1. I HC THI NGUYNTRNG I HC KINH T V QUN TR KINH DOANH --- *** --- NGUYN THANH SN THC TRNG V GII PHP PHT HUY VAI TRNGUN NHN LC TRONG PHT TRIN KINH T X HI KHU VC NNG THN TNH THI NGUYNLUN VN THC S KINH TThi Nguyn, nm 2007S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn

2. I HC THI NGUYN TRNG I HC KINH T V QTKD--- *** --- CNG LUN VN THC S KINH TTn ti: THC TRNG V MT S GII PHP PHT HUYVAI TR NGUN NHN LC TRONG PHT TRIN KINH T - X HI TRN A BN TNH THI NGUYNChuyn ngnh: Kinh t Nng nghip M s: 60.31.10 Ngi thc hin: Nguyn Thanh Sn Ngi hng dn khoa hc: TS Anh Ti Thi Nguyn, 5/2006S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 3. I HC THI NGUYNTRNG I HC KINH T V QUN TR KINH DOANH --- *** --- NGUYN THANH SN THC TRNG V GII PHP PHT HUY VAI TRNGUN NHN LC TRONG PHT TRIN KINH T X HI KHU VC NNG THN TNH THI NGUYN Chuyn ngnh: Kinh t Nng nghipM s: 60 - 31 - 10 LUN VN THC S KINH TNgi hng dn khoa hc: TS. Anh TiThi Nguyn, nm 2007S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 4. i LI CAM OANTi xin cam oan rng, s liu v kt qu nghin cu trong lun vn ny lhon ton trung thc v cha c s dng bo v mt hc v no.Ti xin cam oan rng mi thng tin trch dn trong lun vn u c ch rngun gc.Tc gi Lun vnNGUYN THANH SNS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 5. iiLI CM NSau mt thi gian nghin cu nghim tc, n nay ti hon thnh bn lunvn bo v tt nghip theo k hoch ca trng i hc Kinh t v Qun tr kinhdoanh Thi Nguyn.C c kt qu ny, trc ht cho php ti c gi li cm n n tp th ccthy gio, c gio truyn t nhng tri thc qu gi trong thi gian ti c hctp ti trng. c bit ti xin c chn trng cm n thy gio Tin s Anh Ti hng dn, gip tn tnh v trch nhim ti hon thnh bn lun vn ny.Ti cng xin c cm n cc c quan Vn phng UBND tnh Thi Nguyn, SNng nghip v Pht trin nng thn, S K hoch u t, S Gio dc o To, SY t, Cc Thng k v cc h iu tra gip ti v ti liu v cc thng tin linquan phc v cho vic nghin cu.Cui cng, ti xin c cm n gia nh, bn b v ng nghip ng vin,ng h v to iu kin cho ti trong sut thi gian hc tp v nghin cu hon thnhlun vn ny. Tc gi Lun vn NGUYN THANH SNS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 6. iiiMC LCTrang Li cam oan....i Li cm n. ..............ii Mc lc. iii Danh mc cc ch vit tt....v Danh mc cc bng....... vi Danh mc biu ..... viiM u .......... 1 1. Tnh cp thit ca vic nghin cu ti.. 1 2. Mc tiu nghin cu..... 2 3. i tng v phm vi nghin cu. 3 4. ng gp mi ca lun vn...... 3 5. B cc lun vn..... 4 Chng I: Tng quan ti liu v phng php nghin cu..5 1.1. C s khoa hc v ngun nhn lc.... 5 1.1.1. C s l lun v ngun nhn lc.5 1.1.2. C s thc tin v ngha ca ngun nhn lc.. 14 1.2. Phng php nghin cu27 1.2.1. Cu hi t ra m ti cn gii quyt... 27 1.2.2. Cc phng php nghin cu.. 27 1.2.2. H thng ch tiu nghin cu......29 Chng I: Thc trng ngun nhn lc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn.....32 2.1. c im a bn nghin cu.32 2.1.1. iu kin t nhin...32 2.1.2. Thc trng kinh t x hi khu vc nng thn.............43 2.2. Thc trng s dng ngun nhn lc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn 50 2.2.1. Thc trng v s lng v cht lng ngun nhn lc... 50S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 7. iv 2.2.2. Thc trng s dng lao ng trong cc h iu tra.62 2.2.3. nh gi kt qu s dng lao ng trong khu vc nng thn ...73 2.2.4. kin xut ca ngi dn pht huy vai tr ngun nhn lc trong pht trin kinh t x hi... 85 2.2.5. Tc ng ca mt s chnh sch ca tnh Thi Nguyn n vn s dng nhn lc trong khu vc nng thn ... 89 2.3. Phn tch nh gi......91 2.3.1. Mt s hn ch v ngun nhn lc trong khu vc nng thn ....91 2.3.2. Nhng kh khn, tr ngi trong vic pht huy vai tr ngun nhn lc khu vc nng thn ................ 92 Chng III: Mt s gii php pht huy vai tr ngun nhn lc trong pht trin kinh t x hi khu vc nng thn tnh Thi Nguyn ......94 3.1. Quan im phng hng v mc tiu pht huy ngun nhn lc nng thn94 3.1.1. Quan im pht huy vai tr ngun nhn lc....... 94 3.1.2. Phng hng.... 95 3.1.3. Nhng mc tiu c bn...96 3.2. Mt s gii php................. 96 3.2.1. Nhm gii php nng cao cht lng ngun nhn lc....... 96 3.2.2. Nhm gii php v chnh sch khuyn khch pht trin kinh t nng thn to thm nhiu vic lm mi........99 3.2.3. Nhm gip php v to vic lm, nng cao hiu qu lao ng trong khu vc nng thn......1043.2.4. Mt s gii php pht trin kinh t nng cao hiu qu s dng nhn lc i vi cc vng nghin cu.......107 Kt lun v kin ngh..........110 1. Kt lun..... 110 2. ngh..........111 2.1. i vi Nh nc...... 111 2.2. i vi tnh Thi Nguyn.. 111 Danh mc ti liu tham kho ................113 Ph lc..........................116S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 8. S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 9. v DANH MC CC CH VIT TT 01. ATKX An ton khu 02. BHYT Bo him y t 03. CMKT Chuyn mn k thut 04. CNHCng nghip ho 05. CNKT Cng nhn k thut 23. VTn v tnh 06. EU Lin minh chu u 07. GDPTng sn phm quc ni 08. HHHin i ho 09. HDICh s pht trin con ngi 10. HTXHp tc x 11. KCNKhu cng nghip 12. KHCN Khoa hc cng ngh 13. KT - XHKinh t - x hi 14. KVNN Khu vc nh nc 22. LLL Lc lng lao ng 15. PTNT Pht trin nng thn 16. SXKD Sn xut kinh doanh 17. THCS Trung hc c s 18. THPT Trung hc ph thng 19. UBND U ban nhn dn 20. UNDP Chng trnh pht trin Lin hp quc 21. VACVn ao chungS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 10. viii DANH MC BIU Trang Biu 1.1. T l tham gia LLL chia theo nhm tui nm 2005... 20 Biu 1.2. C cu lao ng theo ngnh kinh t nm 2005. 22 Biu 2.1. T l dn s theo gii tnh v nhm tui khu vc nng thn 39 tnh Thi Nguyn nm 2006.................. .... 1S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 11. vi DANH MC CC BNG Trang Bng 1.1. Ngun nhn lc chia theo gii tnh v khu vc thnh th, nng thn giai on 2001 - 2005..16 Bng 1.2. C cu lao ng theo ngh nghip nm 2005...... 18 Bng 1.3. Mt s ch tiu v Y t v Gio dc ca Vit Nam..... 21 Bng 2.1. Hin trng din tch t t nhin..... 36 Bng 2.2. Hin trng c s gio dc o to ca khu vc nng thn......40 Bng 2.3. Thc trng c s y t v cn b y t x... 41 Biu 2.4. Hin trng c s h tng vn ha thng tin ....42 Bng 2.5. Mt s ch tiu hin trng cp nc nng thn...45 Bng 2.6. Mt s ch tiu v c s h tng khu vc nng thn nm 2006.. 46 Bng 2.7. Mt s ch tiu v lnh vc sn xut nng nghip....... 47 Bng 2.8. c im v quy m lao ng theo khu vc iu tra.. 50 Bng 2.9. C cu trnh vn ho ca nhng ngi ang lm vic...52 Bng 2.10. Trnh chuyn mn k thut ca lao ng..... 53 Bng 2.11. Mt s ch tiu v chm sc sc khe ca ngi dn.....55 Bng 2.12. Mt s ch tiu v tnh hnh chm sc tr em...56 Bng 2.13. Thng tin v tnh hnh hc tp ca tr... 58 Bng 2.14. C cu o to ca nhng ngi ang theo hc... 59 Bng 2.15. Mt s ch tiu v thng tin - vn ho v th thao.... 60S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 12. vii Bng 2.16. Phn b lao ng chia theo v tr lm vic....62 Bng 2.17. Thi gian lm vic bnh qun ca lao ng lm vic ti h.. 64 Bng 2.18. Mt s c im ca lao ng thun nng nghip.... 66 Bng 2.19. Mt s c trng ca lao ng c thi gian lm cng vic phi nng nghip gia cc khu vc..... 68 Bng 2.20. C cu ca lao ng lm vic ngoi h chia theo v th cng vic, theo a gii hnh chnh ......... 70Bng 2.21. Lao ng ngoi h chia theo trnh k thut v gii tnh .....71 Bng 2.22. Vic lm ngoi h chia theo ngnh kinh t v mc tin cng...72 Bng 2.23. Mc thu nhp bnh qun chia theo v tr lm vic.....73 Bng 2.24. T l lao ng ngho chia theo v tr lm vic...74 Bng 2.25. Thi gian lm vic trong nm ca lao ng nng thn..... 76 Bng 2.26. Tng hp nhu cu lm thm ca cc h iu tra ...... 78 Bng 2.28. kin ca h dn v nhng nguyn nhn dn n hn ch hiu qu s dng ngun nhn lc.... 79 Bng 2.28. Tnh hnh s dng t ca h iu tra...80 Bng 2.29. Tnh hnh vay vn u t sn xut ca cc h iu tra..... 82 Bng 2.30. Tip cn thng tin gii thiu vic lm trong 12 thng qua...84 Bng 2.31. Tng hp kin xut ca ngi dn v nhu cu pht trin ngh ph...86 Bng 2.32. Nhu cu v ngnh ngh cn c o to ca ngi dn..... 88S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 13. S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 14. S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 15. 1 M U1. Tnh cp thit ca vic nghin cu tiTrong cng cuc pht trin kinh t x hi, mi quc gia, dn tc trn th giiu c mt ng li chin lc pht trin khc nhau. Mt s quc gia trong nhngthp k gn y t c nhng thnh tu pht trin kinh t vt bc nh NhtBn, Hn Quc... Khi tm hiu nhng nguyn nhn to ra bc pht trin nhy vtca cc quc gia ny th c mt im chung nht l h u c ng li chin lcpht huy ngun lc con ngi hiu qu v hp l. Nhn lc c coi l mt ngunlc trng tm pht trin kinh t x hi v c xem nh l ngun lc khi ucho mi s khi u.Vit Nam vi cng cuc i mi pht trin kinh t x hi trong hai thp kqua t c nhng thnh tu ng k, tr thnh mt quc gia nng ng trongkhu vc. Tuy nhin trc bi cnh ton cu ha kinh t v xu th hi nhp kinh tquc t t ra nhng c hi v thch thc ln trn mi lnh vc. Vit Nam cnh gi l quc gia c li th so snh v lao ng do lc lng lao ng di do,chi ph nhn cng thp, tuy nhin pht huy trit li th so snh, to xydng pht trin ngun nhn lc bn vng i hi phi c chin lc ng b v ludi. Chng ta c s i mi cn bn v quan im v nhn thc pht trin ngunnhn lc c th hin r nt trong vn kin ca ng v chnh sch php lut caNh nc. Ti vn kin i hi i biu ng ton quc kho IX - X khng nhPht trin con ngi va l nhim v cp bch va lu dinng cao cht lngngun nhn lc, p ng yu cu cng nghip ha, hin i ha t nc v phttrin kinh t tri thc; "Tng cng u t vo pht trin con ngi thng qua phttrin mnh gio dc v o to, khoa hc v cng ngh. m bo ngun nhn lcv s lng v cht lng vi c cu hp l p ng yu cu ngy cng cao [1].Thi Nguyn l mt tnh trung du min ni thuc vng ng Bc t quc. Ltrung tm o to i hc, trung hc chuyn nghip v dy ngh ln th 3 ca cnc. Trong nhng nm qua, Thi Nguyn t c mc tng trng kinh t khS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 16. 2mnh m, tc pht trin GDP bnh qun t trn 8%, thu nhp bnh qun nm2005 t khong 300USD/ngi. Cc ch tiu x hi c chiu hng chuyn bintch cc. Vi c ch chnh sch m to mi iu kin cho cc thnh phn kinh tpht trin v c bit vi chnh sch thu ht vn u t nc ngoi ang l nhngtin tt gip Thi Nguyn c c hi pht trin v ha mnh vi nhp pht trinchung ca c nc. Vi nhng thnh tu t c nu trn c mt phn nggp quan trng t khu vc kinh t nng thn, bnh qun giai on 2001 - 2005 GDPkhu vc nng nghip ng gp gn 30% c cu kinh t, tc tng trng bnhqun nm khong 4,6%.Tuy nhin vi thc trng pht trin kinh t x hi ca tnh ni chung v khuvc nng thn ni ring hin nay cn qu nhiu bt cp cn tr, hn ch tintrnh pht trin kinh t x hi. Thc trng pht trin cha tng xng vi tim nngv th mnh vn c. Mt trong nhng nguyn nhn ch yu l vic pht huy ccngun ni lc cn rt thp, c bit cha pht huy tt vai tr ngun nhn lc phcv cng cuc pht trin kinh t x hi. V vy tp trung nghin cu, xy dng ccgii php gip khu vc nng thn tnh Thi Nguyn t tc tng trng nhanh vbn vng, y mnh qu trnh chuyn dch c cu kinh t, thc hin cng nghipha, hin i ha khu vc nng thn l ni dung cn c quan tm nghin cu.Trc thc trng ny yu cu t ra hin nay l cn phi c cng trnh nghincu khoa hc nhm nh gi ng thc trng ngun nhn lc khu vc nng thn.T thc tin nu trn, ti mnh dn la chn nghin cu ti Thc trng v giiphp pht huy vai tr ngun nhn lc trong pht trin kinh t x hi khu vcnng thn tnh Thi Nguyn.2. Mc tiu nghin cu2.1. Mc tiu chung- H thng ha l lun v ngun nhn lc, vai tr ca ngun nhn lc trongpht trin kinh t x hi.- Tm hiu thc trng ngun nhn lc trong pht trin kinh t x hi khu vcnng thn tnh Thi Nguyn.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 17. 32.2. Mc tiu c th- Nghin cu c im ca ngun nhn lc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn.- Nghin cu nhng nguyn nhn hn ch hiu qu s dng ngun nhn lctrong thc tin.