê: Báo cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam oan.

Làm gi m i n i lo ng và nh n c

nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.

Hình11. Chu n b ng i b nh 2. Nh n nh

ng i b nh - H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp

- m b o an toàn khi truy n d ch - ánh giá tình tr ng c a ng i

nh tr c khi ti n hành k thu t

Theo dõi và ánh giá các giá tri ph i chính xác

3. v sinh vùng ch c

Dùng xà phòng, n c m a s ch vùng ch c

phòng nhi m khu n

a s ch, th m khô

i u ng

chu n b

4. R a tay, c áo, i vô khu n

Th c hi n r a tay, m c áo, i m vô khu n theo quy

trình

Tránh lây nhi m cho ng i b nh

- R a tay b c, a k k tay, vùng

móng - X n c r a s ch xà phòng

Hình 12. R a tay

92

Chu n b n thi t

5. S p x p ng c lên

xe tiêm 3 t ng

- T ng trên: H p vô khu n: (S ng có l , 2 kìm c p s ng,

ng m , k p ph u tích có u, 1 kéo, kim khâu da,

kìm mang kim, g c. ) Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c

ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p

ch khâu. Thu c gây tê, dung ch truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p

thu c c p c u, Catheter, ng tay, b m tiêm. 1 khay

qu u, kéo, b ng dính, h p ng c ch ng s c ph n v ,

- T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng

n, h p ng v t s c nh n.

- Có các d ng c n thi t m o khi th c hi n k

thu t t hi u qu

Các d ng c vô khu n ph i c

p x p, b o qu n úng theo quy nh

6. Ki m tra l i các d ng c

Quan sát trên 3 ng n c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng dùng, không

c dùng l i

4. Ti n hành k thu t

7. Ki m tra ch truy n

theo y l nh

- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng

ch. - c trên nhãn c a chai

ch và i chi u v i y l nh a bác s .

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch

- Ch t l ng d ch. - Tên d ch, hàm

ng, li u l ng, n dùng.

93

TRONG

8. B t và sát khu n nút chai d ch

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

- B c l n i c m u dây truy n.

- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n.

- Kéo úng chi u tránh t vòng.

- Sát khu n k nút chai.

9. Xé túi ng dây

truy n, khoá dây truy n l i,

m dây truy n vào chai d ch.

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n

u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.

- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.

Khi c m dây vào chai d ch, chai

ch n i b ng ph ng

Hình 13: C m dây truy n vào chai ch

10. Treo chai ch lên c c

truy n

c ng c chai d ch, c m y vòng tròn áy chai, treo

vào c c truy n

- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c

ch ch y vào lòng ch c d .

Treo và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n

11. L p dây truy n vào b

o áp l c t nh ch, i

khí trong dây truy n, khoá

i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2

u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây

c m ch

94

12. u ng i

ng vô khu n

m c g ng xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

Hình 14: u d ng i g ng 13. Giúp

ng i b nh th thu n i

t g i d i vai bên làm th thu t, ng i b nh n m ng a

u th p nghiêng v phía i di n bên ch c.

o c n i b ng ph ng

t g i úng d i vai

Hình 15: T th n m c a ng i nh

14. Sát khu n trí ch c

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i

nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng ch c ra ngoài

15. Sát khu n tay th y thu c, a

ng có l , a kìm c p ng

- u d ng c m l c n vào lòng tay th y thu c. - G p s ng có l a cho th y thu c tr i ph lên vùng ch c. - a kìm c p s ng không b tu t.

phòng nhi m khu n cho ng i

nh

ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh

95

16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c

m c g ng xác nh chi u a g ng, mang g ng vào tay

- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

Hình 16: K thu t mang g ng

17. Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

- u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n u ng thu c, lót g c

u ng thu c, nghiêng ng thu c th y thu c l y

thu c vào b m tiêm

- Gi m au cho ng i b nh - Ng n ng à nhi m khu n

Không kim tiêm tr m vào m t ngoài

a ng thu c

18. Giúp th y thu c ch c nh m ch

- Xé túi ng kim troca, kim cho th y thu c. - Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.

Xác nh c úng trí c a t nh m ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

Hình 17: V trí ch c Catheter

19. Giúp th y thu c t catheter

- Xé túi ng catheter a cho th y thu c t Catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài. - u d ng l p u dây truy n vào u catheter.

o c ng truy n vào t nh

ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

96

20. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c

t ng i nh. Quan

sát vùng truy n

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y

ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i

nh vùng truy n.

- M khoá d ch ch y vào lòng

ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng

i truy n.

Phát hi n s m tai bi n x y ra

21. Ki m tra

catheter ch c ch n vào lòng

ch

m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c

m b o truy n ch có k t qu

Ki m tra chính xác

23. Sát khu n và b ng vùng ch c

- Dùng bông c n iot sát khu n vùng ch c. - t g c ph vùng ch c, c t

ng dính b ng c nh.

Ng n ng à nhi m khu n

Xung quanh v trí ng ph luôn khô

24. Ph giúp th y thu c o áp l c t nh

ch trung tâm

p u dây d n c a áp k o t nh m ch trung tâm vào u c a khoá 3 ch c

Xác nh áp l c t nh ch trung tâm ( áp

c trung tâm bình th ng là 8 cm

c )

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

25. u ch nh t c truy n theo ch nh

1 tay c m ng h bên nh b u nh gi t, tay kia m khoá u ch nh, u

ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian c th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch

- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

Hình 19: u ch nh t c d ch

truy n

26. Tháo g i

kê d i vai Nâng u ng i b nh t t nh nhàng ng th i l y g i ra

- Tránh khó ch u cho ng i bênh. - L y d ng c s

ng cho ng i khác.

Không làm m nh d gây tr ch kim truy n

97

27. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n nh d gây tr ch

kim truy n

28. D n dò ng i b nh nh ng u

n thi t

Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u

c

SAU

Thu d n ng c

29. Thu d n ng c

- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

30. Tháo ng tay

m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh tr m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t

Hình 20: Tháo g ng tay 31. Ghi vào

s theo dõi - Th i gian b t u truy n. - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i

ch truy n.

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi y , chính xác

98

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai.

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Ch nh t catheter t nh m ch trung tâm trong m t máu do v t ng

2 Th i gian l u catheter t nh m ch trung tâm t i a là 30 ngày

3 Không t catheter cho ng i b nh có huy t kh i t nh m ch trung tâm

4 t catheter t nh m ch trung tâm o áp l c t nh m ch c a

5 t catheter t nh m ch trung tâm o áp l c bu ng tim

6 t catheter t nh m ch trung tâm truy n máu cho ng i có s ng ti u c u d i 60. 000mm3

7 Ch c kim vào nh ph i là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter nh m ch trung tâm

8 Ch c kim vào ng m ch d i òn là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter t nh m ch trung tâm

9 Tu t catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng i b nh

10 c catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng i nh

11 Catheter có ng kính 0,6 – 0,8mm s d ng cho ng i l n

12 Catheter có ng kính 1,5 - 2mm s d ng cho tr em

13 Sau khi t catheter u d ng theo dõi m ch, nh p th , huy t áp 1 gi 1 l n trong gi u, th i gian ti p theo 2 gi 1 l n

14 trí t catheter t nh m ch d i òn là ch c kim ngay sát b d i ng òn m 2/3 trong và 1/3 ngoài

15 Sau khi truy n d ch ièu d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý

4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n

99

n, s a ch a cho sinh viên. Ph n tích các b c trong quy trình k thu t, hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

4.2.2. Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Trc

khi t

hc

hin

k th

ut

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm

ng, th i gian d ng thu c, ng a thu c vào c th ).

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h

nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …

3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, theo quy nh c a th thu t s làm.

4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.

Tron

g kh

i ti

n hà

nh k

thu

t

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai, u nghiêng sang bên i di n v i bên làm th thu t.

6. Th c hi n c úng các b c ph i h p v i th y thu c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.

7. V a th c hi n ph giúp, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.

Sau

khi t

in

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c r a ngay.

10. V sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng th c a ng i b nh.

4.3. T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n

cho h cách s d ng trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

100

ng ki m: K thu t ph giúp bác s t Catheter vào t nh m ch trung tâm

Stt i dung Có Không

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

2 Nh n nh ng i b nh

3 sinh vùng ch c

* Chu n b ng i u d ng

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b .

5

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim,

c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch

khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v .

6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim

7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n

8 Ki m tra l i d ng c

* K thu t ti n hành

9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh

10 B t và sát khu n nút chai d ch

11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch

12 Treo chai d ch lên c c truy n

13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i

14 u d ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng i b nh t th thu n l i

16 Sát khu n v trí ch c

101

17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng

18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c

19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch

21 Giúp th y thu c t catheter

22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

24 Giúp th y thu c c nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c

26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

27 u ch nh t c truy n theo ch nh

28 Tháo g i kê d i vai

29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi

31 Thu d n d ng c

32 Tháo g ng tay

33 Ghi vào h s theo dõi

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1. Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t

Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 700, c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm.

5.1.2. T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

102

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i úng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t.

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm t i

phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n h tr th y thu c t catheter t nh m ch

trung tâm trong ch m sóc cho ng i b nh.

i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí:

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành:

Ki m tra catheter và n cu i c a dây truy n có b g p không, n u g p thi u ch nh cho dây th ng d ch s ch y.

N u dây không b g p thì x lý: G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

B m m nh Nacl 0,9% l p vào catheter:

Cách làm: Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y, tháo u dây truy n ra kh i catheter, dùng b m tiêm hút dung d ch Nacl 0,9% l p vào catheter b m m nh.

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào chai ch nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau:

L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.

Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch.

C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.

103

C m chai d ch l c nh thu c tan u.

Treo chai d ch lên c c truy n.

M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau:

L y chai d ch ra kh i c c truy n.

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.

Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y binh th ng.

Cách khác:

Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.

5.4. T ánh giá ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá

c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

ng cách s d ng thang m ánh m c thành t: nh ng thao tác c làm úng và , nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt N i dung công vi c Tôt t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

2 Nh n nh ng i b nh

3 sinh vùng ch c

* Chu n b ng i i u d ng

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b .

5

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu

da, kìm mang kim, g c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o,

c ng bông c u c n i t, h p ch khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n

.

6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i

kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim.

7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n.

8 Ki m tra l i d ng c

104

* K thu t ti n hành

9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh

10 B t và sát khu n nút chai d ch

11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

12 Treo chai d ch lên c c truy n

13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i

14 u d ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng i b nh t th thu n l i

16 Sát khu n v trí ch c

17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p ng

18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c

19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch

21 Giúp th y thu c t catheter

22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

24 Giúp th y thu c c nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c

26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

27 u ch nh t c truy n theo ch nh

28 Tháo g i kê d i vai

29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi

31 Thu d n d ng c

32 Tháo g ng ta

33 Ghi vào h s theo dõi

5.5. T ch c giám sát theo nhi u cách Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

105

THU T T KIM LU N NGO I VI

1. Gi i thi u kim lu n ngo i vi

a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). . . M i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy thu c vào tính ch t

c lý c a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm/ truy n t nh ch là ph ng pháp a thu c, d ch, ch t dinh d ng vào c th ng i b nh m t cách

nhanh chóng, giúp thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và mang l i hi u qu u tr cao.

thu t tiêm, truy n t nh m ch c th c hi n b ng kim lu n ngo i vi là ph ng pháp tiêm, truy n t nh m ch s d ng lo i kim làm b ng ng nh a m m lu n vào trong lòng t nh m ch. Kim lu n có th i sâu và c nh ch c ch n vào trong lòng m ch, u kim lu n không s c nh n, nên nó không có kh n ng âm xuyên qua thành m ch, c bi t, trong tr ng h p ng i b nh rãy r a. Kim lu n c s d ng trong nh ng tr ng

p ng i b nh có ch nh c n ph i tiêm, truy n nhi u l n trong ngày ho c ph i duy trì vi c tiêm truy n t nh m ch nhi u ngày. Tính u vi t trên c a kim lu n ã kh c ph c c nh c m c a kim s t (gây ch ch ven, xuyên m ch) trong quá trình tiêm, truy n. Hi n nay k thu t t kim lu n ngo i vi c s d ng r ng rãi trong các c s u tr mang l i nhi u ti n ích và hi u qu cho c ng i b nh và ng i u d ng.

2. M c tiêu h c t p

Nêu c c m c u t o, và l i ích c a kim lu n.

Mô t c quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung d ch ng t nh m ch.

Th c hi n c quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung ch ng t nh m ch.

Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, ho c truy n dung d ch ng t nh

ch cho ng i b nh. 3. Ph n lý thuy t 3.1 c m c u t o và l i ích c a kim lu n (TERUMO)

c m c u t o: Kim c làm b ng ch t li u ETFE (Ethylene Tetra Fluor Ethylene)

Thành m ng, c ng, àn h i t t nên thâm nh p qua da d dàng.

u kim (Catheter) m m nên khi ng i b nh c ng không gây t n th ng cho thành m ch.

Ch t li u sinh h c giúp l u c Cathete trong lòng m ch 72 gi

M i kim: r t nh n và s c,

V i ng i b nh: T o c m giác d ch u và ít au.

V i ng i s d ng: V t chích g n gàng không làm t n th ng lan r ng h n ch nhi m khu n.

106

Hình 2: M i kim

Hình dáng kim thon và nh n làm gi m l c c n khi thâm nh p vào c th ng i nh

Ti t trùng b ng chùm n t có l i ích: Gi m b t tác ng không có l i n n ph m (do không dùng nhi t), không có ch t d th a (Chí nhi t t ) sau khi ti t trùng,

gi m nh h ng môi tr ng do không dùng ch t hóa h c ti t khu n.

i ích c a Kim lu n t nh m ch ng truy n n nh: truy n t nh m ch s d ng kim lu n s giúp ng truy n

n nh do kim c lu n sâu trong lòng m ch và kim l i m m ( àn h i t t) nên tránh c va ch m v i thành m ch m i khi ng i b nh thay i t th ho c di chuy n.

T o s an toàn và tho i mái cho ng i b nh trong th i gian truy n d ch c bi t i v i nh ng tr ng h p c n ph i truy n v i th i gian kéo dài trong nhi u gi , nhi u

ngày.

3.2 Các lo i kim lu n Kim lu n có nhi u lo i c phân chia thành các c t 14 n 24, vi c phân chia này

có u m:

D dàng cho vi c qu n lý

Ti n l i s d ng: cho phép nhanh chóng ch n c c kim phù h p s d ng a vào màu s c c a chúng trên thân kim: M u vàng c 24, m u xanh c 22, m u h ng 20, m u xanh lá cây c 18, m u xám c 16, m u g ch cua c 14.

Ph m vi s d ng r ng: Có th s d ng c cho nhi u công vi c khác nhau nh : truy n d ch, ch c dò, ch c hút, l y ven v trí khó, ch c ng m ch…

B o qu n d dàng: Cùng m t lo i h p có th ng c s l ng kim nhi u n.

Hình 3: Các lo i kim lu n

Hình 1: C u t o kim lu n

i kim

Thân kim c kim

kim

107

4. Quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi

Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Xem h s nh án

Bi t ng i b nh, ch nh c a bác s

Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh

Xác nh úng ng i nh, xem úng ch nh a bác s : th i gian, m c

ích c a vi c t kim lu n

Hình 4: Chu n b ng i b nh

2. Thông báo cho ng i

nh v th thu t s p làm

Thông báo th i gian, a m, ch nh t kim lu n

ng i b nh bi t yên tâm tin t ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u quá trình ti n hành th thu t, nh ng tai bi n có th x y ra: au n, ch y máu…

3. H ng d n (giúp) ng i

nh làm nh ng u

n thi t có liên quan

ng i b nh n m ngh t i gi ng. Giúp ng i b nh i ti u ti n tr c khi làm th thu t (n u c n)

ng i b nh h p tác t t v i u

ng

Ng i b nh là tr em, ng i già ho c ng i

c b nh n ng c n ph i có ng i tr giúp

4. Chu n b ng i u

ng

c áo choàng, m , kh u trang, a tay, i g ng tay

n ch nhi m khu n chéo

Móng tay c t ng n, tóc n gàng.

Hình 5: C t móng tay

108

5. Chu n b - Khay d ng c : bông c n, kim lu n, bông c n, pank, kéo, thu c, b m tiêm ho c b dây truy n, d ch truy n. - D ng c s ch: g i kê tay,

ng dính, dây garo, túi ho c p ng ch t th i.

- Ki m ch nhi m khu n. - Có d ng c th thu t c th c hi n m t cách ti n

i.

- Ch n kim lu n phù h p i ng i b nh và v trí

ven nh ch c. - m b o d ng c vô khu n, d ng c s ch ti n hành k thu t.

Hình 6: Các lo i kim lu n

TRONG

6. Chu n b t th ng i

nh ch n n i ch c kim

t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái Ch n ví trí t nh

ch ch c, kê g i d i chi ã c ch n

Giúp ng i b nh m th y tho i mái

7. Ga rô chi ã c ch n

t kim lu n

Dùng dây garô th t phía trên n i nh t kim lu n 10 - 15 cm

m ch giãn ra giúp cho viêc tìm nh m ch c d

dàng.

u c n thi t có th s ng ph ng pháp khác ch n c t nh m ch

nh ch c: co c , s ng i c a m ch…

Hình 7: Th t dây ga rô

8. Ki m tra và ch n t nh

ch

Ch n t nh m ch n i, ít di ng vi c ch c kim vào t nh m ch thu n l i r ràng

Tr em th ng ch n t nh ch vùng mu tay, trán

9. Sát khu n vùng da nh

t kim lu n

Sát khu n vùng da nh t kim lu n b ng c n 700

Nh m gi m thi u nguy c nhi m khu n

i ng sát khu n dùng m t mi ng bông,

c

Hình 8: Sát khu n v trí t kim

lu n

109

10. Thay ng tay

Tháo g ng c , i g ng tay vô khu n

Phòng ng a s nhi m b n sang ng i u d ng do máu, d ch ti t

a ng i b nh

Tr ng h p da ng i nh l loét có nguy c

lây nhi m cao

Hình 9: i g ng tay

11. Ki m tra kim lu n

Tháo v b o v kim ra (m n p kim lu n), quan sát xem kim có

úng kích, c , còn nguyên v n không?

c l kim ra s ng. Phát hi n

nh ng d ng c b i: kim cong, không m b o vô khu n.

u phát hi n kim không nguyên v n, có l i không

d ng và thông báo l i s c ó

12. C nh ven n i nh

t kim

ng da phía d i v trí nh âm kim kho ng vài cm

nh ven và t o thu n l i cho

vi c lu n kim

Hình 10: C nh ven

13. C m kim lu n

Ngón tr , ngón cái tay thu n m c và thân kim m i kim

ch ch xu ng d i

m b o vi c l y ven thành công và không gây au

i kim h ng tr c ti p lên trên t nh m ch nh ch c và

o v i m t da góc 450

14. âm kim vào t nh m ch

âm kim xuyên qua da góc ã ch n tùy theo sâu c a

ven.

m b o kim vào úng vào t nh m ch

Quan sát th y có máu t trong lòng m ch ch y vào

ng kim lu n

110

15. Lu n ng kim vào lòng

ch

y nh ( ng nh a) vào lòng ch

lu n kim vào sâu h n trong lòng

ch

y nh nhàng v a y a quan sát tr ng thái

tinh th n s c m t c a ng i b nh

Hình 11: Lu n kim vào lòng

ch 16. C nh

c kim th p góc gi a u kim và t da, u ch nh góc c

kim và c nh cho ch c ch n

Tránh lu n kim quá xa, xuyên qua thành

ch gây t n th ng thành m ch

17. Tháo ga rô

Tháo dây garô Làm gi m áp l c ven

Tháo nhanh, nh nhàng, tránh au cho ng i b nh

18. Rút nòng kim ra

Gi nguyên ng nh a trong lòng ch rút nòng kim ra b ng cách:

Ti p t c mi t da b ng tay thu n, dùng tay còn l i rút t t nòng kim ra u ng

kim lu n ( ng nh a) c thông su t. m b o t nh

ch c c nh. Gi m nguy c ch c th ng ven

Rút nh nhàng và s nhìn th y máu ch y ra t ng kim lu n, n nh u kim

h n ch máu trào ra ngoài

Hình 12: Rút nòng kim ra

111

19. L p b m tiêm ho c b truy n d ch vào u kim lu n

Ti p t c n, gi nh u ( c kim) r i l p u kim v i b m tiêm t nh m ch ho c b dây truy n d ch ã c chu n b tr c

m b o thông ven và th c hi n quá trình tiêm ho c truy n t nh m ch

Không máu trào ra bên ngoài trong khi l p

Hình 13: L p b truy n d ch

20. Phát hi n các sai sót sau khi t kim

Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng

i tiêm, ch y máu. H i ng i nh c m giác au t c, khó ch u

không

Ki m tra xem kim tiêm có c t

trí chính xác không

21. C nh kim

Dùng b ng dính c nh u kim vào da ng i b nh

m b o u kim c gi ch c và

an toàn

Hình 14: C nh và b o v u

kim

22. B o v u kim

Ph lên kim m t mi ng g c vô khu n và b ng l i nh nhàng

Giúp ng i ng i nh c m th y yên

tâm, tho i mái và m b o an toàn

cho kim

SAU

23. Thu d n ng c

các th i b vào nh ng túi, p ng thích h p

Phân lo i và qu n lý ch t th i, h n ch nhi m khu n và tai

n do v t s c nh n gây nên

m b o nh ng dùng t l n b i c v t

vào nh ng n i thích h p, tránh gây t n th ng cho các nhân viên khác và tránh dùng l i nh ng y c

ó Hình 15: Phân lo i và qu n lý

ch t th i

112

24. Ghi h s ch m sóc

Ghi th i gian t kim, nh ng b t th ng x y ra, tình tr ng ng i

nh

m b o quá trình ch m sóc c liên

c

u d ng ký tên vào h ch m sóc

Hình 16: Ghi h s ch m sóc

113

5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n.

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

Stt i dung úng Sai

1 Tr c khi ti n hành t kim lu n c n ph i bi t rõ m c ích và th i gian t

2 Trong tr ng h p ng i b nh yêu c u có th gây tê n i nh ch c tr c gi m au

3 Nh ng t nh m ch n i và di ng th ng c ch n ch c kim lu n

4 Tr em t nh m ch vùng khu u tay th ng c l a ch n t kim lu n

5 Kim lu n s 18 là lo i kim nh nh t

6 Tr c khi ch c kim lu n ph i kê g i d i tay và ga rô m ch giãn ra và d ch c kim

7 Sát khu n vùng da nh t kim lu n theo vòng xoáy t trong ra ngoài vòng sau ch ng lên vòng tr c

8 u th y da ng i b nh có nh ng vùng loét ph i dùng mi ng g c vô khu n che r i b ng l i h n ch nhi m khu n

9 Sau khi m n p kim lu n ra n u th y có l i ph i kh c ph c ngay d ng

10 Khi a kim vào t nh m ch n u th y máu trào vào c kim thì d ng i

11 Khi th y máu ch y ra c nh c kim, rút nh nòng kim ra kim c thông

12 p u kim lu n vào b m tiêm ho c h th ng truy n d ch ch c ch n i m i y ng kim lu n vào sâu trong lòng m ch.

13 Sau khi t kim lu n ngo i vi xong ph i quan sát v trí t kim phát hi n xem có d u hi u b t th ng x y ra không

14 Sau khi c nh kim vào da ng i b nh, c n ph i ph mi ng g c vô khu n m b o an toàn cho vùng ch c.

15 Kim lu n có th l u trong lòng m ch trong th i gian 5 ngày t i m t v trí

114

5. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 5. 2. 1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

5. 2. 2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách th c hi n t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Tr c khi

th c hi n k thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i và y l nh c th c a bác s v th i gian c ng nh m c ích c a

vi c t kim lu n ngo i vi cho ng i b nh…

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c t kim lu n theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, gi i thích c

ng i b nh bi t v l i ích c a vi c t kim lu n h yên tâm tin t ng, gi i thích cho ng i b nh bi t nh ng tai bi n có th x y ra h ch ng và ph i h p v i ng i u d ng trong quá trình t, h ng d n h nh ng

u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n. . …

3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u trang y . R a tay th ng quy, mang g ng tay m b o s ch s , ki m ch

nhi m khu n.

4. Chu n b , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.

- Chu n b kim lu n úng kích, c phù h p v i ng i b nh.

- G c, c n 700, bông, kìm, kéo, c c ng bông c n

- G i kê tay, dây ga rô…

Trong khi ti n hành

thu t

5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái, b c l vùng ch c.

6. Th c hi n c úng các thao tác k n ng theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n h n ch au cho ng i b nh.

7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng và có c m giác tho i mái.

Sau khi ti n hành

thu t

8. Thu d n d ng c , lau máy b ng kh n m m, phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh.

9. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

10. u d ng tháo g ng v sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s ch m sóc: Th i gian, v trí t kim lu n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh trong quá trình t (n u có).

115

5. 3 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n

cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng

i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.

Stt N i dung công vi c T t úng Sai Không làm

Ghi chú

1 Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c

ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm h yên tâm

3 ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng u c n thi t

có liên quan ng i b nh h p tác t t trong khi làm th thu t

4 Chu n b ng i u d ng: r a tay th ng quy, mang g ng tay

5 Chu n b : bông, g c, c n 700, c c ng, kéo, b ng dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi

ng b n…

6 t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i i tay n i nh t kim lu n

7 Garo chi ã c ch n t kim lu n 8 Ki m tra và ch n t nh m ch t kim 9 Sát khu n vùng da nh t kim lu n

10 Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o 11 n p b o v kim và ki m tra xem có l i, h ng không 12 nh t nh m ch n i nh t kim

13 m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o i da tay góc 450

14 a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra u kim d ng l i

15 nh và y nh ng kim lu n vào lòng m ch

16 nh c kim, u ch nh góc kim cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch

17 Tháo garo gi m áp l c dòng máu

18 n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t

19 p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch.

20 Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu…

21 nh kim vào da ng i b nh b ng b ng dính

22 Ph m t mi ng g c vô khu n b o v u kim r i ng l i b ng b ng dính

23 Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh

24 Ghi h s ch m sóc: Ghi th i gian, di n bi n b t th ng (n u có), u d ng ký tên.

116

6. Ph n th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h ng d n) Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: kim lu n, bông, g c, kìm, kéo, b ng dính, h p ng ch t th i…

B ng ki m quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.

T th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t t kim lu n t nh m ch ngo i vi cho ng i b nh b ng cách v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m

Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

6. 3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

N m th 2: Sinh viên thành th o k n ng t kim lu n t nh m ch ngo i vi t i phòng th c hành k n ng

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng t kim lu n t nh m ch ngo i vi

trong ch m sóc cho ng i b nh.

Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.

Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

117

7. T ánh giá T ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá

c m c thành t c a b n thân và b n mình b ng cách s d ng thang m (0,1,2) ánh giá m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1

cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt i dung công vi c Làm úng

(2)

Làm úng ch a

(1)

Làm sai (0)

Không Làm (0)

1 Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm h yên tâm

3 ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng

u c n thi t có liên quan ng i b nh p tác t t trong khi làm th thu t

4 u d ng: r a tay, th ng quy, mang ng tay

5 Chu n b : bông, g c, c n 700, c c, kéo,

ng dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi ng b n…

6 t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i d i tay n i nh t kim lu n

7 Garo chi ã c ch n t kim lu n

8 Ki m tra và ch n t nh m ch t kim

9 Sát khu n vùng da nh t kim lu n

10 Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o ( ã dính máu ho c d ch c th )

11 n p b o v kim và ki m tra xem có l i, ng không

12 nh t nh m ch n i nh t kim

13 m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o v i da tay góc 450

118

14 a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra d ng l i

15 nh và y nh ng kim lu n vào lòng ch

16 nh c kim, u ch nh góc kim

cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch làm cho ng i b nh au.

17 Tháo garo gi m áp l c dòng máu

18 n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t

19 p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch.

20 Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu…

21 nh kim vào da ng i b nh b ng b ng dính

22 Ph m t mi ng g c vô khu n b o v u kim r i b ng l i b ng b ng dính

23 Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh

24 Ghi h s : th i gian, di n bi n b t th ng (n u có), ký tên

ch c giám sát

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng

Giám sát quá trình h c t p c a sinh viên d a vào b ng ki m quy trình k thu t, ng ki m t l ng giá.

119

THU T TRUY N D CH QUA T NH M CH

1. Gi i thi u

Tiêm truy n dung d ch t nh m ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung ch và thu c b ng ng t nh m ch. Tiêm truy n dung d ch t nh m ch v i m c ích: H i

ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c

qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i c, l i ti u, các tr ng h p s c. Không áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù ph i c p.

Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra:

D ch không ch y do (m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng i b nh x p, t c kim th ng do c c máu ông trong lòng m ch).

Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng m ch.

Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n).

Phù ph i c p: trong tr ng h p ng i b nh b b nh tim, ph i.

T c m ch nh m ch nh m ch não, m ch ph i ( do i khí trong dây truy n không h t)

Nhi m khu n, nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .

Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí.

2. M c tiêu

1. Trình bày c m c ích, ch nh ch ng ch nh c a truy n d ch

2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t truy n d ch

3. Gi i thích, ng viên và nh n nh c ng i b nh khi ti n hành k thu t truy n d ch qua t nh m ch.

4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.

5. Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.

6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành thu t.

3. N i dung lý thuy t 3.1 Gi i thi u các lo i dung d ch th ng c ch nh truy n t nh m ch

Dung d ch ng tr ng:

Dung d ch Natriclorua 0,9%.

120

Dung d ch Glucoza 5%.

Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3).

Dung d ch u tr ng:

Dung d ch Natriclorua10%, 20%.

Dung d ch Glucoza 20%, 30%, 50%.

Dung d ch Natrihydrocacbonat 5%.

Dung d ch có phân t l ng l n:

Dextran.

Subtosan.

Máu và ch ph m c a máu.

* Cách tính th i gian truy n d ch.

ng s th i gian (phút) = ng s d ch truy n x s gi t/ml gi t/phút

Ví d :

Truy n chai dung d ch 500 ml t c L gi t/phút.

1ml = 20 gi t v y th i gian =?

500 ml x 20 gi t/ml = 200 phút = 3h20 phút 50 gi t /phút.

3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh

Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th

Nhìn vùng nh truy n xen có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp

3.3 Vùng tiêm

T nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)…

N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong

3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm

Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim có 1 n phình to g i là b u nh gi t (b u theo dõi d ch ch y và ch a

ch tr c khi i khí trong dây truy n) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 3cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n.

121

Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n d ch ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n

Hình1: B dây truy n d ch

u nh gi t ng cao su

p thông khí Kim c m vào

chai d ch

Khóa dây truy n

Kim truy n

122

3.5 Quy trình k thu t

Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý

Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n ng i nh

1. Ki m tra s

ng i b nh

- Ki m tra h tên ng i nh, s gi ng, s bu ng,

tên thu c, hàm l ng, li u ng th i gian s d ng

thu c, ng tiêm

m b o an toàn cho ng i b nh khi dùng thu c

- c k các thông không b sót

Hình 1: Nh n nh ng i b nh

2. Thông báo v k thu t s p làm

- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch

Làm gi m i n i lo ng và nh n

c nhi u h n h p tác c a

ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t

3. Nh n nh tình

ng i b nh

- Có ti n s d ng không? - Có ti n s các b nh v máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n - Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th

- m b o an toàn khi ti n hành th thu t - ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i

nh tr c khi truy n d ch

Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác

123

2. Chu n ng i

u ng

4. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay - Tránh lây nhi m cho ng i b nh

- R a tay b c, a k vùng d i

móng - X n c r a

ch xà phòng

Hình 2: R a tay th ng quy

3. Chu n c n

thi t

5. S p x p ng c lên

xe tiêm 3 ng

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các

ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher,

c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m

n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,d ch truy n theo ch

nh,dây truy n, g ng tay - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch - T ng d i: t túi, h p

ng rác th i

- Có các d ng c n thi t m b o cho công

vi c ch m sóc hi u qu .

Các d ng c vô khu n ph i c

p x p, b o qu n úng theo quy nh

6. Ki m tra i các ng c

Quan sát trên 2 ng n c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng dùng, không

c dùng l i

7. Ki m tra ch truy n

theo y l nh

- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng d ch.

- c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác s .

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch

- Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm

ng, li u l ng, n dùng

124

TRONG

4. K thu t ti n hành

8. B t và sát khu n nút chai

ch

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

- B c l n i c m u dây truy n.

- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n.

- Kéo úng chi u tránh t vòng.

- Sát khu n k nút chai.

9. Xé túi ng dây

truy n, khoá dây truy n l i,

m dây truy n vào chai d ch.

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n

u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.

- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên

c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.

Khi c m dây vào chai d ch, chai

ch n i b ng ph ng

10. Treo chai d ch lên c c truy n

- D c ng c chai d ch, c m y vòng tròn áy chai, treo

vào c c truy n

- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c

ch ch y c vào lòng m ch

Treo chai d ch và c c truy n ph i

cùng chi u v i vùng truy n

11. i khí trong dây truy n khoá l i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi

ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch

- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t .

12. u ng i

ng, ng i b nh

t th thu n l i,

c l vùng truy n.

- C m c g ng, xác nh chi u c a g ng, i g ng vào tay. - Xác nh v trí truy n.

- D i và không trái tay.

- Tìm c t nh ch thu n l i khi

truy n.

Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di

chuy n.

Hình3 : i g ng tay

125

13. t g i i vùng

truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u

trí truy n chi).

Th t dây ga rô

- Nâng và h i d ng chi, t chi lên g i. - M t tay gi u dây ga rô, tay kia kéo c ng và qu n vào chi, r i c nh l i.

- T o c n i ng ph ng.

- Làm máu c c , t nh m ch

ph ng to d tiêm.

Không th t nút dây garô

Hình 8: Th t dây ga rô

14. Sát khu n v trí truy n.

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i

nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c

gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo

c d ng i c a nh m ch

Hình 9: Sát khu n v trí truy n

15. âm kim vào nh m ch,

khi th y máu vào

c kim, tháo dây garô.

- 1 tay c m c kim ho c m 2 cánh b m (n u kim

m) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t c ng da vùng truy n. - âm kim v i góc 150 – 300 so v i m t da.

- c nh t nh ch.

- kim không b xuyên qua t nh

ch. - Tháo dây ga rô

máu l u thông

- C nh ch c t nh ch.

- âm kim nhanh, úng góc .

Hình 10: âm kim vào t nh m ch

126

16. M khoá cho

ch ch y, quan sát

c m t ng i

nh, vùng truy n

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y

ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i

nh, vùng truy n.

- M khoá ch ch y vào

lòng m ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng

i truy n.

Phát hi n s m tai bi n x y ra

17. C nh c

kim, t c ph

vùng truy n.

t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm b ng chéo qua c kim

- c nh kim truy n không b t t ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.

Da vùng truy n ph i khô

Hình 11: C nh c kim

18. u ch nh t c

truy n theo ch

nh

1 tay c m ông h bên nh b u nh gi t, tay kia m khoá u ch nh, u

ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian th h p thu và

chuy n hoá c kh i l ng d ch

- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

Hình 19: u ch nh t c d ch

truy n 19. Rút dây ga rô,

i kê chi (n u truy n

ch chi)

Nâng chi ng i b nh t t , nh nhàng ng th i l y dây ga rô và g i ra kh i chi ng i

nh

- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c

d ng cho ng i khác.

Không làm m nh gây tr ch kim

truy n

127

20. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng,khép chi và kê

i g i m ng m m

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n

nh d gây tr ch kim truy n

21. D n dò ng i b nh nh ng u

n thi t

- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u

c

SAU

5. Thu d n ng c

22. Thu n d ng c

- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

23. Tháo ng tay

- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t

Hình 5: Tháo g ng tay

24. Ghi vào h s theo dõi

- Th i gian b t u truy n. - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i

ch truy n. - Th i gian k t thúc.

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi y , chính xác

128

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n

2 Tr c khi truy n d ch, ng i u d ng ph i ki m tra ch t l ng chai d ch

3 Khi ti n hành truy n d ch, không không khí trong dây truy n

4 Ng i suy tim n ng c n c truy n d ch nuôi d ng

5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t

6 Khi treo chai d ch lên c c truy n, ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i

7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh

9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u

10 Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch

11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p

13 Khi truy n d ch chi, v trí th t dây ga rô là phía d i vùng truy n

14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào s theo dõi

15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý

4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

129

4.2.2. Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Tr c khi

th c hi n

thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng,

th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng i u

n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo

3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm

4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?

Trong khi ti n

hành

thu t

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.

6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.

Sau khi ti n

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i

xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c a ngay.

10. V sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh (n u có).

4.3. T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá

c b n thân và b n mình trong h c t p.

130

ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch b ng ng t nh m ch

Stt i dung Có Không

* Chu n b ng i b nh

1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i nh.

2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i b nh nh ng u c n thi t.

3 Nh n nh ng i b nh

* Chu n b ng i u d ng.

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b và thu c.

5

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm,

có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n dch

7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i

* K thu t ti n hành.

8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.

11 u d ng i g ng .

12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n

13 t g i d i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n.

14 Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n.

15 âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.

16 M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.

17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.

18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .

19 g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng i b nh giúp ng i b nh m tho i mái

20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.

131

* Thu d n d ng c .

21 Thu d n d ng c

22 Tháo g ng tay

23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1. Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t, mô hình cánh tay dùng tiêm truy n t nh ch.

Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch t nh m ch. 5.1.2. T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n

th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t

trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

132

5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh

viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí.

5.3.1. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành:

Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng ph i rút kim ra truy n l i.

Nâng và kê c kim tiêm truy n.

G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

5.3.2. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh tiêm thu c vào nh m ch, ta ph i th c hi n theo quy trình sau

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.

L y thu c vào b m tiêm.

L y bông c n sát khu n n n i cao su c a dây truy n.

âm kim vào ng cao su, b m h t thu c t t vào t nh m ch.

M khoá dây truy n cho d ch ti p t c ch y theo ch nh.

5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m, ta ph i th c hi n theo quy trình sau

L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.

Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch.

C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.

C m chai d ch l c nh thu c tan u.

Treo chai d ch lên c c truy n.

M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.

5.3.4. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau

L y chai d ch ra kh i c c truy n.

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía ng i b nh ch y ng c v phía chai d ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.

Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.

Cách khác:

Theo dõi n dây có không khí, khi b t khí xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.

5.4. T ánh giá ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá

133

c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a

, m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt i dung công vi c Làm úng

Làm úng ch a

Làm sai

Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh.

2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i nh nh ng u c n thi t.

3 Nh n nh ng i b nh

* Chu n b ng i u d ng.

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b và thu c.

5

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các d ng

vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo,

ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h

m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n dch

7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i

* K thu t ti n hành.

8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.

10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.

11 u d ng i g ng .

134

12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n

13 t g i d i vùng truy n, t dây ga rô trên trí truy n.

14 Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n.

15 âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.

16 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.

17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.

18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .

19 g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng i nh,giúp ng i b nh n m tho i mái

20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.

* Thu d n d ng c .

21 Thu d n d ng c

22 Tháo g ng tay

23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5.5. T ch c giám sát theo nhi u cách

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

135

TRUY N D CH D I DA 1. Gi i thi u

Tiêm truy n dung d ch d i da là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch vào d i da ph c h i l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, khi th c hi n ng truy n t nh m ch không có hi u qu . Truy n dung d ch d i da c ch nh trong các tr ng h p: Nuôi d ng ng i b nh khi ng i b nh không n u ng c do (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá), do xu t huy t, tiêu ch y m t n c,

ng n ng, các tr ng h p s c, trong gi i c, l i ti u. Không áp d ng truy n d ch cho ng i b nh trong các tr ng h p Ng i b nh suy tim,ng i t ng huy t áp, phù ph i c p, ng i b nh b viêm da n ng

Trong khi truy n d ch có th x y ra tai bi n:

D ch không ch y: do m i vát c a kim áp sát vào thành các t ch c. ho c do c c máu ông trong lòng kim tiêm

Gây ho i t t ch c n u d ch truy n là u tr ng,

Ng i b nh b s c ph n v

Nhi m khu n: Nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .

Do ó khi truy n dung d ch d i da c n ph i m b o nguyên t c: Ch c truy n d i da nh ng dung d ch ng tr ng,khi ti n hành quy trình k thu t ph i m

o vô khu n, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c n i truy n,t c ch y c a ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau

khi truy n, phát hi n s m các d u hi u c a ph n ng và x trí k p th i, không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí, s l ng d ch truy n (ng i l n t 200ml – 500ml vào m t

ùi, Tr em 100ml vào m t ùi ) kim tiêm truy n dùng lo i kim dài 6 – 8 cm.

2. M c tiêu

1. Trình bày c m c ích, ch nh ch ng ch nh c a truy n d ch

2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t truy n d ch

3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n d ch d i da.

4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.

5. Xác nh úng v trí và truy n c d ch vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.

6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành thu t.

3. N i dung lý thuy t 3.1 Các lo i dung d ch th ng dùng

Dung d ch Natriclorua 0,9%.

Dung d ch Glucoza 5%.

Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3).

136

3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh

Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th

Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ng không ( Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp

3.3 Vùng tiêm truy n. Th ng 1/3 gi a m t tr c ùi

3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm.

Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim 1 n phình to g i là b u nh gi t ( b u theo dõi d ch ch y và ch a

ch tr c khi i khí trong dây truy n ) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n.

Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n d ch ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n

137

3.5 Quy trình k thu t truy n d ch d i da

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m cân chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n

ng ì nh

1. Ki m tra s ng i nh

Ki m tra h tên ng i b nh, s gi ng, s bu ng, tên thu c, hàm

ng, li u l ng, th i gian s ng thu c, ng tiêm

m b o an toàn cho ng i b nh khi dùng thu c

- c k các thông s không b sót

Hình 2: Ki m tra d u hi u sinh n

2. Thông báo v k thu t s p làm

Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch

Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u

n s h p tác c a ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh,

- i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t

3. Nh n nh tình

tr ng ng i nh

- H i ng i b nh có ti n s d ng không?

- Có ti n s các b nh v máu

- Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n

- Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th

- m b o an toàn khi ti n hành th thu t

- ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch

Ki m tra các s li u ph i chính xác

138

2. Chu n ng ì

u ng

4. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay.

- Tránh lây nhi m cho ng i b nh.

- R a tay b c, a k vùng d i

móng

- X n c r a s ch xà phòng

Hình 3: R a tay th ng quy

3. Chu n

5. S p x p ng c lên

xe tiêm 3 ng

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m

n 70o, c c ng bông c u t m n i t, kéo, b ng dính. H p

ch ng s c,d ch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, h b nh án, phi u theo dõi truy n

ch

- T ng d i: t túi, h p ng rác th i

- Có các d ng c n thi t m b o

cho công vi c ch m sóc hi u qu .

Các d ng c vô khu n ph i c s p x p, b o qu n úng theo quy

nh

6. Ki m tra i các d ng

Quan sát trên 2 ng n c a xe d ng xem c s d ng c c a k thu t

ã ch a

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng c dùng không c

dùng l i

139

TRONG

4. Ti n hành k

thu t

7. Ki m tra ch truy n

theo y l nh

- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng d ch.

- c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a th y

thu c.

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n

ch

- Ch t l ng d ch

- Tên d ch, hàm ng, li u l ng, h n

dùng.

8. B t và sát khu n nút chai d ch

- C m vòng c a n p b o v kéo nh n p b t ra l nút cao su.

- G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

- B c l n i c m u dây truy n.

- m b o vô khu n nút chai tr c khi c m

u dây truy n.

- Kéo úng chi u tránh t vòng.

- Sát khu n k nút chai .

9. Xé túi ng dây

truy n, khoá dây truy n

i, c m dây truy n vào chai d ch.

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n.

- C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c.

- C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.

- D xé

- D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n.

- Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.

Khi c m dây vào chai ch, chai d ch n i ng ph ng

10. Treo chai d ch lên

c truy n

c ng c chai d ch, c m l y vòng tròn áy chai, treo vào c c truy n

- cho u c m dây truy n quay xu ng

i.

- T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch

c d .

Treo chai d ch và c truy n ph i cùng

chi u v i vùng truy n

140

11. u i khí trong dây truy n, khoá

i.

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u.

- M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y

t khí vào lòng m ch gây t c m ch

- Không cho d ch ch y y b u nh gi t.

- M khoá t t .

12. u ng i

ng, ng i b nh

t th thu n l i,

c l vùng truy n.

- C m c g ng xác nh g ng bên tay nào, i g ng vào tay

- Xác nh v trí truy n.

- D i và không b trái tay.

- Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.

Tìm nh ng n i có t nh ch to, ít di chuy n

Hình 4 : i g ng tay

13. t g i i vùng

truy n

Nâng và h i d ng chi, t chi lên i

o c n i b ng ph ng

Không kê g i quá cao

14. Sát khu n v trí truy n.

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c.

- L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i b nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài

141

15. âm kim vào

i da

- 1 tay c m c kim ho c c m 2 cánh b m ( n u kim b m ) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t

ng da vùng truy n.

- âm kim v i góc 150 – 300 so i m t da.

- d âm kim âm kim nhanh, úng góc , l i 1/3 kim, không âm ng p h t kim.

16. M khoá cho

ch ch y, quan sát s c

t ng i nh vùng

truy n

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t

a dây truy n th y d ch nh xu ng là c.

- Quan sát s c m t ng i b nh, vùng truy n.

- M khoá d ch ch y.

- Phát hi n s c ph n .

Phát hi n s m tai bi n y ra

17. C nh c kim, t c ph

vùng truy n.

t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm ng chéo qua c kim

- c nh kim truy n không b t t ho c di

ch.

- Tránh b i b n vào vùng truy n.

Da vùng truy n ph i khô

18. u ch nh t c truy n theo ch nh

1 tay c m ông h bên c nh u nh gi t, tay kia c m khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh

khoá

th i gian c th p thu và chuy n hoá

c kh i l ng d ch

- Bánh xe c a khoá ph i t t.

- Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

142

19. Tháo i kê chi

Nâng chi ng i b nh t t nh nhàng tháo g i ra kh i chi ng i

nh

- Tránh khó ch u cho ng i bênh.

- L y d ng c s ng cho ng i khác.

Không làm m nh d gây ch ch kim truy n

20. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng, khép chi và kê d i g i

ng m m

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n m nh gây ch ch kim

truy n

21. D n dò ng i b nh nh ng u

n thi t

- Khi th y có d u hi u rét run, hoa t chóng m t, bu n nôn, au

vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i nh hi u c

SAU

5. Thu n d ng

22. Ghi vào s theo

dõi

- Th i gian b t u truy n.

- S l ng d ch truy n.

- áp ng c a c th v i d ch truy n.

- Th i gian k t thúc.

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i

nh

Ghi y , chính xác

Hình 5: Tháo g ng tay

23. Thu d n ng c

- S p x p d ng c g n gàng

- Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

24. Tháo ng tay

- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh tr m m t ngoài ng vào tay ng i

làm th thu t

143

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1. ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t i vô khu n

2 Tr c khi truy n d ch ng i u d ng ki m tra ch t l ng chai ch

3 Không truy n d i da nh ng dung d ch u tr ng

4 S l ng d ch truy n vào m t ùi cho tr nh là 500ml

5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t

6 Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i

7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh

9 Truy n d ch có tác d ng gi i c và l i ti u

10 Ph ng n i tiêm là tai bi n c a tuy n d ch d i da

11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm u tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

12 V trí truy n ch d i da ùi th ng là 1/3 tr c trong

13 Khi truy n d ch d i da n u th y máu vào dây truy n ph i ng ng truy n

14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào theo dõi

15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý

4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1. Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n

144

a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

4.2.2. Chu n thành t

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan

gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Trc

khi t

hc

hin

k th

ut

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm

ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h

nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …

3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh a th thu t s làm.

4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?

Tron

g kh

i ti

n hà

nh k

thu

t

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.

6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình, m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.

Sau

khi t

in

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng

dd kh khu n sau ó c r a ngay.

10. V sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh .

4.3. T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

145

ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch d i da

Stt i dung Có Không

* Chu n b ng i b nh

1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i nh.

2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i b nh nh ng u c n thi t.

3 Nh n nh ng i b nh

* Chu n b ng i u d ng.

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b và thu c.

5

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm,

có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, s b nh án, phi u theo dõi truy n dch

7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i

* K thu t ti n hành.

8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

10 Treo chai d ch lên c c truy n, u i khí trong dây truy n khoá l i.

11 u d ng i g ng .

12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n

13 t g i d i vùng truy n

14 Sát khu n v trí truy n.

15 âm kim vào d i da

146

16 M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.

17 C nh c kim, t g c ph vùng truy n.

18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .

19 g i kê tay ra kh i chi ng i b nh, giúp ng i b nh n m tho i mái

20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.

* Thu d n d ng c .

21 Thu d n d ng c

22 Tháo g ng tay

23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1. Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình tiêm truy n t nh m ch.

Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch d i da

5.1.2. T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t.

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

147

5.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t

trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m

Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch d i da t i phòng Skill lab, sinh viên

ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh. D i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí: 5.3.1. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y

ch không ch y u d ng ph i ti n hành

Nâng và kê c kim tiêm truy n.

G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra. 5.3.2. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào

chai d ch nh gi t ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau:

L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.

Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch.

C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.

C m chai d ch l c nh thu c tan u.

Treo chai d ch lên c c truy n.

M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.

5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau:

L y chai d ch ra kh i c c truy n.

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t.

Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.

Cách khác:

Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm.

5.4. T ánh giá 5.4.1. T ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên có th t ánh

giá c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

148

B ng cách s d ng b ng ánh giá ánh giá m c thành t: nh ng thao tác c làm úng và , nh ng thao tác làm úng xong ch a ,nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt i dung công vi c Làm úng

Làm úng ch a

Làm sai

Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh.

2 Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng i nh nh ng u c n thi t.

3 Nh n nh ng i b nh

* Chu n b ng i u d ng.

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b và thu c.

5

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các

ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m

n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

6 - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h

m giây, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch

7 - T ng d i: t túi, h p ng rác th i

* K thu t ti n hành.

8 Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

9 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n i, c m dây truy n vào chai d ch.

10 Treo chai d ch lên c c truy n, i khí trong dây truy n khoá l i.

11 u d ng i g ng .

12 Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n

149

13 t g i d i vùng truy n

14 Sát khu n v trí truy n.

15 âm kim vào d i da

16 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh.

17 nh c kim, t g c ph vùng truy n.

18 u ch nh t c nh gi t theo ch nh .

19 g i kê tay ra kh i chi ng i b nh, giúp ng i b nh n m tho i mái

20 n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng.

* Thu d n d ng c .

21 Thu d n d ng c

22 Tháo g ng tay

23 Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5.4.2. T ch c giám sát theo nhi u cách

Camera t ki m tra.

Sinh viên t giám sát l n nhau.

150

THU T TRUY N MÁU 1. Gi i thi u

Máu là thành ph n quan tr ng nh t c a n i môi (N i môi là môi tr ng bao quanh t t các t bào c a c th g m: Máu, d ch b ch huy t, d ch k gian bào, d ch não tu , d ch

màng b ng, màng ph i, màng kh p,,,). Máu có các ch c n ng:

Ch c n ng hô h p: Máu v n chuy n ôxy t ph i n các t bào, v n chy n CO2 các mô n ph i.

Ch c n ng dinh d ng: máu v n chuy n các ch t dinh d ng nh : Acid amin, Glucose, Acid béo và các Vitamin n các mô cung c p cho các ho t ng s ng c a

bào.

Ch c n ng ào th i: Máu l y các ch t c n bã, các s n ph m chuy n hoá c a t bào, khí CO2 t các mô n ph i r i bài ti t ra ngoài

Ch c n ng b o v c th : Nh quá trình th c bào và quá trình mi n d ch c a các b ch c u.

Ch c n ng u hoà ho t ng c a các c quan trong c th nh vai trò c a hocmon, các enzym.

Ch c n ng u hoà nhi t: Máu làm nhi m v v n chuy n nhi t góp ph n giúp cho thân nhi t n nh khi môi tr ng bên ngoài có s dao ng nhi t.

Máu toàn ph n là máu có y các thành ph n: h ng c u, b ch c u, ti u c u và các thành ph n c a huy t t ng. Kh i l ng máu chi m 7– 9% tr ng l ng c th . Trung bình ng i tr ng thành có kho ng 65 – 75ml máu/1kg th tr ng. Vì m t nguyên nhân nào ó làm gi m kh i l ng máu trong c th ta ph i truy n máu cho ng i b nh. Truy n máu là a vào c th ng i b nh m t l ng máu nh m:

T ng kh i l ng tu n hoàn, b i ph l i l ng máu ã m t (truy n máu toàn ph n).

T ng kh n ng cung c p oxy (truy n h ng c u).

T ng kh n ng ông máu và c m máu (truy n ti u c u và huy t t ng).

T ng kh n ng kháng và ch ng nhi m khu n (truy n b ch c u, gammaglobulin).

Ch nh truy n máu toàn ph n trong các tr ng h p:

- Thi u máu i kèm v i gi m kh i l ng tu n hoàn ho c s c gi m th tích mà hay p nh t là tình tr ng m t máu c p trong ngo i khoa và s n khoa.

- Truy n thay máu.

- Các tr ng h p thi u máu c n truy n kh i h ng c u nh ng c s u tr không có kh i h ng c u.

Ch ng ch nh truy n máu toàn ph n trong các tr ng h p, suy tim, không dung n p thành ph n huy t t ng ho c v i b ch c u.

Quá trình truy n máu có th x y ra các tai bi n: Tan máu c p tính, s t rét do truy n máu không gây tan máu, ph n ng d ng, nhi m khu n, t n th ng ph i c p do truy n máu, quá t i v kh i l ng (truy n máu kh i l ng l n),

151

2. M c tiêu 1. Trình bày c m c ích, nguyên t c c a truy n máu.

2. Trình bày c ch nh, ch ng ch nh, tai bi n c a truy n máu.

3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n máu.

4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu cho ng i b nh.

6. Xác nh úng v trí và truy n c máu vào t nh m ch ng i b nh úng k thu t.

7. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.

3. N i dung lý thuy t 3.1 Nguyên t c truy n máu

Truy n cùng nhóm máu: theo quy t c truy n máu c b n và theo ch nh c a th y thu c:

Nhóm máu A truy n nhóm A

Nhóm máu B truy n nhóm B

Nhóm máu O truy n nhóm O

Nhóm máu AB truy n nhóm AB

Trong tr ng h p c p c u không có máu cùng nhóm có th truy n khác nhóm (không quá 1 n v máu, m t n v máu toàn ph n là 250ml máu) theo ch nh c a th y thu c và theo quy t c truy n máu t i thi u:

Tr c khi truy n máu ph i chu n b các xét nghi m c n thi t nh : nh nhóm máu, ph n ng chéo u gi ng.

Khi l nh máu ph i ki m tra l i túi máu: Màu s c, s l ng, nhóm máu, s hi u túi máu, h n dùng. . . và i chi u s l nh máu v i s l u: tên, tu i ng i b nh, khoa. . .

Túi máu em v bu ng b nh không quá 30 phút tr c khi truy n cho ng i nh.

Ki m tra d u hi u sinh t n tr c khi truy n máu, n u có d u hi u b t th ng ph i báo l i cho th y thu c.

D ng c ph i y và m b o vô khu n (dây truy n máu ph i có b u l c, kim ph i úng c ).

Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu.

0

A

B

AB

152

m b o t c ch y c a máu úng th i gian theo y l nh.

Theo dõi sát ng i b nh trong quá trình truy n máu: m ch, huy t áp, nh p th , c truy n. . . 15 phút/ l n phòng các tai bi n có th x y ra.

3.2 Ti n hành nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng tr c khi truy n máu

Phân ph i huy t thanh m u:

+ Ch n 6 v trí, x p thành hai hàng trên phi n á men (hàng trên g m v trí 1, 2, 3 hàng d i g m v trí 4, 5, 6) các v trí cách nhau 3cm.

+ Nh l n l t m i v trí hai gi t huy t thanh m u m i hàng theo th t : ch ng A, ch ng B, ch ng A+B (v trí 1 và 4 là ch ng A, 2 và 5 là ch ng B, 3 và 6 là ch ng A+B).

Phân ph i máu ng i cho (hình 1): Nh vào c nh các v trí 1, 2, 3 và v trí th 7 i v trí 1 gi t máu.

Phân ph i máu ng i b nh: Sát khu n tay ng i b nh, chích máu t i u ngón tay và nh c nh m i v trí 4, 5, 6, 7 m t gi t máu ng i b nh.

Tr n và theo dõi ph n ng:

+ Dùng que thu tinh ho c áy ng nghi m s ch tr n u các gi t máu v i huy t thanh m u t 1- 6 và tr n u 2 gi t máu v trí 7 (chú ý lau s ch que thu tinh sau m i

n tr n không l n huy t thanh c a v trí này v i v trí khác).

+ Dùng hai tay c m phi n á l c nh u n và theo dõi ng ng k t.

1 2 3

4 5 6

7

Huy t thanh m u Máu ng i cho Máu ng i b nh

Hình 1: Cách phân b huy t thanh m u và máu

153

1 2 3 1 2 3

4 5 6 4 5 6

7 7

Hình 2: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có

cùng nhóm máu A)

Hình 3: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu B)

1 2 3 1 2 3

4 5 6 4 5 6

7

7

Hình 4: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có

cùng nhóm máu AB)

Hình 5: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có

cùng nhóm máu O)

Ghi chú:

Hi n t ng không ng ng k t Hi n t ng ng ng k t

154

Nh n nh k t qu :

Xác nh nhóm máu: nhóm máu c a ng i cho (hàng trên) và nhóm máu ng i nh n (hàng d i). N u không có ch nh truy n máu khác nhóm (ví d nhóm máu O cho ng i b nh A, B, AB) thì các v trí 1 và 4, 2 và 5, 3 và 6 ph i có ph n ng gi ng nhau (hình 2, 3, 4,5,6).

Xác nh ph n ng chéo: T i v trí 7 không có hi n t ng ng ng k t m i c truy n máu. 3.3 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh

Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th

Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ng không (Có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . )

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp 3.4 Vùng truy n

Truy n t nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, m t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)…

N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong

3.5 Gi i thi u b dây truy n máu và túi máu 3.5.1 Dây truy n máu

Dây truy n máu làm b ng nh a trong, d o, dài 1. 4m ng kính c a dây 0. 3cm. Dây có 2 u, 1 u có kim to b ng nh a c m vào túi máu, phía d i kim có 1

n phình to g i là b u nh gi t (B u theo dõi máu ch y và ch a máu tr c khi i khí trong dây truy n. Trong b u có màng l c). u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su. Gi a dây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c truy n máu.

Chú ý: Tr c khi s d ng dây truy n máu ph i ki m tra h n s d ng, s nguyên v n c a túi ng dây truy n. 3.5.2 Túi máu

Túi máu c làm b ng nh a m m g m:

1. Kim và dây l y máu t ng i cho (Trên dây có ghi s hi u c a túi máu).

2. V trí c m dây truy n máu cho ng i b nh (2 v trí).

3. Nhãn c a túi máu bao g m các n i dung sau:

* Bên ph i:

Máu toàn ph n.

1 n v máu toàn ph n bao g m 250ml máu không k 35ml ch t ch ng ông.

S hi u c a túi máu.

Ngày s n xu t túi ng máu.

H n s d ng c a túi ng máu.

155

* Chú ý:

Không c túi máu th ng.

Tr n, l c túi máu m t cách nh nhàng trong khi l y máu và ch s d ng n u túi máu s ch và m b o túi máu không b th ng.

B o qu n túi máu trong t l nh v i nhi t 4 - 6 C.

Làm ph n ng chéo tr c khi truy n máu.

Xác nh n chính xác nhóm máu c a ng i cho, ng i nh n nh là 1 ph n c a ph n ng chéo.

Không cho thêm thu c vào túi máu.

Tr c khi truy n máu ph i l c túi máu k càng và không b o qu n túi máu v i nhi t cao.

Sàng l c k ng i cho máu vì n u không úng nguyên t c có th b nhi m virus viêm gan.

* Bên trái.

S th t ng i cho máu.

Ngày l y máu.

H n s d ng c a máu.

Nhóm máu ABO.

Nhóm máu Rh.

Huy t thanh: Không có ph n ng ph .

Kim c m vào túi máu

u l c máu

Khoá dây Truy n máu

Kim truy n máu

Túi ch a máu

Kim l y máu ng i cho

ng l y máu ng i cho vào

V trí c m dây truy n máu

Hình 1: B dây truy n máu Hình 2: Túi máu

156

3.6 Quy trình k thu t

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n

u ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n ng i

nh

1. Ki m tra h ng i b nh

Ki m tra h tên ng i b nh, s gi ng, s bu ng, phi u l nh máu, phi u truy n máu

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu

c k các ch nh trong h s

Hình 3: Ki m tra d u hi u

sinh t n

2. Thông báo k thu t s p

làm

Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n máu.

Làm gi m i n i lo ng và nh n c

nhi u h n s h p tác a ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh.

- i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.

3. Ki m tra d u hi u sinh t n

Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th .

ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch

Ki m tra các s li u ph i chính xác

4. Nh n nh ng i b nh

- H i ng i b nh có ti n s d ng không?

- Có ti n s các b nh v máu không?

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu

i k các thông s không b sót

5. c l i các xét nghi m c a ng i b nh

- Công th c máu, nhóm máu.

- Th i gian máu ch y, máu ông.

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu

Ki m tra các s li u ph i chính xác

157

2. Chu n ng i

u ng

6. Mang kh u trang

Mang kh u trang úng quy cách Ng n ng a nhi m khu n cho b n thân và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

7. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.

- R a tay b c,

a k vùng d i móng. - X n c r a s ch xà phòng.

Hình 4: R a tay th ng quy

3. Chu n d ng c

n thi t

8. S p x p

ng c lên xe tiêm 3 t ng

* T ng trên: t khay d ng c

m: - 1 kìm kose,C n 700, c n iod,

c ng bông c u, kéo b ng dính, g ng tay vô khu n - Túi máu. b dây truy n máu - B huy t thanh m u nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng. - Phi n á men, que thu tinh - H p thu c và d ng c c p c u . * T ng gi a: Huy t áp k , ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s ng i b nh * T ng d i: t túi, h p ng rác th i

Có các d ng c

n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

Các d ng c vô khu n ph i c s p

p, b o qu n úng theo quy nh

Hình 5: Túi máu

158

9. Ki m tra túi máu

Ki m tra nhãn hi u túi máu: s , ký hi u, nhóm máu, s l ng máu, tên ng i cho, ng i l y, ngày gi l y máu…. - Ki m tra ch t l ng máu: +Túi máu có nguyên v n không?

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n máu

- Ch t l ng máu. - Nhóm máu.

+ Túi máu l y t l nh ra còn phân bi t rõ 3 l p, màu s c có

i hay không, có vón c c không?. . . - i chi u: Túi máu l nh có phù

p v i phi u l nh máu không?

10. Ki m tra

i các d ng c

Quan sát trên các ng n c a xe

ng c xem c s d ng c c a thu t ã ch a

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng c dùng, không c

dùng l i

TRONG

4. K thu t ti n hành

11. i chi u phi u l nh máu

i túi máu

12. u

ng i g ng

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

D i và không b trái tay

Tránh làm rách g ng

Hình 6 : i g ng tay

159

13. nh nhóm máu và làm ph n ng chéo

i g ng

Trình t ti n hành nh m c (3. 2)

Hình 7: Làm ph n ng chéo t i gi ng

14. Ki m tra

i túi máu, l c nh nhàng và treo lên c c truy n

c ng c chai d ch, c m l y

vòng tròn áy chai, treo vào c truy n

- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch

c d .

Treo và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n

15. Xé túi

ng dây truy n, khoá dây truy n l i

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c.

- D xé. - Máu không ch y ra ngoài khi treo túi máu lên c c truy n.

16, c m dây truy n vào túi máu

- B t n p u dây túi máu. - C m dây truy n, c m u dây có kim to xuyên qua ng d n vào túi máu.

máu ch y vào dây

truy n

160

17. i khí trong dây truy n khoá l i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho máu ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho máu ch y t t , quan sát trong dây h t khí khoá

i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi truy n b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch

- Không cho máu ch y y b u nh gi t. - i h t khí trong dây tr c khi truy n.

18. u

ng ng i b nh

th thu n i, b c l vùng

truy n.

Xác nh v trí truy n

Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.

Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di

chuy n.

Hình 8: Th t dây ga rô

19. t g i

i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u v trí truy n chi), th t dây ga rô.

- Nâng và h i d ng chi, t chi lên g i. - M t tay gi u dây ga rô, tay kia kéo c ng và qu n vào chi,

i c nh l i.

- T o c n i b ng ph ng. - Làm máu c c b , nh m ch ph ng to

tiêm.

Không th t nút dây ga rô

20. Sát khu n

trí truy n

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

phòng nhi m

khu n cho ng i nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo d c ng

i c a t nh m ch Hình 9: Sát khu n v trí truy n

161

21. âm kim vào t nh m ch

- 1 tay c m c kim ho c c m 2 cánh b m ( n u kim b m )

i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t c ng da vùng truy n. - âm kim v i góc 150 – 300 so

i m t da.

- c nh t nh

ch. - kim không b xuyên qua t nh m ch.

- C nh tr c t nh

ch. - âm kim nhanh,

úng góc .

Hình 10: âm kim vào t nh ch

22. Tháo dây ga rô

m u ngoài c a dây ga rô kéo nh dây garô s tung ra

Tháo dây ga rô máu l u thông

23. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c

t ng i nh, vùng

truy n

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y d ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i b nh, vùng truy n.

- M khoá d ch ch y vào lòng m ch. - Phát hi n s c ph n

. - Phát hi n ph ng

i truy n.

Phát hi n s m tai bi n x y ra

24. C nh

c kim, t c ph vùng

truy n.

t 2 mi ng b ng dính dài 10

cm b ng chéo qua c kim

- c nh kim truy n không b t t ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.

Da vùng truy n ph i khô

Hình 11: C nh c kim

162

25. Tháo dây ga rô, tháo g i kê chi ( n u truy n

ch chi)

Nâng chi ng i b nh t t , nh nhàng ng th i l y dây ga rô và g i ra kh i chi ng i b nh

- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c s

ng cho ng i khác.

Không làm m nh d gây tr ch kim truy n

26. Giúp ng i b nh tr

t th tho i mái

Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng, khép chi và kê d i chi

i m ng m m

Ng i b nh n m lâu

tì m i

Không di chuy n

nh d gây tr ch kim truy n

SAU

5. Thu d n ng c

27. Thu d n

ng c

- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i

úng quy nh.

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i sinh ho t v i rác th i nguy h i

Hình 12: Tháo g ng tay 28. Tháo g ng tay

m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh tr m m t ngoài ng vào tay ng i

làm th thu t

29. Ghi vào h theo dõi

- Th i gian b t u truy n.

- S l ng máu ã truy n.

- áp ng c a c th v i d ch truy n.

- Th i gian k t thúc.

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi y , chính xác

163

4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Máu là 1 trong nh ng thành ph n c a n i môi

2 Kh i l ng c a máu chi m 5% t ng tr ng l ng c th

3 M t n v máu là 250ml

4 Máu có ch c n ng hô h p

5 Trung bình ng i tr ng thành có kho ng 50 – 60ml máu cho 1 kg th tr ng

6 Nhi t t t nh t b o qu n túi máu là t 40c - 60c

7 Máu có ch c n ng u nhi t

8 Nhóm máu A có ng ng k t nguyên là A ng ng k t t là Anti A

9 Nhóm máu B có ng ng k t nguyên là Anti A ng ng k t t là B

10 Túi máu em v bu ng b nh không quá 50 phút tr c khi truy n cho ng i b nh

11 Tr c khi truy n máu ph i nh nhóm máu, làm ph n ng chéo u gi ng

12 Nhi t b o qu n b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB) là 10 C

13 Ch ng ch nh truy n máu cho ng i suy tim n ng

14 Khi truy n máu ph i theo quy t c c b n truy n cùng nhóm máu và theo ch nh c a th y thu c

15 Trong khi ang truy n máu cho ng i b nh, ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c c n làm ngay c a ng i u d ng là báo cho bác s

4. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4. 2. 1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

164

4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Tr c khi

th c hi n

thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i, m ch, nhi t , huy t áp nh p th và y l nh c th c a bác s

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng

u c n thi t nh : i, ti u ti n, thay qu n áo. . .

3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm.

4. Chu n b d ng c , máu: Chu n b c y d ng c , l ng máu c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?

Trong khi ti n

hành

thu t

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái.

6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh tai bi n cho ng i b nh.

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.

Sau khi ti n

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có dch ho c máu r i

xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay.

10. V sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh.

4.2.3 T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá

c b n thân và b n mình trong h c t p.

165

ng ki m: k thu t truy n máu b ng ng t nh m ch

Stt N i dung Có Không * Chu n b ng i b nh. 1 Ki m tra h s ng i b nh 2 Thông báo v k thu t s p làm 3 Ki m tra d u hi u sinh t n 4 H i ng i b nh có ti n s d ng không? 5 Ki m tra l i các xét nghi m c a ng i b nh *Chu n b ng i i u d ng 6 Mang ng ph c y t , eo kh u trang 7 R a tay th ng quy *Chu n b d ng c

8 2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u.

9 H p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g ng tay.

10 Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu.

11 H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n. 12 G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu.

13

ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch.

14 Túi ng b n * K thu t ti n hành.

15 u d ng mang g ng tay 16 nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi ng và c k t qu 17 Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n

18 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu

19 Ti n hành i khí.trong dây truy n

20 ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô

21 Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70

22 t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n

23 C nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b g i, dây ga rô * Thu d n d ng c

24 - Thu d n d ng c - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.

25 Tháo g ng tay

26

Ghi vào h s theo dõi - Th i gian b t u truy n - S l ng máu ã truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n - Th i gian k t thúc

166

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên

Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình cách tay dùng truy n máu t nh m ch.

Túi máu, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, g c và các d ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t truy n máu t nh m ch.

ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng

nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.

5.2 T th c hành theo nhóm khi có u ki n M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: truy n máu t nh m ch cho ng i b nh,

a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng truy n máu t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh viên s ra nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng truy n máu trong ch m sóc cho ng i b nh.

6. T ánh giá. ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c

thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

167

Stt i dung công vi c t t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh.

1 Ki m tra h s ng i b nh

2 Thông báo v k thu t s p làm

3 Ki m tra d u hi u sinh t n

4 H i ng i b nh có ti n s d ng không?

5 Ki m tra l i các xét nghi m c a ng i b nh

*Chu n b ng i u d ng

6 Mang ng ph c y t , mang kh u trang

7 R a tay th ng quy

*Chu n b

8 2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u.

9 p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g ng tay.

10 Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu.

11 H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n.

12 G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu,

13

ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i g ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch.

14 Túi ng b n

* K thu t ti n hành.

15 u d ng mang g ng tay

16 nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi ng và c k t qu

168

17 Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n

18 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu

19 Ti n hành i khí trong dây truy n

20 ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô

21 Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70

22 t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n

23 nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b i, dây ga rô

* Thu d n d ng c

24

Thu d n d ng c

- S p x p d ng c g n gàng.

- Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh

25 Tháo g ng tay

26

Ghi vào h s theo dõi

- Th i gian b t u truy n.

- S l ng máu ã truy n.

- áp ng c a c th v i d ch truy n.

- Th i gian k t thúc.

ch c giám sát theo nhi u cách

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

169

NUÔI D NG HOÀN TOÀN B NG NG T NH M CH

1. Gi i thi u

Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch c th c hi n b ng cách: t m t Catheter vào t nh m ch l n, truy n vào c th ng i b nh m t l ng dung d ch Protid, Gluxid, lipid

Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch c ch nh:Ng i nh n ng, ng i c n h i s c trong nh ng ngày u có r i lo n tiêu hoá khi cho n qua

ng thông d dày, ng i b nh không th nuôi d ng qua ng thông d dày nh : M i ph u thu t ng tiêu hoá. ng i b ng th c qu n, b ng d dày do u ng Axit, ki m

nh, ng i tâm th n phân li t th không ch u n, viêm t y c p, tr s sinh thi u tháng.Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch có th l u ng Catheter trong kho ng 10 ngày Không áp d ng nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh

ch trong các tr ng h p: Ng i b nh không h p tác, ng i b nh trong tình tr ng tuy t v ng, ng i b nh m c các b nh máu, b nh huy t kh i ng i b nh b d d ng t nh

ch d i òn, t nh m ch c nh.

Trong quá trình t Catheter t nh m ch nuôi d ng ng i b nh có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, nh m ch ch trên, t c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài

màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu

Do ó t catheter t nh m ch nuôi d ng ng i b nh ph i m b o nguyên t c:

Tuy t i vô khu n,

Không c không khí l t vào t nh m ch,

m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh,

T c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,

Theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c,

Trong và sau khi ti n hành th thu t,

Phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i.

2. M c tiêu: 1. Trình bày c m c ích, ch nh, ch ng ch nh c a k thu t nuôi d ng

ng i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch

2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn ng ng t nh m ch

3. Gi i thích, ng viên ng i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.

4. Chu n b d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ph i h p v i th y thu c chính xác các b c trong khi ti n hành k thu t.

6. Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.

170

3. N i dung lý thuy t 3.1 Tính l ng calo và l ng d ch c n thi t truy n cho ng i b nh trong 1 ngày:

L ng calo trung bình cho ng i tr ng thành là 30 - 35 calo / kg cân n ng/ ngày.

Glucose 20 – 30%, thêm 1 n v insulin cho 10 gam Glucose.

Protein 1,5 - 2gam/kg cân n ng, i v i ng i c p c u n ng c 120 – 150 calo n có 1g nit Protein.

Ch t béo: 8 – 10% t ng s calo, t l Glucose / lipit b ng 2/1.

Vitamin: Polyvitamin 10ml/ngày. Ng i nghi n r u c n cho Vitamin nhóm B, ng i b b ng cho Vitamin C, ng i t c ru t, x gan c n cho Vitamin K.

N c và n gi i: Sao cho ng i b nh ái m i ngày 1,5- 2lít.

Ch nuôi d ng t nh m ch không nên kéo dài quá 2 tu n.

N u ng t nh m ch trung tâm có ch ng ch nh, có th dùng t nh m ch ngo i biên trong th i gian ng n, m i ngày cho 1000 calo v i:

500ml Glucose 5%

500ml dung d ch Acid amin 5%: t c 40 gi t / phút, xen k v i 500ml dung ch lipit 10% t c 14 gi t/ phút.

3.2 Nh n d nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh

Ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th

Nhìn c xem có d u hi u b t th ng không (có m c các b nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da..)

S vùng c , trên và d i x ng òn phát hi n các d u hi u b t th ng, s tuy n giáp có to h n bình th ng hay không

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th ng c a tim, ph i (chú ý phát hi n ng i b giãn ph nang quá m c)

Nh n nh tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp

3.3 Các v trí ch c Catheter

Ch c Catheter vào t nh m ch c nh trong: ( V trí ch c là nh tam giác Sedillot ) Xác nh tam giác: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a

c òn ch m, áy c a tam giác là x ng òn. Ch c kim nh tam giác, góc âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot.

Ch c Catheter vào t nh m ch d i òn:

V trí 1: giao m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x ng òn, ch c sát ngay b i x ng òn.

V trí 2: giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn ch c sát ngay b i x ng òn cách b d i x ng òn 1- 1,5cm.

3.4 Gi i thi u catheter và cách s d ng 3.4.1 C u t o catheter

Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1)

171

Kim phía ngoài b ng nh a

Trong thông nòng b ng kim lo i

u kim

uôi kim

Hình 1: Kim troca

Catheter là ng polyten b ng ch t nh a m m, dài t 20 – 40 cm lu n vào nh m ch, có các ph n:

ng Catheter phía ngoài b ng nh a

Thông nòng b ng kim lo i lu n trong ng nh a

u n i

Túi nylon vô khu n

Hình 2: Catheter

3.4.2 Cách s d ng

1. Sau khi sát khu n k vùng da ng i b nh

- Xé túi l y kim troca

- Xoáy nh nhàng tháo b u m b o v kim.

2. Sau khi ch c kim thành công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3)

(Hình 3)

3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)

(Hình 4)

u n i Catheter polyten uôi catheter

Túi nilon vô khu n

Nòng kim lo i

u kim uôi kim

Ngoài nh a

172

4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (hình 4) Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và

p n i ti p v i c kim troca b ng nh a.(hình 5),

(Hình 5)

5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.

(Hình 6)

6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),

(Hình 7)

7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )

(Hình 8)

8. L p và v n ch t Catheter vào c kim troca

(hình 9),

(Hình 9)

9.- Ki m tra Catheter vào úng v trí

- Tháo thông nòng ra kh i Catheter

- L p u ambu c a dây truy n d ch vào c Catheter (Hình 10).

(Hình 10)

173

3.5 Quy trình k thu t Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n

chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n ng ì

nh

1.Ki m tra h thông báo k thu t s p

làm

- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch. - Ng i b nh hôn mê: Báo cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam

oan.

Làm gi m i n i lo ng và nh n c

nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. - i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.

Hình11:chu n b ng i b nh

2. Nh n nh ng i b nh

- H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp

- m b o an toàn khi truy n d ch - ánh giá tình tr ng c a ng i

nh tr c khi ti n hành k thu t

Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác

3.V sinh vùng ch c

Dùng xà phòng, n c m r a ch vùng ch c

phòng nhi m khu n

a s ch, th m khô

2. Chu n ng i

u ng

4.R a tay, c áo, i , mang

kh u trang vô khu n

Th c hi n r a tay, m c áo, i vô khu n theo quy trình

Tránh lây nhi m cho ng i b nh

- R a tay b c, a k vùng d i

móng tay. - X n c r a

ch xà phòng. Hình 12: R a tay

174

3.Chu n b ng c n thi t

5. S p x p ng c lên xe

tiêm 3 t ng

- T ng trên: H p vô khu n:(s ng có l , 2 kìm c p

ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher,

n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n,

dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, g ng tay, b m tiêm. 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v , - T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng b n,

p ng v t s c nh n.

- Có các d ng c n thi t m o khi th c hi n k

thu t t hi u qu .

Các d ng c vô khu n ph i c

p x p, b o qu n úng theo quy nh

6.Ki m tra l i các d ng c

Quan sát trên 3 t ng c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng dùng không

c dùng l i

TRONG

4.Ti n

hành k thu t

7.Ki m tra d ch truy n theo y

nh

- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng

ch xem chai d ch có v n c hay i màu không. - c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác

.

m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch

- Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm

ng, li u l ng, h n dùng

175

8.B t và sát khu n nút chai

ch

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

- B c l n i c m u dây truy n.

- m b o vô khu n nút chai tr c khi

m u dây truy n.

- Kéo dúng chi u tránh t vòng.

- Sát khu n k nút chai.

9.Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su

- D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra.

Khi c m dây vào chai d ch, chai

ch n i b ng ph ng

Hình 13: C m dây truy n

vào chai d ch 10.Treo chai

ch lên c c truy n

c ng c chai d ch, c m l y vòng tròn áy chai, treo vào

c truy n

- cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c

ch ch y vào lòng ch c d .

Treo chai d ch và c c truy n ph i

cùng chi u v i vùng truy n

11.M khoá, i khí trong

dây truy n, khoá l i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây

c m ch

- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t .

12. u d ng i g ng vô

khu n

m c g ng xác nh g ng bên nào, i g ng vào tay

- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

Hình:14 K thu t mang g ng

176

13.Giúp ng i nh t th

thu n l i

t g i d i vai bên làm th thu t, ng i b nh n m ng a

u th p, nghiêng v phía i di n bên ch c (t th Trendelenbung )

- T o c n i ng ph ng

t g i úng d i vai

Hình 15: T th n m c a

ng i b nh 14.Sát khu n

trí ch c - L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i

nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c

gi a vùng ch c ra ngoài

15.Sát khu n tay th y thu c,

a s ng có , a kìm p s ng

- u d ng c m l c n vào lòng tay bác s . - G p s ng có l a cho th y thu c tr i ph lên vùng ch c. - a kìm c p s ng không

tu t.

phòng nhi m khu n cho ng i

nh

ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh

16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c

m c g ng xác nh g ng bên tay nào, i g ng vào tay

- D i và không b trái tay. - phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

17.Ph giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

- u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n

u ng thu c, lót g c b u ng thu c, nghiêng ng thu c

bác s l y thu c vào b m tiêm.

Ng n ng a nhi m khu n

Không kim tiêm tr m vào m t ngoài

a ng thu c

18.Ph giúp th y thu c ch c th m dò nh m ch

- Xé túi ng b m tiêm, a m tiêm cho th y thu c.

- Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.

Xác nh c úng trí c a t nh m ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

177

19.Ph giúp th y thu c t catheter

- Xé túi ng catheter a cho th y thu c t. - catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài - u d ng l p u dây truy n vào u catheter.

o c ng truy n vào t nh

ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

20.M khoá cho d ch ch y, quan sát s c

t ng i nh. Quan

sát vùng truy n.

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y

ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i

nh, vùng truy n.

- M khoá d ch ch y vào lòng

ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng

i truy n.

Phát hi n s m tai bi n x y ra

21. Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng

ch

m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c

m b o truy n ch có k t qu

Ki m tra chính xác

22. Ph giúp th y thu c c

nh Catheter

a kìm mang kim,c p kim và ch th y thu c c nh catheter ( ch lanh s 0.0.0)

- c nh catheter không b t t ho c di l ch

Ph i h p nhp nhàng gi a u d ng và th y thu c

23.Sát khu n và b ng vùng ch c

- Dùng bông c n i t sát khu n vùng ch c. - t g c ph vùng ch c, c t

ng dính b ng c nh.

Ng n ng a nhi m khu n

Xung quanh v trí ng ph i luôn khô

24. Ph giúp th y thu c o áp l c t nh

ch trung tâm

p u dây d n c a áp k o nh m ch trung tâm vào u a khoá 3 ch c

Xác nh áp l c t nh ch trung tâm ( áp

c trung tâm bình th ng là 8cm n c)

Ph i h p nh p nhàng gi a u

ng và th y thu c

178

25. u ch nh c truy n

theo ch nh

t tay c m ng h bên nh b u nh gi t, tay kia c m

khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian c th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch

- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

Hình 16: u ch nh t c

ch truy n 26.Tháo g i kê d i vai

Nâng u ng i b nh t t nh nhàng ng th i l y g i ra

- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c

d ng cho ng i khác

Không làm m nh gây tr ch kim

truy n

27.Giúp ng i nh tr v t

th tho i mái

- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n nh d gây tr ch

kim truy n

28.D n dò ng i b nh nh ng u

n thi t

- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn,

au vùng truy n ...Ph i báo ngay cho nhân viên y t

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u

c

SAU

5.Thu d n ng c

29.Thu d n ng c

- S p x p d ng c g n gàng - Phân lo i và thu gom rác th i

úng quy nh

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

179

30.Tháo g ng tay

- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t

Hình 17: Tháo g ng 31.Ghi vào h

theo dõi - Th i gian b t u truy n - S l ng d ch truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi y , chính xác

180

4 T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi ti n hành quy trình truy n d ch, ph i tuy t i vô khu n

2 Tr c khi truy n d ch ng i u d ng ki m tra ch t l ng chai ch

3 Khi ti n hành truy n d ch, không không khí trong ây truy n

4 Ch nh nuôi d ng hoàn toàn ng t nh m ch cho ng i b nh viêm tu c p

5 Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y y b u nh gi t

6 Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng i

7 Góc âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

8 Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp l c a máu ng i b nh

9 Khi nuôi d ng hoàn toàn ng t nh m ch t l Glucose / lipit là 1/2

10 Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch

11 Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm u tiên a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

12 Không ch nh truy n d ch cho ng i b phù ph i c p

13 Th i gian nuôi d ng ng t nh m ch không quá 3 tu n

14 Sau khi truy n d ch ng i u d ng ghi s l ng d ch truy n vào theo dõi

15 Sau khi truy n d ch u d ng thu gom rác th i cho vào 1 túi a i x lý

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n

a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

181

4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Tr c khi

th c hi n

thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ).

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo …

3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t s làm.

4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.

Trong khi ti n

hành

thu t

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai.

6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh.

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh.

Sau khi ti n

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó r a ngay.

10. V sinh ôi tay úng quy trình.

11. Ghi h s y các công vi c u d ng ó làm và di n bi n tình tr ng c th a ng i b nh .

4.3 T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng c trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên c th t l ng giá

c b n thân và b n mình trong h c t p.

182

ng ki m: K thu t ph giúp bác s t Catheter vào t nh m ch d i òn nuôi d ng ng i b nh

* Chu n b ng i b nh Có Không

1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

2 Nh n nh ng i b nh

3 sinh vùng ch c

* Chu n b ng i u d ng

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b .

5

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim,

c.)Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p

ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n

.

6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai, c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim

7 T ng d i: Túi ng b n, h p ng v t s c nh n

8 Ki m tra l i d ng c

* K thu t ti n hành

9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh

10 B t và sát khu n nút chai d ch

11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch

12 Treo chai d ch lên c c truy n

13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i

14 u d ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng i b nh t th thu n l i

183

16 Sát khu n v trí ch c

17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng

18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c

19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch

21 Giúp th y thu c t catheter

22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

24 Giúp th y thu c c nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c

26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

27 u ch nh t c truy n theo ch nh

28 Tháo g i kê d i vai

29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

30 D n dò ng i b nh nh ng u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi

31 Thu d n d ng c

32 Tháo g ng tay

33 Ghi vào h s theo dõi

5 Th c hành k thu t 5.1 Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t

Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch

184

5.1.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó.

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm. 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t i phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí.

5.3.1 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành

Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng là ch ó vào d i da.

Nâng và kê c kim tiêm truy n.

G p n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

5.3.2 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, n u bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau

L y thu c theo ch nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i, b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y.

Tháo chai d ch ra kh i c c truy n, nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch.

C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.

C m chai d ch l c nh thu c tan u.

185

Treo chai d ch lên c c truy n.

M khoá và u ch nh t c cho d ch ch y theo ch nh.

5.3.3 Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau

L y chai d ch ra kh i c c truy n.

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d i s ch y ng c v phía chai ch, y không khí t phía d i dây s lên b u nh gi t.

Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th ng.

Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khi vào b m tiêm.

5.4 T ánh giá ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh

giá c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

B ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a

, m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt N i dung công vi c Làm úng

Làm úng

ch a

Làm sai

Không làm

* Chu n b ng i b nh 1 Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm 2 Nh n nh ng i b nh 3 sinh vùng ch c * Chu n b ng i i u d ng

4 u d ng có m , áo, kh u trang, r a tay th ng quy.

* Chu n b .

5

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher,

n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c ng bông c u c n i t, h p ch

khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u,

Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c

ph n v .

6 ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m

giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim

7 ng d i: Túi ng b n, h p ng v t c nh n.

8 Ki m tra l i d ng c

186

* K thu t ti n hành

9 Ki m tra d ch truy n theo y l nh

10 t và sát khu n nút chai d ch

11 Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.

12 Treo chai d ch lên c c truy n

13 p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i

14 u d ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng i b nh t th thu n l i

16 Sát khu n v trí ch c

17 Sát khu n tay th y thu c, a s ng có l , a kìm c p s ng

18 a g ng tay vô khu n cho th y thu c

19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch

21 Giúp th y thu c t Catheter

22 khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng i b nh, quan sát vùng truy n

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

24 Giúp th y thu c c nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c

26 Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

27 u ch nh t c truy n theo ch nh

28 Tháo g i kê d i vai

29 Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái

30 n dò ng i b nh nh ng u c n thi t * Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi

31 Thu d n d ng c

32 Tháo g ng tay

33 Ghi vào h s theo dõi

5.5 T ch c giám sát theo nhi u cách

Camera t ki m tra.

Sinh viên t giám sát l n nhau.

187

THU T S D NG B M TIÊM N

1. Gi i thi u v b m tiêm n

a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh, có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). m i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t d c lý

a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm t nh m ch là ph ng pháp tiêm có tác d ng a thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, làm cho thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh thì ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch ho c tiêm liên t c v i m t t c nh t nh thích h p b ng s d ng b m tiêm n ho c máy truy n.

m tiêm n là m t lo i thi t b c s d ng tiêm liên t c v i t c r t ch m các ch t dinh d ng, máu và m t s hoá ch t nh m nuôi d ng, u tr ng i b nh c bi t là i v i tr s sinh, và s sinh non tháng t i các n v u tr tích c c hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. B m tiêm n c s d ng kèm v i các lo i b m tiêm thông d ng có nhi u th tích khác nhau: 10, 20, 30, và 50 ml. V i m i lo i b m tiêm thì máy l i có m t ch tiêm khác nhau cho phù h p, nh i v i lo i b m tiêm 50ml thì

c t i a cho phép là 1500ml/h. B m tiêm n c thi t k có h th ng an toàn duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p ang tiêm cho ng i

nh b m t n t xu t. 2. M c tiêu h c t p

1. Mô t c c u t o và tính n ng tác d ng các b ph n c a b m tiêm n.

2. Mô t c các b c trong quy trình k thu t s d ng b m tiêm n.

3. Th c hi n c quy trình k thu t s d ng b m tiêm n trong ch m sóc ng i b nh.

4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t tiêm thu c cho ng i b nh b ng b m tiêm n.

3. Ph n lý thuy t 3.1 Nguyên t c khi a thu c vào c th ng i b nh.

Ph i m b o vô khu n trong su t quá trình chu n b và tiêm thu c cho ng i nh.

Tr c khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i:

Xem h s b nh án bi t c h , tên ng i b nh, tên thu c, li u l ng thu c, theo y l nh c a bác s .

Xác nh úng ng i b nh: i chi u s gi ng, s bu ng th c t t i phòng nh v i tên và s gi ng, s bu ng c a ng i b nh trong h s b nh án.

i chi u các thông tin v thu c dùng cho ng i b nh có trong h s v i nhãn thu c, ch t l ng thu c, ng tiêm, th i gian dùng thu c có s n trên bao ( ng) ng thu c m b o thu c a vào c th ng i b nh: úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng, và úng ng i b nh (ch 5 úng)

Làm test l y da tr c khi tiêm i v i các thu c d gây s c ph n v .

L a ch n b m, kim tiêm phù h p v i s l ng thu c vào c th ng i b nh.

Tr c khi tiêm thu c vào c th ng i b nh ph i i h t khí có trong b m tiêm.

188

âm kim úng góc quy nh cho t ng k thu t tiêm m b o tiêm úng ng

Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i có h p ng thu c và ph ng ti n ch ng c ph n v k p th i x trí các tai bi n có th x y ra trong và sau khi tiêm.

3.2 c m hình dáng bên ngoài b m tiêm n 3.2.1 Ph n m t tr c

V máy: có tác d ng b o v máy tránh n c và các v t d ng khác va ch m vào thi t b c a máy

M t bàn phím: Có các nút là n i th c hi n các thao tác ch c n ng ho c u khi n máy ho t ng.

K p gi thân b m tiêm: K p có tác d ng gi thân b m tiêm khi g n b m tiêm vào máy.

èn báo máy v n hành: H th ng èn xanh, khi chúng nh p nháy sáng t c là máy v n hành bình th ng.

èn báo ng: (h th ng èn ) khi h th ng này nh p nháy sáng khi máy ang ho t ng : báo ng máy ang x y ra các s c b t th ng.

K p gi uôi pittông: Có tác d ng gi ph n uôi píttông c a b m tiêm ch c ch n sau khi g n b m tiêm vào máy.

Dây n i ngu n: Dùng n i v i ngu n n v i máy cung c p n cho v n hành máy ho c x c pin.

c m c a dây ngu n: là n i dây ngu n ti p xúc v i máy, cung c p n cho máy ho t ng.

Hình 1: M t tr c b m tiêm n

3.2.2 Ph n m t sau

H p ng pin: Là n i ng pin c a máy

Núm u ch nh âm l ng c a máy: có tác d ng u ch nh âm thanh phát ra t máy

èn báo ng

p gi uôi pittông

t bàn phím

èn báo máy ho t ng

c m dây ngu n

máy Dây n i ngu n

p gi b m

189

L v n giá vào máy: Có tác d ng c nh máy vào giá khi s d ng

D c c m dây ngu n n DC.

Hình 2: M t sau c a b m tiêm n

3.2.3 Ph n h th ng u khi n (m t bàn phím) trên thân máy

Màn hình hi n th các thông s v t ng s d ch thu c ã tiêm và t n s (t c ) tiêm.

Bên ph i màn hình có hi n th n v c a t n s (ml/h) và t ng th tích d ch truy n (ml).

Phím m i tên lên xu ng (up/down): cài t t n s giúp l a ch n t n s tiêm phù h p v i y l nh c a bác s .

Phím Total Vol ml: Khi n vào phím này s hi n th s l ng d ch ã tiêm cho ng i b nh.

Phím Bolus (<<): n phím này trong khi n gi phím Total Vol s làm t ng l ng ch ch y ra v i n t c t i a.

Phím “Clear vol” ©: Khi n phím này trong khi n gi phím Total vol s có tác ng xoá d li u s l ng d ch ã ch y trong máy mà máy ã l u gi .

Phím “Infusion Start/Stop”: Khi n phím này s b t u ho c d ng vi c tiêm.

Ô báo ng:

Low batt: èn này sáng báo ng pin y u.

Low vol: èn sáng báo ng d ch trong b m tiêm s p h t.

Occlusion: èn sáng báo ng h th ng tiêm ang b t c ngh n.

CPU- Er: èn sáng báo ng ch ng trình ho t ng c a máy ang b l i (h ng th ng máy bên trong).

Phím “Silence”: Khi n phím này có tác d ng t t các âm phát ra t b m tiêm n (th ng là âm báo ng).

Ô hi n th lo i và kích c b m tiêm: Có tác d ng cho bi t lo i b m tiêm ang s ng là 10ml, 20ml, 30ml, 50ml.

Phím “Select”: Dùng l a ch n lo i b m tiêm ang s d ng sau khi máy ã nh n bi t.

u truy n tín hi u

èn báo hi u

u m

ngu n n DC

p ng

pin

Núm uch nh âm ng

v n vào giá

v n vào giá

u chì

190

Phím “Set”: n phím này ch p nh n b m tiêm và ti p t c vào ch ng trình cài t t n s cho máy ho t ng.

Ô báo pin: Cho ta bi t rõ ngu n n ng l ng còn l i trong pin c a máy.

AC/DC: Khi èn sáng cho bi t b m tiêm n ã c n i v i ngu n n (cung p n).

“Charge”: Có tác d ng báo hi u ang s c pin cho máy ( èn sáng khi pin ang c x c).

“Batt”: èn sáng báo hi u máy c v n hành b ng ngu n n pin trong máy.

Phím “ON/OFF”: dùng b t và t t máy (cung c p và ng ng cung c p n cho máy).

Hình 3: Bàn phím u khi n c a b m tiêm n.

Báo ng pin y u

Báo ng thu c s p

h t

Báo ng ch b t c

Báo ng máy h ng

Phím t t c b m

ng s ml

Phím t ng c

ch y

Xóa s ng

d ch ã

Phím b t u /d ng

l i

Phím t t âm báo

ng Phím ch n

b m tiêm

Phím ch n lo i b m

tiêm

Phím b t / t t máy

ml/h, ml

Màn hình theo dõi

Ô báo kích b m

tiêm

Ô báo lo i m tiêm

èn báo máy có

i n

Ô báo ng pin

trong máy

èn báo ang x c

pin

èn báo máy ch y

191

3.3 Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp

ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n ng i nh

1. Xem h s nh án, bi t

ng i b nh, ch nh c a bác s

Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh

Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s

2. Thông báo cho ng i b nh

th thu t s p làm

ng i b nh bi t yên tâm tin

ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th

y ra…

3. H ng d n ho c giúp ng i

nh nh ng u c n thi t có

liên quan

ng i b nh p tác t t v i u d ng

ng i b nh n m ngh t i gi ng Giúp ng i b nh i ti u ti n n u c n.

2. Chu n ng i

u ng

4. Trang ph c y r a tay,

i g ng tay.

n ch nhi m khu n chéo

Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.

3.Chu n

máy tiêm

5. N i dây ngu n vào máy

p n ngu n

cho máy

d ng úng lo i dây, ngu n n cho

máy èn báo AC/DC s sáng).

Hình 4: C p ngu n n cho

máy

192

6. n phím “ON/OFF”

kh i ng máy

- Ch a g n b m tiêm, sau 1 âm báo ng n, các èn báo liên ti p sáng, h th ng

t ng i vào ki m tra t ng ch c ng.

- Khi vi c ki m tra t ng c a máy hoàn thành t t c èn báo lo i và kích c b m

u sáng, m t âm báo ng n l n 2 cho bi t máy ang trong tr ng thái ch . - Màn hình hi n th tr ng thái ch “- - - - “ xu t hi n

Hình 5: Kh i ng máy

4. K thu t ti n hành

7. L y b m tiêm ra kh i bao

l y thu c vào b m tiêm

- L y thu c theo ch nh c a bác s - m b o không có b t khí trong b m tiêm.

8. Nâng k p gi thân b m tiêm lên

n b m tiêm vào máy

n g c a xi lanh vào úng rãnh c a máy

Hình 6: Nâng k p gi b m tiêm lên

9. Bóp và di chuy n k p gi

uôi pit tông.

n k p v i uôi pit tông

n cho úng v trí và m b o ch c ch n.

Hình 7: G n b m tiêm vào

máy tiêm

193

10. H k p gi thân b m tiêm xu ng

gi ch c ch n thân b m tiêm.

- Lúc này máy s t ng nh n di n kích b m tiêm, èn báo kích c lo i ó s

sáng. - Ph i ki m tra xem kích c b m tiêm có úng v i máy không.

