Malu‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku mahu‘inga taha kiate koe .́

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Tongan

‘I he hili ange ‘o ha mofuike ‘e malava pē ke moveuveu ‘a ho ‘api´ pea tu‘u mo e ma‘u‘anga vai´. ‘E malava ke ‘i ai mo ha tokotaha ‘e lavea. Neongo eni, ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi me‘a faingofua pē te ke ala fakahoko ‘i ho ‘api´ ke tokoni ki hono ta‘ofi ‘o ha maumau pe lavea mei´ ha mofuike.

‘Oku fakahā atu ‘i he tūhulu´ ni ‘a e ngaahi founga faingofua ke ngaohi ai ‘a ho ‘api´ ke malu ‘i he mofuike´.

Fakalelei‘i. Fakama‘u. ‘Oua ‘e ngalo.

2 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO. 3

Ki he ngaahi nāunau lalahi, mo mamafa´Ngāue‘aki ‘a e ngaahi falafaliki tu‘uma‘u´.‘E faingofua pe ‘a ho‘o tu‘usi ha konga ‘o e falafaliki tu‘uma‘ u´ ‘oku lahi fe‘unga ke tu‘u ai ‘a e nāunau´. ‘O makatu‘unga ‘i he fa‘ahinga ‘o e tu‘u‘anga´, ‘e malava ‘i he taimi ‘e ni‘ihi ke ki‘i si‘isi‘i ange ‘a e lahi ‘o e falafaliki´ ‘i he lahi ‘o e nāunau´, pea malava ai ke pulia pē ‘a e falafaliki´ ‘i loto.Tauhi ‘a e ngaahi nāunau mamafa´ mo/pe pelepelengesi´ ‘i he nga ahi laupapa mā‘ulalo´ pe ngaahi toloa ‘oku mā‘ulalo mo tāpuni´.

Ngaahi me‘a teuteu & fanga ki‘i nāunau iiki´

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi pate fakapipiki pelesitiki (plastic putties) ‘o hangē ko e Blu Tac pe quake wax

+ Ngaahi falafaliki tu‘uma‘u (non-slip mats)

‘Oku ma‘u kotoa kinautolu ‘i he ngaahi falekoloa ki he nāunau f aka‘api´ (homeware).

Fakapapau‘i ‘oku fakatou ma‘a ‘a e konga ki lalo ‘o e nāunau´ (object) pea mo hono hili‘anga´ foki.

Milihi ha ngaahi konga‘i pate ‘o fakafuo potopoto ke tatau honau lalahi´ – ko lahi te ke fiema‘u´ ‘e makatu‘unga ia ‘i he lahi, fuo mo e mamafa ‘o e nāunau´.E ala lahi fe‘unga pē ha konga lahi ‘e taha ki he ngaahi nāunau iiki´; ‘e ala fiema‘u ha konga pate iiki ‘e tolu pe fa ki he ngaahi nāunau kehe´. Lomi‘i hifo ki he konga ki lalo (bottom) ‘o e nāunau´.

Lomi‘i hifo ‘a e ‘a e nāunau´, pea ki‘i toutou mio‘i si‘i ki mu‘a mo mui ke ‘alu hifo ‘o pipiki.‘I he taimi ‘e fiema‘u ai ke to‘o ‘a e nāunau´, puke‘i ‘a hono tu‘u‘anga´ mo e konga ki ‘olunga pea ki‘i milohi fe‘unga pē ‘o to‘o mei hono tu‘u‘anga´.

1 2 3

4 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ngaahi fakatātā (pictures) mo e sio‘ata teuteu´ (mirrors)

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi huka ki he fakatātaa´

+ Hāmala + Ngaahi fo‘i fa‘o

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´.

Ki he ngaahi fakatātā ma‘ama‘a´Lomi‘i ‘a e ngaahi fo‘i huka´ ke mapuni hili hono tautau ki ai ‘a e ngaahi fakatātaa´ pe sio‘ata teuteu´. ‘E fe‘unga pē ‘a e ngaahi fo‘i fa‘o huka angamaheni´ ki he fakatātaa´ kā kuo pau ke tuki‘i ‘a e fo‘i fa‘o´ ki ha me‘a fefeka ‘o hangē ko e ngaahi papa tokatu‘u ‘i he holisi´.

