~~ HZ. MUHAMMED (SAV) VE

MESAJI

Editor Mehmet Mahfuz SOYLEMEZ

Dem.No:

islauu i:umter Dergisi Yaymlan Ekirn 2014

P,EYGAMB~RE NEDEN iNANIRIZ?

Giirbt1z DENiz'

Allah'm muteselsilen peygamberler gondermil} olmas1, tecrubi olarak pey­gamberlertn insanhgm hayatmda e~ bir yer all:J:lli? olmalan bizlert, peygam­berligin insanhk i~in gerekli/zorunlu oldugu kanaatine gotiirmektedir. Kur'an-1 Kertm'de ifade edildigi iizere, "Biz rasOl gondennedi.k~e azap etmeyiz."1 ayetl Allah indmde peygamberlertn insanlaim hidayete enneleri i~ gerekli oldugu­nu ifade etmektedir. Peygamberlertn, insanlan kendilertne ~grrchklan esasla­nn, insanlarm tabii-fi.tri yapllarma/akillarma uygun olmas1 dola)'lstyla da pey­gamberlik insanhk i~in ulvi bir makamchr. Ciinkii nubuvvet muessesfnde nebi her ne kadar b~er ise de, getlrdigi/teblig ettigi enba {haberler) ilahidir. Eger peygamberlertn gettrdiklert ve gettr~erirU pr-atize etmeleri Allah yarunda bir gerekliligi arz etmeseydi herhalde Allah peygamberlert gondennezdi. Bu itibarla islam df.t§flnce geleneginde nubuwet. aklen miiinkiin, Allah'm blkmeti a~ISm­dan ise vacib (zorunlu) kabul edilmi§t:itl. Nflbuwet toplumu zihnen ve amelen diizenleyen, bu diizenlemeye on ayak olan bir gorev gibi belirginle§mektedir.

ibn Sina'nm da ifade ettigi iizere, bir toplumun saglikll olabilmesi; top.Ium bireylertnin toplumu tarnamlayabilmek i~in bazt yeteneklere sahip olmalanyla miimkiindiir. F1nncmm, terzinin, bakka.lm toplumu tamamlamak i~fn gorev­lerini yertne getlrmeleri gibi3 . Ayru §ekilde toplumu inan9 ve amelde bir arada tutacak peygambere de ihtiya~ varchr. Yani toplumun diizenli, tutarll, ba§a­nl.I ve mutlu olmasmm temel §artlarmdan birisi de toplumun kabul ettigi ve kendisinin de getlrdigi yasalarma uydugu bir peygambert kabul etmelerinin gerekliligidir.

Bu gereklilik §U ozelliklere sahip insanlarda tal}ahhU~ (§ahlSla§Ir) eder.

1. Peygambertn insan olmas1

2. Peygambertn diger insanlarda bulunmayan bir ozellige sahip olmast4

Peygambertn melek veya insan olmayan ba§ka bir varllk olarak insanlarla muhatap olmas1 e§yanm tabiatma aykmchr. Ciinkii insanla ileti§im ancak onun cinsinden alan, k:endi cinsini en iyi taniyan ve yine kendi cfnsfnin bu­tun ozelliklerini nefsinde ta§cyan bir insanla mtlmkiindfu. Bir melek veya bir

Yrd. Doc. Dr .. Ankara Oruversiteslllahlyat FakU!tesi Oltretim Oyesl. 1 lsra,l7/15 2 Ibn Sina. efi·Sifd {ilaJuyat}. Thk. G.C. )\nawatl. Sait Zayed. y.y. t.y .• s. 446: Salih Sabri Yavuz.

lslfun D~ii.ncesinde Nilbiwoet. istanbul tarihslz, s. 87. 3 Ibn Stna. Klt.llbu'fi-$ifa (Metajiztlcj, cev. Erem Dem.lrll-6mer TClrker, Istanbul, II. cUt. 2005, s.