- N u èn báo kích c b m tiêm sáng lúc này máy có th v n hành c. - Trong tr ng h p máy không nh n di n chính xác lo i b m tiêm ang s d ng thì ph i dùng phím “Select” ch n b m tiêm cho phù h p.

Hình 8: C nh b m tiêm vào máy

TRONG

11. n phím “Set”

vào ch ng trình cài t ch

ho t ng a máy

- m b o r ng b m tiêm ã c g n ch c ch n, lo i và kích c c báo phù

p v i b m tiêm g n vào máy r i m i n phím “Set”. - N u uôi pittông c g n vào v trí k p tr c khi máy kh i ng thì máy không th nh n di n c lo i và kích c b m tiêm, lúc này màn hình s báo l i.

Hình 9: n phím set vào cài t ch ng trình làm vi c

cho máy

12. n các phím m i tên

cài t t n (v n t c)

tiêm cho phù p v i ch nh a bác s

- T n s tiêm ph thu c vào kích c b m tiêm. Lo i b m tiêm 10ml: t n s n m trong kho ng 0.1- 400.0 ml/h, b m tiêm 20ml: t n s 0.1- 700.0 ml/h, b m tiêm 30ml: 0.1- 900.0 ml/h, b m tiêm 50ml: 0.1- 1500.0 ml/h.

Hình 10: Ch n t c tiêm

194

13. n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol”

i khí t m tiêm n u m i kim

tiêm.

- Trong khi n phím “Bolus” èn báo “ml” s sáng và th tích d ch c c ng vào sau m i

n n là 0.1 ml. - Phím “Bolus” ch c v n hành khi chúng ta n phím này trong khi n gi phím Total vol. - Phím “Bolus” không c th c hi n n u chúng ta ch n riêng nó ho c n phím “Total vol” sau khi khi phím “Bolus” ã

c n tr c ó. - Phím “Bolus” ch c th c hi n khi h th ng máy t m d ng và t m d ng máy

n phím “Start/stop”. - D ng n phím “Bolus” sau 2s màn hình

hi n th giá tr t n s tiêm.

Hình 11: i khí

14. t b dây tiêm vào ven

a ng i b nh

i h th ng tiêm v i ng i

nh.

m b o không còn khí trong h th ng m tiêm, c nh ch c kim truy n, quan

sát và ng viên ng i b nh.

15. n phím “Start/stop”

t u a thu c vào ng i b nh.

èn màu xanh s nháy sáng liên t c, báo hi u máy ang ho t ng bình th ng.

Hình 12: B t u tiêm

195

SAU

5. K t thúc vi c tiêm

16. n phím “Start/stop”

t m d ng máy

èn báo màu xanh s t t và có m t âm beep ng n ho c tr c khi thu c trong

m tiêm s p h t, máy s báo ng và èn v trí “Low vol” xu t hi n

Hình 13: D ng tiêm

17. Nâng k p gi thân b m tiêm lên

nh c b m tiêm ra

Bóp gi k p gi uôi pit tông nh c m tiêm ra kh i máy.

18. n phím “ON/OFF”

t t ngu n n vào máy.

Hình 14: T t ngu n n

19. Thu d n ng c , tháo ng tay

n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

- Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng - Dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng n i có máu, d ch c th trên thân máy.

Hình 15: Tháo g ng tay 20. Ghi h s ch m sóc

m b o vi c ch m sóc

c liên t c và ti n l i

Ghi ngày, gi th c hi n, tên thu c, li u ng và nh ng di n bi n c a ng i b nh

y ra trong và sau khi tiêm

21. t ng i

nh t th tho i mái

Th hi n s tôn tr ng ng i

nh

Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà

a ch n t th cho phù h p.

196

Ghi chú: Quy trình h ng d n x trí m t s tình hu ng trong khi s d ng b m tiêm n:

Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

1. Khi ang trong quá trình tiêm cho ng i b nh vì m t lý do nào ó theo ch nh c a bác s , ph i t ng t c tiêm lên thì ph i v n hành b m tiêm n nh sau: 1. D ng tiêm n phím “Start/stop” b m tiêm n t m

ng ho t ng

2. Xem t c tiêm

n phím “Total vol” Bi t t ng s thu c ã ch y

èn báo “ml” s sáng và èn báo ng s d ch ã ch y hi n lên màn

hình

3. T ng t c tiêm

n phím “Bolus” trong khi ó v n gi n ng th i phím “Total vol”

t ng thêm l ng thu c vào c th

thu c ch y ra sau m i l n n phím “Bolus” c c ng thêm vào t ng s th tích ang ch y là 0.1 ml.

4. Tr v tr ng thái ch

Th tay n các phím trên ra

b m tiêm ti p t c ho t ng

Ch làm ng tác trên khi th y t ng s ch ã ch y ã t c theo yêu c u

- Khi th c hi n phím “Bolus” d ch s ch y ra v i t c t i a và t c này ph thu c vào kích c b m tiêm:

m tiêm 10ml t c t i a 400ml/h, 20ml:700ml/h, 30ml: 900ml/h, 50ml: 1500ml/h. - Sau 2 giây (không n phím“Bolus” và phím “Total vol” ) màn hình s hi n th t n s tr l i.

5. Ti p t c tiêm n phím “Start/stop” máy ho t ng tr l i (ti p t c tiêm).

2. ang trong quá trình tiêm, mu n bi t t ng s thu c hi n ã tiêm c cho ng i b nh là bao nhiêu thì ph i v n hành b m tiêm

n theo quy trình sau:

197

n phím “Total vol” trong 2 giây

Hi n th t ng th tích d ch ã ch y

Ch c n ng c a phím này c th c hi n k c khi máy ang v n hành

3. ang trong ho c k t thúc quá trình tiêm, mu n xóa d li u t ng s thu c hi n ã tiêm c cho ng i b nh ang bi u th trên màn hình c a máy thì ph i v n hành b m tiêm n nh sau: n phím “Clear” trong

khi n gi ng th i phím “Total vol”

xoá s li u t ng s thu c ã tiêm cho ng i

nh

Ch c n ng phím “Clear” s không c th c hi n n u chúng ta ch n

riêng phím “Clear” ho c n phím “Clear” tr c khi n phím “Total vol”.

4. ang trong quá trình tiêm mu n thay b m tiêm hi n ang s d ng cho ng i b nh thì ph i v n hành b m tiêm n theo quy trình sau: 1. D ng máy n phím “Start/stop” máy d ng ho t ng

2. L y b m tiêm ra

Nâng k p gi thân b m tiêm lên,

Nh c b m tiêm ra

Trong khi bóp k p gi uôi pittông

3. L p b m tiêm m i vào và tiêm

Làm l i t ng b c theo quy trình trên

th c hi n ti p vi c tiêm v i b m tiêm m i

198

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

Stt N i dung úng Sai 1 Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i th c hi n t t các nguyên t c vô

khu n.

2 C n ph i i h t khí trong b m tiêm tr c khi b m thu c vào c th ng i b nh.

3 C n ph i l a ch n b m, kim tiêm cho phù h p v i l ng thu c a vào c th ng i b nh theo ch nh c a bác s .

4 Tiêm thu c cho ng i b nh ch c n ph i th c hi n úng ng i b nh, úng thu c, úng li u.

5 T t c các lo i thu c khi tiêm cho ng i b nh u ph i th ph n ng tr c

6 Tr c khi têm thu c cho ng i b nh c n ph i xem h s b nh án bi t tên ng i b nh và ch nh c a bác s

7 Vi c chu n b t t ng i b nh tr c khi tiêm thu c ch nh m t ng thêm ni m tin t ng c a ng i b nh i v i ng i u d ng.

8 kh i ng b m tiêm n, n vào phím on/off trên thân máy 9 g n b m tiêm vào b m tiêm n ph i nh c k p gi thân b m

tiêm lên tr c

10 Sau khi g n b m tiêm vào máy n phím Set trên thân máy máy t u quá trình b m thu c vào ng i b nh

11 ang quá trình b m thu c vào ng i b nh, n phím Bolus bi t c t ng s d ch ã tiêm

12 Sau khi ã n i b m tiêm n v i b dây truy n n phím on/off t u quá trình tiêm thu c vào ng i b nh

13 Mu n xóa ch s t ng s d ch, thu c ã tiêm cho ng i b nh ch c n n phím Clear trên thân máy

14 Ch c n dùng mi ng v i m m làm m v i n c m lau v sinh máy sau khi s d ng

15 N u v n hành máy úng quy trình mà b m tiêm n không ho t ng c n ph i ki m tra xem c u chì c a máy có b t không.

4.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n

Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, rút kinh nghi m u n n n s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

Chu n thành t

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan

gi a quy trình k thu t và chu n thành t

199

Trc

khi t

hc

hin

k

thu

t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh

hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng

u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo… 3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t và m b o h n ch nhi m khu n 4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không?

Tron

g kh

i ti

n hà

nh k

thu

t 5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái. 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n chính xác, tránh au n cho ng i b nh. 7.V a th c hành v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m

ng viên ng i b nh au n.

Sau

khi t

in

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các

ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào b m tiêm n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng Dd kh khu n sau ó c r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th

a ng i b nh (n u có).

4.3. T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng

n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, n i

dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.

Stt i dung công vi c t t Sai Không làm

Ghi chú

1 Xem h s b nh án, bi t ng i b nh, ch nh c a bác s

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm

3 ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan

4 u d ng trang ph c y r a tay, i g ng tay.

5 i dây ngu n vào máy s n sàng c p n cho máy.

6 n phím “ON/OFF” c p n cho máy.

7 y b m tiêm ra kh i bao và l y thu c vào b m

200

theo ch nh.

8 Nâng k p gi thân b m tiêm lên g n b m tiêm vào máy.

9 Bóp và di chuy n k p gi uôi pit tông và g n b m tiêm vào úng v trí

10 k p gi thân b m tiêm xu ng c nh b m tiêm

11 n phím “Select” l a ch n b m tiêm cho máy (n u máy không t nh n di n c)

12 n phím “Set” máy ch p nh n b m tiêm và vào ch ng trình ho t ng cho máy

13 n các phím m i tên l a ch n t n s tiêm cho phù h p v i ch nh c a bác s

14 n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol” i khí t b m tiêm n u m i kim.

15 t b tiêm vào ven c a ng i b nh và n i v i m tiêm

16 n phím “Start/stop” b t u quá trình tiêm

17 Khi h t thu c trong b m tiêm n phím “Start/stop” d ng tiêm

18 Nâng k p gi thân b m tiêm lên và bóp k p gi uôi pít tông tháo b m tiêm ra kh i máy

19 n phím “ON/OFF” t t ngu n n vào máy

20 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi máy

21 Ghi h s ch m sóc: tên thu c, hàm l ng, li u ng, th i gian, tình tr ng ng i b nh.

22 t ng i b nh t th tho i mái

5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên h ng d n) 5.1.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: b m tiêm n, mô hình cách tay dùng tiêm nh m ch

Thu c và các d ng c c n thi t: Thu c, b m tiêm theo ch nh c a bác s , b dây truy n, bông, c n 70 , panh, kéo, b ng dính, g c.

B ng ki m quy trình k thu t s d ng b m tiêm n.

5.1.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

201

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t tiêm thu c cho ng i b nh b ng b m tiêm n v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m

Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

N m th 2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm n t i phòng th c hành k n ng

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong

ch m sóc cho ng i b nh.

Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.

Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

5.4 T ánh giá 5.4.1 T ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá

c m c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t:

m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và theo tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.

m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a theo tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.

202

m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai so v i tiêu chu n quy nh ã c mô t ph n quy trình k thu t.

5.4.2 T ch c giám sát

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng phòng th c hành n ng t i tr ng.

S d ng b ng ki m giám sát sinh viên h c t p t i phòng th c hành và t i nh vi n

203

THU T S D NG MÁY TRUY N D CH

1. Gi i thi u v máy truy n d ch

a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh

ch). M i ng a thu c vào c th có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t c lý c a thu c và tình tr ng b nh c a ng i b nh. a thu c vào c th theo ng

nh m ch có u m: thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, h p thu vào ch c y và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . c bi t, trong

tr ng h p c n cung c p cho ng i b nh m t kh i l ng d ch ho c máu l n bù p kh i l ng tu n hoàn c th b thi u h t nh : m t máu toàn ph n c p tính trong ch y máu, m t n c c p tính do tiêu ch y… ho c khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh trong m t th i gian, ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch v i m t t c thích h p b ng s d ng máy truy n d ch.

Máy truy n d ch là thi t b c s d ng tiêm truy n liên t c v i t c tu theo yêu c u u tr c a ng i b nh. Máy truy n d ch c s d ng trong các tr ng h p

n a các ch t dinh d ng, máu và d ch vào c th ng i b nh v i m c ích nuôi ng, u tr , c bi t là i v i các tr ng h p c p c u t i các n v u tr tích c c

hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. Máy truy n d ch c s d ng kèm v i h th ng dây truy n d ch và các lo i d ch c n truy n cho ng i b nh. V i m i lo i dây truy n máy

i có m t ch truy n khác nhau cho phù h p. Máy truy n c thi t k có h th ng an toàn, có kh n ng duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p

ang truy n b m t n t xu t.

2. M c tiêu h c t p 1. Mô t c c u t o và tính n ng, tác d ng các b ph n c a máy truy n d ch.

2. Mô t c các b c trong quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch.

3. Th c hi n c quy trình k thu t s d ng máy truy n trong ch m sóc ng i nh.

4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh

ng máy truy n.

3. Ph n lý thuy t 3.1 Ki n th c có liên quan n k n ng

hoàn thi n k n ng truy n d ch cho ng i b nh b ng máy truy n sinh viên n ôn luy n l i m t s ki n th c tr c ó có liên quan:

Sinh lý, c ch b nh lý h tu n hoàn, h hô h p, cân b ng n c n gi i trong th .

Vô khu n, ti t khu n và các bi n pháp ki m ch nhi m khu n b nh vi n.

K thu t theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .

204

Hoàn thi n TEST ki m tra ki n th c có tr c d i ây: Phân bi t úng sai các câu sau b ng cách n ch (X) vào c t D cho câu úng, c t S cho câu sai:

Stt N i dung S

1 Truy n dung d ch cho ng i b nh nh m m c ích khôi ph c l i kh i ng tu n hoàn ã m t

2 Tr c khi truy n d ch cho ng i b nh ph i i h t khí có trong b dây truy n

3 T c truy n d ch ph thu c vào lo i dây truy n c s d ng.

4 Khi ti n hành truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh có nguy c nhi m khu n cao

5 Không truy n d ch cho ng i b nh cao huy t áp

6 u truy n d ch cho ng i b nh v i t c nhanh, có th d n n suy tim

7 Không truy n d ch cho ng i b nh suy tim

8 ang trong quá trình truy n d ch phát hi n th y ng i b nh có bi u hi n t th ng ph i ng ng truy n ngay.

9 Không c truy n cho ng i b nh các lo i dung d ch u tr ng

10 Ng i u d ng có th quy t nh t c truy n d ch cho ng i nh.

11 t trong nh ng nguyên nhân gây nhi m HIV cho ng i b nh là do k thu t truy n dung d ch ng t nh m ch không m b o vô khu n

12 Tr c khi ti n hành k thu t truy n dung d ch t nh m ch ng i b nh ph i c ngh t i gi ng 15 phút.

13 u ng i b nh có ch nh truy n d ch nhi u l n có th l u kim t i ch trong kho ng th i gian nhi u ngày

14 Ng i b nh viêm ph i không có ch nh truy n d ch

15 Truy n d ch ng t nh m ch c ch nh trong tr ng h p ng i nh b m t n c nhi u do tiêu ch y c p.

3.2 c m hình dáng bên ngoài máy truy n d ch 3.2.1 M t trên máy:

ph n tay c m (handle) c s d ng v n chuy n máy khi c n thi t. 3.2.2 M t tr c máy

H th ng èn báo.

èn xanh (operation): èn này ch p lên báo hi u quá trình truy n d ch ang x y ra bình th ng.

èn báo ng (Alarm): èn này ch p lên màu báo hi u ang có s c x y ra trong quá trình truy n d ch.

C a (Door): B ph n này có tác d ng c nh dây truy n (phía trong) khi s ng.

B ph n ép ng dây truy n (Tube retainer): b ph n này có tác d ng ép ng ng dây truy n d ch m t áp su t không i

Ch t c a (Door handle): H th ng ch t c a có tác d ng gi ch t c a vào thân máy, nh c lên m c a

Tay b m (Pump fingers): có tác d ng ép ng ng khi truy n d ch

u dò khí (Air in line senser): b ph n này có tác d ng phát hi n không khí trong dây truy n.

u dò áp su t (Pressure sensor): có tác d ng ki m tra áp su t trong ng dây truy n d ch.

205

K p ng (Tube clamp): b ph n này có tác d ng khoá dây truy n (không cho truy n d ch khi c a m ).

B ng u khi n: G m màn hình hi n th và các phím ch c n ng s d ng nh p các thông s cho máy ho t ng.

TOTAL VOL (ml): Hi n th t ng th tích d ch ã c truy n.

RATE (ml/h): Hi n th t c truy n d ch ( n v ml/h).

VOLIMIT: Hi n th th tích gi i h n.

SELECT (Phím l a ch n): S d ng phím này hi n th và u ch nh t c (Rate) ho c th tích gi i h n (Volimit) cho phù h p v i ch nh c a bác s .

I.V SET: Phím xác nh n b dây truy n c g n vào úng v i b dây truy n hi n th .

CLEAR (Phím xoá): Nh n và gi phím này trong 2 giây, t ng th tích ã truy n xoá v 0.

PURGE: (Phím dùng b m nhanh) phím này c s d ng th c hi n vi c ng t c truy n d ch (có th lên t i m c t c t i a) t ng ng v i dây truy n

c s d ng.

Battery Indicator ( èn báo pin): Cho bi t tình tr ng d tr n c a Pin v i 3 c :

* èn 1: (AC/DC) èn báo này sáng khi máy truy n c n i v i ngu n n 1 chi u ho c xoay chi u.

* èn 2: (Charge) (Battery charge indicator) èn này sáng khi pin trong máy ang c s c.

* èn 3: (Internal battery operation indicattor) èn này sáng khi máy ho t ng b ng pin, ch p lên khi pin y u.

Hình 1: M t tr c máy truy n d ch

ng ukhi n

a

Tay b m

u dò khí

B ph n gi áp su t cho dây truy n

p ng

u dò áp su t

èn xanh

èn báo ng Tay c m

Ch t c a

máy

206

* èn 4: (DC power source operation indicator) èn này sáng khi máy ho t ng ng ngu n n m t chi u.

* èn 5: (Drop indicator) èn báo nh gi t, èn này ch p lên khi u dò nh gi t ng ng phát hi n 1 gi t d ch r i xu ng.

ON/OFF: Dùng kh i ng máy ho c t t máy.

START: n nút này máy s b t u quá trình truy n d ch (sau khi ã cài t các thông s , b m start)

STOP: Có tác d ng ng ng truy n, t t báo ng (n u có).

System Error: èn báo l i h th ng, ho c có h h ng bên trong máy.

Hình 2: B ng u khi n

3.2.3 M t sau máy

Giá t u dò nh gi t (Drop sensor holder): b ph n này dùng t u dò nh gi t khi không s d ng

Nurse call/communication connector: u n i m ng cáp g i u d ng/nhân viên y t khi c n thi t (liên l c nhân viên y t ).

DC inlet: c m n 1chi u

AC inlet: c m n xoay chi u

Fuse: C u chì

Drop sensor connector: c m dây n i u dò nh gi t

èn báo l i h

th ng

Phím xóa s li u

èn 5 Xác nh n c dây truy n

Phím l ch n gi a Rate và volimit

Hi n th t ng th tích dch

Màn hình hi n th t c truy n, th tích gi i h n

Phím t t c Ng ng truy n

Kh i ng máy

t u truy n

V

èn 1

èn 2

c truy n

èn 4

Th tích gi i h n

èn 3

Phím b m nhanh

207

Equypotential terminal: u n i dây n i t

Volume adjustment: Nút v n ch nh âm thanh báo ng.

3.2.4 M t áy

Threaded hole: L b t c, vít có tác d ng c nh máy lên giá .

NI- Cd battery: PIN

3.2.5 Ph ki n kèm theo Các ph ki n kèm theo cho máy ho t ng bao g m các thi t b sau:

B ph n theo dõi gi t d ch truy n: Drop sensor (1)

Dây ngu n c quy r c c m ngu n n m t chi u: DC power cable (2)

Dây ngu n n l i r c c m ngu n n xoay chi u: AC power cable (3)

B ph n giá máy: Pole clamp (4)

Hình 3: M t sau máy truy n d ch

Hình 4: M t áy máy truy n d ch

c nh máy lên giá

Pin

u n i máy theo dõi

u chì

u n i dây n i t

Nút ch nh âm thanh báo ng

c m n xoay chi u

c m dây n i u dò nh gi t

c m n 1chi u

Giá t u dò nh gi t

208

Hình 5: Ph ki n kèm theo

1 2 3 4

209

3.3 Quy trình k thu t

Các

c Ph ng pháp

ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n ng i nh

1. Xem h s nh án: bi t

ng i b nh, ch nh c a bác s

Tránh nh m l n khi th c hi n y

nh v truy n ch cho ng i nh

Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s

2. Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm

ng i b nh bi t yên tâm, tin

ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t: th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th x y ra…

3. H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan

ng i b nh p tác t t v i u d ng

- ng i b nh n m ngh t i gi ng. - Giúp ng i b nh i ti u ti n n u

n. 2. Chu n

ng i u ng

4. Trang ph c y

, r a tay, i ng tay.

n ch nhi m

khu n chéo

Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.

Hình 6: i g ng tay

210

3. Chu n máy

truy n

5. N i dây ngu n vào máy

p n ngu n cho máy

d ng úng lo i dây, ngu n n cho máy ( èn báo AC/DC s sáng)

Hình 7: C p ngu n n cho máy

6. C m dây n i u dò nh gi t

vào máy.

Hình 8: C m u dò nh gi t vào máy

7. n phím “ON/OFF”

kh i ng máy

Khi vi c t ki m tra hoàn t t, âm thanh beep…beep… ng n phát ra cho bi t máy ang tr ng thái ch .

Hình 9: Máy ang tr ng thái ch

4. K thu t ti n hành

8. Xé túi ng dây truy n, u ch nh khoá v phía cu i (g n kim), c m dây truy n vào chai d ch, i khí

Chu n b b truy n d ch

- Chu n b d ch truy n theo úng ch nh c a bác s - m b o không có khí trong h th ng truy n d ch.

211

9. M c a c a thân máy ra, nh n

n k p ng phía i c a và m

p ra cho n khi nghe ti ng click

n b dây truy n d ch vào máy

- t ng ng t tay b m t n cùng phía trên bên trong c a xu ng theo th t n u dò khí trong ng, u dò áp l c và k p

ng. Sau ó óng n p l i. - N u ng ng l ng ho c ép quá c ng có th làm thay i t c truy n d ch

Hình 10: G n b dây truy n vào máy

10. L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t

xác nh s gi t d ch truy n/ml

- t u dò gi a u nh gi t và m t d ch truy n trong b u nh gi t. - u dò nh gi t theo v trí n m ngang u dò m các gi t. - M i gi t d ch trong b u nh gi t

i xu ng thì èn báo s ch p lên

Hình 11: G n u dò m gi t

11. n phím m i tên “Lên/Xu ng”

máy xác nh n và l a ch n úng b truy n d ch

c s d ng

n phím “ IV SET” xác nh n s a ch n sau khi ã hoàn thành

vi c xác nh

Hình 12: L a ch n b truy n d ch

ng d n Tay b m

âù dò áp su t

u dò khí

p ng

212

TRONG

12. n phím “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng”

Cài t t c truy n d ch

- èn ml/h sáng lên - Vi c cài t ho c thay i t c truy n d ch ch th c hi n c khi

m không ho t ng ( ang tr ng thái ch ). - N u ang truy n d ch nh n phím “STOP” a máy v tình tr ng ch sau ó m i th c hi n vi c cài

t.

Hình 13: Cài t t c truy n

13. n phím “Select”, phím m i tên lên

Cài t gi i h n th tích truy n

ch

- èn báo ml sáng lên - Khi th c hi n vi c truy n d ch mà không t th tích gi i h n, màn hình th tích gi i h n s hi n th

14. Nh n PURGE hi n th

PURGE nh ra r i nh n l i

th c hi n m nhanh

ng h t b t khí ra kh i ng

ng truy n d ch

ch s c b m nhanh th tích này s c c ng vào t ng th tích trên màn hình hi n th

Hình 14: i khí ra kh i dây truy n d ch

15. a kim c a b truy n dch vào t nh

ch ng i b nh

n i máy truy n v i ng i b nh

Th y máu trong lòng m ch ch y ng c l i dây truy n

16. n phím START

b t u th c hi n truy n d ch

èn màu xanh ch p lên trong khi truy n d ch, èn báo nh gi t ch p lên m i khi có m t gi t c nh xu ng trong b u nh gi t

213

SAU

5. K t thúc vi c tiêm truy n

17. n phím STOP

ng ng l i vi c truy n d ch

- Báo ng hoàn t t truy n d ch s phát ra và màn hình t ng th tích hi n ch FIN. - Lúc này máy s chuy n sang ch

truy n d ch v i t c 1ml/h

18. n phím ON/OFF

t t máy Khoá dây truy n l i khi k t thúc truy n d ch và khi máy ã t t

19. Thu d n d ng , lo i b các

ch t th i, lau chùi máy

n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng, dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng

i có máu, d ch c th . Dùng kh n m m s ch lau máy.

20. Ghi h s ch m sóc

m b o vi c ch m sóc

c liên t c và ti n l i

Ghi ngày, gi th c hi n, tên d ch, c , th i gian (thu c, li u l ng,

hàm l ng n u có) và nh ng di n bi n c a ng i b nh x y ra trong và sau khi truy n

21. t ng i nh t th tho i

mái

Th hi n s tôn tr ng ng i

nh

Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà l a ch n t th cho phù h p.

Chú ý: ng d n cách cài t m t s ch c n ng và thông s c a máy truy n d ch

Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

1. Cài t ch : t c truy n, l u gi các thông s truy n và âm thanh

214

1. Vào cài t ch ng trình

n gi ng th i 2 phím ‘IV SET” và “STOP/SILENCE”

Vào ch ng trình cài t

- Trong khi ang m máy - Màn hình s hi n lên “SET” và sau ó

vào ch cài t, th các phim “IV SET” và phím “STOP/SILENCE” ra.

1.1Cài t lo i dây truy n

n phím “Select” a ch n n i dung cài t H -15 ho c H – 20

H- 15: do máy t ch n H- 20: do cài t

n phím “Lên, Xu ng”. Th c hi n cài t gi t/ml

H- 15: 15gi t/ml H- 20: 20 gi t/ml

1.2 Cài t các thông s c n l u:

c truy n, th tích gi i h n, t ng th tích

n phím ch n ch dA- 0, dA- 1, dA- 2.

l u gi các thông s t c truy n, th tích gi i h n, t ng th tích

dA- 0: Không l u dA- 1: L u t c không l u th tích dA- 2: L u t t c các thông s

1.3 Cài t âm thanh: ch , ho t

ng, báo ng.

n phím ch n ch bV- 0 bV- 1 bV- 2

cài t ch phát ho c

không phát âm thanh

bV- 0: Phát âm thanh ch , ho t ng và báo ng bV- 1: Ch phát âm ho t ng và báo

ng bV- 2: Không phát âm thanh các lo i

2. Thoát kh i ch ng trình cài t

n phím ON/ OFF thoát kh i ch ng trình cài

t

2. M t s báo ng th ng g p và cách x trí: ti ng báo ng là nh ng ti ng “bíp” dài và èn ch p lên, màn hình t ng th tích hi n lên m t trong các thông s sau: AL- 0, AL- 1, AL- 2, AL- 3, AL- 5, AL- 7, ProP, door, Fin, off, Er- 0. n phím stop t t báo ng và u ch nh máy theo h ng d n

Lo i báo ng Lý do X trí Chú ý

215

AL- 0 xu t hi n Không có d ch trong b dây truy n, ho c u dò không phát hi n c gi t d ch trong u m gi t

- Ki m tra l i u dò - Ki m tra l i h th ng dây

AL- 1 xu t hi n c dây truy n Ki m tra h th ng dây truy n d ch u ch nh

AL- 2, AL- 5: xu t hi n T c nh gi t c a máy ch a phù h p v i dây truy n

Ki m tra l i cài t t c ã úng ch a và th c hi n xác nh n l i

AL- 3 xu t hi n a óng ch a ch c Ki m tra và óng l i c a cho ch c ch n

AL- 7 xu t hi n Có không khí trong dây truy n Lo i b h t khí trong dây truy n

Ch Fin xu t hi n t d ch truy n Rút dây truy n ho c thay chai d ch m i u có ch nh.

OFF xu t hi n t pin p ngu n cho máy, s c pin

Door xu t hi n a ch a ch t Ki m tra và ch t l i c a

Drop xu t hi n u m gi t không ho t ng Ki m tra l i ti p xúc và h th ng m ot (Sensor drop).

Er- o xu t hi n i máy không th ho t ng Ki m tra l i toàn b quy trình ho t ng a máy, n u không c báo s a.

216

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n.

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

Stt N i dung úng Sai 1 èn xanh sáng báo hi u quá trình truy n d ch ang có s c 2 Phím Total vol cho bi t t ng s th tích d ch ã truy n cho ng i

nh

3 Phím Select dùng l a ch n t c truy n d ch cho ng i b nh 4 Khi mu n xoá d li u t ng s d ch ã truy n cho ng i b nh ch c n

n nút Clear

5 n phím Purge t ng t c truy n d ch cho ng i b nh 6 èn có ký hi u AC/DC sáng cho bi t máy ang s d ng ngu n n

i

7 Sau khi cài t ch ng t ình ho t ng cho máy xong n phím ON/OFF b t u truy n d ch cho ng i b nh

8 ch t c a máy truy n d ch n vào nút có tên Pump fingers 9 Khi c n u d ng h tr , ng i b nh ch c n n vào nút NURSE

CALL

10 B ph n m gi t c a máy truy n d ch có tên là POLE CLAMP 11 kh i ng máy truy n d ch n vào nút ON/OFF 12 l a ch n t c truy n d ch cho phù h p v i ch nh c a bác s

ch c n n vào phím SELECT

13 Mu n d ng quá trình truy n d ch n vào phím ON/OFF 14 Dùng dung d ch kh khu n t y u ngay n i có máu và d ch c

th r i ra trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh

15 K t thúc truy n d ch cho ng i b nh c n ph i ghi vào h s ch m sóc lo i d ch, s l ng và nh ng di n bi n b t th ng n u có x y ra

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 4.2.1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

4.2.2 Chu n thành t Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c

hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách th c hi n t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

Tr c

khi th c hi n

thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i) và y l nh c th c a bác s (tên lo i d ch c n truy n, s l ng

ch, th i gian b t u truy n, t c , các thu c dùng kèm (n u có)… 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c

truy n d ch theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, lo i d ch, tác d ng c a nó, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng

u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo tã lót… 3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u

217

trang, g ng tay m b o s ch s , vô khu n, r a tay th ng quy. 4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và

ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không. Chu n b máy truy n d ch, cài t các thông s và ch ng trình làm vi c cho

máy úng v i ch nh c a bác s : t c , th tích d ch, th i gian truy n Trong

khi ti n

hành

thu t

5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái. 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n

tránh au n cho ng i b nh và ki m ch c nhi m khu n 7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m, ng

viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng.

Sau khi ti n

hành

8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các

ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào máy truy n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m

ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay. 10. Tháo b g ng tay v sinh ôi tay úng quy trình 11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm: tên d ch, s l ng, t c ,

th i gian truy n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh (n u có).

4.3 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng

n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng

ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không

làm trong khi th c hành.

218

Stt i dung công vi c t úng Sai Không làm

Ghi chú

1 Xem h s b nh án: bi t ng i b nh, ch nh c a bác s

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t p làm

3 H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan

4 N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy

5 m dây n i u dò nh gi t vào máy 6 n phím “ON/OFF” kh i ng máy 7 Trang ph c y , r a tay, i g ng tay 8 Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây

truy n, u ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí.

9 G n b dây truy n d ch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho n khi nghe ti ng click.

10 p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a u nh gi t xác nh s gi t d ch

truy n/ml.

11 n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng

12 Nh n nút “Select”,phím m i tên “Lên /Xu ng” cài t t c truy n d ch

13 n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch

14 Cho d ch ch y vào b dây truy n d ch: th c hi n b m nhanh t ng h t b t khí ra kh i

ng ng truy n d ch

15 a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch a ng i b nh

16 Nh n phím START b t u th c hi n truy n d ch

17 n phím STOP ng ng l i vi c truy n ch

18 Nh n phím ON/OFF t t máy 19 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau

chùi máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

20 Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i

21 t ng i b nh t th tho i mái

219

Ph n th c hành 4.4 Th c hành t i lab (Không có giáo viên h ng d n) 4.4.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy truy n, mô hình cánh tay dùng tiêm, truy n t nh m ch.

D ch truy n, thu c và các dung c c n thi t: d ch, thu c kèm theo úng v i ch nh c a bác s , b dây truy n, bông, c n 70 C, c n Iod 1- 3%, panh, kéo, b ng dính, c.

B ng ki m quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch.

4.4.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

4.5 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t truy n d ch cho ng i b nh b ng cách a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân trong nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

4.6 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

N m th 2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm n t i phòng th c hành k n ng.

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong

ch m sóc cho ng i b nh.

Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.

Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

220

4.7 T ánh giá 4.7.1 T ánh giá d a vào thang m

Stt N i dung công vi c Làm úng

(2)

Làm úng

ch a (1)

Làm sai (0)

Khônglàm (0)

1 Xem h s b nh án : bi t ng i b nh, ch nh c a bác s .

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm 3 H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n

thi t có liên quan

4 N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy

5 m dây n i u dò nh gi t vào máy 6 n phím “ON/OFF” kh i ng máy 7 Trang ph c y ,r a tay, i g ng tay 8 Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây truy n, u

ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí.

9 G n b dây truy n dch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho

n khi nghe ti ng click.

10 L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t, xác nh s gi t d ch truy n/ml.

11 n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng

12 Nh n nút “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng” cài t t c truy n d ch

13 n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch

14 N i b truy n d ch và th c hi n b m nhanh t ng t b t khí ra kh i ng ng truy n d ch

15 a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch c a ng i b nh

16 Nh n phím START b t u th c hi n truy n ch

17 n phím STOP ng ng l i vi c truy n d ch 18 Nh n phím ON/OFF t t máy 19 Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi

máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

20 Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i

21 t ng i b nh t th tho i mái

4.7.2 T ch c giám sát.

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng.

B ng ki m quy trình k thu t, b ng ki m t l ng giá.

221

CH NG VIII

CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG 1.Gi i thi u toàn ch ng 1.1 Các k n ng trong ch ng

Thay b ng v t th ng s ch.

Thay b ng v t th ng nhi m khu n.

Thay b ng v t th ng d n l u.

Thay b ng v t th ng h u môn nhân t o.

C t ch .

1.2 M c tiêu toàn ch ng

Trình bày c m c ích c a thay b ng r a v t th ng

Trình bày c quy t c chung khi thay b ng r a v t th ng

Gi i thích, ng viên và nh n nh c ng i b nh khi ti n hành các k thu t thay b ng

Chu n b d ng c , thu c, dung d ch r a v t th ng theo y l nh.

Rèn luy n c tính c n th n, nh nhàng và m b o vô khu n khi ti n hành k thu t thay b ng

2 Yêu c u 2.1 Gi i thi u t ng quan

Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh là m t vi c làm không th thi u c c a ng i u d ng i v i ng i b nh sau ti u ph u thu t ho c ph u thu t do nguyên nhân b nh lý hay tai n n. K thu t ch m sóc v t th ng cho ng i b nh n u th c hi n

t s ki m ch c nhi m khu n th phát t o u ki n cho v t th ng h i ph c nhanh chóng, h n ch nh ng t n th t v kinh t và t o c ni m tin i v i ng i b nh.

Ch m sóc v t th ng có th r t n gi n nh v i v t th ng s ch, nh ng c ng có khi là m t k thu t h t s c ph c t p nh i v i v t th ng nhi m khu n, v t thu ng có

ng d n l u, v t th ng h u môn nhân t o, v t th ng c t ch , òi h i ng i u d ng ph i có nh ng ki n th c, k n ng và kinh nghi m nh t nh. Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh th ng c th c hi n t i phòng thay b ng ho c gi ng b nh trong b nh vi n. Tuy nhiên dù âu ng i u d ng c ng ph i th c hi n vi c ch m sóc v t th ng úng quy trình k thu t. M c ích thay b ng r a v t th ng nh n nh, ánh giá tình tr ng c a v t th ng, r a, th m hút d ch, tháo m , c t l c các t ch c ho i t , c t ch , thông r a ng d n l u, thay r a túi h u môn nhân t o. Thay b ng r a v t th ng giúp cho ng i b nh au n có c m giác d ch u, tho i mái, h n ch nh ng tai bi n có th x y ra và t o cho v t th ng h i ph c nhanh chóng.

Trong quá trình th c t p, h c viên tích lu c kinh nghi m thông qua các ho t ng th c hành c a b n thân. Vi c th c hành c di n ra theo các giai n: giai n u c n có giáo viên giám sát u n n n, giúp sinh viên th c hi n úng các b c

trong quy trình, giai n sau h c viên t làm hoàn thi n k n ng.

2.2 Nguyên t c thay b ng

Chu n b ng i b nh chu áo tr c khi ti n hành thay b ng r a v t th ng.Vô khu n tri t d ng c , v t li u và tay th thu t viên.

B ng g c ph i che kín v t th ng và th m hút d ch trong 24 gi .

222

Khi thay b ng ph i ti n hành thay b ng v t th ng s ch tr c, v t th ng nhi m khu n sau. V t th ng nhi m khu n ph i l y b nh ph m m nuôi c y vi khu n và làm kháng sinh .

Sau khi thay b ng u d ng ph i ghi vào phi u ch m sóc tình tr ng c a v t th ng, ph ng pháp x trí, thu c, dung d ch r a ã s d ng và ghi tên ng i thay b ng

2.3 a m thay b ng - r a v t th ng

Ph i t ch c m t bu ng thay b ng r a v t th ng riêng cho ng i b nh. Bu ng thay b ng và r a v t th ng ph i m b o các tiêu chu n: s ch s d lau r a hàng ngày, thoáng khí, có ánh sáng và thu n ti n cho vi c ti t khu n nh k .

Trong tr ng h p ng i b nh không th n c phòng thay b ng ta ti n hành thay b ng cho ng i b nh t i gi ng, trong tr ng h p ó ph i có bình phong che

kín áo cho ng i b nh.

2.4 Nh ng v t li u làm b ng v i g c s d ng thay b ng - r a v t th ng

G c mi ng.

c mi ng c làm b ng v i g c tr ng (không ho c ít h v i), có th k t h p v i t l p bông th m n c m ng gi a. Sau khi ti t khu n, g c c s d ng p lên m t v t th ng ã r a s ch, có tác d ng th m hút d ch, máu, b o v v t th ng. Tu

theo yêu c u c a v t th ng mà ng i ta t o nên nh ng mi ng g c có kích th c khác nhau m b o phát huy c h t tính n ng tác d ng c a mi ng g c và s d ng ti n

i.

G c mi ng có kích th c l n

Là nh ng m nh g c có kích th c kho ng 30 x 40 cm có th g p 2- 3 l t. G c n c s d ng p lên các v t th ng r ng, có nhi u d ch ti t. (V t th ng b ng).

G c mi ng có kích th c v a

Là lo i g c có kích th c v a ph i kho ng 15 x 20 cm có th g p c 2 - 3 l t, c s d ng p lên các v t th ng v a.

G c mi ng có kích th c nh

Là mi ng g c hình vuông, có kích th c nh chi u dài m i c nh kho ng 5 x 10cm c s d ng p lên các v t th ng nh th m hút máu, d ch.

G c c u.

c c u là viên g c làm b ng v i màn (g c) g p thành nh ng viên g c nh có hình nh c u g i là g c c u. G c c u c s d ng th m hút dung d ch r a, r a và làm s ch v t th ng.

B ng:

B ng cu n:

Làm b ng v i g c m m, tr ng r ng 4cm dài 2- 3 mét c cu n tròn l i. S d ng b ng v t th ng ch y máu ho c có nhi u d ch ti t.

B ng dính:

Làm b ng v i g c m m có 1 m t tráng keo dính, r ng 4cm dài 2- 3 mét c cu n tròn l i. S d ng b ng v t th ng ã khô ho c có ít d ch ti t.

B ng optiskin

Làm b ng màng Polyurethan, m t m t tráng 1 l p keo dính, b ng có tính àn h i cao, không th m n c, ít gây d ng. B ng c s d ng b ng v t th ng r ng, v t th ng theo ng cong c th .

223

2.5 Dung d ch r a Dung d ch POVIDINE 150ml: là ph c h p c a Iod v i Polyvilrolidon ch a 9 - 12%

Iod, d tan trong n c và c n. Tác d ng sát khu n v t th ng 2.6 Nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

H i ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh

Ti n s có b d ng thu c, d ng v i b ng dính.

Khám th c th :

Nhìn xung quanh và t i v t th ng có d u hi u b t th ng không (Có m c các nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da..)

S xung quanh v t th ng phát hi n các d u hi u b t th ng.

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay hôn mê.

Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp. 2.7 Ki m tra tr c khi h c

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi ti n hành thay b ng r a v t th ng, d ng c ph i tuy t i vô khu n

2 Ti t khu n là quá trình tiêu di t t t c các vi sinh v t k c nha bào c a vi khu n

3 H p t là ph ng pháp ti t khu n thích h p cho các d ng c ng kim lo i

4 Nhi m khu n b nh vi n là nhi m khu n m c ph i trong th i gian m vi n ( sau 48 gi )

5 V t th ng c ch n oán là nhi m khu n ph i có các d u hi u ng, nóng, , au

6 V t th ng có khâu ch , n u ch n oán là nhi m khu n, thì không c c t ch s m h n quy nh

7 M t ngày thay b ng, r a v t th ng 4- 5 l n là bi n pháp t t nh t giúp cho v t th ng chóng lành

8 Nh ng bi n i ch y u trong viêm là: R i lo n chuy n hoá và n th ng t ch c

9 D ng c thay b ng r a v t th ng ch s d ng 1 l n cho m t ng i nh

10 Khi thay b ng r a v t th ng cho ng i b nh ph i m b o nguyên t c: Thay b ng v t th ng nhi m khu n tr c, v t th ng

ch sau

11 M c ích thay b ng r a v t th ng là ánh giá s ti n tri n c a t th ng

12 S d ng b ng dính b ng cho nh ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t

13 S d ng c n 700 r a v t th ng nhi m khu n là t t nh t 14 V t th ng vùng u m t có khâu da, n u ti n tri n t t thì sau 5

ngày c ch nh c t ch

15 Khi r a v t th ng có ng d n l u ta r a ng d n l u theo chi u t chân ng n thân ng

224

THAY B NG R A V T TH NG S CH

1. M c tiêu

1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.

2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.

3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng úng quy trình.

4. Th hi n c s khéo léo, nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay b ng v t th ng cho ng i b nh.

2. nh ngh a v t th ng s ch

Là v t th ng ngo i khoa, không b nhi m khu n, không có bi u hi n viêm (không có d ch r viêm), Quá trình u tr có ti n tri n t t, t ch c h t ang phát tri n ho c ang trong giai n lên da non.

225

3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th ng s ch Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m

n chú ý Hình nh minh h a

TR C

Chu n b

ng i nh

1.Ki m tra s

ng i b nh

- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c

thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n

các công vi c ti p theo c t t.

c k các ch nh c a th y

thu c

Hình 1: Chu n b ng i b nh

2.Thông báo cho ng i b nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo ng và nh n c

nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

Ng i b nh n ph i c sinh c th , i ti u ti n

tr c khi ti n hành th thu t

3. Nh n nh tình

tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.

Phát hi n d u hi u t th ng c a

ng i b nh

Chu n b

ng i u ng

4.Th c hi n r a tay th ng quy

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n b nh vi n

a tay úng quy trình, chú ý

và u móng tay

Hình 2: u d ng r a tay

226

5. Mang kh u trang

- t kh u trang che kín m i, mi ng

- Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i

- Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t

a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín

mi ng và i

Hình 3: u d ng mang

kh u trang

Chu n b ng c

6. S p x p ng c lên

xe thay ng

Khay d ng c g m:

- Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u).

- B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a Povidine, 2

ôi g ng tay.

- Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n.

Có các d ng c n thi t m o cho công vi c

ch m sóc hi u qu

p x p d ng theo trình t thu n ti n

cho khi s ng

Hình 4: Chu n b xe thay b ng

7. Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o ng c

dùng không c dùng l i

227

TRONG

Ti n hành

thu t

8. u ng i

ng s ch

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u tay, không làm rách

ng

Hình 5: u d ng i g ng

9.Chu n b

th ng i b nh

t ng i b nh t th thu n i

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i nh n m v trí t th ng

ph i cùng phía i ng i làm

th thu t

Hình 6: T th ng i b nh

10. Tr i nylon d i

trí v t th ng

r ng t m nylon, tr i d i v trí v t th ng

Tránh dung d ch a, d ch t v t

th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

11. Chu n dung ch r a t th ng

dung d ch r a ra c c công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng

dung d ch a r a

tránh lãng phí

Hình 7: dung dch r a ra c c

12. t túi ng n vào v

trí thu n l i

Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng

b bông, g c n

- Không túi xa.

- Mi ng túi m ng.

228

13. M gói/ p d ng vô

khu n

- t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .

- m b o nguyên c vô khu n.

- Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng vô khu n

ch a s d ng ch m vào

t xung quanh

14. Tháo b ng, c c

- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .

- B ng dính:Bóc các chân ng

- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i

t th ng.

Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh

- B ng khô, dính ph i làm

m b ng t i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c

t m

15. Nh n nh tình

tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t

a d ch,.

ánh giá ti n tri n a v t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: Nh n nh v t

th ng 16. Tháo

g ng ã s d ng

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn

i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n

u vàng

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t n t g ng

dính vào tay u d ng và

các v t xung quanh.

Hình 9: u d ng tháo

ng

229

17. u ng i

ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10: u d ng i g ng

18. R a ngoài v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose

p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t

th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào

t th ng

- . ng tác nh nhàng không nên c xát

nh v t th ng.

- M i l n r a ph i thay 1 viên g c, g c

n b vào túi ng b n u vàng

19. R a trong v t th ng

Dùng k p ph u tích/k p Kose

p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t

th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n

- ng tác chínhxác, tránh

n th ng v t th ng và au cho ng i

nh. - G c b n b vào túi ng

n màu vàng

Hình 11: R a v t th ng

230

20. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c

)

Quan sát da, c m t ng i nh

21. Th m khô v t th ng, sát khu n l i

t th ng

p g c c u th m nh trên t v t th ng.

Làm khô b m t v t th ng

Không dùng bông th m

i bông s dính vào v t th ng

22. t g c vô khu n và b ng v t th ng

- p lên b m t v t th ng t mi ng g c vô khu n, g c

trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm.

- Dùng b ng dính/b ng cu n ng v t th ng

b o v v t th ng và th m hút

ch

- G c che kín t th ng.

- Không b ng ch t quá ho c

ng quá.

SAU

Thu d n

ng c 23. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.

- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t

vào thùng rác Y t

- u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a d ng c

úng quy nh.

- X lý rác th i y t úng quy

nh.

Hình 12: u d ng tháo ng

231

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng

2 V t th ng s ch là v t th ng không có d ch r viêm

3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch

4 m b o nguyên t c vô khu n, khi ti n hành k thu t r a v t th ng không c ti n hành t i gi ng.

5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh

6 S d ng bông c u r a v t th ng là t t nh t

7 d ng b ng dính b ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t

8 Khi thay b ng r a v t th ng u d ng ph i nh n nh tình tr ng c a ng i b nh

9 p g c, b ng v t th ng có tác d ng th m hút d ch ti t

10 p g c, b ng v t th ng có tác d ng ch ng nhi m khu n

11 p g c, b ng v t th ng có tác d ng c m máu

12 Khi thay b ng ng i u d ng nên ng cùng phía v i v t th ng c a ng i b nh

13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i

14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c vào túi ng b n màu vàng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u

Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

232

l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n

cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

ng ki m: K thu t thay b ng v t th ng s ch

Stt i dung công vi c Không liên quan

t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s ng i b nh

2 Thông báo v k thu t s p làm

3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

4 Ki m tra d u hi u sinh t n

*Chu n b ng i u d ng

5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang

6 R a tay th ng quy

*Chu n b d ng c

7 Chu n b khay d ng c :

- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u

- 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay ch

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng.

- 1 kéo, 1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon.

- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng b n.

* K thu t ti n hành.

