UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET SPORTA I TJELESNOG ODGOJA ll CIKLUS STUDIJA Smjer: MENADMENT U SPORTU

SEMINARSKI RADPredmet: Menadment u sportskoj rekreaciji Tema: MARKETING PLAN SPORTSKOG CENTRA

SADRAJ

1. UVOD ..................................................................................................................................3 2. MARKETING PLAN SPORTSKOG CENTRA ...........................................................42.1. Vizija, misija I strateki ciljevi ........................................................................................................... 4 2.2. Analiza okruenja ............................................................................................................................. 4 2.3. SWOT analiza ................................................................................................................................... 5 2.4. Marketing sportskog centra ............................................................................................................. 6 2.4.1.Ciljane skupine ........................................................................................................................ 7 2.4.2. Pozicioniranje ......................................................................................................................... 8 2.4.3.Komunikacija .......................................................................................................................... 8 2.4.4.Plan marketinkih aktivnosti ................................................................................................... 8 2.4.5.Analiza trita ........................................................................................................................ 12

3. ZAKLJUAK .................................................................................................................17 4. LITERATURA ................................................................................................................18

2

1. UVOD

Sportski objekti se grade na prostorima gdje je mogua najvea mogua iskoritenost. Prilikom gradnje objekti se grade prema namjeni tako daimaju sve potrebne jedinice koje su neophodne za odravanje takmienja iz odreenih oblasti sporta. Izgradnja sportskih objekata zavisi od uticaja mnotva posebnih interesa, kako onih iz nalogodavnog okruenja, tako i onih koji proistiu iz razliitih pristupa djelatnosti sportskog objekta. Jedno su uskostruni interesi sportskih radnika (trenera, zaposlenih) i ininjera koji preferiraju kvalitetu aktivnospi, tehnolokoh efektivnosti sadraja sportskog kbjekta, a ranemaruju marketinki i finansijski aspekt, odnosno ekonomsku efikasnost sportskog objekta. Generalni menadment sportskog objekta mora da integrie razliite interese i da uravnotei prihode sportskog objekta sa trokovima, dugoroni sa kratkoronim razvojem.1

Dizajniranje/oblikovanje asortimana programa i usluga sportskog objekta polazi od potreba korisnika svih potencijalnih kategorija, oslanja se na podatke o tritu i na ekonomsku analizu, kao i na vie varijanti dizajna koje prolaze testove i simulacione provjere. Lokacija sportskog objekta zavisi od niza okolnosti: blizina trita, raspoloivost personala, transportni uslovi, ivotni uslovi u lokalnoj zajednici. Raspored sadraja i opreme u sportskom objektu prilagoen je kretanju korisnika/publike, od ulaska, svlaionica, sportskih terena, sala, bazena i slino, do izlaska korisnika/publike. Za voenje i upravljanje sportskim objektima potreban je iskusan menadment. Vjerovatnoa je da ne postoji jedna osoba sposobna da upravlja ili daje savjete u svim poslovima sloenog procesa organizacije rada sportskog objekta.2 Zadatak menadera sportskog objekta i organizatora sportskih takmienja jeste osigurati korektnu i efikasnu organizaciju takmienja, prostorni plan, koji pokriva osnovne zahtjeve za takmienje i trening, i trebao bi biti odobren od strane organizacionog odbora.

1 2

Bokovi, B., Bokovi, P. (1992). Tehnologija poslovanja i odravanja sportskih objekata. Novi Sad. http://sccair.rs/razvojni-put/ - datum preuzimanja: 29.03.2012.

3

2. MARKETING PLAN SPORTSKOG CENTRA2.1. Vizija, misija i strateki ciljevi

Vizija Sportski centar ima ulogu da svojim kvalitetom i uslugama bude od velikog znaaja svim uzrasnim kategorijama, kolarcima, studentima, zaposlenim, za rekreaciju i odravanje meunarodnih i lokalnih sportskih i drugih kulturnih manifestacija.

