Novac i Bankarstvo Prezentacije 10-11

NOVAC i BANKARSTVOPrezentacije sa predavanja P t ij d j kolska 2010/2011 godinaPredmetni nastavnik Dr Duan Dobromirov, [email protected]

Predmetni asistentM.Sc. M Sc Mladen Radii, mladenr@uns ac rs Radii [email protected]

Kabinet: ITC 308

1

SADRAJ1. 2. 3. 4. 5 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Program radaIstorijat i definicija novca, monetarni agregati Institucije finansijskog sistema Obveznice Definicija i instrumenti monetarne politike Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca u t p ac ja depo ta st a a je po ude o ca Kamatne stope i meunarodno finansijsko trite Istorijat bankarstva i bankarski poslovi j p Osnovni principi menadmenta banke Menadment kreditnog rizika g Menadment rizika promene kamatnih stopa Vanbilansne aktivnosti banaka

2

Program rada1. Istorijat i definicija novca, monetarni agregati - 2 asa1.1 1.2 12 Istorijat novca Definicija novca

1.3 M1, M2, M3

2. 2 Institucije finansijskog sistema- 2 asa2.1 Finansijski sistem i finansijsko trite 2.2 Finansijski posrednici - uloga 2.3 Vrste finansijskih posrednika

3. Obveznice - 2 asa3.1 Definicija obveznica 3.2 Vrste obveznica a) prema nainu isplate b) prema izdavaocu c) konvertibilne i opozive obveznice d) trite obveznica3

Program rada4. 4 Definicija i instrumenti monetarne politike - 2 asa4.1 Definicija monetarne politike 4.2 Instrumenti monetarne politike p a) sistem obaveznih rezervi b) operacije na deviznom tritu c) REPO - operacije na otvorenom tritu d) referentna kamatna stopa

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca - 2 asa5.1 Multiplikacija depozita 5.2 Ponuda novca 52 P d 5.3 Determinante ponude novca

6. K Kamatne stope. M t t Meunarodno finansijsko trite - 2 asa d fi ij k t it6.1 Kamatne stope 6.2 6 2 Meunarodno finansijsko trite

4

Program rada7. Istorijat bankarstva i bankarski poslovi - 2 asa7.1 Istorijat 7.2 Platni promet 7.3 Depozitni poslovi 7.4 Kreditni poslovi 7.5 Ostali bankarski poslovi 7.6 Finansijski proizvodi

8. Osnovni principi menadmenta banke - 2 asa8.1 Specifinosti organizacije banke 8.2 Posebna pravila kod bilansa banaka

5

Program rada9. Menadment kreditnog rizika - 2 asa9.1 Klasifikacija klijenata 9.2 Kolateral kao pokrie 9.3 Bazelska pravila

10. Menadment rizika promene kamatnih stopa - 2 asa10.1 10 1 Razlozi promene kamatnih stopa 10.2 Upravljanje rizikom promene kamatnih stopa

11. Vanbilansne aktivnosti banaka - 2 asa11.1 Trgovina finansijskim instrumentima 11.2 Prodaja kredita 11.3 Provizije

6

Program radaPolaganje ispita

Pismeni deo ispita multiple choice ili studija sluaja Usmeni deo ispita 2 ispitna pitanja

Formiranje oceneIzrada domaeg zadatka Pismeni ispit ili studija sluaja Usmeni ispit - 10 poena - 40 poena - 50 poena

Da bi student dobio prolaznu ocenu, mora ostvariti rezultat od preko 50% iz svih oblasti, osim iz izrade domaeg zadatka. Nastava i vebe nisu obavezni. Studiju sluaja umesto pismenog ispita mogu da rade samo studenti koji su redovno pohaali nastavu - maksimalno 2 i h li t k i l izostanka. t k7

Program radaOcena se formira kao zbir poena i to:0 do 54 poena....................................... 5 55 do 64 poena poena....................................... 6 65 do 74 poena....................................... 7 75 do 84 poena....................................... 8 85 do 94 poena....................................... 9 95 do 100 poena.................................... 10

