Në bazë të nenit 55 paragrafit 1 të Ligjit për organizimin ...bro.gov.mk/docs/nastavni-programi/Cambridge/Nastavna programa... · • Di se skeleti rritet ashtu siç rritet njeriu

N baz t nenit 55 paragrafit 1 t Ligjit pr organizimin dhe pun n organet e administrats shtetrore (,,Gazeta Zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 58/00, 44/02, 82/08, 167/10 dhe 51/11)dhe n baz t nenit 25 paragrafit 2 dhe paragrafit 5 t Ligjit pr arsim fillor (,,Gazeta Zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 103/08, 33/2010, 116/10, 156/10, 18/11, 51/11, 6/12, 100/12, 24/13, 41/14, 116/14, 135/14 dhe 10/15), si dhe n baz t nenit 6 dhe nenit 7, paragrafit 1, alineja 4 t Ligjit t Byros s zhvillimit t arsimit (,,Gazeta Zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 37/06, 142/08, 148/09, 69/13, 120/13, 148/13 dhe 41/14), ministri i Arsimit dhe Shkencs e caktoi Programin msimor pr shkencat natyrore pr klasn e IV n arsimin fillor nntvjear.

Cambridge International Examination Byroja e zhvillimit t arsimit

PROGRAMI MSIMOR

SHKENCAT NATYRORE pr klasn e IV

arsimi fillor nntvjear

Shkup, Shkurt 2015

Hyrje Programi msimor pr shkencat natyrore pr klasn e katrt n arsimin fillor nntvjear sht marr nga Qendra Ndrkombtare pr programet msimore (CambridgeInternationalExamination)dhe adaptuar nga Byroja e zhvillimit t arsimit. Lejimi dhe adaptimi i programit msimor sht marr nga ekspertt e Qendrs Ndrkombtare pr programet msimore (CambridgeInternationalExamination). Programi msimor prfshin prmbledhjen e qllimeve msimore zhvilluese nga lmi i shkencave natyrore. N ato hollsisht prshkruhet seka duhet t dij nxnsi ose ka do t duhej t mund t bj gjat secilit vit n arsimin fillor. Qllimet msimore sigurojn struktur pr msimnxnie dhe t msuarit si dhe rekomandim se cilat aftsi dhe njohuri t nxnsit mund t kontrollohen.

Programi msimor pr shkencat natyrore pr arsimin fillor sht prfshir n katr lmi prmbajtjesore: hulumtim shkencor, biologji, kimi dhe fizik. Hulumtimi shkencor i prforcon biologjin, kimin dhe fizikn t cilat, gjithashtu jan fokusuar n zhvillimin e vetbesimit dhe interesimit pr arritje t njohuris shkencore. Megjithat, jan prfshir edhe lmit si ndrtimi i vetdijes pr mjedisin. Korniza e programeve msimore pr shkencat natyrore pr arsimin fillor jep edhe baz solide mbi t ciln mund t sendrtohet arsimi i ardhshm.

Programi msimor duhet t realizohet me fond prej 2 or n jav, prkatsisht 72 or n vit. Pjest nga programi msimor q kan t bjn me vlersimin, kushtet hapsinore pr realizimin e msimit dhe normativi pr kuadrin msimor jan shtuar n pajtim me nenin 25 paragrafi 5 t Ligjit pr arsim fillor.

Programi msimor pr klasn e IV

1. Fushat prmbajtjesore dhe rezultatet e pritura Hulumtim shkencor

Idet dhe dshmit

Mbledh dshmi n kontekste t ndryshme.

Kontrollon ide ose supozim n baz t njohurive shkencore dhe kuptim.

Planifikon pun hulumtuese Propozon pyetje t cilat mund t kontrollohen dhe t bn supozime; bisedon pr kt. Dizajnon test korrekt dhe planifikon si t mbledh dshmi t mjaftueshme. Przgjedh veglat/mjetet dhe vendos ka t mat. Gjen dhe paraqet dshmi Bn mbikqyrje relevante dhe krahasime n kontekste t ndryshme. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin. Fillon t mendoj pr nevojn nga matjet prsritse t gjatsis, pr shembull. Prezanton rezultate me fotografi, grafikon me shtylla dhe tabela.

Shqyrton dshmi dhe qasje Identifikon trend t zakonshme dhe shabllone t rezultateve dhe propozon sqarime pr disa prej tyre.

Sqaron ka tregon dshmia dhe vall ai mbshtet parashikimin. Ua tregon kt qart t tjerve. Ndrlidh dshmi pr njohuri shkencore dhe kuptimin e disa konteksteve. Biologjia Njerz dhe kafsh

Di se njerzit (dhe disa shtaz) kan skelet eshtror n trupat e tyre.

Di se skeleti rritet ashtu si rritet njeriu, se e mban dhe e mbron trupin.

Di se kafsht me skelet kan muskuj t cilt jan t lidhur me eshtrat.

Di se muskuli duhet t lviz ( kontrakton) pr t lvizur ashtin dhe se muskujt veprojn n ifte.

Sqaron rolin e ilaeve dhe prdorimin e drejt t tyre. Qeniet e gjalla n mjedisin e tyre jetsor

Hulumton se si shtaz t ndryshme gjenden n vendbanime t ndryshme dhe adaptohen n mjedisin jetsor n t cilin gjenden. Shfrytzon elsa t zakonshm pr identifikim q t bn grupimin dhe emrimin e bimve dhe shtazve. Njeh mnyra se si aktivitetet njerzore veprojn n mjedis, pr shembull: ndotja e lumenjve, riciklimi i mbeturinave.

Kimia

Gjendja agregate e materies

Di se materia mund t jet e ngurt, e lngshme dhe e gazt.

Hulumton si materialet e ndryshojn gjendjen agregate kur ngrohen dhe ftohen. Di se shkrirja sht shndrrimi i materies nga gjendja agregate e ngurt n gjendje agregate t lngt dhe se kjo sht e kundrta e ngrirjes. Vzhgon si uji shndrrohet n avull kur ai ngrohet, por me ftohje t avullit ai shndrrohet prsri n uj. Fizika

Tingulli

Hulumton si krijohen tingujt kur gjsendet, materialet ose ajri lvizin (oscilojn) dhe di se intensiteti/fuqia e zrit matet n decibel.

Hulumton si zri shprndahet prmes materialeve t ndryshme deri te veshi.

Hulumton si disa materiale jan efikase n pengimin e tingullit t deprtoj prmes tyre.

E hulumton mnyrn n t ciln pika m e theksuar prshkruan sa i lart ose sa i ult sht tingulli dhe se tingujt e lart dhe t ult mund t jen t zshm ose t qet. Mund t shfrytzohen burime sekondare.

Hulumton si pika m e theksuar mund t prdoret n instrumentet muzikore n mnyra t ndryshme. Elektriciteti dhe magnetizmi

Bn qark t mbyllur t rryms duke prdor ndrprers, bateri, tela dhe llamba.

Hulumton si aparati elektrik nuk do t punoj prderisa ka ndrprerje n qarkun e rryms.

Di se rryma elektrike qarkullon dhe modele t caktuara mund ta shkruajn qarkullimin, pr shembull, grimcat udhtojn npr qark.

I hulumton fuqit ndrmjet magneteve dhe di se magnetet mund t trhiqen ose t refuzohen mes tyre .

Di se magnetet trheqin metale t caktuara, por jo edhe t tjer.

2. Qllimet konkrete, aktivitetet dhe mjetet pr pun

Qllimet n programin msimor pr shkencat natyrore jan grupuar n gjasht njsi tematike t cilat jan dhn n radhitje t caktuar, por lirisht mund t realizohen me nxnsit ashtu si krkojn kushtet lokale, mjetet dhe materialet pr msim. Qllimet e hulumtimit shkencor prsriten, paraqiten n seciln tem dhe si t tilla jan theksuar n veanti n fillimin e secils tem. N programin msimor pr klasn e katrt ka gjasht tema t cilat mundsojn vazhdimsi n msimin e prmbajtjeve msimore nga biologjia, kimia dhe fizika. Aktivitetet dhe resurset (mjetet dhe materialet) jan propozuar sipas qllimeve t dhna t msimit pr t demonstruar aktivitete dhe metoda t mundshme pr realizim t suksesshm t programit.

GJYSMVJETORI I GJYSMVJETORI II

1 Tema 4.1 Vendbanime 2 Tema 4.4 Si punojn magnetet?

1B Tema 4.2 Materie t ngurt, t lngt dhe t gazt 2B Tema 4.5 Skeleti dhe muskujt

1C Tema 4.3 Brja e qarqeve t rryms 2C Tema 4.6 Tingulli

GJYSMVJETORI I Tema 1A: 4.1 Vendbanime Nxnsit prkujtohen ka sht vendbanimi dhe si ai ua siguron kushtet m t mira pr jetes n t edhe bimve edhe shtazve. Ata e studiojn lidhshmrin reciproke ndrmjet llojeve n kuadr t nj vendbanimi.

Hulumtimi shkencor fokusohet n:

mbledhja e dshmive n kontekste m t ndryshme; przgjedhja e instrumenteve dhe vendosja se ka do t matet kryerja e vzhgimeve relative dhe krahasime n kontekste t ndryshme prezantimi i rezultateve prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave identifikimi i trendve t zakonshme dhe modeleve n rezultatet dhe ofrimi i sqarimeve pr disa prej tyre lidhshmria e dshmive me njohurit shkencore dhe t kuptuarit n kontekste t caktuara.