Ki he ngaahi fakatātā mo e sio‘ata teuteu mamafa ange‘E fiema‘u ha fo‘i fa‘o huka ki he fakatātaa´ ‘e ua pe tolu ki ha me‘a ‘oku ki‘i mamafa ange´, pe ha ngaahi huka lahi ange, pea toe fiema‘u ha me‘a ‘oku mālohi ange´ ki he ngaahi fakatātā pe sio‘ata mamafa ‘aupito´. To e manatu‘i foki ke ngāue‘aki ha tuaine mālohi, kae ‘ikai ko ha ki‘i maea motu ngofua.Hili ho‘o tuki‘i ‘a e huka ki hono tu‘u‘anga´, tautau ki ai ‘a e fakatātaa´ pea ki‘i ue‘i mai ki tu‘a ke faka‘atā kae ala atu ‘a ho nima´ ‘i he tu‘a ‘o e fakatātaa´ ‘o lomi‘i

‘a e fo‘i huka´ ke mapuni.Kapau ‘oku faingata‘a hono lomi‘i ‘o e fo‘i huka´ ke mapuni´, ‘ e lava ke tokoni hono fakafonu atu ‘o ha me‘a fakafonu (filler material) ki he fo‘i huka´ ki hano fokotu‘u ma ‘u ‘o e tuaine tautau‘anga´ ‘i hono tu‘u‘anga´.Founga ‘e taha: Ko e fo‘i huka ‘oku faka‘ali‘ali atu ‘i lalo´ ‘ oku fakatapa (zig-zag) ke ta‘ofi ‘a e tuaine tautau‘anga´ mei ha‘ane homo mai ki tu‘a mei´ he fo‘i huka´.

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO. 5 4 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Nāunau ‘api tu‘u mā’olunga´

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Palāketi ukamea (steel brackets) 65mm

+ Vili (drill)

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´.

+ Sikalu fakama‘u (gauge screws) 63mm x 12. Sikalu fakama‘u 15-25mm x 8

Kamata‘aki ha‘o faka‘ilonga‘i ‘i he holisi ́‘a e ngata‘anga ‘o e nāunau fale ki he tapa ki ‘olunga´ pea ‘unu‘i leva ia ke mama‘o mei´ he holisi´. Kumi ‘a e tu‘u‘anga ‘o e ngaahi tokotu‘u ‘i he holisi´ (‘aki ha‘o ki‘i tātāa‘i ma‘ama‘a pē) pea ngāue‘aki ‘a e ngaahi sikalu fakama‘u 63mm 12 ke fakama‘u ‘a e ngaahi fo‘i palāketi´ ki hono tu‘u‘anga´ kimu‘a pea toki fakafoki atu ‘a e nāunau fale´.Kapau te ke fiema‘u ke pulia ‘a e ngaahi fo‘i palāketi´ ‘i he lahi taha ‘e ala lava´, pea fakapipiki kinaua ‘o hangē ko e “fōtunga ‘o e L” kae hanga ki lalo.

Fakama‘u hifo ‘a e uma ‘o e ngaahi fo‘i palāketi´ ki he nāunau fale´ ‘aki ‘a e ngaahi fo‘i sikalu fakama‘u ‘e 8 ‘oku 15-25mm hono lōloa´.

1 2

6 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Nāunau ki hono pukepuke ‘o e tangikē vai mafana´ (cylinder restraint kit)

Founga ‘e taha :́ Me‘a ha‘i kapa (perforated strapping).Ngaahi fo‘i huka fakasikalu (screw hooks). Me‘a fakama‘u (turnbuckle)

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´.

+ Hāmala + Ngaahi fo‘i fa‘o + Kulū

+ Ngaahi va‘apapa

+ Vili

Fakama‘u ‘aki ha sikalu pe fa‘o ‘a e ngaahi va‘a papa´ ki he faliki´ pe hili‘anga me‘a´ (shelving) (fakapapau‘i ‘oku fakama‘u ‘a e hili‘anga me‘a´).Tutu‘u ‘a e ngaahi va‘a papa´ ke lahi fe‘unga ‘o hao lelei ‘i he vaha‘a ‘o e konga ki ‘olulnga ‘o e tangikē vai mafana´ mo e ngaahi holisi´ pea kuluu‘i kinautolu ke ma‘u. Fakapau‘i ‘oku tu‘u ‘a e ngaahi va‘a papa´ ‘i he ngaahi tokotu‘u holisi´.