POTPIS ZA OVERU SEMESTRA E DOBITI SVI STUDENTILiteratura Frederic S. Mishkin, Monetarna ekonomija, bankarstvo i finansijska trita, Data Status, 2006. Prezentacije sa predavanja i vebi

8

1. Istorijat i definicija novca, monetarni agregati

9


1.1 Istorijat novcaRazvoj novca vezan za razvoj platnog sistema

robni novac - zlatnici papirni (fiat) novac ekovi elektronsko plaanje E - novac (debitna kartica, smart kartica, e-gotovina paypall)

10


1.2 Definicija novcaNovac se definie na osnovu tri osnovne uloge koje treba da ispuni:I Sredstvo razmene

da se koristi u transakcijama j

2 II

Obraunska jedinica j

na osnovu vrednosti iskazane u novcu

Sredstvo ouvanja vrednosti (likvidnost) III

ne postoji vremensko ogranienje

11


Osnovni pojmovi

Bruto domai proizvodtrina vrednost svih dobara i usluga proizvedenih u jednoj zemlji tokom godinu dana

Inflacijademand pull d d ll cost push

Stopa rasta i stopa inflacije

12


1.3 Monetarni agregati M1

gotovina depoziti po vienju ostali transakcioni depoziti putniki ekovi (nebankarski)

13


M2

M1 mali oroeni depoziti i Repo ugovori tedni depoziti MMDA akcije investicionih fondova trita novca u vlasnitvu pojedinaca

14


M3

M2 veliki oroeni depoziti i Repo ugovori akcije investicionih fondova trita novca u vlasnitvu institucija sredstva banaka na raunima u inostranstvu (Eurodolari Eurodinari)

15

2. Institucije finansijskog sistema

16


2.1 Finansijski sistem i finansijsko trite

Centralna emisiona ustanova

Finansijsko trite

Finansijski posredniciA. Depozitne institucije B. Institucije ugovorne tednje C. Investicioni posrednici

17


2.2 Uloga finansijskih posrednika

Smanjenje transakcionih trokova izmeu zajmodavca i zajmoprimca Podela rizika - finansijski posrednici preuzimaju deo rizika kroz kreiranje finansijskih instrumenata - diversifikacija

Finansijski posrednici utiu na novanu masu M tako to kreiraju finansijske instrumente Uvoenjem novih finansijskih instrumenata utie se na novanu masu i menja joj se definicija

18


2.3 Vrste finansijskih posrednikaA. Depozitne institucije

Komercijalne banke tedno kreditne organizacije Kreditne unije j

Aktiva (krediti) - Pasiva (depoziti)

19


B. Institucije ugovorne tednje

ivotno osiguranje Neivotno osiguranje Penzioni fondovi

Prikupljanje sredstava kroz ugovore i obaveza isplate premija pod odreenim uslovima

20


C. Investicioni posrednici

Finansijske kompanije Fi ij k k ij Investicioni fondovi Investicioni fondovi trita novca

21

3. Obveznice

22

3. Obveznice

3.1; 3.2 Definicija i vrste obveznicaPODELA OBVEZNICA:1. Prema nainu isplate kamate - zero coupon bonds bez kupona - kuponske 2. Prema trajanju (dospeu glavnice) - sa fiksnim trajanjem - obveznice koje se mogu povui prevremeno a. Konvertibilne b. Opozive 3. Prema ronosti (vremenu trajanja ugovora) - k tk kratkorone d 1 godine do di - srednjorone 1 do 5 godina - dugorone due od 5 godina

23

3. Obveznice4. Prema izdavaocu - dravne (munis) - municipalne (muni s) - korporativne podgrupe : a. Finansijske b. Industrijske

Zero coupon bonds obveznice bez kupona

Obveznice bez kupona prinos isplauju kroz razliku izmeu kupovne cene i ( p ) nominalne cene (dospee) PRINOS (kamata) YIELD Trina cena = Nominalna cena x diskontgde je: diskont = kamata perioda x duina perioda