Hulumtim shkencor

Qllimet e msimit Fjal (koncepte) t rekomanduara pr kt tem

Ide dhe dshmi Mbledh dshmi t konteksteve m t ndryshme. Verifikon iden ose supozimin n baz t njohuris shkencore dhe t kuptuarit. Planifikimi i puns hulumtuese Propozon pyetje pr verifikim, jep supozime dhe i ndan me t tjert. Praktikon test korrekt dhe planifikon si t grumbulloj dshmi t mjaftueshme. Marrja dhe prezantimi i dshmive Kryen vzhgime relevante dhe krahasime n kontekste m t ndryshme. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin. Fillon t mendoj pr nevojn nga matjet prsritse, pr shembull, matja e gjatsis. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave. Shqyrtimi i dshmive dhe qasjet Identifikon trend dhe modele t zakonshme n rezultatet dhe ofron sqarime pr disa prej tyre. Sqaron ka tregojn dshmit dhe vall ato a i konfirmojn supozimet. Qart ua prcjell kt t tjerve. I ndrlidh dshmit me njohurin shkencore dhe kuptimin n kontekste t caktuara.

shtaz bim vendbanim lokale mjedisi jetsor grumbujt e druve t zjarrit gur mure prej tullave grumbuj t gjetheve knet zabel fush/lndin

qenie els zhvillim fatkeqsi natyrore njoll nafte trmet vullkan cunami en pr znien e insekteve ndotje riciklim

Hulumtim shkencor mbledh dshmi parashikon instrumente pajisje e ndryshueshme

mat rezultate grafikon shtyllor tabel identifikon hulumton test korrekt

Qllimi i msimit Aktivitetet e propozuara (sipas zgjedhjes)

Resurset Terminologjia

Java 1

Java 1 Hulumton si shtaz t ndryshme mund t hasen n vendbanime t ndryshme dhe jan prshtatur n mjedisin jetsor ku jetojn. Przgjedh instrumente dhe vendos ka t mat.

Leksioni 1 Krkoni nga nxnsit t punojn n

grupe t vogla dhe t vijn deri te definicioni pr termet ,,mjedisi jetsor dhe ,,hulumton, dhe pastaj ta shkruajn n cop letre q ta vendosin n tabel pr t debatuar n kuadr t klass. Bashkrisht me tr klasn, lexojeni secilin definicion dhe jepni mendim: pajtoheni/nuk pajtoheni me pikat e ndryshme prderisa nuk vini deri te nj definicion i prbashkt pr secilin nga nocionet/termet.

Sqarojuni nxnsve se vendi ku

jetojn bimt dhe shtazt quhet ,,vendbanim dhe se n leksionet vijuese do t hulumtojn cilt bim dhe shtaz jetojn n vendbanime t ndryshme.

Jepuni nxnsve pak koh pr t

debatuar n grupe t vogla, t mendojn pr ka sht e mundur m shum mnyra t ndryshme pr gjetjen e dshmive t cilat do tiu ndihmojn n kt hulumtim. Tregojuni nxnsve se kjo do t jet hulumtim me test korrekt dhe ndryshimi i vetm q do t

Copa t vogla letre ose fletza letre q ngjiten Hullahop ose tel lidhur n rreth.

hulumton test korrekt e ndryshueshme parashikon identifikon pajisje instrument mbledh dshmi shtaz bim vendbanim lokale mjedisi jetsor grumbuj t druve t zjarrit gur mure prej tullave grumbuj t gjetheve knet zabel fush/lndin

ndryshoj sht vendbanimi. T gjitha ndryshimet tjera duhet t mbeten t njjta. Cila pajisje do t nevojitet pr kt realizim?

Tregojuni nxnsve si t mbledhin

dshmi me ndihmn e rrethit(mund t jet hullahop ose tel i lidhur n rreth). Si klas vendosni si do t evidentohen dshmit pr bimt dhe shtazt n secilin rreth. Ato mund t shkruhen n form n tabela t thjeshta ose t vizatohen n hart n vendin q duhet t hulumtohet.

Individualisht, secili nga nxnsit parashikon cilt bim dhe shtaz do ti gjej n secilin nga vendbanimet e ndryshme.

Aktivitete plotsuese pr msimin e

ekologjis mund t gjenden n ,,Pakoja e gjelbr junior.

Pakoja e gjelbr junior

Java 1 Hulumton si shtaz t ndryshme mund t gjenden n vendbanime t ndryshme dhe jan adaptuar mjedisit jetsor n t cilin jetojn. Mbledh dshmi t konteksteve t ndryshme.

Leksioni 2 Pun n grupe t vogla. Jepni secilit

grup nga nj hullahop. Tregojuni nxnsve se cilat vendbanime duhet ti hulumtojn, pr shembull: beton, bar, grumbull i druve t zjarrit , mur nga tulla, knet etj. (varsisht nga ajo q kan qasje n shkoll). Jepuni koh nxnsve ta vendosin

Hullahop ose tel i lidhur n rreth. Tabel pr shnime dhe letr Thjerrz

hulumton test korrekt e ndryshueshme parashikon identifikon pajisje mbledh dshmi

rrethin n tok n secilin nga vendbanimet dhe me vmendje ti evidentojn bimt dhe vendbanimet q do ti hasin te ato. Prkujtoni nxnsit se duhet ti vzhgojn vendbanimet dhe asgj t mos heqin prej tyre.

Si detyr plotsuese, krkoni nga nxnsit t krkojn dshmi pr shtaz q kan qen n vendbanim, por tani m nuk gjenden atje. Pr shembull, krkimi i gjurmve t shputave/kmbve, pendla, erdhe, merimanga etj.

Kthehuni n klas dhe przgjidhni dy nga vendbanimet. N kuadr t klass n trsi, bni krahasimin e bimve dhe shtazve t ndryshme q keni hasur.

Pyesni nxnsit vall mund t prpiqen t sqarojn pse kan gjetur/hasur bim dhe shtaz t ndryshme n vendbanime t ndryshme.

Prkujtoni nxnsit pr parashikimet q i kan dhn n leksionin paraprak. Vall parashikimet tuaja ishin t sakta? Nse jo, pse sht ashtu?

Aktivitete plotsuese pr t

msuar ekologjin mund t


shtaz bim vendbanim lokale mjedis jetsor grumbull i druve t zjarrit gur mure prej tullave grumbull t gjetheve knet zabel fush/lndin en pr kapjen e insekteve

gjenden n ,, Pakoja e gjelbr junior

Java 2

Java 2 Hulumton si shtaz t ndryshme mund t gjenden n vendbanime t ndryshme dhe jan adaptuar mjedisit jetsor n t cilin jetojn. Mbledh dshmi t konteksteve t ndryshme.

Leksioni 1 Prkujtoni nxnsit pr

konceptet/nocionet ,,mjedisi jetsor, hulumton dhe vendbanim me t cilt ishin t njoftuar n leksionin paraprak.

Sqaroni se vendbanim sht vendi ku

jetojn bimt ose shtazt. Krahasojeni kt me vendet ku jetojn nxnsit. Tregojuni se ,,vendbanimet ose ,, vendet e preferuara t banimit mund t dallohen. Pr shembull: disa nxns paraplqejn t jetojn n qytet me popullsi t dendur, ndrsa t tjert paraplqejn vendbanimet rurale/fshatin.

Debatoni pr at se si shtazt e ndryshme kan nevoj pr vendbanime t ndryshme.

Shqyrtoni dshmit t cilat i kan mbledhur nxnsit n orn e mparshme.

Vall ka ndonj vendbanim t cilin nuk

kemi mundur ta hulumtojm gjat ors s kaluar? Bjeni nj list ku do t prfshihen:

Fotografi nga vendbanimi polar dhe ariu polar

shtaz bim vendbanim lokale mjedis jetsor grumbull i druve t zjarrit gur mure prej tullave grumbull t gjetheve knet zabel fush/lndin

pyjet, shkrettira, terrenet polare, tundra, uji dhe vendet bimore/barishtore.

Tregojuni nxnsve fotografi nga me vendbanim polar dhe me ariun polar. Debatoni pr kt se si ariu polar sht prshtatur mjedisit t tij jetsor me qimet e tija t trasha dhe me dhjamin q e mbron nga t ftohtit, me putrat e mdha t cilat i mundsojn lvizje t leht npr bor, me qimet e bardha q i ndihmojn t kamuflohet, etj. Pse hardhuca nuk mund t jetoj n mjedis t ktill?

Nxnsit przgjedhin vendbanim dhe vizatojn ilustrime t shtazs e cila jeton n at mjedis. M pas e shfrytzojn Internetin pr t hulumtuar pse shtaza sht i prshtatur pr t jetuar n at mjedis.

N kt ueb-faqe ka loj e cila u ndihmon nxnsve pr t identifikuar vendbanimin m adekuat pr nj grup t shtazve t ndryshme.

Aktivitete plotsuese pr t msuar rreth ekologjis mund t gjenden n ,,Pakoja e gjelbr junior.

Fotografi me hardhuc Qasje n Internet. http://switchzoo.com/games/habitatgame.htm ,,Pakoja e gjelbr junior

http://switchzoo.com/games/habitatgame.htmhttp://switchzoo.com/games/habitatgame.htm

Java 2

Leksioni 2 Prforcimi i materies pr vendbanim

dhe mjedis jetsor.

Java 3

Java 3 Prdor elsa t zakonshm pr prcaktim me qllim t grupimit dhe emrimit t bimve dhe shtazve. Bn vzhgime relevante dhe krahasime t konteksteve t ndryshme.

Leksioni 1 Pyesni nxnsit vall e kan pasur

leht t njohin bimt dhe shtazt q i kan gjetur n rrethin e tyre gjat javs s par. Sqarojuni se mund t prdoret els pr prcaktim me qllim t njohjes t bims ose shtazs dhe klasifikimi i tij.

Tregojuni nxnsve fotografi nga flutura, krmilli dhe nga merimanga. Krkoni nga nxnsit t mendojn se duhet tu sqarojn ndonj jashttoksori. Si do t kishit prshkruar seciln nga kafsht? Pastaj pyesni nxnsit se cilat pyetje me prgjigje po/jo mund ti parashtrojn me qllim t njohjes t njrs nga tre shtazt e prmendura. ( Pr shembull, vall kan krah?) N kt ueb-faqe ka loj me els pr prcaktim t ciln mund ta luaj e tr klasa me qllim q t kuptojn si ai funksionon. Bni els pr prcaktimin e

disa shtazve jo t zakonshme (pr shembull: prtaci, hermelin, okapi etj.) dhe bim

Fotografi me flutur, krmill dhe merimang. http://www.crickweb.co.uk/ks2science.html els pr prcaktimin e pyetjeve me prgjigje (PO/JO)

qenie els identifikon

http://www.crickweb.co.uk/ks2science.htmlhttp://www.crickweb.co.uk/ks2science.html

(pr shembull: titan arum, nepentes, akacia afrikane) t cilat nxnsit nuk i kan t njohura. Jepuni koh t gjith nxnsve t punojn n grupe t vogla dhe ta ndjekin elsin pr prcaktim, pr t zbuluar emrat e ktyre shtazve dhe bimve.