Kapau kuo´ ke fakatau ha nāunau ki hono pukepuke ‘o e tangikē vai mafana´ muimui ki he ngaahi fakahinohino ‘a e kautaha na‘a nau ngaohi ia.Kapau ‘oku ‘ikai eni, fakama‘u ha ongo fo‘i sikalu 8mm ‘e ua ki he fakama‘u‘anga´ ‘i ha fa‘ahinga tafa‘aki pē ‘o lēvolo tatau mo e ngaahi fo‘i va‘a papa´.

Fakapipiki ‘a e me’a fakama’u 6mm ki ha fo’i huka ‘e taha pea mo e mui’i me’a ha’i.Tu‘usi ‘a e me‘a ha‘i´ ki he lōloa ‘oku fiema‘u´, fakama‘u ia ki he fo‘i huka ‘e taha´ pea ngāue‘aki ‘ a e me‘a fakama‘u´ ke fakama‘u ‘aki ke ma‘u.

1 2 3

Ngaahi Tangikē vai mafana´

Ma‘u‘anga vai fakavavevave´1. Tamate‘i ‘a e ma‘u‘anga vai´ mei´ he “mita vai´” (toby) ‘a ia ko e tepi pe fakama‘u‘anga vai ‘i he paipa vai ki he

fale´, ke ta‘ofi ‘a e vai ‘uli´ (mei´ ha ngaahi paipa vai kuo motu ‘i he hala pule‘anga´) ke ‘oua ‘e tafe atu ki ho fale´.2. Kapau ‘oku motu ha paipa vai ‘i he vaha‘a ‘o e mita vai´ mo ho fale´ tāpuni‘i ‘a e paipa vai´ pe ngāue‘aki ha

founga ke ta‘ofi‘aki ai ‘a e tafe atu ‘a e vai´.3. Tamate‘i ‘a e ‘uhila´ kimu‘a ke kamata hono fakatafe ‘a e vai´. Fakaava ‘a e fo‘i tāpuni ‘i lalo ‘i he tangikē vai

mafana´ pea tānaki leva ‘a e vai mei´ he fakatafe‘anga vai ‘i tu‘a´ pea ofi ki he tangikē´.

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO. 7 6 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi me‘a ha‘i (restraint straps) + Ngaahi me‘a fakamolū velcro (velcro pads)

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´ pe ng aahi falekoloa makehe fekau‘aki mo e ngaahi nāunau ki he malu‘.

+ Ngaahi falafaliki tu‘uma‘ u + Ngaahi tāpuni ulapa (rubber caps)

Ngaahi nāunau faka‘uhila faka‘api´

Ngaahi naunau faka‘uhila faka‘api iiki´Ki he ngaahi naunau faka‘uhila hangē ko e maikoloueivi (microwa ves) ‘a ia ‘oku tō hono mamafa´ ki hono konga ki lalo´ – fakatu‘uma‘u ‘aki ‘a e ngaahi falafaliki tu‘uma‘u´.‘E ‘aonga foki mo e ngaahi tāpuni ulapa´ (rubber caps) ‘i he la lo va‘e ‘o ha nāunau faka‘uhila faka‘api pe ngaahi me‘a fakamolū velcro ‘oku ‘osi ‘i ai ‘a e me ‘a fakapipiki ‘iate ia pē. ‘E ala ke ma‘u atu ‘a e ongo me‘a ni mei´ he ngaahi falekoloa nāunau faka ‘uhila´ mo e langa´.

Ngaahi nāunau faka‘uhila fokotu‘uma‘u´‘E ala fakama‘u ‘a e ngaahi nāunau faka‘uhila fokotu‘uma‘u´(bui lt-in appliances) mo e ngaahi nāunau ‘i loto ‘i he ngaahi kōpate holisi´ (wall units) ‘aki ha ngaahi kahoki papa (wood battens) pe lau‘i ‘alaminiume (aluminium moulding) pe sikalu manifi (trim screwed) ki he tapa ‘o e ngaahi laulau´ ke fokotu‘u ha me‘a ta‘ofi (lip) ‘oku a‘u ki he 15mm ‘a e si‘isi‘i taha hono mā‘olunga´.‘E ala fakama‘u ‘a e meimei kotoa ‘o e ngaahi nāunau faka‘uhila ´ ‘o hangē ko e maikoloueivi´ ‘aki ha ngaahi me‘a ha‘i totonu (proprietary restraint straps) ‘e ma‘u atu mei´ he ngaahi falekoloa langa´ pe ngaahi falekoloa makehe fekau‘aki mo e ngaahi nāunau ki he malu´.