8 u d ng mang g ng tay s ch

9 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n i cho r a v t th ng.

i qu n /áo b c l v t th ng.

10 Tr i nylon d i v t th ng

233

11 dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c

12 M h p/Gói d ng c vô khu n

13 t túi ng b n vào v trí thu n l i

14 Tháo b ng c

15 Nh n nh tình tr ng v t th ng

16 Tháo g ng tay c

17 i g ng tay vô khu n

18 R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t mép v t th ng theo

hình xoáy trôn c ra ngoài ( r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

19 R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t gi a v t th ng theo

hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

20 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

21 G p g c c u th m khô v t th ng, sát khu n l i v t th ng.

22 t g c vô khu n ph kín v t th ng

23 B ng v t th ng l i (dùng b ng dính ho c ng cu n tu theo v t th ng )

Thu d n d ng c

24 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh

Tháo b g ng tay, r a tay

25 Ghi phi u ch m sóc:

- Ngày gi làm th thu t

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- Ghi tên ng i thay b ng

26 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

234

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i lab không có giáo viên 5.1.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.

D ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng s ch.

5.1.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n

th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

235

THAY B NG R A V T TH NG NHI M KHU N 1. M c tiêu

1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.

2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.

3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng nhi m khu n úng quy trình.

4. Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng v t th ng cho ng i b nh.

2. nh ngh a v t th ng nhi m khu n t th ng nhi m khu n là v t th ng có d u hi u c a viêm ( S ng, nóng, , au,

có d ch r viêm ch y ra t v t th ng ). N u nhi m khu n kéo dài thì có m ho c t ch c ho i t .

236

3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th ng nhi m khu n

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng u c n

chú ý Hình nh minh h a

TR C

Chu n ng i nh

1. Ki m tra h ng i nh

- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c

thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo c

t.

c k các ch nh a th y thu c

Hình 1: Chu n b ng i b nh

2. Thông báo cho ng i

nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo ng và nh n c

nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

Ng i b nh c n ph i c v sinh

th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t

3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.

Phát hi n d u hi u t th ng c a

ng i b nh

Chu n

ng i u ng

4. Th c hi n a tay th ng

quy

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n b nh vi n

a tay úng quy trình, chú ý k và

u móng tay

Hình 2: u d ng r a tay

237

5. Mang kh u trang

- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau

u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t

a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và

i

Hình 3: u d ng mang

kh u trang Chu n

d ng

6. S p x p

ng c lên xe thay b ng

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n: (2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a (Povidine ôxy già) 1 ôi g ng tay vô khu n,1 ôi g ng tay s ch - Nylon, khay qu u, túi

ng bông g c b n.

Có các d ng c

n thi t m o cho công vi c

ch m sóc hi u qu

p x p d ng c

theo theo trình t thu n ti n cho khi

d ng

Hình 4: Chu n b xe thay ng

7. Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng dùng không

c dùng l i

TRONG

Ti n hành k thu t

8. u d ng i g ng s ch

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u tay, không làm rách

ng

Hình 5: u d ng i g ng

238

9. Chu n b t th ng i

nh

t ng i b nh t th thu n i

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i b nh m v trí v t

th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Hình 6: T th ng i b nh

10. Tr i nylon i v trí v t

th ng

r ng t m nylon, tr i d i v trí v t th ng

Tránh dung d ch a, d ch t v t

th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

11. Chu n b dung d ch r a

t th ng

dung d ch r a ra c c công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng

dung d ch v a r a tránh lãng

phí

Hình 7: dung d ch r a ra c

12. t túi ng b n

vào v trí thu n i

Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng

b bông, g c n

- Không túi xa. - Mi ng túi m

ng.

13. M gói/ p d ng c

vô khu n

- t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .

- m b o nguyên c vô khu n.

- Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng c vô khu n ch a s

ng ch m vào t xung quanh

239

14.Tháo b ng, g c c

- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .

- B ng dính:Bóc các chân ng

- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i

t th ng.

Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh

- B ng khô, dính ph i làm m b ng

i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c v t m

15.Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t

a d ch, m .

ánh giá ti n tri n a v t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: V t th ng nhi m

khu n 16. Tháo b

ng ã s ng

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn

i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n

u vàng

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng và các

t xung quanh.

Hình 9: u d ng tháo

ng

17. u d ng i g ng vô

khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không là rách g ng

Hình 10: u d ng i g ng

240

18.R a trong t th ng

- Dùng kéo c t l c các t ch c ho i t . - Tách r ng mép v t th ng. - n nh xung quanh v t th ng cho d ch, m trong sâu thoát ra ngoài. - Cho dung d ch ôxy già vào

t th ng. - Dùng g c c u r a nhi u

n n khi s ch.

Làm s ch các t ch c ho i t và m trong v t th ng

- ng tác chính xác, tránh t n th ng m ch máu và th n kinh. - G c b n b vào túi ng b n

u vàng

Hình 11: R a v t th ng

19. R a ngoài t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Betadin, r a t mép v t

th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào

t th ng

- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c, g c

n b vào túi ng b n m u vàng

20.Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do au ho c s )

Quan sát da, s c t ng i b nh

21.Th m khô t th ng

p g c c u th m nh trên t v t th ng.

Làm khô b m t v t th ng

Không dùng bông th m s i bông s

dính vào v t th ng

22.Sát khu n t th ng

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch

Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm

Tiêu di t vi khu n - . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.

241

23. t g c vô khu n và b ng

t th ng

- p lên b m t v t th ng t mi ng g c vô khu n, g c

trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dùng b ng dính/b ng cu n

ng v t th ng

b o v v t th ng và th m hút

ch

- Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

SAU

Thu D n

ng c

24.Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t

vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a ng c úng quy

nh. - X lý rác th i y t

úng quy nh.

Hình 11: u d ng tháo

ng

25.Ghi phi u ch m sóc

- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính ch t - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i

nh

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 12: Ghi phi u ch m sóc

26.Thông báo cho ng i

nh

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a

t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong

u tr và ch m sóc

Không nói nh ng

n ng i b nh quá lo l ng

242

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng

2 M c ích thay b ng v t th ng nhi m khu n là c t l c các t ch c ho i t

3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch

4 M c ích thay b ng v t th ng nhi m khu n là r a s ch các trong v t th ng

5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh

6 S d ng bông c u r a v t th ng nhi m khu n là t t nh t

7 S d ng b ng dính b ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t

8 Khi thay b ng r a v t th ng u d ng ph i nh n nh tình tr ng a ng i b nh

9 p g c, b ng v t th ng có tác d ng th m hút d ch ti t

10 Khi thay b ng, n u th y xung quanh v t th ng s ng t y , ó là u v t th ng nhi m khu n

11 p g c, b ng v t th ng có tác d ng c m máu

12 Khi r a v t th ng có m u d ng dùng m i kéo tách nh mép t th ng cho m ch y ra

13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i

14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên

tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

243

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i

quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.2.2 T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá

c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: k thu t thay b ng v t th ng nhi m khu n

Stt i dung công vi c Không liên quan

t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s ng i b nh

2 Thông báo v k thu t s p làm

3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

4 Ki m tra d u hi u sinh t n

*Chu n b ng i u d ng

5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang

6 R a tay th ng quy

*Chu n b

7 Chu n b khay d ng c :

- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u)

- 1 ôi g ng tay vô khu n. 1 ôi g ng tay s ch

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung ch sát khu n v t th ng.

- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon.

- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng b n.

* K thu t ti n hành.

8 u d ng mang g ng tay s ch

9 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng.

C i qu n /áo b c l v t th ng.

244

10 Tr i nylon d i v t th ng

11 dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c c

12 M h p/gói d ng c vô khu n

13 . t túi ng b n vào v trí thu n l i

14 Tháo b ng c

15 Nh n nh tình tr ng v t th ng

16 Tháo g ng tay c

17 i g ng tay vô khu n

18 R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a gi a v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài

(r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

19 R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t mép v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

20 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i nh gi m b t au n

21 G p g c c u th m khô v t th ng.

22 G p g c c u th m dung d ch sát khu n bôi nh trên b m t v t th ng

23 t g c vô khu n ph kín v t th ng

24 B ng v t th ng l i (dùng b ng dinh ho c b ng ng cu n tu theo v t th ng )

Thu d n d ng c

25 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh

26 Tháo b g ng tay, r a tay

27 Ghi phi u ch m sóc:

- Ngày gi làm th thu t

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- Ghi tên ng i thay b ng

28 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

245

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.

D ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng nhi m khu n.

5.1.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n

th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh.

5.4 T ánh giá ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c

thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

T ch c giám sát sinh viên

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

246

THAY B NG R A V T TH NG D N L U

1. M c tiêu

1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng d n l u.

2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.

3. Nh n nh c d ch, s l u thông d ch qua ng d n l u.

4.Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng v t th ng d n l u úng quy trình.

5.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng v t th ng d n l u cho ng i b nh.

2. nh ngh a v t th ng d n l u Là v t th ng c s d ng các ph ng ti n d n khí, d n d ch t trong c th ra

ngoài.

247

3. Quy trình k thu t thay r a b ng d n l u

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n chú ý

Hình nh minh h a

TR C

Chu n ng i nh

1.Ki m tra h ng i b nh

- c h tên ng i b nh.

- V trí, c m c a v t th ng.

- Xem ch nh c a th y thu c thu c, dung d ch r a, th i

gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i nh.

- Nh n y l nh ch m sóc v t th ng.

- Có k ho ch chu n các công vi c ti p

theo c t t.

c k các ch nh c a th y

thu c

Hình 1: Chu n b ng i b nh

2.Thông báo cho ng i

nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u

n s h p tác c a ng i b nh

Ng i b nh c n ph i c v sinh

th , i ti u ti n tr c

3.Nh n nh tình tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .

- Da xung quanh v t th ng.

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i

nh

Chu n ng i

u ng

4.Th c hi n a tay th ng

quy

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n nh vi n

a tay úng quy trình, chú ý k và

u móng tay

Hình 2: u d ng r a tay

248

5. Mang kh u trang

- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau

u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t

a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i

nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

Hình 3: u d ng mang kh u trang

Chu n

d ng

6.S p x p ng c lên xe

thay b ng

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c). - B ng cu n, b ng dính, kéo, dung d ch r a, dung d ch sát khu n Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g mg s ch. - Nylon, khay qu u, túi

ng bông g c b n.

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

p x p d ng c theo theo trình t

thu n ti n khi d ng

Hình 4: Chu n b xe thay b ng

7.Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng dùng không

c dùng l i

TRONG

Ti n hành k thu t

8. u d ng i g ng

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u tay, không làm rách g ng

Hình 5: i g ng

249

9. Tr i nylon i ng i b nh m

r ng t m nylon, tr i sát ng i b nh

Tránh dung d ch r a, ch t v t th ng

ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

10. Chu n b

th ng i nh

t ng i b nh t th thu n

i

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i

nh n m v trí v t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Hình 6: T th ng i b nh

11. Chu n b dung d ch r a, dung d ch sát khu n v t th ng

- dung d ch r a NaCl ra c

- L y l dung d ch Betadine

có dung d ch a và sát khu n

Chu n b dung ch phù h p v i

yêu c u s d ng

Hình 7: dung d ch r a ra c c

12. M gói/

p d ng c vô khu n

- t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .

- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng c vô khu n ch a s

ng ch m vào t xung quanh

13. t túi ng b n

vào v trí thu n i

Ch n túi m u vàng, t g n v trí v t th ng

- b và phân lo i ch t th i

- Không túi xa. - Mi ng túi m

ng.

250

14. Tháo b ng, g c c

- Dùng kéo c t b ng c t b ng c .

- T t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i v t th ng.

Tránh au, ch y máu t th ng cho ng i nh

ng khô, dính ph i làm m b ng dung

ch r a

Hình 8: Tháo b b ng, g c c

15. Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - Quan sát chân ng d n l u. - S l u thông c a ng d n

u. - S l ng, m u s c, tính ch t c a d ch.

ánh giá ti n tri n c a t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 9: Nh n nh tình tr ng

t th ng

16. Tháo b ng ã s ng

- 1 tay c m m t ngoài c ng kéo g ng ra kh i tay.

- B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n. - L t m t trong c g ng còn

i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng

n m u vàng.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào

tay u d ng và các v t xung quanh

Hình 10: Tháo g ng

251

17. u ng i g ng

vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách

ng

Hình 11: u d ng i g ng

18. R a chân ng d n l u,

thân ng d n u

Dùng k p ph u tích/kìm Kose p g c c u th m dung d ch a:

- R a xoáy trôn c t chân ng d n l u r ng ra ngoài da, a nhi u l n n khi s ch.

- R a t chân lên thân ng n l u 7 – 10 cm.

Làm s ch xung quanh chân ng d n l u, thân ng d n l u phòng ng a nhi m khu n

- ng tác nh nhàng không nên

xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c.

Hình 12: R a chân ng d n

u

19. Th m khô t th ng

p g c c u th m nh trên t v t th ng

Làm khô b m t v t th ng

Không dùng bông th m

20. Sát khu n xung quanh chân và thân

ng d n l u

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch

Povidine. - Sát khu n trôn c t chân

ng d n l u r ng ra ngoài da 7- 10cm. - Sát khu n t chân ng d n

u lên thân ng (7- 10cm).

Phòng ng a nhi m khu n

ng tác nh nhàng không nên c xát

nh v t th ng

252

21. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i

nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

phòng tai bi n

trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng, do au ho c s )

Quan sát da, s c

t ng i b nh

23. C t g c

ng v t th ng

Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng

c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1

n 2cm vuông góc v i ng c t c

( ng c t theo hình ch L )

o ra ng a c bao quanh chân

ng d n l u

ng c t v a ph i

không quá dài

24. t g c và

ng v t th ng

- a g c vào chân ng d n

u theo ng c t, u ch nh g c che kín chân ng

n l u. - C t b ng dính b ng l i.

b o v v t th ng

- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

Hình 13: t g c và b ng v t

th ng

253

SAU

Thu D n

ng c

25. Phân lo i và thu gom ch t th i

.- B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung

ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b

t c vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a

ng c úng quy nh.

- Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng.

Hình 14: Tháo g ng tay

26. Ghi phi u ch m sóc

- Ngày gi làm th thu t.

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- S l u thông c a ng d n u.

- Tên ng i làm th thu t

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 15: Ghi h s ch m sóc

27.Thông báo cho ng i

nh

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong

u tr và ch m sóc

Không nói nh ng n ng i b nh

quá lo l ng

254

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 . ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 Khi thay b ng ta ánh giá c tình tr ng c a v t th ng

2 V t th ng có ng d n l u là v t th ng c s d ng các ph ng ti n d n khí, d n d ch t trong c th ra ngoài

3 Khi thay b ng r a v t th ng d ng c ph i m b o s ch

4 Khi r a v t th ng ng d n l u, u d ng r a t chân ng xoáy trôn c ra ngoài

5 Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng u d ng ph i th c hi n nhanh tránh au cho ng i b nh

6 Chân ng d n l u là v trí b nhi m khu n

7 S d ng mi ng g c thích h p v t th ng ng d n l u là, gi a mi ng g c có ng c t ch L

8 Khi thay b ng r a v t th ng ng d n l u u d ng ph i nh n nh tính ch t c a d ch

9 Khi sát khu n ng d n l u, ta sát khu n t thân ng xu ng chân ng

10 p g c, b ng v t th ng có tác d ng ch ng nhi m khu n

11 V t th ng nhi m khu n là v t th ng có d u hi u s ng, nóng, , au

12 S d ng b ng cu n b ng v t th ng có ng d n l u là thích p nh t

13 Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch p lên v t th ng cho ng i b nh r i b ng l i

14 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

15 Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b bông ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.2.1 Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

255

4.2.2 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n

cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

ng ki m: k thu t thay b ng v t th ng d n l u

Stt i dung công vi c t t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s ng i b nh

2 Thông báo v k thu t s p làm

3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

4 Ki m tra d u hi u sinh t n

*Chu n b ng i u d ng

5 Mang kh u trang

6 R a tay th ng quy

*Chu n b d ng c

7

Chu n b khay d ng c

- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u)

- 2 ôi g ng tay vô khu n.

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng.

- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon

- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.

* K thu t ti n hành

8 u d ng mang g ng tay s ch.

9 Tr i nylon n i ng i b nh n m.

10 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a t th ng.

11 C i qu n/áo b c l v t th ng.

12 t túi ng b n vào v trí thu n l i

13 t khay qu u bên d i v t th ng

256

14 Tháo b ng c , nh n nh tình tr ng v t th ng.

15 Tháo g ng tay c

16 i g ng tay vô khu n

17 M h p/gói d ng c vô khu n

18 dung d ch r a ra c c

19

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t chân ng d n l u theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi

t th ng s ch)

20 Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, sát khu n t chân ng d n l u

n thân ng (kho ng 10cm)

21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

22 p g c c u th m khô v t th ng. t g c ph kín t th ng, b ng v t th ng l i

23

Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng g c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1 n 2 cm vuông góc v i ng c t c . ( ng c t theo hình ch L)

24 - a g c vào chân ng d n l u theo ng c t,

u ch nh g c che kín chân ng d n l u

- C t b ng dính b ng l i

*Thu d n d ng c

25 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh

26 Tháo b g ng tay

a tay

27

Ghi phi u ch m sóc:

- Ngày gi làm th thu t

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- S l u thông c a ng d n l u.

- Tên ng i làm th thu t

28 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

257

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1 Chu n b

Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng.

D ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng s ch.

5.1.2 T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.

th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n

th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh,

5.4 T ch c giám sát sinh viên

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

258

THU T THAY B NG H U MÔN NHÂN T O

1. M c tiêu

1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.

2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.

3. Nh n nh c d ch, s l u thông d ch qua h u môn nhân t o.

4. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng v t th ng h u môn nhân t o úng quy trình.

5. Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay a v t th ng h u môn nhân t o cho ng i b nh.

2. H u môn nhân t o

u môn nhân t o là m t ph ng pháp mà ng i ph u thu t a i tràng qua thành ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t. Quá trình m thông h u môn nhân o có th x y ra các bi n ch ng: Ch y máu niêm m c i tràng, t t h u môn nhân t o

vào b ng, t c ru t non, t c i tràng, ho i t i tràng, áp xe d i da quanh h u môn nhân t o, teo i tràng a ra làm h u môn nhân t o, thoát v thành b ng quanh v trí m thông i tràng.

Hình 1: Túi h u môn nhân t o và h th ng kh p n i

259

3. Quy trình k thu t thay b ng h u môn nhân t o Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m

n chú ý Hình nh minh h a

TR C

1. Chu n

ng i nh

1.Ki m tra

s ng i b nh

- c h tên ng i b nh - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c

thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i

nh - Nh n y l nh ch m sóc

t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo

c t t.

c k các ch

nh c a th y thu c

Hình 2: Chu n b ng i b nh

2.Thông báo cho ng i b nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m lo l ng, và nh n

c s h p tác c a ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

Khi thông báo ph i c th , rõ ràng

3. Nh n

nh tình tr ng ng i

nh

- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th .

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i b nh

c k t qu ph i

chính xác

2.Chu n

ng i u ng

4. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th ng quy theo quy trình

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.

- R a tay

c, r a k vùng d i móng. - X n c r a

ch xà phòng.

Hình 3: u d ng r a tay

260

5. Mang kh u trang

- t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau

u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t

a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

Hình 4: u d ng mang kh u trang

3. Chu n

d ng

6. S p x p

ng c lên xe thay

ng

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c ph v t th ng g c, c u) 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay

ch. - B ng dính, kéo, dung d ch

a v t th ng Natriclorua 0,9%, m ôxyt k m, bút d . - Nylon, khay qu u, túi

ng bông g c b n.

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

p x p d ng c

theo theo trình thu n ti n

cho s d ng

Hình 5: Chu n b xe thay

ng

7. Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các ng c không c n thi t

m b o ng c dùng

không c dùng l i

Hình 6: i g ng tay

8. u ng i

ng s ch

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay.

Ng n ng a nhi m khu n i g ng úng chi u tay, không làm rách g ng

261

TRONG

4.K thu t ti n hành

9. Chu n b t th ng i

nh

- Nâng cao u gi ng. - t ng i b nh t th thu n l i.

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i nh n m v trí t th ng ph i

cùng phía v i ng i làm th thu t

10. Tr i nylon

i v t th ng

r ng t m nylon tr i d i v t

th ng, sát ng i b nh

Tránh dung d ch r a, d ch

v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

11. M h p

ng c vô khu n

- t h p v trí r ng. - M h p d ng c , l y g c ã ti t khu n s d ng.

- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng

vô khu n ch a d ng ch m

vào v t xung quanh

16. Chu n b dung d ch

a, dung ch sát

khu n v t th ng

- dung d ch r a NaCl ra c c - L y l dung d ch Betadine

có dung d ch

a và sát khu n

Chu n b dung

ch phù h p v i yêu

u s d ng

Hình 9: dung d ch r a ra

c

11. t túi

ng b n vào v trí thu n l i

Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng

- b bông g c b n và phân lo i ch t th i

- Không túi xa. - Mi ng túi m

ng.

262

12. B c l vùng v t th ng, tháo

túi h u môn nhân t o

- N i r ng và vén qu n áo b c v t th ng.

- Dùng tay bóc t t , nh nhàng b ng dính gi túi, tháo túi ra kh i h u môn nhân t o. - G p nh túi h u môn cho vào túi ng rác th i.

Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh

Không ch m g xung quanh mi ng túi vào h u môn nhân t o

Hình 7: Tháo b túi h u môn nhân t o

14. Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát da xung quanh v t th ng.

- Quan sát h u môn nhân t o.

- S l u thông c a d ch, phân qua h u môn nhân t o.

- S l ng, m u s c, tính ch t a d ch.

ánh giá ti n tri n c a v t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: H u môn nhân t o

13. Tháo b ng tay c

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay.

- B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n.

- L t m t trong c g ng còn l i, kéo g ng ra kh i tay.

- B g ng vào túi ng b n u vàng.

Ng n ng a nhi m khu n Tránh d ch b n dính vào các v t xung quanh

263

17. u ng i

ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10: u d ng i g ng

18. R a xung quanh chân

u môn nhân o

- Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch NaCl

0,9%.

- R a xoáy trôn c t chân h u môn nhân t o r ng ra ngoài t 7–10 cm, r a nhi u l n n khi

ch.

Không a vi khu n t ngoài vào h u

môn nhân t o

- ng tác nh nhàng không c xát m nh vào h u môn nhân t o .

- M i l n r a ph i thay 1 mi ng

c.

19. R a h u môn nhân t o

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch Nacl

0,9%: r a h u môn nhân t o

Làm s ch d ch ho c phân trong ru t ti t ra

ng tác nh nhàng không c xát m nh lên h u môn d gây ch y máu

20. Th m khô

u môn nhân

o và da xung quanh

- Dùng kìm g p g c vô khu n th m khô h u môn nhân t o.

- Th m khô vùng da xung quanh h u môn nhân t o

Làm khô b m t h u môn nhân t o

và vùng da xung quanh

Không s d ng 1 mi ng g c v a

th m lên h u môn

nhân t o th m và th m khô da xung quanh

264

21. Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch

Betadin - Sát khu n trôn c t chân h u môn nhân t o r ng ra ngoài da 7- 10cm. - Bôi m ôxyt k m lên da xung quanh h u môn nhân t o, phòng viêm da.

- Tiêu di t vi khu n t i ch . - Không cho vi khu n t ngoài xâm nh p vào h u môn nhân t o và da thành

ng t i v trí m thông

ng tác nh nhàng không nên

xát m nh

22. p g c lên h u môn nhân t o

p g c vô khu n p kín h u môn nhân t o

che h u môn nhân t o, phòng nhi m khu n

ng tác nh nhàng không nên

xát m nh v t th ng

Hình 11: p g c lên h u môn nhân t o

23. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phát hi n các n bi n b t th ng c a ng i b nh trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c s )

Quan sát da, s c t ng i b nh

265

24. o ng kính h u mô nhân t o

- Nh c g c ph h u môn nhân o.

- Dùng th c t sát vào h u môn nhân t o, o ng kính, sau khi o p g c ph h u mô nhân t o.

o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o

o ph i chính xác

Hình 12: o ng kính h u môn nhân t o

25. C t c vòng tròn h u môn nhân t o

- ánh d u s o ng kính

u môn nhân t o lên t bìa ng.

- Dùng kéo c t vòng tròn theo ng kính v a o.

t vòng tròn phù h p u môn nhân t o

t ph i chính

xác

Hình 13: C t c vòng tròn u môn nhân t o

26. o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi

- Áp vòng tròn c a t bìa vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng bút v vòng tròn vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng kéo c t vòng tròn theo hình v a o.

o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o

o và c t ph i

chính xác

Hình 14: V vòng tròn vào kh p n i

266

27. t kh p i vào h u

môn nhân t o

- Bóc gi y kh p n i l ph n keo dính. - t l kh p n i vào h u môn nhân t o, áp m t keo dính vào da ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da.

- Gi kh p n i không b tu t. - Không cho d ch t h u môn nhân t o ch y th m vào da xung quanh.

Hình 15: t kh p n i vào u môn nhân t o

28. L p túi

u môn nhân o

- L p túi h u môn nhân t i vào kh p n i. - Dùng k p, k p u d i c a túi ( u tháo phân).

- Gi túi h u môn nhân

o không b tu t. - Không cho d ch và phân ch y ra ngoài.

- Khi l p túi vào kh p ph i n ch t. - K p ph i ch t.

Hình 16: L p túi h u môn

nhân t o

29. Giúp ng i b nh

m l i t th thu n l i

- Kéo qu n, áo che kín vùng

u môn nhân t o. - H th p u gi ng. - G p t m Nylon tr i d i v t th ng. - Kéo ch n p cho ng i

nh.

Thu n ti n trong sinh ho t

Th c hi n k thu t ph i t t , nh nhàng

267

SAU

5.Thu d n

ng c

30. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.

- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t

vào thùng rác Y t

- u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n nh vi n

- Kh khu n và a d ng c úng

quy nh.

- Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng.

Hình 17: Tháo g ng tay

31. Ghi phi u ch m sóc

- Ngày gi làm th thu t.

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- S l u thông c a h u môn nhân t o.

- Ghi tên ng i thay b ng

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 18: Ghi phi u ch m sóc 32. Thông báo cho ng i b nh

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a

t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong u tr và ch m sóc

Không nói nh ng n ng i nh quá lo l ng

268

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 M c ích c a thay b ng ánh giá m c ti n tri n c th c a v t th ng

2 Tr c khi thay b ng u d ng ph i thông báo cho ng i b nh

3 Tr c khi thay r a h u môn nhân t o cho ng i b nh, u d ng ph i u ch nh chân gi ng cao h n u gi ng

4 S d ng n c mu i sinh lý r a h u môn nhân t o là t t nh t

5 R a vùng da m thông h u môn nhân t o ta r a theo hình xoáy trôn c t ngoài vào trong chân h u môn

6 Vùng da m thông h u môn nhân t o ti n tri n t t là da có m u

7 Phòng viêm loét vùng da m thông h u môn nhân t o ta th ng bôi m ôxyt k m

8 H u môn nhân t o là a ru t non qua thành b ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t

9 Túi h u môn nhân t o, túi làm b ng nylon, có 1 l m thông

10 Tr c khi l p túi h u môn nhân t o, ta ph i o ng kính h u môn nhân t o

11 Khi theo dõi th y d ch ch y qua h u môn nhân t o ra túi có m u ng là

ti n tri n t t

12 Khi theo dõi th y niêm m c h u môn nhân t o có m u h ng là ti n tri n t t

13 Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b giãn r ng

14 Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b chít h p

15 R i loan tiêu hoá là u hi u th ng g p ng i b nh có hâu môn nhân t o

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Giáo viên làm m u

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

269

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan

gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá

c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: K thu t thay b ng v t th ng h u môn nhân t o

Stt i dung công vi c t t Sai Không làm

* Chu n b ng i b nh

1 Ki m tra h s ng i b nh

2 Thông báo v k thu t s p làm

3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh

4 Ki m tra d u hi u sinh t n

*Chu n b ng i u d ng

5 Mang kh u trang

6 R a tay th ng quy

*Chu n b

7

Chu n b khay d ng c :

- 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng,

c c u)

- 2 ôi g ng tay vô khu n. Túi h u môn nhân t o.

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng, tuyp m ôxyt k m.

- 1 kéo,1 khay qu u,1 nylon.

- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.

* K thu t ti n hành

8 u d ng mang g ng tay s ch.

9 Nâng cao u gi ng, t ng i b nh t th n m thu n l i cho vi c r a v t th ng.

10 Tr i nylon n i ng i b nh n m.

11 Kéo qu n/áo b c l v t th ng

270

12 M h p/gói d ng c vô khu n

13 t túi ng b n vào v trí thu n l i

14 dung d ch r a ra c c

15 Tháo b ng c

16 Nh n nh tình tr ng v t th ng

17 Tháo g ng tay c

18 i g ng tay vô khu n

19

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung ch r a v t th ng, r a t chân h u môn nhân t o

theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

20 Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung

ch n c mu i sinh lý 0,9% r a h u môn nhân t o, a nhi u l n n khi s ch

21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

22 Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o, bôi ôxyt k m

23 p g c th m khô v t th ng. t g c ph kín h u môn nhân t o

24 o ng kính h u mô nhân t o

25 C t c vòng tròn h u môn nhân t o lên t bìa

26 o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi

27

t kh p n i vào h u môn nhân t o, bóc gi y kh p i l ph n keo dính, áp m t keo dính vào da

ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da

28 p túi h u môn nhân t i vào kh p n i, dùng k p k p u d i c a túi ( u tháo phân)

29 Giúp ng i b nh n m l i t th thu n l i

30 Thu d n d ng c

Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh

31 Tháo b g ng tay, r a tay

32 Ghi phi u ch m sóc

271

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên

Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng h u môn nhân t o

D ng c c n thi t.

B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th ng h u môn nhân t o.

T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng

nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t

B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n th c hành theo nhóm khi có u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan s t b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m.

Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n

th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng h u môn nhân t o trong ch m sóc cho ng i b nh.

5.4 T ánh giá. ánh giá d a vào thang m

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá c m c

thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

5.5 T ch c giám sát sinh viên

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

272

THAY B NG V T TH NG - C T CH

1. M c tiêu

1. Nêu c m c ích c a thay b ng v t th ng.

2. Nh n nh c tình tr ng ng i b nh, tình tr ng c a v t th ng.

3. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th ng,c t ch úng quy trình.

4.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng, c t ch v t th ng cho ng i b nh.

2. N i dung lý thuy t

t ch và tháo móc b m Michel Khâu da c ch nh trong các tr ng h p ph u thu t, trong ch n th ng ph n

m tr c 6 gi . Th ng ta s d ng kim ch khâu, có tr ng h p s d ng móc b m ng kim lo i (móc b m Michel ), móc có tác d ng b m ép 2 mép da vào nhau thay cho

ch khâu. Th i gian c t ch tu thu c vào v trí và tình tr ng c a v t th ng (v t th ng vùng u, m t ti n tri n t t thì sau 5 ngày c t ch . V t th ng vùng chi, vùng b ng, vùng

ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t ch .

t ch : Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da, lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da, c t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t tb ng, b ch vào mi ng g c g n ó, ti p t c c t h t ch theo ch nh.Ti p t c làm nh th én khi tháo

t móc b m

Tháo móc b m Michel: Lu n 1 bên m i kìm sát vào da, d i móc b m. Bóp m nh phía tay c m kìm, hai u c a móc b m s b t kh i da

Hình 1: Kìm k p và tháo móc b m Michel

Hình 2:Móc b m Michel

u tháo móc b m Michel u l p móc

b m

273

3. Quy trình k thu t thay th b ng r a v t th ng c t ch

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n

chú ý Hình nh minh h a

TR C

Chu n

ng i

nh

1.Ki m tra h ng i nh

- c h tên ng i b nh. - V trí, c m c a v t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c

thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i nh.

- Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n

các công vi c ti p theo c t t.

c k các ch nh a th y thu c

Hình 1: Chu n b ng i

nh

2.Thông báo cho ng i

nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u

n s h p tác c a ng i b nh

Ng i b nh c n ph i c v sinh

th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t

3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t , huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th ng.

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i

nh

Chu n b ng i

u ng

4.Th c hi n

a tay th ng quy

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n

nh vi n

a tay úng quy

trình, chú ý k và u móng tay

Hình 2: u d ng r a

tay

274

5. Mang kh u trang

- t kh u trang che kín m i, mi ng - kéo 2 dây trên lên phía sau

u bu c ch t v a ph i - - kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t

a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i

nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và

i

Hình 3: u d ng mang

kh u trang

Chu n d ng

6. S p x p ng c lên

xe thay b ng

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo,Kìm tháo móc b m Michel (n u s d ng móc b m) dung

ch r a Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n.1 ôi g ng tay

ch - Nylon, khay qu u, túi

ng bông g c b n.

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

p x p d ng c theo theo trình t thu n ti n cho khi s

ng

Hình 4: Chu n b xe thay ng

7. Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

m b o d ng c dùng không c

dùng l i

TRONG

Ti n hành k thu t

8. u

ng i ng s ch

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u

tay, không làm rách ng

Hình 5: u d ng i

ng

275

9. Chu n b th ng i nh

t ng i b nh t th thu n i

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i b nh m v trí v t th ng

ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Hình 6: T th ng i b nh 10. Tr i nylon d i v trí v t th ng

r ng t m nylon, tr i d i v

trí v t th ng

Tránh dung d ch r a,

ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

11. Chu n b dung d ch

a v t th ng

dung d ch r a ra c c

công vi c c

th c hi n liên t c và nhanh chóng

dung d ch v a

a tránh lãng phí

Hình 7: dung d ch r a ra c c

12. t túi

ng b n vào v trí thu n l i

Ch n túi m u vàng, t g n v tri v t th ng

b bông, g c b n - Không túi xa. - Mi ng túi m r ng.

13. M gói/

p d ng c vô khu n

- t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .

- m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng c vô khu n ch a s

ng ch m vào t xung quanh

276

14. Tháo b ng, g c c

- B ng cu n: Dùng kéo c t b ng c .

- B ng dính:Bóc các chân ng

- Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i

t th ng.

Tránh au, ch y máu t th ng cho ng i nh

- B ng khô, dính ph i làm m b ng

i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u

c v t m

Hình 10: Tháo b b ng

c c

15.Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, màu s c, tính ch t

a d ch

ánh giá ti n tri n c a t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: Nh n nh v t

th ng

16. Tháo b ng ã s ng

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn

i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n

u vàng

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng v các

t xung quanh.

Hình 9: u d ng tháo

ng

277

17. u ng i

ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10: u d ng i

ng

18. R a trong v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose

p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t

th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n

- ng tác chính xác, tránh t n th ng v t th ng và au cho ng i

nh. - G c b n b vào túi

ng b n m u vàng Hình 11: R a v t th ng

19. R a ngoài v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose

p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t

th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

- Làm s ch da - Không a vi khu n

ngoài vào v t th ng

- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 l n g c, g c

n b vào túi ng b n màu vàng

278

20. C t ch t th ng

- t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t th ng, b ch vào mi ng g c

n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch

nh c a th y thu c Tr ng h p v t th ng khâu

ng móc b m kim lo i. Ta tháo móc b m nh m c Tháo móc b m Michel (m c 3.1)

- b ch sau khi t.

- rút ch t trong v t th ng ra ngoài, ph n ch bên ngoài không vào trong v t th ng. - Tránh a vi khu n

ngoài vào trong v t th ng.

- Thao tác nh nhàng tránh au cho ng i b nh. - Không c t gi a n t ch ho c c t t c 2

u ch .

Hình 14: C t ch

20. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do

au ho c s )

Quan sát da, s c t ng i b nh

21. Th m khô v t th ng

p g c c u th m nh trên t v t th ng.

Làm khô b m t v t th ng

Không dùng bông th m s i bông s dính vào v t th ng

22. Sát khu n v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch

Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm

Tiêu di t vi khu n - ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.

22. t g c vô khu n và

ng v t th ng

- p lên b m t v t th ng m t mi ng g c vô khu n, g c trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dung b ng dinh / b ng cu n

ng v t th ng

b o v v t th ng và th m hút d ch

- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

279

SAU

Thu D n

ng c

23. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tich/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t

vào thùng rác Y t - u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a ng c úng quy

nh. - X lý rác th i y t

úng quy nh.

Hình 12: u d ng tháo ng

24. Ghi phi u ch m sóc

- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính chât - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 13: Ghi phi u ch m sóc

25. Thông báo cho ng i b nh

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a

t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong

u tr và ch m sóc

Không nói nh ng

n ng i b nh quá lo l ng

280

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t cho câu úng, c t S cho câu sai

Stt i dung câu h i úng Sai

1 V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th ng áp sát vào nhau, không so le

2 V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th ng áp sát vào nhau, không ch ng mép

3 V t th ng khâu da ti n tri n t t là: Chân ch không có d u hi u ng n

4 V t th ng khâu da vùng u, m t, ti n tri n t t thì: 3 ngày c t t ch

5 Dung d ch t t nh t r a v t th ng có khâu là NaCl 0,9%

6 S d ng kéo cong, m i tù c t ch cho ng i b nh là t t nh t 7 V t th ng khâu da vùng b ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t h t

ch

8 C t rút ch ra kh i v t th ng úng k thu t, là ph i c t t c u c a s i ch

9 Tr c khi thay b ng, c t ch u d ng ph i tr i nylon d i v trí a v t th ng

10 Khi tháo móc b m kim lo i khâu da, ta dùng kìm Kose tháo

11 V t th ng khâu da, có d u hi u nhi m trùng th ng c ch nh c t ch cách

12 Sau khi tháo b bông g c c u d ng ph i ánh giá tình tr ng a v t th ng

13 Sau khi c t ch u d ng thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th c a v t th ng

14 Sau khi thay b ng, c t ch , bông b ng, g c cho vào túi ng rác th i m u xanh.

15 Sau khi c t ch k p ph u tích, kéo ph i ngâm trong dung d ch kh khu n

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u

Giáo viên làm m u Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các

c trong quy trình k thu t. Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách

làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan

gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T l ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng

giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

281

ng ki m: K thu t thay b ng c t ch v t th ng Stt N i dung công vi c T t t Sai Không

làm * Chu n b ng i b nh.

1 Ki m tra h s ng i b nh 2 Thông báo v k thu t s p làm 3 Nh n nh tình tr ng ng i b nh 4 Ki m tra d u hi u sinh t n * Chu n b ng i i u d ng

5 Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang

6 R a tay th ng quy *Chu n b d ng c

7 Chu n b khay d ng c - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u) - 2 ôi g ng tay vô khu n.

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung ch sát khu n v t th ng.

- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon.

- 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n.

* K thu t ti n hành. 8 u d ng mang g ng tay. 9 Tr i nylon n i ng i b nh n m.

10 t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng.

11 Kéo qu n /áo b c l v t th ng. 12 dung d ch r a ra c c 13 M h p/Gói d ng c vô khu n 14 t túi ng b n vào v trí thu n l i 15 Nh n nh tình tr ng v t th ng 16 Tháo g ng tay c 17 i g ng tay m i 18 Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u

th m dung d ch Betadin, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi

ch

19 Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, r a t chính gi a

t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u n n khi s ch

20 - t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i

t th ng, b ch vào mi ng g c g n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch nh. Tr ng h p v t th ng khâu b ng kim lo i ta tháo ch

21 Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i nh gi m b t au n

22 G p g c c u th m dung d ch Betadin sát khu n t th ng.

282

23 t g c ph kín v t th ng, c t b ng dính b ng c ph v t th ng

* Thu d n d ng c 24 Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh 25 Tháo b g ng tay, r a tay 26 Ghi phi u ch m sóc:

- Ngày gi làm th thu t. - Tình tr ng c th c a v t th ng. - C t h t ch hay c t cách

27 Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên

Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành. Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng. D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng c t ch v t th ng.

T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng

nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân

chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát...

Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m. B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

ng mình v a làm. B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng

thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n.

th c hành theo nhóm khi có u ki n M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm

a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh

nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm

và nh n xét b n mình làm. 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên

Camera t ki m tra Sinh viên t giám sát l n nhau

283

Hình 1: Gi i ph u ph i ng i

Khí qu n

Ph qu n ph i

Ti u ph qu n

THU T HÚT M RÃI 1. Gi i thi u k thu t hút m rãi

Thông khí có vai trò h t s c quan tr ng trong quá trình hô h p, bình th ng ph n ho kh c có tác d ng t ng h t d v t ( m rãi) giúp ng hô h p c thông thoáng m b o vi c cung c p ô xy cho c th . Khi ng i b nh không có kh n ng ho, kh c

ng th b t c ngh n gây ng c n tr thông khí, làm t ng kh n ng viêm nhi m và chính hi n t ng này l i làm n ng thêm s t c ngh n và gi m kh n ng cung c p khí ôxy cho c th , trong nh ng tr ng h p này ng i u d ng ph i s d ng k thu t hút

m rãi làm thông thoáng ng th cho ng i b nh.

thu t hút m rãi c phân làm 2 lo i: hút thông ng hô h p trên và hút thông ng hô h p d i. Hút thông ng hô h p trên là k thu t hút m rãi t i mi ng

u, m i h u, hút thông ng hô h p d i là k thu t hút m rãi c th c hi n qua mi ng ho c m i ôi khi hút qua ng th nhân t o t i khí qu n, ph qu n. K thu t hút

m rãi c th c hi n d a trên nh ng nguyên t c c b n nh áp l c c t o ra t máy hút l y h t các ch t ng trên ng hô h p ra bên ngoài giúp ng i b nh tho i mái và t o u ki n thu n l i cho quá trình l u thông không khí. M t khác, mi ng

u, khí qu n c coi là vô khu n, do v y khi ti n hành k thu t ph i áp d ng các bi n pháp vô khu n h n ch nhi m khu n cho ng i b nh.

vi c hút m rãi c th c hi n m t cách an toàn và hi u qu bên c nh vi c tuân th các nguyên t c vô khu n c n ph i hút theo trình t hút t mi ng, m i h u, r i

i t i khí qu n, ng hút ph i có c u trúc u tròn và có m t s l bên c nh hút c nhi u và không gây t n th ng niêm m c ng hô h p. S l n hút ph thu c vào k t qu nh n nh th c t ng i b nh và yêu c u u tr c a bác s , thông th ng n u xác

nh th y d ch ti t ng hô h p nhi u (qua quan sát ho c k thu t nghe) thì c n ph i hút m rãi cho ng i b nh. L ng m rãi nhi u hay ít ph thu c vào tình tr ng b nh lý c a

ng i b nh vì v y không có lý do th c hi n k thu t hút th ng quy cho t t c ng i nh 1 – 2gì /l n. M t khác, vi c hút liên t c s làm t ng kho ng ch t s n có trong mi ng u và khí qu n, th ng d n t i h u qu gia t ng tình tr ng thi u ôxy cho ng i b nh và

làm t n th ng ng hô h p.

2. M c tiêu h c t p

1. Nêu c m c ích, cách phân lo i k thu t hút m rãi.

2.Trình bày c cách nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t hút

m rãi.

3. Mô t c các b c trong quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.

4. Th c hi n c quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.

5. Rèn luy n c tính c n th n, nhanh nh n, nh nhàng, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.

284

3. Ph n lý thuy t 3.1 Phân lo i k thu t hút m rãi 3.1.1 Phân lo i theo v trí hút

n c vào c u trúc gi i ph u và v trí th ng hút ng i ta chia k thu t hút m rãi làm 2 lo i: k thu t là hút ng hô h p trên (hút mi ng h u và m i h u) và hút ng hô

p d i (hút mi ng khí qu n, m i khí qu n và hút khí ph qu n thông qua ng th nhân o)

Hút mi ng h u và m i h u Mi ng h u bao g m: mi ng, vòm mi ng m m phía trên x ng móng và k c

amidan, m i h u n m phía sau m i và kéo dài t i vòm mi ng m m. K thu t hút m rãi qua ng mi ng h u hay m i h u hay còn g i là hút thông ng hô h p trên c áp

ng trong tr ng h p ng i b nh có kh n ng ho t t nh ng không có kh n ng kh c nh m hay kh n ng nu t. Chính vì v y, k thu t này c th c hi n sau khi ng i

nh ho. Khi l ng d ch ti t trong ng hô h p, ph i gi m ng i b nh m t, có kh ng kh c và nu t thì không c n ph i hút n a.

Hút mi ng- khí qu n và m i- khí qu n Hút mi ng khí qu n và m i khí qu n là m t trong nh ng k thu t hút thông ng

hô h p d i, k thu t này c áp d ng cho nh ng tr ng h p ng i bênh có t ng d ch ti t t khí, ph qu n và ph i nh ng không có kh n ng kh c nh m sau khi ho và không có ng th nhân t o. Gi ng nh k thu t hút ng hô h p trên ( ng m i

u), k thu t hút mi ng – khí qu n và m i khí qu n s d ng ng hút c t sâu vào trong khí qu n c a ng i b nh thông qua mi ng ho c m i tuy nhiên ng m i là thích

p h n vì nó h n ch kích thích ph n x h u h ng. h n ch tai bi n t n th ng ng hô h p, th i gian hút không nên kéo dài quá 15 giây (t lúc y ng hút vào và rút

ng hút ra), trong tr ng h p c n ph i hút dài thì nên ng i b nh ngh gi a m i l n hút và cho ng i b nh th ô xy n u có th .

Hút khí, ph qu n. thuât hút khí, ph qu n (hút thông ng hô h p d i) là k thu t hút sâu c

th c hi n qua ng th nhân t o nh ng t n i khí qu n hay can nuyn m khí qu n, trong nh ng tr ng h p này ng kính c a ng hút không nên l n h n m t n a ng kính trong c a ng th nhân t o. m b o hút d ch ti t xong không làm t n th ng niêm m c ng hô h p, trong khi a ng hút xu ng sâu phía d i ng hô h p không c dùng áp l c hút, và áp l c hút thích h p ch nên t 120 n 180 mm Hg. Khi rút ng hút ra không c rút liên t c mà c n ph i xoay ng hút hút c h t d ch ti t dính các c nh c a ng n i khí qu n. u d ng viên nên eo kh u trang, kính b o

và c n thi t mang áo choàng tránh b v y b n d ch c th h n ch nhi m khu n chéo

3.1.2 Phân lo i theo cách th c hút

a vào cách th c ti n hành chia k thu t hút thanh 3 k thu t là: hút kín và hút m và hút qua ng th nhân t o.

K thu t hút m là k thu t hút có s d ng ng hút vô khu n và ng hút này c ra t i th i m hút, ng i u d ng ph i mang g ng vô khu n khi ti n hành th

thu t hút.

K thu t hút kín liên quan n vi c s d ng ng hút a n ng c ng trong m t cái túi b ng nh a, m c dù ng hút này c thi t k s d ng trong 24 gi nh ng có nhi u công trình nghiên c u cho th y r ng ng hút này an toàn khi s d ng trong kho ng th i gian dài h n. Hút kín c áp d ng cho ng i b nh c n có s thông khí c h c

tr cho h th ng hô h p c a h b i vì nó cho phép cung c p ôxy liên t c trong khi hút ch, và nó làm gi m nguy c gây nên bão hòa ôxy th p, m c dù th thu t này không òi

285

i ph i dùng g ng tay vô khu n, xong nên dùng g ng tay bình th ng tránh lây nhi m b nh t d ch c th .

Hút qua ng th nhân t o: K thu t hút qua ng th nhân t o c áp d ng cho nh ng ng i b nh b t t nh, b t c ngh n ng th và nh ng tr ng h p c n h tr khi tháo d ch khí - ph qu n ra bên ngoài. ng th nhân t o bao g m: ng n i khí qu n, cannuyn m khí qu n và ng th t mi ng. ng th t mi ng là lo i n gi n nh t

a ng th nhân t o nó giúp ng n ng a s t c ngh n ng th (khí qu n) b ng cách không l i t t xu ng mi ng h u, ng th nhân t o lo i này c t kéo dài t r ng n mi ng h u và duy trì l i v trí bình th ng. Ph i s d ng ng th úng kích c , kích c phù h p c a ng th c xác nh b ng cách o kho ng cách t góc trong c a mi ng

n góc hàm ngay bên d i tai. dài này t ng ng v i kho ng cách t mép c a ng th n nh, n u ng th nh thì l i không c gi ph n tr c c a mi ng, n u ng th quá to thì s y l i v phía tr c c a n p thanh qu n và làm t c ngh n ng th . 3.2 K n ng hút m rãi 3.2.1 Nh n nh ng i b nh tr c khi th c hi n k thu t hút m rãi

Nh n nh các d u hi u và tri u ch ng c a vi c b t c ngh n ng hô h p trên và d i mà yêu c u ph i hút b ng ng m i, mi ng h u hay m i khí qu n, mi ng khí qu n. Vi c nh n nh ó bao g m: m nh p th , phát hi n nh ng âm thanh b t th ng (khò khè, ti ng rít), các ch t d ch ti t m i, n c m i, ch t d ch ti t d dày ho c các ch t nôn ra còn trong mi ng…

Nh n nh các d u hi u và các tri u ch ng liên quan n vi c gi m ôxy máu: tình tr ng khó th vào và t ng carbon dioxit máu, các bi u hi n c a s s hãi, lo l ng, gi m kh n ng t p trung, ng l m, gi m m c t nh táo, t ng c m giác m t m i, chóng m t, nh ng thay i v thái ( c bi t là d n i cáu), nh p m ch và nh p th t ng, huy t áp cao, lo n nh p tim, xanh xao, xanh tím và ch ng khó th , các d u hi u và tri u ch ng th c th trên là h u qu c a gi m oxy t bào c ng nh t ng ch t ti t ng hô h p trên và d i.