Misija Intenzivan razvoj sporta na lokalnom nivou, regionalnom i dravnom nivou. Strateki ciljevi Stvaranje kulture poslovanja orjentisane sportskim uslugama, kvaliteti usluge i vjetinama, Poveanje broja objekata za sport i rekreaciju na podruju grada, Otvaranje 30 radnih mjesta u roku od 5 godina, zadovoljiti korisnike usloge i ostvariti finansijsku dobit. Strateki ciljevi osnivanja sportskog centra u skladu su sa stratekim cijevima i prioritetima Strategije razvoja opine. 2.2. Analiza okruenja

Eksterna analiza (1) Identifikacija faktora eksternog okruenja (ekonomsko, socio-kulturno, politiko, zakonodavno podokruenje), (2) Sagledavanje prirode njihovog uticaja i stepena njihove dinaminosti, (3) Analiza sportske grane Atraktivnost sporta,

4

(4) Analiza konkurencije konkurencija po pitanju sportskih centara i drugih veih sportskih objekata. Interna analiza (1) Analiza resursa (2) Analiza sposobnosti

2.3. SWOT analiza

SNAGE

Dobra lokacija, Blizina lokacije, Veoma struno trenersko osoblje, Dobri preduslovi za ostvarenje misije i vizije,

SLABOSTI

Nepouzdana statitika, Slaba povezanost sa obrazovnim institucijama, Nepovoljna ekonomska situacija,

PRIJETNJE

Problem finansiranja velikih projekata iz domadih izvora, Konkurencija na podruju grada,

PRILIKE

Razvoj opte kulture o sportu i navika na lokalnom nivou, Prilika za promociju opdine organizacija meunarodnih takmienja, Iskoritavanje tradicije aktivnog bavljenja sportom i rekreacijom.

5

Primjer izgradnje Stade de France Stade de France izgraen je kao vodei stadion za Svjetski nogometni kup u Francuskoj 1998. godine. Sveukupni trokovi stadiona bili su 2.67 milijardi franaka, od kojih je francuska vlada dala 47%, to su poduprli francuska javnost i mediji. Francuska vlada isto je tako obeala platiti nadoknadu od 40 miliona franaka godinje (to se poveava tijekom vremena) ako se ne pronae nijedan nogometni zakupnik. Bili su zapoeti pregovori o tome da Paris St. Germain prijee iz Parka princeva ( Parc des Princes), no to nije nailo na odaziv pa se, u vrijeme pisanja ovoga lanka, potraga nastavlja. Stadion se takoer koristi za ragbijake utakmice, a Francuski ragbijaki savez potpisao petnaestogodinji ugovor o odravanju etiri dogaaja na stadionu, unato tomu to je naja etiri puta vii nego to su ga prije plaali za koritenje Parka prineva. Godine 1999. dodane su i atletske staze pomicanjem unatrag prvih razina sjedala kako bi se napravilo mjesta za staze. Ta pomina sjedala zauzimaju mnogo mjesta, bila pomaknuta ili ne, i ograniavaju potencijalno povaavanje prihoda od dogaaja koji se odravaju na stadionu. U Francuskoj se, meutim, uspjeh ne mjeri samo prihodima na blagajni i dohocima koje stvara stadion. Konstrukcija Stade de Francea-a bila je sredinji projekt oivljavanja i urbane obnove podruja sjevernog Pariza, St. Denisa, koji je prethodno imao oko 18% nezaposlenih. Stvoreni su novi poslovi, a privuene su i nove industrije, to je povealo ponos stanovnika. Ovim primjerom vidimo koliko je bitna potpora drutva i sistema, rijeavanje problema na sportskom, kulturnom i ekonomskom nivou ulaganjem u jedan projekt irokih razmjera sa jasno zacrtanom vizijom i misijom. 2.4. Marketing sportskog centra Marketing sportskog centra e imati etiri razine nastupa i to: Lokalni marketing (opina) Regionalni marketing (kanton) Nacionalni marketing (Bosna i Hercegovina) Meunarodni marketing.

Vano je napomenuti da marketinki plan nije definitivan dokument, ali e biti stalno auriran na osnovu stvarnog stanja.

6

2.4.1. Ciljane skupine Ciljane skupine su odreene na osnovu sektora djelatnosti i geografskom podruju potencijalnih investitora. Ciljane skupine prema sektoru djelatnosti su: Svi vidovi sportskih aktivnosti primjenjivi u dvorani osim vodenih sportova i zimskih sportova na ledu, Kulturno-muzike manifestacije, Sajmovi.