187. 188. 4 Age .• s. 188. : llhan KuUuer, Alai oe itfkad.. istanbul. 1996, s.96

186 Hz. Muhammed (sav} ve Mescyt

robot kendisine kodlanan bilgileri veya davraru§lan ch§a yansltmaktan ote bir §ey yapamaz. Yani §artlara ve duruma gore tavrr ve fikir belirtme/belirleme yetki ve salahiyetine sahip degildir. Bu nedenledir ki peygamberin insan ol­masl zorunludur.

Peygamberin insan olmas1 zorunlu iken, onun alelade insanlardan bir far­kl yok ise insanlarm onun iistiinltigune inanmas1, onun dediklerine harfiyyen uymalan insanlardan beklenemez. 0 halde peygamberin alelade insanl~ sahip oldugu bir tak:Lm ozelliklerden farkh bazt ltituflara sahip olmalan da zorunludur. Bu zorunlulugun birincil ve vazge~ilmez §arb; peygamberin gayb aJ.emiyle ileti§im kuruyor olmas1chr. BiZim i~in gayb aJ.emi, peygamberler i~in

, zah.ir cllem hiikmiindedir. Peygamberlerin gayb cllem achna ortaya koyduklan : en temel ve esasll inan~. gaybten/ Allah'tan insanlara ilim aktanyor olmalan.: . <htl. Eger bir insan, bir peygambere inaruyorsa, onun getirdigi ilmin (Kitab'm) ' mutlak bilgi. oldugunu da-tasdik ediyor demektir. Bu tasdik (dogrulama) .i~in-

de lru§kuya ve tenkide mahal yoktur.

Peygamberlerin ilaru cllemden, mti§ahhas varllk alaruna ta§1chklan, ken­dilerinin zorunlu olmalarma vesile olan, peygamberden ba~ka hi~ kimsenin yapmaya ve insanlan bu hususta ikna etmeye gt1~ yetiremeyecekleri ti~ onem­li esas bulunmaktachr. Bunlar: Tevhid, Ntibtivvet ve ahirete iman6 • Bu itibar­la; Peygamber:

1. "insanlara tek ve lrudretli yarabcllannm oldugunu, O'nun gizli ve a~1g1 bildigini ve emrtne itaatirl o·nun hakla oldugunu bildirir."7

Rabbin tek ve lrudretli olmas1, i§inde ortak kabul etmemesi anlammdadrr. Gizli ve a~1g1 bilmesi; ge9mi§, gelecek ve ~imdiyi hep §imdi olarak bir "an"da bilmesidir. Allah i9in ge9mi§ ve gelecegi biliyor demek dilin ilaru ~anla Ugili

· yetersizligmden kaynaklanmaktachr. Allah eger her §eyi btitiin zamanlarda ve mekB.nl.arda ezelden ebede kadar olaru ve olabilecekleri tek bir anda bilmiyor­sa, insanlann O'na teslim olmalaruun ve O'na guvenmelerinin (iman etmeleri­nin) bir degeri ve yiicellgl yoktur. <;Unkii duasma icabet eden, kendisine gtiven duygusu a§llayan, yalruzhgma cevap veren, irlsaru huzura erdiren insanm her halve durumunu bllen bir yarabc1ya inSanlant:J. ihtiyac1 varchr. Ve insanlarm bu varllk diinyasmda omiirleri boyunca arachklan da oyle bir yarabCl gt19tiir.

Peygambertn tebllginin btiyiik klsrm insanlan b6ylesine yiice ve mutlak· bir varllga inanmaya yonlendirmek, inanchrmak ve ikna etmey~ ugra§makla ilgilidir.

5 Ebii Nasr Farabi, ei·Medlnetu'I·Fdztla. rrakdim: Or.el-Bir Nasri Nadir). ?, Beyrut. s. 120; llhan Kutluer. age. s.88

6 Ebu Hamid Gazzali. Feysalu't·Tefrika (Mecmuatu'r-Resai!-ilmam Gazzali l~inde). Beyrut 1996, s. 247: ibn Sin a, Tefsir- i Suretu'i·A 'Iii (et-Tejsfru'l· Kur'ani ve'I·Lugatu's Sujiyyeji Felsefi Ibn Simi l~lnde), Th. Hasan Asi, Beyrut 1983. s . l00-103.