Jepuni nxnsve els pr prcaktim i cili u mundson njohjen dhe grupimin e shtazve t ngjashme (pr shembull, gjarprinj, hardhuc, bretkosa, hut, shqiponja, shpez t vogla). elsi duhet t prfshij pyetje me prgjigje po/jo q kan t bjn me karakteristikat njohse dhe me dukje t qart. Jepuni nxnsve fotografi m shum se nj kopje nga secili lloj i shtazve (lloje t ndryshme t hardhucave, bretkosave dhe gjarprinjve). Nxnsit duhet t ken t njohur n se ku duhet t vendoset ose ngjitet secili prej tyre ) n elsin pr prcaktim. Ata duhet ta prdorin elsin pr ti grupuar shtazt. Aktiviteti i njjt duhet t prdoret edhe te elsi pr prcaktimin e bimve.

Plotsim: nxnsve t cilt dshirojn inkurajim m t madh jepuni disa fotografi nga bim t emrtuara

els pr prcaktimin e pyetjeve me prgjigje po/jo Fotografi nga kafsht n elsin pr prcaktim. Grshr Ngjits Fotografi me bim t ndryshme, kryesisht me bim q mund t hasen n mjedisin e afrt. Pakoja e gjelbr junior

dhe krkoni prej tyre t prpunojn els pr prcaktimin e bimve. Ky aktivitet plotsisht mund t zgjerohet dhe tu mundsohet nxnsve t hulumtojn bimt rreth shkolls dhe t prpunojn els pr prcaktimin e mjedisit t afrt.


ekologjis mund t hasen n ,,Pakoja e gjelbr junior.

Java 3 Mbledh dshmi n kontekste t ndryshme. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave. Identifikon trendt dhe modelet e zakonshme n rezultatet dhe ofron sqarim pr disa prej tyre.

Leksioni 2 Pyesni nxnsit ka din pr krimbat.

Ku jetojn? Vall ka vend ku nuk mund t hasni krimba?

N kuadr t klass n trsi, identifikoni vendbanimet e ndryshme nga hulumtimi i javs s par (fush, fush e lulzuar, tok e ngjeshur, kompakte etj.).

Krkoni nga nxnsit t parashikojn se ku do t kishin gjetur m shum krimba dhe t prpiqen t sqarojn pse. Nse nevojitet, pyesni nxnsit cilat jan kushtet e prshtatshme n at mjedis jetsor pr krimbat.

Ndani nxnsit n grupe t vogla dhe secilit grup jepuni t hulumtojn vendbanim t caktuar. Vendoseni rrethin n tok t cilin e prdort

Hullahop ose tel t lidhur n rreth.

vendbanim parashikon hulumton pajisje rezultate tabel grafikon shtyllor identifikon

javn e par dhe bni shnime pr tokn, pr shembull, si duket dhe far sht kur e prekni at. Nxnsit le ta ujisin tokn me tretsir ujore t senfit, duke derdhur pes litra n seciln metr katror. Senfi n trets do t ket nj iritim t leht ndaj krimbave dhe ato do t dalin n siprfaqe. Nxnsit ti mbledhin krimbat n en adekuate dhe ti sprkatin me uj t pastr. Nse ka nevoj kjo mund t prsritet. Secili grup t numroj sa krimba ka dhe ti ndaj rezultatet me mbetjen e klass q t prpunohet tabel e prbashkt me rezultate pr tr klasn. Pastaj ktheni krimbat n mjedisin e tyre jetsor.

Pastaj secili nxns individualisht duhet t vizatoj grafikonshtyllor me t cilin do ta tregoj popullacionin e krimbave n pjes t ndryshme t oborrit t shkolls.

S bashku me nxnsit shqyrtoni konkluzionet q mund t nxirren nga t dhnat.

Tretsir t senfit (nj lug supe senf n nj litr uj prgatitet para ors). Ujitse ose dika t ngjashm En pr mbledhjen e krimbave Uj i pastr Lapsa Letr grafike Vizore Pakoja e gjelbr junior

Aktivitete plotsuese pr msimin e ekologjis mund t gjenden n Pakoja e gjelbr junior.

Java 4 Java 4 Shqyrton si veprimi i njeriut ndikon n mjedisin jetsor, pr shembull: ndotja e lumenjve, riciklimi i mbeturinave. Kryen vzhgime dhe krahasime relevante n kontekste m t ndryshme.

Leksioni 1 Nse sht e mundur , tregoni fotografi

nga mjedisi i afrt para ca viteve dhe pyesni nxnsit ka sht ndryshuar.

N kuadr t klass n trsi, debatoni pr at si veprimi i njeriut mund ti ndryshoj vendbanimet jetsore. Pr shembull, ndrtimi i shtpive ose rrugve, hedhja e mbeturinave n lumenj ose shfrytzimi i magazinave pr mbajtjen e mbeturinave.

Identifikoni problemet n mjedisin e afrt, nse ka t atill. Nse nuk ka probleme , ather mund t imagjinoni nj problem. Pr shembull, do tiu thoni nxnsve se do t ndrtohet nj rrug e re q do t kaloj n nj pjes t mjedisit t afrt jetsor.

Organizoni debat me argumente pr dhe kundr ktij vendimi. Pr shembull ,,Rruga e re do t thot se do t mund t arrij m shpejt n qytet ose Nj pjes e vendit ku do t ndrtohet sht mjedis jetsor i shtazve t llojeve t rralla.

Fotografi t vjetra nga mjedisi i afrt Vizit nga projektues urban/qyteti (nse sht e mundur) Pakoja e gjelbr junior

lokale mjedisi jetsor ndrtimi ndotje

Nxnsit mund t shkruajn letr

/shkres deri te urbanistt lokal ose ato mund t ftohen n shkoll tiu prgjigjen pyetjeve t shkruara nga nxnsit.



Java 4 Shqyrton si veprimi i njeriut ndikon n mjedisin jetsor, pr shembull: ndotja e lumenjve, riciklimi i mbeturinave. I ndrlidh dshmit me njohurin dhe kuptimin shkencor n kontekste t caktuara.

Leksioni 2 Shqyrtoni disa katastrofa ekologjike

botrore, si jan njollat e nafts, trmetet, erupsionet vullkanike etj. N kuadr t klass, debatoni pr at se far ndikimi do t kishin pasur ato n mjedisin jetsor. Pr shembull, njolla e nafts mund t rrezikoj shpezt q jetojn/ushqehen n at mjedis me rast do tua dmtoj puplat ose do t hahen nga shtaz tjera.

N grupe t vogla, krkoni nga nxnsit t bjn simulimin e njollave t nafts me derdhjen e katr lug supe t vajit bimor n nj en t vogl me uj. Krkoni nga nxnsit t bjn vzhgime pr at se ka do t ndodh. Vall vaji dhe uji przihen? ka do t ndodh n qoft se e lkundni leht enn? Sigurojuni qasje nxnsve deri te

Raporte nga gazete t ndryshme rreth katastrofave ekologjike. Vaj bimor En me uj Lecka prej letre, pambuku, kartoni (t gjitha t prera n form katrori me

fatkeqsi natyrore njoll nafte trmet vullkan cunami ndotje riciklon mat identifikon

materialet m t ndryshme (lecka letre, pambuk dhe karton t prer n katror prej 2cm) pr pastrimin e njolls nga nafta. S pari krkoni nga nxnsit t prpiqen t thithin vajin nga uji dhe vzhgoni sa mir funksionon metoda. Pastaj nxnsit le t shtojn disa pika nga detergjenti i lngshm dhe le ta prsrisin procedurn dhe srish vzhgoni sa mir funksionon metoda.

Bni krahasimin e modelit t cilin nxnsit u prpoqn ta shfrytzojn dhe mnyrn n t ciln njollat e nafts pastrohen n realitet.

Nxnsit duhet t shfrytzojn Internetin pr t hulumtuar si vendet e ktilla jan sanuar/sanohen nga katastrofat ekologjike, si pr shembull, njollat prej nafte, trmetet, erupsionet vullkanike, etj.


ekologjis mund t gjenden n Pakoja e gjelbr junior.

nga 2cm) Detergjent i lngshm Qasje n Internet. Pakoja e gjelbr junior

Java 5 Java 5 Shqyrton si veprimi i njeriut

Leksioni 1 Prkujtoni nxnsit pr ndikimin e

Fatkeqsi natyrore Njoll nafte

ndikon n mjedisin jetsor, pr shembull: ndotja e lumenjve, riciklimi i mbeturinave. Mbledh dshmi n kontekste t ndryshme.

veprimit t njeriut n mjedisin jetsor nga leksioni paraprak. Sqaroni se mund t bjn shum pun pr t ndihmuar n reduktimin e ndikimit t veprimit t njeriut ndaj mjedisit jetsor dhe ta lartsojn vetdijesimin ekologjik.

N kuadr t klass , bni nj tabel me sugjerime pr shum gjra q mund t bhen n shkoll dhe n shtpi pr t ndihmuar n ruajtjen e mjedisit jetsor, si pr shembull: fikja e dritave kur nuk jemi n dhom ose ndalja e ezms prderisa frkojm dhmbt me brush.