Ciljane skupine po geografskom podruju su: Osnovne i srednje kole, fakulteti, preduzea, lokalno stanovnitvo i sl. Sa podruja opine, grada, kantona i cijele BiH.

Organizacijsko upravljanje i etika u sportu Zamisao korporativnog upravljanja ima znaajnu povijest. Njezini izvori nalaze se u raznim stadijima kapitalnog ulaganja, posebice u industrijalizirajuim ekonomijama devetnaestog stoljea, kada su vlasnitvo i menadment organizacije postali odvojene funkcije a jasno polaganje rauna i postupci izvjeivanja trebali su uvjeriti vlasnike da se njihovim resursima dobro upravlja. U kontekstu sportskih organizacija prednost dajemo terminu organizacijskog upravljanja budui da ukljuuje iri skup zadataka i odgovornosti nego to to ini tradicionalna zamisao korporativnog upravljanja. Za tu proirenu zamisao dobrog organizacijskog upravljanja moe se rei da je utemeljena na sedam kljunih naela za sportski menadment i za druge organizacije koje su usmjerene na javnu dobrobit (iako ta lista ne namjerava biti do kraja iscrpna) i ta su i naela ona koje se najvie navodi kad se kritike prilagode meunarodnom svijetu sporta. Ta naela su: Razvidnost: jasnoa postupaka i donoenja odluka, posebice u raspodjeli resursa. Organizacije kojma je povjereno javno dobro, poput sporta, imaju posebnu obavezu ne samo djelovatina poten i dosljedan nain nego trebaju i pokazati da tako djeluju. Tako i njihov unutarnji rad treba biti otvoren javnosti to je vie mogue. Polaganje rauna (accountability): sportske organizacije nisu odgovorne samo financijskim ulagaima kroz financijska izvjea nego i prema onima koji ulau i druge resurse u te organizacije - sportaima, trenerima, roditeljima, navijaima, sponzorima itd., ak i kad su to veinom osjeajna a ne materijalna ulaganja.7

Demokracija: pristup reprezentativnosti donoenja odluka treba biti omoguen onima koji ine "Unutarnje interesne zajednice" te organizacije - predstavnike, primjerice, u odborima takvih organizacija trebaju imati sve interesne skupine poput igraa, navijaa, menadera te vlasnika. Odgovornost (responsibility): za odrivi razvoj organizacije i njezina sporta, za upravljanje resursima i prema onima kojima zajednica slui. Ravnopravnost: u postupanju s interesnim skupinama - ravnopravnost spolova, primjerice, u postupanju sa sportskim sudionicima i u zauzimanju pozicija unutar organizacije; ravnopravnost u postupanju sa sportskim sudionicima s invaliditetom. Djelotvornost (effectiveness): postavljanje i promatranje mjera djelotvornosti pomou mjerljivih i ostvarljivih ciljeva. Uinkovitost (efficiency): postizanje ciljeva uz najuinkovitije koritenje resursa. 2.4.2. Pozicioniranje Sportski centar e biti pozicioniran kao objekat sa ogromnim potencijalom za dalji razvoj vlastitog biznisa i pruanja usluga. Prednost sportskog centra se ogleda to e u se nalaziti u centru grada, koji je dostupan svima (javni gradski prevoz, parking itd.).

2.4.3. Komunikacija Komunikacija prema Ministarstvima, sportskim organizacijama i klubovima, Savezima e se ostvarivati direktnim kontaktima i to izravni kontakt sa upravom. Takoe je kako smo naveli neophodna saradnja sa viim nivoima vlasti kao donositeljima zakonskih regulativa.

2.4.4. Plan marketinkih aktivnosti Marketinke aktivnosti e provoditi marketing sluba sportskog centra. Marketing plan e se morati mjenjati na osnovu stvarnog stanja.