7 Ibn Sina, age .. s. 188-189.

Hz. Peygamber'in Mesaj1 187

Allah (c. c.) ,her §eyi biliyar ve lru§atlyar ise bu bilginin yonlendirmesi dag­rultusunda bir hayab y~amaya gayret etmek elbette salim aklm te§vik ve takdir ettigi bir durum olmahdlr. Hayabnda, O'nun buyruklanru yapana 0, bu diinyada it,;: huzuru/tatmin gelecekte ise karkularmdan emin alma}'l sag­lar.

2. Peygamberin ikinci esasb gorevi. insanlan ahiretin varbgma inanmaya ,;:agiiiilaktlr. insanlarm tabiab, her zaman gelecek hususunda ku§ku ve kor­kuyu biinyesinde barmdnn:n§br. Bu lru§ku ve karkularm en bt1yiigt1 : insarun bu diinya hayab sana erdigmde, dast ve yardrmcJ.lanrun, kendi alnl ve irade­sinin i§e yaramacbgJ. bir zamarun varbguun insarun vehim diinyasmda insaru

... . t1rkiintt1ye sfuiiklemesidir. l§te boyle bir durumda insana gt1vence veren/in-saru tesk:in eden yegane stgmak ahiretin/meacbn varllgma inartmaktlr. Bu ha­liyle meada inanmak dagrudan antik bir karakter arz etmektedir. Varolu§sal olarak da insarun diinya .hayab bayunca bireysel bt1tt1n gayretlerine ragmen adaleti ne kendi nefsinde ne de toplum hayabnda tam tecelli ettirememesi

nedeniyle insan gorilliir ve gort1lmez biitiin yapilip edilenlerde mutl~ adale­tin tecelli edecegi bir inanct arar. Bu beklentinin gert,;:ekle§ecegi yer, herkesin e§it/adil bir 9ekilde yargllanacagJ. ahiret hayatlnm varllgJ.na insanlarm inan­mastyla m:ununmdt1r. Bununla beraber bu hususta peygamberlerin insanlan ikna ettikleri en onemli meselelerden birisi ise insanlarm yok olup unu~a karkularmdan onlan emin kllmalandlr. C>liim kar§tsmdaki acziyet, insarun yak alup unutulacagJ. vehmini insana her gt1n habrlatmaktadlr. Bu degi§mez kadim sarunun tek cevabt iimittir. Bu iimit ise ahirete, yani yeniden dirili§e inartmakla kazamlJr. ister binlerce. isterse milyaruarca yll alsun olt1p donme­yen insanlarm durumuha ragmen insanlar ha.Ia ahiretin varbgma inaruyor­larsa "bu inane. insarun degi§mez fitn bir ger,;:egi almu§tur" dememizde hit,;:bir saktnca yoktur. Tecrt1bi alarak denenmemi§ almasma ragmen. peygamberle­rin inanmaya davet ettikleri bu husus aruarm hakikatin tem~ilcileri aldugu ger,;:egme bizleri sevketmektedir.

3. Peygamberligin/peygamberimizin getirmi9 oldugu mt1cerred inane esas­lan insanlarm ameli olarak kendilerine ,;:eki diizen vermeleri/amellerini Allah, ku1 ve nefislert baglammda hayrm tecellisi it,;:in gayretlerini gerektirmektedir. Bu husus Kur'an'da belirtildigi gibi onceUkle Peygamberin omekligmde (t1sve) esasb bir yer tutmaktadlr. Biz buna niibt1vvetin insanltk hayabndaki yen ola­rak gormekteyiz.

