SOCIJALNA PSIHOLOGIJA – ISPITNA PITANJA I ODGOVORI1.Socijalna psihologija – pojam i značenjeSocijalna psihologija je društvena disciplina koja proučava kako ljudi misle jedni o drugima, utiču jedni na druge i ukakvim su međusobnim odnosima. Socijalna psihologija proučava ljude i njihovo ponašanje u međuzavisnosti snjihovom okolinom, sve oblike međuljudskih odnosa, te ponašanje gupe kao cjeline.Po svom etimološkom značenju,to je nauka o duši ("logos" – nauka, "psiha" – na grčkom znači duša, duh...), o duševnom životu, o psihi ili psihičkomživotu. Psihologija ima svoj određeni teorijski i praktični značaj. Teorijski, psihologija daje spoznaje koje će ljudimaolakšati da shvate niz pojmova iz filozofije, logike, antropologije itd. Sa posebnog aspekta, objašnjava ljudskaopažanja, reakcije, i ponašanje koje se manifestuje u bilo kojem istorijskim i kulturološkim zbivanjem: u savremenimsocijalnim tokovima i promjenama i u različitim oblastima ljudskog stvaralaštva, različitim oblicima, nivoima idimenzijama ljudskih konstruktivnih aktivnosti i njegovih destrukcija i poremećenog reagovanja i ponašanja.2.Teme razvojne psihopatologije-Socijalni svijet-Socijalizacija i internalizacija-Agensi i izvori socijalizacije-Socijalizacija i internalizacija skripta reagovanja, ponašanja i stila življenja-Efekti socijalizacije i internalizacije na psihičke funkcije-Socijalni faktoriemocionalnog doživljavanja, reagovanja i ponašanja-Efekti socijalizacije i internalizacije na složena svojstva ličnosti-Socijalizacija i motivizacija-Socijalni stavovi-Predrasude-

Grupni procesi-Promjene ponašanja-Grupna dinamika-Struktura grupe, uloge u grupi, značaj i stilovi rukovođenja- Nivoi komunikacija u socijalnoj grupi-Međusobna privlačnost-Prosocijalno ponašanje-Socijalna psihologija i zdravlje-Procesi, potrebe i mogućnosti adaptacije u socijalnoj grupi-Adaptivno i maladaptivno doživljavanje, regovanje i ponašanje-Psihosocijalno i profesionalno slabljenje i sagorijevanje-Procjena psihosocijalnog statusa ličnosti u grupi3.Značaj i razvoj socijalne psihologijeIstorijski korijeni psihologije potiču i iz prirodnih nauka. Filozofski pravci značajni za razvoj psihologije su:1)racionalizam(ističe se razum u traženju istine)2)empirizam(čovjek kada razmišlja mora imati prostor).Objašnjava ljudska opažanja, doživljavanja, reakcije i ponašanja koja se manifestuju u bilo kojem istorijskim ikulturološkim zbivanjima.Riječ "psihologija" nastala je znatno kasnije, a prvi je upotrijebio pjesnik i filozof Marko Marulić, oko 1517. godine.Među racionalistima, najveći uticaj su imali filozofi Rene Dekart (1596 – 1650) i Baruh Spinoza (1632 – 1677).Filozofima empirijske orijentacije za razvoj psihologije poseban značaj je imao Džon Lok (1632 – 1704)