Tregoni klass se ata do t jen pakoja e gjelbr dhe do t jen prgjegjs pr mirqenien ekologjike n kuadr t shkolls. S bashku me t gjith nxnsit, vendosni cilat role dhe aktivitete jan t nevojshme n kuadr t klass dhe u ndani nxnsve t ndryshm. Prcaktoni ndonjrin i cili do t jet prgjegjs pr kyje t llambs n klas, pastaj grupin prgjegjs pr mbledhjen e mbeturinave ose grup pr mirmbajtjen e kopshtit. Prderisa n shkoll nuk sht vendosur

Copa t vogla letre ose fletza ngjitse Stilolaps ose lapsa me ngjyr Bezha pr identifikimin e prgjegjsive. Pajisje pr prpunimin e posterit.

trmet vullkan cunami ndotje riciklon mjedis jetsor

sistemi i riciklimit, nxnsit mund t mendojn si t vendosin sistem t till dhe ti vizitojn t gjitha klasat n shkoll dhe tiu sqarojn si t riciklojn. Nxnsve me prgjegjsi t ndryshme mund tiu jepen bezhat. Nxnsit mund t przgjedhin poster pr ta reklamuar ,,Grupin e gjelbr dhe ta ngritin vetdijen n shkoll pr aktivitetet q i bjn.




Java 5 Leksioni 2 Or pr prforcim e materies pr prcaktim e elsave pr kujdesin ndaj mjedisit jetsor.

Tema 1B: 4.2 Materie t ngurt, t lngt dhe t gazt N kuadr t ksaj teme, nxnsit do t shohin dallimet midis materieve t ngurta, lngshme dhe t gazta. Ata do t msojn se n situata t caktuara substancat mund t ekzistojn si materie e ngurt ose si gaz. Ata do ti zbulojn ndryshimet q krijohen kur materiet e ngurta dhe ato t lngshme ngrohen. Hulumtimi shkencor fokusohet n:

kontrollimin e ides ose supozim n baz t njohuris dhe kuptimit shkencor prpilimi i nj testi korrekt ose planifikimi si t grumbullohen dshmi t mjaftueshme realizimi i vzhgimeve relevante dhe krahasime n kontekste t ndryshme matja e temperaturs dhe kohs prezantimi i rezultateve prmes vizatimeve, grafikonit shtyllor dhe tabelave identifikimi i trendve dhe modeleve t zakonshme n rezultatet dhe ofrimin e sqarimeve pr disa prej tyre ndrlidhja e dshmive me njohurin dhe kuptimin shkencor n kontekste t caktuara.

Hulumtim shkencor

Qllimet e msimit Fjal (koncepte) rekomanduese pr kt tem

Ide dhe dshmi Mbledh dshmi t konteksteve m t ndryshme. Verifikon iden ose supozimin n baz t njohuris shkencore dhe t kuptuarit. Planifikimi i puns hulumtuese Propozon pyetje pr verifikim, jep supozime dhe i ndan me t tjert. Praktikon test korrekt dhe planifikon si t grumbulloj dshmi t mjaftueshme. Marrja dhe prezantimi i dshmive Kryen vzhgime relevante dhe krahasime n kontekste m t ndryshme. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin. Fillon t mendoj pr nevojn nga matjet prsritse, pr shembull, matja e gjatsis. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave. Shqyrtimi i dshmive dhe qasjet Identifikon trend dhe modele t zakonshme n rezultatet dhe ofron sqarime pr disa prej tyre. Sqaron ka tregojn dshmit dhe vall ato i konfirmojn supozimet. Qart ua prcjell kt t tjerve. I ndrlidh dshmit me njohurin shkencore dhe kuptimin n kontekste t caktuara.

materia ngurt lngt gazt grimca pluhur derdh pikon

flluska shkrihet vlohet ngrihet temperatura termometr

Hulumtim shkencor grupon zgjedh vendos vzhgime karakteristike evidenton mat grumbullon parashikon

dshmi prezanton rezultate tabel identifikon trend model sqaron

Qllimet e msimit Aktivitetet e vazhduara (sipas zgjedhjes)


Java 6

Java 6 Di se materia mund t jet n gjendje t ngurt, lngt dhe gazt. Bn vzhgime relative dhe krahasime n kontekste m t ndryshme.

Leksioni 1 Sqarojuni nxnsve se trsia

tematike e shkencave natyrore ndryshon, por para se nxnsit ta kuptojn trsin tematike duhet t bjn nj aktivitet. Jepuni nxnsve nj numr t caktuar t gjsendeve dhe krkoni prej tyre ti radhisin n grupe t ndryshme dhe t jen t prgatitur t sqarojn pse i kan radhitur n ato grupe. Gjsendet mund t jen gjithka q e keni n dispozicion, por kujdesuni t prfshini gjsende t ndryshme, prkatsisht n gjendje t ngurt, t lngt dhe t gazt (si pr shembull: balon e mbushur me ajr). Ky aktivitet mund t realizohet me ndihmn e ilustrimeve. Filloni diskutimin n klas pr mnyrn n t ciln jan radhitur gjsendet n grup. T shpresojm se ndonjri prej grupeve do t bj radhitjen e grupeve t gjsendeve me gjendje t ngurt, lngt dhe t gazt, por nse kjo nuk ma ndodhur

Zgjedhja e gjsendeve q do t paraqesin materie t ngurt, t lngt dhe t gazt.

materia ngurt lngt gazt grimca grupimi vendosja karakteristikat

, pyetni nxnsit prej ka sht i prbr donjri nga gjsendet dhe si mund ta prshkruajn.

Krkoni nga nxnsit ti shqyrtojn gjsendet q jan materie n gjendje t ngurt, lngt dhe t gazt (pr kt qllim mund ti shfrytzojn gjsendet nga aktiviteti paraprak). Vall mund ti prshkruani karakteristikat e materies s ngurt, n materie t lngt dhe t gazt?

N kuadr t klass, bni nj list t karakteristikave q do t jet dukshm e ekspozuar. Ndoshta nxnsit nuk do t vrejn se materia e ngurt dhe e lngt nuk mund t kompresohen, ndrsa ajo e gazt mund. Kjo mund t tregohet me mbushjen e nj shishe me rr, nj shishe me uj dhe nj shishe e mbushur me ajr. Nse e shtypni seciln nga shishet, vetm shishja me ajr do t krijoj kompresohet.

Sqaroni se vetit e materialeve varen nga mnyra e radhitjes s grimcave. Ajo mund t kryhet n hapsir t madhe me ndihmn e klass n trsi. Pr kt aktivitet, nxnsit duhet

Zgjedhja e gjsendeve q do t paraqesin materie t ngurt, t lngt dhe t gazt. Shishe e mbushur me rr Shishe e mbushur me uj Shishe e mbushur me ajr

t mendojn se jan grimca. Q t modelohet materie e ngurt, krkoni nga nxnsit t kapen pr dore dhe t ndalen sa m afr njri pran tjetri. Pr ta modeluar strukturn e lngshme, nxnsit duhet t mbahen pr dore, por t largohen njri prej tjetrit pr t pasur fleksibilitet m t madh n lvizjen e tyre. Pr ta modeluar strukturn e gazit, nxnsit mund t lvizin n hapsir pa u prekur njri me tjetrin.

Kjo ueb-faqe mund t jet e dobishme pr t prezantuar shembuj t materieve me gjendje t ngurt, lngt dhe t gazta.

Jepuni nxnsve list pune me tre fusha pr t shnuar vrejtje pr prezantimin e grimcave te materiet e ngurta, lngt dhe t gazta.

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zpbvr82

Java 6 Di se materia mund t jet n gjendje t ngurt, lngt dhe gazt. Identifikon modele dhe trend t zakonshme n rezultatet dhe ofron sqarime pr disa prej tyre.

Leksioni 2 Tregoni nxnsve nj got me uj.

Krkoni prej tyre ta prshkruajn formn e lngt q gjendet n got. ka do t ndodh nse gota kthehet n ann e kundrt? far forme do t ket lngu? Tregojeni kt duke derdh ujin n en me form t ndryshme. Krkoni

Got e mbushur me uj En tjetr pr uj

materie ngurt lngt gaz grimca pluhur derdh pikon flluska

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zpbvr82http://www.bbc.co.uk/education/clips/zpbvr82

nga nxnsit ta prshkruajn formn e ujit tash. Sqaroni se pr kt q ka lvizje m t madhe t thrrmijave t lngshme, ajo mund ta merr formn e ens n t ciln gjendet. Ajo plotsisht mund t tregohet me derdhjen e lngut m t dendur, si sht mjalti, n ndonj siprfaqe t pjerrt.

Krkoni nga nxnsit ta klasifikojn rrn. Val kjo sht materie e ngurt, lngt dhe e gazt? Tregojuni nxnsve edhe pse ajo sht materie e ngurt, mund t derdhet si lng pr at se rra prbhet prej nj numri t madh t copzave t imta t materies s ngurt. Pyesni nxnsit nse ata mund t klasifikojn ndonj materie tjetr me veti t ktilla (pr shembull: substanca t pluhurit, si jan kripa ose pluhuri).

Sqarojuni nxnsve edhe pse sht e leht t matet vllimi i materies s ngurt ose t lngt, nuk sht e leht t matet vllimi i gazit. Krkoni nga nxnsit t debatojn pse kjo sht ashtu dhe bazohuni se kjo sht kshtu sepse shumica e gazrave nuk mund ti shohim.

Mjalt Rr Sfungjer me madhsi t ndryshme t poreve/vrimave Kova

shkruan mat mbledh dshmi prezantimi i rezultateve tabela identifikon trend model

Tregojuni si matet vllimi i gazit n

sfungjer. Sqaroni se sfungjeri mban gaz dhe ather kur t zhytet nn uj n kov, flluskat q mund t shihen n fakt jan gaz i cili sht shtrydhur nga sfungjeri nga ana e lngut (gazi sht m i leht nga lngu dhe pr kt shfaqet n siprfaqe). Tregojuni nxnsve se nse sfungjeri do t shtrydhet nn uj, m shum gaz do t lirohet dhe do t zvendsohet me uj. Pastaj, ai lng mund t kullohet nga sfungjeri n menzur. Vllimi i lngut n menzur do t jet i njjt me vllimin e gazit. Prmes puns n grupe t vogla, nxnsit e prsrisin kt hulumtim me katr sfungjer t ndryshm me madhsi t ndryshme t poreve. Nxnsit e shkruajn vllimin e gazit n secilin sfungjer.