Peygamber Efendimiz teelluh etmesiyle8 (Yiice Yarabcmm esmasmm ken­disinde tecelll etmesiyle) diger insanlardan ayrtbr. Teelluh ne demektir? Ktsa­ca ifade edecek alursak peygamberin Allah'a benzeme gayretidlr. Allah'a ben­zeme gayreti ilk eta pta bizde tuhaf bir tepki dagursa da soziin dogru ifaqesi

8 lbn1 Sina. KUabu"!i·~!fa (Metajizik). lstanbul,2005 s.194

188 Hz. Muhammed (sav) ve Mesaft

budur. ~oyle ki. bir peygamber Allah'm zat:uu degil isim ve suatlanru ne kadar kendi m:fsinde tecelli etti.rebiliyorsa o kadar ytice ve biiyt1kt11r. Peygamber Hz.Allah'm esmasrm kendisinde tecelli etti.rdik~e/O'nunla ~ok yakm bir bag kurar. Bu bag vas1tas1 ile de alelade insanlann yapamachklaruu Allah'm Kadir, Alim. Kahhar suatlanru kendisinde tecelli ettirerek yapar. Mescid-i Haram'dan Mescid-i Ak.sa'ya gidi§i bu kabildendir. Ancak §unu hemen belirtelim. hi~bir peygamber Allah'm esmasrm mutlak anlamda hi~bir zaman kendi nefsinde tecelli etti.remez/ etti.rememi§tir. Ancak peygamberler zamanla ve mekarua lm­ytth bazi tecellileri yakalayabilirler. Bu kaytth tecellilerin bile ne biiytik hituf­lar ic;:erdigini peygamberlerin bayatuu ogrendigimiZde anlayabiliyoruz.

Bilirldigi U.Zere tabiatm da yasas1 olan, bir varli.k ba§ka bir. varhlda ne ka­~ dar ic;: ic;:e ise zamanla onun ozelliklerini kendi iizerinde ta§tmaya ba§lar. n.pk:J. ate§in ic;:erisinde yeterince bekletilen demirin, ate§in ozelligi olan yakma ye-

; tenegine ula§mast gibi9• Bu tarzdaki. bir kurbiyet, peygamberlere unsuri olan tabiata da hiikmedebllecekleri giicii verir.10 Boylece de peygamberler gerek ibadetleriyle. gerekse de bilgileriyle Allah'a olan ya.kmhklanru kendi hayatla­nnda izhar ederler.

Bu baglamda Hz.Peygamber hem insanlar ve hem de peygamberler arasm­da Allah'a en yak:J.n olan nebi oldugu ic;:in Allah'm esmas1 onda daha fazla ve daha belirgin bir tarzda ortaya c;:~br. Bu dl§a yansrma hem nazari/inan~sal ve hem de ameli alanlardadrr. Bu ac;:lklamalar dogrultusunda, Hz.Peygamber hakkmda ~unlan ifade etmemiz, bir hakikatin ve bir gerc;ekligin ikran saytlma­lldrr. ~oyle ki: Hz.Peygamber insanlann en aJ..im.i idi. <;;:iinkii Allah'm ilim slfab onda daha c;ok tecelli et:mi§ti. Bunun gibi insanlann haksiZllga kar§t en c;ok kar§t c;:lkaru idi. <;;:iinkii Allah'm Celal ve Adil slfatlan onun hayabnm aynlmaz esas1 olmu§tu. Hz.Peygamber insanlann en merhametlisi idi. <;;:~ Allah'm

·Rahman slfab. en c;:ok onda varli.k alaruna c;:lkml§b.. Hz.Peygamber insanlann en §efkatlisi yaratllanlara kar§l en seveceni idi. <;;:iinkii All.ah'm Vediid isllli.n.i.Ii geregi onun en derununa sirayet etmi§ti. "Nebi (a.s.) e§yayt bab.ni duyulan ile goriirdii. Biz ise once goriir sonra biliriz. Nebi ise once bilir, sonra goriir­dii. "11 Bu itibarla, o, Rabbinin vahyetmesiyle gaybm perdelerini ytrtan, orada olanlan giine§in diinyayt aydlnlatbgt gibi apa~lk goren idi12• Bundan dolayt da kendistne ne teklif edilirse edilsin, dogru bildigtnde asia caymamt§ ve dogru · · bildigini var kllmak i~in biitiin gayretlerirlin yanmda gerektiginde caruru feda etmeyi ihmal etmeyecegini de hayabrun her a§amasmda gormekteyiz.

insanllk neden peygambere illtiya~ duyar? Oncelikle insanm tecriibi ola­rak ula§amayacagt hususlarda peygamber, insaru bilgi sahibi kllar. <;;:iinkii