8

Pripremne marketinke aktivnosti

Definisati kompletno upravljanje sportskim centrom

Jasno definisati prodajne pakete usluga

Neophodna je uspostava partnerstava

Potrebno je izraditi i viejezinu web stranic sa svim informacijama o sportskom centru

Potrebno je izraditi brouru koja de biti na bosanskom, engleskom i njemakom jeziku. Broura treba da sadri sve potrebne podatke o sportskom centru. Lokalni marketing Aktivnosti lokalnog marketnga bi sadravale sljedee:

1. Objava javng poziva za investitore - pismo interesa. 2. Ostvaruti kontakt sa kompanijama koje bi mogle biti potencijalno zainteresovane. 3. Napraviti bazu podataka interesantnu za investitore i istu staviti na web stranicu.

9

Sport kao natjecateljska aktivnost utemeljena na dogaaju Pri primjeni naela menadmenta na sportsko poslovanje, neizbjeno je da jedinstvena narav sporta stvara specifine potekoe. Za razliku od ostalih sfera poslovanja, sportsko poslovanje ima sljedee specifine karakteristike: Pojedina organizacija nema smisla postojanja bez neposrednih suparnika s kojima se mora doslovno natjecati. Ipak, natjecanje se ne moe odrati bez koordinacije i suradnje istih ntjecatelja. Organizaciju natjecanja nadziru upravna tijela koja djeluju kao kartel, tj. na nain koji bismo drali protuzakonitim u ostalim sektorima poslovanja u kojima takve udruge imaju znatno manje moi, nadzora i utjecaja. arite te aktivnosti "dogaaj" je koji se odrava u prostoru samog organizatora, ponekad prostoru neposrednog konkurenta, a rijetko na neutralnogm prostoru. Dogaaj ima imbenike fiksnog mjesta, vremana i trajanja. Skup konkurenata definiran je sustavom "lige" i mjenja se nakon svake sezone s obzirom na uspjeh samih natjecatelja u susretima. Te promjene utjeu na prihode, ali ne i na trokove. (Drugim rijeima, skupo je ispasti iz lige!) Neposredna je zarada od takvih natjecanja sezonska. Bit je sporta dakle iscrpljena u sljedeim svojstvima: natjecanje, sezonska narav, aktivnost utemeljena na dogaaju te kao izravni rezultat toga, organizacije trae posredne i redovitije naine ostvarivanja prihoda kroz, primjerice, trgovinu. Sa sve veom komercijalizacijom, neposredna zarada ini sve manji postotak cjelokupnog prihoda.

Nacionalni marketing Aktivnosti nacionalnog marketinga bi sadravale sljedee: 1. Raspisivanje javnog poziva pisma interesa u dnevnim novinama Avaz, Osloboenje, 1. te na web stranicama. 2. Ostvariti saradnju sa Ministarstvom obrazovanja nauke i kulture. 3. Izvriti identifikaciju top sportskih centara u okruenju. 4. Spomenutim kompanijama e se dostaviti e-mail, broure,CD, obavit e se telefonski 5. pozivi, posjete.10

Meunarodni marketing

1. Uspostava kontakata sa ambasadorima. 2. Ostvarivanje saradnje sa Meuunarodnim sportskim organizacijama. 3. Uee na svim sportskim dogaajima.

Sportska industrija u irem smislu Sportsko poslovanje nije ogranieno samo na profesionalne sportske klubove i igrae. Ovdje emo navesti sve sudionike u sportskoj industriji: Igrai Klubovi i njihove momadi Lige Upravna tijela Udruge sportaa Menaderi ograa Vlasnici i upravitelji stadiona Organizatori turnira i dogaaja Proizvoai sportske opreme Sponzori igraa, klubova, liga, itd.

Izvan ovih organizacijskih skupina, sve je tee rei pripada li neko sportskoj industriji ili ne. Primjerice, MUTV je zasigurno unutar sportske industrije kao televizija koju sponzorira Manchester United. To pak sugerira opu razdiobu koju slijedi ova knjiga a sredinje mjerulo to je li organizacija bitno utemeljena u ili oko sporta. Tako, primjerice, Televizija Sky sport oito spada u sportsku industriju, ali nadreena televizija Sky Television oito ne spada unutar tog djelokruga. Sponzori, nadalje, mogu biti u jednoj od sljedee dvije kategorije: Oni koji se kvalificiraju zbog znaajki svoga temeljnog poslovanja - Nike se prema tome kvalificira kao proizvoa sportske opreme, neovisno o svojoj sponzorskoj djelatnosti. Oni koji se kvalificiraju zbog svog znaajki temeljenoga sponzorskog podruja primjerice, Benson & Hedges sponzori su iskljuivo sportskoj industriji iako njihov temeljni posao nema veze sa sportskom industrijom.