Cena i k C kamata su obrnuto proporcionalni b i l i24

3. Obveznice Primer:Nominalna vrednost = 1 Kamatna stopa =6% Period = 1 godina

Cena = 1 / 1,06 = 0,9434

Ako je, na primer: Period = 5 godina

Cena = 1 / (1,06)*5 = 0,7473 Trokovi transakcije

25

3. Obveznice

1 godina = 12 meseci = 360 dana (u finansijama) Diskontna stopa: Mesena kamata = Godinja kamata x 1/12 Dnevna kamata = Godinja kamata x 1/360 j 5-dnevna kamata = Godinja kamata x 5/360

Kuponske obveznice

Nominalni prinos prinos kupona

kupon moe biti - godinji - polugodinji - kvartalni - meseni

Trenutni prinos meri trenutni prihod Trenutni prinos = godinji nominalni kupon / trina cena obveznice26

3. Obveznice

Primer: Korporativna obveznica 5 godina 8 % Nominalna vrednost (par value) 1.000 $ Kupon polugodinji (2 x 40 $) Trina vrednost obveznice 1.050 $ Trenutni prinos = 80 $ / 1050 $ = 0,07619 = 7,619 % Trina cena vea od nominalne premium Trina cena manja od nominalne diskont

27

3. Obveznice

Prinos do dospea Yield to maturity - YTM

Prinos d d Pi do dospea j prinos k ji oekujemo k d k i je i koji k j kada kupimo obveznicu po t i j b i trinoj ceni i drimo je do dospea Promised yield to maturity Trokovi transakcije se ne uzimaju u obzir Koristi se model trenutne vrednostiPostoji skraena metoda Aproximate promised yield

APY

C

Pp Pm n Pm 2

gde su: C

Pp

p Pp Pm n

godinji kupon obveznice nominalna vrednost (per value) (p ) trina cena obveznice (market) broj godina do dospea uz reinvestiranje

28

3. ObveznicePrimer: Korporativna obveznica 5 godina 8 % Nominalna vrednost (par value) 1.000 $ Kupon polugodinji (2 x 40 $) Trina vrednost obveznice 1.050 $

APY = 6,8293 %

29

3. Obveznice Raunanje prinosa do dospea (polugodinji kupon) - interpolacija uz reinvestiranje gde su: C 2n 2 Pp PM i t i t 1 (1 ) (1 )2n 2 2C Pp Pm n i godinji kupon obveznice nominalna vrednost (per value) trina cena obveznice (market) broj godina do dospea uz reinvestiranje prinos (interest)

Prinos do opoziva - priblini

P c Pm C nc AYC P c Pm 2

gde su: C d

godinji kupon obveznice di ji k b i Pc vrednost opoziva (uobiajeno je da to bude nominalna vrednost i kamata za 1 godinu) k t di ) Pm trina cena obveznice (market) n broj godina do opoziva obveznice30

3. Obveznice

Kriva prinosa - Yield curve

bullish

31

3. Obveznice

BullishKratkorone kamate niske = visoke cene obveznica Mala ponuda i velika tranja za kratkorone Velika ponuda i mala tranja za dugorone Uesnici veruju da e kamate padati = cene rasti Prodavci obveznica ele da se kratkorono zadue jer su kamate trenutno za njih nepovoljne t t jih lj Kupci obveznica ele da dugorono plasiraju jer su kamate trenutno j povoljne j za njih p

Bearish - obrnuta situacija Inverted yield curve Sukuk b S k k obveznice i32

4. Definicija i instrumenti monetarne politike

33


Osnovna uloga Centralne banke O l C t l b k

Inflacija

Stabilnost kursa

Ureenje finansijskog sistema

34


Funkcije C t l b k F k ij Centralne banke1. 1 Licenciranje i kontrola rada finansijskih posrednika - depozitne institucije - osiguranje - lizing g - penzioni fondovi

Moralni hazard (asimetrinost informacija) - donoenje novih propisa

35


Funkcije C t l b k F k ij Centralne banke2. 2 Bankareva banka i dravina banka - rauni se vode u centralnoj banci - discount window

3. uvanje i upravljanje deviznim rezervama

4. Monetarna politika

36


4.1 Definicija monetarne politike

Kreiranje i upravljanje novanom masom u cilju postizanja stabilnosti cena i kursa