- xut mt s gii php c bn nhm pht huy vai tr ngun nhn lc trongkhu vc nng thn.3. i tng v phm vi nghin cu3.1. i tng nghin cu ti c gii hn trong phn tch nh gi thc trng ngun nhn lc vtnh hnh s dng ngun nhn lc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn. Do vn nghin cu v nhn lc rt rng v phc tp, lin quan n nhiu lnh vc nn tronglun vn ny s ch yu tp trung tm hiu, nghin cu v c im ngun lao ngv s dng lao ng nng thn.3.2. Phm vi nghin cu- Khng gian nghin cu: ti c nghin cu ti a bn c trng chocc vng, khu vc nng thn tnh Thi Nguyn. Khi tng hp phn tch ty theotng ni dung nghin cu s chia theo 3 khu vc c bn gm khu vc vng cao,trung du v vng thp.- Thi gian nghin cu: Tp trung nghin cu nh gi thc trng ngun nhnlc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn ti thi im iu tra thu thp thng tin(thng 10/2006), c tham kho s liu s cp cc nm t 2001 n nm 2006.4. ng gp mi ca Lun vnTm hiu khi qut thc trng ngun nhn lc khu vc nng thn tnh ThiNguyn. Phn tch c im v vic lm ca cc nhm lao ng nh lao ng thunnng, lao ng phi nng nghip. T ch ra nhng tn ti hn ch lm c s xut cc gii php pht huy vai tr ngun nhn lc.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 18. 45. B cc Lun vnNgoi phn m u, phn kt lun, mc lc v danh mc ti liu tham kho,lun vn bao gm 03 phn chnh sau:- C s khoa hc v phng php nghin cu.- Thc trng ngun nhn lc khu vc nng thn tnh Thi Nguyn.- Cc gii php pht huy vai tr ngun nhn lc trong khu vc nng thn tnhThi Nguyn.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 19. 5 CHNG 1 TNG QUAN TI LIU NGHIN CU V NGUN NHN LC V PHNG PHP NGHIN CU1.1 . C S KHOA HC V NGUN NHN LC1.1.1. C s l lun v ngun nhn lc1.1.1.1. Khi nim ngun nhn lc Ngun nhn lc l tim nng v lao ng trong mt thi k xc nh camt quc gia, suy rng ra c th c xc nh trn phm vi mt a phng, mtngnh hoc mt vng chia theo a gii hnh chnh [23]. Ngun nhn lc theo ngha rng c hiu l ngun lc con ngi ca qucgia hoc vng lnh th c kh nng huy ng, qun l tham gia vo qu trnhpht trin KT-XH. Theo ngha hp c th lng ha bng mt b phn ca dn sbao gm nhng ngi trong tui lao ng, c kh nng lao ng khng k ntrng thi c vic lm hay khng c vic lm. Ngun nhn lc l ton b nhng ngi lao ng di dng tch cc (angtham gia lao ng) v tim tng (c kh nng lao ng nhng cha tham gia laong), khng gm nhng ngi c kh nng lao ng nhng khng c nhu cu lmvic. Ngun nhn lc ng vai tr v cng quan trng trong qu trnh pht trinKT-XH. c bit trong giai on hin nay kinh t tri thc ang chi phi cc hotng ca nn kinh t quc dn th con ngi tr thnh ng lc trc tip cho mi spht trin.1.1.1.2. Cc quan im v ngun nhn lc - Nhn t con ngi trong lc lng sn xut: Quan im ca ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh v pht trinton din con ngi l c s quan trng nht cho vic nghin cu nhn t conngi. Khi ni n nhn t con ngi l ni ti mt hot ng c bn nht quytnh mi thuc tnh, biu hin c trng ca con ngi. S tc ng ca con ngiS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 20. 6quyt nh n ton b tin trnh pht trin ca lch s. Tin b x hi khng phi lqu trnh t ng m phi thng qua hot ng ca con ngi trong x hi. Conngi va l mc tiu, va l ng lc thc y pht trin x hi. Nhn t conngi va l phng tin sng to ra mi gi tr ca ci vt cht v tinh thn vahon thin ngay chnh bn thn mnh. Ch c nhn t con ngi mi c th lm thayi c cng c sn xut ngy cng pht trin vi nng sut, cht lng cao lmthay i quan h sn xut v cc quan h x hi khc, nhm mc ch ngy cngnng cao i sng vt cht tinh thn cho con ngi v cho x hi. Theo C.Mc th con ngi trong lc lng sn xut phi ngy cng pht trincao v tr tu, khe mnh v th cht, giu c v tinh thn, trong sng v o c,linh hot v vn minh trong ng s. Trong tr tu khng ch l nhng tri thctru tng m trc ht l nhng nng lc chuyn mn c o to v o to litrong qu trnh sn xut [15]. Khe mnh v th cht khng ch n thun l scng trng v th lc m n bao hm trong s pht trin v tr lc, t chtthng minh v tr sng to trong lao ng hc tp. Con ngi tham gia vo qu trnhsn xut vi t cch l mt nhn t quan trng nht ca lc lng sn xut bng scmnh ca tr tu v sc lc ca c bp, trong tr tu ngy cng chim u thtrong qu trnh sn xut. - Ngun nhn lc trong l thuyt tng trng: Theo quan im ca cc nh kinh t hc, tng trng kinh t l qu trnhchuyn dch ng gii hn kh nng sn xut, l qu trnh bin i ca cc ngunlc c bn pht trin kinh t gm: vn t bn, k thut, nhn lc v ti nguyn.Trong nhn lc c xem nh l nhn t quan trng nht ca qu trnh sn xutto ra sn phm cho x hi. Vn t bn thun nht gi tr nh lng nhng vnnhn lc bao hm c hai gi tr nh lng, nh tnh v quyt nh hiu qu laong [23]. Hiu qu lao ng ng nht khi nim tng nng sut lao ng x hi,l tin ci to x hi. Mt khc hiu qu lao ng phn nh sc khe, trnh o to chuyn mn k thut, kh nng tay ngh ca lc lng lao ng. Cc nh kinh t hc khi nghin cu cc yu t nh hng n tng trngkinh t c bit ch n cht lng lao ng v vai tr ca tin b khoa hcS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 21. 7cng ngh. Nu lao ng ch cp n s lng s khng mang li tng trng,ch c tin b cng ngh c lao ng ng dng hiu qu mi gii thch c sgia tng khng ngng. - Xu hng pht trin ca ngun nhn lc: Giai on hin nay, con ngi khng nhng mun tho mn nhu cu vt chtngy cng nhiu v a dng m cn mong mun bo v mi trng trong qu trnhsn xut, to s tng trng v pht trin kinh t x hi nhanh chng v bn vng. gii quyt c yu cu trn th con ngi c tr tu mi l nhn t quyt nhthc hin mc tiu . Trong thi i mi nhn t con ngi c tri thc ngy cngng vai tr quyt nh hn trong lc lng sn xut v quan h sn xut. i vingi lao ng hin ti cng nh trong tng lai khng th ch da vo kinhnghim sn xut m ng thi phi kt hp vi tri thc khoa hc mi c th nngcao nng sut lao ng. Chc nng ca con ngi v s c nhng bin i to ln,cc thao tc trc tip ca con ngi s ngy cng t, thay vo l s sng to v siu khin gin tip vo cc khu trong qu trnh sn xut. Khoa hc cng ngh lsn phm lao ng tr tu ca con ngi, n tr thnh lc lng sn xut trc tip.1.1.1.3. Cc ch tiu nh gi ngun nhn lc Khi nh gi ngun nhn lc, cc nh nghin cu v hoch nh chnh schs dng ch tiu c bn l nh gi v s lng v cht lng, ng thi xem xtcc yu t pht trin v hiu qu s dng ngun nhn lc. * S lng ngun nhn lc: L tng s ngi tham gia hot ng kinh t vc chia theo cc c trng v tui, gii tnh, dn tc, tng quan gia ngunnhn lc vi dn s. Qua ch ra tnh cn i theo gii, theo nhm tui hay khngv xu hng thay i nh th no trong tng lai. S lng ngun nhn lc cxc nh bi ch tiu v quy m v tc tng trng. Ngoi ra cn c xc nhnh t l % so vi tng dn s, tc gia tng bnh qun. Theo t in thut ngca Php (1977 1985) th ngun nhn lc x hi bao gm nhng ngi trong tui lao ng, c kh nng lao ng v mong mun c vic lm [6]. Nh vy theoquan nim ny th nhng ngi trong tui lao ng, c kh nng lao ng nhngkhng mun lm vic th khng c tnh vo ngun nhn lc x hi. Cn mt sS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 22. 8quc gia khc li xem ngun nhn lc l ton b dn s v c kh nng lao ng,quan nim ny khng c gii hn v tui. Vit Nam theo cch xc nh ca Tng cc Thng k, th cch xc nhngun nhn lc bao gm nhng ngi ang lm vic v nhng ngi cha lm vicnhng c nhu cu tm vic v sn sng lm vic. Ngun nhn lc cn c gi vikhi nim lc lng dn s tham gia hot ng kinh t. Ngun nhn lc c th cphn chia nh sau: - Ngun nhn lc c sn trong dn c: Bao gm ton b nhng ngi trong tui lao ng, c kh nng v nhu cu lao ng khng k n trng thi c viclm hay khng c vic lm v cn gi l lc lng lao ng. - Ngun nhn lc ang lm vic: L s lao ng trong cc ngnh kinh t baogm lao ng lm cng n lng v lao ng t lm cn gi l lao ng tham giahot ng kinh t. - Ngun nhn lc d tr: Bao gm nhng ngi trong lc lng lao ngcha c nhu cu lm vic, cha tham gia lm vic gi l dn s khng tham gia hotng kinh t nh ngi ni tr, m au, tn tt v i hc. * Cht lng ngun nhn lc: L trng thi nht nh th hin mi quan hgia cc yu t cu thnh nn bn cht bn trong ca ngun nhn lc. Cht lngngun nhn lc khng nhng l ch tiu phn nh trnh pht trin kinh t m cnphn nh trnh pht trin v mt i sng x hi. Bi l cht lng ngun nhnlc cao s to ng lc mnh m hn vi t cch khng ch l ngun lc ca spht trin m cn th hin mc vn minh ca mt x hi [23]. Trnh hc vnv trnh chuyn mn k thut theo nhm tui, theo gii tnh, dn tc l nhngch tiu c bn nh gi cht lng ngun nhn lc. Ngoi ra cht lng ngunnhn lc cn th hin tay ngh, tc phong ngh nghip, c cu chia theo cc ctrng, thin hng ngnh ngh. Tuy nhin cht lng ngun nhn lc xt v mt x hi c th hin quamt s h thng ch tiu ch yu sau:S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 23. 9 - Ch tiu phn nh tnh trng sc khe ca dn c: Sc khe l trng thithoi mi v cht, tinh thn v x hi ch khng phi n thun l c bnh tt haykhng. Sc khe l tng ha nhiu yu t to nn gia bn trong v bn ngoi, giath cht v tinh thn. Hin trng sc khe c nh gi nh v chiu cao, cnnng, tnh trng th lc, tai mi hng, thn kinh, ni ngoi khoa... v c th chiatheo 3 cp tt - trung bnh - yu. Bn cnh vic nh gi sc khe ca ngi lao ng ngi ta cn nn ra ccch tiu nh gi sc khe ca quc gia qua cc nhm ch tiu tng hp, ch tiu y tc bn, ch tiu v tnh hnh bnh tt c th nh sau: + Tui th trung bnh. + Chiu cao, cn nng trung bnh ca thanh nin. + T l sinh th, t l cht th, t l tng dn s t nhin. + T l t vong ca tr em di 1 tui v di 5 tui. + T l tr em s sinh di 2500g. + T l suy dinh dng ca tr di 5 tui. + T l ngi mc bnh truyn nhim, nhm bnh c tim chng. - Ch tiu biu hin trnh vn ha: Trnh vn ha l s hiu bit cangi lao ng vi nhng kin thc ph thng v t nhin v x hi, l kh nng vtri thc v k nng c th tip thu nhng kin thc c bn. Trnh vn ha biuhin mt bng dn tr ca mt quc gia. Trnh vn ha ca ngun nhn lc lmt ch tiu ht sc quan trng phn nh cht lng ngun nhn lc v tc ngtrc tip n qu trnh pht trin kinh t x hi. Trnh vn ha to kh nng tipthu v vn dng hiu qu nhng tin b khoa hc k thut vo thc tin. Trnh vn ha c cung cp qua h thng gio dc chnh quy, khngchnh quy v c nh gi qua cc ch tiu c bn sau: + T l dn s bit ch (tnh nhng ngi t 10 tui tr nn). + S nm i hc trung bnh (tnh nhng ngi t 15 tui tr nn).S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 24. 10 + T l ngi i hc chia theo cc cp tiu hc, trung hc ph thng, trunghc c s so vi dn s trong tui i hc. + T l hc sinh i hc ph thng ng tui. * Ch tiu biu hin trnh chuyn mn k thut: - Trnh chuyn mn k thut l kin thc v k nng cn thit mtrch cng vic v qun l hoc hot ng ngh nghip. Trnh chuyn mn l shiu bit, kh nng thc hnh v chuyn mn no m ngi lao ng c oto cc trng trung hc chuyn nghip, cao ng, i hc v c kh nng cho, qun l cng vic thuc chuyn mn nht nh. Trnh k thut thng dng ch trnh ca ngi c o to cc trng k thut, c trang b kin thc,k nng thc hnh thc hin cng vic nht nh. Nhng ngi hot ng trongcc lnh vc k thut c th qua o to hoc cha qua o to nhng c thm ninlm vic mt thi gian nht nh c trnh cp bc cng nhn tng ng bc 3tr nn. - Trnh chuyn mn k thut ca lao ng phn nh kin thc v k nngca lao ng, phn nh cht lng lao ng c hnh thnh thng qua h thnggio dc v o to. Trnh chuyn mn l yu t quyt nh kh nng cnh tranhca mt nn kinh t. N cng phn nh kh nng lm vic ca ngi lao ng nhmp ng vi yu cu ngy cng cao ca th trng lao ng. - o lng trnh chuyn mn k thut vi mt s ch tiu sau: + T l lao ng qua o to so vi lc lng lao ng. + T l lao ng qua o to ngh so vi lc lng lao ng. + T l i hc, trn i hc, trung hc chuyn nghip so vi dn s. + C cu lao ng chuyn mn k thut chia theo cp i hc, cao ng,trung hc chuyn nghip, cng nhn k thut. * Pht trin ngun nhn lc: - Khi nim pht trin ngun nhn lc c hiu gc hon thin, nngcao cht lng ngun nhn lc v c iu chnh hp l s lng. c th phtS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 25. 