9 YusufZiya YOn1kan, $ihabeddinSuhreuerdlueNurHeykeUeri. istanbul, 1998. s.ll7. 10 l.iban Kutluer, Age, s.101,102 Mesut Okumu:;. Kur'an'm Felse.fi 0/run~u/ibn Sind OmegL An­

kara 2003, 5.175. 11 Ibn Slnii., er-Risdletu'I·Ar$lyye (Mecmii·u ResdiH e:; $eyh er-Reis i(:inde}, Dekkan 1354, s. 12. 12 Bkz. Kur'an-1 Kerim, 72/26.-28

Hz. Peygamber'in Mesaj1 189

Kutsal Kitaplru;m ic;erdigi birc;ok nazari ve ameli bilgi ogrenmekle degil, ancak ve ancak vahiyle elde edilebilecek tiirden bilgilerdir. Bu bilgilertn de gayba ait

birtalom baberler veren ayetler ibtiva etmeleri zorunludur13• Boylece insan bu dfmyada Allah indinde neyin dogru ve neyin yanh§ oldugunu farkederek hayatuu ona gore tanzim eder. Bunun yanmda gelecege ili§kin korku ve §lip­helerini glivence altma alarak, kendisiyle tutarh olmasuu saglarru§ olur. Belki en onemlisi, insanhga omek bir insan nasu ya§ar/nasu davrarur/nasu seve­rt/gosterir. Bu nedenle Hz.Peygambere inanmak, ona guvenmek, kendimizi, gelecegtmizi guvence altma almanuz, yani iman etmemiZ manasma gelmekte­dir.

Hz.Peygambertn biZler ic;in esas olan ozelliklerini §U §ekilde ozetl~memiZde mi.imkfmdiir: WResillullah'm (s.a.v.) I§Ik. sac;an (siracen m!-lllira) insaniyetini ortaya koydugumuzda, onun hayatxyla, ya§arru§ hic;bir hayat rekabet edemedi ve edemeyecektir .. <;iinkii Peygamber. Ademi mlikemmelligiyle butiin insani ustiin meziyet ve hasletlert §ahsmda toplarru~br. Onda ve onun hayat tar­zmda, insanhk durumunun olas1 en yliksek noktalan gerc;ekle1?mi§ ve if§a edilmi§tir.

Hz.Peygamber insanlann en comerti idi. Onun yanmda hic;bir dinar ve dir­hem ak§amlamarru§trr. Eger elinde fazla bir mal var ve verecek bir kimseyi bulamarru§sa ve gece de karanru§sa, onu muhtac;. birine vennedikc;e evine donmuyordu.

Ayakkabuaruu kendisi onanr, elbiselerini yamarch. Harumlanna yarchm . eder, elanegini ke~disi yaparch.

Hayaca insanlarm en ilertsinde idi. Miibarek goziinu hie; kimsenin yiizilne dikerek onlan rahats1Z etmezdi. Gerek hiir insanlarm, gerekse kolelertn dave­tine icabet ederdi.

Yuce Allah'm emir ve yasaklannm yertne getirilmesi hususlll)da, gosterilen duyars1Zhklara lo.zarch. Fakat nefsi ic;in asia klZmazch. Haklo, nefsine ve asha­bma zarar getirse dahi yertne getirirdi. Neyi hazrr bulursa onu yer, buldugunu geri c;evirmez, helal olaru yemekten ise sakmmazch.

Hastalan ziyaret eder ve cenazelerde bulunurdu. Tevazu ba.kunmdan in­sanlarm en ilertsinde idi. Kibirli olmakslZlD, insanlarm en vakarhs1ych. Sozii uzatmakslZlD insanlann en beligi, giiler ylizlilllik yoniinden insanlarm en gu-zeliydi. ·

Dfmya i§lertnde onu korkutup, tedirgin edecek hic;bir §ey yoktu. Buldugu­nu giyerdi. Bazen Yemen'de imal edilen bir kiirk, hazen de yfmden yapllnu§ bir gomlek. .. imkanlan olc;iisiinde sahip oldugu binege binerdi. Bazen ata, ba-

13 Husey!n Sanoglu. ibn R~d Felsefesi. Istanbul 2003. s.225. Aynca bu tiir lnan~ann kaynagJ leln bkz. Ko/'an-t Kertm 17/88. 29/48. 62/2. 7/127.