Vri se instrumentima monetarne politike koji predstavljaju mehanizme pomou kojih Centralna banka utie na poveanje ili smanjenje novane mase novac se ili puta u opticaj ili povlai iz opticaja

37


4.2 Instrumenti monetarne politike1. Sistem obaveznih rezervi

2. Operacije na deviznom tritu

3. 3 REPO - operacije na otvorenom tritu ij t t it

4. Referentna kamatna stopa

38


a) Sistem obaveznih rezervi

Odreivanje nivoa depozita koji banke ne smeju da plasiraju svojim komitentima ve moraju da imobiliu na raunu centralne banke

Poveanje obavezne rezerve - imobilizacija Smanjenje obavezne rezerve - relaksacija

39


b) Operacije na deviznom tritu

Direktan nain uticaja na kurs

Uticaj na novanu masu

Nivo deviznih rezervi

40


b) Operacije na deviznom tritu

41


c) REPO - Operacije na otvorenom tritu

Prodaja kratkoronih dravnih HoV uz buy-back klauzulu

Imobilizacija ili relaksacija

Blagajniki zapisi NBS (14d i 60d)

42


d) Referentna kamatna stopa

Osnovna kamatna stopa koju banke uzimaju kao osnovu za odreivanje aktivnih kamatnih stopa

43

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. p j p j p

Determinante ponude novca

44

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. Determinante ponude novca

Uesnici u formiranju novane mase

centralna banka depozitne institucije - banke deponenti dunici banaka

45


Monetarna baza

MB gotov novac u opticaju + rezerve- pasiva centralne banke - rezerve = obavezne + viak rezervi

Aktiva centralne banke- dravne HoV (trezora) koje se kupuju da bi se bankama obezbedile rezerve - eskontni krediti

46


Promene u monetarnoj bazi MB = C + R

Centralna banka kupuje od banke HoVBankarski sistem Aktiva t a Hov Rezerve - 100 + 100 Pasiva as a

Centralna banka Aktiva Hov + 100 Pasiva Rezerve + 10047


5.1 Multiplikacija depozita

Prost model multiplikacije depozita podrazumeva:Centralna banka je u potpunosti u stanju da kontrolie nivo transakcionih depozita kroz nivoe obaveznih rezervi i rezervi to odgovara realnoj situaciji g j j

Ne dolazi do zadravanja gotovine Ne dolazi do zadravanja rezervi banaka

48

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. Determinante ponude novca Banka A prodaje HoV centralnoj banciAktiva HoV Rezerve - 100 + 100 Pasiva

Banka A nema poveanje transakcionih depozita i ne izdvaja obaveznu rezervu ve je svih 100 raspoloivo za odobravanje kredita Banka AAktiva HoV Rezerve Krediti - 100 + 100 + 100 Pasiva Transakcioni depoziti + 100

49

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. Determinante ponude novca Banka menja svoj bilans poveanjem transakcionih depozita i kredita i uveava ga za 100 Kreditiranjem banka stvara transakcione depozite koji su deo novane masa kreditiranjem stvara novac Isti uticaj ima i ako banka kupuje HoV Davanjem kredita od 100 bilans banke A izgleda:Aktiva HoV Krediti - 100 + 100 Pasiva

50

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. Determinante ponude novca Sredstva iz banke A stiu na raun u banku BAktiva t a Rezerve + 100 Pasiva as a Transakcioni depoziti + 100

Ukoliko je stepen obavezne rezerve 10% na raunu banke B (tu stiu sredstva iz banke A) emo dobitiAktiva Rezerve Krediti + 10 + 90 Pasiva Transakcioni depoziti + 100

Nema zadravanja rezervi ili podizanja gotovine!