Ž.Ž.Ruso pridaje izrazit značaj emocionalnom razvoja djeteta, indivdualnim razlikama u psihofizičkim osobinama injegov aktivan odnos prema okolini...Poseban uticaj Džon Lok je imao na osnivača psihologije kao samostalne nauke, psihologa Viljema Vunta.Filozofi Veber (E. N. Weber) i Fehner (G. Fechner) ispituju draži i osjete i njihovu povezanost.Veliki broj i drugih istraživača – Helmholc (N. Helmholtz), Sečenov, Galton (F. Galton) i drugi - sredinom XIX vijeka pristupaju sistematskom i eksperimentalnom istraživanju psiholoških problema.Posebna je zasluga Viljema Vunta (Wilhelm Wundt, 1832 – 1920.) za razvoj psihologije.Započetak   formiranja  ps ihologi je  kao  naukeuzima se  pojava  knj ige  Vi l jema  Vunta  "Pr inc ip i   f iz io loške  psihologije".U Njemačkoj su, pored Vunta, velike zasluge za razvoj psihologije imali Ebinghaus (H. Ebbinghaus), Štern (C. Stern),Verthajmer (M. Wertheimer) i drugi.U Velikoj Britaniji ističu se svojim doprinosom razvoju psihologije Spirman (C. Spearman), Eveling (F. Aveling),Bartlet (F. C. Bartlett), Vernon (P. E. Vernon), Ajzenk (H. J. Eysenck) i drugi.U Francuskoj je za razvoj psihologije naročito zaslužan Bine (A. Binet), Ribo (T. Ribot), Žane i Dima, a u novije dobaValon (H. Wallon) i Pjeron (H. Pieron).U Švajcarskoj je zaslužan Klapared (E. Claparede) i Pjaže (Y. Pioget).U Rusiji su za razvoj psihologije bila vrlo značajna istraživanja Sečenova, koja su produžili i razvili Pavlov, Behtjerev,Vigotski, Leontjev, Lurija, Tjeplov i mnogobrojni drugi sovjetski psiholozi.Od kraja XIX vijeka značajno se razvija psihologija i u SAD, gdje danas postoji najveći broj psiholoških instituta i brojni osnivači američke psihologije: Džems (W. James), Katel (R. Cotell), Tičener (E. B. Titchener), Torndajk (E. L.Thorndike), Vudvort (R. S. Woodworth), Hal (C. S. Hall), Tolman (E. C. Tolman), Terston (L. L. Thurstone), Skiner B. F. Skinner), Levin (K. Lewin), Olport (G. W. Allport) i drugi istraživači koji su doprinijeli razvoju psihologije.(Milić A., 2007.).U Zagrebu psihološku katedru je osnovao profesor Ramiro Bujas, a u Beogradu profesor Borislav Stevanović.Za razvoj psihologije u Sloveniji zaslužan je profesor Mihailo Rostohar.4.Pristupi u proučavanju socijalne psihologije-Racionalizam (ističe se razu u traženju istine)-Empirizam (stavovi zasnovani na činjenicama i iskustvima)5.Potrebe i zahtjevi proučavanja socijalne psihologijePred čovjekom se u toku života, pojavljuju i postavljaju posebni zadaci i zahtjevi.Čovjek se stalno prilagođava novimuslovima života i rada i funkcionisanja

koji uslovljavaju stalno učenje i prilagođavanje, psiho - fizičke napore, a često izamor i slabljenje.U složenim životnim uslovima neophodni su efikasni postupci, iako su moguće česte greške saishodom neuspjeha, gubitka ili katastrofe.Učenje i mijenjanje traje cijelog života6.Teorijski i prakični značaj socijalne psihologijeTeorijski zadatak : psihologija je da omogući upoznavanje oblika, nivoa, karakteristika i zakonitosti psihočkog života.Cilj teorijskog istraživanja u psihologiji je upoznavanje i razumjevanje dijela stvarnosti tj psihološke stvarnosti.Psihologija treba da odgovori na tri bitna pitanja:•“Šta?”psihologija treba da omogući čovjeku da što bolje uoči, objasni i opiše psihičke pojave•“Kako?”se odvijaju psihički procesi i kako se formiraju psihičke osobine, da upozna složenu etiologijuzdravog i/ili nezdravog odrastanja i formiranja ličnosti;•“Zašto?”treba da otkriva uzroke pojedinih psihičkih pojava i objasni, predvidi i usmjerava postupke idjelatnosti ljudi. Praktični zadatak psihologijeje u primjenjivanju rezultata psiholoških istraživanja, je zaštita mentalnog zdravlja.Označava bolja uočavanja, razumjevanja, predviđanja, ponašanja i postupke ljudi.7.Predmet izučavanja socijalne psihologijeSvi oni psihički procesi koji se odvijaju u nama, kao što su mišljenje, motivacija, maštarenje, emocije.Postoji najuža veza između ponašanja i psihičkih procesa i mi čovjeka možemo do kraja shvatiti samo ako vodimoračuna o oba aspekta aktivnosti. Psihički procesi i funkcije:•Kognitivni(opažanje, pamćenje, mišljenje..)•Afektivni(emocije..)•