11trin ngun nhn lc, xt t gc v m phi c c ch chnh sch tc ng vongun nhn lc [14]. Nh vy c th hiu khi nim pht trin ngun nhn lc ltng th c ch chnh sch v bin php hon thin nng cao cht lng ngun nhnlc gm tr tu, phm cht tm l x hi v iu chnh hp l v s lng nhm png yu cu cho s pht trin kinh t x hi trong tng giai on pht trin. - Mc pht trin ngun nhn lc ca mt quc gia c th hin mt sch tiu c bn nh sau: + S lng gio vin (cp tiu hc v ph thng/10.000 dn). + S k s/10.000 dn. + S bc s, y s, dc s/10.000 dn. + T l hc sinh nhp hc cp tiu hc ng tui v t l nhp hc lp 1 sovi s dn cng tui. Hin nay, trn th gii ang ph bin ch tiu HDI (Human DevelopmentIndex) nh gi cht lng, trnh pht trin ngun nhn lc hay cn gi cchkhc l ch s pht trin con ngi. Ngy nay cng vi vic pht trin ngun nhn lc, ngi ta quan tm nhiun yu t pht trin v mc chnh lch gia cc khu vc dn c, gia cc vngmin v cc nhm dn tc khc nhau. Mt khc ngun nhn lc ng vai tr quantrng trong pht trin kinh t. Nu mc s dng vn, cng ngh c hiu qu haykhng s ph thuc nhiu vo yu t con ngi. Mt quc gia dn s c trnh hc vn thp, lao ng khng c o to, sc khe yu th kh nng tng trngkinh t khng th cao v thiu bn vng. V th quan h gia pht trin ngun nhnlc v tng trng kinh t l quan h nhn qu. * S dng ngun nhn lc: L khi nim ch s kh dng lao ng trongnn kinh t quc dn, bao hm gi tr v s lng v kh nng thu ht lao ngtrong cc ngnh kinh t. Cht lng s dng c xem xt, nh gi nh c cu laong c vic lm trong cc ngnh kinh t, nng sut lao ng, lao ng theo v thvic lm, c cu o to, t l lao ng lm cng hng lng, lao ng t to viclm chia theo cc c trng... Ngy nay ngha ca vic bit khai thc s dng laoS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 26. 12ng v cng quan trng, c th hiu hai gc v s lng v cht lng, trong bit b tr s dng cn i hi ha vi cc ngun lc khc v vic s dng phign lin vi pht trin bn vng.1.1.1.4. Nhng yu t ch yu nh hng n ngun nhn lc Qua tng hp kin t nhiu ti liu nghin cu v qua thc t, ngun nhnlc chu nh hng to ln ca cc yu t chnh nh sau: - Tng trng kinh t: Tc ng trc tip n cht lng ngun nhn lc trnnhiu phng din. Tng trng kinh t khng ch gp phn ci thin i sng nhndn m cn tng kh nng tit kim v u t, to thm vic lm. Ngoi ra tngtrng kinh t ng hnh vi vic tng thu ngn sch nh nc, y chnh l tin quan trng Nh nc cn i u t ngun lc ti chnh cho cc chng trnhnhm iu chnh, cn i v ci thin cht lng ngun nhn lc c bit trong cclnh vc pht trin s nghip y t, gio dc. Bn cnh nhng mt tch cc nu trnth tng trng kinh t cng c nhng nh hng tiu cc n ngun nhn lc nhqu trnh th ha gn lin vi tnh trng nhim mi trng, t nn x hi... gynh hng nghim trng n sc khe ca ngi dn v gnh nng v y t, gio dcdo gia tng dn s c hc. - Tnh trng dinh dng v chm sc sc khe: Dinh dng thp, sc kheyu khng ch gy m yu v th trng, v tinh thn m cn lm gim nng sut laong, nh hng n kh nng phc hi v ti sn xut sc lao ng. i vi b mang mang thai, tnh trng dinh dng khng m bo s nh hng trc tip na tr, nh hng n ngun nhn lc trong tng lai. Hn na suy dinh dng vbnh tt lm gim kh nng sng to v hn ch vic hc tp. - Mc pht trin ca gio dc v o to: L yu t v cng quan trng vn khng ch nh hng trc tip n trnh vn ha, chuyn mn k thut v knng thc hnh ca ngi lao ng m cn gip ngi dn c kin thc bit tchm sc bo v sc khe, nng cao cht lng cuc sng. Trong bi cnh thay ilin tc khng ngng v khoa hc cng ngh, gio dc o to gi vai tr ch yutrong ng dng thnh tu khoa hc k thut. Lch s cc nn kinh t th gii chothy khng c mt quc gia giu c no t c t l tng trng kinh t cao trcS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 27. 13khi t c mc ph cp gio dc ph thng. Kinh nghim t cc nc v vnglnh th c tc pht trin cao nh Hn Quc, Singapo, Hng Kng trong nhngnm t 1970 - 1980 thng t mc ph cp tiu hc trc khi nn kinh t tmc tng trng cao. Tim nng kinh t ca quc gia ph thuc vo trnh khoahc cng ngh, khoa hc cng ngh li ph thuc vo trnh cht lng gio dc.1.1.1.5. Vai tr ca ngun nhn lc vi tng trng v pht trin kinh t Trong nhng thp k 50 - 60 ca th k 20, nhng thnh tu tng trng kinht th gii ch yu do nn cng nghip mang li. y l kt qu ca nhng tin bkhoa hc k thut do con ngi to ra c bit nhng nc c ngun nhn lcpht trin. Trc y ngi ta nh gi cao vai tr ca ngun lc t nhin th ngynay ngi ta quan tm nhiu hn n vai tr ca con ngi, ngun lc con ngi tr thnh ngun lc c bn nht, quan trng nht pht trin. Trong pht trinkinh t x hi, nhn t con ngi va l mc tiu va l ng lc. Yu t ny cmi quan h hu c vi nhau, tc ng qua li thc y cng pht trin. Ngun lc c bn ca s pht trin gm ngun lc t nhin v ngun lc conngi, trong ngun lc t nhin l ti nguyn thin nhin mt s l hu hnnhng ngun lc con ngi li mang tnh v hn, khng mt i m ngy cng honthin pht trin. y l u th hn hn ca ngun lc con ngi so vi ngun lc tnhin. Ngun lc con ngi thnh ngun lc c bn, quan trng nht pht trin.Mt khc t thc t pht trin kinh t x hi v kinh nghim ca mt s nc chra rng vic u t vn v cng ngh s khng hiu qu nu khng c ngun nhnlc tng xng vi cc yu cu pht trin. Ngy nay khi xut hin quan im v nn kinh t tri thc th vai tr cangun nhn lc cng c nh gi cao. Cht lng nhn lc bao hm cha nggi tr tri thc kt tinh ca nhn loi. T thp k 80 n nay do tc ng ca cuccch mng khoa hc cng ngh hin i, c bit l cng ngh thng tin, cng nghsinh hc, cng ngh vt liu, cng ngh nng lng, nn kinh t th gii ang bini rt su sc v mnh m. y khng phi l mt s bin i bnh thng m lmt bc ngot lch s c ngha trng i. Nn kinh t chuyn t kinh t cngnghip sang kinh t tri thc, nn vn minh loi ngi chuyn t vn minh cngS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 28. 14nghip sang vn minh tr tu, (kinh t tri thc - knowledge economy) ni ln vai trquyt nh ca tri thc v cng ngh i vi pht trin kinh t. Tri thc ngy cngtr thnh nhn t trc tip ca sn xut. u t vo tri thc tr thnh yu t then cht cho s tng trng kinh t dihn. Chnh C.Mc coi tri thc l nhn t trc tip ca chc nng sn xut, ngikhng nh khoa hc tr thnh lc lng sn xut trc tip [15]. Ngy nay conngi khng nhng tham gia trc tip vo qu trnh sn xut bng vic to ra cngngh, to ra phng php t chc qun l sn xut nng cao nng sut, chtlng hiu qu m cn c th trc tip lm ra sn phm nh sn xut phn mm,cc ngnh cng ngh cao... Trong lc lng sn xut mi, tri thc chim gi v trnng ct, l ng lc ch yu ca s tng trng v pht trin kinh t, to ra caci, vic lm trong tt c cc ngnh ca nn kinh t.1.1.2. C s thc tin v ngha ca ngun nhn lc1.1.2.1. Kinh nghim cc nc v pht trin v s dng ngun nhn lc * Nht Bn: Nn kinh t Nht Bn l nn kinh t nhm mc tiu ti a ha gi tr gia tng.Cc cng ty t mc tiu chim lnh th trng l c bn v coi l s pht trinc tnh chin lc. t c cc mc tiu ny, chnh ph Nht Bn c bit quantm nng cao cht lng ngun nhn lc, trong gio dc l mc tiu u tinhng u. Nn gio dc hin i ca Nht Bn da trn nn tng vng chc ca nn giodc truyn thng kt hp vi xu th hng ngoi. Quan im pht trin gio dc lch trng nhiu n cc ngnh khoa hc. H xc nh ch c con ng tip thu kthut mi c th theo kp cc nc phng ty v trnh pht trin khoa hc cngngh. Ngoi ng l cng c quan trng pht trin nn hc thut non tr ca tnc, t th k 19 ngi Nht nghin cu cc ngoi ng. Mt khc, php lut vgio dc quy nh r cc gia nh phi c nhim v t vic hc tp ca con ci lntrn ht. Lut gio dc Nht Bn ra i nm 1947 ch r gio dc c coi l nhimv ca quc gia v l quyn c bn ca mi ngi dn. Do trong qu trnh phtS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 29. 15trin nhiu bc thng trm, tr em Nht lun c to iu kin hc tp tt nht.Bn cch h thng gio dc tp trung chnh quy th cc hnh thc gio dc ti gianh, ti cc cng ty c c bit coi trng [12]. Thc t cho thy Nht hnh thcgio dc ny pht trin nht th gii bi v ngi Nht rt coi trng trnh hc vn.Trnh hc vn chnh l yu t to nn c hi lm vic sut i. Ch c tt nghip nhng trng i hc ln c danh ting v kt qu hc tp loi gii th mi c c hilm vic trong cc cng ty ln v mi m bo mt v tr tt trong x hi. Theo thng k nm 1999 th c 100.000 ngi dn Nht Bn th c 7,9 bnhvin, 67,4 c s khm bnh. S bc s cho 100.000 dn l 177 ngi. Theo bo coca T chc Y t th gii (WHO) nm 2004, ngi Nht Bn l ngi dn sng thnht th gii vi tui th trung bnh l 81,9 tui. Nm 2006 Nht l nc chu duy nht nm trong s 10 nc c ch s pht trin con ngi cao nht th gii(HDI 0,949). cc c quan ch li cng cng, c quan ca cc a phng lp ra,nhn vin u phi mua bo him y t. Loi hnh bo him m ai cng c th thamgia l h thng bo him quc dn. K t nm 1961 nhng ai khng tham gia bohim trong cc hip hi bo him y t bt buc phi tham gia bo him quc dn(http://WWW.VYSA.JP). * Hp chng quc Hoa K (M): c im ni bt ca M l coi trng gio dc, ly gio dc o to l trungtm ca pht trin ngun nhn lc. Gio dc v o to c u t kh cao v giatng lin tc. T nm 1960 ngn sch u t cho gio dc ca M khong 5,3%GDP th n nay t gn 10%. Ngn sch khng ch u t xy dng h tng, trangthit b dy hc m cn tp trung cho vic o to gio vin. Nh u t cho giodc m t l ngi bit ch M rt cao v t trn 97%. Trong hn mt th k, hthng gio dc ca M o to mt lc lng ln c trnh hc vn cao v aM tr thnh mt nc c nn gio dc hng u th gii. Trung tm ca h thnggio dc M l bc i hc v c c bit coi trng [23]. Theo quan nim cacc nh hoch nh chnh sch gio dc th ngi no vt qua cp gio dc phthng c tnh cht i chng tin n bc i hc th mi cn u t, bi dng.Chin lc pht trin ngun nhn lc theo hng u tin pht trin o to ngnhS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 30. 16lnh vc cng ngh cao v chin lc thu ht cht xm ngoi nc c hiu qu. Hcoi trng tng lp tr thc, to mi iu kin h pht huy kh nng. Chnh sch qun l, s dng nhn lc ca ca M l yu t kch thch snxut v to ng lc cho ngi lao ng v cc chnh sch c lng ghp vicc chnh sch x hi nh chnh sch vic lm, an sinh, phc li x hi. Nh ncgi vai tr quan trng lm ny sinh cc nhn t kch thch pht trin ngun nhn lcv c iu tit mnh m bi h thng php lut. Hiu ng ca php lut l kchthch pht trin ngun nhn lc nh bo m quyn li ca ngi lao ng mtkhc thc y nng sut lao ng tng cao. Vn cng bng vic lm l c s phttrin nhn lc, Chnh ph M a ra o lut cm phn bit v vic lm theomu da, chng tc, tn gio v gii tnh do M thu ht c i ng lao ng trithc t khp mi ni trn th gii. Nm 2006 M l nc nm trong s 10 nc c ch s pht trin con ngicao nht th gii (HDI 0,948). Tui th trung bnh ca dn M l 77,3 tui. Miy mt cuc kho st quc t v cc bnh nhn cho thy chi tiu cho ngnh y t vchm sc sc khe ngi dn ti Hoa K cao hn bt c quc gia no khc trn thgii. Hin nay Theo lut lin bang, phc li chm sc y t l cho nhng ngikhng c tin hoc bo him. C khong 86,4% ngi M c hng bo him yt, trong c 61% hng bo him y t do c vic lm (http://diendan.edu.net.vn). * Cc nc EU: hu ht cc nc EU, chnh sch pht trin ngun nhn lc chu s canthip ca nh nc bi v nu khng c s kim sot th cc cng ty c th ri votnh trng cc oan l ch tp trung o to nhn cng gii quyt cc cng victrc mt, do s nh hng n li ch lu di ca quc gia. Chin lc v chnhsch pht trin ngun nhn lc ca cc nc EU l o to i ng lao ng ctrnh hc vn cao, c k nng ngh nghip. Do , gio dc v o to nh liu kin tin quyt tng kh nng thch ng cnh tranh v khoa hc k thut, lng lc ca s pht trin v cn l mt trong nhng hng u tin trong cc chinlc pht trin ca cc nc.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 31. 17 Cc nc EU c h thng gio dc dy ngh rt tt. Nc c c nh gil c h thng o to ngh trn quy m ln dnh cho nhng ngi khng c iukin hc i hc. Cc hc sinh trong tui 15 - 17 c hc cc trng dyngh kt hp vi dy vn ha, sau 3 nm hc phi qua kim tra trnh ngh. Nuvt qua k thi th sau mt nm hc thm cc mn nh qun tr, lut c bn vmt s mn k thut, ngi lao ng c th to lp doanh nghip [23]. y c th lnhn t quan trng dn n trnh ca lc lng lao ng ng u v nng sutlao ng tng cao v n nh. Chnh sch vic lm c chnh quyn cc nc EU c bit quan tm v ut cho chng trnh pht trin vic lm ngy cng tng, trong ngn sch u tcho o to vic lm chim t trng ln nht.1.1.2.2. Ngun nhn lc Vit Nam trong s nghip cng nghip ha, hin iha v xu th hi nhp kinh t quc t Xut pht t c trng ni bt ca lch s pht trin kinh t x hi Vit Namqua cc thi k l nn sn xut nng nghip nh l, to nn nhng tp qun cali lm n mnh mn, tn mn, li t duy lm theo l hn theo lut... Ch phongkin tn ti qu lu hnh thnh v tn ti tnh cng ng lng x b buc ngilao ng kh c th vt ra khi khun kh lng x v cn tr hn ch s nngng, sng to trong lao ng sn xut. Trong thi k chin tranh chng thc dn xm lc, chng ta phi tp trungngun lc con ngi cho tin tuyn nn nhiu th h thanh nin cng hin tuithanh xun v c lp t do ca t quc nn khng c iu kin hc tp y ,cha c iu kin pht trin ti nng ca mnh do khng th trnh khi nhng sailm, hn ch trong vic xy dng t nc sau chin tranh. Vic p dng v duy tr qu lu m hnh kinh t theo c ch hnh chnh tptrung, quan liu bao cp l nguyn nhn hn ch s pht huy phm cht mi cangi lao ng. Trong nhiu nm chng ta tp trung cho vic ci to quan h snxut c, thit lp cng c v hon thin quan h sn xut mi m cha tp trung cao cho pht trin lc lng sn xut. Giai on ny chng ta cao vai tr ca tpth, khng thy ht vai tr ca c nhn. Nhng tp qun, thi quen hnh thnh vS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 32. 