51

5. Multiplikacija depozita i stvaranje ponude novca. Determinante ponude novca Sredstva iz banke B u banku C

Banka C:Aktiva Akti Rezerve + 90 Pasiva P i Transakcioni depoziti + 90

dalje C:Aktiva Rezerve Krediti +9 + 81 Pasiva Transakcioni depoziti + 90

52


Prost depozitni multiplikator D = 1/r x R

Gde su:

D - promena u ukupnim transakcionim depozitima u bankarskom sistemu r - stopa obaveznih rezervi

R - promena u rezervama za bankarski sistem

53


5.2 Ponuda novca - monetarni multiplikator

Uvek postoji odreena koliina gotovog novca koji se javlja u opticaju i banke zadravaju deo transakcionih depozita Model pojednostavljuje definiciju novca i svodi ga na M1 gotovina i transakcioni depoziti M = m X MB

gde je: m monetarni multiplikator

54


m - monetarni multiplikator

MB = C + R

(R=RR + ER)

c = C/D - koeficijent gotovine j g e = ER/D - stopa vika rezervi

MB = R + C = (r x D) + ER + C * MB = (r x D) + ( e x D) + ( c x D ) D = ( 1 / r + e + c ) x MB

* Poveanje MB usmereno na gotovinu se ne multiplicira, a na depozite da j g p , p

55


m - monetarni multiplikator

Na osnovu usvojene definicije novane mase: gotovina i transakcioni depoziti (M1) M=D+C=D+(cxD)=D(1+c) M = (1 + c) / (r + e + c) m = (1+c) / (r + e + c) x MB

56


5.3 Determinante ponude novca

Promene u: - stopi obaveznih rezervi t i b ih i - koeficijentu gotovine (m neg. korelisan) - stopi vika rezervi a) kamatne stope - oportunity cost b) oekivani odlivi depozita

57

6. Kamatne stope, meunarodno finansijsko trite

58


6.1 Kamatne stope

Jednostavna kamatna stopa Kombinovana kamatna stopa o b o a a a at a Tipovi kreditnih instrumenata a) prost zajam ) t j b) potpuno amortizovani zajam c) kuponska obveznica d) bezkuponska obveznica

Prinos do dospea

59


6.1 Kamatne stope- Razlika izmeu kamatne stope i prinosa - Nominalna vs. realna kamatna stopa - TIPS - indeksirane obveznice - Druge vrste indeksiranih zajmova

60


6.1 Kamatne stope

Faktori koji utiu na tranju aktive:a) efekat bogatstva b) oekivani prinos c) rizik d) likvidnost

Teorija tranje aktive govori o uticaju promene faktora tranje aktive na promenu tranje aktive Ponuda zavisi od cene (kamate) nia cena aktive opredeljuje veu ponudu Trina ravnotea

61


6.1 Kamatne stope

Faktori koji utiu na ponudu aktive (obveznica):a) oekivana profitabilnost investicija b) oekivana inflacija c) aktivnost vlade (budetski deficit)

Promene u faktorima pozitivno korelisane sa promenom ponude

62


6.1 Kamatne stope

Rizina struktura kamatnih stopa- kreditni rizik - premija na rizik - rejting - likvidnost utie na kamatnu stopu rizik

Rona struktura kamatnih stopa- kriva prinosa rastua , ravnotena ili opadajua

63


6.1 Kamatne stopeTeorija oekivanja: kamatna stopa na dugoronu obveznicu e biti jednaka zbiru oekivanih kamatnih stopa na kratkorone obveznice razliite obveznice supstituti Teorija rone strukture: razliita trita za obveznice sa razliitim dospeima. nisu supstituti investitori zainteresovani za obveznice koje e drati do dospea ponuda i t j za odreene ronosti k j d ti d d d tranja d ti utie obino vea tranja za kratkoronim Teorija premije likvidnosti i kratkoronih plasmana: ukupna kamatna stopa e biti jednaka zbiru proseka kratkoronih kamatnih stopa i premiji likvidnosti koja nastaje usled ponude i tranje supstituti su i ponuda i tranja kratkoronih utie i na cenu d tit ti d t j k tk ih ti dugoronih ih i obrnuto nisu savreni supstituti i investitori mogu biti vie zainteresovani za odreene ronosti

64


6.2 Meunarodno finansijsko trite

Vai zakon jedne cene OTC + Berzanska trita Berze - kapitala - akcija - finansijskih derivata