Konativni(motivacioni..)Fiziološke osnove psihološkog života(Nervni, endokrini, imunološki, kardiovaskularni, vezivni i prehrambenimehanizmi – holistički pristup) Aktivnosti i ponašanja(Konstruktivni, destruktivni, efikasni, neefikasni, kreativni..) Socijalni status ličnosti (status u socijalnoj sredini i socijalnim situacijama)8.Ciljevi izučavanja socijalne psihologijeUočiti psihološke fenomene u socijalnom kontekstu, razumijeti – upoznati etiologiju (faktore, agense, paterne) psiholoških fenomena, identifikovati refleksije (pozitivne, negativne) socijalnih fenomena u oblasti poslovneekonomnije i prave, intervenisati..9.Metode i tehnike u socijalnoj psihologiji Metodaje način ili postupak pomoću kojeg se u psihologiji dolazi do potrebnih i ciljanih saznanja o predmetuistraživanja, proučavanja i njegove primjene, da se: uoče oblici tih fenomena, da se shvati i razumije njihova etiologija(uzročnost), da se rasvijetle njihove refleksije – pozitivni i negativni učinci i posljedice, da se predvidi njihov daljnjirazvoj i ishod i da se usmjere potrebne individualne i/ili društvene intervencije na njih u cilju razvoja, prevencije i/ilisuzbijanja.Metode socijalne psihologije su:opservacija socijalnih situacija - odgojno-obrazovnih, radnih, sportskihkulturoloških, poslovnih, pravnih itd, opservacija ljudi u socijalnim situacijama i socijalnom kontekstu; razgovor saljudima - akterima u životnim situacijama i životnim procesima; intervju,usmeno izlaganje, objašnjavanje, poučavanje, uvjeravanje; demonstriranje; analize pojedinih situacija i slučajeva; analiza produkata djelatnosti i ponašanja; stimulativne mjere; praćenje lica u različitim socijalnim - životnim okolnostima; fotografsko, video ielektronsko snimanje i praćenje; anketiranje; psihotestiranje – psihometrija psihomotoričkih sposobnosti i senzornihsposobnosti i procjena ličnosti ; testiranja - mjerenje znanja; statistička obrada podataka; evidentiranje i informacionaobrada; eksploatacija i „skladištenje“ informacionih psihopedagoških materijala; eksperiment – projektovanje, proučavanje i evoluacija pojava i fenomena života – funkcija, procesa, reagovanja u svim životnim situacijama; proučavanje i ažuriranje dokumentacije psihološke obrade.10.Instrumenti socijalne psihologije