18tn ti qu lu trong lch s n su v nhiu th h ngi lao ng Vit Nam lmcn tr qu trnh pht trin ca dn tc. Nh Lnin nhn xt: nhng tp qun,thi quen xu ca con ngi l sc mnh ng s nht [15]. Ngy nay, khi nn kinh t vn hnh theo c ch kinh t th trng nh hngx hi ch ngha, tn d ca c tnh lao ng tiu nng dn c xo b, tr tucon ngi Vit Nam bt u pht trin hng vo qu trnh sng to ca ci vtcht. Nhng c tnh mi, phm cht tt p ca ngi lao ng hin i ang dnhnh thnh v hon thin. Con ngi Vit Nam ang chuyn bin nhanh chng thch ng vi c ch th trng v s bin ng phc tp ca nhng bin i kinh tx hi. Vi nhng c tnh cn c, bn b kt hp vi s thng minh, sng to,ngun nhn lc Vit Nam ang minh chng kh nng li th so snh. Nhiu ngnhsn xut truyn thng b sa st, nh tr trong thi k bao cp nay c c hi hisinh v vn ln chim lnh th trng th gii nh ngnh dt la, thu ren, my trean, mc, th cng m ngh... Sc sng to v mnh dn trong sn xut kinh doanh xut hin mt s ngnh ngh v lnh vc kinh doanh mi. Nhng lnh vc minhn ca mt s nc cng nghip pht trin nh in t, tin hc, vin thng, laong ca chng ta c kh nng tip cn v pht trin nhanh chng. T ch nhplinh kin lp rp, dn dn lao ng Vit Nam c th ch to mt s linh kin thayth c bit trong cc ngnh lp my cng nghip, ng tu, du kh. Mt s cngty ca Vit Nam bt u xut khu phn mm tin hc, xut khu hng ha c gitr hm lng cng ngh cao. Nhng du hiu cho thy ngun nhn lc cachng ta c nhiu trin vng tt p vn ln hi nhp vi khu vc v th gii. Tuy nhin ngi lao ng Vit Nam hin nay hn ch ln l v mt th lc.Ngi Vit Nam ang b thiu dinh dng, c bit l nng thn mc dinh dngc cung cp trong ngy di mc ti thiu ca mt lao ng bnh thng (theotiu ch nh gi ca quc t l 2.000 calo/ngi/ngy) [17]. Khng ch nhngngi trong tui lao ng, m tr em l ngun lao ng trong tng lai th t lsuy dinh dng cn rt cao. Mt khc s pht trin tr lc ca ngi lao ng, nnglc vn dng kin thc khoa hc trong lao ng sn xut ca ngi lao ng VitNam cn yu v ang l mt tr ngi ln nht l trong giai on hi nhp kinh tS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 33. 19khi chng ta ang c tip xc nhiu vi cng ngh k thut mi ca th gii vphng php qun l tin tin hin i. * Thc trng ngun nhn lc Vit Nam - Quy m v tc tng trng: Dn s nc ta hin ny trn l 80 triu ngi, tc tng dn s bnh qunhng nm khong trn 1%. L mt nc c c cu dn s tr v c mc tng trngcao. Vi iu kin hng nm Vit Nam c mt s lng ln dn s n tuilao ng. Lao ng ca Vit Nam nm 2005 l khong 44,4 triu ngi, bnh qun giaion 2001 2005 hng nm tng 2,3%, tng ng vi 805 ngn ngi. Do cim c cu phn b dn s v lao ng gia thnh th v nng thn nn lao ngc vic lm nng thn vn chim phn ln. Lao ng khu vc nng thn hinnay tuy c gim nhng vn chim gn 3/4 tng s lao ng c vic lm. Lao nglm vic ti thnh th c tc tng cao hn nng thn, tc tng hng nmkhong 5% v cao hn gp 3 ln khu vc nng thn [5].Bng 1.1. Ngun nhn lc chia theo gii tnh v theo khu vc thnh th, nng thn giai on 2001 - 2005vt: Triu ngi Nm Tng sChia theo gii tnh Chia theo khu vc Nam N Thnh thNng thn 200140,120,219,99,3 15,4 200241,020,820,39,8 15,7 200342,121,420,8 10,2 16,0 200443,222,121,2 10,6 16,5 200544,422,721,7 11,1 16,9Ngun: B Lao ng TBXH, nm 2006 Trong 5 nm t 2001 n 2005 ngun nhn lc Vit Nam tng khong 4,3triu ngi, bnh qun hng nm ngun nhn lc tng thm khon 860 ngn ngi.Nm 2005 lao ng nam l 22,7 triu ngi trong khi n l 21,7 triu ngi, t llao ng n gim t 49,63% nm 2001 xung 48,87% nm 2005. Ngun cung laoS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 34. 20ng ca Vit Nam c khu vc thnh th v nng thn u tng ng k, t nm2001 n 2005 lao ng khu vc nng thn tng khong 2,5 triu ngi vi tc tng bnh qun hng nm l 1,56%. Khu vc thnh th tng 1,8 triu ngi tngng vi mc tng bnh qun hng nm khong 3% [5]. Xu hng lao ng trongkhu vc thnh th tip tc tng nhanh do nguyn nhn phn m rng cc khu vc th lm tng din tch khu vc thnh th v mt a l. Vit Nam ang trong qutrnh cng nghip ha, hin i ha t nc v c tc th ha cao, cng vitc tng trng dn s ca khu vc thnh th ngy cng nhanh th s di chuync hc dn s t nng thn ra thnh th lm gia tng lao ng khu vc thnh th.Nu xem ngun nhn lc chia theo nhm tui cho thy lao ng nhm tui30 - 34 tham gia lc lng lao ng rt cao v t trn 95%. Nhm tui t 15 - 24v t 55 tui tr nn nhng nm gn y c xu hng tip tc gim. Biu 1.1. T l tham gia LLL chia theo nhm tui nm 2005120100 80 Tng 60Nam N 40 20015 - 19 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 55 - 59 60 - 64 65 + Ngun: B Lao ng TBXH, nm 2006Nh vy lc lng lao ng Vit Nam kh tr v di do, y l mt trongnhng li th nu chng ta bit s dng hp l v hiu qu. S lng nhn lc lnl mt iu kin thun li cho qu trnh thc hin cng nghip ha, hin i ha tnc. Chng ta ang c mt lc lng lao ng hp dn thu ht cc nh u ttrong v ngoi nc. Ngc li nu khng gii quyt tt vn vic lm cho lcS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 35. 21lng lao ng ng o th y l yu t km hm qu trnh pht trin kinh t cat nc. - Mt s c im ca ngun nhn lc: + c trng ca ngun nhn lc theo nhm ngh: c im ni bt l laong ph thng chim t trng ln nht trong lc lng lao ng. Lao ng n lmngh ph thng nhiu hn nam gii vi t l tng ng l 52%. Lao ng k thuttrong ngnh nng, lm, ng nghip ch chim 5,2%, iu ny c ngha l phn lnlao ng trong nng nghip lm cng vic gin n. Bng 1.2. C cu lao ng theo ngh nm 2005 vt: % Chia ra SttPhn theo nhm ChungNam N1Lao ng qun l 0,7 1,050,322Chuyn mn k thut bc cao 3,79 3,8 3,773Chuyn mn k thut bc trung 3,11 2,643,64Nhn vin 0,98 0,961,015Nhn vin dch v, bo v 8,73 6,06 11,646Lao ng c k thut trong nng, 5,2 6,184,17 lm, ng nghip7Th th cng c k thut11,59 14,418,728Th c k thut lp rp v vn3,83 6,021,51 hnh my mc9Lao ng gin n 61,68 58,47 65,06 10Lao ng khc 0,39 0,410,2Tng100 100 100Ngun: B Lao ng TBXH, nm 2006 + c trng vic lm chia theo v th cng vic: Nm 2005, nhm lao ngt to vic lm cho bn thn v lao ng lm vic ti gia nh chim s lng chyu ca ngun nhn lc. S lao ng lm vic ti h l 14,3% v c xu hng gimnhanh trong thi gian ti. Nhm nhn lc lm cng hng lng trong v ngoi khuvc Nh nc tng ng k t 5,0 triu ngi nm 1996 ln 11 triu ngi nmS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 36. 222005. Nhm lao ng l ch doanh nghip, c s sn xut kinh doanh chimkhong 200 ngn ngi, tng ng vi 0,4% ngun nhn lc c nc [5], [7]. Nuchia theo khu vc th s lao ng ti h nng thn cao hn nhiu so vi thnh th.Kt qu ny cho thy mt thc t l khu vc nng thn lao ng lm vic ti h lch yu, s lao ng i lm thu hng lng ngoi h rt t. + Nhn lc tham gia cc ngnh kinh t: Nm 2005 c cu lao ng trongngnh nng, lm, ng nghip l 56,7% v bnh qun mi nm gim 1,31%. Laong trong ngnh cng nghip chim 17,8%, lao ng trong ngnh dch v chim25,5%. C cu lao ng c s chuyn dch t lnh vc nng nghip sang cngnghip v dch v. iu phn nh xu th cng nghip chuyn i c cu kinh t,tuy nhin lao ng trong nng nghip vn chim t trng ln. Biu 1.2. C cu lao ng theo ngnh kinh t nm 2005 100%90%80%70%60% DV50% CN-XD40%NL-N30%20%10% 0%200120022003 2004 2005Ngun: B Lao ng - TBXH, nm 2006 - Thc trng cht lng ngun nhn lc: + Y t v chm sc sc khe: Vit Nam trong nhiu nm qua c nhiu nlc c gng chm sc, bo v sc khe nhn dn. Cho n nay nhiu ch tiu nhgi cht lng dn s c ci thin, t l tr em di 5 tui suy dinh dnggim nhanh t 51,5% nm 1990 xung cn 25,2% nm 2005. Tm vc v tc tng trng th lc ca tr em, thanh thiu nin v ngi trng thnh l kh cao sovi quy lut chung, sau 25 nm chiu cao trung bnh ca nam thanh nin 18 tuiS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 37. 23tng 4,5 cm v n tng 4 cm. Mt s ch tiu c ci thin ng k nh tui thtrung bnh l trn 71 tui. T l tr em di 1 tui b cht l 17,80/00, t l t vong tr em di 5 tui l 260/00, t l sinh (s ln sinh trung bnh tnh trn mt phn) l 1,8%, t l t vong sn ph (s ca t vong/100.000 ca sinh sng) l 130. Mc d vy, Vit Nam hin ang phi i mt vi nhng vn nghimtrng nh t l tr suy dinh dng vn mc cao. Vit Nam cn phi i mt vimt s cn bnh quay tr li nh lao phi cng vi nhng bnh mi do li sng cth ca mt s nhm x hi sinh ra v s tai nn giao thng ngy cng gia tng. Nndch HIV/AIDS cng ang lan nhanh Vit Nam, mi ngy c ti hn 100 ngi bly nhim mi v t nm 2000 n nm 2005, s ngi ang phi sng chung viHIV/AIDS tng ln hn gp hai ln, t 122.000 ln ti 263.000 ngi. mt svng su, vng xa, t l tr em di 1 tui cht cn rt cao ti 25 - 34%, t l suydinh dng th nh cn ca tr em di 5 tui cn cao ti 30 - 35%. S lngngi tn tt ca c nc kh ln khong 5,3 triu, chim gn 6,3% dn s, t ldn s b thiu nng th lc v tr tu chim ti 1,5% dn s v hng nm vn tiptc tng thm do s tr em sinh ra b d tt v cc bnh bm sinh [1]. Theo bo co ca UNDP, ch s pht trin con ngi Vit Nam tip tc tng(nm 1995 xp th 108/177, nm 2006 xp th 120/174) [1]. Mc d mc GDPbnh qun u ngi chnh thc ca Vit Nam mi ch khong 600 USD v tnhtrng ngho i vn cn ph bin, song nhng thnh tch ca quc gia v mt phttrin con ngi li kh thun li. iu ny c phn nh s gia tng lin tc ccch s HDI trong sut mi nm qua v ni ln s tin b t c trong lnh vc yt v mc sng dn c. Tuy ch s pht trin con ngi ca nc ta tng bcci thin, nhng vn mc thp so vi nhiu nc trong khu vc v thp xa so vicc nc pht trin. + V gio dc o to: Mc d t nc cn ngho, thu nhp quc dn cnthp, li tri qua my chc nm chin tranh nhng Vit Nam t c nhngthnh tu to ln v mt gio dc. Cng vi cng c kt qu xa m ch v ph cpgio dc tiu hc, n ht nm 2005 c 31 tnh t tiu chun ph cp trung hc cs. T l hc sinh trong tui i hc bc tiu hc t 97,5%. S hc sinh trungS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 38. 24hc chuyn nghip tng 12,9%/nm, dy ngh di hn tng 12%/nm, sinh vin ihc v cao ng tng 8,4%/nm [1], [3]. Cht lng dy ngh c chuyn bin tchcc, bc u hnh thnh mng li dy ngh cho lao ng nng thn, thanhnin dn tc thiu s, ngi tn tt, gn dy ngh vi to vic lm. Nhiu trngdn lp, t thc bc i hc, trung hc chuyn nghip, trung hc ph thng v dyngh c thnh lp. C s vt cht ca ngnh c tng cng, c bit li vi vng ni, vng ng bo dn tc thiu s. Bng 1.3. Mt s ch tiu v y t v gio dc ca Vit NamCh tiu2001 200220032004 2005 Bnh vin 836842 842 856878 Phng khm a khoa khu vc928912 930 881880 Trm y t x, phng 1038510396 10448 10516 10613 S ging bnh/10.000 dn 24,524,223,8 23,923,7 S bc s/10.000 dn 5,2 5,6 5,86,1 6,2 S sinh vin tt nghip i hc hng nm (1.000 ngi) 168,9166,8 165,7 195,6 197,2 S hc sinh tt nghip THCN hng nm (1.000 ngi)76,9119,4 115,8 138,8 157,4 S k s/10.000 dnNgun: Tng cc Thng k, 2006 T l ngi dn bit ch Vit Nam tng i cao t 92%. Trong s 8%dn s m ch th 80% sng vng nng thn, trong 60% l ph n. Nm 2005,c nc c khong 22 triu hc sinh sinh vin, trong c 1,4 triu sinh vin, trungbnh c 167 sinh vin trn 10.000 dn. Trong s 311 trng i hc, cao ng c 37trng khi dn lp, t thc v bn cng. S lng sinh vin cc trng ngoi cnglp hin mi t gn 12% trong tng s sinh vin, trong khi mc tiu ra n nm2010 t l ny s l 40%. Nm hc 2004 - 2005, h chnh quy i hc, cao ngtuyn 199.065 sinh vin, h khng chnh quy tuyn 111.860 sinh vin. Nn gio dcVit Nam ngoi vic o to ra mt i ng lao ng c trnh v tay ngh, cnto ra nhng nh khoa hc c tn tui trn th gii. Bn cnh cc thnh tch , hthng gio dc o to cn ang ng trc nhiu kh khn, trang thit b dy hcS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 39. 