Xác nh các y u t hay g p làm nh h ng t i ch c n ng c a ng hô h p: t th ng i b nh, s bó ép l ng ng c do qu n, áo dây th t l ng, ca vát quá ch t…

Tình tr ng d ch c th : L ng d ch nhi u s làm t ng l ng d ch ti t, s m t c s làm cho l ng d ch ti t c h n.

m: m c a môi tr ng và m trong khí th có nh h ng n vi c hình thành d ch ti t và tính ch t c a nó u này s liên quan t i k thu t hút thông

ng th khi ng i b nh không th làm s ch các d ch ti t trong ng hô h p.

Nhi m khu n: Nh n nh v tình tr ng nhi m khu n c th c a ng i b nh, i i nh ng ng i b nh b nhi m khu n ng hô h p thì d ch ti t th ng t ng và c h n

ôi khi r t khó có th kh c ra c.

Gi i ph u ng hô h p: m t s tr ng h p c u trúc gi i ph u b t th ng ng hô h p có th làm gi m kh n ng d n l u d ch ti t ngay c khi ng i b nh bình

th ng. Niêm m c m i b phù n , v o vách ng n ho c b gãy x ng m t c ng có th làm nh h ng n vi c d n l u d ch ti t m i, các kh i u bên trong ho c xung quanh

ng hô h p d i c ng có th nh h ng n vi c thoát d ch do b vít t c ho c b chèn ép bên trong và bên ngoài ng th .

ánh giá nh n th c c a ng i b nh: tìm hi u nh n th c c a ng i b nh v tác ng c a vi c ho kh c m khi c n thi t, v l i ích c a vi c hút m rãi khi h không t

ho kh c c, c ng nh nh ng b t l i c a vi c m rãi b ng trong ng hô h p. ng d n cho ng i b nh các ho kh c có hi u qu c ng nh cách ph i h p v i u ng khi hút m rãi và khuy n khích ng i b nh c ng tác trong khi ti n hành th thu t.

286

3.2.2 D ng c hút m rãi

Máy hút

ng hút: c n chú ý ch n ng hút có kích c phù h p v i ng i b nh, thông th ng ng kính c a ng hút nh thì áp l c hút cao h n và hút c nhi u d ch ti t.

N c mu i sinh lý 0,9% ho c n c vô khu n kho ng 100ml (Dd n c mu i có th c pha v i t l 1 thìa cà phê mu i cùng v i 500ml n c vô khu n). Bình ng

c này ph i c thay sau 24 gi phòng ng a s phát tri n c a vi khu n.

Dung d ch bôi tr n ng hút.

Hai ôi g ng tay vô khu n ho c m t ôi g ng tay vô khu n và m t ôi gang tay không vô khu n.

Ch u ho c c c ng dung d ch hút vô khu n, ng dung d ch bôi tr n u ng hút.

Kh n ho c gi y tr i s ch.

ng th t vào m i ho c mi ng (n u có ch nh).

M t n , kh u trang, kính b o v m t.

Túi ng b n.

287

3.3 Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n

chú ý Hình nh minh h a

TR C 1. Xem h b nh

án, chu n ng i nh

1. Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p

Tránh nh m l n và bi t c tình tr ng c th

a ng i b nh

Xác nh úng ng i b nh, xem

úng ch nh c a bác s

Hình 2: Chu n b ng i

nh

2. - Thông báo cho ng i b nh v th thu t, th i gian, cách th c ti n hành. - Gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th , th thu t có th gây ho, ch y n c m i, e…

ng i b nh bi t yên tâm, tin t ng c ng tác và gi m thi u nguy c gây tai bi n, gi m lo l ng và au

n cho h

Khích l ng i b nh ho ra m rãi, t p ho n u có kh n ng và có th th c hi n

c

2. Chu n ng i

u ng

3. u d ng mang trang ph c y , a tay th ng quy, eo t p d và kính o h .

Làm gi m nguy c lây nhi m chéo, trong m t s tr ng h p ng i b nh có th ho th ng vào m t ng i u d ng.

a tay b ng xà phòng di t khu n và

c hay c n di t khu n, móng tay c t ng n, tóc g n gang.

Hình 3: R a tay th ng quy

3. Chu n d ng c

4. Ki m tra máy hút, xem nó ã c t ch hút h p lý hay ch a

u s d ng áp l c hút quá cao s kích thích và làm t n th ng niêm m c

ng hô h p

Áp l c c a máy: 60- 150mmHg t i a là 200mmHg (hay 8- 20 kPa) i v i ng i l n. N u áp

c hút cao quá 200mmHg ng hút s

t c.

Hình 4: Máy hút m rãi

288

5. Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i b nh

- Kích c c a ng hút ph thu c vào tính c và kh i

ng m rãi. - m b o thông khí trong khi ti n hành hút.

- ng kính ng hút nên b ng m t

a so v i ng th nhân t o. - N u m rãi nhi u và c thì l

a ng hút càng ph i l n.

Hình 5: ng hút m rãi

6. Khí dung cho ng i b nh b ng dung ch n c mu i 0.9%

làm loãng m và vi c hút có hi u qu

Ch khí dung cho ng i b nh n u th y ch t bài ti t quánh dính

4. K thu t ti n hành

7. t ng i b nh t th thu n ti n (cho

ng i b nh và ng i u d ng) th ng t t th n a n m n a ng i, ho c n m ng a th ng, u ng a t i a (tr khi có ch ng ch nh).

Làm gi m kích thích ph n

nôn e, t o t th tho i mái, d n l u d ch ti t và phòng ng a hít d ch vào trong

u ng a t i a t o

thu n l i cho vi c lu n ng hút vào trong khí qu n. T ng

ng oxy li u pháp 100%. Khích l ng i b nh hít th sâu.

8. Tr i kh n trên ng c ng i b nh Gi m s lây nhi m vi sinh t gây b nh

Có th m c áo choàng b o h

9. u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo kh u trang eo kính

Làm gi m lây lan các vi sinh v t và s b n toé d ch

th

Hình 6: i g ng vô khu n

289

10. L p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n l i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút

Gi m áp l c tránh làm t n th ng niêm m c ng hô h p

11. Chu n b ng hút: m b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn

i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng ng hút

y ng hút ra s d ng, duy trì k thu t vô khu n

làm gi m s lây nhi m các vi sinh v t gây b nh

Không c ng hút ch m vào b

t không vô khu n

12. M c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh. vào c c kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c

c vô khu n

d ng n c mu i sinh lý và n c vô khu n làm s ch ng sau m i l n hút

13. Bôi tr n u ng hút: M l ng Dd bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng

ng hút vô khu n ã m ho c c c ng ch bôi tr n r i bôi tr n u ng hút

lu n ng vào ph qu n h n.

Có th nhúng u ng hút vào trong

dung d ch bôi tr n ho c bôi tr n u

ng hút t 6 - 8cm

14. Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào

ng n i

i ng hút v i máy hút Duy trì ng hút vô khu n, không ch m

ng hút vào b m t không vô khu n

15. Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý

ki m tra máy và tráng ng hút

4.1 Hút mi ng h u

16. Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n h ng. Di chuy n ng

hút xung quanh mi ng. ng viên ng i nh ho.

hút s ch các ch t d ch ti t trong mi ng h ng

Hút liên t c, không u ng ch m vào m t niêm m c

mi ng. Ho làm thoát ch t ng hô p d i vào mi ng.

17. Hút d ch trong c c n c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t

a s ch ng hút, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh.

290

18. T t máy hút, lau m t cho ng i b nh u ch t d ch ti t b n vào m t

Gi v sinh, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh

4.2 Hút

ng i h u

và m i khí qu n

19. Tháo b dây ô xy ra (n u ang s ng), lu n ng hút vào trong m i và d c

ng xu ng d i h ng trong khi ng i nh ang hít th

a ng hút xu ng ng c r ràng, h n

ch au n và s kích thích ng i b nh

Không hút, thao tác th t nhanh và nh nhàng

20. Hút t ng t ng n ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng.

phòng ng a t n th ng niêm m c ng hô h p và hút h t m rãi

u ng hút b dính vào niêm m c ph i ng ng hút. Khích l ng i b nh ho

TRO

NG

21. R a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch

ng

y b các ch t d ch ti t có trong ng hút.

Các d ch ti t dính trong ng hút và dây hút s làm gi m hi u qu c a vi c hút

22. Nh n nh l i ng i b nh ti p t c hút cho n khi s ch m rãi

làm s ch d ch ti t ng th

Theo dõi s thay i tình tr ng tim, m ch

23. Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng

- Làm s ch d ch ti t ng hô h p trên.

- Các vi sinh v t s xu t hi n nhi u h n mi ng.

Khi h ng h u, khí qu n ã c làm

ch d ch ti t. Không c hút l i ng m i sau khi

hút mi ng. Hình 7: Hút mi ng h u

4.3 Hút khí qu n

24. Bóp bóng cho ng i b nh ng c ng thông khí, t ng ng ô xy trong máu

Th ô xy qua bóng

Hình 8: Bóp bóng cho ng i b nh

291

25. a ng hút vào trong ng th nhân t o

hút m rãi có trong khí qu n

ng hút, a ng n khi ng i b nh

ho ho c cho n khi không a ti p c

a

Hình 9: Hút m rãi qua ng

khí qu n 26. Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng. Khích l ng i b nh ho.

- Ng n ng a t n th ng niêm m c khí qu n. - Hút h t d ch trong khí qu n.

- M i l n hút t 10 n 15 giây.

- Theo dõi s khó th c a ng i b nh.

27. Tráng ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý cho n khi s ch ng

Lo i b các ch t d ch ti t có trong ng hút

d ng hút liên t c

28. Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch d ch ti t

Hút có th gây ra lo n nh p, gi m thông khí th vào, co th t ph qu n và suy tu n hoàn

- Phát hi n các tai bi n v tu n hoàn (lo n nh p, nh p nhanh…), hô h p: khó th , co th t ph qu n… - N u còn d ch ti t hút l i n s ch.

29. Hút m i h u và mi ng h u..

Lo i b các ch t d ch ti t ng hô h p trên

Sau khi hút m i h u và mi ng h u thì

ng hút ó b nhi m n do v y không

c t l i vào ng n i khí qu n

ho c ng m khí qu n n a

292

SAU

5. Thu d n

ng c , ghi h s ch m sóc

30. Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i. Tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút

ng hút s n m trong ng. Làm gi m s lây lan a các vi sinh v t

Cách tháo b g ng tay th 2 gi ng nh cách tháo g ng tay th 1 m b o không b nhi m b n.

31. Tháo b kh n khoác trên ng c ng i

nh r i b vào túi ng b n và t ng i b nh tr l i t th thích h p tho i mái

Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t

u c n thíêt u

ng có th mang ng tay s ch m b o v sinh

32. Cho ng i b nh th oxy Ng n ng a tình tr ng suy hô h p

u có ch nh c a bác s

33. t ng i b nh tr v t th thích h p Ng i b nh tho i mái và n l u d ch t t

Tùy theo tình tr ng a ng i b nh

34. t bình ng n c mu i sinh lý vào i quy nh, v sinh, kh khu n theo quy

nh

n ch nhi m khu n, d ng l i l n sau

u bình dùng m t n thì b i sau khi d ng. N u là lo i

dùng l i thì ph i r a ch và kh khu n.

35. Tháo b kh u trang và r a tay Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t

36. t b d ng c hút, máy hút theo quy nh

Ti n l i cho vi c hút l n sau

37. Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn...

ánh giá hi u qu c a vi c hút

So sánh tr c và sau khi hút

38. Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc ng i b nh liên t c

Th i gian hút, c m ch t d ch hút ra

và k t qu hút

293

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n. Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

TT i dung A B

1 Hút m rãi là k thu t l y h t các ch t ti t ng hô h p làm cho ng hô p c thông thoáng

2 Theo v trí gi i ph u có 2 lo i k thu t hút m rãi: hút thông ng hô h p trên và d i

3 Hút thông ng hô h p trên là hút h t các ch t d ch ti t mi ng h ng, khí qu n

4 Hút thông ng hô h p d i là hút s ch h t các ch t d ch ti t mi ng, h u khí, ph qu n

5 Khi hút m rãi ng hô h p trên ph i hút ng t quãng tránh làm t n th ng niêm m c ng th

6 u ng hút c u trúc ph i tròn và ch có m t l thông áy

7 Hút thông ng hô h p d i ph i hút ng t quãng

8 Tr c khi hút m rãi cho ng i b nh ph i khí dung b ng dung d ch n c mu i 0.9%

9 Khi a u ng thông vào mi ng h u ph i ng ng hút

10 Th i gian m t l n hút tính t lúc a ng hút vào cho n khi rút ng hút ra không quá 15 giây

11 Hút ng hô h p d i v a rút ng hút v a ph i xoay l y h t d ch ti t

12 Sau m i l n hút ph i hút dung d ch mu i 0.9% ho c n c vô khu n làm s ch ng hút và ng n i m i c hút ti p

13 Hút ng hô h p d i ph i th c hi n theo trình t hút s ch mi ng h ng xong i hút khí qu n

14 Trong quá trình hút ph i theo dõi ng i b nh phát hi n các bi n ch ng v hô p và tu n hoàn có th x y ra

15 Tr c khi hút thông ng hô h p d i ph i cho ng i b nh th ô xy v i n ng ô xy

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n 4.2.1 Giáo viên làm m u - Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các b c trong qui trình k thu t.

- Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong qui trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong qui trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

4.2.2 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng

n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng

294

ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không

làm trong khi th c hành.

TT i dung công vi c t úng Sai Khônglàm

Ghi chú

* Xem h s b nh án chu n b ng i b nh

1 Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p

2 Thông báo cho ng i b nh v th thu t,gi i thích cho ng i b nh th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th

* Chu n b ng i u d ng

3 u d ng mang trang ph c y , r a tay th ng quy, eo t p d và kính b o h

Chu n b d ng c 4 Ki m tra máy hút, xem nó ã c t ch hút h p lý hay

ch a

5 Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i nh

* Ti n hành k thu t

6 Khí dung cho ng i b nh b ng dung d ch n c mu i 0.9% 7 t ng i b nh t th thu n ti n cho ng i b nh và

ng i u d ng

8 Tr i kh n trên ng c ng i b nh 9 u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo

kh u trang eo kính

10 p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút

11 b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn l i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng

12 c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh, kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c

c vô khu n

13 l ng dung d ch bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng ng hút vô khu n ã m ho c c c ng r i bôi tr n u ng hút

14 Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào ng n i

15 Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý ki m tra và tráng ng

* Hút mi ng h u

16 Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n ng. Di chuy n ng hút xung quanh mi ng. ng viên

ng i b nh ho

17 Hút d ch trong c c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t

295

18 t máy hút, lau m t cho ng i b nh n u ch t d ch ti t b n vào m t

* Hút khí qu n

19 Tháo b dây ô xy ra (n u ang s d ng), lu n ng hút vào trong m i và d c h ng xu ng d i h ng

20 Hút t ng t ng n, ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng

21 a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch ng

22 Nh n nh l i ng i b nh n u còn d ch ti t ti p t c hút cho n khi s ch

23 Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng * Hút khí qu n qua ng th nhân t o

24 Bóp bóng cho ng i b nh 25 a ng hút vào trong ng th nhân t o 26 Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng, khích l

ng i b nh ho

27 Tráng ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý cho n khi s ch ng

28 Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch ch ti t xem ã h t ch a

29 Hút m i h u và mi ng h u... Thu d n d ng c ghi h s ch m sóc

30 Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i, tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút

31 Tháo b kh n b vào túi ng b n và t l i t th ng i b nh

32 Cho ng i b nh th ô xy 33 t l i t th cho ng i b nh 34 t bình ng n c mu i sinh lý vào n i quy nh, v sinh,

kh khu n theo qui nh

35 Tháo b kh u trang và r a tay 36 t b d ng c hút, máy hút theo quy nh 37 Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn… 38 Ghi h s ch m sóc

5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h ng d n)

5.1.1 Chu n b - Môi tr ng h c: Phòng th c hành k n ng

- Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy hút, ng hút, g ng tay, c c ng, d ch bôi tr n, n c mu i sinh lý, kh n ho c gi y s ch…

- B ng ki m qui trình k thu t hút m rãi.

296

5.1.2 T ch c h c t p - Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i c chia thành

ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4-6 sinh viên.

- Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát.

- Th ng nh t qui trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m.

+ B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

+ B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t c a nó.

+ B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

+ B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm.

+ B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n

- M t sinh viên ti n hành qui trình k thu t cho ng i b nh b ng cách v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên.

- Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m.

- Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

- Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm.

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng hút m rãi t i phòng th c hành k n ng (n m th 2),

m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng hút m rãi trong ch m sóc cho ng i b nh.

- Giai n u: sinh viên th c hành d i s giám sát c a giáo viên h ng d n ho c u d ng c a b nh vi n.

- Giai n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

5.4. T ch c giám sát: vi c giám sát sinh viên h c t p nh h th ng - Camera t ng

- B ng ki m qui trình k thu t, b ng ki m t l ng giá

297

TH ÔXY QUA M I VÀ NG M KHÍ QU N

1. Gi i thi u t ng quan Li u pháp oxy là cung c p oxy cho ng i b nh. M c ích c a li u pháp oxy là phòng ho c gi m tình tr ng thi u oxy. B t c ng i b nh nào mà s oxy hoá mô không

u có th nh n thêm oxy t vi c cung c p oxy có ki m soát. 2. M c tiêu k n ng

1. Chu n b c y d ng c ti n hành cho th oxy

2. Th c hi n c k thu t cho ng i b nh th oxy qua m i và qua ng m khí qu n

3. Lý thuy t 3.1 i c ng

Li u pháp oxy c ch nh b i Bác s , là ng i xác nh n ng c hi u, ph ng pháp và th tích lít/ phút. Nh ng khi vi c cung c p oxy là bi n pháp c p c u thì ng i u d ng có th t b t u li u pháp.

Li u pháp oxy ch là m t bi n pháp h tr và ch nên c s d ng khi có ch nh. Nh b t c lo i thu c nào, li u ho c n ng oxy nên c theo dõi liên t c. Ng i u

ng c n ki m tra y l nh c a Bác s hàng ngày xác nh n ng oxy c ch nh và c n áp d ng các nguyên t c ki m tra 5 úng nh trong vi c cho ng i b nh u ng thu c.

3.2 Ch nh

Li u pháp oxy c ch nh cho các ng i b nh có bi u hi n thi u Oxy (n ng oxy th p ho c bão hòa oxyhemoglobin trong máu ng m ch th p).

Thi u oxy có th do nguyên nhân sau:

Các ch ng ng i ng hô h p: Ð m dãi, d v t, co th t, phù n .

H n ch ho t ng c a l ng ng c: Li t c hô h p do t n th ng th n kinh, v o t s ng, ch n th ng l ng ng c gây ra gãy x ng s n, tràn khí, tràn d ch màng ph i.

Suy gi m ch c n ng c a h th n kinh tham gia vào quá trình hô h p: Viêm não, ch n th ng s não, tai bi n m ch máu não.

Các b nh gây c n tr s khuy ch tán c a khí trong ph i: Viêm ph i, phù ph i c p, khí ph th ng, viêm ph qu n ph i.

Các b nh làm r i lo n quá trình v n chuy n oxy máu và tu n hoàn: Thi u máu, suy tim, b nh tim b m sinh.

3.3 Các tri u ch ng chính c a tình tr ng thi u Oxy Tri u ch ng c a thi u oxy tùy thu c vào tu i, s c kho , tình tr ng b nh lý hi n t i và mãn tính c a ng i b nh. D u hi u c a thi u oxy g m có:

M ch nhanh.

298

Th nhanh, nông, khó th .

B n ch n, chóng m t.

Cánh m i ph p ph ng.

Co kéo kho ng gian s n và hõm c.

Xanh tím.

3.4 Nguyên t c khi ti n hành li u pháp Oxy Nguyên t c chung

d ng úng li u l ng, úng ph ng pháp: d ng li u l ng và dùng ph ng pháp thích h p theo ch nh c a Bác s m b o cung c p oxy cho ng i

nh. Nh b t k lo i thu c nào, oxy không ph i hoàn toàn vô h i cho ng i b nh. N ng oxy l n h n 50% có th d n n ng c oxy. Nên s d ng n ng oxy th p nh t n thi t t c s bão hoà oxy máu ng m ch mong mu n.

Phòng tránh nhi m khu n: Oxy là môi tr ng thu n l i cho vi khu n phát tri n nhanh vì v y c n m b o khâu vô khu n trong quá trình cung c p oxy.

Phòng tránh khô ng hô h p: Trong quá trình cung c p oxy cho ng i b nh n làm m oxy tr c khi i vào, cho ng i b nh u ng thêm n c n u có th .

Nguyên t c v an toàn: n ph i b o m an toàn trong khi s d ng li u pháp oxy, vì nó d gây ra tình tr ng cháy n .

3.5 D ng c cung c p oxy

Oxy c cung c p b ng hai h th ng: H th ng v n chuy n c nh bình ng, túi ng và h th ng kín trong t ng.

Oxy c cung c p t bình ng ho c h th ng t ng là oxy khô. Khí khô này làm m t n c c a màng nh y hô h p, vì v y c n làm m oxy tr c khi cho vào ng hô

p c a ng i b nh, c bi t khi th tích th vào trên 2 lít/ phút.

D ng c cung c p oxy bao g m ng thông m i, canule m i, m t n , l u oxy, ng ch T ho c vòng c dùng trong thông khí nhân t o ( n i khí qu n hay m thông khí khí qu n)

3.5.1 ng thông m i ng thông m i là ng m m d o và tr n láng, dài kho ng 40 cm. Ð u xa c a ng

có nhi u l h nh oxy có th thoát ra. T c bình th ng c a dòng oxy qua ng m i là t 1 n 6 lít/ phút. FiO2 t 24% n 40% . ng thông m i có thu n l i là s n có cho

t k ng i b nh b t c tu i nào, r ti n và dùng m t l n. Tuy nhiên ng thông m i có h n ch trong s d ng vì gây ra tình tr ng khó ch u cho ng i b nh khi dùng, có th dính vào h c m i và làm khô mi ng h u. Li u pháp này còn t n nhi u th i gian.

3.5.2 Canuyn Bao g m m t cái ng dài v i hai nhánh 0,6 - 1,3cm cong mà c nh vào trong hai

m i. M i bên c a ng n i v i ng oxy cung c p. Cannule th ng c gi c nh quanh u c a ng i b nh ho c d i c m. Tr khi ng m i b ngh n còn không thì cannule s cung c p oxy, ngay c i v i nh ng ng i mà th ch y u b ng mi ng. Nó cung c p n ng oxy t ng i th p (24 - 44%) th tích 2 - 6 lít/ phút. Khi th tích oxy trên 6 lít/ phút, ng i b nh có khuynh h ng nu t không khí và niêm m c h u d b kích thích. Ngoài ra hi u s oxy th vào không t ng.

299

Hình 1: Cannule m i

3.5.3 M t n u h t m t n c làm b ng plastic d o mà có th g n vào m t. Chúng c

gi u c a ng i b nh v i nh ng dây àn h i. M t s có k p b ng kim lo i và có th c b cong qua c u m i c nh ch t h n. Có vài l bên c a m t n cho phép

thoát ra c a CO2. Ð tránh cho ng i b nh hít CO2 vào l i khi mang m t n , li u oxy i thi u là 5 lít/ phút. M t s m t n có túi ch a, nó cung c p n ng oxy cao h n cho

ng i b nh. Ph n còn l i c a khí th s c i vào túi.

Nh ng lo i m t n c dùng trên th tr ng

M t n n gi n cung c p n ng oxy t 40- 60% t ng ng th tích 5- 8lít/phút. M t n c ch ng ch nh cho nh ng ng i b nh gi CO2 b i tình tr ng này có th x u thêm.

M t n th vào l i m t ph n cung c p oxy 40 - 60% v i th tích 6- 10lít/phút. Túi ch a oxy c g n vào cho phép ng i b nh th vào kho ng 1/3 l ng khí th ra k t

p v i oxy. Túi th vào l i m t ph n không ph i làm x p hoàn toàn trong quá trình th vào tránh t o khí CO2. N u u này x y ra, th tích oxy lít/ phút c n c t ng.

M t n không th vào l i cung c p n ng oxy cao nh t. S d ng túi không th vào l i, ng i b nh ch th ngu n khí t túi. Van m t chi u trên m t n và gi a túi d tr và m t n tránh không khí phòng và không khí th ra c a ng i b nh i vào túi. Ð tránh

tích t CO2, túi này không hoàn toàn d t trong k th vào. N u nó nh v y thì ng i u d ng nên t ng th tích khí th vào.

M t n Venturi c s d ng khi c n cung c p cho ng i b nh l ng oxy có ng th p và chính xác. M t n này có th cung c p oxy cho ng i b nh v i n ng

thay i t 24 - 50%. N ng oxy c ghi rõ trong m t n . N u t ng th tích oxy cao n n ng oxy c hi u s không t ng n ng c cung c p cho ng i b nh.

300

Hình 4: M t n không th vào l i

3.5.4 L u

u có th dùng thay th m t n khi ng i b nh không th dùng m t n c. Khi dùng l u cung c p oxy, n ng oxy thay i vì v y nó th ng c s d ng

i v i h th ng Venturi. L u cung c p n ng oxy khác nhau (ví d : 30- 50% oxy th tích 4- 8 lít/phút).

Hình 6: L u cung c p oxy cho tr em

3.5.5 ng ch T ho c vòng c trong thông khí nhân t o (n i khí qu n ho c m thông khí qu n)

i v i thông khí nhân t o, oxy cung c p oxy c n ph i luôn luôn c làm m vì không i qua ng th thông th ng là mi ng và m i. Hai d ng c c s d ng làm cung c p Oxy m là ng ch T ho c vòng c trong m thông khí qu n.

ng ch T là m t thi t b hình ch T có m t nhánh n i ngu n cung c p Oxy v i ng thông khí nhân t o ( N i khí qu n ho c m thông khí qu n).

Vòng c trong m thông khí qu n là m t lo i thi t b có m t cong v i quai có th u ch nh cho phù h p v i c ng i b nh. Có 2 l : m t l luôn luôn m phía ng i

nh thoát khí và m t l n i v i ngu n Oxy.

301

3.6 Quy trình k thu t

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

1.Chu n b ng i b nh

2.Chu n b ng c

3. Chu n b nhân viên y

- Thông báo tr c và gi i thích cho ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh.

- Oxy cung c p, áp l c k , l u

ng k , dây d n, ng n i ti p...

- D ng c làm m theo h ng n c a y l nh bác s .

- ng thông m i, canuyn, m t n i kích th c thích h p.

- B ng dính.

- Dây àn h i c nh.

i m , mang kh u trang, mang ng.

ng i b nh và ng i nhà h p tác

m b o y các d ng c cho quá trình ti n hành

thu t

m b o theo nguyên t c vô khu n, gi m nguy

lây nhi m

Ph i thông báo và gi i thích rõ ràng cho ng i

nh và ng i nhà ng i nh bi t.

Chu n b y các d ng c n thi t

Ch n c g ng tay phù h p d thao tác.

Bình oxy có h th ng làm m

302

TRO

NG

4. ng i nh n m t

th và v trí thích h p 5. Chu n b cung c p oxy và h th ng làm m 6. M oxy theo t c

ã c ch nh

7. Dùng d ng

cung c p oxy thích h p

- t ng i b nh t th Fowler - G n l u l ng k vào v trí thoát oxy t ng d n ho c t bình ch a. - Làm y chai làm m, g n chai vào áy c a l u l ng k . - G n ng oxy và d ng c cung

p vào b ph n làm m. - Cho li u l ng oxy theo y l nh

ng thông m i: - Ðo chi u dài ng thông m i: Ðo kho ng cách t cánh m i c a ng i b nh n dái tai và làm

u m m c ó. - Làm tr n ng thông b ng d u tr n tan trong n c - Ð t ng thông nh nhàng vào trong m t l m i, lu n ng d c theo sàn c a h c m i, ng ng t i

m ã làm d u tr c ó - Ki m tra h c mi ng b ng è

i và èn. Ð u c a ng có th nhìn th y c bên l i gà, rút

ng lui kho ng 0,6 cm không nhìn th y ng n a - C nh ng và m i c a ng i

nh, c nh ng n i vào áo qu n c a ng i b nh ho c gi ng, không làm c ng ng Cannule: - Ð t 2 nhánh c a cannule vào hai l m i, qu n dây c nh quanh u. - N u cannule không c nh

c thì dùng b ng keo dán l i

Giúp l ng ng c giãn d dàng h n

m b o c a h th ng cung c p oxy kín và hi u qu

m b o cung c p oxy úng li u l ng và hi u qu , an toàn

m b o tính riêng t n u ng i b nh có yêu c u Nên khoá dòng oxy trong giai n này. Ki m tra h th ng cung c p oxy c n th n. - Ki m tra oxy có i qua

ng ch a. Không nên ng b xo n, ch n i ph i

kín. Có b t khí bình làm m khi dòng oxy i qua.

Ki m tra dòng oxy u a cannule, ng thông i, m t n và l u.

Tùy theo u ki n c a ng i b nh và d ng c s n có t i b nh phòng l a ch n ph ng ti n phù h p

m b o s tho i mái và thu n ti n cho ng i b nh. Các ch t ti t có th c n tr s thông khí, làm gi m

Cách o sâu c a ng thông m i

Th oxy qua canunle

Th oxy qua m t n

303

SAU

8. Ðánh giá ng i b nh và theo dõi tình tr ng

a ng i nh

9. Theo dõi các d ng c cung c p oxy th ng xuyên 10. Báo cáo Bác s và ghi vào h s tình tr ng ng i b nh.

Theo dõi: - Các d u hi u s ng - D u hi u lâm sàng c a thi u oxy, tim p nhanh, lú l n, khó th , b t an, và xanh tím. Ki m tra khí máu ng m ch n u

n có Cannule m i, ng thông m i: - Ðánh giá l m i c a ng i b nh có nút nh y và kích thích t i ch không. Ð t ch t nh n (hoà tan trong n c) khi c n thi t làm gi m au - Thay ng thông m i ít nh t m t

n ngày ho c m i 8 gi . Lu n l i ng khác vào l m i bên kia.

t n ho c l u: - Theo dõi da vùng m t th ng xuyên xem xét s m t, chà xát, khô, và u tr khi c n thi t. - Ki m tra l u l ng k và m c

n c trong bình làm m c i 30 phút và b t c khi nào c n

thi t - Ð m b o vi c tuân th bi n pháp phòng cháy n - Ki m tra y l nh c a Bác s 4 gi /l n - Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t - Ghi nh n xét quy trình th c hi n, các bi u hi n c a ng i

nh và các bi n pháp ã ti n hành.

m b o x trí k p th i các tai bi n và bi n ch ng có th

y ra

m b o h th ng cung c p oxy làm vi c hi u qu , an toàn

p th i x lý các t th ng n u có

Theo dõi và qu n lí s ng i b nh

- X trí và báo Bác s k p th i các d u hi n b t th ng - Thay d ng c úng th i gian quy nh Th c hi n các b c phòng ch ng cháy n theo quy

nh Kh n tr ng, k p th i, chính xác Ghi chép h s y , chi ti t Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t

304

4 T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Stt i dung úng

Sai

1. Li u pháp Oxy là m t ph ng pháp u tr hi u qu nên s d ng th ng xuyên.

2. Luôn luôn c n ph i cho ng i b nh th Oxy li u cao m i t hi u qu

3. Oxy li u pháp c ch nh cho các ng i b nh có bi u hi n thi u khí oxy

4. C n ph i h t s c th n tr ng khi s d ng oxy vì có th gây ra tình tr ng cháy n .

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u

l ng giá: S d ng b ng ki m

i dung t t Sai

Không làm

Ghi chú

1. Chu n b ng i b nh

2. Chu n b cho ng i b nh th oxy

3. Chu n b nhân viên y t

4. Ti n hành k thu t

4.1. t ng i b nh t th ,v trí phù h p

4.2. Chu n b h th ng cung c p oxy

4.3. M oxy theo li u ch nh

4.4. Theo dõi ng i b nh và h th ng cung c p oxy

5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong thu t cho ng i b nh th oxy.

5 Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4 T ch c giám sát b ng nhi u cách

305

CÁCH L Y B NH PH M LÀM XÉT NGHI M

1. Gi i thi u t ng quan

nh ph m do u d ng thu th p ho c c thu th p d i s giúp c a u d ng, óng vai trò r t quan tr ng trong ch n oán và u tr . làm t t u này, u d ng ph i bi t c lý do th c hi n nh ng xét nghi m này, bi t c cách chu n

c ng nh cách h ng d n ng i b nh h p tác trong quá trình th c hi n, bi t thu th p ng nh b o qu n b nh ph m úng ph ng pháp.

Khi l y b nh ph m làm xét nghi m, ng i di u d ng c n ph i mang g ng tay tránh ph i nhi m v i các d ch c a c th có th gây lây truy n b nh. D ng c ch a b nh ph m ph i c dán nhãn rõ ràng, y k b o v nhân viên phòng xét nghi m không b lây nhi m. T t c các m u nghi m nên chuy n n ngay phòng xét nghi m (n u có th ), vì nhi t và th i gian có nh h ng n k t qu xét nghi m.

2. M c tiêu k n ng

Chu n b c d ng c và giúp ng i b nh khi c n thi t.

L y c b nh ph m làm xét nghi m úng ph ng pháp.

3. Lý thuy t liên quan k n ng 3.1 L y phân làm xét nghi m

y phân làm xét nghi m là m t ph ng pháp thu th p phân ánh giá tình tr ng bênh lý nh : kh i u, ch y máu, nhi m trùng và các v n b t th ng v h p thu khác. Th ng thì ch l y m u nghi m phân n gi n làm xét nghi m nh ng ôi khi,

u d ng c ch nh l y nh ng m u phân nh ng l n i c u khác nhau. M u nghi m phân nên c g i ngày n phòng xét nghi m vì khi lâu khó có th phát hi n vi sinh v t. M u nghi m phân th ng c s d ng xét nghi m tìm máu, m , tr ng giun và ký sinh trùng trong phân.

3.2 L y m làm xét nghi m Là ph ng pháp l y m t ng hô h p ánh giá tình tr ng bênh lý nh :

kh i u, ch y máu, nhi m trùng. u d ng thu th p m b ng cách h ng d n cho ng i b nh cách ho th t sâu l y m.Thu th p m làm xét nghi m th ng c ch

nh r t r ng rãi, t viêm ph qu n cho n ung th ph i. M u nghi m m có th c d ng xét nghi m c y, làm t bào và làm kháng sinh .

3.3 L y n c ti u làm xét nghi m y n c ti u làm xét nghi m là ph ng pháp l y n c ti u ánh giá tình tr ng

nh lý nh nhi m trùng, kh i u, nh ng thay i sinh hoá c a các ch t trong h ti t ni u... y n c ti u làm xét nghi m c chia làm 3 k thu t khác nhau:

L y m u n c ti u ng u nhiên: là ph ng pháp thu th p n c ti u b ng cách yêu c u ng i b nh i ti u vào d ng c ng n c ti u sau khi ã lau s ch vùng t ng sinh môn, ho c qua sonde Folley ho c qua các túi thu th p n c ti u trong ph u thu t

ng ti t ni u (m u nghi m yêu c u ph i s ch). Ph ng pháp thu th p n c ti u này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các thành ph n b t th ng trong n c ti u nh h ng c u, b ch c u và phát hi n s hi n di n v i s l ng l n vi khu n trong

306

c ti u. Ngày nay ng i ta không dùng ph ng pháp t thông ti u l y n c ti u vì nguy c nhi m trùng ng c dòng r t cao.

L y m u n c ti u theo gi : th ng thì bác s hay ch nh thu th p n c ti u trong 24 gi , vi c thu th p nên b t u vào bu i sáng. Tr c khi b t u tính gi , u

ng yêu c u ng i b nh i ti u và b m u n c ti u u tiên này vì l ng n c ti u này có s n trong bàng quang trong kho ng th i gian tr c ó, sau ó thu th p t t c các

u n c ti u mà ng i b nh bài ti t cho n khi k t thúc th i gian c ch nh. Các u n c ti u s c chung vào m t chai l n, n u b quên b t c m u n c ti u

nào s làm sai k t qu . Ng i b nh nên i ti u l n cu i cùng càng g n th i gian k t thúc vi c thu th p càng t t. Ph ng pháp này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các ch t mà n ng c a nó thay i theo th i gian nh : axit amin, creatinin, hocmon,

ng ...

L y m u n c ti u gi a dòng: th ng c s d ng l y n c ti u ph c v cho xét nghi m c y tìm vi khu n c ng nh làm kháng sinh . Nh ng xét nghi m này th ng c n ph i m t 72 gi m i có k t qu .

3.4 L y máu làm xét nghi m y máu làm xét nghi m là ph ng pháp c th c hi n nhi u nh t, c dùng

nh l ng n ng các ch t sinh hóa trong máu, làm công th c máu, c y máu, n gi i ,.... u d ng ch c phép l y máu t nh m ch ch không c l y máu ng ch. Có nhi u ph ng pháp l y máu nh ng hay s d ng nh t v n là ph ng pháp l y

máu qua syringe.

307

3.5 Quy trình k thu t 3.5.1 L y phân làm xét nghi m

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

Tr c khi y m u

nghi m

1. Xem h s nh án

- Ki m tra y l nh c a bác s v c ích c a xét nghi m phân, s ng m i m u phân, s m u phân

và th i gian c n thu th p.

- B o m th c hi n úng y l nh. - Chu n b úng d ng c .

- Ph i xem k các ch nh

- M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i

y phân úng th i m và l y bao nhiêu l n.

2. Chu n b ng c

- Gi y lau - Bô s ch hay vô khu n - G ng tay s ch - Chai ng phân ã dán nhãn và yêu c u xét nghi m - Hai que è l i

- ng n ch n s ti p xúc tr c ti p c a tay và phân, gi m nguy

lay truy n vi khu n - kh i nh m l n v i các m u nghi m khác. - Dùng chuy n phân sang chai ng phân

- D ng c ch c ph i y và úng d ng c .

- Tránh nh m l n

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m phân

- H ng d n cách l y phân - Gi i thích v i ng i b nh r ng

u nghi m phân không có n c ti u, n c hay gi y v sinh. - Yêu c u ng i b nh báo ngay

i u d ng sau khi có phân

- Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng t thu th p phân. - N c ti u làm thay i c

m c a phân. N c s hoà loãng các thành ph n trong phân. - u d ng g i n ngay phòng xét nghi m.

y úng ng i b nh và úng m u nghi m

308

Trong khi y m u

nghi m

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà vê sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

ng i b nh tho i mái, kích thích i c u

Yêu c u ng i b nh báo cho u d ng khi có

u nghi m

5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n R a tay úng k thu t 6. Giúp ng i b nh

Giúp ng i b nh i vào nhà v sinh ho c ng i lên bô

t s ng i b nh quá m t ho c gi m kh n ng v n ng có th ph i c n n s giúp c a u

ng

Chú ý n ng i b nh

7. H ng d n ng i b nh

ng d n ng i b nh i ti u vào toilet tr c khi i c u

b o m phân s không tr n n v i n c ti u và gi y v sinh.

8. Cung c p cho ng i

nh các d ng thích h p

- a cho ng i b nh bô s ch, khô ng i b nh i c u vào - y n p bô l i

- phân không tr n l n v i c ti u.

- tránh bay mùi hôi gây ô nhi m

9. Mang g ng tay

Mang g ng tay theo quy trình mang ng

ng n ch n s lây truy n vi khu n t phân sang tay ng i

nh

Mang g ng úng k thu t

309

10. Thu th p u nghi m

- Lây m u nghi m nuôi c y: Kéo nòng (swab) ra kh i l xét nghi m vô khu n, dùng swab l y

u phân kho ng b ng h t u, sau ó a swab tr l i ng nghi m. - i v i nh ng xét nghi m khác: Dùng 2 cái è l i l y m t mi ng phân kho ng 2 cm vào ng nghi m, n u là phân thành khuôn và kho ng 15 ml n u là phân n c - i v i m u nghi m phân theo th i gian:

t c các m u phân u ph i c thu th p vào v t ch a và b

u nghi m vào trong t l nh

- Phân ch ch m vào swab vô khu n tránh s xâm nh p c a vi khu n t bên ngoài vào - S d ng que è l i ng n ch n s lây truy n vi sinh v t vào tay hay các v t d ng khác - Các xét nghi m v các enzyme tiêu hoá, các s n ph m tiêu hoá, nh n ng m , hay m t thì c n phân tích t t c các m u phân trong m t th i gian nào ó

- úng s l ng - m b o th i gian quy

nh

11. y kín

u phân

y ch t n p ng nghi m l i

tránh s lan truy n vi

sinh v t qua không khí

Sau khi l y u

nghi m

12. Thu d n ng c

- B c k que è l i vào trong mi ng kh n gi y, tháo g ng tay và

vào n i quy nh. - và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n

- Làm gi m s lây truy n vi sinh t

- Chu n b s n sàng khi c n dùng

Chú ý tránh s lây nhi m

13. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n R a tay úng k thu t

310

14. Dán nhãn và g i m u phân n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m, - G i m u phân n phòng xét nghi m ngay l p t c ho c a ngày vào t l nh ng m u nghi m

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và

u tr - M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

- Ghi y thông tin ng i b nh

- N u yêu c u xét nghi m tr ng, ký sinh trùng hay amip thì ph i

i ngay n phòng xét nghi m.

15. Ghi chép s b nh án

- Ngày gi l y b nh ph m. - Tính ch t, c m c a phân - B t c s không tho i mái nào

a ng i b nh trong quá trình l y phân

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh - Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n c bi t

m b o khách quan và chính xác

16. Báo cáo t qu b t

th ng

Báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

có nh ng x trí k p th i khi n

p th i, chính xác

311

3.5.2 L y m làm xét nghi m

312

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Minh h a hình nh

Tr c khi

y m u nghi m

1. Xem h s nh án

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m m, s l ng

i m u phân, s m u phân và th i gian c n thu th p.

- M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i l y - B o m th c hi n úng y

nh. - Chu n b úng d ng c .

Th i gian lý t ng nh t y m u nghi m m là vào

bu i sáng s m vì d ch ti t a ph qu n b ng

su t êm và vi khu n c ng ng nhi u h n.

2. Chu n b - L ng m vô khu n có n p y

- L c dán nhãn y yêu

u xét nghi m, ngày gi , tên b nh ph m - G ng tay

- M u nghi m m ph i c b vào úng l theo quy

nh c a t ng lo i xét nghi m - Tránh nh m l n nh h ng

n ch n oán và u tr , sau khi l y m xong có th

a ngay n phòng xét nghi m - Tránh s ph i nhi m v i tác nhân gây b nh trong d ch ti t

a ng i b nh

Chu n b y d d ng c

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m m

- H ng d n các b c c a quy trình l y m. + Khi ng i b nh kh c m, b o ng i b nh ho th t sâu Tr c khi ng i b nh kh c m thì

o ng i b nh súc mi ng hay ánh r ng b ng n c

- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a

xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - làm gi m các ch t trong mi ng có th nh h ng n

t qu xét nghi m

- Nh c nh ng i b nh ng n c b t không ph i

là m, m ph i c kh c ra t ph i - Không s dung dung d ch súc mi ng ho c kem ánh

ng vì nh ng ch t này có th làm gi m kh n ng nhìn th y vi sinh v t

Trong khi y m u

nghi m

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

Th thu t này có th làm ng i b nh b i r i ho c làm phi n nh ng ng i b nh khác

Quan tâm n ng i b nh

5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n

a tay úng k thu t

6. T th ng i b nh

Yêu c u ng i b nh n m t th bán Folwer, ng i ho c ng ho và kh c m

Làm cho ph i giãn n hoàn toàn và ng i b nh d ho

o m úng t th

7. H ng d n ng i b nh

u ng i b nh có v t m hay au vùng nào ó, b o ng i b nh gi

ch t bàn tay vùng t n th ng ho c dùng g i è vào vùng ó

Ép ch t hay tr giúp vùng b au s làm gi m s co c và au trong quá trình ho

ng i b nh có th ho h u hi u

úng ph ng pháp

313

314

3.5.3 L y n c ti u làm xét nghi m 3.5.3.1 L y n c ti u ng u nhiên

315

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n u ý

Hình nh minh h a

Tr c khi l y

u nghi m

1. Xem h s nh án

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m n c ti u, xét nghi m n th c hi n

Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau

Ph i xem k các ch nh

2. Chu n b - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - D ng c ng n c ti u có mi ng l n và có n p y

- Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u - ng i b nh i ti u tr c ti p vào

ng c ph i y

3. Chu n b ng i nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y n c ti u - H ng d n các b c c a quy trình l y

c ti u ng u nhiên. - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân - Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y m u nghi m

- Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i c

m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u

Ng i b nh h p tác

Trong khi

y m u nghi m

4. T o ra s riêng cho ng i nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n

nh ng ng i b nh khác

5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình

6. T th ng i nh

Ng i b nh nam th ng ng l y c ti u còn ng i b nh n th ng

th ng i

ti u

7. H ng d n ng i b nh

- H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u

Ng i b nh có th t l y n c ti u

8. Cung c p cho ng i b nh các

ng c thích h p

a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u

r a t ng sinh môn và ng c ti u

ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i n a

9. Mang g ng tay Mang g ng tay tr c khi giúp ng i nh thu th p n c ti u ho c khi nh n u nghi m n c ti u t ng i b nh

ng n ng a s lây nhi m úng k thu t

10. Thu th p m u nghi m

- Ng i b nh t r a s ch t ng sinh môn ho c u d ng giúp ng i b nh

a - Yêu c u ng i b nh ti u tr c ti p vào

ng c ng m u nghi m

ng sinh môn s ch s s giúp ng n ng a s lây nhi m tác nhân gây b nh vào m u n c ti u khi

c ti u i qua ni u o

úng s l ng

11. y kín m u

c ti u

o ng i b nh y ch t n p d ng c ng n c ti u l i

- ng n ch n s khuy ch tán

a CO2 t không khí vào trong c ti u gây ki m hoá n c ti u,

o u ki n thu n l i cho s phát tri n c a vi sinh v t

316

317

3.5.3.2 L y n c ti u có nh gi

318

Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh

minh h a

Tr c khi l y

u nghi m

1. Xem h s nh án

Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét

nghi m c n th c hi n

Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau

Ph i xem k các ch nh

2. Chu n b ng c

- 1 chai l n có n p y, bên trong có hoá ch t b o qu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay

- M t s xét nghi m c n Toluene ho c axit acetic, trong khi các xét nghi m khác l i c n các hoá ch t khác. - Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u

Phòng xét nghi m s cung c p nh ng chai

ng n c ti u ph c các xét nghi m c

bi t

3.Chu n b ng i b nh

Gi i thích lý do t i sao ph i thu th p c ti u trong m t th i gian dài

Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m.

Ng i b nh h p tác

Trong khi

y m u nghi m

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh. .

Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n

nh ng ng i b nh khác

5. R a tay

Theo quy trình r a tay th ng quy

Làm gi m s lây truy n vi khu n

a tay úng k thu t

6. T th ng i b nh

Ng i b nh nam th ng ng

y n c ti u còn ng i b nh n th ng t th ng i

ti u

7. H ng d n ng i b nh

- H ng d n ng i b nh ho c ng i nhà các b c c a quy trình

y n c ti u - Yêu c u ng i b nh gi t t c các

u n c ti u trong quá trình thu th p - Thông báo cho u d ng m i

n ng i b nh i ti u - Gi cho n c ti u không b l n v i phân hay gi y v sinh - i ti u tr c khi b t u tính gi và tr c khi k t thúc th i gian yêu

u. Th ng b t u lúc 7 g sáng, vào các ngày làm vi c. - B o ng i b nh u ng kho ng 2- 3

c n c kho ng 30 phút tr c khi t u thu th p

- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - m t b t c m u n c ti u nào

ng làm sai k t qu - u d ng gom t t c n c ti u

vào chai - Nh ng ch t này có th nh

ng n k t qu xét nghi m - B o m úng th i gian thu th p

c ti u theo y l nh. - ng i b nh i ti u ra h t

ng n c ti u c (còn gi l i trong bàng quang) tr c khi b t

u thu th p

y y n c ti u và o qu n t t

8. Cung c p cho ng i

nh các d ng thích h p

a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u

r a t ng sinh môn và ng c ti u

ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i

9. Mang g ng tay

Mang g ng tay tr c khi giúp ng i b nh thu th p n c ti u ho c khi nh n m u nghi m n c ti u t

ng n ng a s lây nhi m úng k thu t

319

Sau khi

y m u nghi m

12. Thu d n ng c

và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n

Chu n b s n sàng khi c n dùng Chú ý tránh lây nhi m

13. R a tay

Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình

14. Dán nhãn và g i m u

c ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t c ho c a ngay vào t l nh ng m u nghi m

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

i n phòng xét nghi m càng s m càng

t

15. Ghi chép s b nh án

- Ghi th i gian b t u thu th p c ti u

- Khi k t thúc thu th p, ghi th i gian t thúc và tính ch t, c m c a

c ti u

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh và bi t c th i gian b t u

- bi t c th i gian k t thúc và tính ch t c a n c ti u có th giúp xác nh m t s v n c bi t

- m b o khách quan và chính xác

16. Báo cáo t qu b t

th ng

- Báo cáo nh ng c m b t th ng c a n c ti u

- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

- có nh ng x trí k p th i khi n

- Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay

th

p th i, chính xác

320

3.5.3 L y n c ti u gi a dòng

321

Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u

ý Hình nh minh h a

Tr c khi l y

u nghi m

1. Xem h b nh án

Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét nghi m c n th c hi n

Các xét nghi m khác nhau n các ph ng pháp thu

th p n c ti u khác nhau

Ph i xem k các ch nh

2. Chu n b - B d ng c vô khu n l y n c ti u - Dung d ch sát khu n (povidine iod) - Dung d ch vô trùng hay n c mu i - L ng n c ti u vô trùng - G ng vô khu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - Bô (n u ng i b nh không i l i c)

Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u

ng c ph i y

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y n c ti u gi a dòng - H ng d n th thu t: + Cách sát khu n t ng sinh môn + Cách l y n c ti u

- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a

xét nghi m - ng i b nh có th t làm

Ng i b nh h p tác

Trong khi

y m u nghi m

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

ng i b nh i ti u d dàng h n

5. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n

o m úng quy trình

6. T th ng i b nh

Ng i b nh nam th ng ng l y n c ti u còn ng i b nh n th ng t th ng i.

ti u Ng i b nh không th ng i d y có th n m trên gi ng

7. H ng n ng i nh

- H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u. - H ng d n các b c c a quy trình l y

c ti u gi a dòng - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân - Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y n c ti u

- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i

c m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u

u d ng nên yêu u ng i b nh nh c

i quy trình m o ng i b nh có

th t l y n c ti u

8. Cung c p cho ng i

nh các ng c

thích h p

Cung c p cho ng i b nh n c, xà phòng, kh n, g ng tay ng i b nh r a s ch

ng sinh môn ho c giúp ng i b nh r a ch t ng sinh môn

r a t ng sinh môn và ng n c ti u

9. Mang

ng tay

Mang g ng tay tr c khi giúp ng i

nh thu th p n c ti u ho c khi nh n m u nghi m n c ti u t ng i b nh

ng n ng a s lây nhi m

úng k thu t

10. Thu th p m u nghi m

- Ng i b nh t r a s ch t ng sinh môn ho c u d ng giúp ng i b nh r a - i v i ng i b nh nam: ng i b nh ho c i u d ng m t tay c m d ng v t.

ng sinh môn s ch s s giúp ng n ng a s lây nhi m tác nhân gây b nh vào m u

c ti u khi n c ti u i qua

u h t t t c ng i nh u thích t

mình lau làm s ch t ng sinh môn

322

Sau khi

y m u nghi m

12. Thu d n ng c

và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n,

t b g ng tay

Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t

Chú ý tránh lây nhi m

13. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n

o m úng quy trình

14. Dán nhãn và g i

u n c ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t , ch m nh t trong vòng 15- 20 phút

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

i n phòng xét nghi m càng s m càng t t

15. Ghi chép h s

nh án

- Ngày gi l y n c ti u

- Tính ch t, c m c a n c ti u

- Ch c ch n ã th c hi n y nh

- Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n

c bi t

m bào khách quan

16. Báo cáo t qu b t

th ng

- Báo cáo nh ng c m b th ng c a c ti u

- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

- có nh ng x trí k p th i khi c n

- Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th

p th i, chính xác

323

3.5.4 L y máu t nh m ch làm xét nghi m Các b c th c

hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n

u ý Hình nh minh h a

Tr c khi l y máu

1. Xem h s nh án

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m máu.

- Ti n s c a ng i b nh v r i lo n ch c n ng ông máu do gi m ti u c u,

nh a ch y máu hay ang s d ng các thu c ch ng ông

- Xác nh c th thu t s p th c hi n - Tránh nguy c ch y máu

Xem k và chính xác.

2. Chu n b - Bông vô khu n, c n hay dung d ch sát khu n - G i nh hay kh n c g p l i - G c vô trùng, b ng dán - ng nghi m ng máu - Garo

- sát khu n - nâng cánh tay lên - Ép lên v tí tiêm - ng máu - Làm n i t nh m ch

m b o vô khu n tuy t i

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y máu - Gi i thích quy trình th thu t

- Ng i b nh s h p tác - ng i b nh lo l ng

Trong khi l y máu

4. T o ra s riêng cho ng i nh

óng c a phòng l i ng i b nh th y tho i mái

5. T th ng i nh

Giúp ng i b nh n m t th n m ng a ho c t th bán Fowler v i cánh tay du i

o thành m t ng th ng t vai xu ng tay. t m t g i nh hay kh n d i

cánh tay ng i b nh

gi tay không nhúc nhích, cánh tay là ch có nhi u t nh m ch nh t

t s ng i b nh có th ng t khi âm kim vào nên t th n m là r t

quan tr ng tránh t n th ng cho ng i b nh

Ng i b nh th y tho i mái

6. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n úng k thu t

7. Mang g ng tay Mang g ng tay theo quy trình mang g ng ng n ch n s lây truy n vi khu n vi sinh v t

u g ng b v y máu thì thay ôi

ng khác

324

8. Thu th p m u nghi m

Bu c garo trên v trí âm kim kho ng 5- 10 cm. - B o ng i b nh n i l ng và n m ch t bàn tay vài l n, cu i cùng si t ch t n m tay - Nhanh chóng quan sát tìm t nh m ch nào th ng, n i và không b th ng t n - Dúng ngón tay s vào t nh m ch v a

i ch n. C m giác xem t nh m ch này có ch c và àn h i không hay là c ng, gi ng nh s i dây và l n trong khi s vào. - Ch n v trí âm kim. N u ã garo 1 phút mà t nh m ch không n i ho c khó th y thì tháo garo ra, i tay ho c ch 1 phút sau m i garo l i. Có th dùng g c

t và m thoa lên cánh tay ng i b nh. - Sát khu n v trí âm kim b ng bông sát khu n theo ng tròn t trong ra ngoài kho ng 5 cm. khô. - M n p kim và thông báo v i ng i

nh r ng ng i b nh s au trong vài giây - t ngón tay trái c a bàn tay không thu n d i v trí tiêm kho ng 2,5 cm và nh nhàng kéo c ng da ra. Kéo c ng da xu ng d i cho n khi t nh m ch không còn di ng. - C m syringe và kim góc t 15- 30 ,

ng lên trên so v i cánh tay c a ng i nh

- Nh nhàng a kim vào t nh m ch - C m ch c syringe, nh nhàng kéo pittông ra. - Quan sát xem có máu ch y vào syringe không - L y l ng máu theo yêu c u. - Sau khi l y máu xong, tháo garo ra - t mi ng bông nh nhàng lên v trí tiêm. Rút nhanh và c n th n kim ra kh i

trí tiêm và è m nh mi ng bông xu ng sau khi rút kim - y n p kim l i và b vào h p

Garo làm ng n máu t nh m ch ch y cánh tay v tim và do ó s làm

cho t nh m ch c ng lên, d dàng nhìn th y - Làm cho t nh m ch c ng lên nh

ng máu t các t nh m ch xa - T nh m ch th ng và nguyên v n là nh ng t nh m ch d âm kim nh t - T nh m ch t t khi nó có tính ch t ch c và àn h i khi s . Nh ng t nh

ch b thuyên t c s c ng, d dàng n tròn và nh v y r t khó âm kim.

- ng i b nh kh i khó ch u, và cho k t qu chính xác. Nóng làm giãn mach t i ch - Làm s ch vùng da v trí âm kim

không a vi khu n t bên ngoài vào trong máu. khô ch t sát khu n có th i gian tác ng lên vi sinh v t và c ng làm ng i b nh

au. - Ng i b nh s lo l ng h n khi

ã chu n b tinh th n - Gi t nh m ch không di ng trong khi âm kim - tránh âm kim vào thành bên kia c a t nh m ch - Tránh âm xuyên qua thành i di n - Gi ch t syringe kim không b

y t i tr c. Kéo pittông a máu vào syringe - N u không có máu, kim ã n m ngoài t nh m ch - K t qu xét nghi m s chính xác

n n u l y l ng máu yêu c u - Làm gi m ch y máu v trí tiêm khi rút kim - è m nh lên mi ng bông khi kim còn trong t nh m ch s làm ng i

nh au. Rút kim nh nhàng s làm gi m khó ch u và t n th ng t nh m ch

Chú ý b t m ch ngo i biên bên

i v trí garo. u không b t

c thì ph i n i ng garo vì n u

garo quá ch t s làm c n tr dòng máu ng m ch - B o ng i b nh không c n m ch t và th l ng

m tay quá m nh và t ng t vì s làm sai k t qu

325

- Tháo kim ra kh i syringe và nh nhàng m l ng máu thích h p vào ng

nghi m

- C m ng máu xoay nh ra tr c và ra sau 8- 10 l n

- tránh v h ng c u

- máu tr n l n v i các ch t ph gia có s n trong ng nghi m, tránh

ông máu. L c có th làm v h ng u gây sai l ch k t qu .

9. y kín m u c ti u

y ch t n p d ng c ng m u máu l i và lau s ch phía bên ngoài c a l .

o m m u máu không b nhi m vi sinh v t t bên ngoài vào và tránh

u máu ra ngoài.

10. Thu d n d ng

Các d ng c a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n, v t b g ng tay

Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t

Chú ý tránh lây nhi m

11. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n o m úng quy trình

12. Dán nhãn và i m u n c

ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- G i m u máu n phòng xét nghi m ngay

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

i n phòng xét nghi m càng s m càng t t

Sau

khi l y máu

13. Ghi chép h b nh án

- Ngày gi l y máu

- Nh ng tai bi n x y ra trong quá trình y máu

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh

- có x trí k p th i

- m b o khách quan

14. Báo cáo k t qu b t th ng

Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th

p th i, chính xác

326

4 ánh giá tr c hu n luy n

Stt N i dung úng Sai

1 Không c n ph i m b o vô khu n i v i m u nghi m phân vì trong phân ã ch a nhi u vi khu n

2 Không n c ti u và gi y v sinh v y b n vào m u nghi m phân

3 Khi thu th p n c ti u có nh gi , nên cho ng i b nh i ti u l n cu i cùng vào kho ng 15 phút tr c khi k t thúc th i gian thu th p

4 Không th làm xét nghi m m tr nh vì tr không có kh n ng kh c m

ng ki m: L y b nh ph m làm xét nghi m

N i dung T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Ki m tra y l nh 2. Nh c l i th thu t 3. ánh giá ng i b nh 4. Ki m tra nh ng nhu c u c bi t c a ng i b nh 5. R a tay 6. Chu n b y 7. Xác nh ng i b nh 8. Gi i thích cho ng i b nh nh ng vi c s p làm 9. T o ra môi tr ng tho i mái 10. R a tay và mang g ng tay 11. Th c hi n k thu t

úng s l ng m u úng d ng c ch a m u nghi m úng gi úng ng i b nh

12. Làm cho ng i b nh tho i mái 13. B o qu n d ng c và b nh ph m

các d ng c úng n i Gi b nh ph m úng theo yêu c u Dán nhãn y và chính xác Ghi y các yêu c u xét nghi m

14. R a tay 15. L ng giá k t qu :

y úng m u nghi m v i s l ng xét nghi m

áp ng v m t tinh th n và th ch t c a ng i nh

16. Ghi chép h s b nh án

5 Th c hành k thu t Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách

327

TR GIÚP BÁC S CH C DÒ 1. Gi i thi u t ng quan

Ch c dò màng ph i, màng b ng, tu s ng óng vai trò h t s c quan tr ng trong ch n oán c ng nh u tr . Ngày nay th thu t này ngày càng c ch ng r ng rãi. Trong th thu t này, s tr giúp c a u d ng óng vai trò r t l n trong v n thành công c a th thu t. Vì v y, ng i u d ng có nhi m v ph i thành th o trong v n này có th tr giúp bác s m t cách có hi u qu .

Tr c khi th c hi n b t c th thu t nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh b ng cách yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam k t th c hi n th thu t. Ph i luôn luôn tr giúp ng i b nh v m t tinh th n b ng cách gi i thích cho h hi u th thu t s p th c hi n, h ng d n rõ nh ng u ng i b nh c n làm. C n ph i nh r ng ng i b nh s lo l ng n u nh h bi t vi c gì s p x y ra và bi t h nên ph i làm gì. Ng i u d ng c ng c n ph i quan sát nh ng ph n ng hay nh ng d u hi u b t th ng c a ng i b nh khi ti n hành th thu t. Bác s luôn t p trung vi c th c hi n th thu t, vì v y chính ng i u d ng là ng i có th phát hi n ra s m các d u hi u b t th ng. Trong quá trình th c hi n b t c th thu t nào, ng i u d ng c ng

n ph i ki m tra m ch, nh p th c a ng i b nh 2 n 3 l n và yêu c u ng i b nh nói ra b t c nh ng c m giác hay s lo l ng nào ho c nh ng c m giác b t th ng. Báo cáo cho bác s ngay n u có b t c d u hi u b t th ng nào.

2. M c tiêu

1. Chu n b c d ng c và giúp ng i b nh có hiêu qu .

2. Tr giúp c bác s trong th c hi n các th thu t ch c dò màng ph i, màng b ng và tu s ng

3. Lý thuy t 3.1 Th thu t ch c dò màng ph i

Ch c dò màng ph i là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b làm b ng kim lo i s t) vào trong khoang màng ph i. Th thu t này có th s d ng trong tr ng h p d n l u khí hay d ch t khoang màng ph i, t d n l u ng c ho c tiêm thu c. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n.

3.2 Th thu t ch c dò màng b ng Ch c dò màng b ng là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b

làm b ng kim lo i s t) qua thành b ng vào trong khoang màng b ng. M c ích là rút ch ho c dùng a m t dung d ch vào khoang màng b ng b ng ph ng pháp truy n

nh gi t. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n. 3.3 Th thu t ch c dò tu s ng

Ch c dò tu s ng là a m t kim có nòng qua khoang gian t s ng vào ng tu ng. M c ích là o áp l c d ch não tu ho c dùng l y d ch não tu làm b nh

ph m. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n.

328

3.4 Quy trình k thu t 3.4.1 Tr giúp bác s ch c dò màng ph i

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Ghi chú

Tr c

khi ch c

1. Xem h s b nh án

- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y

nh ph m làm xét nghi m hay d n u,...)

- Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a

- B o m th c hi n úng y nh.

- Chu n b úng d ng c .

- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v

t pháp lu t.

- Ph i xem k các ch nh

- Chú ý các tr ng h p có d ng v i thu c.

- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và ó i ng i b nh trong th i

gian ng i b nh làm cam oan.

2. ánh giá ng i nh v kh n ng

duy trì t th úng trong su t quá trình th thu t hay không

- Quan sát tình tr ng ng i b nh.

- Cho ng i b nh t th theo yêu u th thu t

ti n hành ch c d dàng

n h tr ng i b nh khi n thi t ho c ng i b nh có

nhu c u.

3. R a tay và mang ng

a tay th ng quy và mang g ng vô khu n

Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t

4. Chu n b d ng c - M t b ch c dò.

- M t h p thu c c p c u.

- G ng tay vô khu n.

- M t ch u nh

- M t b d n l u ng c và m t ng d n u

- m b o th c hi n t t th thu t.

- X trí c p c u khi c n thi t.

- Phòng tránh nhi m khu n

- ng d ch

- Trong tr ng h p d n l u

ng c ch c ph i y và m b o vô trùng

329

5. Chu n b ng i nh

- Xác nh úng ng i b nh

- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, và t th c n thi t khi ch c.

- t ng i b nh t th ng i cúi ng i t i tr c

- m b o th c hi n th thu t úng ng i b nh.

- Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t.

- t th này, l ng d ch trong ph i s n m ph n th p. Ngoài ra t th này còn giúp làm giãn r ng kho ng liên s n.

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n

- N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.

Trong

khi ch c

6. ánh giá ng i nh trong quá trình

làm th thu t và cung c p các d ng

c n thi t khi c n

- ánh giá ng i b nh v : màu da, nh p th , tình tr ng au ng c, m hôi…

- M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò

- k p th i phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i

nh

- m b o vô trùng.

n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i b nh và báo bác s ngay.

Sau khi

ch c

7. t ng i b nh th thích h p

p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c a bác

Nh ng ng i b nh c hút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.

Yêu c u ph i úng t th

8. ánh giá sau th thu t

- ánh giá tình tr ng hô h p xem có c i thi n không

- ánh giá tình tr ng m ch, huy t áp xem có thay i gì không

- Th thu t này th ng c áp d ng giúp ng i b nh d th h n

- Nh ng thay i áp l c trong ng c có th nh h ng n ch c n ng tim, c bi t là ng i l n tu i ho c ng i có

n b nh lý tim m ch

Theo dõi liên t c

9. Dán nhãn và b o qu n b nh ph m

Dán nhãn ghi yêu c u xét nghi m và a u nghi m n ngay phòng xét nghi m

kh i nh m l n v i các m u nghi m khác

Ghi y thông tin v ng i b nh

330

10. Thu d n d ng

- R a s ch nh ng d ng c có th s ng l i.

- B nh ng d ng c s d ng m t l n theo nguyên t c vô khu n

m b o vô trùng và d ng c gon gàng, chu n b s n sàng cho nh ng l n sau.

Chú ý tránh s lây nhi m

11. R a tay a tay th ng quy Phòng tránh nhi m khu n úng k thu t

12. Ghi chép h s nh án

- Ghi chép màu s c, s l ng d ch.

- Nh ng thay i c a ng i b nh v t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c

hi n th thu t

Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr

m b o khách quan

13. Báo cáo k t qu Báo cáo k t qu b t th ng cho u ng tr ng

có nh ng x trí k p th i p th i, chính xác

3.4.2 Tr giúp bác s ch c dò màng b ng

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Ghi chú

Tr c

khi ch c

1. Xem h s nh án

- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y

nh ph m làm xét nghi m hay d n u,...)

- Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a

- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c .

- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v

t pháp lu t.

- Ph i xem k các ch nh

- Chú ý các tr ng h p có d ng v i thu c.

- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và ó v i

ng i b nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.

331

2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì

th úng trong su t quá trình th thu t hay không

- Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu

u v t th trong su t quá trình th thu t không

- có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th

u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th c

ch nh thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th

thu t.

3. R a tay và mang g ng

a tay th ng quy và mang g ng vô khu n

Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t

4. Chu n b ng c

- Chu n b m t b ch c dò d ch màng ng.

- M t h p thu c c p c u.

- G ng tay vô khu n

- M t ch u nh

- m b o th c hi n t t th thu t

- X trí c p c u khi c n thi t.

- Phòng tránh nhi m khu n

- ng d ch n u c n l y ch ra v i s l ng l n

ng c ch c ph i y và m b o vô trùng

5. Chu n b ng i b nh

- Xác nh úng ng i b nh

- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, c bi t chú ý vào t th và nh ng u

mà ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t.

- Yêu c u ng i b nh i ti u tr c khi th c hi n th thu t

- Cho ng i b nh ng i th ng ng i trên gi ng ho c cho ng i b nh n m ng a trên gi ng, nâng cao u gi ng

- m b o th c hi n th thu t trên úng ng i b nh

- Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t.

- Làm cho bàng quang x p xu ng, n m trong khung ch u, tránh tai bi n âm th ng bàng quang.

- t th này d ch trong màng ng s ch y xu ng ph n th p.

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n

- N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.

332

Trong

khi c

6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các

ng c c n thi t khi c n

- ánh giá ng i b nh v : màu s c da xem có tái nh t không, có hoa m t chóng

t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh không. - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò, chu n b thau ng d ch màng b ng ho c

m ng nghi m thu th p m u nghi m

- ó là nh ng bi u hi n c a shock gi m th tích do rút m t

ng d ch l n trong khoang màng b ng làm gi m th tích tu n hoàn. - m b o vô trùng.

- C n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i

nh và báo bác s ngay.

Sau khi

ch c

7. t ng i nh t th

thích h p

p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c bác s

Nh ng ng i b nh c rút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.

Yêu c u ph i úng t th

8. ánh giá áp ng sinh lý sau

th thu t

- ánh giá tình tr ng hô h p, m ch, huy t áp xem có thay i gì không

- Xem tình tr ng c a ng i nh có t t h n sau th thu t

không.

Theo dõi liên t c

9. Dán nhãn và o qu n b nh

ph m

Dán nhãn và yêu c u xét nghi m và m u nghi m n ngay phòng xét nghi m

- kh i nh m l n v i các u nghi m khác

Ghi y thông tin v ng i nh

10. Thu d n ng c

- R a s ch nh ng d ng c có th s ng l i và v t b nh ng d ng c s d ng t l n theo nguyên t c vô khu n

m b o vô trùng và d ng c gon gàng, chu n b s n sàng cho nh ng l n sau.

Chú ý tránh s lây nhi m

11. R a tay a tay th ng quy Phòng tránh nhi m khu n úng k thu t

12. Ghi chép h b nh án

Ghi chép ng n g n v nh ng thay i c a ng i b nh v m t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c hi n th thu t

Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr

m b o khách quan

13. Báo cáo k t qu b t th ng

Báo cáo k t qu b t th ng cho u ng tr ng

có nh ng x trí k p th i p th i, chính xác

333

3.4.3 Tr giúp bác s ch c dò tu s ng

334

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Ghi chú

Tr c

khi ch c

1. Xem h s nh án

- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y b nh ph m làm xét nghi m hay o áp l c,...) - Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào

ng cam oan ch a

- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c .

- i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v

t pháp lu t.

- Ph i xem k các ch nh - Chú ý các tr ng h p có d ng

i thu c. - C n gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t và ó v i ng i

nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.

2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì

th úng trong su t quá trình th thu t hay không

Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu c u v t th trong su t quá trình th thu t không

có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th

u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu

u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p

3. R a tay và mang g ng

a tay th ng quy và mang g ng vô khu n

Phòng tránh nhi m khu n a và mang g ng úng k thu t

4. Chu n b - M t b ch c dò tu s ng. - M t h p thu c c p c u. - G ng tay vô khu n - D ng c o áp l c - ng nghi m

- m b o th c hi n t t th thu t - X trí c p c u khi c n thi t. - Phòng tránh nhi m khu n - Dùng o áp l c s não - ng b nh ph m làm xét nghi m

ng c ch c ph i y và m o vô trùng

5. Chu n b ng i b nh

- Xác nh úng ng i b nh - Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, c bi t chú ý vào t th c a ng i b nh c ng nh nh ng u mà ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t - t ng i b nh t th n m nghiêng v m t bên, không kê g i,

u và chân g p cong l i, làm cong ng hình vòng cung, l ng h ng v

phía thành gi ng, v trí c a bác s th c hi n th thu t.

- m b o th c hi n th thu t trên úng ng i b nh - Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t - t th này, kho ng liên t

ng s giãn ra.

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i

nh lo l ng h n - N u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu

u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p

Trong

khi ch c

6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các d ng c c n thi t khi c n

- H i xem ng i b nh có th y au lan xu ng chân không, có au nhi u,

d i l ng, hay có t ng t tê các ngón chân hay c ng chân không - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n,tr giúp bác s thu th p

u nghi m làm b nh ph m xét nghi m - N u bác s g n d ng c o áp l c vào kim, i u d ng giúp gi th ng

- k p th i phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i

nh - m b o vô khu n

- N u có bi u hi n b t th ng thì báo bác s ngay. - N u thu th p d ch não tu làm xét nghi m thì ph i b gi t u tiên vì gi t này th ng ch m máu - N u u d ng gi d ng c o áp l c thì ch c m kh vào u trên

a d ng c này, không ch m vào vùng mà bác s s ch m vào khi rút d ng c o áp l c ra

335

336

4 ánh giá 4.1 ánh giá tr c hu n luy n Stt N i dung úng Sai 1 Ph i yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam oan tr c khi th c

hi n th thu t

2 Không nên gi i thích quy trình k thu t cho ng i b nh vì s làm ng i b nh lo l ng

3. Ph i ánh giá tình tr ng c a ng i b nh tr c, trong và sau khi ch c

4 B d ng c ch c dò là b d ng c sach 5 Ghi chép y nh ng thay i v tâm lý, sinh lý c a ng i b nh

trong qúa trình làm th thu t

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u 4.3 T l ng giá: s d ng b ng ki m

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng ph i

N i dung T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Ki m tra y l nh

2. Ki m tra gi y cam oan

3. ánh giá kh n ng ng i th ng c a ng i b nh

4. R a tay

5. Chu n b b d ng c ch c dò màng ph i và ng tay

6. Xác nh ng i b nh

7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng i b nh

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t

- ánh giá màu s c da, tình tr ng hô h p, tình tr ng au ng c, tình tr ng ch y m hôi

- Cung c p d ng c cho bác s

10. K t thúc th thu t

- t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i

- Thu d n d ng c v úng n i quy nh

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m

- V t các d ng c s d ng m t l n

- R a tay

11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá

- S tho i mái c a ng i b nh

- áp ng v m t sinh lý, c bi t là nh p th , ch và huy t áp

- áp ng v tinh th n

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v

337

- áp ng c a ng i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m

13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng b ng

N i dung T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Ki m tra y l nh

2. Ki m tra gi y cam oan

3. ánh giá kh n ng ng i th ng ng i c a ng i nh

4. R a tay và mang g ng

5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay

6. Xác nh ng i b nh

7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng i b nh

- Cho ng i b nh i ti u

- H ng d n ng i b nh ng i thành gi ng

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t

- ánh giá màu s c da, tình tr ng hoa m t chóng m t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh

- Cung c p d ng c cho bác s

10. K t thúc th thu t

- t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i

- Thu d n d ng c v úng n i quy nh

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m

- V t các d ng c s d ng m t l n

- R a tay

11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá

- S tho i mái c a ng i b nh

- áp ng v m t sinh lý, c bi t là nh p th , ch và huy t áp

- áp ng v tinh th n

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v

- áp ng c a ng i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m

13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan

338

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò tu s ng

N i dung T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Ki m tra y l nh

2. Ki m tra gi y cam oan

3. ánh giá kh n ng n m t th u n cong ng i c a ng i b nh

4. R a tay và mang g ng

5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay

6. Xác nh ng i b nh

7. Th o lu n v i ng i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng i b nh t th u n cong ng i

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t

- ánh giá ng i b nh v tình tr ng au lan xu ng d i chân, au nhi u, d d i l ng, tê các ngón chân, c ng chân

- Cung c p d ng c cho bác s , gi d ng c o áp l c, gi ng nghi m l y b nh ph m làm xét nghi m

10. K t thúc th thu t

- t ng i b nh t th n m th ng l ng và p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i

- Thu d n d ng c v úng n i quy nh

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m

- V t các d ng c s d ng m t l n

- R a tay

11. Thi t l p các tiêu chu n l ng giá

- S tho i mái c a ng i b nh, c bi t là au chi d i, l ng hay nh c u

- áp ng v m t sinh lý, c bi t là áp ng th n kinh b t th ng chi d i

- áp ng v tinh th n

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v

- áp ng c a ng i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m

13. Báo cáo k t qu b t th ng v i ng i có liên quan

339

5 Th c hành k thu t Th c hành t i phòng lab không có giáo viên

5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách Ki m tra tr c h c

Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh chéo vào c t t ng ng v i câu úng hay sai

Stt i dung úng Sai

1 Ch m nóng giúp gi m au trong t t c các tr ng h p

2 C n ph i bi t tình tr ng tri giác c a ng i b nh tr c khi th c hi n k thu t ch m

3 Ch m là ph ng pháp giúp gi m au an toàn nh t

4 Nhi t ch m tùy thu c vào ph ng pháp và lo i ch m

5 Ch m có th kéo dài trong nhi u gi tùy theo ý thích c a ng i nh

6 C n có ch nh c a bác s u tr khi ch n ph ng pháp và lo i ch m

7 Ch m l nh giúp gi m c n au do co th t c vân

8 Ng i b nh b au b ng không rõ nguyên nhân nên ch m nóng giúp gi m au

9 C n nh n nh kh n ng v n ng vùng ch m tr c khi ch m

10 Ap d ng ch m nóng cho s n ph sau khi sanh b au b ng do cung co h i

11 Ch m t có tác d ng sâu h n ch m khô

12 Ch m nhi t cao và kéo dài s gây kích thích th n kinh

13 Không ch m nóng t i v t th ng nhi m trùng n ng

14 Ch m l nh giúp gi m s ng khi b bong gân trong 24 gi u

15 u d ng c n áp ch t g c ch m lên toàn b vùng ch m ngay t u

340

CH M NÓNG - CH M L NH

1. Gi i thi u t ng quan

Ch m là dùng nhi t nóng hay l nh h n nhi t c a c th , tác ng lên vùng da hay m t ph n c a c th , t o nh h ng tr c ti p lên vùng ch m hay gián ti p n các c quan bên trong c a c th .

Có 2 lo i ch m:

Ch m nóng

Ch m l nh

Ch m nóng ch m l nh là m t th thu t n gi n th ng c áp d ng t i b nh vi n c ng nh t i gia ình. Tuy nhiên ch m nóng, ch m l nh có ý ngh a quan tr ng trong công tác ch m sóc và u tr cho ng i b nh và th ng giúp cho ng i b nh d ch u, tho i mái, gi m au sau khi ch m. Do ó khi áp d ng òi h i ng i u d ng ph i hi u rõ tác d ng, hi u qu c a nhi t n ng i v i v trí ch m.

Th i gian và nhi t c a v t ch m có nh h ng r t l n n k t qu c a ch m, vì v y u d ng c n ph i luôn theo dõi sát nhi t c a v t ch m, vùng c ch m tránh nh ng tai bi n làm thay i nhi t c a c th hay gây b ng trên vùng ch m

thu t này c áp d ng v i nhi u m c ích khác nhau nh :

Kích thích hay thay i tu n hoàn t i ch , làm dãn m ch trong ch m nóng hay co m ch khi ch m l nh

Thay i nhi t c a c th

Gi m au do gi m kích thích các u c a dây th n kinh trong ch m nóng ho c gi m c m giác khi ch m l nh

Gi m viêm

Gi m tình tr ng xung huy t các c quan

2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày m c ích và ch nh cho các tr ng h p ch m nóng ch m l nh

2. Ch n ph ng pháp ch m thích h p v i m c ích u tr và ch m sóc

3. Th c hi n các yêu c u nh n nh ng i b nh khi có ch nh ch m

4. Th o lu n nh ng nguy c gây tai bi n khi ch m nóng ch m l nh và cách phòng

5. Th c hi n c quy trình ch m nóng, ch m l nh úng, , chính xác theo yêu c u d ng c và k thu t

6. Th o lu n và t rèn luy n v thái và cách ti p xúc ng i b nh khi th c hi n

3. Lý thuy t liên quan k n ng Ch m nóng ch m l nh v i tác ng c a nhi t khác nhau s t o kích thích và

có nh ng áp ng v th ch t khác nhau. S l a ch n vi c u tr b ng ch m nóng hay ch m l nh tu thu c vào tình tr ng v trí c n ch m và m c ích c a ch m

Ch m nóng th ng c dùng nhi u, giúp c i thi n t ng tu n hoàn t i vùng ch m.Tuy nhiên n u dùng kéo dài h n 1 gi s có tác d ng ng c l i, làm gi m tu n

341

hoàn t i ch , t n th ng t bào bi u mô,làm da, r i lo n c u trúc da và r p da. Nhi t ch m quá nóng gây b ng da

Ch m l nh giúp gi m s ng, gi m au, làm gi m c m giác các u dây th n kinh bên d i da. Nh ng n u dùng kéo dài trên vùng da ch m s gây ph n x làm dãn

ch, các t bào không kh n ng nh n máu nuôi d ng và các ch t dinh d ng gây thi u máu nuôi t i mô t bào. Da th i gian u có màu sau chuy n thành b m, tái xanh. Tác d ng ban u làm gi m c m giác, n u kéo dài s gây tê và m t c m giác

áp ng c a c th i v i ch m nóng ch m l nh tu thu c vào các y u t

V trí ch m: vùng da t chi ch u ng nhi t t t h n; vùng da nh y c m nh , m t trong c tay cánh tay; vùng kém nh y c m lòng bàn tay bàn chân

Tu i tác: ng i già, tr con có nh y c m v i nhi t nóng và l nh t ng.

Vùng da kém c m giác s b gi m kích thích c a nhi t

Di n tích vùng ch m càng l n kh n ng ch u ng nhi t càng kém

3.1 u ki n làm t ng nguy c gây t n th ng do ch m

u ki n u t nguy c

toàn v n c a da Niêm m c, mô nh y c m v i nhi t h n khi nhi t thay i do nh h ng tr c ti p n các th c m c a th n kinh m giác

Vùng da b phù hay có s o Gi m c m giác i v i kích thích c a nhi t vì l p da d y n do d ch phù hay s hình thành c a s o

nh lý m ch máu ngo i biên ( ti u ng, x m

ng m ch )

nh y c m vùng t chi i v i nhi t và au gi m do tu n hoàn suy gi m và t n th ng mô do b nh lý. Chú ý khi ch m l nh t i chi

Ng i b nh hôn mê, l m

do t n th ng c t s ng

Gi m hay m t c m giác v i au và nhi t, th c m xúc giác gi m khi kích thích

ápxe (viêm ru t th a) Ch m nóng có th gây t ng hi n t ng viêm t i ch hay làm v áp- xe làm lan r ng vi khu n vào c th

3.2 Hi u qu c a ch m nóng, ch m l nh

áp ng th ch t Hi u qu c a ch m nóng

Cung c p nhi t

Dãn c

Dãn m ch

Gi m au

ng tu n hoàn t i ch , làm m vùng ch m, làm da, gi m s xung huy t

ng s bài ti t, c i thi n tình tr ng c ng c ng c , co c , giúp gi m au

ng b ch c u và ch t kháng khu n t i v trí t n th ng, ng ti n trình c a giai n viêm

Làm êm d u th n kinh, n u dùng kéo dài hay nhi t quá nóng s gây kích thích

ng quá trình chuy n hoá cung c p ch t dinh d ng cho

342

ng chuy n hoá c a mô

ng kh n ng mao d n

bào

i thi n di chuy n các ch t c n th i ra t mô t n th ng

áp ng th ch t Hi u qu c a ch m l nh

Gi m nhi t, co m ch

Tê t i ch

Gi m s co c

Gi m s chuy n hoá t bào

Gi m mao d n

Gi m tu n hoàn t i ch , gi m nhi t gây l nh, tím tái da

Gi m s bài ti t, gi m s ng viêm

n ch s ch y máu

Gi m au t i vùng ch m: áp d ng tr c ti p t i vùng ch n th ng: gãy x ng, bong gân, au trong ch n th ng kín, au kh p, tiêm thu c

Gi m nhu c u oxy c a t bào, h n ch cung c p ch t dinh ng, c ch ti n trình viêm nhi m

3.3 Yêu c u nh n nh tr c khi th c hi n k thu t

i ng i b nh

Ti n s ch n th ng, ph u thu t.

Tu i tác giúp l u ý nhi t

Th i gian x y ra v n

Tính ch t, m c au

Tình tr ng v n ng

Khám

Nhìn xác nh:

S toàn v n c a da: n u có v t th ng thì nh n nh tình tr ng v t th ng

Màu s c vùng t n th ng

S ng phù, ti t d ch, xu t huy t

Kh n ng, t m v n ng

S vùng ch m xác nh:

Nhi t , àn h i da, m c phù.

V trí m au

C m giác vùng t n th ng: tê, m t c m giác

Tình tr ng tri giác: ng i b nh t nh hay mê Ki m tra y l nh c a bác s

Ng i u d ng c n ph i hi u rõ m c ích c a vi c ch m, l a ch n ph ng pháp ch m và lo i ch m thích h p

343

3.4 Phân lo i ch m Ch m nóng và ch m l nh u có th áp d ng ch m t và ch m khô . M i

lo i có nh ng ích l i và b t l i khi áp d ng. Do ó ng i u d ng ph i nh n nh rõ các v n c a ng i b nh l a ch n lo i ch m phù h p. Tuy nhiên m i ng i

nh thì kh n ng ch u ng nhi t khác nhau, vì v y u d ng c ng nên chú ý b o m nhi t và th i gian ch m c hi u qu và an toàn cho ng i b nh

Ích l i t l i

Ch m t:

Gi m tình tr ng khô c a da

Làm loãng d ch ti t c a v t th ng

Gi nhi t lâu h n, tác d ng sâu vào p mô c

Không làm m t d ch, m hôi c a da

Dùng g c t d dàng t vào các v trí c n ch m

Ch m t:

u ch m kéo dài có th là nguyên nhân gây phá hu da

gây b ng vùng ch m do d n nhi t nhanh và sâu

b l nh li n sau khi ch m do s bay h i thoát nhi t

Ch m khô:

Ít nguy c gây b ng da h n ch m t

Không gây phá hu da

Th i gian ch m hi u qu dài h n do không b thoát nhi t

Ch m khô:

ng s m t d ch c th qua m hôi

Tác d ng sâu n mô c kém h n ch m t

Gây khô da

3.5 ng d ng các lo i ch m nóng t 3.5.1 G c nóng t

Th ng dùng cho các v t th ng h , u nh t

Tác d ng: Giúp t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù c i thi n s cô c c a d ch ti t, giúp làm s ch v t th ng d h n

u ý

G c s d ng kích th c to nh tu theo v trí ch m, áp d ng k thu t vô khu n khi có v t th ng.

D ch ch m nhi t m 370 C n 450 C . Th i gian ch m t 10- 20 phút. u mu n ch m ti p nên ng ng sau 2 - 3 gi m i ch m l i

Khi ch m u d ng ph i b o m nhi t d ch ch m c duy trì vì nhi t bay h i, có th dùng thêm v i cao su ph lên trên vùng ch m gi nhi t. Trung

bình m i 5 phút thay g c 1 l n

Ngoài ra u d ng c ng nên ki m soát nhi t phòng và d phòng các d ng c h tr trong tr ng h p ng i b nh b l nh 3.5.2 Ngâm nóng m

Th ng áp d ng vùng tay chân, t vùng ch m vào dung d ch m ngâm hay t i dung d ch m nóng tr c ti p và liên t c vào v trí ch m

Tác d ng: t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù, dãn c , c i thi n tình tr ng d ch ti t c t i v t th ng, giúp lo i tr nh ng m nh v n, t bào ch t n i t n th ng

Dung d ch ch m m b o vô khu n nh t là khi áp d ng tr c ti p vào v t th ng . Th ng dùng dung d ch n c mu i ng tr ng, hay có th pha thu c theo ch nh a bác s u tr vào dung d ch

344

Nhi t dung d ch ch m gi 40 0 C – 43 0 C. Do ó gi nhi t c lâu, u d ng có th dùng v i cao su hay v t che ph lên vùng ch m tránh m t nhi t. u d ng theo dõi nhi t dung d ch, trung bình kho ng 10 phút thay dung d ch 1 l n.

Lau khô vùng da sau khi ngâm

3.5.3 T m ng i Áp d ng cho ng i b nh có ph u thu t vùng h u môn, có v t th ng vùng t ng

sinh môn, tr , viêm nhi m âm o.

Ng i b nh có d ng c h tr c bi t hay ng i t vùng t ng sinh môn, sinh d c vào thau ngâm, mà chân không b t.

Ph ng pháp này giúp dãn m ch, gi m au, gi m viêm, làm s ch v t th ng t i trí ngâm

Nhi t n c ngâm tu thu c vào yêu c u u tr , trung bình không quá 45 0 C và ng ng ch u ng c a ng i b nh. Trong th i gian ngâm có th thêm dung d ch m

duy trì nhi t , th i gian ngâm m i l n 20 phút

u d ng l u ý gi an toàn cho ng i b nh v nhi t c a n c ngâm và tránh ph i bày ng i b nh trong th i gian ngâm quá lâu

Theo dõi m ch, s c m t, d u hi u nh c u, bu n nôn 3.5.4 Ch m nóng khô

Nhi t ch m 40 0 C – 43 0 C

u ý:

Không t tr c ti p túi ch m lên da, dùng kh n hay g i m ng che ch da

Gi c nh túi ch m an toàn

Th i gian m i l n ch m 20 - 30 phút.

u d ng luôn ki m tra vùng da ch m, tránh b ng da.

u d ng theo dõi không ng i b nh è lên túi ch m, n u ch m vùng ng cho ng i b nh n m s p.

Túi ch m nóng có nhi u lo i

Túi b ng cao su d y hình ch nh t, mi ng túi có nút khoá gi nhi t. Do ó sau khi cho n c nóng vào 2/3 túi, u d ng l u ý không y mi ng túi, cho không khí th a trong túi thoát ra ngoài tr c khi nút kín mi ng túi.

Túi ch m nóng b ng hoá ch t: ng i s d ng ch c n g , b vào nút d n hoá ch t c phóng thích và kích ho t t o nhi t trong túi. Th i gian s d ng c n

nh tu theo túi

Hi n nay trên th tr ng có nhi u lo i ai ch m nóng

Hình1: ai ch m nóng Hình 2: T m ch m có b u khi n

345

3.5.5 Ch m l nh

Th ng áp d ng cho ng i b nh b bong gân, xu t huy t, kh i máu t , sau ph u thu t r ng

Tác d ng: ch ng s ng phù, h n ch xu t huy t, làm tê, gi m c m giác giúp gi m au t i v trí ch m

Trên th tr ng có nhi u túi ch m l nh v i nhi u d ng khác nhau, có nhi u kích thích h p v i v trí c n ch m. Túi b ng cao su d y hình b u d c, mi ng túi gi a,

ng i s d ng dùng á c c cho vào túi. Túi d ng gel, tr c khi dùng cho vào ng n á t nh làm ông l nh, túi gi nhi t l nh trong nhi u gi

Hình 3: Túi ch m l nh Hình 4: Các lo i túi á Hình 5: Túi gel làm l nh

3.5.6 Ch m l nh t

Tác d ng gi m viêm nhi m, gi m s ng

Th i gian ch m 20 phút. Nhi t 150 C

K thu t t ng t nh ch m nóng t. Ph ng pháp ng d ng ch m l nh t c ng có th áp d ng b ng: G c nhúng dung d ch l nh p lên vùng ch m, l p l i

nhi u l n khi nhi t c a g c h t l nh

* Ngâm l nh Nhi t n c ngâm 150 C, th i gian ngâm 20 phút, có th thêm n c l nh trong

quá trình ngâm duy trì l nh.

u d ng ph i ki m soát da vùng ch m tránh , tái da, tránh ch m kéo dài làm nhi t c th gi m, ng i b nh l nh run sau khi ch m

346

4. Quy trình k thu t Các b c

th c hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

1. Ki m tra y nh

- Ki m tra ghi chú, thông tin

c kho có liên quan

c y l nh t h s , xác nh: - M c ích c a k thu t - Yêu c u liên quan n k thu t - Ph ng pháp ch m - Lo i ch m - V trí ch m - Th i gian ch m - Theo dõi thông tin, ghi chú

u d ng i v i b t k nh ng ch ng ch nh liên quan n ch m: c m giác, thân nhi t

thu t c n có y l nh a bác s :

- u d ng chu n b t các yêu c u tr c

khi th c hi n, s làm ng s an toàn cho

ng i b nh và áp d ng thu t úng

- Ch m nóng gây dãn ch, t ng xu t huy t,

là nguyên nhân gây v th ng kh i u

- Khi áp d ng ch m i v i vùng da b t n

th ng c n bi t lo i n th ng

- Tham kh o v i th y thu c lo i dung d ch ch m trên vùng da có

t th ng - L u ý khi áp d ng trong tr ng h p nhi m c p, kh i u

347

2. R a tay, nh n nh ng i b nh - Tri giác, tu i - Th i gian

n th ng - V trí t n th ng -Tình tr ng da: màu s c, phù, t n th ng - Tình tr ng

n ng - C m giác vùng t n th ng

Quan sát và h i b nh n u c:

- Tên tu i, nh h ng - Th i gian t lúc t n th ng

n khi vào vi n - Xác nh vùng, lo i t n th ng, di n tích - Nhìn vùng t n th ng xác

nh màu s c, m c s ng phù, có t n th ng da? - S xác nh s ng phù,

ng ch ng và m au - H i và quan sát kh n ng

n ng - ánh giá au theo thang

m 10

- Xác nh kh n ng ng i b nh h p tác khi th c hi n k thu t - Ch n ph ng pháp ch m thích h p - Ch n d ng c và lo i ch m phù h p - Ch n ph ng pháp ch m tu thu c vào lo i và th i gian t n th ng - Cung c p u ki n

b n xác nh thay i c a da, mô trong

th i gian ch m - au và s ng s làm

n ch t m v n ng

- Ng i b nh tr l i có chính xác - N u NB, kém ý th c, không h p tác nên chú ý nhi t dung d ch, th i gian ch m tránh gây t n th ng da - Trong th i gian t n th ng có dùng ph ng pháp hay thu c tr c ti p lên vùng

n th ng ? - Chú ý t n th ng vùng u và b ng - Áp d ng k thu t vô khu n khi có v t th ng - Vùng da m ng, có v t th ng t ng s nh y

m v i nhi t - L u ý t n th ng nghi ng tr t kh p, gãy

ng

3. Chu n b 3.1. Chu n b khay d ng c : Ch m nóng khô

- Túi ch m - N c ch m - Nhi t k o nhi t c a

c ch m - Bao túi ch m ho c kh n - Ch t nh n ( n u c n ) - B t talc

y d ng c giúp

ti n l i và an toàn cho quy trình k thu t

- Chu n b y - S p x p ng n n p tránh m t th i gian không c n thi t

Hình1: d ng c ch m nóng khô

348

3.1.1 Chu n túi ch m

- Ki m tra tình tr ng túi ch m - Th nhi t

n c ch m -

c vào túi ch m - D n h i ra kh i mi ng túi - Nút kín mi ng túi, ki m tra - M c bao túi ch m

- Nh t h i, khoá mi ng túi tìm m giác xì thoát h i

- Cho nhi t k vào n c ch m, c - Dùng ca hay ly có m ho c dùng ph u cho n c vào 2/3 túi - t túi n m ngang, cho m c

c ngang mi ng túi y i ra kh i túi

- Khoá th t ch t mi ng túi - D c ng c túi, xem n c có dò ra mi ng túi ch m - Cho túi ch m vào bao v i hay ph kh n

- Xác nh túi có b th ng không gi an toàn cho vùng ch m không b b ng - Tránh n c dò r qua mi ng túi ch m vì khi ch m th ng t túi

m ngang - Giúp gi nhi t - Giúp gi nhi t và tránh túi ch m tr c ti p trên da ng i b nh

Vùng da gi m c m giác, ng i b nh l

kém ý th c

Hình2: Ki m tra túi ch m

Hình 3: n c nóng vào túi

ch m

Hình 4: D n h i ra kh i mi ng túi

ch m

Hình 5: d c ng c, ki m tra

mi ng túi

349

TR

ON

G

3.1.2. Thông báo và gi i thích cho NB

- Thông báo m c ích c a k thu t - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a

thuât

Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a

NB

NB hi u m c ích c a thu t, ng ý h p

tác

3.1.3 Chu n t th NB:

- Cho NB m ho c

ng i - Chu n b v tâm lý cho NB

- t vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh và

ng i th c hi n - B c l vùng ch m, nh ng ph n xung quanh che cho ng i b nh an tâm - Mô t c m giác mà ng i

nh s tr i qua - Kéo màn ng n gi a các gi ng

- Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m - Gi m s lo l ng, c i thi n s h p tác khi th c hi n - T o s riêng t cho ng i b nh tho i mái

i ng i b nh xác nh s tho i mái

3.1.4- Che ch da vùng ch m

Che ch da b ng kh n, t m i hay g i m ng

An toàn, tránh t n th ng da do nhi t

Chú ý vùng da kém nh y c m, và NB kém ý th c

3.1.5 t túi lên v trí ch m - Th i gian ch m 20- 30 phút

- t t t túi lên da - Mi ng túi lên trên - C nh gi túi ch m t i ch - H i c m giác NB, n u túi h t nóng thì thay n c ch m