Osnovni instrumenti i sredstva su: prilagođeni protokoli, zapisnici, službene zabilješke, foto i video zapisi, anketniupitnici (ankete), testovi, reakciometri, rekviziti,statistički podaci (liste postignuća, i epidemologije...) različitih i psiholoških fenomena u oblasti ljudskog života i rada.11.Elementi naučnog istraživanja socijalno psiholoških fenomena (projekat istraživanja)Projekat socio – psiholoških istraživanja je pisani dokument u kome su razrađene osnovne faze budućeg istraživanja.Svaki studijski projekat ima : naslovnu stranu, uvod, teorijski pristup problemu, metodološku organizaciju istraživanja,analiza rezultata, izvještaj o istraživanju i interpretacija rezultata, zaključci i preporuke, literatura i drugi izvori, prilozii sadržaj.12.Socijalni svijet – pojam, značaj i socijalni uticaj Socijalni svijet je sve što postoji, a što se smatra da utiče na psihosocijalne fenomene.To su materijalna, nematerijalna i energetska dobra.Socijalni svijet je cjelokupno socijalno naslijeđe. Socijalni svijet uočava, opaža, doživljava ... čovjek uči u socijalnomsvijetu, uči školski organizovano, ali najčešće neorganizovano.Život čovjeka svih uzrasta, polova, psihosocijalnih statusa u stalnoj je dinamici - komunikaciji i transakciji sa drugimljudima. Na tome se zasniva: opstanak, nivo razvoja, nivo zdravlja, sposobnosti, aktivitet, produktivnost, stil življenja,nivo civilizacije, prosperiteta društvene zajednice.13.Uticaj socijalne stvarnosti sa okolinomU samom središtu socijalne psihologije je fenomen, pojava socijalnih uticaja na nas utiču drugi ljudi, kada jedna osobanamjerno pokušava promjeniti ponašanje druge osobe.Socijalni uticaj se ne ogleda samo u ponašanju – on uključuje i naše misli, osjećanja.Socijalni uticaj se iskazuje na još mnogo načina: često na nas djeluje prisutnost drugih ljudi, kada ljudi nisu psihički prisutni često smo pod njihovim uticajem.Mnogo je važnije kako ljudi shvataju i tumače socijalni svijet.14.Pojam i značaj socijalnog naslijeđaČovjek utiče na sve druge faktore i okolnosti stvarajući socijalno naslijeđe. Čovjek ne može ni zamisliti šta bi bilo danema socijalnog naslijeđa.15.Psihodinamika življenja u savremenim uslovimaŽivot čovjeka svih uzrasta, polova, psihosocijalnog statusa je u stalnoj dinamici, komunikaciji i transakciji sa drugimljudima. Zavisno od životnih prostora sa specifičnim psihosocijalnim obilježjima, na relaciji potreba, zahtjeva davanjai zadovoljavanja pojedinaca. Na tome se zasniva: opstanak, nivo razvoja, nivo aktiviteta, produktivnosti..16.Socijalizacija, internalizacija i eksternalizacija – pojam i značaj Socijalizacija

predstavlja osposobljavanje jedinke, osobe za društveni život, a u širem značenju predstavlja razvoj iformiranje ličnosti. Internalizacijaje pounutrenje, psiholosocijalni proces opažanja, doživljavanja, prihvatanja različitih uticaja socijalnogsvijeta sa okolinom. To je istovremeni proces kada se nešto nauči a ne prihvata se. Suprotna je procesu socijalizacije. Eksternalizacija: poispoljenje - ličnost ostaje, a isključimo motive.17.Procesi socijalizacije i internalizacije-klasično uslovljavanje (uspostavljanje veze ponavljanjem po principima asocijacije (npr. Prve riječi, ljubav)-instrumenti uslovljavanja (potkrepljivanje, uči se zadovoljiti neke potrebe, cilj)-opservaciono uslovljavanje (posmatranje tuđeg ponašanja)-učenje po modelu - poučavanje pokazivanje putem psihičkih mehanizama, intuicijom i identifikacijom-učenje uloga-učenje uviđanjem-Internalizacija – suprotno18.Agensi (izvori, paterni..) socijalizacijeČovjek, opšta težnja, sva težnja društva, poremećeno ponašanje,porodica, škola, vršnjaci, socijalne grupe odraslih,sredstva masovnih komunikacija, civilizacija, kultura, mentalitet.19.Uticaj porodice na socijalizaciju (funkcionalna, disfukcionalna)Funkcionalna: ljubav, sigurnost, toplina, povjerenje, zaštita, pomoć, podrška, razumjevanje, savjetovanje, saradnja,tolerancija, pripadnost, identitet, samouvažavanje i uvažavanje Disfunkcionalna: nedostatak ljubavi, nesigurnost, sebičnost, pritisak, napetost, negativizam, agresija, bježanje, ulazak u delikventne grupe. Ovde nije ljubav doživljena.