25ngho nn lc hu, gio trnh thiu cp nht, trnh gio vin cha cao v chac quan tm ng mc. u t cho s nghip gio dc v o to tng ln ng k. Ngn sch nhnc dnh cho gio dc tng nhanh trong thi gian qua. Nm 2005 ngn sch chogio dc v o to chim khong 18% tng chi ngn sch nh nc. Trong nmcng huy ng bng nhiu ngun vn khc pht trin gio dc nh pht hnhcng tri gio dc, ng gp ca cng ng, ca doanh nghip v vn h tr t bnngoi. Trong s nhiu nht l chi cho cp mu gio v trung hc c s khong60% ri n tiu hc di 50%, trung hc ph thng 19%, trung hc chuyn nghipv trung hc ngh 12% [3]. Mc d chi ph cho gio dc cao nhng mt iu nglo lng l s hc sinh tiu hc b hc vn c chiu hng gia tng. + V trnh chuyn mn k thut: Trong nhng nm gn y t l lao ng qua o tng lin tc do Nh ncc cc chnh sch khuyn khch o to, m rng cc hnh thc o to theo nhium hnh mi, trong tp trung loi hnh o to ngh ngn hn, di hn v dyngh cho nng dn nn n nm 2005 lao ng qua o to t 25,2%, trong laong qua o to ngh l 15,26%. Trnh chuyn mn k thut ca lao ng nam cao hn lao ng n, trongs 6,6 triu ngi qua o to ngh th c 4,3 triu lao ng nam. Trnh chuyn mn k thut ca khu vc thnh th v nng thn c s chnh lch tngi ln, ti khu vc thnh th ngun nhn lc quan o to l 51,4%, trong khi nng thn l 16,8%. S lao ng c trnh cao ng, i hc v trn i hctp trung thnh th chim ti 73,05%, cn li 26,95% l khu vc nng thn [7]. Tnh hnh phn b v s dng lao ng c chuyn mn k thut hin nay rtbt hp l. Cn b chuyn mn k thut tp trung phn ln cc vin, cc c quanhnh chnh ti cc trung tm th, to nn tnh trng va tha va thiu. T l laong khoa hc k thut lm vic trong lnh vc sn xut kinh doanh ch c 32,7%(trong khi t l ny ca Thi Lan l 58,2%, Hn Quc 48%, Nht Bn 64,4%) cnli 67,3% lm vic cc c quan hnh chnh s nghip, t chc on th. Ngnhnng lm ng nghip c a bn chnh nng thn nhng 89,3% s cn b k thutS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 40. 26c chuyn mn thuc lnh vc ny li lm vic ti cc c quan trung ng, 8,9%lm vic ti cc cp thnh ph, 1,8% lm vic ti cp huyn v cp x [24]. Ch s dng cn b chuyn mn k thut cn nhiu bt hp l, mt slng ln s dng cha ng ngnh ngh o to. Hin nay nhu cu s dng ngunnhn lc c chuyn mn k thut cao l rt ln, c bit mt s vng kinh t trngim nh H Ni, Hi Phng, Qung Ninh, Bnh Dng, ng Nai, B Ra - VngTu v thnh ph H Ch Minh. Nhng ngun nhn lc c trnh chuyn mn kthut p ng c nhu cu s dng rt thp. V d nh thnh ph H Ch Minh chtuyn c khong 60% nhu cu, cn cc tnh min ng Nam B ch tuyn c20% s k s c kh, in, in t, ha cht, k ton, phin dch ting Trung, HnQuc so vi tng s nhu cu ca cc tnh [23]. Bn cnh , rt nhiu sinh vin ttnghip i hc nhng khng tm c vic lm hoc phi lm tri ngnh ngh.Thc t ny phn nh tnh trng mt cn i gia s lng v cht lng ca laong chuyn mn k thut. S lng lao ng c o to ln nhng cht lngo to li rt thp, khng p ng c yu cu ca doanh nghip nh thiu knng thc hnh, thiu lao ng lnh ngh. * C hi v thch thc i vi ngun nhn lc Vit Nam trong thi khi nhp kinh t: - V c hi: S lng lao ng Vit Nam tng i ri do, s lao ng trchim i a s ngun nhn lc. Nh nc ang quan tm u t vn o to,ngi lao ng c tip cn vi cc cng ngh mi tin tin v hin i. H thngphp lut lao ng ca Vit Nam c ban hnh v c bn m bo cc tiuchun lao ng quc t, tng bc p ng c yu cu pht trin x hi. Thtrng lao ng v cc hot ng dch v lin quan c hnh thnh v angtng bc hon thin pht trin, nht l cc thnh ph, cc khu cng nghip tptrung. c s dch chuyn ln v lao ng gia cc khu vc kinh t, cc aphng, cc ngnh ngh. Chnh sch v th trng lao ng c iu chnh toiu kin cho s dch chuyn. - V thch thc v kh khn: Trnh chuyn mn, tay ngh ca ngi laong thp, tc phong, thi lm vic, thc chp hnh php lut ca ngi laoS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 41. 27ng cha cao. Hin c n 74,7% lc lng lao ng cha qua o to v tptrung phn ln nng thn, khu vc km pht trin [26]. Xu hng dch chuyn laong s rt ln, t nng thn ra thnh th v vo khu cng nghip tp trung, dichuyn lao ng ra ngoi nc. Php lut lao ng c phm vi iu chnh hp vtnh cng ch thi hnh cha cao. Cc hot ng dch v lin quan n lnh vc laong v th trng lao ng mi hnh thnh v cn hn ch, cha tng xng vi spht trin. S ngi tham gia th trng lao ng Vit Nam mi ch chim 20% lclng lao ng. Nhn thc ca mt b phn ngi lao ng v ngi s dng laong, trong cc doanh nghip, c quan, t chc v hi nhp kinh t quc t cn hnch. S lng lao ng tham gia lc lng lao ng ngy cng tng to ra sc cnhtranh ln .- nh hng v pht trin ngun nhn lc theo xu hng hi nhp: Phinng cao trnh chuyn mn, tay ngh v k nng ngh. Nng cao thc chphnh php lut, i mi tc phong, thi lm vic ca ngi lao ng. Tngcng cng tc tuyn truyn, ph bin php lut lao ng v cc cng c quc t.Hon thin v pht trin th trng lao ng, xy dng mi quan h lao ng minhbch v lnh mnh.1.2. PHNG PHP NGHIN CU1.2.1. Cu hi t ra m ti cn gii quyt - Ti sao phi nghin cu ngun nhn lc khu vc nng thn. - Thc trng s lng, cht lng ngun nhn lc v s dng lao ng hinnay khu vc nng thn tnh Thi Nguyn. - Xu hng chuyn dch lao ng, cc yu t nh hng n ngun nhn lcnng thn. - Cc gii php no pht huy tt vai tr ngun nhn lc nng thn.1.2.2. Cc phng php nghin cu1.2.2.1. C s phng php lun Nghin cu nh gi ngun nhn lc mt cch ton din khng th s dngmt hoc mt s phng php n l m phi c c mt phng php lun tngS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 42. 28hp v ng b. Phng php nghin cu trong ti da trn khung l thuyt hthng cc khi nim c lin quan v thng qua mt s ch tiu c bn nhm nhgi thc trng ngun nhn lc trong thc tin ti a bn nghin cu. Nghin cu nh lng v hin trng v tnh hnh s dng ngun nhn lc tia bn nghin cu. Nghin cu nh tnh v cc c trng v xu hng vn ng, nh gi ccchnh sch tc ng.1.2.2.2. Cc phng php nghin cu c th - Phng php thu thp thng tin: + Thng tin th cp: Thu thp tham kho bo co, ti liu, s liu cc cuciu tra c lin quan. + Thng tin s cp: Thng qua phiu kho st iu tra mt s ni dungnghin cu v ngun nhn lc v hin trng s dng trong khu vc nng thn. iutra phng vn trc tip cc thng tin v lao ng trong tui lao ng, thng tinv vic lm ca h, thng tin v y t, gio dc, thng tin lin lc iu tra ti 180 h gia nh i din cho khu vc nng thn v chia theo 3vng (vng cao - trung du - vng thp) thuc tnh Thi Nguyn. i din mi vngchn ngu nhin 02 x, mi x chn 30 h. Sau ly tng s h ca x chia cho smu (30 h) c h s k. S h iu tra s l cc h c s th t: 01, 1+k, 1+2k,1+3k, 1+29k trong danh sch s qun l h khu ca x. Mu phiu phng vn gm 2 mc chnh l thng tin chung v h v thng tinca lao ng trong h. + Quan st thc t: Trong qu trnh tin hnh iu tra, kho st phng vn,trao i vi ngi dn v cc thng tin nh tnh... - Phng php tng hp s liu: S dng phn mn tnh ton Excel . - Phng php phn tch s liu: + Phng php thng k, so snh v m t.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 43. 291.2.3. H thng ch tiu nghin cu - Cht lng ngun lao ng: Trnh o to chuyn mn k thut, tnhhnh chm sc sc khe v bo v sc khe ca nhn dn, kh nng ng dng khoahc k thut vo sn xut - S lng: Lc lng lao ng, lao ng tham gia hot ng kinh t, laong chia theo khu vc, gii tnh, tui... - S dng ngun nhn lc: Lao ng lm vic trong v ngoi h, nng sutlao ng, tin lng thu nhp ca lao ng. C cu lao ng theo ngnh kinh tquc dn, lao ng tham gia cc thnh phn kinh t, t l lao ng lm cng nlng, c trng ca lao ng thiu vic lm... - Ch s HDI: L mt ch s tng hp dng o lng s pht trin tondin ca mt quc gia, mt a phng da trn 3 yu t c bn nht ca s phttrin con ngi, bao gm: Sc khe: Thng qua k vng sng hay cn gi l tui th bnh qun. Gio dc, hc vn: Thng qua t l ngi ln bit ch v t l i hc chung. Mc sng: Thng qua tng sn phm quc ni bnh qun trn u ngi tnhtheo t gi sc mua tng ng. T nm 1990, chng trnh pht trin ca Lin hip quc a ra v honthin phng php tnh HDI, phng php tnh gm 02 bc nh sau: Bc 1: Tnh 3 ch s pht trin thnh phn v sc khe, hc vn v mcsng, trong : V sc khe: Theo quy lut chung nu con ngi khe mnh th cuc sng strng th v ngc li. V vy, sc khe c lng ha thng qua ch tiu tuith, k hiu l X1. Tnh tui th bnh qun ca dn c mt a phng l mt cngvic phc tp. Phng php truyn thng c s dng tnh ch s thnh phnny l xy dng bng sng. Do tnh tui th bnh qun l cng vic phc tp i hiphi c s liu thng k chi tit dn s theo nhm tui (t 1 - 4 ; 5 - 9; 75 - 79;trn 80 tui) v tng ng vi dn s cht theo tng nhm tui ny trong nm. HinS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 44. 30nay n gin cch tnh, mt s nh nghin cu a ra cng thc tnh xp x tuith bnh qun nh sau: Tui th bnh qun (X1) = 73,1 194 x IMR + 70 X G Trong : IMR l t sut (0/00) tr s sinh cht di 1 tui, G l t l (0/00)ngi t 65 tui tr ln trong tng dn s. V hc vn: Ch tiu nh gi v thnh tu gio dc hay hc vn k hiu lX2, c o bng tng t l bit ch vi trng s 2/3 v t l i hc chung vitrng s 1/3. T l ngi bit ch k hiu l E1 l t l nhng ngi t 15 tuitr ln bit c v vit c mt on vn ngn. T l i hc chung k hiu l E2 lt s gia tng s ngi mi tui ang hc tt c cc bc ph thng, trunghc chuyn nghip, i hc v sau i hc vi tng dn s t 5 n 24 tui. Hc vn (X2) = 2/3E1 + 1/3E2 V mc sng: k hiu l X3, o lng bng GDP bnh qun u ngi vtnh theo cng thc: X3 = Log (GDP bnh qun u ngi). Cc ch tiu trn c chuyn i thnh ch s thnh phn theo cng thcchung nh sau: Xi - Xmin Li = Xmax - Xmin Theo quy c ca Lin hip quc, gi tr ln nht (max) v nh nht (min)ca cc ch tiu ni trn nh sau:Max Min - Tui th bnh qun (nm)8525 - T l ngi ln bit ch (%) 100 0 - T l i hc chung (%) 100 0 - GDP bnh qun u ngi 40.000 100 (USD)S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 45. 31 Bc 2: Tnh ch s pht trin con ngi HDI. Ba ch s thnh phn c gi tr nh nhau i vi s pht trin con ngi nntrng s ca cc ch s thnh phn u bng 1/3 v cng thc tnh l: HDI = 1/3 x (L1 + L2 + L3). HDI l ch bo tng hp quan trng nh gi thc trng pht trin conngi v t c k hoch, chin lc pht trin ton din con ngi trong tnglai. HDI c s dng so snh s pht trin mang tnh bn vng v cn c sdng so snh s phn ha, pht trin khng u gia cc quc gia, a phng,dn tc cng nh cc nhm kinh t x hi khc nhau trong cng mt khu vc. T cc nh hoch nh chnh sch c c s nh gi c tnh cp thit ca victhc y pht trin y t, gio dc thay v ch tnh n s tng trng kinh t.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 46. 32 CHNG 2THC TRNG NGUN NHN LCKHU VC NNG THN TNH THI NGUYN2.1. C IM A BN NGHIN CU2.1.1. iu kin t nhin2.1.1.1. V tr a l Thi Nguyn l mt tnh min ni nm vng trung du min ni Bc B, cdin tch t nhin 3.541km2, chim 1,08 % din tch c nc. V mt hnh chnhThi Nguyn c 7 huyn, mt thnh ph v mt th x vi tng s 180 x, phngv th trn, trong c 14 x vng cao, 106 x vng ni, cn li l cc x trung duv ng bng. Tnh Thi Nguyn gip Bc Kn pha Bc, Vnh Phc v Tuyn Quang pha Ty, Lng Sn, Bc Giang pha ng v Th H Ni pha Nam. Vi vtr a l nh vy, Thi Nguyn l mt trong nhng trung tm kinh t, vn ha xhi ca vng trung du min ni Bc B v l ca ng giao lu kinh t x hi giavng trung du min ni Bc B vi vng ng bng Bc B. S giao lu ny cthc hin thng qua h thng ng b, ng st, ng sng hnh d qut mthnh ph Thi Nguyn l u mi. ng quc l s 3 t H Ni ln Bc Cn,Cao Bng ct dc ton b tnh Thi Nguyn chy qua thnh ph Thi Nguyn lca ng pha Nam ni Thi Nguyn vi H Ni v cc tnh ng bng sng Hng,ng thi cn l ca ng pha Bc qua tnh Bc Kn ln Cao Bng thng sang bingii Trung Quc. Cc quc l 37, 1B cng vi h thng tnh l, huyn l l nhngmch giao thng quan trng ni Thi Nguyn vi cc tnh xung quanh. Tuynng st H Ni - Qun Triu, Lu X - Kp - ng Triu ni vi khu cngnghip Sng Cng, khu Gang Thp v thnh ph Thi Nguyn. V tr ny vang to iu kin cho Thi Nguyn tr thnh trung tm kinh t vng min ni BcB, nht l sau khi tuyn ng cao tc Thi Nguyn - H Ni c xy dng.