Ngaahi televīsone´Ko e ngaahi TV mōteni´ ‘oku nau fa‘a mā‘olunga mo fāsi‘i, pea f aingofua ai ke nau tō mai kimu‘a. Kapau ‘oku tu‘u ‘a e TV ‘i hano va‘e pe tu‘u‘anga, ‘e l ava ke fakama‘u ‘aki hano ha‘i ‘aki ha me‘a ha‘i pe ngaahi me‘a tatau, ‘a ia ‘e ala ke ma‘u at u mei´ he ngaahi falekoloa langa´ pe ngaahi falekoloa makehe fekau‘aki mo e ngaahi nāunau ki he malu‘.‘E to e ta‘ofi foki ha‘ane fe‘unuaki holo ‘aki hano ngāue‘aki ‘ o ha me‘afaliki tu‘uma‘u ulapa kā ‘e fiema‘u ke ngāue‘aki ‘a e ngaahi me‘a ni fakataha mo e ngaah i me‘a ha‘i´.

8 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Tuaine, nailoni pe uaea puipui + Ngaahi polota malu ki he fānau iiki´ (child-proof latches)

‘E ala ma‘u atu ‘a e ngaahi me‘a ni mei ho‘o falekoloa nāunau l anga´.

Ngaahi tuku‘anga tohi & ngaahi polota (latches)

Ngaahi tuku‘anga tohi´‘E ala ha‘i ha tuaine, nailoni pe uaea puipui ‘i mu‘a ‘i he nga ahi tohi´ mo ha ngaahi me‘a kehe ‘i ha laulau tuku‘anga tohi ke fakasi‘isi‘i ‘a e faingamālie ko ia ke nganga na ai pe punakaki ‘i ha mofuike.

Ngaahi matapā ‘o e kōpate´ mo e ngaahi toloa´Ngāue‘aki ‘a e ngaahi me‘a ha‘i ta‘ofi´ (positive-catching latc hes) ki he ngaahi matapā ‘o e kōpate´ mo e ngaahi toloa´. Fakapapau‘i ‘oku ‘ikai makanito ‘a e ngaahi me‘a ha‘i´, he ‘e ‘ikai te nau ala ngāue ‘i he lolotonga ‘o ha mofuike. ‘E lelei taha hano ngāue‘a ki ‘o e ngaahi polota malu ki he fānau iiki´.

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO. 9 8 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi palāketi ‘engikolo (angle brackets) pe tulei ukamea tu‘u ma‘u (anchored metal tray)

+ Ngaahi fo‘i polota (bolts) + Vili (dril l)

‘E ala ma‘u atu mei ho‘o falekoloa nāunau langa´ ‘i ho feitu‘u´ .

Ngaahi tafu‘anga afi fefie ,́ ngaahi hina kasa´ & ngaahi nāunau ala mapelu ngofua´

Ngaahi tafu‘anga afi tu‘u mavahe´Fakama‘u ho‘o ngaahi tafu‘anga afi´, sitou tu‘u´ mo e ngaahi nā unau kasa´ ‘aki ha ngaahi fo‘i polota mo e/pe ngaahi palāketi ‘engikolo, pe tulei ukamea tu‘uma‘u ‘oku ‘i ai hano me‘a ta‘ofi (lip) ‘oku 12mm pe lahi ange ‘a hono mā‘ olunga´.

Fokotu‘u ‘o e ngaahi ngaahi nāunau ‘oku ala mapelu ngofua´(flexible fittings)‘E fiema‘u ke fokotu‘u ‘a e ngaahi nāunau kasa mo e palama ‘oku ala mapelu ngofua´ ‘e ha tokotaha ngāue (tradesperson). ‘Oku lelei ‘a e tu ‘u ‘a e ngaahi nāunau ‘oku ala mapelu ngofua´ ‘i he vaha‘a ‘o ho fale´ mo e ke lekele´ ‘i he hoko ‘o ha mofuike, he te nau ngaofe holo pē pea ta‘ofi ai ha‘anau m otumotu pe mama.