 20.Uticaj škole na socijalizaciju (funkcionalna, disfunkcionalna)

Funkcionalna:   p r i h v a t a n j e ,   u p o z n a v a n j e ,   u v a ž a v a n j e ,   p o m o ć ,  k o m u n i k a c i j a ,   p o v j e r e n j e ,   m o t i v i s a n o s t , dobronamjernost, radost i ugoda, kreativnost, radne navike, istrajnost, stabilnost. (pozitivne refleksije) Disfunkcionalna: distanciranje, službenost, nepovjerenj, netrpeljivost, zlonamjernost, neugoda, omalovažavanje,dosađivanje, izbjegavanje časova, povrede, agresije, pretnje. (negativne refleksije).21.Socijalni rad i drugi partneri u procesu socijalizacije, internalizacije i eksternalizacije Socijalizacijau užem smislu je osposobljavanje jedinke za drustveni zivot. Internalizacijaje psihosocijalni proces opažanja , dozivljavanja, prihvatanja različitih uticaja socijalnog svijeta saokolinom. Eksternalizacijaje psihosocijalni process izmjestanja, odvajanja iz ličnosti nepoželjnih, destruktivnih.. energija,nagona i tendencija koje opterećuju tu ličnost.Uslovi socijalizacije su opažanje, doživljavanje, proces diskriminacije, process generalizacije, proces internalizacije, process potkrepljivanja - stimulacije (vrednovanja, nagrađivanja, kažnjavanja)Socijalizacija u užem smislu je osposobljavanje jedinke za društveni život a u širem smislu predstavlja razvoj iformiranje ličnosti.Socijalizacija se ostvaruje svim modalitetima, metodama, nivoima socijalnog učenja.22.Uticaj sredstava masovnih komunikacija na socijalizaciju (funkcionalna, disfunkcionalna)Sredstva masovnog komuniciranja je zajednički naziv za različite medije(tv, radio, novine,internet,itd). U savremenomdruštvu i masovnoj kulturi sredstva masovnog komuniciranja u svakom razvijenom društvu predstavljaju važan agenssocijalizacije čiji je uticaj veliki posebno kod mladih.Informacije mogu biti funkcionalne(u korist čovjeka) idisfunkcionalne(protiv čovjeka, npr.ugrožavanje privatnosti)23.Civilizacija, kultura i mentalitet – pojam, značaj i uticaj na razvoj ličnostiCivilizacija danas znači - ukupnost svih misaonih i umjetničkih shvatanja i uvjerenja, znanja, vještina, običaja i etičkihnormi u ljudskim komunikacijama i transakcijama.Kultura je ukupnost materijalnih, duhovnih i etičkih vrijednosti koje je čovjek stvorio u svom društvenom-istorijskomnaslijeđu u kojem učestvuju u organiziranju života sa drugim ljudima sa kojima komunicira o vrši razmjenu

duhovnihi materijalnih dobara.Mentalitet podrazumijeva skup kolektivnih osobina i sklonosti jednog naroda, stanovništva na određenom prostoru,etničkih i vjerskih zajednica i drugih kolektiviteta, to je odnos prema sebi, drugima i radu.Civili, kultura i mentalitet su značajni faktori socijalizacije ličnosti.24.Uticaj socijalizacije i internalizacije na doživljavanja, reagovanja, ponašanje i stil življenjaBrojni agensi (izvori) utiču na zdravo ili nezdravo odrastanje ličnosti i njeno formiranje od začeća kroz djetinjstvo,mladost, zrelo doba, do kraja zivota.Faktori socijalizacije i internalizacije utiču na formiranje strukture ličnosti što je primarni faktor svih doživljavanja,reagovanja, aktivnosti i ponašanja.Interalizacije utiču na formiranje strukture ličnosti u najširem smislu.Struktura ličnosti je primarni faktor svih doživljavanja, reagovanja, aktivnosti i ponašanja.  Struktura je visokokorespondentna sa nivom zrelosti, duhovnosti, otpornosti i imunitetom ličnosti.Onaznačajno determiniše skriptreagovanja i ponašanja i stil življenja.25.Efekti socijalizacije i internalizacije na psihičke funkcije