65

7. Istorijat bankarstva i bankarski poslovi

66


7.1 Kratak istorijat

Prve banke poele sa menjakim poslovima Banco - na italijanskom znai klupa j p Paralelan razvoj novca i bankarstva Vitezovi templari Vit it l i- Za njih se vezuje poetak bankarstva - Akreditiv (Letter of Credit)

1867. godine - poinju da funkcioniu prve velike organizovane banke b k 1896. Godine - osnovana NBS po uzoru na belgijsku centralnu banku b k67


7.2 Platni promet

Vrste poslova- tekui rauni - uplata i isplata gotovine preko blagajne

Sistem kliringa (sravnjivanja) iro rauna obavlja centralna banka, dok b k d k postoji i sistem hitnih naloga gde se sredstva t ji i t hit ih l d d t momentalno prebacuju sa rauna na raun

Platni Pl t i promet sa inostranstvom t i t t Poslovne banke, koje imaju dozvolu za rad od strane centralne banke, b k moraju imati ino-korespodentni raun u nekoj stranoj j i ti i k d t i k j t j banci

68


7.3 Depozitni poslovi

Sa stanovnitvom Sa privredom Usled postojanja blagajnikog maksimuma za privredne subjekte banke su, u svojim marketinkim aktivnostima, vie okrenute stanovnitvu u sluaju depozitnih poslova.

Dve osnovne vrste depozita:1. A vista (po vienju) 2. Oroeni depozit

69


7.4 Kreditni poslovi

Postoji mnogo vrsta kredita Krediti se mogu podeliti po nameni Odreivanje pravila za kredite (npr optereenost plate) postoji za (npr. sve vrste kredita; njih donosi centralna banka da zatiti stabilnost finansijskog sistema

Kolateral kao mera obezbeenja kredita

70


7.5 Ostali bankarski poslovi

Garancije Kao poseban vid bankarskih poslova postoje esto u sluaju uvoza robe iz inostranstva Akreditivi Poslovi sa platnim karticama Debitne kartice

Kreditne kartice Debitno - kreditne kartice

Parabankarski poslovi predstavljaju razne posrednike p p p j j p poslove (prodaja lizinga, osiguranja,...)

CROSS - SELLING71


7.6 Kreiranje finansijskih proizvoda

Trite fi T it finansijskih proizvoda ij kih i dKreditni i depozitni proizvodi

Karakteristike finansijskih proizvoda- namena - kamata - iznos (raspon) - rok - obezbeenje - ostali uslovi (nain plaanja, osiguranje, prevremena otplata...)72

8. Osnovni principi menadmenta banke

73


8.1 Specifinosti organizacije bankeUproena organizaciona ema bankeAkcionari Interna revizija Board of Di B d f Directors t

Izvrni odbor

Compliance

Retail (Stanovnitvo)

Corporate (Privreda)

Risk management

Zajednike slube

74


Interna revizija

Interna revizija predstavlja poseban organizacioni deo banke i u j j g organizacionoj emi ona je iznad izvrnog odbora i jedino je podreena bordu direktora Osnovna funkcija interne revizije je da kontrolie kompletan izvrni deo rada banke, tanije opte poslovanje Dostavlja izvetaj bordu direktora najmanje jedanput u tri meseca

75


Compliance

Predstavlja organizacioni deo banke iji je osnovni zadatak da vodi rauna da je poslovanje banke u skladu sa propisima i procedurama za sve vane funkcije Compliance:1. Donosi procedure p 2. Prati promene zakonskih propisa 3. 3 Vodi rauna da ne postoje rupe u organizacionoj emi rupe

76


Kreditni odborIz razloga upravljanja rizikom, banke imaju limite za svoje organizacione delove prilikom izdavanja kredita Kreditni odbor se sastoji od zaposlenih razliitih profila koji dolaze iz mnogih organizacionih delova banke (retail, corporate, risk management, pravna sluba,...) Odobrava kredite, pre svega za corporate klijente, ali i za visoke iznose kredita u retail-u Obino zaduen za kredite do odreenog iznosa (npr. 10 miliona EUR); preko toga je kredit u nadlenosti borda direktora