- Tránh ti p xúc t ng t - Gi an toàn trong quá trình ch m - B o m nhi t ch m hi u qu

-Theo dõi sát i v i ng i b nh kém ý th c - Tr ng h p c n ch m ti p, ph i ngh vài gi sau

Hình 6: t túi ch m lên v trí

3.1.6 Theo dõi ng i

nh vùng da i ch m

- Theo dõi vùng da n i ch m: màu s c, nhi t ,

m da, theo dõi thân nhi t n u n

- H i c m gác NB

Giúp da không , b ng rát

u ý các vùng b li t và gi m c m giác

350

3.1.7 Giúp ng i b nh ti n nghi

- Giúp NB n m l i t th tho i mái

SA

U

3.1.8 D n p d ng c

- R a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát - B o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

- Cao su ph i n ng s làm ch t l ng cao su kém và d ch y. - Nh t h i tránh 2 m t túi dính vào nhau

Hình 7: D c ng c mi ng túi

ph i khô 3.1.9 Ghi h

Ghi: - V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m - Th i gian ch m, nhi t - Dung d ch ch m c bi t

u có

Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh

- Ghi chép rõ ràng

úng và theo yêu u vào phi u ch m

sóc - Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

351

TRC

3.2 . Chu n : Ch m

nóng t

- B n h t u vô khu n

- Dung d ch ch m: n c mu i sinh lý, n c hay dung

ch u tr theo y l nh

- Nhi t k o nhi t c a c ch m n u có

- G c vô khu n

- 2 k n hay g ng vô khu n

- V i cao su, kh n ph ngoài i th a gi nhi t

- Ch t nh n ( n u c n )

- B t talc

y d ng c giúp ti n l i và an toàn cho quy trình k thu t

- Chu n b y

- S p x p ng n n p

Hình 8: d ng c ch m nóng

t

TRO

NG

3..2.1 Thông báo và gi i thích cho NB

- Thông báo m c ích c a k thu t

- Gi i thích ý ngh a, ích l i c a thuât

Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a

NB

3. 2.2 Chu n t th NB

Cho NB n m ho c ng i

- t vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh và

ng i th c hi n

- Kéo màn che n u c n

- Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m

- Cung c p n i tiêng t

-H i NB xác nh

3.2.3 Mang ng s ch

hay k n s ch

- Mang g ng s ch

-Tháo b ng d

Tránh lây nh m chéo - Nh n nh v t th ng:tình tr ng mô,

ch ti t

- Nh n nh d ch th m qua b ng

352

3.2.4 Chu n d ch

ch m - Th nhi t

dung d ch ch m

- Rót dung d ch vào b n h t u vô khu n

- Dùng nhi t k o c a dung d ch là 400 - 430 C hay th nh dung d ch trên l ng bàn tay c a D

Nhi t trên 450 C dùng kéo dài s gây kích thích và t n th ng da và mô

- L u ý vùng có v t th ng r ng - Chú ý NB ti u ng, li t ngo i biên, t qu

Hình 9 : dung d ch vào b n

t u

Hình 10 : Th nhi t dung d ch

ch m

353

3.2.5 p t - Mang g ng vô khu n hay dùng k n vô khu n - Nhúng v i th a vào dung

ch - V t b t dung d ch - t v i th a lên v trí c n ch m - Sau vài giây nh c góc g c theo dõi màu s c mô bên d i

c

- V i th a t m dung ch có tác d ng tr c

ti p lên vùng ch m - Gi m nguy c b ng da, t n th ng mô

- N u da h ph i áp ng k thu t vô khu n

- t nh nhàng và t

mô v t th ng ti p xúc v i nhi t

Hình 11: Dùng k n vô khu n v t

t dung d ch ch m

Hình 12 : t g c ch m t t

lên v trí

Hình 13: Ki m tra mô t i ch

ch m

354

3.2.6 Duy trì nhi t ch m

- Ph g c vô khu n khô lên b t g c m, t kh n lên trên

- t túi ch m lên trên kh n u c n

- N u không dùng túi ch m, thay v i th a m i 5 phút - Th i gian ch m 15- 20 phút

m b o nhi t tác ng liên t c lên vùng

ch m, tránhh m t nhi t

m b o g ng còn vô khu n khi thay g c vô khu n (n u dùng g ng)

3.2.7 Lau khô da vùng ch m

Dùng g c ch m khô da vùng ch m

Giúp NB tho i mái

3.2.8 Nh n nh l i tình

tr ng v t th ng, vùng da ch m

- Quan sát màu s c, tình tr ng niêm m c, da

- H i c m giác c a ng i b nh

Ghi nh n k t qu sau khi ch m: Da ,

ng, c m giác rát ng kích thích do b ng

u BN thông báo nh ng b t th ng nh nóng rát …t i vùng ch m, tham kh o ý ki n bác s n u c n hay thoa vaseline massage vùng da xung quanh

3.2.9 Giúp ng i b nh ti n nghi

Giúp NB n m l i t th tho i mái

SAU

3.2.10 D n p d ng c , a tay

a s ch kh khu n d ng c

Tránh lây nhi m chéo V t th ng nhi m, nhi u m d ch ti t c

355

3.2.11 Ghi h

Ghi:

- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m

- Th i gian ch m, nhi t

- Dung d ch ch m c bi t u có

Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh

- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu u vào phi u ch m

sóc

- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

TR

C

3.3 So n ng c

ch m l nh Chu n b túi ch m

-Túi ch m l nh - Thau ng á c c nh (không c nh s c) - Bao túi ho c kh n - Ph n talc - Cho á nh vào túi ch m - y không khí ra kh i mi ng túi

- y d ng c giúp thu n l i và an toàn cho quy trình k thu t - Tránh á mau tan

- Chu n b y - S p x p ng n n p - L u ý viên á c nh

c nh n gây h i túi ch m

Hình 14: D ng c ch m l nh

Hình 15: Cho á vào tuí ch m

TRO

NG

3. 3.1. Thông báo, gi i thích NB

c ích Ích l i c a k thu t

Chu n b t t v tâm lý, n s h p tác c a NB

356

3.3.2 Chu n

t th NB

- Cho NB n m ho c ng i - Ki m tra thông tin liên quan

n ch ng ch nh c a ch m nh

Ch n t th thích h p và làm NB tho i mái

Chú ý ng i già, tr con

3.3.3 Ph i bày vùng ch m

- B c l vùng ch m gi kín

áo cho NB nh ng vùng còn i

- Quan sát da v trí ch m

Giúp ng i b nh tho i mái, an tâm

Tránh b c l lâu làm NB nhi m l nh

3.3.4 Ch m nh

- t túi ch m lên v trí ch m - Miêng túi h ng lên trên - Gi yên túi ch m t i ch

Hình 16: t túi ch m: mi ng

túi h ng lên trên 3.3.5 Theo dõi di n ti n ch m

- Theo dõi da n i ch m, thân nhi t trong th i gian ch m - Da , tái, thân nhi t gi m thì ng ng ch m - m b o th i gian ch m không quá 20 phút

Phát hi n tình tr ng ng do l nh

u ý vùng da kém nh y c m

3.3.6 Giúp ng i b nh ti n nghi

- Tr NB v t th tho i mái - Nh n nh l i tình tr ng da

357

SAU

3.3.7 D n

p d ng c a s ch túi ch m, d c

ng c mi ng túi, ph i khô n i mát

Giúp túi mau khô

3.3.8 B o qu n túi

Nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

Tránh dính 2 m t trong a túi

Ph i n i mát

3.3.9 Ghi h

- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m - Th i gian ch m, nhi t - Hi u qu c a ch m

TRC

3.4 So n ng c :

Ch m l nh t

- Túi ch m l nh - B n h t u hay thau ng

c l nh - G c - G ng tay vô khu n hay 2

n vô khu n - Ph n talc

Không trì hoãn th i gian ch m do thi u

ng c

ng c và dung d ch vô khu n khi áp d ng lên vùng da h

TRO

NG

3.4.1Báo gi i thích NB

- Thông báo m c ích c a k thu t - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a ch m

Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a

NB

3. 4.2 Chu n t th NB

Cho NB n m ho c ng i

Chu n b vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh

Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m

358

3.4.3 Chu n d ch

ch m - Th nhi t

dung d ch ch m

- Rót dung d ch vào b n h t u vô khu n

- Dùng nhi t k o c a dung d ch là 150 C

Nhi t quá l nh dùng kéo dài s gây tái da, làm t ng tình tr ng bi n d ng da

u ý ng i b nh có nhi m trùng hô h p, ng i già tr em

3.4.4 p t - Mang g ng hay dùng k n vô khu n - Nhúng v i th a vào dung

ch - V t b t dung d ch - t v i th a t t lên v trí

n ch m - Sau vài giây nh c góc g c theo dõi màu s c mô bên d i

c

- V i th a t m dung ch có tác d ng tr c

ti p lên vùng ch m - Tránh ti p xúc quá t ng t v i nhi t ch m

u da h ph i áp ng k thu t vô khu n

Hình17: V t b t n c dung d ch ch m b ng g ng vô khu n

3.2.5 Duy trì nhi t ch m

- Ph g c vô khu n khô lên b t g c m, t kh n lên trên

- t túi ch m lên trên kh n u c n

- N u không dùng túi ch m, thay v i th a sau vài phút - Th i gian ch m 20 phút

m b o nhi t tác ng liên t c lên vùng

ch m, tránhh m t nhi t

m b o g ng còn vô khu n khi thay g c vô khu n (n u dùng g ng)

3.2.6 Lau khô da vùng ch m

- Dùng g c ch m khô da vùng ch m

Giúp NB tho i mái

359

3.2.7 Nh n nh l i tình

tr ng vùng ch m

- Quan sát màu s c, tình tr ng niêm m c, da

- H i c m giác c a ng i b nh

- o thân nhi t n u c n

- Theo dõi da niêm có tái, hay , c m giác tê,

nh run

- Ghi nh n k t qu sau khi ch m

u BN thông báo nh ng b t th ng t i vùng ch m, c n tham kh o ý ki n bác s

3.2.8 Giúp ng i b nh ti n nghi

Cho ng i b nh n m l i t th tho i mái

SAU

3.2.9 D n p d ng c

- R a tay

a s ch kh khu n d ng c

Tránh lây nhi m chéo V t th ng ang xu t huy t

3.2.10 Ghi h

Ghi:

- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m

-Th i gian ch m, nhi t

Giúp nh n nh ánh giá k t qu u tr , di n ti n c a b nh

- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu u vào phi u ch m

sóc

- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

360

5. T ánh giá và hu n luy n 5.1 ánh giá tr c hu n luy n

Stt i dung úng Sai

1 u d ng c n bi t ti n s ch n th ng, th i gian t n th ong tr c khi ch m

2 C n t ng nhi t ch m trên vùng da gi m c m giác

3 Ch m trên vùng r ng s có t c d ng ch m

4 C n theo dõi thân nhi t c a ng i b nh trong quá trình th c hi n

5 Ch ng ch nh ch m l nh khi ng i b nh b au b ng do viêm d dày

6 Áp d ng k thu t vô khu n khi ch m trên vùng da h

7 Sau ch m nóng da b nóng rát c n ch m l nh ngay gi m nhi t

8 Thoa ch t nh n lên vùng da b hay tái sau ch m l nh

9 Nhúng tay vào dung d ch ch m nóng ki m tra nhi t tr c khi ch m trên v t th ng, gi an toàn cho NB không b

ng

10 Th i gian ch m nóng t trung bình là 30 phút

11 Nhi t ch m nóng khô 70 0 C

12 Nhi t ch m l nh là 0 0 C

13 Ng i b nh hôn mê không h p tác thì không c ch m

14 Túi ch m c b o qu n n i khô mát

15 Thoa ph n talc vào m t trong túi ch m gi túi không dính

5.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n liên quan n k thu t .

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n.

Tóm t t nh ng v n c n chú ý

361

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp

Giáo viên gi i thích và làm m u

Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo.

Sinh viên t nh n xét và t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên

Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t

Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm

Th c hành theo nhóm

Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai

5.3. T l ng giá: s d ng b ng ki m ng ki m: Ch m nóng – ch m l nh

i dung Không liên quan

t Sai Không làm

Ghi chú

1.Ki m tra y l nh

Nêu c m c ích, yêu c u k thu t, ph ng pháp ch m, lo i ch m

2. Nh n nh NB

Tri giác, tu i, th i gian t n th ng

trí t n th ng

Tính ch t, m c t n th ng

Tình tr ng v n ng

Tình tr ng da, phù, màu s c

m giác vùng t n th ng

3. Chu n b

3.1Chu n b khay d ng c : Ch m nóng khô

Túi ch m

c ch m

Nhi t k o nhi t c a n c ch m

362

Bao túi ch m ho c kh n

Ch t nh n ( n u c n )

t talc

3.1.1 Chu n b túi ch m

Ki m tra tình tr ng túi ch m

Th nhi t n c ch m

n c ch m vào 2/3 túi

n h i ra kh i mi ng túi

Nút kín mi ng túi, ki m tra

c bao túi ch m

3.1.2. Báo gi i thích NB

c ích

Ích l i c a k thu t

3.1.3 Chu n b t th NB

Cho NB n m ho c ng i

3.1. 4 B c l vùng ch m

Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB

Che ch da vùng ch m

3.1.5 t túi lên v trí ch m

Mi ng túi lên trên

nh gi túi ch m t i ch

3.1.6 Theo dõi vùng da n i ch m

Da không , b ng rát

3.1.7 Th i gian ch m 20- 30 phút

3.8 Giúp ng i b nh ti n nghi

th tho i mái

3.1 8 D n d p d ng c

a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát

o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

363

3.1.9 Ghi h s

Tr l i c các n i dung c n ghi

Nh n nh k t qu

3.2 Chu n b : Ch m nóng t

n h t u vô khu n

Dung d ch ch m: n c mu i sinh lý, n c, hay dung d ch u tr theo y l nh

Nhi t k o nhi t c a n c ch m

c mi ng vô khu n

2 k n vô khu n hay g ng vô khu n

i cao su hay kh n ph ngoài v i th a gi nhi t

Ch t nh n ( n u c n )

t talc

ng s ch, k n s ch tháo b ng d n u áp ng trên v t th ng h

3. 2.1. Báo gi i thích NB

c ích, Ích l i c a k thu t

3.2.2 Chu n b t th NB

Cho NB n m ho c ng i

3.2.3 B c l vùng ch m

Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB

3.2.4 Th nhi t dung d ch ch m

- 40 0 430 C

3.2.5 Nhúng v i th a vào dung d ch

Dùng k n v t b t dung d ch

3.2.6 t v i th a lên v trí t n th ng

t t t không gây kích thích t ng t

3.2.7 Ph t m cao su hay kh n lên g c gi nhi t

3.2.8 Thay v i th a m i 5 phút

m b o dung d ch ch m vô khu n

364

3.2.9 Th i gian ch m 15 - 20 phút

3.2.10 Lau khô da vùng ch m

3.2.11 Nh n nh tình tr ng da và mô sau khi ch m

3.2.12 Giúp ng i b nh ti n nghi

th tho i mái

3.2.13 D n d p d ng c

Kh khu n d ng c

3.2.14 Ghi h s

Tr l i c các n i dung c n ghi

Nh n nh k t qu

3.3 So n d ng c ch m l nh

Túi ch m l nh

Thau ng á c c nh ( không c nh s c )

Bao túi ho c kh n

Ph n talc

3. 3.1. Báo gi i thích NB

c ích

Ích l i c a k thu t

3.3.2 Chu n b t th NB

Cho NB n m ho c ng i

3.3.3 B c l vùng ch m

Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB

Quan sát da

3.3.4 t túi ch m lên v trí ch m

Miêng túi h ng lên trên

Gi yên túi ch m t i ch

3.3.5 Theo dõi da n i ch m, thân nhi t trong th i gian ch m

Da , tái,thân nhi t gi m ng ng ch m

365

3.3.6 Th i gian ch m 20 phút

3.3.7 Giúp ng i b nh ti n nghi

3.3.8 D n d p d ng c

a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát

o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

3.3.9 Ghi h s

Tr l i c các n i dung c n ghi

Nh n nh k t qu

3.4 D ng c ch m l nh t

Gi ng nh ch m nóng t

Nhi t n c ch m 150 C

3. 4.1. Báo gi i thích NB

c ích

Ích l i c a k thu t

3.4.2 Chu n b t th NB

Cho NB n m ho c ng i

3.4.3 B c l vùng ch m

Ph i bày vùng ch m, gi kín áo cho NB

3.4.4 Th nhi t dung d ch ngâm

3.4.5 Cho vùng ngâm ti p xúc d n vào n c nh, t i n c l nh t t vào v trí c n ngâm

3.4.6 Theo dõi nhi t và da vùng ch m

3.4.7 Th i gian ngâm 20 phút

3.4.8 Lau khô da, quan sát

Da không , tím tái

3.4.9 Giúp ng i b nh ti n nghi

3.4.10 D n d p d ng c

a s ch d ng c ngâm

366

3.4.11 Ghi h s

Tr l i c các n i dung c n ghi

Nh n nh k t qu

5 Th c hành k thu t: Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: t k n i nào, không có giáo viên 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách:

Camera t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên

Giáo viên

367

CH NG IX

P C U BAN U

Gi i thi u toàn ch ng Danh sách các k n ng trong ch ng

1. C nh x ng gãy

2. C m máu t m th i .

3. B ng v t th ng.

4. K thu t h i sinh tim ph i .

5. V n chuy n n n nhân.

c tiêu chung c a toàn ch ng 1. Trình bày c các nguyên t c c p c u ban u.

2. Th c hi n úng, y các k thu t c p c u ban u

3. ng d ng nhanh và hi u qu các k thu t c p c u ban u.

4. Ra quy t nh chính xác c p c u k p th i các tình hu ng c p c u ban u.

Yêu c u Gi i thi u t ng quan

S c u ban u là công vi c quan tr ng c n thi t,t t c các nhân viên Y t dù trong nh v c chuyên môn nào c ng u c hu n luy n thành th o 5 k n ng c b n bao g m:

nh x ng gãy - C m máu t m th i – B ng các v t th ng - H i s c tim ph i và v n chuy n n n nhân .

V i ph ng châm “ T c u và c u l n nhau “ 5 k n ng này c ng c hu n luy n ng rãi cho các nhân viên c quan, h c sinh, sinh viên trong các tr ng h c khi có tai n, s c x y ra nhà, tr ng h c, c quan, xí nghi p, ngoài ng ph … có th tai n n y ra làm nhi u ng i b th ng cùng lúc,do ó, m i ng i có th ng d ng các k n ng p c u ban u t m th i ch m sóc t i ch , tr c khi chuy n các n n nhân n n i có

ph ng ti n và kh n ng h n n n nhân c ch m sóc và u tr ti p, gi m c các nguy c a n t vong ho c tàn t t cho n n nhân su t i

368

Ki m tra tr c h c

Tr l i úng – sai các câu h i d i ây

Stt i dung úng Sai

1 Vi c u tiên trong c p c u là nhanh chóng a n n nhân ra kh i nguy hi m.

2 N p c nh x ng gãy ph i dài b t ng ch c kh p trên và d i gãy

3 Bu c dây c nh n p ph i trên ch gãy, d i ch gãy, kh p trên và kh p d i ch gãy

4 Sau khi c nh xong chi trên dùng b ng tam giác treo tay lên c

5 Tránh di l ch và không c n gi m au cho ng i b nh trong quá trình v n chuy n

6 T nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra u b m t v t th ng máu có m u t i

7 V t th ng mao m ch th ng ch y r ra, g p các v t th ng nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m

8 V t th ng ph i c r a s ch, l y h t d v t và p g c tr c khi b ng

9 Gãy x ng ùi có th d n n t vong ngay l p t c.

10 Nh ng v trí c b ng c n c nâng

11 Khi b ng chi c n b ng t ng n chi n g c chi tránh xung huy t ho c phù n . h u chi ánh giá s l u thông tu n hoàn

12 B t u b ng b ng hai vòng khoá phía d i v t th ng kho ng 10 cm

13 B ng ch t, không l ng quá d tu t, ch t quá ng i b nh au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng.

14 Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr c 1/3 chi u r ng c a ng.

369

C U GÃY X NG

1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng u h t các n c u ph i i m t v i tai n n và ch n th ng, tuy nhiên s gia t ng

p nhi u nh t các n c ang phát tri n. Trong ch n th ng thì hay g p gãy x ng. Theo Brune trong 300.000 tr ng h p ch n th ng thì có t i 45.000 tr ng h p gãy x ng (Chi m 15%), và th ng g p tu i 20 - 40, nam chi m nhi u h n n .

Trong các x ng b gãy thì gãy x ng c t s ng, v x ng ch u và gãy x ng ùi và ng n và nguy hi m nh t, có th d n n t vong ngay l p t c.

Gãy x ng n u c s c u t t s gi m c tai bi n, gi m au, và chi phí u tr .

2. M c tiêu (K n ng)

1. Trình bày c m c ích c a s c u gãy x ng

2. Nêu c nguyên t c s c u gãy x ng

3. Th c hi n c b t ng t m th i gãy các x ng:

Gãy 2 x ng c ng tay

Gãy x ng cánh tay

Gãy 2 x ng c ng chân

Gãy x ng ùi

Gãy x ng c t s ng c

Gãy x ng c t s ng l ng - th t l ng

3. Lý thuy t (liên quan n k n ng)

- Gãy x ng là t n th ng liên quan n s toàn v n c a x ng. Th ng g p do ch n th ng ho c do b nh lý.

- Gãy x ng do ch n th ng chia làm hai lo i:

Ch n th ng tr c ti p: x ng b gãy ngay n i l c gây ch n th ng tác ng, th ng g p trong tai n n giao thông do bánh xe ô tô, xe máy

Ch n th ng gián ti p: Gãy x ng xa n i tác ng c a l c gây ch n th ng. Gãy ng b nh lý có hai lo i chính:

- Do x ng b bênh r i gãy nh u nang x ng, viêm x ng, lo n s n x ng

Ng i b nh b ung th các t ch c khác nh ng di c n vào x ng làm cho x ng u i và có th gãy khi có ng ch m nh

- Phân lo i gãy x ng:

Gãy x ng kín: Là gãy x ng mà gãy không thông v i bên ngoài

Gãy x ng h : Là gãy x ng mà gãy thông v i bên ngoài. Gãy h nguy hi m n gãy kín vì nguy c nhi m trùng cao

370

- Cho dù là gãy x ng kín hay gãy x ng h thì công tác s c u gãy x ng c ng ph i c ti n hành nhanh chóng chính xác t i n i x y ra tai n n nh m m c ích:

Giúp ng i b nh au, phòng ng a s c do ch n th ng

Gi m b t nguy c gây t n th ng thêm m ch máu, th n kinh, c , da do gãy x ng gây nên

Phòng ng a gãy x ng kín bi n thành gãy h x ng di l ch

Trong tr ng h p gãy x ng h , c nh gãy x ng k t h p v i x lý v t th ng ph n m m t t còn có tác d ng phòng ng a nhi m khu n

- Gãy c t s ng luôn c x p là m t ch n th ng n ng.Trong khi khám và s c u tuy t i không cho di chuy n m nh n n nhân, không cho n n nhân ng i d y. S c u gãy

ng c t s ng ph i luôn có ng i ch huy, ng i này luôn ng phía trên u n n nhân gi th ng u và c n n nhân cho n khi b t ng xong. Trong gãy c t s ng c , nh t là n cao, n u s c u không t t s gây t vong ngay vì b kích thích hành não.

- X ng ùi là x ng dài nh t c th , n m trong khu có nhi u c , m ch máu, th n kinh n, vì v y n u không x trí k p th i và úng k thu t, n n nhân có th ch t do s c do ch y

máu ho c do au

- Nguyên t c khi b t ng gãy x ng:

+ Khi s c u n n nhân b gãy x ng ng i u d ng c n ph i ti n hành c nh ng gãy. vi c c nh x ng gãy hi u qu c n ph i tuân th m t s nguyên t c sau:

+ Nhanh chóng a n n nhân ra kh i nguy hi m

+ N p c s d ng c nh x ng gãy ph i dài b t ng ch c kh p trên và d i gãy

+ Bu c dây c nh n p ph i trên ch gãy, d i ch gãy, kh p trên và kh p d i ch gãy.

+ Không nên c c i qu n áo n n nhân, n u c n ph i b c l v t th ng thì c t qu n áo theo ng ch (N u ph i c i thì c i bên lành tr c)

+ Không t tr c ti p n p vào da n n nhân. Các m u l i u x ng, vùng t è ph i có lót bong r i m i t n p

Tr ng h p gãy x ng kín:

B t ng x ng gãy (Chi) theo t th c n ng ( i v i chi d i du i g i t th 1700 - 1800, i v i chi trên g p khu u 900)

C nh nh nhàng, c n th n, ph i có ng i ph kéo n n chi liên t c cho t i khi nh xong

Tr ng h p gãy h , gãy n i kh p: Ph i b t ng theo t th gãy, không kéo n n. t h p x trí v t th ng ph n m m. N u có t n th ng m ch máu ph i c m máu tr c khi t ng

Sau khi c nh xong: i v i chi trên dùng b ng tam giác treo tay lên c . i v i chi d i bu c 2 chi vào nhau

371

4. Quy trình k thu t 4.1. Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng tay

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành

Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

ánh giá tình tr ng toàn thân

y d u hi u sinh t n, xác nh v trí gãy x ng

a ch n ch m sóc u tiên

ánh giá các t n th ng ph i h p

Chu n b n n nhân - n n nhân n m hay ng i theo t th thu n

i. - Gi i thích n n nhân v

thu t s ti n hành. - B c l chi t n th ng.

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n

i, chính xác, tránh au n.

th c a n n nhân ph i phù h p v i m c

t n th ng và s c ch u ng c a n n nhân

Chu n b d ng c - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay n

u ngón tay, n p trong n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày

0,5 -1 cm - Bông, g c t t nh t là bông m - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c

- Bông lót ch b t è tránh ho i t

- B ng cu n c nh

- B ng tam giác tay lên

TRO

NG

Ng i ph ng phía tr c n n nhân trên và d i gãy

t tay khu u, m t tay n m l y bàn tay c a

n nhân kéo nh theo tr c c a chi

n n x ng

Ng i chính t n p - N p th nh t m t tr c c ng tay t khu u

n kh p ngón bàn. - N p th hai t m t sau c ng tay, i x ng

i n p th nh t.

m b o c hai kh p trên và d i gãy c b t ng

372

n bông n bông vào các u p và vùng t è

Tránh ho i t da

nh n p Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy,

i ch gãy, bàn tay, khu u (n u c n).

tránh di l ch th phát trong quá trình

n chuy n

m b o ch c

tay n n nhân c ng tay n n nhân p 90o so v i cánh tay,

dùng b ng cu n ng tay n n nhân vòng

qua c n n nhân

Tay c t th n ng, tránh buông

thõng

Sau

ánh giá Ki m tra nhi t bàn tay, màu s c ngón tay

xem tu n hoàn có c n tr không do ng quá ch t

Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n

n nhân n n n vi n

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i

trí

m b o bàn giao n nhân v i thông

tin c n thi t

373

3.2 Quy trình k thu t c nh gãy 2 x ng cánh tay Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh

minh h a

TRC

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy

a ch n c p c u u tiên

Chu n b n n nhân - N n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. - Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n

i, chính xác, tránh au n.

th c a n n nhân ph i phù h p v i m c

t n th ng và s c ch u ng c a n n nhân

Chu n b d ng c - 2 n p dài t quá vai n khu u tay và dài d i h nách n quá n p g p khu u

tay - Bông, g c t t nh t là bông m , b ng cu n - H p thu c ch ng s c - Phi u chuy n th ng

-Bông lót ch b t è tránh ho i t

- B ng cu n c nh

p c b c kín ng g c, gi y x p

xung quanh và kín hai u.

TRO

NG

Ng i ph ng i di n v i n n nhân 1 tay khu u, 1 tay cánh tay sát hõm nách và kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay.

ng tay vuông góc v i cánh tay

n n x ng và tay cho ng i chính th c hi n c nh

Ng i chính t 2 n p hai m t tr c và sau

cánh tay

t n p ngoài i t quá vai n quá khu u tay, m t n p trong i t hõm nách n quá khu u tay

m b o c hai kh p trên và d i gãy

c b t ng

n bông

n bông vào các u n p và vùng t è Tránh ho i t da

nh n p Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau và m b o ch c, v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy

tránh di l ch th phát trong quá trình v n chuy n

374

tay n n nhân Dùng b ng cu n ho c b ng treo vòng qua n n nhân treo tay n n nhân t th ng tay g p 90o, bàn tay cao h n khu u

tay và úp vào thân mình.

Tay c t th n ng, tránh máu d n

xu ng c ng tay

SA

U

ánh giá Ki m tra tu n hoàn u bàn tay và u chi Ghi phi u theo dõi và chuy n n n nhân

n n n vi n.

xem tu n hoàn có b n tr do b ng quá

ch t không

Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n

n nhân n n n vi n

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi

m b o bàn giao n nhân v i thông

tin c n thi t

3.3 Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng chân

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

Khám th c th ; L y d u hi u sinh t n; Xác nh v trí x ng gãy

a ch n c p c u u tiên

Chu n b d ng c - Hai n p kích th c 80-130 cm, r ng 8-10cm, dày 1cm

- Bông, g c t t nh t là bông m , g c s ch

- B ng cu n

Bông lót ch b t è tránh ho i t , b ng cu n c nh

Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t

t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng

n nhân

Chu n b n n nhân - n n nhân n m

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n

i, chính xác, tránh au n.

375

TRO

NG

Ng i ph th nh t Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi n n nhân (phía trên và

i ch gãy)

lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di ch th phát

Ng i ph th hai Ng i phía bàn chân c a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a chi, tay kia n m bàn chân n n nhân h i y v phía ùi bàn chân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c m t n n nhân

Gi cho chân t th n ng

Ng i chính t 2 n p m t trong và m t ngoài chi gãy.

- N p ngoài t mào ch u n quá gót.

- N p trong t b n n quá gót

m b o kh p trên và i gãy c b t

ng

n bông n bông vào hai u n p và các u ng c phía trong và ngoài c a chi

Tránh ho i t da

nh nh hai n p v i nhau các v trí và m b o ch c theo th t :

- Trên gãy

- D i gãy

- Trên kh p g i kho ng 3-5 cm

- B ng s 8 sát c chân

- C nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân trong

quá trình v n chuy n

m b o ch c

376

SAU

Ki m tra tu n hoàn Ki m tra nhi t , c m giác bàn chân và

màu s c ngón chân ánh giá tu n hoàn

máu có b c n tr không

Ghi phi u chuy n th ng và chuy n n n nhân n n n vi n

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

377

3.4 Quy trình k thu t c nh gãy x ng ùi

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Minh ho

TRC

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

- L y d u hi u sinh t n

- Khám th c th tìm các n th ng ph i h p

a ch n c p c u u tiên

Chu n b d ng c - Ba n p kích th c 80-130 cm, r ng 8-10cm, dày 1cm

- Bông, g c t t nh t là bông , g c s ch

- B ng cu n ho c b ng v i

- Bông lót ch b t è tránh ho i t

- B ng cu n c nh

Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t

t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng

n nhân

Chu n b n n nhân - n n nhân n m

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n

i, chính xác, tránh au n.

Tr ng h p t 2 n p

TRO

NG

Ng i ph th nh t ng i phía d i chân

n nhân

t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân n n nhân h i y ng c v ùi sao cho bàn chân vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát

c m t n n nhân

Theo dõi ph n ng c a n nhân, phát hi n u hi u s m c a s c

378

Ng i ph th hai ng i phía bên chi lành

Lu n hai tay nâng chi n nhân (phía trên và

i ch gãy) và n p

lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di l ch th phát

phòng s c do au

Ng i chính t hai p phía m t trong

và m t ngoài c a ùi

- N p trong t b n n quá gót.

- N p ngoài t h nách n quá gót

m b o kh p trên và i gãy c b t

ng

n bông n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài

Tránh ho i t da

nh Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i

nhau theo th t :

- Trên gãy

- D i gãy

- D i kh p g i

- 1/3 d i c ng chân

- Ngang mào ch u, - Ngang ng c

- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân

- 3 dây c nh 2 chân vào v i nhau các v trí: c chân, g i, sát b n.

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân

trong quá trình v n chuy n

ch t

379

Tr ng h p 3 n p TR

ON

G

Hai ng i ph Qùy sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và

m l i t th ban u sau khi ã t n p xong. Sau

ó m i ng i v v trí và làm nhi m v nh tr ng

p t 2 n p

n n nhân au trong khi chính t n p và c nh

Ng i chính t n p - t n p th nh t t sau ng b vai n quá gót

chân

- N p th hai t hõm nách n quá gót chân

- N p th 3 t b n n quá gót chân

n bông n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài và phía sau (x ng b vai)

Tránh ho i t da

380

nh Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i

nhau theo th t :

- Trên gãy

- D i gãy

- D i kh p g i

- 1/3 d i c ng chân

- Ngang mào ch u, ngang ng c

- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân

trong quá trình v n chuy n

ch t SA

U

Ki m tra tu n hoàn Ki m tra nhi t , c m giác và màu s c ngón chân

ánh giá tu n hoàn máu có b c n tr không

Ghi phi u theo dõi Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i x trí

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

Chuy n n n nhân t i n vi n

Nhanh chóng, nh nhàng V ì có th s c do m t máu s x y ra

Chú ý theo dõi phát hi n s m các d u hi u c a s c

381

3.5 Quy trình k thu t c nh gãy c t s ng c

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

Chu n b - Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c

- Ván c ng thay cho p

- G i, màn chèn gi u n n nhân

Chu n b n n nhân Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành

n n nhân h p tác t

t n n nhân n m ng a trên ván c ng

- Ng i th nh t qu phía trên u n n nhân lu n hai tay gi u và vai n n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và

ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng

Gi cho c t s ng - C - u n n nhân th ng

tr c

Ng i chính luôn luôn ng phía u n n nhân gi n n nhân và ch

huy

ánh giá n n nhân - L y d u hi u sinh t n - Khám th c th ánh gía các t n th ng ph i h p

a ch n c p c u u tiên

TRO

NG

Ng i chính Gi u n n nhân

u không nghiêng sang hai bên ho c g p

Gi cho n khi b t ng xong

Ng i ph c nh n nhân vào cáng

Dùng 8 cu n b ng c nh n n nhân vào ván c ng các v trí: Trán; Qua hàm trên; Qua ng c; Qua hông; Qua

ùi; Qua kh p g i; Qua c ng chân; B ng hai bàn chân

c t s ng c b t ng t t nh t

Chèn ng i Dùng g i m m chèn hai bên c n n nhân

n nhân không b l c trong khi v n chuy n

382

SAU

Vi t phi u chuy n th ng

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i x trí

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

Chuy n n n nhân n n vi n

Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có

x trí t n th ng t cách tri t

Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n.

phòng và ch ng s c cho n n nhân

3.6 Quy trình k thu t c nh gãy c t s ng l ng- th t l ng

Các b c ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

TRC

Chu n b - Ván c ng

- 5 cu n b ng to b n

- G i, màn hay ch n m ng

- B ch ng s c

- Ván c ng thay cho p

- G i, ch n, màn chèn gi n n nhân

Chu n b n n nhân Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành

n n nhân h p tác t

t n n nhân n m ng a trên ván c ng

- Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai n n nhân

- Ng i th hai gi l ng và th t l ng

- Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và ng chân

- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng

Gi cho c t s ng c t ng th ng tr c trong

quá trình a n n nhân lên ván, tránh di

ch th phát

383

ánh giá n n nhân - L y d u hi u sinh t n

- Khám th c th ánh giá các t n th ng ph i h p

a ch n c p c u u tiên

TR

ON

G

Ng i ph th nh t Gi u n n nhân

u không nghiêng sang hai bên

Ng i ph th hai hai chân sao cho bàn chân ng và vuông góc v i c ng chân

hai chân không sang hai bên

Ng i chính c nh n nhân vào cáng

Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào cáng ho c c nh hai chi

a n n nhân vào nhau các v trí: hông, ùi, u g i, c ng chân và bàn chân

c t s ng c b t ng t t nh t

Chèn ng i Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n n nhân

n nhân không b l c trong khi v n chuy n

SAU

Vi t phi u chuy n th ng

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các trí ã làm, ngày gi

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

384

Chuy n n n nhân n n vi n

Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có

x trí t n th ng t cách tri t

Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n,

phòng và ch ng s c cho n n nhân (n u có)

385

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n

Stt Câu h i úng Sai

1 t ng i b gãy x ng nào ó t c là ã b m t v t p vào vùng có x ng gãy

2 Gãy x ng h nguy hi m h n gãy x ng kín

4 Dù là gãy x ng kín hay gãy x ng h thì vi c c nh gãy ng c ng nh nhau

5 nh gãy x ng ph i nhanh nhanh chóng, chính xác

6 nh gãy x ng ph i ti n hành ngay t i ch r i m i chuy n n nhân ra ngoài

7 Phát hi n và x lý s c là vi c c n làm u tiên, tr c khi c nh gãy x ng

8 Tuy t i không n n nhân b gãy x ng c t s ng ng i d y ho c ng lên

9 Khi c nh c n c nh c trên và d i gãy

10 N p c nh gãy x ng ph i dài b t ng ch c kh p trên và kh p d i gãy

11 Ph i luôn kéo trong khi b t ng x ng gãy

12 Khi c nh gãy x ng h ph i c nh theo t th c n ng

13 Gãy x ng h và gãy n i kh p không c kéo n n trong khi nh

14 T th c n ng c a chi trên là 60o

15 T th c n ng c a chi d i là 1800

4.2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t s c u gãy x ng, b n ã t l ng giá và bây gi

hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành

Tr c khi b n th c hành, b n s c xem giáo viên h ng d n thao di n toàn b quy trình.

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong bu i h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong bu i h c.

n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau

Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên

l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.

386

Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t

t sinh viên c yêu c u trình th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p

Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.

l ng giá (B ng ki m quy trình)

i ây là b ng ki m th c hành. B n có th dùng b ng này th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n r a tay. B n c n bi t ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào b n ã qua.

Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng tay

Các c T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Nh n nh toàn tr ng n n nhân và xác nh trí x ng gãy

2. Gi i thích ng viên n n nhân và n n nhân t th phù h p

3. Chu n b : - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay

n u ngón tay, n p trong t n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày 0,5 -1 cm - Bông, g c, phi u chuy n th ng - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c

4. Ng i ph : M t tay khu u, m t tay n m y bàn tay c a n n nhân kéo nh theo tr c a chi. C ng tay vuông góc v i cánh tay

5. Ng i chính t n p: - N p th nh t m t tr c c ng tay i t

p khu u n kh p ngón bàn - N p th hai t m t sau cánh tay, i t quá m m khu u n u các ngón tay

6. n bông vào khu u tay, c tay

7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy, d i ch gãy, bàn tay

8. Treo c ng tay tr c ng c b ng kh c tam giác 9. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u

chuy n th ng

10. Chuy n n n nhân n c s y t

387

Quy trình k thu t c nh gãy x ng cánh tay

C ác b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy

2. n n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. Tay lành tay au

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

3. Chu n b :

- Hai n p g : N p ngoài dài t quá vai n khu u tay; n p trong dài t h nách n quá khu u tay

- H p thu c ch ng s c

- Bông không th m n c; B ng cu n; B ng tam giác

- Phi u chuy n th ng

4. ng i di n v i n n nhân. M t tay khu u, m t tay cánh tay sát hõm nách,

a kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay, a quan sát n n nhân.

4. Ng i chính t n p:

- M t n p ngoài i t quá vai n quá khu u tay

- M t n p trong t hõm nách n quá khu u tay

6. n bông vào khu u, vai và hõm nách

7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau các v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy

8. Treo c ng tay tr c ng c b ng kh n tam giác

9. Ki m tra tu n hoàn u chi

- Ghi phi u theo dõi

10. Chuy n n n nhân n c s y t

388

Quy trình k thu t c nh gãy x ng c ng chân

Các b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy

2. n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

3. Chu n b :

- Hai n p g dài t gi a ùi n quá gót chân

- H p thu c ch ng s c

- Bông không th m n c; B ng cu n

- Phi u chuy n th ng, cáng

4. Ng i ph th nh t: Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi

n nhân (phía trên và d i ch gãy)

5. Ng i ph th hai: Ng i phía bàn chân a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a

chi, tay kia n m bàn chân n n nhân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c

t n n nhân

6. Ng i chính t n p:

- N p ngoài t mào ch u n quá gót.

- N p trong t b n n quá gót

7. n bông vào u g i, m t cá chân

8. C nh hai n p v i nhau các v trí theo th t :

- Trên gãy

- D i gãy

- Trên kh p g i

- B ng bàn chân vuông góc v i c ng chân

- C nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i

9. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u chuy n th ng

10. Chuy n n n nhân n n n vi n

389

Quy trình k thu t c nh gãy x ng ùi

Các b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p, xác nh v trí

ng gãy

2. n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. c l chi t n th ng.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

3. Chu n b :

- Hai n p g dài t gi a ùi n quá gót chân

- Thu c và d ng c c p c u

- Bông không th m n c; B ng cu n

- Phi u chuy n th ng, cáng

4. Ph ng pháp t 2 n p

4.4. Ng i ph th nh t: Ng i d i chân n n nhân, m t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân sao cho vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát s c m t n n nhân

4.5. Ng i ph th hai: Ng i bên chi lành, nâng chi n n nhân (phía trên và d i ch gãy) và n p

4.6. Ng i chính t n p:

- N p trong t b n n quá gót.

- N p ngoài t h nách n quá gót

4.7. n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân c phía trong và phía ngoài

4.8. Dùng b ng cu n ho c dây v i c nh 2 p v i nhau theo th t :

- Trên gãy - D i gãy - D i kh p g i - 1/3 d i c ng chân

- Ngang mào ch u, - Ngang ng c

- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i ng chân

390

4.9. C nh 2 chân vào v i nhau các v trí: chân, g i, sát b n.

4.Tr ng h p 3 n p

4.4. Hai ng i ph : Qu sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và n m l i t th ban u sau khi

ã t n p th nh t xong. Sau ó m i ng i v trí và làm nhi m v nh tr ng h p t 2 n p

4.5. Ng i chính:

- t n p th nh t t sau x ng b vai n quá gót chân

- N p th hai t hõm nách n quá gót chân

- N p th 3 t b n n quá gót chân

4.6. n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân (c phía trong và phía ngoài

phía sau) x ng b vai

4.7. Dùng b ng cu n ho c dây v i c nh 2 p v i nhau theo th t :

- Trên gãy

- D i gãy

- D i kh p g i

- 1/3 d i c ng chân

- Ngang mào ch u, ngang ng c

- B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i ng chân

4.8. C nh 2 chân vào v i nhau các v trí: 1/3 trên ùi, ngang kh p g i, 1/3 d i c ng chân

5. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u chuy n th ng

6. Chuy n n n nhân n n n vi n

391

Quy trình k thu t c nh gãy x ng c

Các b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p

2. n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar)

thì b t ng c t s ng c ngay Gi i thích cho n n nhân v k thu t s ti n hành

3. Chu n b : - Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c - Phi u chuy n th ng

4. Chuy n n n nhân lên ván c ng - Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai

n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và

ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng

5. M t ng i gi u n n nhân th ng tr c

6. Dùng g i m m chèn hai bên c n n nhân

7.Dùng 8 cu n b ng c nh n n nhân vào ván c ng các v trí: - Trán - Qua hàm trên - Qua ng c - Qua hông - Qua ùi - Qua kh p g i - Qua c ng chân - B ng hai bàn chân

7. Vi t phi u chuy n th ng

9. Nhanh chóng a n n nhân n n n vi n

392

Quy trình k thu t c nh gãy x ng c t s ng - th t l ng

Các b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các n th ng ph i h p

2. n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar)

thì b t ng c t s ng c ngay

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành

3. Chu n b :

- Ván c ng

- 5 cu n b ng to b n

- G i, màn hay ch n m ng

- H p ch ng s c

- Phi u chuy n th ng

4. Chuy n n n nhân lên ván c ng

- Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai n nhân

- Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng

- Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và c ng chân

- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng

5. M t ng i gi u n n nhân. M t ng i gi hai chân sao cho bàn chân ng và vuông góc v i c ng chân

6. Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n nhân

7. Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào ván (ho c c nh hai chi c a n n nhân vào nhau) các v trí:

- Vai

- Hông

- ùi

- u g i

- C ng chân và bàn chân

8. Ghi phi u chuy n th ng

9. Nhanh chóng a n n nhân n n n vi n

393

5.Th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên)

Nh ng bài t p th c hành trên ây c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:

Hình thành nhóm th c hành v i s ng i c n ti n hành k thu t

Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

Th c hành có h th ng là:

Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

H i quan sát viên v quá trình th c hành

u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo 5.2 Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P.

ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình s c u gãy x ng c a mình

Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình s c u gãy x ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác.

Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp

394

CÁC BI N PHÁP C M MÁU T M TH I 1. T m quan tr ng

Ch n th ng có th g p m i n i trên th gi i. R t nhi u n c nghèo có t l ch n th ng do tai n n giao thông, sinh ho t và làm vi c cao. Ch n th ng gây nên các v t th ng d p nát t ch c u có th gây ch y máu. Do ó vi c vi c phát hi n s m ch y máu và nhanh chóng làm ng ng ch y máu t i n i b th ng là r t quan tr ng và c n thi t h n ch c các bi n ch ng nguy hi m, c u tính m ng cho ng i b th ng. 2. M c tiêu

Sau khi h c xong bài h c này, các b n ph i có kh n ng th c hi n các bi n pháp m máu t m th i sau:

1. B ng ép 2. B ng nh i 3. G p chi t i a 4. Garô c m máu

3. Lý thuy t Tr c khi ti n hành s c u m ch máu, c n ph i nh n nh c v t th ng m ch

máu thu c ng m ch, t nh m ch hay mao m ch t th ng ng m ch có th quan sát th y máu ch y nhi u, ph t thành tia, m nh

lên theo nh p m ch n y và máu màu t i (tr v t th ng ng m ch ph i) t th ng t nh m ch có các c m: T c ch y ch m h n so v i v t th ng

ng m ch. N u các t nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra u b t v t th ng. Máu có m u s m

t th ng mao m ch th ng g p các v t th ng nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m

ng tr c m t tr ng h p có ch y máu ngoài, c n nhanh chóng làm ng ng ch y máu vì m i giây ch m tr là thêm m t l ng máu b m t i. c bi t trong các t n th ng

ch máu l n n u x trí ch m tr , ng i n n s b m t nhi u máu, có th d n n choáng và t vong do m t máu. Tuy nhiên khi s c u ch y máu, c n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t c a v t th ng, không ti n hành m t cách thi u th n tr ng, nh t là khi quy t nh t garô

Garô là bi n pháp c m máu t m th i c áp d ng trong các v t th ng chi có ch y máu t mà các bi n pháp c m máu t m th i khác không có hi u qu . Khi garô do

l u thông máu b ng ng m t th i gian nh t nh nên d gây ra các tai bi n nguy hi m. Khi garo quá 60 - 90 phút mà không n i garô thì n chi phía d i s b ch t. Vì v y khi garo c n tuân theo các nguyên t c sau:

- Không t tr c ti p dây garô lên da ng i n n - t garo cách mép v t th ng 2cm v phía trên ( i v i các vêt th ng nh ), 5

cm i v i các v t th ng l n - Không garo ch t quá ho c l ng quá (ch garo c m máu) - Sau 60 phút ph i n i garo 1 l n, th i gian n i m i l n t 1-2 phút - T ng s th i gian garo không quá 6 gi (t ng s l n n i garo là 5 l n) - Luôn theo dõi chi t garo, không cho ph n chi lành phía d i v t th ng trong

tình tr ng thi u nuôi d ng kéo dài - N n nhân b t garo ph i c theo dõi sát và ph i có phi u garo ghi chép chi

ti t, rõ ràng - Nhanh chóng chuy n n n nhân b garo n c s y t có kh n ng u tr g n nh t,

n nhân t garo là u tiên s m t trong v n chuy n và ph i có nhân viên y t h t ng

395

4. Quy trình k thu t b ng 4.1 Quy trình k thu t b ng ép

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

Tr c

khi b ng

1.Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng Quy t nh bi n pháp m máu

2.Chu n b c có bông th m n c vô

khu n, b ng cu n, pinch ho c p ph u tích

th m d ch Kích th c phù h p i v t th ng

3.Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm

t n n nhân t th thích p

n n nhân h p tác

Trong

khi b ng

4. Ph v t th ng

Dùng k p vô khu n g p g c ph kín v t th ng

b o v v t th ng

396

5. B ng ép t u b ng 2 vòng khoá r i ng xoáy c. M i vòng xoáy

xi t ch t h n bình th ng. C nh v y b ng cho n khi kín

t th ng

Ép ch t c m máu a b ng v a quan sát ph n ng c a n n nhân và ánh giá tình tr ng c m máu

6.C nh v t th ng

nh v t th ng b ng 2 vòng khoá nh bình th ng, sau ó gài gim ho c bu c nút

gi b ng không b ng và tu t

7.Ki m tra tu n hoàn

i n n nhân c m giá t ch c phía d i v t th ng.