 -Klasično uslovljavanje, uspostavljanje veze ponavljanje po principima asocijacije (npr uslovni refleksi, prveriječi, ljubav).-Elementi uslovljavanja (potkrepljivanje – uči se zadovoljiti neka potreba i cilj).-Opservaciono uslovljavanje (posmatranje tuđeg ponašanja).-Učenje po modelu – poučavanje, pokazivanje (oponašanje drugih).-Učenje uloga-Učenje uviđanjem.26.Kako spoznajemo sebe i drugeKada se zaista usmjerimo na sebe uspoređujemo svoje trenutno ponašanje sa unutrašnjim standardima i vrijednostima.Kada uočimo razlike pokušavamo ih smanjiti usklađivanjem svog ponašanja. Spoznajemo sami sebe i učimo dok smoživi. Upoznavajući sebe upoznajemo i druge. Bitno je upoznati samog sebe. Jedan vid informacija kojima se ljudikoriste da bi spoznali sebe i druge je verbalno, neverbalno i emocionalno izražavanje i ponašanje.27.Afektivni procesi – značaj emocija na zdravo i/ili nezdravo odrastanje

Afektivni procesi su procesi u kojima učestvuju emocije, tj. osjećanja.Emocije su psihički procesi koji odražavaju odnos čovjeka prema objektivnoj stvarnosti.Zdravo odrastanje uslovljavaju osjećaji ugode i opuštenosti, a nezdravo osjećaji neugode i napetosti.28.Faktori socijalnog i emocionalnog doživljavanja, reagovanja i ponašanja Emocionalni doživljaj koji uslovljava da čovjek u nekoj situaciji može da osjeti strah, slobodu, ljutnju, radost, tugu,ljubav, prezir.. Emocionalno reagovanjeuslovljava ponašanje tj. reagovanje koje može biti verbalno, fizičko, psihomotorno,neverbalno..Fiziološke promjeneu tijelu kao posljedice fizioloških reakcija koje se manifestuju kao premor, bljedilo, crvenilo, blokada.. 29.Emocije kao izvor aktivnosti i ponašanja – Glazerova šemaDJELOVANJE ↔ MIŠLJENJEGlazerova šemaukazuje da ljudske aktivnosti i(  P O N A Š A N J E ) p o n a š a n ja   p o t i č u   i z   o s j e ć a n ja ,   p r e k o   f i z i o l o š k i h↕   ↕ ( n e u r o l o š k e ,   f i z io l o š k e ,   i m u n o l o š k e )  p r o c e s a   i E M O C I J Em o t o r i č k i h   r e a kc i j a ,   p a   t e k   o nd a   p r e k o ( O S J E Ć A N J E )   ↔ F I Z I O L O Š K E   R E A K C I J E k o g n i t i v n i h   t j .   m i s a o n o h  p r o c e s a .30.Osnovna svojstva i tipovi emocijaOsnovne emocije – baza za sve ostale. Neki psiholozi smatraju da postoje samo dvije vrste osnovnih emocija:1 . S t r a h 2.Ljutn ja (drugi dodaju još i l jubav)-a treći spominju i radost – tuga.Emocija prema jačini i trajanju.Afektisu emocionalna stanja vrlo velikog intenziteta, a vrlo kratkog trajanja. Čovjek u afektu je u stanju učiniti djelaza koja se kasnije kaje čitav život.Raspoloženja

su emocionalna stanja slabijeg intenziteta, ali dugog trajanja.Strastisu emocionalna stanja velikog intenziteta i dugog trajanja.31.Kontrola emocija