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 47. 33 Thi Nguyn c nhiu dy ni cao chy theo hng Bc Nam, thp dnxung pha Nam. Cu trc vng pha Bc ch yu l phong ha mnh cast tothnh nhiu hang ng, thung lng nh. Pha Ty Nam c dy Tam o vi nhcao nht 1.590m, cc vch ni dng ng v ko di theo hng Ty Bc - ngNam. Ngoi hai dy ni k trn cn c dy Ngn Sn bt u t Bc Kn chy theohng ng Bc - Ty Nam n V Nhai to nn vng t ma v dy ni Bc Snchy theo hng Ty Bc - ng Nam. C ba dy ni Tam o, Ngn Sn, BcSn u l nhng dy ni cao che chn gi ma ng Bc. - a hnh: Thi Nguyn c bn nhm cnh quan hnh thi a hnh vi ctrng khc nhau: + Nhm cnh quan a hnh ng bng, kiu ng bng aluvi, ra ng bngBc B c din tch khng ln phn b pha Nam ca tnh, ch yu thuc haihuyn Ph Bnh, Ph Yn vi cao a hnh 10 - 15m. Kiu a hnh ng bngxen ln i ni thoi dng bc thm c c din tch ln hn, cao a hnh vokhong 20 - 30m v phn b dc hai con sng ln l sng Cu v sng Cng thuchuyn Ph Yn v Ph Bnh. + Nhm cnh quan hnh thi a hnh g i c chia thnh ba kiu gmkiu cnh quan g i thp, trung bnh, dng bt p vi cao tuyt i 50 - 70mphn b Ph Bnh, Ph Yn. Kiu cnh quan i cao nh bng hp, ch yu phnb pha Bc ca tnh ko di t i T n nh Ha. Kiu a hnh i cao snli, thng, nh nhn, hp, ko di dng dy cao ph bin t 100 - 150m phn b pha Bc ca tnh trong lu vc sng Cu, t ng H, Ph Lng n nh Ha. + Nhm cnh quan hnh thi a hnh ni thp chim t l ln, hu nh chimtrn vng ng bc ca tnh. Nhm cnh quan a hnh ni thp, phn b dc ranhgii Thi Nguyn vi cc tnh Bc Giang, Lng Sn, Bc Kn, Tuyn Quang, VnhPhc. Trc y, phn ln din tch nhm cnh quan hnh thi a hnh ni thp clp ph rng nhng hin nay lp ph rng ang b suy gim. + Nhm cnh quan hnh thi a hnh nhn to Thi Nguyn ch c mtkiu l cc h cha nhn to, trong cc h ln l h Ni Cc, Khe Lnh, BoLinh, Cy Si, Ghnh Ch... Hin ti, trn a bn ton tnh c khong trn 200 hS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 48. 34cha cc loi vi tng din tch mt nc gn 6.000ha. y l iu kin thun liln cho tnh trong vic pht trin nui trng thu sn nc ngt. Mt s h ln lnhng a im hp dn i vi pht trin du lch sinh thi. Nh vy, c th thy cnh quan hnh thi a hnh Thi Nguyn kh phongph, a dng. Tuy nhin, mun khai thc s dng tt lnh th phi tnh n c tnhca tng kiu cnh quan, c bit l cc kiu cnh quan i ni chim phn ln dintch ca tnh. Mc d l mt tnh trung du min ni nhng a hnh tnh ThiNguyn khng phc tp lm so vi cc tnh trung du, min ni khc. y cng lmt thun li ca tnh trong vic canh tc nng, lm nghip, pht trin kinh t xhi ni chung m nhiu tnh trung du min ni khc khng c. - a cht: Mc d c din tch lnh th khng ln nhng cu trc a tngca Thi Nguyn kh phc tp, c nhiu ngun gc khc nhau. Tnh phong ph cacc gii h tng quyt nh rt ln n cht lng t v s phong ph ca cc loikhong sn ca Thi Nguyn. Trong bn ch gii bn a cht v khong sn lit k ti 28 h tng,phc h a cht vi nhiu loi khc nhau. Cc h tng ny phn ln c dngtuyn v phn b theo nhiu hng khc nhau. Phn ln cc h tng nm pha Bcca tnh c hng thin v ng Bc Ty Nam, trong khi cc h tng pha Namtnh li thin v hng Ty Bc - ng Nam. Cc h tng c cha vi tp trungch yu vng ng Bc ca tnh, khng thnh khi lin tc m xen k vi cctng khc nhau. Vng Ty Bc ca tnh c h tng Ph Ng, chim t l din tchln vi cc loi ph bin l phin st, st, st silic, ct bt kt... Vng pha Naml h tng Tam o, h tng N Khut, h tng H Ci vi nhiu loi khc nhau.2.1.1.2. Thi tit kh hu Kh hu ca tnh Thi Nguyn chia lm hai ma r rt, ma ma t thng 5n thng 10 v ma kh t thng 11 n thng 4 nm sau. Theo s liu ca Tngcc Kh tng Thu vn, lng ma trung bnh hng nm khong 1.500 - 2.500mm.Nhit trung bnh chnh lch gia thng nng nht vi thng lnh nht l 13,70C.Tng tch nhit vt 7.5000C, thi k lnh nhit trung bnh thng di 180Cv ko di trong 3 thng.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 49. 35 Vi lng ma kh ln, trung bnh 1.500 - 2.500mm, tng lng nc mat nhin ca tnh Thi Nguyn d tnh ln ti 6,4 t m3/nm. Tuy nhin, lng maphn b khng u theo thi gian v khng gian. Theo khng gian lng ma tptrung nhiu thnh ph Thi Nguyn, huyn i T, trong khi ti huyn VNhai, Ph Lng lng ma tp trung t hn. Theo thi gian, lng ma tp trungkhong 87% vo ma ma t thng 5 n thng 10. Do a hnh thp dn t Bc xung Nam nn kh hu ca tnh vo ma ngc chia thnh ba vng: - Vng lnh nhiu nm pha Bc huyn V Nhai. - Vng lnh va gm huyn nh Ha, Ph Lng v pha Nam huyn V Nhai. - Vng m gm cc huyn i T, ng H, Ph Yn, Ph Bnh, th x SngCng v thnh ph Thi Nguyn. Nhn chung, iu kin kh hu thu vn ca tnh Thi Nguyn tng ithun li c th pht trin mt h sinh thi a dng v bn vng, thun li chopht trin cc ngnh nng, lm nghip ni chung. Tuy vy, vo ma ma vi lngma tp trung ln thng xy ra tai bin v st l, trt t, l qut mt s trini ni v l lt khu vc dc theo lu vc sng Cu v sng Cng.2.1.1.3. c im ti nguyn thin nhin - Ti nguyn t: Tng din tch t t nhin ca tnh l 354.150ha. + t ni chim 43,83% din tch t nhin, c cao trn 200m, hnh thnhdo s phong ha trn cc Macma, bin cht v trm tch. t ni thch hpcho vic pht trin lm nghip, trng rng u ngun, rng phng h, rng kinhdoanh, nhng cng thch hp trng cc cy c sn, cy n qu. + t i chim 24,57% din tch t nhin, ch yu hnh thnh trn ct kt,bi kt, phin st v mt phn ph sa c kin to. y l vng t xen k gia nngv lm nghip. t i phn b mt s vng nh i T, Ph Lng vi cao t 50 n 200m rt ph hp i vi cy cng nghip, c bit l cy ch v cyn qu lu nm.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 50. 36 + t rung chim 12,11% din tch t t nhin. Tuy phn ln din tch c ph thp song c th pht trin cc cy lng thc nh la, ng, cy mu nhkhoai, lc, . + Cc loi t cn li chim 19,49%, trong t cha s dng hin cnkhong 49.049,6 ha v chim 13,85% din tch t t nhin.Bng 2.1. Hin trng din tch t t nhin ca tnh vt: Ha Ch tiu200120022003 2004 2005 Tng din tch t t nhin, 354150 354150 354150 354150 354150 trong : 1. t nng nghip 94535 9495795871 95000 93788,3 2. t phi nng nghip (t 83268377 85008501 9204,4 , t chuyn dng, khc) 3. t cha s dng77823 7677073317 7319842885 - Trong c th s dng cho mc ch nng, lm54814,653726,9 50348,9 50348,932882,9 nghipNgun: UBND tnh Thi Nguyn, nm 2006 C cu s dng t ca tnh c s thay i tng i ln k t nm 2000 nnay. t lm nghip tng u qua cc nm, nm 2005 chim 46,62%. im nglu l din tch t cha s dng gim mnh qua cc nm, ch yu c chuynsang phc v mc ch lm nghip. Nm 2005 t cha s dng chim 13,85% tngdin tch t t nhin, gn 77% trong s ny c kh nng s dng vo mc chnng, lm nghip. - Ti nguyn nc mt: Ngun nc mt ca Thi Nguyn ch yu do hthng sng ngi cung cp. Thi Nguyn c hai con sng chnh l sng Cng vsng Cu. + Sng Cng: C lu vc 951km2 bt ngun t vng ni Ba L huyn nhHa chy dc theo chn ni Tam o, nm trong vng ma ln nht ca tnh ThiNguyn. Dng sng c ngn li i T to thnh H Ni Cc c mt ncrng khong 25km2 vi sc cha ln ti 175 triu m3 nc. H ny c th ch ngS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 51. 37iu ha dng chy, ch ng ti tiu cho 12 nghn ha la, mu v cy cngnghip, cung cp nc sinh hot cho thnh ph Thi Nguyn v th x Sng Cng. + Sng Cu: Nm trong h thng sng Thi Bnh c lu vc 3.480 km2 btngun t Ch n chy theo hng Bc - ng Nam. Tng lng nc sng Cukhong 4,5 t m3. H thng thu nng ca con sng ny c kh nng ti cho 24nghn ha la hai v ca huyn Ph Bnh v cc huyn Hip Ho, Tn Yn ca tnhBc Giang. Ngoi ra, tnh Thi Nguyn cn nhiu sng nh khc thuc h thng sng KCng v h thng sng L. Theo nh gi ca cc c quan chuyn mn th trn cccon sng nhnh chy trn a bn tnh Thi Nguyn c tim nng thu in kt hpvi thu li quy m nh. - Ti nguyn khong sn: Thi Nguyn nm trong vng sinh khong ngBc Vit Nam, thuc vnh ai sinh khong Thi Bnh Dng. Hin pht hin177 im qung v m khong sn vi hn 30 loi hnh khong sn khc nhau phnb tp trung cc huyn i T, Ph Lng, ng H, V Nhai Ti nguynkhong sn ca tnh Thi Nguyn c th chia thnh bn nhm, + Nhm nguyn liu chy gm than v than m vi tng tr lng gn100 triu tn, ng th hai trong c nc, cht lng tng i tt. Cc m c trlng ln l Khnh Ha 46 triu tn, Ni Hng 15,1 triu tn, hai m Lng Cm vPhn M mi m c tr lng trn 3,5 triu tn. Ring tr lng than m trongngnh luyn kim ng u trong c nc, p ng cc nhu cu v luyn kim, snxut nhit in v cc nhu cu khc. + Nhm khong sn kim loi gm c kim loi en nh st, mangan, titan vkim mu loi nh ch, km, ng, niken, nhm, thic, vonfram, altimoan, thungn, vng Tr lng cc loi ny khng ln nhng c gi tr v mt kinh t. + Nhm khong sn phi kim loi gm pyrit, barit, phtphort, graphit,trong ng ch nht l phtphort vi tng tr lng khong 89.500 tn. + Khong sn vt liu xy dng nh xy dng, t st, vn, ct sitrong st xi mng c tr lng khong 84,6 triu tn. Ngoi ra, Thi Nguyn cnS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 52. 38c st lm gch ngi, ct si dng cho xy dng ng ch nht trong nhmkhong sn vt liu xy dng ca tnh l carbonat bao gm vi xy dng ctr lng xp x 100 t m3, vi xi mng Ni Voi, La Giang, La Hin c trlng 194,7 triu tn. Nhn chung ti nguyn khong sn ca Thi Nguyn rt phong ph v chngloi, trong c nhiu loi c ngha trong phm vi c nc nh qung st, than,c bit l than m. y l mt li th ln ca tnh trong vic pht trin cc ngnhcng nghip nh luyn kim, khai khong, sn xut xi mng, vt liu xy dng... - Ti nguyn rng: Thi Nguyn c trn 165,1 nghn ha t lm nghip, trong din tch rng t nhin khong 104,8 nghn ha v rng trng c trn 60 nghn ha.Rng phng h c din tch gn 55,6 nghn ha, rng c dng gn 28,2 nghn ha vrng kinh t gn 81,4 nghn ha. Tng din tch t cha s dng trn 81,449 nghnha, trong s ny c trn 39 nghn ha c kh nng phc v mc ch lm nghip. V tnh a dng sinh hc c th thy Thi Nguyn kh a dng v cc loing thc vt, c bit c nhiu loi cy con dc liu qu c th pht trin quym sn xut hng ha. Sau nhiu nm khai thc, s dng khng hp l, lp ph thc vt ca ThiNguyn suy gim c v din tch, sinh khi v b dy. iu ny gy nh hngxu i vi cc iu kin t nhin khc nh t, nc, kh hu...v cng nh nkh nng pht trin kinh t v i sng ca nhn dn trong tnh. Do khai thc rngphc v tng trng kinh t v do cng tc bo v v trng rng trong mt thi giandi cn yu km nn n nay ti nguyn rng Thi Nguyn suy gim ng k,khng cn rng giu, rng trung bnh cn rt t, ch yu l rng ngho kit. Ccloi g qu thuc nhm 1 - 4 cn kit, cn ch yu l g nhm 5 - 8 ng knhnh. Cc loi vu, na, cc loi c sn rng, dc liu v ng vt rng cng bgim mt cch nghim trng v n mc bo ng [20].S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 53. 392.1.2. Thc trng kinh t x hi khu vc nng thn2.1.2.1. Thc trng v c im dn s Dn s khu vc nng thn Thi Nguyn nm 2006 l 855,9 ngn ngi, bng76,72% dn s ton tnh v ang c xu hng tng chm. Nguyn nhn l c mtb phn dn c gim c hc v mt s vng, khu vc c chuyn i a giihnh chnh t nng thn chuyn thnh khu vc thnh th. Dn s n l khong415,9 ngn ngi chim 48,6% dn s c khu vc. C cu dn s tng i tr v ng u gia nam v n. Do lch s gia tngdn s t nhng thp k 70 - 80 - 90 ca th k XX, khu vc nng thn ThiNguyn c tc tng dn s tng i cao nn c cu dn s hin nay nhm tuit 15 n 24 tui chim t l ln trong c cu dn s, c th i vi nam l khongtrn 51 ngn ngi v trn 48 ngn ngi i vi n (xem biu 2.1).Biu 2.1. T l dn s theo gii tnh v nhm tuikhu vc nng thn tnh Thi Nguyn nm 2006 60,00 50,00 40,00 Nam 30,00 N 20,00 10,000,0004 5 9 10 14 15 19 20 24 25 29 30 34 35 39 40 44 45 49 50 54 55 59 60 64 65 69 70 74 75 79 80+Ngun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn Dn c phn b khng ng u, vng cao v vng ni dn c rt tha tht,trong khi vng trung du dn c li dy c. Mt dn s thp nht l huynV Nhai 74,73 ngi/km2 v cao nht l huyn Ph Bnh 569,2 ngi/km2. Mt dn s trung bnh ca tnh thuc loi cao so vi cc tnh min ni Bc B. Khu vcnng thn hin c tm dn tc cng sinh sng. Dn tc Kinh chim khong 75,5%;S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 54. 