Nxnsit prgatisin grafikon shtyllor me rezultate nga eksperimenti me sfungjerin.

Debatoni me nxnsit se si mund ti shfrytzojn rezultatet e tyre pr t

Menzura Letr grafike

arritur te prfundimi pr madhsin e poreve t sfungjerit dhe sasin e gazit t cilin e prmban ai.

Java 7

Java 7 Leksioni 1 Or pr prforcim pr materie t ngurt, t lngt dhe t gazt.

Java 7 Hulumton si ndryshojn materialet kur ngrohen dhe ftohen. Bn matjen e temperaturs, kohs, fuqis dhe gjatsis. Bn vzhgime dhe krahasime relevante n kontekste t ndryshme.

Leksioni 2 Nxnsit duhet t din se disa

materiale do t shkrihen gjat ngrohjes s tyre, ndrsa disa do t shndrrohen n gjendje t ngurt gjat ftohjes s tyre. Krkoni nga nxnsit t tregojn disa shembuj kur ndodhin kto ndryshime, pr shembull: kur shkrihet dbora, kur uji shndrrohet n kub akulli, shkrirja e akullores etj.

Tregojuni nxnsve nj rresht okollat dhe krkoni prej tyre ta kategorizojn, se materia sht e ngurt, lngt ose e gazt. Ngroheni okolatn n prani t nxnsve dhe krkoni prej tyre t prshkruajn se ka po ndodh. Vall nxnsit mund t shohin se me ngrohjen e materies s ngurt, okollata shndrrohet n gjendje t lngt? Derdheni pjesn e lngshme n ndonj kallp dhe vendoseni n vend

Nj rresht okollat Kallp pr okollat t lngshme Tenxhere me uj Termometr

shkrihet vlon ngrihet temperatura termometr karakteristikat vzhgim shkruan/regjistron mat prezanton rezultatet

t ftoht. Pyesni nxnsit ka mendojn se do t ndodh me okollatn e lngshme.

Vlojeni ujin n tenxhere para nxnsve, pasi q paraprakisht t keni diskutuar pr aspektet shndetsore dhe t siguris gjat qndrimit n afrsi t ujit t vluar. Msimdhnsi do ta mat temperaturn e ujit n seciln minut q nxnsit ta shkruajn. Gjat ksaj kohe, nxnsit, gjithashtu do t vzhgojn dhe komentojn pr at se ka ndodh me ujin.

T dhnat pr temperaturn nga uji i vluar mund t prdoren si hyrje n prezantimin e t dhnave n grafikon vijor.

Para prfundimit t ors , krkoni nga nxnsit t prshkruajn ka ndodh me ujin kur ajo do t ftohet. Nxnsit duhet t din t sqarojn se uji (materie e lngt) shndrrohet n akull (materie e ngurt) n 0C. Tregojuni se n orn e ardhshme do t hulumtojn akullin dhe ngrohtsin.

Letr grafike/milimetrike

Java 8 Java 8 Hulumton si materialet ndryshojn kur ngrohen dhe kur ftohen. Formulon test korrekt dhe planifikon si t grumbulloj dshmi t mjaftuara. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave.

Leksioni 1 Jepni hyrje pr temn n leksionin:

hulumtimi pr at se cilat materiale shkrihen m s shpejti. Pyesni nxnsit cila variabl mund t ndryshoj n kt hulumtim dhe tregoni propozimet para tr klass. Sqaroni atyre se do t duhet ta ndryshojn materialin, por t gjitha variabilet e tjera do t duhet t mbesin njsoj. far lloji i hulumtimit do t jet ky?

Tregojuni nxnsve se do t duhet t vendosin sasi t njjt t materialeve t ndryshme n shporta t vogla prej letre pr mblsira. Ato njkohsisht do t lihen t notojn n siprfaqen e ens me uj t ngroht dhe do t kyet kronometri. Nxnsit do t vshtrojn materialet e ndryshme dhe do ta shkruajn kohn pasi q secili prej tyre do t filloj t shkrihet. Jepuni koh nxnsve ta realizojn hulumtimin ( vreni se disa prej materialeve nuk shkrihen), pastaj

Materiale t ndryshme, kryesisht disa q shkrihen (pr shembull: akull, okollat, gjalp, ngjyra qiriri ) dhe disa q nuk shkrihen (pr shembull: pelte, mblsira t vogla, feta banane, copza letre etj.). Shporta prej letre pr mblsira En ose govat me uj t ngroht (40oC) Kronometr

materia ngurt lngt shkrihet temperatura karakteristikat vzhgon shkruan mat prezanton rezultate tabela

debatoni pr rezultatet n kuadr t klass n trsi. Cili material i pari u shkri? Cilit material iu desh m tepr koh q t shkrihet? Vall ka ndodhur q ndonjri prej materialeve t mos shkrihet? far kuptimi ka kjo sipas teje?

Pastaj, nxnsit mund t prpunojn grafikonshtyllor pr rezultatet, ndrsa ti ln materialet n uj.

N mbarim t ors, krkoni nga nxnsit prsri ta rishikojn hulumtimin e tyre. Deri ather uji do t duhej t jet ftohur. ka ka ndodhur tash me materialet?

Letr grafike/milimetrike

Java 8 Hulumton si materialet ndryshojn kur ngrohen dhe kur ftohen. Verifikon iden ose paragjykimin n baz t njohuris shkencore dhe kuptimit.

Leksioni 2 Para ors prgatitni, kube akulli t

mjaftueshm q t ket nga nj pr do nxns plus nj kub akulli kontrollues edhe nj pr msimdhnsin. Pr kt hulumtim mund t prdorni fardo forme t kallpit.

Pyesni nxnsit se si n t kaluarn jan ruajtur gjrat n t ftoht, para se t shpiken frigorifert dhe frigorifert me ftohje t thell (shtpi t ftohta, rafte mermeri, bodrume, magaze uji etj.).

Kube akulli Przgjedhja e materialeve, duke prfshir: lesh, mndafsh, pambuk, foli me fllusk, gazet etj.

shkrihet przgjedh vendos vzhgon parashikon sqaron

Sqarojuni nxnsve se secilit prej tyre do ti jepet kub akulli ta ruaj si ,,kafsh prkdhelse dhe t kujdeset prt deri n mbarim t ors, ndrsa fitues do t jet ai nxns i cili do t arrij sukses m s gjati ta mbaj kubin e akullt pa u shkri ai. Para se tua jepni kubin e akullt, krkoni nga nxnsit t planifikojn cilat metoda mund ti prdorin pr t penguar q kubi i akullt t shkrihet. Vall a mundemi ta mbshtjellim kubin e akullt n dika pr t penguar shkrirjen e tij? N kuadr t klass, debatoni pr vzhgimet q do t bhen. Cilat dshmi mund ti mbledhim? Sipas jush, ka do t jet vendimi m i keq pr ruajtjen e kubit t akullt? Q t hulumtohet kjo, msimdhnsi do ta jep kubin e akullt t tij dhe do ta sqaroj se do t ket edhe nj kub akulli pr t cilin nuk do t ndrmerret asgj q t pengohet shkrirja e tij si pr kontroll. Secilit nxns jepi nga nj kub akulli

Qese plastike t tejdukshme q mbyllen (psh: qese pr ushqim).

n qese t tejdukshme q mund t mbyllet dhe ta prdorin metodn pr t penguar q kubi i akullt i tyre t shkrihet. Nxnsi i cili fiton duhet t sqaroj si ka vepruar q kubi i akullt t shkrihet. Shqyrtoni ato kube t akullit t cilat t fundit do t shkrihen. N far materiali jan t mbshtjella ato? Vall ato materiale kan dika t prbashkt?

Debatoni me nxnsit pr at se izolimi e ngarkon kalimin/shndrrimin e ngrohtsis nga nj vendi n vend tjetr. N eksperimentin me kub t akullt, izolimi m shum e pengon deprtimin e ngrohtsis, se sa q pengon daljen e t ftohtit. (Disa nxns mund t mendojn se izolimi shrben vetm pr ngrohtsin sepse i mban gjrat t jen t ngroht. Sqaroni se trupat e tyre jan t ngroht, kshtu q izolimi pengon ngrohtsin t prhapet n ajr. Kjo sht m ndryshe nga kubi i akullt, i cili sht i ftoht. Izolimi pengon ngrohtsin nga ajri t kaloj n kub t akullt).

Java 9 Java 9 Hulumton si materialet ndryshojn kur ngrohen dhe kur ftohen. Bn vzhgime dhe krahasime relative n kontekste t ndryshme. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin.

Leksioni 1 Pritet q numri m i madh i nxnsve

t mund t prshkruajn ka ndodh me materialet kur ato jan t ftoht. Pjesa m e madhe e nxnsve kan par se uji ngrihet dhe shndrrohet n kube akulli, prkatsisht si e ndryshon gjendjen e vet nga e lngt n t ngurt. Disa nxns mund t japin shembuj si zhelatina e ndryshon gjendjen e vet nga e lngt n t ngurt ather kur ftohet.