ánh giá tình tr ng c m máu

u ch nh m c ép a b ng, n u ch t quá

thì n i l ng, n u còn ch y máu thì b ng ép thêm

397

Sau khi

ng

8.Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng i và c t vào ch quy nh

nh ng v t d ng có th dùng l i

9.Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng)

Cách th c x lý

Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m o theo dõi liên t c

4.2 Quy trình k thu t b ng nh i Các b c ti n

hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u

ý Hình nh minh h a

Tr c khi b ng

1. Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng, l y d u hi u sinh n

Quy t nh bi n pháp m máu

Kh n tr ng

2. Chu n b c có bông th m n c vô khu n, mi ng g c dài, pinch ho c k p ph u tích vô khu n, 1cu n

ng

n ch nhi m trùng Kích th c phù h p i v t th ng

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm

t n n nhân t th thích h p

n n nhân h p tác

Trong khi b ng

4. Làm s ch s v t th ng

a v t th ng b ng n c mu i sinh lý, l y b các d v t n u có

n ch nhi m khu n

5. Nh i g c Dùng k p ph u tích g p m t u g c (dài) n vào sâu trong v t th ng, cho n khi y v t th ng

c m máu Nh nhàng tránh gây au d n cho n n nhân

6. Che v t th ng

p g c có bông ph kín v t th ng r i ti n hành b ng v t th ng theo ki u r n cu n

b o v v t th ng

398

7. Ki m tra tu n hoàn

i n n nhân c m giác au t c t i v t th ng và phía d i v t th ng

ánh giá tình tr ng ch y máu

Sau khi

ng 8. Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào

ch quy nh nh ng v t d ng có th dung l i

9. Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng)

Cách th c x lý

Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m o theo dõi liên t c

399

4. 3 Quy trình k thu t g p chi t i a

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý

Hình nh minh h a

Tr c khi b ng

1. Nh n nh

ánh giá tình tr ng v t th ng, l y u hi u sinh t n

Quy t nh bi n pháp

m máu

2. Chu n b

t con chèn b ng g , m t cu n ng

làm c n tr l u

thông tu n hoàn

Con chèn ph i nh n

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c

p làm t n n nhân t th thích h p

n n nhân h p tác

Trong khi b ng

4. t con chèn

t con chèn vào n p g p khu u

tay ho c hõm nách ho c kheo chân ho c n p b n tu theo v trí

n th ng

ch n m ch máu n vùng d i v t

th ng

400

5. G p chi

Nói n n nhân g p chi n h t m c có th ho c giúp n n nhân g p chi

c n tr s l u

thông c a máu

6. C nh

Dùng b ng cu n b ng hai ho c ba vòng ch ng lên nhau r i bu c nút

i

7. Ki m tra tu n hoàn

ánh giá tình tr ng ch y máu t th ng

u áng giá

tình tr ng ch y máu

u máu v n ch y

nhi u c n áp d ng bi n pháp khác

Sau khi

ng

8. Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng b

i và c t vào ch quy nh nh ng t d ng có th dùng l i

9. Ghi h s

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m o theo dõi liên t c

401

4. 4 Quy trình k thu t garo

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

Tr c khi b ng

1. Nh n nh ánh giá tình tr ng v t th ng, l y d u hi u sinh t n

Quy t nh bi n pháp m máu

Quy t nh garo do bác s ch nh

2. Chu n b c, r ng 5 cm, dài 30 cm (cho chi trên), ho c r ng 7cm, dài 50cm cho chi d i,

ng cao su r ng 4cm, dài 1m cho chi trên, ho c r ng 6cm, dài 1,5m cho chi d i

Phi u garo, bút , kim b ng

p c p c u

Lót d i b ng cao su Khi không có u ki n có th dung kh n mùi xoa ho c

m xe p, b ng chun, ng Esmarch

t que nh dài

1-2 m nh v i

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm

t n n nhân t th thích h p

n n nhân h p tác Nhanh chóng

Trong khi b ng

4. Qu n g c lót Qu n m nh g c ho c m nh v i vòng quanh n i nh t garo

Tránh b ng cao su tr c ti p lên da có

th gây ph n ng

5. Garo t Esmarch lên trên vòng g c r i b ng vòng. Vòng th nh t b ng v a ph i, vòng th 2 ch t h n vòng th nh t, vòng th 3 ch t h n vòng th 2 sao cho không th y máu ch y ra là c.

6. C nh t ngón tay cái vào vòng cao su phía trên ng m ch t r i qu n ti p vòng th 4 và

nâng ngón tay cái lên, d t ph n còn l i c a cu n b ng vào v trí ó c nh garo

402

7. B ng v t th ng

t g c lên v t th ng r i b ng l i o v v t th ng

Sau khi ng

8. Vi t phi u garo Vi t y các n i dung trong phi u garo ng bút m u r i cài lên tr c ng c n n

nhân

theo dõi liên t c

9. Chuy n n n nhân n n n vi n

Nhanh chóng chuy n n n nhân n n n vi n. N u chuy n n n nhân i xa c n tuân th nguyên t c n i garo

x lý v t th ng tri t

Theo dõi sát tình tr ng n n nhân

10. N i garo Rút ph n còn l i c a cu n b ng cao su, m cu n b ng cho cu n b ng t t

ng d n ng th i quan sát ng n chi khi th y ng n chi h ng tr l i thì 1-2 phút r i garo tr l i nh ban u.

máu nuôi d ng ph n chi phía d i

Ghi gi n i garo vào phi u

403

5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Stt Câu h i úng Sai

1 C n phân lo i v t th ng tr c khi c m máu

2 N n nhân có ch y máu ngoài, c n c nhanh chóng làm ng ng

ch y máu

3 Garô là bi n pháp c m máu t m th i c áp d ng trong t t c

các v t th ng có ch y máu ngoài

4 C n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t

a v t th ng

5 Garo càng ch t càng t t

6 Sau t garo 2 gi ph i n i 1 l n

7 T ng s th i gian garo không quá 6 gi

8 Garo c áp d ng cho các v t th ng có ch y máu chi

9 N n nhân t garo là u tiên s m t trong v n chuy n

10 V t th ng c garo s không ch y máu vì v y không c n theo

dõi sát n n nhân

11 Dây garo c m máu có th t tr c ti p trên da n n nhân

12 Khi n i garo ph i n i t t

13 Th i gian n i garo là 1-2 ph út

14 Khi n i garo th y chi h ng là c

15 N n nhân t garo ph i có phi u theo dõi cài tr c ng c

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành - Sau khi h c lý thuy t v các bi n pháp c m máu t m th i, b n ã t l ng giá và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành

- Tr c khi b n th c hành, b n s c xem giáo viên h ng d n thao di n toàn quy trình.

- Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong bu i h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong bu i h c.

- C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau

- Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n

t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.

- Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu

u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t

- Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p

404

- Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5. 3 T l ng giá

l ng giá quy trình b ng ép

Các b c t t Sai Không làm Ghi chú

1. Nh n nh

2. Chu n b

3. Chu n b n n nhân

4. Ph v t th ng

5. B ng ép

6. C nh v t th ng

7. Ki m tra tu n hoàn

8. Thu d n d ng c

9. Ghi h s

l ng giá quy trình b ng nh i

Các b c t t Sai Không làm Ghi chú

1. Nh n nh

2. Chu n b

3. Chu n b n n nhân

4. Làm s ch s b v t th ng

5. Nh i g c

6. Che v t th ng

7. Ki m tra tu n hoàn

8. Thu d n d ng c

9. Ghi h s

405

l ng giá quy trình g p chi t i a

Các b c t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Nh n nh

2. Chu n b

3. Chu n b n n nhân

4. t con chèn

5. G p chi

6. C nh

7. Ki m tra tu n hoàn

8. Thu d n d ng c

9. Ghi h s

l ng giá quy trình garo c m máu

Các b c t t Sai Không làm Ghi chú

1. Nh n nh

2. Chu n b

3. Chu n b n n nhân

4. Qu n g c lót

5. Garo

6. C nh

7. B ng v t th ng

8. Vi t phi u garo

9. Chuy n n n nhân n n n vi n

10. N i garo

406

6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo

- Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:

- Hình thành nhóm th c hành 2 ng i

- Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

- S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

- Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P 6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n

n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có

u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m

6. 3 Th c hành t i n n vi n theo k ho ch.

Sau khi b n ã th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u

ng viên th c hi n các các bi n pháp c m máu t m th i này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã h c tr ng 6. 4 T ánh giá quá trình rèn luy n:

n có th t ánh giá quá trình rèn luy n các bi n pháp c m máu t m th i trên ng các cách sau

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c m máu t m th i

a mình

Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình c m máu t m th i c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác.

Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp

Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n c m máu t m th i nh

quy trình c a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i úng k thu t

407

THU T B NG

1. T m quan tr ng ng cu n là lo i b ng th ng dùng v i nhi u r t nhi u công d ng khác nhau nh :

- Gi bông g c trên v t th ng, che v t th ng phòng ng a nhi m khu n

- Th m hút d ch ti t t i v t th ng

- Có tác d ng b ng ép c m máu trong s c u ch y máu

- B ng gi n p trong c nh gãy x ng

- C nh m t ph n c th , nh t là trong nh ng tr ng h p bong gân, tr t kh p

- Làm gi m s ng t y ho c phòng ch ng phù n

- Nâng các ph n c th b th ng hay b sa

2. M c tiêu Sau h c xong bài nay sinh viên có kh n ng th c hi n c m t s ki u b ng v t

th ng theo quy trình k thu t b ng b ng cu n:

- B ng ngón tay

- B ng khu u

- B ng vai

- B ng ng c

- B ng m m c t

3. Lý thuy t Khi s d ng b ng cu n n u b ng không úng s gây ra các th ng t n vùng mô

bên d i, vùng lân c n ho c t o ra s khó ch u cho n n nhân. Vì v y khi b ng ph i tuân theo các nguyên t c sau:

- Gi i thích cho ng i n n hi u rõ th thu t s p làm

- ng i n n t th tho i mái, thu n ti n cho th thu t s ti n hành.

- Nh ng v trí c b ng c n c nâng

- V t th ng ph i c r a s ch, l y h t d v t và p g c tr c khi b ng

- B t u b ng b ng hai vòng khoá phía d i cách v t th ng kho ng 10cm

- Khi b ng chi c n b ng t ng n chi n g c chi tránh xung huy t ho c phù n . h u chi ánh giá s l u thông tu n hoàn

- B ng ch t, l ng quá d tu t, ch t quá ng i n n au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng. Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr c 1/2 ho c 2/3 chi u r ng c a b ng. B ng ph i ph kín g c che v t th ng

- Trong khi b ng, liên t c quan sát s c m t và h i n n nhân phát hi n k p th i c au và nguy c nh h ng n tu n hoàn

- Vòng c nh b ng có tác d ng gi b ng, xong chú ý tránh è tr c ti p lên v t th ng và các v trí d b t è

ng v t th ng b ng b ng cu n có sáu ki u b ng c b n: b ng vòng, r n qu n, xoáy c, ch nhân, vòng g p l i (b ng h i quy) và b ng s 8. Tu t ng tr ng h p, v trí

a v t th ng trên c th mà l a ch n các ki u b ng thích h p. Ví d nh b ng vòng th ng áp d ng b ng vòng khoá, b ng xoáy c và r n qu n áp d ng b ng ngón tay,

ng s 8 áp d ng áp d ng b ng khu u tay, u g i…

408

4. Quy trình k thu t ng ngón tay

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh h a

Tr c khi b ng

1. Chu n b ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 2 -3cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n ng i nh

- Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm - t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay

au, ho c có ng i tr giúp

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

Trong khi b ng

3. B t u

ng

ng 2 vòng ch ng lên nhau c tay (vòng

khoá)

b ng không b kéo l ch

khi b ng

4. B ng ngón

n b ng trên mu tay lên phía ngón tay i di n theo ki u r n qu n r i b ng xoáy c tr v g c ngón tay r i tr v c nh kia c a bàn tay và xu ng c tay (ch y quanh c tay

t vòng). C nh th b ng tu n t các ngón k ti p cho n khi b ng kín các ngón tay b th ng

Ph kín v t th ng và tách các ngón tay b th ng

h ngón tay a b ng v a quan sát

c m t ng i b nh

5. C nh B ng c nh c tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

gi các vòng b ng không tu t

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

6. Ki m tra tu n hoàn

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. Nhìn u chi xem có tím

không. So sánh v i chi lành

ánh giá hi u qu c a b ng

Sau khi ng

7. Thu d n ng c

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i

8. Ghi h

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m b o theo dõi liên t c

409

ng khu u Các b c

ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh

minh h a Tr c khi b ng

1. Chu n b

ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5

cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành

nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

-Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Khu u tay g p 900, bàn tay n a s p, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i tr giúp

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

Trong khi b ng

3. B t u

ng

ng 2 vòng khu u tay (vòng khoá)

b ng không b kéo l ch

khi b ng

4. B ng khu u

n b ng xu ng phía d i c ng tay, è lên vòng khoá, sau ó l n cu n b ng lên phía trên cánh tay (theo ki u s 8). C nh th

ng to ra 2 bên khu u cho n khi ng kín g c ph vêt th ng

Ph kín v t th ng và khu u tay c gi 900

a b ng v a quan sát ng i b nh

5. C nh

ng c nh c ánh tay ho c (2 vòng)

theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

gi các vòng b ng không

tu t

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

6. Ki m tra tu n hoàn và nâng tay

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê bàn, ngón tay không. Nhìn u chi xem

có tím không. So sánh v i chi lành. tay ng kh n tam giác

ánh giá hi u qu c a b ng ng i b nh không b m i

Nút bu c c a kh n phía tr c ng c, tránh è vào

Sau khi b ng

7. Thu d n ng c

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i

8. Ghi h

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m b o theo dõi liên t c

410

ng vai Các b c

ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh

minh h a Tr c khi b ng

1. Chu n b

ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 7-

10cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành

nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Ng i b nh ng i tho i mái

ng i b nh h p tác và

thu n ti n cho b ng

Trong khi b ng

3. B t u

ng

ng 2 vòng cánh tay (sát nách) bên tay

th ng

b ng không b kéo l ch

khi b ng

4. B ng vai L n b ng lên vai qua l ng ng c r i lu n i nách bên i di n, r i ti p t c l n

ng vòng qua l ng lên vai t n th ng. Ti p t c b ng vòng cánh tay, b ng lên vai qua l ng ng c lu n d i nách i di n vòng qua l ng lên vai. C nh th

ng cho n khi kín g c ph v t th ng

Ph kín v t th ng và bán t ng vai

a b ng v a quan sát ng i b nh Các vòng b ng ng c

n ch ng sát lên nhau nách bên lành

5. C nh B ng c nh cánh tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c cánh

tay ho c tr c ng c

gi các vòng b ng không tu t

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

6. Ki m tra tu n hoàn

i ng i b nh xem có th y t c ng c, có m giác tê cánh tay không. S bàn tay

xem có l nh không, u chi có tím không… So sánh v i chi lành

ánh giá hi u qu c a b ng

Sau khi

ng

7. Thu d n ng c

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i

8. Ghi h

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m b o theo dõi liên t c

411

ng m m c t Các b c

ti n hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý Hình nh minh

a Tr c khi b ng

1. Chu n b ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5-7 cm, ghim cài

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Tay c n b ng gi ra phía tr c, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i giúp

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

Trong khi

ng

3. B t u ng

t u b ng cách m m c t 15cm, tay trái gi u b ng. L n cu n b ng lên trên m m

t qua bên i di n r i l n ng c l i (h i quy) l n l t sang 2 bên. Vòng hai vòng qua

u b ng (t i m xu t phát)

c nh b ng (Vòng kho á)

4. B ng m c t

n cu n b ng lên phía u m m c t, l n quanh m m c t r i l n xu ng m xu t phát bên i di n, r i l n ng c l i qua m m c t,

nh th to sang 2 bên cho n khi kín m c t (h i quy). L n 2 vòng t i m xu t

phát. Ti p t c l n cu n b ng vòng quanh u m c t r i tr l i v trí khoá l n m t vòng nh th b ng theo ki u s 8 cho n khi

kín l p b ng h i quy

-Ph kín v t th ng -Gi b ng m xu t phát (b ng h i quy)

Th ng b ng qua m m c t 3 l n h i quy

a b ng v a quan sát ng i b nh

5. C nh ng c nh m xu t phát (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

gi các vòng b ng không tu t

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

6. Ki m tra tu n hoàn

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê tay không. So sánh v i chi lành

ánh giá hi u qu c a b ng

Sau khi

ng

7. Thu d n ng c

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng

i

8. Ghi h s Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m b o theo dõi liên t c

412

ng c ng tay

Các b c ti n hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n l u ý Hình nh minh h a

Tr c khi b ng

1. Chu n b ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 3-5 cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm

t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay

au, ho c có ng i tr giúp

ng i b nh h p tác và

thu n ti n cho b ng

Trong khi b ng

3. B t u ng

ng 2 vòng phía c tay, phía d i v t th ng (vòng khoá)

b ng không b kéo l ch khi b ng

4. B ng ng tay

n b ng ch ch lên phía trên, ra sau r i v phía tr c, sau ó g p tr xu ng phía

i, r i l i vòng ra phía sau, ch ch lên trên ti p t c ra phía tr c (ki u b ng ch nhân g p l i). C nh th b ng cho n khi kín v t th ng

Ph kín v t th ng và m o ch t phía chi không u

a b ng v a quan sát ng i b nh

5. C nh B ng c nh phía trên c ng tay (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

gi các vòng b ng không tu t

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

6. Ki m tra tu n hoàn

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. S bàn tay có l nh

không, u chi xem có tím không. So sánh i chi lành

ánh giá hi u qu c a b ng

Sau khi

ng

7. Thu d n ng c

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i

8. Ghi h

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

bàn giao và m b o theo dõi liên t c

413

5. T ánh giá và hu n luy n 5. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Stt Câu h i úng Sai

1 M c ích c a b ng v t th ng là b o v v t th ng, không có tác d ng c m máu

2 Tr c khi b ng, v t th ng c n ph i c x lý

4 Ng i b nh ph i c n m trong khi b ng

5 B ng v t th ng nh m m c ích gi cho bông g c ph v t th ng không b r i

6 i v i b ng chi, c n b ng t ng n chi t i g c chi

7 Không b ng tr c ti p lên v t th ng

8 B t u b ng và k t thúc b ng b ng 2 vòng b ng ch ng khít lên nhau

9 Có th c nh b ng b ng vòng khoá è tr c ti p lên v t th ng

10 Các vòng b ng sau ph i è tr c ti p lên m t ph n c a các vòng ng tr c

11 Có th c nh b ng b t c v trí nào mi n là sau khi ã ph kín t th ng

12 m b o ch t, các cu n b ng c n c l n trên v t th ng

13 Các vùng c b ng c n c nâng

14 Kích th c c a cu n b ng c n c ch n cho phù h p v i v trí n th ng và ki u b ng

15 Khi b ng c n t p trung nhìn vào v t th ng

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

l ng giá

Các b c T t t Sai Không làm Ghi chú

1. Chu n b

2. Chu n b ng i b nh

3. B t u b ng

4. B ng ngón

5. C nh

6. Ki m tra tu n hoàn

7. Thu d n d ng c

8. Ghi h s

414

6. Th c hành Th c hành t i labo

1. Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n:

2. Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng i

3. Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

4. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

5. Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào

ng ki m v k thu t b ng. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá a trên b ng O&P. B ng O&P c thi t k chung cho t t c các k thu t b ng vì c n các b c nh nhau. Chi ti t c a t ng b c nh th nào các b n c n n m ch c quy

trình k thu t t ánh giá theo 3 m c t t, t, sai.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t

th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m.

Th c hành t i n n vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c các k thu t b ng theo quy trình k thu t, b n s

có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u d ng viên th c hi n các k thu t b ng này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n

ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô

ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã c tr ng

ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t ánh giá quá trình rèn luy n các k thu t b ng trên b ng các cách

sau

1. Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t b ng c a

mình

2. Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình b ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là

t b n khác.

3. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp

4. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát b n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n b ng nh quy trình

a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các k thu t b ng úng k thu t

415

P C U NG NG TU N HOÀN

1. Gi i thi u: Tr c th p niên 60 c a th k XX, h u h t vi c c p c u n n nhân b ng ng tu n

hoàn là không hi u qu . N m 1958 Stephéon mô t bi n pháp “Xoa bóp tim m ” v i hi u qu r t h n ch v i gi i h n vi c th c hi n trong phòng ph u thu t tim. Cùng n m 1958 c hai nhóm c a Safa và Elam cùng ng nghi p ã mô t k thu t hô h p nhân

o Mi ng-Mi ng. n n m 1960 Kouwenhoven, Jude và Knickerbocker gi i thi u k thu t ép tim ngoài l ng ng c tái l p tu n hoàn. C hai k thu t này là c s cho vi c phát tri n k thu t h i sinh tim ph i (HSTP). N m 1966 t i h i ngh qu c gia v HSTP,

i tim m ch Hoa K ã gi i thi u k thu t h i sinh tim ph i c b n và n n m 1973 k thu t này ã c áp d ng t i c ng ng. Quy trình k thu t HSTP c c p nh t trong các n m 1979, 1985 và 1992.

2. M c tiêu: - Th c hi n c quy trình phát hi n n n nhân ng ng tu n hoàn.

- Th c hi n c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i p c u.

- Th c hi n c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i p c u.

3. Lý thuy t Ph ng pháp ép tim ngoài l ng ng c: Là m t th thu t dùng áp l c m nh, liên t c

và nh p nhàng ép lên 1/3 d i c a x ng c. Tim c ép gi a x ng s n và x ng ng n m phía sau, t ng áp l c trong l ng ng c giúp cho s l u thông máu gi a tim,

ph i, não và các t ch c khác c a c th , ng th i kích thích tim p l i khi tim ng ng p. Khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c, áp l c trong l ng ng c thay i t 0

n 85mmHg v i áp l c này có kh n ng t ng máu t tim vào ng m ch ch và ra ng m ch phía ngoài (có áp l c 80mmHg) t o dòng ch y c a máu n mô t ch c.

Trong khi ó máu t các t nh m ch l n không ch y ng c tr l i t nh m ch ngo i vi vì có nh ng van ng n c n. Khi áp l c trong l ng ng c gi m d i 40mmHg thì máu t t nh

ch ngoài l ng ng c tr v tâm nh (Criley et al, 1976). V i t n s ép 90-100 nh p/phút, l u l ng máu t g n 50% so v i bình th ng (Taylor và c ng s ). V y ép tim ngoài l ng ng c là k thu t giúp l u thông máu m b o h tr tu n hoàn hi u qu cho n n nhân. V i t n s ép 150 nh p/phút thì l u l ng máu t cao n 75% so v i bình th ng, nh ng th ng nhi u tai bi n x y ra h n (Maier và c ng s , 1984).

Ph ng pháp hô h p nhân t o Mi ng-Mi ng: c ti n hành b ng cách ng i u n n th i tr c ti p h i c a mình qua mi ng c a n n nhân. Hô h p nhân t o mi ng-

mi ng cung c p Fi02 t 0,17, khí CO2 c ào th i qua khí th ra. Vì v y, k thu t hô p nhân t o mi ng-mi ng có hi u qu h tr hô h p cho ng i b nh. N u h tr hô p b ng bóng qua m t n ho c n i khí qu n thì có th cung c p Fi02 t 1. 0.

p c u ng ng tu n hoàn trong m t s tr ng h p c bi t

1. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân i n c. n n nhân b i n c, v t ng th (bùn, cát, rong, rêu. . . ) và d dày c ng n c làm c n tr hi u qu c a thu t hô h p nhân t o mi ng-mi ng. Trong tr ng h p này, ngoài vi c khai thông

ng hô h p b ng móc d v t, ng i c p c u c n ph i ti n hành l t úp n n nhân k t

416

p v i ép b ng vùng th ng v nh m y b t n c y trong d dày n n nhân ra ngoài (C ng có th a n n nhân lên b , ng i c p c u vác úp n n nhân trên vai mình

a n n nhân n v trí an toàn. ng tác này c a ng i c p c u c ng có tác d ng y t d ch trong d dày c a n n nhân ra ngoài). Trong m t s tr ng h p, sau ng tác

khai thông ng hô h p, n n nhân có th t th c. Chính vì v y, ng i c p c u n ph i ánh giá l i tình tr ng ng ng hô h p c a n n nhân sau khi ti n hành th thu t

khai thông ng hô h p.

2. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân b n gi t. Ng i c p c u c n ph i chú ý tách c n n nhân ra kh i ngu n n, tránh gây n gi t cho mình khi ti n hành

p c u n n nhân. Dòng n có hi u n th cao truy n qua n n nhân làm ng ng t ng t ho t ng phát xung c a nút xoang (nút th n kinh t i tâm nh t phát xung kích thích c tim co bóp theo chu k ). Ng i c p c u c n ti n hành kích thích tim (b ng

ng tác m 1 l n vùng tr c tim úng k thu t, v i ép tim v i t n s t 100 n 150 n/phút) là c u tiên tr c.

3. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân có a ch n th ng. Sau tai n n (tai n giao thông, ngã t trên cao. . . ) n n nhân có th có nhi u ch n th ng nguy hi m

kèm theo (t n th ng c t s ng c , gãy nhi u x ng s n gây m ng s n di ng. . . . ) òi h i ng i c p c u ph i chú ý khi ti n hành c p c u n n nhân tránh gây t n th ng

th phát do di chuy n ng i b nh (L t ng a n n nhân có t n th ng t s ng c ch a c c nh. Ép tim v i l c n x ng c m nh khi n n nhân có gãy liên ti p nhi u ng s n. . . )

417

3. 1 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i c p c u.

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

Tr c khi ti n hành

1. Xác nh n n nhân b ng ng tu n hoàn

- N n nhân c gi nguyên t th khi ng i

p c u phát hi n. - Ki m tra ý th c c a n n nhân b ng g i to, kích thích

au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng c a

n nhân. - Ki m tra ho t ng hô

p c a n n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n nhân, m t nhìn xuôi

xu ng ng c n n nhân c m nh n h i th ho c di ng

ng ng c khi n n nhân có hô p (khi ó theo dõi biên

th , cách th và th i gian ng ng th ) - Ki m tra m ch c a n n nhân :

m xác nh m ch c nh: vùng c , ngang s n giáp

rãnh tr c c c òn ch m. m xác nh m ch b n:

i m gi a n p l n b n.

- Tránh t n th ng th p khi ch a ánh già

c tình tr ng c a n n nhân - Xác nh n n nhân t nh hay b t t nh - Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không - Xác nh n n nhân có

ng ng tu n hoàn hay không

- Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng

thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp

ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n

hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô

p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không

n ti n hành b c ki m tra ti p theo - M t m ch thì n n nhân

ng ng tu n hoàn.

418

2. G i ng i h tr

Kêu to c p c u, t p trung s chú ý c a nh ng ng i xung quanh

m i ng i n h tr p c u.

i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u

ki n – Có n tho i di ng)

3. t n n nhân

m ng a trên n c ng

u n n nhân n m s p thì n ph i l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng ng. . . . )

l ng ng c c ép gi a tay ng i c p c u v i

n c ng thì ép tim ngoài ng ng c m i có hi u

qu .

Trong khi ti n hành

4. Khai thông ng hô h p

Dùng ngón tay móc d v t trong m m, h ng c a n n nhân (n u có). u n n nhân ng a ra phía sau

Khai thông ng hô h p (n u có d v t)

o cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng.

u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng

u c a n n nhân)

5. Kích thích vùng tr c tim.

Ng i c p c u qu bên c nh, ngang m m vai c a n n nhân. Bàn tay c a ng i c p c u

o thành n m m gi cao cách ng c n n nhân 50cm.

m vào vùng tr c tim. Ki m tra l i m ch c nh ho c

ch b n.

Kích thích tim t p l i.

Vùng tr c tim c xác nh là vùng ng c trái ngang

khoang liên s n 4-5 trên ng gi a x ng òn trái.

u m ch p tr l i thì không c n ph i ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

419

6. Hô h p nhân o mi ng-mi ng

- Dùng ngón tr và ngón cái t bàn tay bóp ch t m i và

mô út c a bàn tay è lên trán a n n nhân. K t h p v i

bàn tay kia nâng c m, y ng a u n n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a

n nhân - Ng i c u h ng a

,ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau

ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp m i không khí t ph i

n nhân t th ra

- Làm cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng nh t. - ti n hành th i ng t

c thu n ti n - T o s l u thông không khí ph i n n nhân.

Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c

n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p

hô h p nhân t o có hi u qu

420

7. ép tim ngoài ng ng c.

- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng

c. Vi c xác nh v trí này c th c hi n b ng vi c xác

nh gi i h n x ng c t hõm c n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng

ng gi a b ng lên phía ng c, t i khi ch m vào m i

c). - Hai tay c a ng i c u h

è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay

th ng. - Ng thân ng i m t góc 450 dùng tr ng l ng c a

a thân ng i n vuông góc i ng c n n nhân làm l ng

ng c n n nhân lún xu ng 4cm. Ti p theo nâng tay cho ng c n n nhân tr l i v trí ban u.

- ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng

a k thu t ép tim (gãy ng s n. . . )

- t o l c ép có hi u qu và ít t n s c.

Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

421

8. Ph i h p hô p nhân t o

mi ng – mi ng i ép tim ngoài

ng ng c.

- Ti n hành th i hai l n liên ti p sau ó ép tim liên t c 30 nh p. Ph i h p nh p nhàng gi a th i ng t v i ép tim nh

y. - T n s th i ng t t 12- 14

n/ phút t ng ng ép tim t -100 nh p/phút.

m b o hô h p và tu n hoàn c a n n nhân

t m c phù h p và kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân t ph c h i.

Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim.

Sau khi ti n hành

9. ánh giá l i tình tr ng c a

n nhân.

Sau 60’’ u, ng i c u h n ti n hành ki m tra l i tình

tr ng hô h p và tu n hoàn a n n nhân (nh b c 1).

- N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c

p c u. - N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p

c hô h p nhân t o. - N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n n n nhân n c s y

g n nh t.

quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân

o cho n n nhân.

Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng

có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.

3. 2 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i c p c u. Các b c th c

hành Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n chú ý Hình nh minh h a

422

Tr c khi ti n hành

1. Xác nh n nhân b

ng ng tu n hoàn

- N n nhân c gi nguyên t th khi ng i c p c u phát hi n. - Ki m tra ý th c c a n n nhân

ng g i to, kích thích au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng

a n n nhân. - Ki m tra ho t ng hô h p c a

n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n n nhân, m t nhìn xuôi xu ng ng c n n nhân c m nh n

i th ho c di ng l ng ng c khi n nhân có hô h p (khi ó theo dõi

biên th , cách th và th i gian ng ng th ) - Ki m tra m ch c a n n nhân :

m xác nh m ch c nh: vùng , ngang s n giáp rãnh tr c c c

òn ch m. m xác nh m ch b n: t i m

gi a n p l n b n.

- Tránh t n th ng th c p khi ch a ánh giá

c tình tr ng c a n nhân

- Xác nh n n nhân t nh hay b t nh

- Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không Xác nh n n nhân có b ng ng tu n hoàn hay không

- Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng

thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp

ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n

hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô

p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không

n ti n hành b c ki m tra ti p theo - M t m ch thì n n nhân

ng ng tu n hoàn.

2. G i ng i h tr

Kêu to c p c u, t p trung s chú ý a nh ng ng i xung quanh

m i ng i n tr c p c u.

i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u

ki n – Có n tho i di ng)

423

3. t n n nhân m ng a trên n c ng

u n n nhân n m s p thì hai ng i u h ph i h p l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng c ng. . . . )

l ng ng c c ép gi a tay

ng i c p c u v i n c ng thì ép

tim ngoài l ng ng c m i có hi u qu .

Trong khi ti n hành

4. Khai thông ng hô h p

t ng i c u h dùng ngón tay móc v t trong m m, h ng c a n n nhân

(n u có). u n n nhân ng a ra phía sau

Khai thông ng hô h p (n u có d

t) o cho ng hô p trên c a n n

nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng.

u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng

u c a n n nhân)

5. Hô h p nhân o mi ng-mi ng

- Dùng ngón tr và ngón cái m t bàn tay bóp ch t m i và mô út c a bàn tay

è lên trán c a n n nhân. K t h p v i bàn tay kia nâng c m, y ng a u

n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a n n nhân - Ng i c u h ng a c , ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân, vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp

i không khí t ph i n n nhân t th ra, th i liên t c 2 l n

- Làm cho ng hô h p trên c a

n nhân c th ng nh t. - ti n hành th i ng t c thu n ti n - T o s l u thông không khí ph i n n nhân.

Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c

n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p

hô h p nhân t o có hi u qu

424

7. ép tim ngoài ng ng c.

- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng c. Vi c xác nh

trí này c th c hi n b ng vi c xác nh gi i h n x ng c t hõm c

n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng ng gi a b ng nên phía ng c, t i khi ch m vào m i c). - Hai tay c a ng i c u h è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay th ng. - Ng thân ng i m t góc 450, dùng tr ng l ng c a n a thân ng i n vuông góc v i ng c n n nhân làm

ng ng c n n nhân lún xu ng 4cm, n 30 l n, t p theo nâng tay cho

ng c n n nhân tr l i v trí ban u.

- ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng c a

thu t ép tim (gãy x ng s n. . . ) - t o l c ép có hi u qu và ít

n s c.

Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

8. Ph i h p hô p nhân t o

mi ng – mi ng i ép tim ngoài

ng ng c.

- Ng i c u h th nh t qu bên nh n n nhân, ngang vùng u s

th c hi n k th t hô h p nhân t o mi ng - mi ng - Ng i c u h th 2 qu bên i di n ngang v i vùng ng c s th c hi n k thu t ép tim ngoài l ng ng c. - Ng i c u h th nh t ti n hành th i ng t hai l n. Ng i c u h th 2

ánh giá hi u qu c a l n th i ng t thông qua quan sát di ng c a l ng ng c và di ng tay c a mình ang

t v trí ép tim. - Ti p theo, ng i c u h th 2 ti n hành ép tim ngoài l ng ng c 30 nh p và m to. Ng i c u h th nh t ki m tra hi u qu c a các l n ép tim

m b o hô p và tu n hoàn a n n nhân t c phù h p và

kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân

ph c h i.

m b o hai ng i c u h ti n hành c p c u

Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim. Ng i c u h ti n hành ép tim ngoài l ng ng c không

c r i tay kh i v trí ép tim trong su t quá trình c p c u.

425

ng cách b t m ch c nh. ng th i ng theo dõi nh p m ph i h p

th i ng t ngay khi h t m i t ép tim. - T n s th i ng t t 12-14 l n/phút

ng ng ép tim t 100 nh p/phut.

c nh p nhàng.

Sau khi ti n hành

9. ánh giá l i tình tr ng c a

n nhân.

Sau 60’’ u, ng i c u h c n ti n hành ki m tra l i tình tr ng hô h p và tu n hoàn c a n n nhân (nh b c 1). - N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c c p c u. - N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p t c hô h p nhân t o. - N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n

n nhân n c s y t g n nh t.

quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân t o cho n n nhân.

Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng

có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.

426

4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Câu h i úng sai Stt Câu h i úng Sai 1 Ch n oán n n nhân ng ng tu n hoàn ch úng khi tim ng ng

p hoàn toàn?

2 Ch n óan ng ng tu n hoàn khi n n nhân b t t nh và có ng ng hô h p?

3 N n nhân b ng ng tu n hoàn thì bao gi c ng b ng ng hô h p. 4 V trí ép tim là bên ng c trái vùng m m tim?

5 V trí ép tim là 1/3 d i x ng c?

6 t n n nhân n m ng a trên n n c ng ti n hành ép tim có hi u qu ?

7 Khi n n nhân có ch n th ng t s ng c thì không th l t ng a n nhân ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn c?

8 Ti n hành ép tim ngoài l ng ng c v i t n s càng nhanh càng t?

9 Khi n n nhân có ch n th ng c t s ng, không c ng a c n nhân khi ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng?

10 Ti n hành th i ng t v i t n s 16-20 l n/ phút là phù h p? 11 Có m t ng i c u h thì ti n hành nh p nhàng hai l n th i ng t,

i ép tim 15 l n.

12 Khi có hai ng i c u h , nên th c hi n k thu t hô h p nhân t o mi ng - mi ng và ép tim ngoài l ng ng c cùng m t lúc cho c

p th i?

13 Khi có hai ng i c u h , ng i ti n hành ép tim c n ph i m to theo nh p ép cho ng i th i ng t ph i h p cho nh p nhàng?

14 Ch c d ng vi c c p c u khi n n nhân có m ch và t th có hi u qu ?

15 Khi n n nhân ã t nh thì không c n ph i theo dõi ho c a n nh vi n n a.

B n có th xem áp án cho các câu này ph n 8

Hãy c l i các v n liên quan n câu mà b n tr l i sai

B n tr l i úng c bao nhiêu câu? ………….

4. 2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n vào làm m u

Sau khi h c lý thuy t v k thu t c p c u ng ng tu n hoàn cho ng i b nh, b n ã t l ng giá và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành

Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n.

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c.

n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c . Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau

Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy

trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.

427

Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu

u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t

t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p

Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.

4. 3 T l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c

hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có

c nào b n ch a th c hi n c ng i quan sát s ghi l i c t này

5. Th c hành k thu t. 5. 1 Th c hành t i Labo không có giáo viên

Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m o r ng b n:

Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng i

Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

Th c hành có h th ng là:

Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

H i quan sát viên v quá trình th c hành

N u c n thi t: Xác nh nh ng m chú ý trong quá trình tham gia th c hành cho nh ng l n th c hành ti p theo

5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình

trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O & P B ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P.

5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng i c u h :

Phân lo i T t t Sai Không làm

Ghi chú

1 Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn - Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch

2 G i ng i h tr c p c u 3 t t th n n nhân phù h p 4 Khai thông ng hô h p 5 Hô h p nhân t o mi ng-mi ng.

428

- T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t.

6. ép tim ngoài l ng ng c. - Xác nh v trí ép tim - T th ng i c u h - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép.

7. Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim. 8. ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’

p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng i c u h . Phân lo i T t t Sai Không

làm Ghi chú

1 C u h 1: Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn

- Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch

2 C u h 2: G i ng i h tr c p c u 3 Ph i h p 2 c u h : t t th n n nhân phù

p

4 C u h 1: Khai thông ng hô h p 5 C u h 1: Hô h p nhân t o mi ng-mi ng.

- V trí c a ng i c u h 1 - T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t.

6 C u h 2: ép tim ngoài l ng ng c. - V trí và t th c a ng i c u h 2 - Xác nh V trí ép tim - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép.

7 Ph i h p 2 ng i c u h - Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim - C u h 1: Ki m tra m ch p khi c u h 2 ép tim ngoài l ng ng c.

- C u h 2: Ki m tra hi u qu hô h p khi c u 1 th i ng t.

8 ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’

5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách: 1. Camera t ki m tra

2. Sinh tiên t giám sát l n nhau

3. Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau.

4. Nhân viên

5. Giáo viên.

429

N CHUY N N N NHÂN

1. Gi i thi u

Trong lao ng s n xu t và sinh ho t i s ng hàng ngày, tai n n có th x y ra b t lúc nào, hoàn c nh nào do ý th c và s tuân th th c hi n b o h trong lao ng, lu t

giao thông và nh ng h ng d n th c hi n quy trình v n hành máy móc. Theo th ng kê a b nh vi n Vi t - c, nh ng y u t quan tr ng, quy t nh n ng, nh , s ph c i c a ca ch n th ng ( c bi t là trong tai n n giao thông), ó chính là quá trình v n

chuy n n n nhân. Trong th c ti n, nhi u ca ch n th ng, n n nhân c v n chuy n n b nh vi n không úng cách ã l i nh ng h u qu n ng n , có th t vong trên

ng v n chuy n. Theo k t qu nghiên c u c a Ban An toàn giao thông TpHCM, th i gian t lúc x y ra tai n n n khi n n nhân c c p c u t i b nh vi n d i 12 gi thì kh n ng s ng c a n n nhân cao g p 2,56 l n so v i nh ng n n nhân c c p c u tr . Trong bài này, chúng tôi c p t i k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr ng tai n n

n b nh vi n.

2. M c tiêu 1. Trình bày c nguyên t c v n chuy n n n nhân.

2. Th c hi n c úng quy trình chuy n n n nhân t hi n tr ng v c s y t .

3. Lý thuy t 3. 1 Nguyên t c chung khi v n chuy n n n nhân

1. Ch c di chuy n n n nhân sau khi ã ánh giá c tình tr ng c a n n nhân, x lý nh ng s c p c u ban u.

2. Khi di chuy n, ph i m b o nh nhàng, c n th n, nh t là i v i các n n nhân có nghi ng ch n th ng c t s ng.

3. Giúp cho vi c di chuy n ti n hành c t t ph i ki m tra ph ng ti n di chuy n a ng i b nh nh cáng, xe l n. . . xem có c m b o không.

4. Khi di chuy n, n n nhân ph i c c nh t t trên cáng tránh các t n th ng th phát.

5. Chuy n n n nhân n c s y t g n nh t kh n ng ti p t c c u ch a. Ph i có biên b n bàn giao v i c s y t ti p nh n.

6. Khi tr v ph i báo cáo l i m i di n bi n v i lãnh o ph trách.

430

3. 2 Quy trình k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr ng n c s y t

Các b c th c hành

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng m c n chú ý Hình nh minh h a

Tr c khi ti n hành

1. Chu n b ng c

- Ph ng ti n v n chuy n (xe ô tô chuyên d ng)

- Cáng y (ho c cáng khiêng)

- B s c p c u ban u (Thu c ch ng s c, gi m au, bóng và m t n , oxy, máy s c tim)

- B ng g c và d ng c c nh n n nhân.

- v n chuy n n n nhân an toàn.

- S c p c u cho n n nhân (c m máu, c nh

ng gãy, c p c u ng ng tu n hoàn n u có)

- C nh n n nhân tr c khi v n chuy n.

ng c ph i c s p p theo trình t t o thu n i khi s d ng

Trong khi ti n hành

2. S c u n nhân

- a n n nhân ra kh i v trí ang nguy hi m ( i n c,

n gi t, cháy. . . )

- C p c u n n nhân ng ng tu n hoàn (n u có)

- C m máu t m th i.

- Ch ng s c cho n n nhân (n u c n dùng mocphine gi m

au cho n n nhân)

- N n nhân c an toàn, tránh sang ch n hay

n th ng khác.

- m b o các ch c ng s ng c a n n nhân.

- Tránh m t máu nhi u gây s c.

- Tránh s c do au.

u nghi ng n n nhân có n th ng c t s ng, thì

tr c khi ánh giá tình tr ng c a n n nhân và có ph ng ti n phù h p c n ph i gi nguyên t th n n nhân.

431

3 ánh giá và c nh

n nhân trên cáng

- ánh giá nh ng t n th ng nguy hi m mà n n nhân có

- ánh giá kh n ng di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n.

- C nh t s ng c b ng p c

- C nh nh ng chi có gãy ng b ng n p t m th i.

- Di chuy n n n nhân ra kh i trí tai n n.

- t n n nhân n m ng a trên cáng và th t ai c nh toàn thân c a n n nhân v i cáng.

- p ch n ph m cho n n nhân.

- Phát hi n và x trí nh ng t n th ng và nguy hi m có th x y ra n u di chuy n n n nhân.

- Tránh gây di l ch t ng c (n u b t n

th ng)

- Tránh s c do au.

- m b o c th n n nhân không b di ng khi

n chuy n cáng. Tránh n th ng th phát.

- m b o cho n n nhân m (nh t là khi n n nhân

t máu nhi u)

i n n nhân u ph i t p c và th t ai c nh

trên cáng tr c khi v n chuy n.

4 Chuy n cáng n n nhân lên xe

p c u.

- y xe cáng lên xe c p c u.

- m b o u n n nhân ngang ho c th p h n thân ng i.

- Chuy n n n nhân n c c p c u g n nh t.

- m b o máu l u thông lên não c t t, tránh

c.

Chuy n cáng ph n u n n nhân lên tr c.

432

5. V n chuy n n n nhân.

- C nh cáng trên xe c p u

- V n chuy n nhanh nh ng m b o tránh gây sóc nhi u.

- i c p c u th ng tr c và n sàng h i sinh tim ph i cho n nhân.

- m b o cáng c c nh, tránh gây t n th ng

th phát

- C p c u ng ng tu n hoàn c k p th i.

Có th th c hi n các k thu t c p c u cho n n nhân trên xe trong th i gian

n chuy n.

Sau khi ti n hành

6. Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p

u xu ng.

- Kéo xe cáng kh i xe c p u.

- a n n nhân n n i ti p nh n và ti n hành c p c u t i trung tâm c p c u g n nh t.

m b o n n nhân c p c u k p th i.

Ph i hoàn ch nh biên b n bàn giao n n nhân v i nhân viên Y t t i c s

p c u.

433

4. T ánh giá và hu n luy n 4. 1 ánh giá tr c hu n luy n

Câu h i úng sai

Stt Câu h i úng Sai 1 M i n n nhân u ph i c c nh c tr c khi v n chuy n? 2 Ph i ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn và c m máu t m th i

tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n?

3 Th t dây c nh n n nhân trên xe cáng tránh r i n n nhân khi v n chuy n?

4 C nh x ng gãy cho n n nhân tr c khi v n chuy n ch ng kh n ng b s c do au?

5 Trên xe c u th ng, không th th c hi n c các k thu t p c u n n nhân?

6 p ch n, gi m ch th c hi n cho n n nhân có ch y máu? 7 Nhanh chóng v n chuy n n n nhân b ng b t k ph ng ti n

nào mình có?

8 Ph i ánh giá tình tr ng c a n n nhân tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n?

Hu n luy n có giáo viên h ng d n vào làm m u Sau khi h c lý thuy t v k thu t v n chuy n ng i b nh, b n ã t l ng giá

và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành.

Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n.

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c.

n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau

Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy

trình tr c l p (Tôi s pha làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.

Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t

t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p

Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t . Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và nói cho b n cách th c hi n c các thao tác.

l ng giá: S d ng b ng ki m (checklist) n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có

c nào b n ch a th c hi n ng i quan sát s ghi l i c t này

434

5. Th c hành k thu t 5. 1 Th c hành t i Lab không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c

n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o ng b n:

1. Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng i

2. Phân chia vai trò c a ng i quan sát và sinh viên

3. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng

Th c hành có h th ng là 1. Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành

2. ánh giá vi c th c hành c a b n

3. H i quan sát viên v quá trình th c hành

4. N u c n thi t: Xác nh nh ng m chú ý trong quá trình tham gia th c hànhcho nh ng l n th c hành ti p theo

5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O&P (b ng ki m). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P

5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m Chuy n ng i b nh t xe l n sang gi ng và ng c l i v i m t ng i th c hi n.

Phân lo i T t t Sai Không làm

Ghi chú

1. Chu n b - Xe cáng và d ng c c nh - H p ch ng s c và c p c u ng ng tu n hoàn. - Ph ng ti n v n chuy n phù h p

2. c u n n nhân - C p c u ng ng tu n hoàn (n u có) - C m máu t m th i (n u có) - C nh chi gãy (n u có) 3 ánh giá và c nh n n nhân trên cáng

- ánh giá tình tr ng và tiên l ng kh n ng n chuy n n n nhân.

- V n chuy n n n nhân lên xe cáng. - C nh n n nhân trên xe cáng

4 Chuy n cáng n n nhân lên xe c p c u. 5 V n chuy n n n nhân. 6 Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p c u

xu ng.

5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách

1. Camera t ki m tra

2. Sinh tiên t giám sát l n nhau

3. Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau.

4. Nhân viên

5. Giáo viên.

435

TÀI LI U THAM KH O

1. B môn u d ng i h c Y d c TP H Chí Minh, giáo trình u d ng c b n.

2. B Y t , Quy ch b nh vi n, nhà xu t b n Y h c 2001.

3. B Y t , Qu n lý và t ch c Y t , 2005

4. ình Xuân, u d ng c b n I, II. B y t nhà xu t b n Y h c 2007

5. Tr n Th Thu n, u d ng c b n I, II. B Y t nhà xu t b n Y h c 2008

6. S tay gi ng d y c ng ng, T ch c Y t th gi i.

7. Anne Griffin, Patricia A. Potter Clinical Nursing Skill & Techniques, 6th Edition 2006

8. Berry & Kohn’s Operating room Technique Ninth Edition,Mosby 2000

9. Potter- Perry, Fundamentals of Nursing, fifth edition, Mosby 2004

10. Perry Potter, Clinical Nursing Skill & Techniques, Fifth Edition 2005

11. Jarvis – Physical examination and health Assessment, 3rd edition. Saunders. 2004

12. Sida/Indevelop, u d ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1996.

13. Sida/Indevelop, u d ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1997