40Ty 10,7%; Nng 5,1%; Dao 2,1%; Sn Du 2,4%; cc dn tc khc Cao Lan,Mng, Hoa chim 4,2% dn s ton tnh. Dn s hot ng nng nghip ca tnhchim t l rt ln, khong 721,8 ngn ngi chim gn 70% dn s ton tnh vchim trn 85% dn s khu vc nng thn. Cht lng dn s ton tnh ni chung v dn s khu vc nng thn ni ringngy cng c ci thin. T l ngi bit ch trong tui t 15 n 35 l 99,5%.Th lc ca ngi dn ang c ci thin ng k, cc ch s v chiu cao, cn nngc xu hng tng dn qua cc nm.2.1.2.2. Vi nt v lnh vc y t, gio dc v truyn thng - V Gio dc o to: C s vt cht, thit b phc v cho dy hc ca tnhni chung v khu vc nng thn ni ring c qua tm u t ci thin ng k.S trng lp hc c duy tr v m rng, cng tc gio dc vng su, vng xac quan tm nhiu hn. 100% s x t v gi vng tiu chun ph cp giodc tiu hc ng tui theo tiu chun quc gia. C 70% s x t tiu chunquc gia v ph cp THCS [25]. Trnh gio vin ph thng v mu gio cnng dn qua cc nm. Ton tnh hon thnh ph cp gio dc tiu hc ng tui v ph cp gio dc THCS. T l tr trong tui i hc vo cc cp hc utng v t cao hn vi mc trung bnh ca ton quc.Bng 2.2. Hin trng c s gio dc o to ca nng thn khu vc So snh vi khu vc X Thn, bnv c nc (%)Ch tiu S T lST lng C nc lng(%)lng (%)Bc S x c trng tiu hc14410099,799,6 S x c trng THCS14197,9 92,291,2 S x c trng THPT 7 4,9 8,410,8 S x c trng mu 14410076,188,9 gio, mm non S thn c nh tr2249,79 16,2 S thn c lp mu gio 74931 43,853,7Ngun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn, nm 2006S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 55. 41 Mng li v quy m trng hc tip tc pht trin ph hp vi yu cu phcp gio dc. Tuy nhin, cc trng, lp vng nng thn min ni cn thiu phngtin dy v hc tp. Tnh trng qu ti v nhu cu hc tp ti cc trng THPT vncn tn ti do s lng trng THPT cn qu t. Phn ln mi huyn ch mi c 1n 2 trng THPT vi c s vt cht cn thiu trong khi nhu cu i hi mihuyn cn c t nht ba trng. S lp hc tnh bnh qun trn mi trng cng rtcao khin cho cht lng dy v hc b nh hng. Hin nay khu vc nng thncha c trng ph thng bn cng v dn lp. - V Y t v cng tc chm sc bo v sc khe nhn dn: c nhiu tinb, trong thc hin tt vic khm cha bnh min ph cho ngi ngho v nhndn x 135, x ATK. Cc chng trnh y t quc gia c trin khai v thc hintng i tt. Cc dch bnh ln c kim sot hiu qu. Tuy nhin hin nay khuvc nng thn cha c s y t dn lp. Cht lng dch v mt s c s y t tuynhuyn v trm y t x cn thp do thiu c s vt cht, thiu cc my mc, thit bhin i phc v khm cha bnh v thiu bc s gii. Bnh vin A ca tnh thngxuyn trong tnh trng qu ti.Bng 2.3. Thc trng c s y t v cn b y t x So snh vi khu vc Ch tiuXThn bnv c nc (%) S (%) S(%)ng BcC nc lnglng S x c trm y t144100 10099,3 S thn c cn b y t 223696,595,1 89,2 S x c c s khm2819,412,2 36,3 cha bnh t nhnNgun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn, nm 2006 - Lnh vc vn ha, truyn thng: H thng pht thanh truyn hnh ca tnhhin vn cn gp mt s kh khn v c s vt cht, trang thit b k thut v cnb k thut. Nhiu x thuc vng nng thn cha c trm pht thanh x, cn nhiuni cha c ph sng pht thanh truyn hnh. Nm 2006 mi c khong 50% xtrong tnh c im hot ng vui chi gii tr.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 56. 42 Hin trong ton tnh c 9 nh vn ha cp huyn nhng c s vt cht cnngho nn, 13,9% s x c nh vn ha, 62,9% s thn, bn c nh vn ha. Nhvn ha cp c s hot ng vi nhiu loi hnh sinh hot a dng gp phn lmphong ph thm i sng vn ha tinh thn cho nhn dn a phng. Tuy nhin,hin vn cn thiu cc im vn ha v trung tm th thao. Biu 2.4. Hin trng h tng c s vn ha thng tin So snh vi X Thn bnkhu vc v c Ch tiunc (%) S T lST lng C lng(%)lng (%)Bc nc S x c nh vn ha20 13,9 19,1 29,7 S thn c nh vn ha145762,945,1 43,7 S x c t sch php lut 114 10097,8 95,9 S x c th vin9 6,3 7,69,5 S x c im bu in vn ha141 97,9 90,290 S x c my in thoi ti tr s UBND x 143 99,3 88,6 94,4 S x c h thng loa truyn thanh n thn50 34,7 47,975 S x tr s c kt ni Internet 1 0,7 1,74,3Ngun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn, nm 2006 - Cng tc Dn s - KHHG v Bo v sc khe b m v tr em: c thchin tng i tt, nhn thc ca nhn dn v k hoch ha gia nh c chuyn bitr nt. T nm 2000 tr li y, t l tng dn s t nhin khu vc nng thn khngvt qu mc 0,7%, t l ngi sinh con th 3 gim. T sut sinh th nm 2005 caton tnh l 13,570/00, hin nay cp th BHYT khm cha bnh min ph cho100% tr em di 6 tui. T l tr em c tim chng theo chng trnh timchng m rng cc x min ni, vng cao t trn 78%. Cc mc tiu chngtrnh quc gia v chm sc bo em c thc hin tt, nm 2005 t l tr em suyS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 57. 43dinh dng gim xung ch cn 27% (2001 l 35%). Giai on 2001 - 2005 t l trem t 2 - 5 tui c theo di tng trng 2 ln/nm t trn 50% [22].2.1.2.3. Thc trng pht trin kinh t khu vc nng thn Khu vc nng thn tnh Thi Nguyn chia l 3 khu vc r rt gm vng cao,trung du, vng thp. S n v hnh chnh cp x thuc vng nng thn gm 144 xphn b ti 9 huyn, thnh th. Mi vng c nhng c trng khc nhau do iukin a l khc nhau, tp tc truyn thng vn ha v tp qun canh tc khc nhau.Trong nhng nm gn y khu vc nng thn c s thay i c bn theo hngsn xut hng ha. Chuyn dch c cu kinh t theo hng tng t trng ca lnhvc sn xut phi nng nghip. Mt s vng sn xut cy, con tp trung v lng nghtiu th cng nghip c hnh thnh pht trin. Cc hp tc x kiu mi nngthn c thnh lp, ng vai tr chnh trong vic cung cp cc dch v cy ba,ti tiu, khuyn nng, khuyn lm, cung ng vt t k thut, chuyn giao cngngh... phc v sn xut nng nghip. Mt s m hnh sn xut c hiu qu xuthin nng thn Thi Nguyn nh m hnh kinh t trang tri, kinh t g i... Hthng kt cu h tng nng thn c ci thin ng k trong nhng nm qua. Theo s liu kho st iu tra nng nghip nng thn nm 2006, khu vcnng thn hin c khong 213.200 h dn sinh sng, trong c 174.700 h lmnng nghip v c thu nhp ln nht t nng, lm nghip thy sn chim 81,94%.S h phi nng nghip v c thu nhp chnh t cc ngnh dch v - cng nghip xydng cn rt t v ch chim khong 14,6%, trong t l ny cc huyn nhHa, V Nhai ch t di 10%. T l h ngho theo tiu ch ca Chnh ph nm2005 l 32,33% tng ng vi 61.929 h v chim n 90,7% s h ngho c tnh,(t l ny cao hn mc bnh qun chung ca c nc v vng ng Bc). Nh vyc th thy rng hiu qu lao ng trong khu vc nng thn cn thp, ngun thuchnh ca cc h dn t nng lm nghip. Nm 2005 nng sut lao ng nngnghip ch t 4,26 triu ng/ngi/nm. * H tng nng thn: - Tnh n cui nm 2005 ton tnh Thi Nguyn c 4.545km ng b.Trong s ny c 184,6km ng quc l, 248,8km ng tnh, 865,6km ngS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 58. 44huyn, 3.180,6km ng x v lin x. Ton b ng quc l v ng th c nha ha, to iu kin thun li cho vic i li ni tnh v phc v tt hnnhu cu i li ca ngi dn. H thng ng tnh l mi c 128,5/248,8km cnha ha, cn li 120,3km l ng dm, cp phi v ng t. Nhn chung, tl mt ng c ri nha, b tng cn thp, mi t 20,4%, c bit i ving x, phng ch t 11%, cn li ng hoc ng cp phi, ng t(trong ng t chim ti 67,1%). T l mt ng xu nhn chung cao(54,5%) [9]. Hin 100% cc x c ng t n trung tm x. Tuy nhin, khnng tip cn bng ng b vi mt s x min ni trong tnh cn nhiu kh khndo a hnh dc, cht lng ng km. Mt s on ng quc l, mt s nghuyn v mt s cu ang xung cp, nh hng n nng lc vn ti ni tnh vvi tnh ngoi. - ng thu Thi Nguyn kh phong ph v phn b rng khp cc vngnng thn trong tnh. Thi Nguyn hin c 430km ng thy bao gm hai tuynng sng chnh ni vi cc tnh ngoi. Tuyn a Phc - Hi Phng di 161km vtuyn a Phc - Hn Gai di 211km v hai tuyn vn ti thy ni tnh tuyn ThiNguyn - Ph Bnh di 16km v tuyn Thi Nguyn - Ch Mi di 40km, tuy nhinvic i li tuyn ny cn hn ch. Giao thng thu l mt li th ca tnh nichung v c bit l khu vc nng thn ni ring nhng cho n nay cha ckhai thc nhiu. Trong tng lai, khi quan h giao lu kinh t v thng mi vi cca phng khc pht trin th loi hnh giao thng ny cn c khai thc hiu qu. - Nc sinh hot khu vc nng thn c hai hnh thc cp nc ph bin lcung cp nc theo h tp trung t chy v ngun nc ngm. Mt b phn dn ccc x min ni ni ng bo dn tc thiu s sinh sng s dng nc ma, ncsui do khng kinh ph o ging hoc do tp qun. Tnh n cui nm 2005 c khong 24,3% s x c cng trnh nc sinh hottp trung, 66% dn nng thn c s dng nc sch [21]. S ngi c dngnc sch tng nhanh do h thng cung cp nc sch t cc ging khoan tp trungv cc ngun nc u mi qua s l c Nh nc u t xy dng. Hin nayngoi 02 nh my nc khu vc thnh th th khu vc nng thn c thm 05S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 59. 45nh my nc ca d n Nht Bn ti tr t ti cc huyn i T, ng H, PhYn v khu vc cc x pha nam thnh ph Thi Nguyn.Bng 2.5. Mt s ch tiu hin trng cp nc nng thn 1. Chia theo ngun ncn v tnh 20002005 Ging Ci17.029 29.191 Hng nc Ci7129 T chy Ci2 57 Ging khoan cp nc tp trungCi0 21 Lu cha ncCi0417 2. T l dn s nng thn c s%40 66 dng nc sch Ngun: S Nng nghip & PTNT tnh, nm 2005 - Ngun in cp cho tnh Thi Nguyn hin nay l in li quc gia thngqua trm bin p Thi Nguyn v trm Sc Sn. Li in trn a bn tnh baogm cc cp in p 220, 110, 35, 22, 10 v 6KV. K t nm 2003, 100% s xthuc khu vc nng thn c in v 98% s thn c in, c khong 85% h dnnng thn c s dng in [20]. Mc tiu th in nng ca tnh tng rt nhanhqua cc nm, bnh qun tng 16,3%/nm trong giai on 2001- 2005. Tuy nhinin tiu thu phc v cho nng lm nghip thy sn ch chim 0,2% tng in nngtiu th ton tnh. - H thng thu li phc v nng nghip ca tnh kh hon chnh t cc knhu mi ti knh ni ng vi tng chiu di 949km v 2.070 cng trnh thu litnh n cui nm 2005 nhng hin mi cung cp nc ti n nh cho gn73.000ha t canh tc mi nm cho c ba v trong s tng din tch t canh tcnng nghip 95.871,3ha (chim 76,1% din tch). - Mng li bu chnh vin thng v dch v bu chnh vin thng c tc pht trin rt nhanh. Tnh n cui nm 2005 ton tnh c 1 bu cc trung tm, 9bu cc huyn, th v 41 bu cc khu vc. 100% cc x c in thoi c nh v97,9% x trong tnh c im bu in vn ha x [20]. Nhn chung cc im buin x u p ng tt nhu cu thng tin lin lc, pht hnh bo ch a phngS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 60. 46tr mt s x min ni. Mng li bu chnh vin thng ph kn ton tnh vitng i dung lng 30.000 s. Cc dch v vin thng hin i nh nhn tin,Internet, in thoi di ng c a vo s dng rng ri. Bng 2.6. Mt s ch tiu v c s h tng khu vc nng thn nm 2006 So snh viCh tiu XThn bn khu vc v cnc (%)ST l ST lngClng (%) lng (%)Bcnc S x c s dng in 14410098,199 S thn c s dng in228098,4 88,5992,8 S x c ng t n tr s14410098,4 96,7 UBND x S x c ng t n c nm14410093,5 93,3 S x c ng lin thn 1611,1 18,8 42,6 c nha, b tng trn 50% S x c cng trnh nc sinh3524,3 32,6 35,3 hot tp trung S x c h thng thot nc5 3,53,8 12,5 thi chung S x c t chc thu gom rc 1611,18,627 S x c cn b khuyn nng 13694,4 91,6 79,2 S thn c cn b khuyn nng237 10,2 38,9 26,2 S x c ch 9465,3 47,259 S x c qu tn dng nhn dn4 2,84,29,8 S x c my vi tnh14410081,5 92,7Ngun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn, nm 2006- H thng ngn hng v dch v ti chnh c nhng bc tin r rt trongnhng nm gn y. H thng ngn hng hot ng tt, ng vai tr quan trngtrong vic huy ng vn phc v pht trin kinh t - x hi khu vc nng thn. Hinnay c 02 h thng ngn hng c mng li rng khp vng nng thn l Ngnhng Nng nghip & Pht trin nng thn v Ngn hng Chnh sch - X hi mcc im giao dch n tn hu ht cc x trong tnh nhm to iu kin cho ngiS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 61. 47dn c c hi tip cn cc ngun vn vay u t sn xut, kp thi p ng nhu cuvn ngy cng tng ca nhn dn v cc thnh phn kinh t khc.