Sqaroni nxnsve se do t duhet t hulumtojn ka ndodh me przierjen e materialeve kur do t ftohet. Secilit nxns jepi nga nj qese najloni e cila mbyllet dhe thoni atyre t derdhin n t nga nj gjysm gote me qumsht dhe nj lug supe sheqer. Debatoni pr at se si ato do ti klasifikojn sheqerin dhe qumshtin dhe pyesni ato se ka ka ndodh me sheqerin. Ather mund t shtohet dhe nj gjysm luge arom. Rndsi t madhe ka q nxnsit ti mbyllin qeset e vogla pr tretsin

Qese najloni q mbyllen (nga dy pr do nxns) Qumsht Sheqer pluhur Arom (sipas przgjedhjes) Kube akulli

materia ngurt lngt grimca shkrihet ngrihet temperatura vendos vzhgon shkruan parashikon

nga qumshti dhe sheqeri t mos derdhet. Secili nxns duhet t merr qese tjetr m t madhe dhe ta mbush me akull dhe gjasht luge supe me krip, pastaj e vni tretsin nga qumshti dhe sheqeri n qesen e dyt. Nxnsit mund t prdorin termometr pr t br matjen e temperaturs t krips dhe akullit n qesen e jashtme para se ta mbyllin. Tash secili nxns duhet t ket nga nj qese t vogl me qumsht dhe sheqer t vendosur n nj qese m t madhe me akull dhe krip (Keni kujdes prmbajtjen e t dyja qeseve n veanti t mos jen t prziera). Krkoni nga nxnsit t parashikojn se ka do t ndodh me seciln substanc. Debatoni pr shkrirjen dhe ngrirjen. Tregojuni nxnsve fuqishm ti tundin qeset n periudh prej pes minuta dhe t vzhgojn ka do t ndodh me materiet.

Pasi t kalojn pes minuta, nxnsit duhet t heqin qesen e jashtme n t ciln ka akull dhe krip. Brenda qeses s vogl, duhet t fitojn

Krip Termometr

akullore. Krkoni nga nxnsit t prshkruajn ka ka ndodhur me qumshtin dhe sheqerin t cilat i patn vendosur n qese. ka ka ndodhur me materialet kur jan ftohur?

Nxnsit tani mund t provojn/han akullore (n qoft se nuk jan alergjik ndaj saj).

Mund t fotografohen fazat e ndryshme q t evidentohen ndryshimet n form t foto-album me sqarim pr at ka ka ndodhur n seciln nga fotografit.

Mjet-fotografimi

Java 9 Di se shkrirja sht proces n t cilin materia e ngurt shndrrohet n gjendje t lngt dhe paraqet proces t kundrt t ngrirjes. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave.

Leksioni 2 Para fillimit t ors s shkencave

natyrore, tregojuni nxnsve nj qiri dhe ndizeni at. Krkoni nga nxnsit t matin gjatsin e qiriut dhe t bjn prshkrimin e pamjes s tij. Mund t vizatojn ilustrim n fletoren e shkencave natyrore. Qiriu le t qndroj i ndezur deri n fillimin e ors s shkencave natyrore dhe i prkujtoni nxnsit n ka t ken kujdes kur prdorin qiri n kryerjen e detyrave n lnd tjera. N fillim t ors nga shkencat natyrore, tregojuni nxnsve qiriun.

Qirinjt Fije shkrepse (fije shkrepse prej druri- kibrit)

materia ngurt lngt gazt shkrihet ngrohet vzhgon shkruan

Vall ai ka ndryshuar? Vreni se si nj pjes e dyllit nga gjendja e ngurt sht shndrruar n gjendje t lngt. Pyesni nxnsit vall mund t japin sqarime pr kt. Keni krijuar bindjen se zjarri e ngroh dyllin e qiriut dhe e shkrin at. Mateni qiriun dhe bni krahasime me matjen paraprake. ka na tregon kjo pr at ka ndodh? Qiriu sht m i vogl, kshtu q jo vetm q shkrihet dylli, por edhe dika tjetr ndodh. Sqarojuni nxnsve se fitili i cili digjet e shkrin dyllin e qiriut, ndrsa dylli i lngt sht nxjerr nga vet fitili dhe e mban qiriun t ndezur. Pastaj ky dyll i lngt ngrohet edhe m shum dhe bhet gaz. Tregojani kt n at mnyr q do ta fryni qiriun q t fiket dhe menjher do t ndizni nj fije nga shkrepsja me fije druri q do ta afroni pran fitilit dhe ai prsri do t merr flakn. Gazi n ajr q e rrethon fitilin prsri do t flakroj pasi t vij n kontakt me zjarrin.

Pastaj nxnsit mund t shkruajn

sqarim pr at se ka po ndodh pasi t ndezt nj qiri, duke prfshir edhe vizatim nga qiriu para dhe pas ndezjes t tij.

Prkujtoni nxnsit pr procesin e shndrrimit nga akulli n uj dhe m pas n avull. ka duhet t ndodh pr t arritur deri te kjo?

Tregojuni nxnsve incizim nga vullkani m aktiv n bot. Sqaroni se llava e cila del si lng n fakt sht shkmbi i ngrohur n temperatur shum t lart i cili shkrihet. Kjo video, po ashtu, tregon si uji i detit do t vije n kontakt me lavn shndrrohet n avull pr shkak t nxehtsis s llavs.

http://www.discovery.com/tv-shows/other-shows/videos/raging-planet-the-most-active-volcano-on-earth/

Java 10

Java 10 Vzhgon si uji shndrrohet n avull kur sht i ngrohur, por me ftohje avulli prsri shndrrohet n uj. I ndrlidh dshmit me njohurit shkencore dhe kuptimi n kontekste t caktuara.

Leksioni 1 Ua bni me dije nxnsve pr at q

kan msuar nga leksioni paraprak pr at kur uji sht ngrohur. Debatoni pr at se me ngrohjen e lngut deri te pika e vlimit ajo shndrrohet n gaz. N rast me ujin ai shndrrohet n avull.

Pyesni nxnsit ka ndodh me pasqyrn n banj kur ata lahen ose bjn dush me uj t ngroht?

Pije e cila ka qen e vendosur n frigorifer me ngrirje t thell

materie e ngurt lngt gaz termometr temperatur vlon ngrin vzhgon shkruan sqaron

http://www.discovery.com/tv-shows/other-shows/videos/raging-planet-the-most-active-volcano-on-earth/http://www.discovery.com/tv-shows/other-shows/videos/raging-planet-the-most-active-volcano-on-earth/http://www.discovery.com/tv-shows/other-shows/videos/raging-planet-the-most-active-volcano-on-earth/http://www.discovery.com/tv-shows/other-shows/videos/raging-planet-the-most-active-volcano-on-earth/

Debatoni pr at se si pasqyra avullohet ose mbulohet me uj. Tregojuni nxnsve pije e cila ka qndruar n frigorifer me ngrirje t thell.

ka ndodh n ann e tij t jashtme?Paraqitet uji.

Pr shkaqe sigurie, kt hulumtim duhet ta realizoj kryesisht msimdhnsi. Para nxnsve ngrohni nj ajnik dhe ashtu si fillon uji t avullohet, mbani nj pasqyre t ftoht mbi t e cila do t mbahet n pozit t pjerrt, me qllim avulli kur t ftohet t pikoj n siprfaqe t pasqyrs n nj en tjetr. Sqaroni nxnsve se pasi avulli t ftohet ai prsri kthehet n gjendjen e tij t lngt uj.

Nxnsit le t debatojn n grupe t vogla pr shembujt paraprak me pasqyrn n banj dhe pijet n frigorifer me ftohje t thell?

Nxnsit pastaj shkruajn sqarim pr njrin nga shembujt.

Sqaroni se uji ngrihet dhe shndrrohet n gjendje t ngurt n temperatur

ajnik (elektrik ose t thjesht) Pasqyr (t ftoht e cila ka qndruar jasht ose n frigorifer ose n frigorifer me ftohje t thell). En plastike Letr

prej 0C, ndrsa vlon dhe shndrrohet n gaz n temperatur prej 100 C. N ciln do qoft temperatur midis dy ktyre pikave, ajo sht n gjendje t lngt.

Java 10

Leksioni 2 Or pr prforcim pr ndryshime reciproke Materies.

Tema 1: 4.3 Krijimi i qarqeve t rryms Me kt tem zgjerohen njohurit paraprake t nxnsit pr prbrjen e qarqeve t rryms. Theksohet domosdoshmria q qarku t jet i mbyllur (pandrprer).

Hulumtimi shkencor fokusohet n:

mbledhjen e dshmive n kontekste t ndryshme; kontrollimin e ides ose supozimit n baz t njohuris shkencore dhe kuptimit; hartimin e nj testi korrekt ose planifikimi se si t mblidhen dshmi t mjaftueshme; przgjedhjen e instrumenteve dhe marrja e vendimit ka t matet; realizimin e vzhgimeve dhe krahasimeve relevante n kontekste t ndryshme; ndrlidhjen e dshmive me njohuri dhe kuptime shkencore n kontekste t caktuara.

Hulumtim shkencor

Qllimet e msimit Fjal (koncepte) rekomanduesepr kt tem

Ide dhe dshmi Mbledh dshmi t konteksteve m t ndryshme. Verifikon iden ose supozimin n baz t njohuris shkencore dhe t kuptuarit. Planifikimi i puns hulumtuese Propozon pyetje pr verifikim, jep supozime dhe i ndan me t tjert. Praktikon test korrekt dhe planifikon si t grumbulloj dshmi t mjaftueshme. Marrja dhe prezantimi i dshmive Kryen vzhgime relevante dhe krahasime n kontekste m t ndryshme. Mat temperaturn, kohn, fuqin dhe gjatsin. Fillon t mendoj pr nevojn nga matjet prsritse, pr shembull, matja e gjatsis. Prezanton rezultate prmes vizatimeve, grafikoneve shtyllore dhe tabelave. Shqyrtimi i dshmive dhe qasjet Identifikon trend dhe modele t zakonshme n rezultatet dhe ofron sqarime pr disa prej tyre. Sqaron ka tregojn dshmit dhe vall ato i konfirmojn supozimet. Qart ua prcjell kt t tjerve. I ndrlidh dshmit me njohurin shkencore dhe kuptimin n kontekste t caktuara.

qark ndrprers qeli bateri tel llamb priz kapse -krokodil prbn qark punues qark i mbyllur

energjia elektrike rrym rrjedhje ndrprerje i plot siren motor furnizim me energji elektrike komponentt rrezik siguri

Hulumtim shkencor planifikon harton bn teston parashikon

instrument pajisje komponent vzhgon krahason prezanton rezultate ndrlidh dshmi

Qllimet e msimit Aktivitetet vazhduese (sipas przgjedhjes)


Java 11

Java 11 Prbn qark t mbyllur t rryms me ndrprers, qeli (bateri) , tel dhe llamb. Przgjedh instrumente dhe vendos ka t mat.