Ngaahi hina kasa´Fakapapau‘i ‘oku´ ke ‘ilo‘i ‘a e tu‘u‘anga ‘o e ngaahi me‘a kam osi mo e tepi ki hono tamate‘i fakavavevave ko ia ‘o e kasa´, ‘uhila´ mo e vai´.‘E fiema‘u ke fakaofi ‘a e seini´ ki he konga ki ‘olunga´ kapau ‘oku fakama‘u ‘a e konga ki lalo ‘o e fo‘i hina´ mei´ ha‘ane heheke holo ‘i he kel ekele´, kā ‘oku ‘ikai eni, ‘e fiema‘u ke nofo ma‘u ‘i he konga loto ‘o hono mā‘olunga ´.

10 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ngaahi siminii´Ko e konga ko ia ‘o e siminii´ ‘oku tu‘u ‘i he funga ‘ato´ ‘oku ala ke fakatu‘utāmaki. ‘E malava pē ke fakama‘u, pe to‘o ia kae fetongi ‘aki ha ukamea ma‘ama‘a (me tal flue) fakataha mo hano fokotu‘u ‘o ha hita tafu fefie (solid fuel heater).Ko e ‘uluaki me‘a ke ke fai´ ko ha‘o fetu‘utaki ki ha tokotaha tufunga kuo ma‘u laiseni.

Ngaahi tangikē mā‘olunga (header tanks)Fakama‘u ho‘o tangikē mā’olunga´ ki he ngaahi tokotu‘u ‘o e ‘at o´. Tuki fa’o ke ma’u ha ngaahi va’a papa ‘i ha feitu’u ‘e fā takataki ‘i he tulei pea fakahū m o ha ngaahi poloka papa takatakai ‘i he vaha’a ‘o e tulei mo e tangikee.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi fo‘i fa‘o + Ngaahi va‘apapa

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´.

Ngaahi siminii´ & tangikē mā‘olunga´

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO. 11 10 FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.

Ko e me‘a te ke fiema‘u´ + Ngaahi palāketi (brackets) + Fa‘o (Z pe gang ‘oku lelei taha´) + Lau‘i papa palaiuti (plywood sheets)

‘E ala ke ma‘u atu mei´ he falekoloa langa ‘i ho feitu‘u´.

Ngaahi fakava‘e´

Vakai‘i pe ‘oku fakama‘u lelei ‘a ho fale´ ki hono ngaahi fakava‘e´ pea ‘oku ha‘i fakalelei. Kapau ‘oku ‘ikai, ‘e malava ke ke:

+ • Uaea‘i, polota‘i pe ha‘i ‘a e ngaahi tu‘u‘anga´ ki ha ngaahi pou fefeka - ‘e ala ma‘u atu ‘a e ngaahi founga kehekehe ‘o e ha‘i mei he meimei kotoa ‘o e ngaah i fale koloa langa´;

+ Tuki fa‘o ha ngaahi lau‘i papa palaiuti mālohi ki he ngaahi t okotu‘u´ ‘i loto ‘i he lalo fale´;

+ Tuki fa‘o ha ngaahi lau‘i papa palaiuti mālohi ke ne ha‘i mo fakamālohi‘i ‘a e ngaahi pou ‘i tu‘a´.

Kapau na‘e ‘i ai ha ngaahi fakalahi ki he fale´, ‘e lelei ke fa

kapapau‘i ‘oku ha‘i lelei ‘a e ngaahi fakava‘e´ ke ta‘ofi ‘a e faingamālie ko ia ke mavaeua pe mamili ‘a e ongo konga´ ‘i he lolotonga ‘o ha mofuike.‘Oku fokotu‘u atu ke ke tomu‘a kumi fale‘i mei´ ha tokotaha tuf unga kuo ma‘u laiseni kimu‘a ho‘o kamata ‘a e ngāue´.

Ki ha to e fakamatala lahi ange, vakai ki he: www.eqc.govt.nz

FAKALELEI‘I. FAKAMA‘U. ‘OUA ‘E NGALO.