* Mt s ch tiu kinh t ch yu v lnh vc nng nghip:- GDP ca ngnh nng nghip c tc tng trng n nh bnh qun 4,6%nm, tuy nhin c cu ca ngnh nng nghip trong nn kinh t ton tnh gimng k (nm 2001 - 31,44%, 2005 - 26,54%). Nu xem xt nng sut lao ngnng nghip theo gi c nh th mc tng khng ng k mc d vn u t chongnh nng nghip lun t mc cao v tip tc c tnh quan tm u t xydng, ci to nng cp cc cng trnh h tng phc v pht trin nng nghip.Bng 2.7. Mt s ch tiu v lnh vc sn xut nng nghip ca tnh Ch tiuvt2001 2002200320042005 GDP ca ngnh T ng916,86965,48 996,8 1049,351101,7 nng nghip T trng GDP % 31,4430,99 27,1426,8726,54 Tc tng trng %55,33,245,274,99 Nng sut lao ng Triu2,623,073,123,824,26 nng nghipng/nm Vn u t choT ng 27720,829158,3 29494,628919,929837 nng nghip Sn lng lng Tn 316443 348923357102 368945 377209 thc quy thc Din tch t nng m2/ngi890,4855,1 882,9874,7844,9 nghip bnh qun Ngun: Cc Thng k tnh Thi Nguyn, 2006 - Hin nay nng nghip vn l mt ngnh kinh t quan trng ca tnh. Ngnhny ang tng bc tip cn vi nn sn xut hng ha. Cc sn phm nng nghipch yu ca tnh l la, ch, lc, u tng, gia sc, gia cm, hoa qu ti. Gi trsn xut ton ngnh nng nghip nm 2005 t trn 2.645 t ng. Mt s vng snxut hng ha tp trung hng vo cc loi cy, con c sn lng v gi tr kinh tcao c hnh thnh nh vng ch, ln, g, b v rng nguyn liu. Sn lnglng thc c ht bnh qun u ngi trong ton tnh lin tc tng qua cc nm,nm 2005 t 340kg. Phn ngnh trng trt v chn nui vn chim t trng lnS ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 62. 48nht (92,9% tng GTSX nng lm thy sn nm 2005), t trng phn ngnh thusn c ci thin cht t qua cc nm nhng vn rt nh (nm 2005 chim 2,1%),phn ngnh lm nghip chim 2,3% v dch v nng - lm nghip - thu sn chim2,7%. C cu sn phm trng trt, chn nui c chuyn dch ph hp vi nhu cuth trng. C th mt s lnh vc nh sau: + Din tch trng la trong tnh gim nhanh, nm 2005 tng din tch la cnm ca tnh cn 70.066ha nhng do nng sut la tng ln qua cc nm nn snlng la lin tc tng, p ng mc tiu m bo an ninh lng thc, ng thihnh thnh v pht trin c vng la c sn hng ha. Nm 2005, sn lng latrong ton tnh t trn 322 nghn tn. + Din tch trng ng tng nhanh t 10.716ha nm 2000 ln 15.934 ha nm2005 trong khi din tch trng khoai lin tc gim k t nm 2001. Din tch trngsn ang c xu hng tng dn trong nhng nm gn y v t 3.936ha nm 2005.Tnh cng c quyt nh ph duyt phng n pht trin vng nguyn liu snca tnh giai on 2006 - 2010 vi ni dung l n nh din tch vng nguyn liu mc 4.000 - 4.200ha, sn lng sn t 100.000 tn c/nm trong 90% c chbin cng nghip. + Tng din tch trng rau, u trong ton tnh tng nhanh t nm 2001 nnm 2005 tng gn 7.100ha. + Sn xut ch ngy cng pht trin theo hng nng cao cht lng, a dngha sn phm, bo m tiu chun v sinh, m rng din tch ch thng phm.Din tch trng ch ca tnh lin tc tng ln qua cc nm nh chuyn i t vntp km hiu qu sang trng ch. Nm 2005 t 16.446ha vi sn lng ch t trn93,7 nghn tn, trong c 14.133ha ch kinh doanh vi nng sut trn 60 - 65t/ha. Ngoi cy ch, mt s cy cng nghip khc cng c trng nhiu trongtnh, cy lc c trng vi din tch trn 4.300ha, u tng gn 3.600ha. + Din tch cy n qu tng nhanh t nm 2000 n nay, nm 2005 t12.444ha, trong din tch cy vi nhn t gn 9.000ha. Din tch trng mi cyn qu c cc a phng thc hin vt xa so vi mc tiu trng mi1.000ha cy n qu mi nm trong k hoch hng nm.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 63. 49 + Ngnh chn nui tng trng nhanh, gi tr tng sn phm tng bnh qun3,8% giai on 2001 - 2005 v cng ang chuyn dch theo hng sn xut hngha. Tuy nhin, t trng ngnh chn nui trong GDP nng nghip cn thp. - Ngnh thu sn vn chim t trng rt nh trong gi tr nng - lm - thusn ca tnh. Sn xut thy sn Thi Nguyn ch yu l hot ng nui trng snxut cc loi c thng phm. - Cc dch v cung cp ging cy trng, ti tiu, lm t, s ch sn phm,cung ng ging cy lm nghip, cung ng thc n gia sc, sa cha gia cng c kh(cng c tut la, sao ch...) bc u pht trin. H thng dch v k thut nng- lm nghip - thy sn ca tnh hin c 7 nng lm trng, 6 cng ty, 6 c quan snghip khoa hc, 11 trm tri sn xut ging cy trng vt nui, 104 hp tc x dchv nng nghip, 150 t hp tc thy li, cc t dch v lm t c gii ha v ccca hng i l bn vt t nng nghip. Tuy nhin, nhn chung cc dch v nng,lm, thy sn ca tnh cha a dng v cha p ng nhu cu ca ngnh, nht l cc a bn vng su, vng xa ca tnh.* Phn b cc thnh phn kinh t trong khu vc nng thn:S doanh nghip hot ng nng thn rt t v phn b khng u. Ccdoanh nghip trn a bn nng thn ch yu kinh doanh cc lnh vc khai thckhong sn, sn xut vt liu xy dng v mt s nng, lm trng nm ri rc ticc huyn trong tnh. Doanh nghip dn doanh chim cha n 5% so vi tng sdoanh nghip ca c tnh. Doanh nghip c vn u t nc ngoi hin cn qu tu t vo khu vc nng thn. Hin nay khu vc nng thn c khong 588 trangtri, trong nhiu nht l trang tri chn nui chim 62,6%, vn SXKD bnh qunl 148,2 triu ng. S lao ng lm vic bnh qun l 3,1 ngi. Ton tnh hin c83 HTX nng nghip, bnh qun mt HTX s dng 33 lao ng.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 64. 502.2. THC TRNG S DNG NGUN NHN LC KHU VC NNG THNTNH THI NGUYN2.2.1. Thc trng v s lng v cht lng ngun nhn lc2.2.1.1. S lng ngun nhn lc S lng ngun nhn lc l mt ch tiu phn nh ngun lao ng, c xcnh trong mt gii hn khng gian v thi gian nht nh. tm hiu v s lngngun nhn lc cn xem xt ch tiu phn nh c trng ca ngun lao ng nhlao ng bnh qun/h, tng lao ng/s nhn khu. Bng 2.8. c im v quy m lao ng theo khu vc iu travt: NgiTheo khu vcCh tiu Chung Vng Trung Vngcaodu thp 1. S nhn khu ti h808288258 262 2. Quy m nhn khu bnh qun/h4,484,8 4,3 4,36(1,18) (1,32) (1,09)(1,07) 3. S lao ng488166164 158 4. Lao ng l n 240837978 5. H s lao ng/nhn khu 0,6 0,570,640,59 6. Quy m lao ng bnh qun 2,7 2,76 2,732,63 ca h (1,22) (1,31) (1,31)(1,06)Ghi ch: Gi tr trong ngoc l lch chun ti = 0,1.Ngun: Tng hp t s liu iu tra - T kt qu tng hp ti bng 2.8 cho thy quy m nhn khu bnh qun vquy m lao ng ca h c xu hng tng dn t vng thp n vng cao. C 2 ldo dn n xu hng trn l: + Th nht, do c im dn s, khu vc vng cao tc gia tng dn scao hn vng thp nn s ngi trong mt h thng ln, nhiu gia nh c t 3 thh tr nn cng sinh sng vi t 7 n 10 nhn khu, s b m c trn 2 con khph bin.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 65. 51 + Th hai, vng thp c iu kin kinh t pht trin hn vng cao nu sngi n tui lao ng nhng cha tham gia lm vic tng i ln. H tiptc c gia nh cho i hc vn ha, hc chuyn mn k thut nn lc lng laong ti cc h vng trung du v vng thp t hn vng cao. + Th ba l vng thp s ngi n tui trng thnh c c hi v iukin thot ly tch khi h gia nh dn n s dch chuyn nhn khu v lao ng. - C cu lao ng chia theo nhm tui: + Di 16 tui: 2,67%. + T 16 tui n di 40 tui: 54,72%. + T 40 tui n di 60 tui: 38,93% + Trn 60 tui: 3,68%. Lao ng nng thn tr tui chim a s, y l ngun lc quan trng nggp vo s pht trin ca khu vc v ca c tnh trong tng lai. - H s lao ng/nhn khu bnh qun: + H s ny cho bit s ngi lm vic trong h v s ngi sinh sng ti hnhng khng tham gia lao ng sn xut. Kt qu tng hp h s chung cc khuvc l 0,6. + Ch tiu ny c tch cht 2 mt, mt l nu h s ln chng t s ngitham gia lao ng ln, kh nng khai thc s dng lao ng xt v mt s lng ltt. V vy khi xem xt ch tiu ny phi cn c vo quan st trc quan v c imca tng h theo cc vng khc nhau loi tr yu t nh hng nh c imnhm tui, gii tnh. Nu so snh tng quan gia ngi lao ng vi s nhn khukhng lm vic th c 1 lao ng lm vic phi nui thm 0,6 ngi n theo. + T l ny ang c xu hng gim dn t vng cao xung khu vc thp hn.Nh vy mi quan h gia lao ng v nhn khu c tc ng rt ln n thu nhpchung ca h v mc thu nhp bnh qun theo u ngi.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn 66. 522.2.2.1. Cht lng ngun nhn lc * Trnh vn ha ca lc lng lao ng S lao ng cha bit ch chim 1,43%, s lao ng tt nghip trung hcph thng l 28,68%. T kt qu iu tra cho thy rng trnh vn ha nhn chung vng nng thn vn cn rt thp, s ngi cha tt nghip ph thng trung hcchim n 71,84%/tng s lao ng ti cc h (bng 2.9). C s khc bit ln v trnh vn ha gia cc vng, lao ng cha ttnghip cc cp vng cao lun thp hn nhiu so vi lao ng vng trung du vvng thp. C bit c nhng gia nh vng cao khng c thnh vin no ttnghip tiu hc. Chnh t s khc bit v trnh vn ha gia cc khu vc s dnn hiu qu s dng lao ng v s phn ha mc sng, khong cch thu nhpchnh lch ngy cng ln.Bng 2.9. C cu trnh vn ha ca nhng ngi ang lm vic vt: % Theo khu vc Chia theo trnh ChungVng cao Trung duVng thp 1. M ch1,432,94 0,620,65 2. Cha tt nghip tiu hc 16,36 29,43 6,87 12,18 3. Cha tt nghip THCS27,1 25,2935,02 21,15 4. Cha tt nghip THPT 26,43 20,5833,12 26,28 5. Tt nghip THPT28,68 21,7624,37 39,74Cng 100100100 100 Ngun: Tng hp t s liu iu tra S lao ng tr hin nay nng thn ch yu b hc nhng lp cui cptrung hc c s. ng ch l mt s hc sinh tt nghip nhng cng khng tiptc theo hc do kinh t gia nh kh khn, cc trng trung hc ph thng thngkh xa nh. Ngoi ra do nhn thc ca ngi dn cha quan tm n vn hc tpca tr. Mt s gia nh cha khuyn khch con em phn u hc tp, cha thy htli ch lu di ca vic hc tp s quyt nh n tng lai ca tr.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 67. 53 Lao ng nng thn nht l vi khu vc vng cao, vi trnh hc vn thpnh hin nay s kh c th ng dng tin b khoa hc k thut trong sn xut vi sng. Hng nm Nh nc dnh nhiu khon kinh ph t chc cc lp oto, bi dng kin thc v khuyn nng, khuyn lm, chuyn giao k thut nngnghip, t chc cc kha o to dy ngh ngn hn cho nng dn. tip thu kinthc ging dy th ngi dn phi c kin thc c bn hiu v ng dng ctrong sn xut. C nh vy th cc chng trnh d n o to mi t c mctiu nng cao nng lc, kin thc cho ngi dn v pht huy c hiu qu o totrong thc tin. * Trnh chuyn mn k thut Theo iu tra, s lao ng c o to chim t l 16,39% so vi lclng lao ng. Trong s lao ng c o to, trnh trung cp chim n 70%,cng nhn k thut ch chim c 10%. T l lao ng qua o to khu vc vngcao rt thp v ch t 9,04%, trong s ngi c trnh i hc l di 1%. Bng 2.10. Trnh chuyn mn k thut ca lao ng vt: % Chia theo cp o toT l laoTheo T l lao ng ang khu vc ng qua CngTrung Cao i hc nhn k cpngtr nn lm vico to ph hpthut vi o to Vng cao 9,046,6673,35 13,336,6620 Trung du15,85 15,3869,24 7,69 7,6923,08 Vng thp 24,687,6969,23 12,8210,2628,2 Cng16,39 1070 11,258,7525 Ngun: Tng hp t s liu iu tra Trong s lao ng c o to tr li phng vn, ch c 25% cho rng cngvic h ang lm ph hp vi ngnh ngh o to. Nhng ngi c lm ngchuyn ngnh o to c b tr lm vic ti cc c quan nh nc nh gio vin,cng chc vin chc. Thc trng lao ng lm vic tri ngnh, tri ngh khng chdin ra khu vc thnh th m ang l vn bt cp c trong khu vc nng thn.S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguynhttp://www.lrc-tnu.edu.vn 68. 54 C s khc bit tng i ln v trnh c o to ca lao ng gia cckhu vc. Khu vc vng cao, s lao ng c o to ch t 9,04% trong tng slao ng, khu vc trung du 15,85% v khu vc vng thp 24,68%. C mt xuhng d nhn thy l lao ng qua o to v lao ng c o to cc ngnh bccao gim dn t vng cao xung vng thp (bng 2.10). Xut pht t trnh vnha ca vng cao thp hn vng trung du v vng thp nn s ngi c iu kintip tc theo hc chuyn mn k thut rt t. ng thi nh phn tch v nguynnhn dn n s phn ha trnh vn ha gia cc khu vc, iu kin kinh t cah gia nh quyt nh n vn u t nng cao trnh chuyn mn k thut.Nu gia nh c hon cnh kinh t kh khn, h s phi tnh ton lm sao giiquyt nhng nhu cu vt cht trc mt, cn thit hn vic u t cho con ci hchnh. Xt v mt a l v iu kin c s h tng th lao ng vng trung du,vng thp c nhiu c hi tip cn thng tin v gio dc o to. H cng c nhiuc hi la chn ngnh ngh o to, y lm mt nguyn nhn dn n s khcbit v trnh gia cc vng. Cht lng lao ng nng thn thp v thiu lao ng k thut, s c k thutli cha c s dng ng chuyn ngnh o to, v vy h s khng th pht huykh nng, kin thc chuyn mn c o to. Thc trng lao ng c k thutva thiu, va khng ng chuyn ngnh ngoi nguyn nhn u t cho gio dco to thp th nguyn nhn do mt s lao ng sau khi o to xong, h tmkim vic lm thnh th v s khng quay li lm vic khu vc nng thn na.Mt khc thc t hin nay vic lm khu vc nng thn cha a dng, thiu cc cquan, doanh nghip c v tr lm vic thch hp thu ht lao ng c trnh chuyn mn n lm vic. Trong mt vi nm ti, vi thc trng cht lng lao ng thp nh hin nay,cc h kh c th p dng khoa hc k thut trong sn xut, thiu kin thc t chcpht trin kinh t h gia nh. V vy, n