77


Odbor za likvidnost - ALCO odbor

Asset Liability Committee - vaan i veliki odbor banke koji sagledava odnos izmeu imovine (odobrenih kredita) i obaveza (prikupljenih depozita) Sastoji S t ji se od najueg rukovodstva banke (Izvrni odbor) i od d j k d t b k (I i db ) d zaposlenih razliitih profila koji dolaze iz mnogih organizacionih delova banke (marketing sluba, direktor trezora, pravna sluba,...) Kreira finansijske proizvode i cenovnik, ali i brine o likvidnosti banke i adekvatnosti kapitala Odluke ALCO odbora mora da potvrdi Bord direktora

78


Trezor - treasury y

Trezor predstavlja poseban organizacioni deo banke u organizacionoj emi Osnovna funkcija trezora je da vodi rauna o kratkoronoj likvidnosti, kako u domaoj valuti, tako i u ostalim valutam Oblasti odgovornosti trezora: g - likvidnost - meuvalutna usklaenost - nivo obavezne rezerve

79


8.2 Posebna pravila kod bilansa banakaAdekvatnost kapitala

Minimalni osnivaki kapital za poslovnu banku u Republici Srbiji iznosi 10 miliona EUR Adekvatnost kapitala se odnosi na dozvoljeni stepen leverida Tanije, koncept se odnosi na to da banke ne smeju imati velike obaveze ako nemaju visok kapital. Kod nas je dozvoljeni stepen leverida 12% Upravo zbog nemogunosti smanjenja depozita, odnos kapitala banke i obaveza (prikupljenih depozita) je propisan od strane drave i mora biti p potovan

- najei razlog za gubljenje licence

80


Meuvalutna usklaenost

O meuvalutnoj usklaenosti rauna vodi trezor Idealno za banku je da u istom iznosu, u sluaju jedne valute, prikuplja depozite i plasira kredite, ali trite odluuje o strukturi plasmana U Republici Srbiji stepen eurizacije je 65% - toliki procenat depozita je denominovan u EUR, dok je 35% u dinarima Sa t S strane kredita, vii j procenat onih u EUR k ji imaju deviznu k dit ii je t ih EUR, koji i j d i klauzulu, te je problem meuvalutne usaglaenosti oigledan

81


Rezervisanja

Prilikom izdavanja kredita, banka mora iz sopstvenog kapitala izdvojiti odreeni procenat za pokrie potencijalnih gubitaka U sluaju meuvalutne neusklaenosti banka je duna j j da izvri rezervisanje Rezervisanja se vre iz nerasporeene dobiti ali dobiti, ukoliko je ona nedovoljna onda se umanjuje osnovni p kapital

82

9. Menadment kreditnog rizika

83


Racionisanje kredita

Jedan od osnovnih principa u bankarstvu je odreivanje odnosa izmeu rizika i visine kamatnih stopa prilikom izdavanja kredita vei rizik podrazumeva viu kamatnu stopu

Ali, ovaj princip ne vai u potpunosti i u beskonanost, ve banka vri racionisanje kredita Banka moe i da ne odobri kredit ukoliko klijenta smatra suvie rizinim ili da ne odobri ba sve ono to klijent zahteva

84


9.1 Klasifikacija klijenata

Propisuje je Centralna banka i svaka banka mora klasifikovati svoju bilansnu i vanbilansnu aktivu Na osnovu klasifikacije klijenata odreuje se stopa rezervisanja za potencijalne gubitke Drava, na ovaj nain, podstie banke da daju kredite manje rizinim klijentima Postoje P t j propisi o samoj klasifikaciji klijenata i i j kl ifik iji klij t

85



Bilansnu aktivu, koja se klasifikuje, ine:1. Dospeli i nedospeli kratkoroni i dugoroni krediti (plasmani) 2. Depoziti kod drugih banaka 3. Kamate i naknade (na nenaplaena sredstva) ( p ) 4. Dugorone i kratkorone hartije od vrednosti 5. 5 Uee banaka u kapitalu drugih pravnih lica 6. Sredstva steena naplatom potraivanja 7. Ostalo