11

2.4.5. Analiza trita

KONKURENTNI OBJEKATHotonj

PROIZVOD KONKURENTNOG OBJEKTA

Cijena: 80KM Svlaionice Mali nogomet u zatvorenom objektu Hotonj Sportski centar Sporta Cijena: 80KM Svlaionice Mali nogomet u zatvorenom objektu Cijena: 60KM Ilidza Svlaionice Mali nogomet u zatvorenom objektu Arena Koevo (iza DIFA) Mali fudbal Teren sa balonom, teren bez balona (balon i otkriven teren) + Parking udaljen 15ak metara od svlaionica + Balon natkriven teren, Dnevni termin kota 60 bez balona, 70(pod balonom) KM, noni 80 bez balona,(pod balonom) 90 KM UNA Pofalii (u Kampusu (mali fudbal) + 2 terena, parking, u sklopu hotela, cijena univerziteta) (balon) - svlaionice udaljene od terena, male svlaionice Cijena dnevnog termina je 50 KM, a nonog 60 KM Podloga je plastina trava

12

Anketa Anketa je sprovedena na 200 korisnika rekreativnih centara sa umjetnom travom. Anketa je obavljena usmenim razgovorom, moramo priznati da smo zadovoljni fidbekom i samom zainteresiranoscu rekreativnih korisnika. 1. Sta mislite o izgradnjih novih terena sa umjetnom travom na podruju Zetre? a) dobro b) loe 2. Po vama najatraktivniji termin za rekreaciju _____________ 3. Nedostaje li sportskih objekata sa umjetnom travom na podruju Sarajeva? a) da b) ne Istraivanje Nase malo istraivanje odnosilo se na zauzetost termina izmeu 17-22h upravo zbog feedback-a ankete koja pokazuje kako su upravo ti termini ekskluzivni i najtraeniji. Dobili smo dalje informacije: Popunjenost termina izmeu 17h 22hLOKACIJA POPUNJENOST TERMINA 100% 100% 75% 50% 80% 65%

Atletski CentarVistafon Ilida Hotonj ,, Sportski centar sporta''

Arena Koevo (iza DIFA: balon i otkriven teren) UNA Pofalii (u Kampusu univerziteta - balon)

PopunjenostUNA Pofalidi (u Kampusu Arena Koevo (iza DIFA: balon i Hotonj ,, Sportski centar sporta'' Ilida Vistafon Atletski Centar 50% 75% 100% 100% 65% 80%

13

Prosjena cijena termina: 70KM Na osnovu ankete i informacija rekrativnih centara o popunjenosti termina dolazimo do zajednikog zakljuka kako nedostaje sadraja ovog karaktera. Omjer potranje i ponude je u korist potranje to je jedan veliki potstrek za brzo sprovoenje ideje u djelo. Postojei objekti usred dugogodinjeg koritenja a s tim loijeg kvaliteta usluge imaju popunjenu satnicu 17h 22h.

Idealno rjeenje je vizionarska saradnja FK Sarajevo - Sportsko rekreativni centar udruivanjem zajednickih snaga i resursa, podjeliti dva velika nogometna terena na Zetri sa pominim pregradama a tim dobijamo est zasebnih malonogometnih terena pogodnih za rekreativce i djecu. Moramo naglasiti da kooperacija FK Sarajevo - SRC je vec veliki marketing upravo zato to je FK Sarajevo prepoznatljiv brend na naim prostorima i ire. Pored toga to je brend FK Sarajevo ima armiju vjernih navijaa a SRC lo menadment postojeim resursima. Kooperacijom SRC dobija prosirene kapacitete to dalje donosi poveani produkt kapitala. Kontaktirali smo SRC Centar, otkrili smo da ima u modificiranom obliku ovih terena slobodnih dvanaest termina u ekskluzivnom i najtraenijem periodu dana izmeu 17h 22h. Prosjeno gledajui cijene termina, iste se kreu oko 70 KM za satnicu od devedeset minuta, a samim tim posmatrajui projekat od est zasebnih malonogometnih terena, koji u najgorem sluaju mogu imati dnevno dva slobodna termina za rekreativce, dalje dobijamo:

Dnevno: 420 KM

Sedmino: 2.140 KM

Mjeseno: 8.560 KM

8 mjeseci 68.480 KM

12 mjeseci 92.720 KM

14

Rast prihoda92,720 68,480

420 Dnevno

2,140 Sedmino

8,560 Mjeseno 8 mjeseci 12 mjeseci

Tereni su pogodni zbog lokacije i vidljivosti za kvalitetan oblik advertajzinga (advertising) sponzora FK Sarajevo i sponzora fudbalskih terena na Zetri. Organizacijom "Lige Prvaka Sarajeva" za rekreativce pravimo kvalitetan marketing dovoenjem starih asova, ekipe novinara, ekipe sacinjene od obrazovnog kadra UNSA i drugih rekreativaca a takvi dogaaji e biti ispraeni medijskom panjom.

Marketing sportskih terena e jednostavno "eksplodirati" zbog brojnih navijaa a sami tereni zbog lokacije i sadraja e privlaiti klijenetelu a pogotovo simpatizere FK Sarajevo. Poto smo primjetili da imamo prostora u neatraktivnim terminima (vikendom) da organizujemo ovo takmienje i tako iskoristimo prazne kapacitete.

Internet stranice sa svim detaljima o fudbalskim terenima, online rezervacija i plaanje termina, Facebook i Twitter stranice u dananje vrijeme su kljune. Internet je medij koji je najvie u upotrebi a takoer kod nas u velikom usponu broj koristnika internet usluga. to je usluga laka i jasnija onda imate vee anse za uspjeh sa vaim proizvodom.

15

Odnos FK Sarajevo- SRC Centar i konkurencije

FaktorProizvod Cijena Opdi kvalitet Reputacija Strunost Pozn.stran.jezika Lokacija Ureenost lokacije Nain prodaje Reklama Imid kluba

SARAJEVO4,0 3,0 4,0 4,0 5,0 3,0 5,0 5,0 4,0 4,0 5,0

KONKURENCIJA4,0 4,0 3,0 4,0 4,0 3,0 3,0 4,0 4,0 4,0 4,0

Stepen potranje/ uticaj kod ciljnog trita4,0 4,0 4,0 4,0 5,0 3,0 4,0 5,0 4,0 4,0 5,0

16

3. ZAKLJUAKNa osnovu stratekih ciljeva, te analize okruenja i SWOT analize sainjen je Marketing plan sportskog centra. Po osnovu istog identifikovane su ciljne grupe, navedeni kanali komunikacije i marketinke aktivnosti na lokalnoj, nacionalnoj i meunarodnoj razini, izvrena analiza komparativnih prednosti sportskog centra u odnosu na ostale sportske centre u susjednim opinama i sl. Cilj svih navedenih aktivnosti je uiniti sportski centar prepoznatljivom u regiji i ire kao sredite sa obiljem sportskih i kulturnih manifestacija i kvalitetnom infrastrukturnom ponudom. Marketing planom su definisane ciljane skupine na osnovu sektora djelatnosti po geografskom podruju potencijalnih investitora, te utvren nain komuniciranja sa istim. Marketing plan je definisao tri nivoa pristupa: lokalni, nacionalni i meunarodni marketing koji podkazuju kako privui domae i strane korisnike.

17

4. LITERATURA1. Bartoluci, M. (2003). Ekonomika i menadment sporta. 2. izdanje. Zagreb: Informator: Kinezioloki fakultet. 2. Bokovi, B., Bokovi, P. (1992). Tehnologija poslovanja i odravanja sportskih objekata. Novi Sad. 3. Tomi, M. (2007). Sportski menadment. Beograd: Data status. 4. http://sccair.rs/razvojni-put/ - datum preuzimanja: 29.03.2012.

18