Leksioni 1 N kuadr t klass n trsi,

prsritni msimin paraprak pr qarqet e rryms. Cilt jan emrat e komponentve t ndryshm? N kt faz ndoshta do t ishte mir tu sqaroni nxnsve dallimin midis qelis dhe bateris ( qelia sht njsi individuale, ndrsa bateria sht przgjedhje e m shum qelive, edhe pse edhe kjo fjal mund t prdoret pr prshkrimin e njsis individuale). Gjithashtu, e dobishme sht pr nxnsit ajo q n klasn e IV nuk prdoren fyti i llambs dhe kushineta e baterive. Kjo u mundson nxnsve t shohin se si mbyllen/lidhen komponentt e ndryshm pa ndrprers n qark.

Krkoni nga nxnsit ta prdorin pajisjen pr t prbr qark n t ciln do t prfshihet/shfaqet drita.

Nxnsit e vizatojn qarkun dhe i caktojn komponentt e ndryshme dhe e sqarojn rolin e tyre n kuadr t qarkut.

Pajisje pr prpunimin e qarqeve t rryms (pr shembull: tela, bateri/qeli, krokodil- kapse, llamb, ndrprers, zile, siren, etj). Tela, bateri/qeli, llamb, ndrprers

qark ndrprers zile bateri tel llamb priz krokodil-kapse prbn qark punues qark mbylls instrument pajisje komponentt vzhgon krahason

Java 11 Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba. Hulumton si nj pajisje elektrike nuk funksionon prderisa ka ndrprerje t qarkut. Przgjedh instrumente dhe vendos ka t mat.

Leksioni 2 Tregojuni nxnsve si t bjn

ndrprers t thjesht nga kapsja pr letr. Debatoni pr at se si funksionon ndrprersi, ather kur ndrprersi sht i hapur (i fikur), ka hapsir t zbrazt n qark dhe energjia elektrike nuk mund t rrjedh npr qark. Kur ndrprersi sht i mbyllur (i ndezur), qarku sht i mbyllur dhe energjia elektrike mund t rrjedh prmes tij. Pse pr ndrprers prdoret kapsja pr letr? A mund t prdoret ndonj material tjetr?

Prmes puns n grupe t vogla, nxnsit hulumtojn cilat materiale do t mund t prdoren, me ka prpunojn ndrprers prej materialeve t ndryshme, n vend t kapses pr letr. Debatoni me klasn n trsi pr at se cilat materiale jan m t mira pr prpunimin e ndrprersit. Prpiquni q t gjith nxnsit t din se metalet projn energjin elektrike.

Ndrprers prej kapse pr letr, kartu, gjilpr me kok (kapse) Komponent elektrike pr prbrjen e qarkut t thjesht (psh., tela, bateri/qeli, llamb, ndrprers). Ndrprers nga kapse prej letre- kapse pr letre, kartu, gjilpr me kok (kapse) Materiale tjera t llojeve t ndryshme n zvendsim t kapses pr letr pr prpunimin e ndrprersit, kryesisht disa prej metali dhe disa prej jometali (pr shembull: tel, plastik, letr, tel bakri, shkop druri, foli alumini, gazet, etj.)

qark ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse rrjedh energji elektrike rrym ndrprerje mbyllur planifikon bn teston

Java 12

Java 12 Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba.

leksioni 1 Rezymimi i leksionin paraprak dhe

krkoni nga nxnsit t sqarojn si funksionon ndrprersi.

qark ndrprers qelia bateri

Hulumton si nj pajisje elektrike nuk funksionon prderisa ka ndrprerje t qarkut.

Tregojuni nxnsve se ndrprersin q

e kan shqyrtuar sht ndrprers shum i zakonshm dhe se ekzistojn m shum modele t ndryshme t ndrprersve. N qoft se sht e mundur, tregoni disa shembuj pr tilt ndrprersin ose pr ndrprersin rrshqits. Jepuni koh t caktuar nxnsve t hulumtojn dhe t ri debatojn n lidhje me at si ato ndrprers funksionojn dhe pr cilin lloj t qarqeve t rryms do t jen t dobishme. Pr shembull: push ndrprers (me presion t gishtit) do t jet i dobishm pr zilen n der.

Jepuni nxnsve materiale t ndryshme dhe l t jet nj sfid, pr mes hulumtimit t vin deri te lloje t ndryshm t ndrprersve dhe t identifikojn tipe t ndryshme t qarqe elektrike q do t mund ti prdorin.

Jepuni nxnsve koh t prpunojn ata ndrprers, pastaj u tregoni t tjerve n klas me sqarim pr at se si funksionojn.

Shembuj pr ndrprers ose fotografi me ndrprers. Komponent elektrike pr prbrjen e qarkut t thjesht (psh., tela, bateri/qeli, llamb, ndrprers). Materiale tjera t llojeve t ndryshme n zvendsim t kapses pr letr, gjilpr me kok (kapse), kapse pr letr, feder, kapse t drurit pr rroba, foli alumini, gogla qelqi, kuti filmi pr fotoaparat, ngjits band).

tel llamb priz krokodil-kapse rrjedh energji elektrike rrym ndrprerje mbyllur planifikon pretendon bn teston

Java 12 Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba.

Leksioni 2 N grupe t vogla, nxnsit t

diskutojn pr at ka sht e nevojshme pr t prbr qarkun e mbyllur. Shkruani prgjigjet n tabel dhe debatoni ka do t kishte

qark ndrprers qelia bateri tel llamb

Kontrollon iden ose supozimin n baz t njohuris shkencore dhe kuptimit.

ndodh nse ndonjra nga komponentt e ndryshme mungon n qark.

Shikoni ndonj vizatim t qarkut t rryms (me fotografi t komponentve t ndryshm, n vend t skemave) me tela ndrprers. Pyesni nxnsit vall kjo do t funksionoj ose jo, dhe bazohuni se nuk do t funksionoj sepse ka ndrprerje e cila pengon primin e energjis elektrike prmes qarkut t rryms.

Nxnsit ndani n grupe m t vogla dhe jepuni gjasht fotografi nga skema e qarkut t rryms, prej t cilave disa do t funksionojn e disa jo. Krkoni nga nxnsit t supozojn se vall ato do t funksionojn ose jo, e pastaj i bni qarqet dhe kontrolloni supozimet e tyre. M pas t zbulojn pse nuk funksionojn ato qarqe q nuk funksionojn dhe ne ta shkruajn zgjidhjen e problemit.

Komponent elektrike pr prbrjen e qarkut t thjesht (psh., tela, bateri/qeli, llamb, ndrprers). Skem e qarkut t ndahet me tr klasn Flet pune n t ciln jan gjasht skema t qarkut t rryms.

priz krokodil-kapse rrjedh energji elektrike rrym ndrprerje mbyllur komponentt prbn qarku punues qarku i mbyllur parashikon teston bn

Java 13 Java 13

Leksioni 1 Or pr prforcim pr komponentt e qarkut t mbyllur t rryms.

Java 13 Mbledh dshmi n kontekste t ndryshme. I ndrlidh dshmit me njohuri shkencore dhe kuptim n kontekste t caktuara.

Leksioni 2 Debatoni n kuadr t klass pr at

si rryma elektrike na lehtson jetn dhe shkruani kt n tabel. Sqaroni se edhe pse energjia elektrike sht e dobishme, kjo njkohsisht mund t jet edhe shum e rrezikshme dhe

Furnizimi me energji elektrike komponentt rreziku siguria lidhshmria e dshmive

se nuk duhet t luajn me t.

N ueb-faqe ka nj film vizatimor shum i mir prmes t cilit theksohen rreziqet nga rryma, i cili mund tiu tregohet fmijve.

Informoni nxnsit si t jen t sigurte nga rryma.

Tregojuni nxnsve se do t ken mundsi t hulumtojn pr sigurin nga rryma prmes burimeve sekondare t informacioneve, si jan Interneti dhe librat. Nxnsit hulumtojn e pastaj hartojn nj poster pr sigurin nga rryma.

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zyxd7ty Libra/Internet Letr Materiale pr vizatim

Java 14

Java 14 Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba. Hulumton si nj pajisje elektrike nuk funksionon prderisa ka ndrprerje t qarkut. I ndrlidh dshmit me njohuri shkencore dhe kuptim n kontekste t caktuara.

Leksioni 1 Tregojuni nxnsve sirena dhe motor

t vegjl dhe debatoni pr rolin e tyre n qarkun e rryms.

Jepuni koh nxnsve ashtu t ndar n grupe t vogla t hulumtojn se si ti inkorporojn kto komponent t reja t qarkut.

Nxnsve jepuni kt problem q ta

zgjidhin: Ndonj pronar i shitores n mjedisin e afrt e ka lutur klasn t prpunoj nj sistem automatik pr mirseardhje t blersve n shitoren

Komponentt elektrike, kryesisht sirena dhe motor t vegjl. Komponentt elektrike (pr shembull: tela, bateri/qeli, llamb, siren, motor).

qark ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse siren motor rrjedh energji elektrike rrym ndrprerje mbyllur komponentt

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zyxd7ty

e tij. Ai dshiron sistem elektrik me t cilin do t kyet llamba dhe do t bie zilja e ziles kur blersi t hyj n shitore. Vall ju si klas n prgjithsi mund ti ndihmoni pronarit?

Jepuni koh nxnsve t hulumtojn me pajisje elektrike pr t prbr/krijuar qark punues.

Pastaj, nxnsit mund t shkruajn

raport t cilin do ta drgojn deri n shitore n t cilin do t sqarohet se deri te cilat njohuri kan arritur.

Komponentt elektrike (pr shembull: tela, bateri/qeli, llamb, siren, motor, ndrprers). Pajisje pr t shkruar

prbn qarku punues qarku i mbyllur parashikon teston bn prezanton rezultate

Java 14 Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba. Harton test korrekt dhe planifikon si t mbledh dshmi t mjaftueshme. Przgjedh instrumente dhe vendos ka t mat.