86



Vanbilansne stavke, koja se klasifikuju, ine:1. Garancije 2. Avali, akcepti, diskontovane menice 3. Razna jemstva j 4. Nepokriveni akreditivi

87


9.1 Klasifikacija klijenataA Izmiruju obaveze u periodu od 0 do 30 dana

1 - 2 % rezervacija od iznosa kredita

Izmiruju obaveze u periodu od 31 do 60 dana


Izmiruju obaveze u periodu od 61 do 90 dana


88


9.1 Klasifikacija klijenataIzmiruju obaveze u periodu od 91 do 180 dana


Izmiruju obaveze preko 181 dana

100 % rezervacija od iznosa kredita

89



Banke alju periodine izvetaje centralnoj banci o klasifikaciji njihovog portofilja Sistemom klasifikacije i rezervisanja vri se upravljanje rizikom Postavlja se pitanje zato bi banka dala kredit nekom od klijenata iz grupe ? Banke daju kredite klijentima iz grupa A i , ali klijenti usled problema prilikom poslovanja klijentima opada rejting i prelaze u nie grupe

90


9.2 Kolateral kao pokrie

Kolateral predstavlja sredstvo obezbeenja potraivanja, i kao kolateral mogu se javiti:1. Nepokretna imovina ( (hipoteka) ) 2. Pokretna imovina (runa zaloga) 3. Razna jemstva 4. Novani depoziti 5. Menice

- Stepen pokrivenosti

91


9.3 Bazelska pravila

Odvajanje kreditnog i operativnog rizika BAZEL I - adekvatnost kapitala BAZEL II - klasifikacija klijenata

92

10. Menadment rizika promene kamatnih stopa

93


10.1 Razlozi promene kamatnih stopa

Zlatno bankarsko pravilo - rona struktura Kamatno osetljiva pasiva Kamatno osetljiva aktiva Ukoliko banka ima vie k Uk lik b k i i kamatno osetljive pasive nego k t tlji i kamatno t osetljive aktive, rast kamatnih stopa smanjie profit banke, a pad kamatnih stopa uslovie rast njenog profita. Analiza jaza (gap analysis) - osetljivost profita na promene kamatnih stopa

94


10.2 Upravljanje rizikom promene kamatnih stopaMetode:

izmene uslova ugovora indeksiranje kreditnih ugovora (EURIBOR, RCM) operacije na tritu finansijskih derivata

95

11. Vanbilansne aktivnosti banaka

96


Vanbilansne aktivnostiSve vei znaaj prihoda iz vanbilansnih aktivnosti - (od 1980. dvostruko vei prihod) p ) Aktivnosti koje donose profit, ali se ne iskazuju u bilansu stanja:-

Trgovina finansijskim instrumentima T i fi ij ki i t ti Prodaja kredita Provizije

97


11.1 Trgovina finansijskim instrumentima-

Trgovina finansijskim derivatima u procesu upravljanja rizikom Operacije na deviznom tritu O ij d i i Banke pokuavaju da na ovaj nain ostvare dodatni prihod Visok stepen rizika u pekulacijama Barings 1995 1995. SocGen 2008. Kontrola - VAR (Value at risk) - statistika procena max. gubitka

98


11.2 Prodaja kredita

Sekundarno uee u kreditu Sekjuritizacija Institucije kupuju po nioj kamatnoj stopi od originalne (obino oko 0,15%)

99


11.3 ProvizijeNa N osnovu posebnih usluga klijentima: b ih l klij ti

devizni poslovi poslovi sa HoV (custody) Asset menadment g garancije na HoV klijenata j j

100

NOVAC i BANKARSTVOPrezentacije sa predavanja P t ij d j kolska 2010/2011 godinaPredmetni nastavnik Dr Duan Dobromirov, [email protected]

Predmetni asistentM.Sc. M Sc Mladen Radii, mladenr@uns ac rs Radii [email protected]

Kabinet: ITC 308

101

Documents

Novac i Bankarstvo Prezentacije 10-11