190 Hz. Muhammed (sav) ue Mesajt

zen deveye, hazen kJ.zi.l bir katira, hazen de merkebe ... Bazen yaya, yahnayak, abasiZ, sanksiZ ve kalensiivesiz yfuilrdii. Giizel kokulan sever, kotu olanlan sevmezdi. Akrabalanna sJ..la-i rahim yapar, fakat onlardan daha iistun olan kimseye onlan tercih etmezdi. Hi9 kimseye cefa vermez; oziir dileyenin 6zriinii kabul ederdi. 9aka yapar, fakat hakikat olmayan bir §eyi soylemezdi. Tebes­siim yiiziinde eksik olmazd1. Mtibah oyunlan goriir, yasaklamazdl. Zevcesiyle yan§rrdl. Hi9bi.r: krala kralligmdan dolaJI itibar etmezdi. Fakiri ve krah e§it bir §ekilde Allah'm varhgma davet ederdi.

Cehalet i9inde klvranan bir; memlekette fakr u zaruret i9erisinde koyun 90banhgt yaprm~ ve 96lde armesiz ve babasiZ yetim olarak yeti~mi~ bulunu­yordu. Btitiin bunlara ragmen, Cenab-1 Hak ona ahlaklann en giizellerini, 6yillen yollan, ge9mi~ ve gelecegin haberlerini ogretti. Ahirette kurtulu~ ve zruere vesile olan yollan gosterdi. Vacip olanm gerekliligini, gereksiz olartm ~e terkini ogretti. "14 Ve mtiminler de son una kadar ona gtivendi ve onunla/ve onun getirdikleriyle beraber hareket ettiler. Qiinkii o, emin slfatuu hem soztiy­le ve hem de davram~lanyla ortaya koymu§tu. Klsaca Hz.Peygamber, kendisi­ni asia miiminlere buyurdugu kurallann iistiinde gormedi. Aksine o, dostlan­na/arkad~lanna emrettiginden 90k daha fazla ibadet yaph, zekat verdi.

Peygamberlerden ozellikle de Hz.Peygamber'den ba§ka hi9bir bilge, illozof, hekim, kral yukanda 90k ozet olarak sunmaya 9ah§hgumz Hz.Peygamberin ozelliklerinin degil hepsini bir klsmm1 bile hayatlannda ortaya koyamamt§lar­drr .. Buradaki iddiamiZ tarihin bize naklet:tikl.erinin §ahitligidir. Bu durumu ulu fllozofumuz ibn Sina da §6yle ifade etmektedir: "B~kalarm1 kema.Ie erdi­rebilecek kadar gti9lti olanlar nebidir. Nebilik makamt makamlarm en Yiicesi ve en mtikemmelidir. "15

Oyleyse insanhga "efradlm cami agyarm1 mani" bir §ekilde/tarzda, ornek­lik yapmak i9in peygamberlik gereklidir/zorurJ..ludur ve bunun bir sonucu ve Allah'm bir liitfu olarak peygamberler bize gonderil.J:?:li.§tir. Bizler de onlara inanmaktaJlZ.

"Andolsun ld ~lerind.en, lcendilerine AUah'm dyetlerini olcuyan, lcendilerini temizleyen,

kendilerine Kitap ue hilaneti ogreten bir peygamber gondermelcle Allali, milminlere biiyUk bir liitufta b~tur."16

14 T.J.Winter (Abdillhalim Murad). Postmodem Diulyada KlbleyL Bulmalc. Terciime: Orner BaldJk­Muhammed ~eviker. istanbul. 2003. s.56-58.

15 ibn Sinii, Tejsiiu Suretu'l-A'la (et-Tefsiru'l-Kur'ani i9inde), s.99. 100. 16 AJ-iimran3/164.