Leksioni 2 Sqaroni nxnsve se deri m tani jan shqyrtuar vetm qarqet e rryms q prfshijn vetm nj nga komponentt.

Krkoni nga nxnsit t hulumtojn dhe t bjn krahasime se ka do t ndodhte n nj qark nse jepen/shtohen m shum llamba. Pastaj, krkoni nga nxnsit t hulumtojn se ka do t ndodhte n qark nse shtohen bateri plotsuese. Nxnsve jepuni koh, t ndar n grupe t vogla, ta planifikojn hulumtimin e tyre dhe si t nxjerrin n testim korrekt. N qoft se sht e domosdoshme, prkujtoni nxnsit se te testi korrekt mund t ndryshohet vetm nj ndryshore. Pyesni nxnsit ka do t matin dhe si do ta bjn matjen.

qark ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse siren motor rrjedh energji elektrike rrym ndrprerje mbyllur komponentt prbn qarku punues qarku i mbyllur teston bn

N kuadr t klass n prgjithsi, debatoni pr mnyrn m t mir t realizimit t hulumtimit.

Nxnsve jepuni koh ta prfundojn hulumtimin e planifikuar. Nse sht e mundur, nxnsit le ti fotografojn qarqet e tyre t rryms pr t krahasuar rezultatet. Debatoni me klasn pr at se ka kan vrejtur nxnsit dhe nxirrni prfundim pr at se ka ndodh kur shtohen m shum llamba ose m shum bateri.

Nxnsit shkruajn raport pr hulumtimin e tyre dhe pr konkluzionet e tyre me ilustrime (ose fotografi) si dshmi.

Komponentt elektrike (pr shembull: tela, bateri/qeli, llamb, siren, motor, ndrprers). Pajisje pr fotografim

vzhgon krahason prezanton rezultate

Java 15 Java 15 Di se energjia elektrike qarkullon dhe se qarkullimi mund t prshkruhet prmes modelit, psh: grimcat q qarkullojn n nj qark. Bn vzhgime relative dhe krahasime n kontekste t ndryshme.

Leksioni 1 Krkoni nga nxnsit t punojn n

grupe t vogla dhe t debatojn ka paraqet energjia elektrike dhe t shkruajn definicion grupor q do ta vendosin n tabel. N kuadr t klass n trsi debatoni pr seciln nga definicionet. Kjo metod ndihmon pr t larguar keqkuptimet pa drejtuar vmendjen ndaj disa nxnsve/t veant.

Pr ta modeluar qarkullimin e energjis elektrike prmes qarkut t mbyllur, krkoni nga nxnsit t qndrojn n rreth dhe t mbahen

qark ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse siren motor energji elektrike rrym qark i mbyllur

pr dore. Gjithashtu, edhe msimdhnsi duhet t jet pjes e rrethit. Prcaktoni nj nxns i cili do t ket rolin e ndrprersit. Pasi ta ngrit njrn dor n ajr, ndrprersi sht i hapur dhe qarku ndrpritet. Krkoni nga disa nxns t ken rolin e komponentve q mund t prezantohen me z/tingull (psh: siren, zile, motor i vogl). Msimdhnsi ka rolin e bateris. Kur ndrprersi t jet i mbyllur, msimdhnsi vazhdimisht e shtrngon pllmbn e nxnsit nga ana e tij e djatht. Secili nxns e prcjell at shtrngim te shoku pran tij/saj ( me ka prezantohet rrjedha/qarkullimi i rryms n qark). Kur qarkullon rryma, pajisjet duhet t lshojn zrat/tingujt e tyre. Pasi ndrprersi t hapet, t gjith tingujt dhe qarkullimin e rryms duhet ta ndrpresin menjher. Msimdhnsi mund t ndryshoj rolet (e ndrprersve, pajisjeve) gjat aktivitetit. Pasi q nxnsit ta kuptojn aktivitetin, msimdhnsi mund t largohet nga qarku dhe t caktoj ndonj nxns t jet n rolin e bateris.

Java 15 Di se energjia elektrike qarkullon dhe se qarkullimi mund t prshkruhet prmes modelit, psh: grimcat q qarkullojn n nj qark. Bn vzhgime relative dhe krahasime n kontekste t ndryshme.

Leksioni 2 Rezymimi pr at ka kan msuar

nxnsit nga msimi paraprak pr mnyrn e qarkullimit t energjis elektrike n qark.

Sqarojuni se lojn t ciln e luajn quhet modelim dhe e prezanton qarkullimin e energjis elektrike n qark.

Tregojuni nxnsve se, gjithashtu

energjia elektrike mund t modelohet n form t diagramit. Vizatoni qarkun n t ciln ka grimca rrethore q qarkullojn n qark si automjetet n rrug.

Prdorni qark virtual pr ta modeluar

qarkullimin e energjis elektrike n qark.

Nxnsit mund t tregojn ka kan

msuar n at mnyr q do t vizatojn ilustrime me sqarime pr qarkullimin e energjis elektrike n qark.

Qark virtual prpunuar me ndihmn e http://phet.colorado.edu/en/simulation/circuit-construction-kit-dc-virtual-lab (Shnim: shporta me dhurata mundson t jepen n mnyr plotsuese gjsende m t ndryshme n qark, kryesisht dhe ,,qen dhe pllmb. Ky softuer pr prpunimin e qarkut virtual mund, gjithashtu t prdoret q t prezantohet zbatimi i ndrprersve.) Letr Pajisje pr vizatim

qark ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse siren motor energji elektrike qarkullim rrym ndrprers mbyllur komponent

Java 16 Java 16 Leksioni 1 qark

http://phet.colorado.edu/en/simulation/circuit-construction-kit-dc-virtual-labhttp://phet.colorado.edu/en/simulation/circuit-construction-kit-dc-virtual-lab

Krijon qark t mbyllur t energjis me ndrprers, qeli (bateri), tel dhe llamba. I ndrlidh dshmit me njohurin shkencore dhe kuptimin n kontekste t ndryshme.

Tregojuni nxnsve si bjn kuis me qark t rryms.

Sqaroni se do t hartojn nj kuis pr at q kan msuar nga kjo tem pr ta testuar diturin e secilit nxns.

Tregojuni nxnsve se do t duhej ta zbatojn njohurin e tyre dhe kuptimin pr t formuluar pyetje dhe prgjigje t sakta, pastaj sakt t prpilojn qark punues.

Jepuni koh nxnsve t paramendojn dhe krijojn kuisin e tyre me qark t rryms, pastaj duhet t zvendsohen me disa nxns tjer.

M pas, ato qarqe t rryms mund t ekspozohen n klas si dshmi pr njohurin dhe kuptimin e nxnsve.

Instruksionet pr realizimin e nj kuisi me qarkun e rryms mund ti hasni n https://brilliantbook.wordpress.com/2011/08/11/make-an-electric-quiz-board-free-creative-teaching-resource/) Nxnsve iu nevojitet: nj cop t holl kartui (A4 ose m t madh, psh: paketimin e drithrave), 16 kapse disa cop teli t izoluar t cilve izolimi u sht hequr n fund, bateri, llamb.

ndrprers qelia bateri tel llamb priz krokodil-kapse siren motor energji elektrike qarkullim rrym ndrprers mbyllur komponent qark i mbyllur harton bn komponent

Java 16 Leksioni 2 Or pr prforcim pr energjin elektrike.

https://brilliantbook.wordpress.com/2011/08/11/make-an-electric-quiz-board-free-creative-teaching-resource/https://brilliantbook.wordpress.com/2011/08/11/make-an-electric-quiz-board-free-creative-teaching-resource/https://brilliantbook.wordpress.com/2011/08/11/make-an-electric-quiz-board-free-creative-teaching-resource/

http://science.howstuffworks.com/transport/29341-extreme-engineering-maglev-train-video.htmhttp://science.howstuffworks.com/transport/29341-extreme-engineering-maglev-train-video.htm

http://science.howstuffworks.com/transport/29341-extreme-engineering-maglev-train-video.htm

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zcntsbkhttp://www.bbc.co.uk/education/clips/zcntsbk

http://www.bbc.co.uk/education/clips/zj2kjxshttp://www.bbc.co.uk/education/clips/zj2kjxs

https://www.youtube.com/watch?v=ArGgOiMq8p8https://www.youtube.com/watch?v=ArGgOiMq8p8http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks2/science/living_things/skeletons_muscles/play/http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks2/science/living_things/skeletons_muscles/play/http://www.bbc.co.uk/bitesize/ks2/science/living_things/skeletons_muscles/play/

https://www.youtube.com/watch?v=26qvYE-w8Eohttps://www.youtube.com/watch?v=26qvYE-w8Eo

http://www.bbc.co.uk/education/clips/ztwkjxshttp://www.bbc.co.uk/education/clips/ztwkjxs

http://resources.hwb.wales.gov.uk/VTC/16022007/sound_travels/lesson.htmlhttp://resources.hwb.wales.gov.uk/VTC/16022007/sound_travels/lesson.htmlhttp://resources.hwb.wales.gov.uk/VTC/16022007/sound_travels/lesson.html

http://www.bbc.co.uk/schools/scienceclips/ages/9_10/changing_sounds.shtmlhttp://www.bbc.co.uk/schools/scienceclips/ages/9_10/changing_sounds.shtmlhttp://www.bbc.co.uk/schools/scienceclips/ages/9_10/changing_sounds.shtml

http://www.nyphilkids.org/lab/main.phtmlhttp://www.nyphilkids.org/lab/main.phtml

-

-

-

-

-

-

-

-

-

.12-3967/1 26.02.2015

Nastavna programa-Prirodni nauki-IV odd-Alb-(I POLUGODIE)Nastavna programa-Prirodni nauki-IV-II-polugodie-ALB

Documents

Në bazë të nenit 55 paragrafit 1 të Ligjit për organizimin ...bro.gov.mk/docs/nastavni-programi/Cambridge/Nastavna programa... · • Di se skeleti rritet ashtu siç rritet njeriu