 Može biti:•Direktna(izbjegavanje situacije i osiguravanje uslova za emocionalno rasterećenje)•Indirektna: autogeni trening, suočavanje (sopstveno priznanje straha radi izbjegavanja dvostrukogstraha), povećanje spremnosti (akumulacija snage – fizičke i psihičke)Posebne tehnike kontrole emocija su: reinterpretacija situacija, analiza elemenata, racionalni putevi, verbalizacija,smanjenjem napetosti lakše se nađe izbor,podjela sa drugima, angažovanje aktivnošću, uklanjanje briga, fizičkarelaksacija...32.Uslovi procjene i poznavanja emocionalnog stanja•Poznavanje vrijednosti strukture (etičnost)•Poznavanje kognitivne (spoznajne) strukture•Poznavanje konativne strukture•Poznavanje fiziološke aktivnosti33.Struktura (složena svojstva) ličnostiČovjekova ličnost nerazdvojno je povezana sa njegovom aktivnošću. Afirmira se kroz aktivnost i ono se krozaktivnosti mijenja.-Fizički izgled – upadljiv, normalan (neupadljiv)-Sposobnost: fizičke psihomotorne, intelektualne (prosječne, iznad i ispod prosječne)-Temperament-Karakter -

Odnos prema radu-Vrijednost-Aktivnost.34.Efekti socijalizacije i internalizacije na složena svojstva ličnostiEfekti socijalizacije na složena svojstva ličnosti se ispoljavaju kroz interakciju i saradnju (korespodenciju) struktureličnosti i agensa socijalizacije (nevladine organizacije, forum roditelja,forum mladih, porodica, škola, vjerskeinstitucije, socijalni rad, policija, pravosuđe, zdravstvene institucije..)35.Motivacija – pojam, značaj, izvori i kanalisanjeMotivacija i motivi su primarni regulatori svih modaliteta, nivoa i učestalosti aktivnosti i ponašanja – konstruktivnihi/ili destruktivnih.Izvori motiva su potrebe koje znače nedostatak nečeg materijalnog, nematerijalnog, energetskog i/ili duhovnog.36.Sposobnost ličnosti – pojam, značaj, područja(vrste) – formiranje i razvoj pod uticajem socijalnog svijetaSposobnosti ličnosti: sposobnost, temperament, karakter, navike, interesi. Stavovi su relativno trajne predispozicijekoje opredjeljuju odnos ličnosti prema sebi u spoljnjoj sredini socijalnom svijetu.Sposobnosti su mogućnosti jedne ličnosti da nešto može ili ne može da ostvaruje. One su preduslov za uspješne iefikasne aktivnosti.Mentalne sposobnosti su opšte sposobnosti za obavljanje složenih poslova, to su intelektualne sposobnosti.Dominantna mentalna sposobnost je inteligencija – sposobnost utvršivanja značajnih odnosa među podanicima i pronalaženje novih rješenja.37.Karakter – pojam, značaj i razvoj pod uticajem socijalnog svijetaKarakter je odnos čovjeka prema sebi, drugim ljudima i prema radu u kontekstu socijalnog svijeta i okoline. Karakter  je isključivo rezultat odgoja i životnog puta pojedinca, pa se prikladnim metodama može uticati na njegovo mijenje.Crte karaktera: odnos čovjeka prema samom sebi: samopuzdanje i samokritičnost. Odnos prema drugim ljudima:agresivnost, iskrenost, egoizam. Odnos prema radu: marljivost i upornost.38.Temperament – pojam, značaj (tipovi) – razvoj pod uticajem socijalnog svijetaTemperament je crta ličnosti, odnosno način emocionalnog reagovanja na situacije iz socijalnog svijeta i okoline. Naosnovu temperamenta dolazimo do spoznaje

o okolini i postajemo svjesni prisustva predmeta i ljudi, njihovih osobina, ponasanja i aktivnosti na osnovu cega se u okviru i u cilju egzistencije prilagodjava efikasnim i/ili neefikasnimreakcijama, ponasanjima i aktivnostima.Tipovi emocionalnog reagovanja su:

•Kolerik – brzo i jako reaguje, pesimista je, ispoljava reakcije prema drugima•Sangvinik – brzo i slabo reaguje, optimista je, ispoljava reakcije prema drugima•Melanholik – sporo i jako reaguje, manje ispoljava reakcije prema drugima•Flegmatik – sporo i slabo reaguje, optimista, slabije ispoljava reakcije prema drugima39.Interesi – pojam, značaj i razvoj pod uticajem socijalnog svijetaInteres je psihičko svojstvo (osobina) ličnosti. Na osnovu interesa dolazimo do spoznaje o okolini i postajemo svijesni prisustva predmeta i ljudi, njihovih osobina, ponašanja i aktivnosti na osnovu čega se u okviru i u cilju egzistencije prilagođava efikasnim i/ili neefikasnim reakcijama, ponašanjima i aktivnostima.40.Shvatanja i stavovi – pojam, značaj i razvoj pod uticaj socijalnog svijetaStav je vrednovanje ljudi, objekata ili ideja. Stav je tendencija negativnog ili pozitivnog reagovanja prema ljudima, pojavama, zbivanjima, socijalnom svijetu, vrijednostima. Stavovi se sastoje od tri dijela :emotivnog (koji čineemocionalne reakcije prema objektu stava),spoznajnog (koji čine misli i vjerovanja o objektu stav) iponašajnog ( koji čine postupci ili vidljivo ponašanje prema objektu stava).41.Djelovanja stavova na misli i osjećanja

Stavovi znacajno djeluju na misli, osjecanja i ponasanja. Narušena psihosocijalna stabilnost stvara potrebu koja se unašoj svijesti odražava kao osjećaj. Osjećaj izaziva jednu ili više želje što dovodi do borbe motiva.42.Socijalni stavovi – pojam, osobine i vrsteStav je tendencija pozitivnog ili negativnog reagovanja prema ljudima, pojavama, zbivanjima, socijalnom svijetu,vrijednostima. Stavovi se sastoje od tri dijela:emotivnog (emocionalne reakcije prema objektu stava),spoznajnog (čine ga misli i vjerovanja o objektu stav) i ponašajnog (čine ga postupci ili vidljivo ponašanje prema objektu stava).Emocionalni stav – zasniva se više na emocijama i vrijednostima nego na objektivnoj analizi. Stav zasnovan na ponašanju proizašao je iz opažanja vlastitog ponašanja prema objektu stava.43.Struktura, formiranje i mijenjanje socijalnih stavovaPromjena stava često je reakcija na socijalni uticaj. Naši stavovi mogu biti pod uticajem toga što drugi čine ili govore.Za promjenu stava tražimo vanjsko i unutrašnje opravdanje. Uvjeravajuće poruke takođe utiču na promjenu stava. Svistavovi imaju emocionalnu, spoznajnu i ponašajnu komponentu. Stav možemo promjeniti i na osnovu uvjerenja.44.istraživanje i ispitivanje socijalnih stavovaMetode istraživanja i ispitivanja stavova su opservacija, razgovor, anketiranje i skaliranje. Zatim imamo i deskriptivnumetodu, kauzalnu metodu, fotografisanje i video snimanje, eksperiment, testiranje i mjerenje, praćenje i analizaslučajeva, statistička obrada podataka.45.Skale procjeneSkale stavova su instrumenti kojima se prikupljaju stavovi ispitanika o osobama ili postupcima pojedinih osoba, stvarii pojava. Procjenama se prikupljaju podaci o mišljenjima u vezi sa nečijim osobinama, kvalitetima nečijeg rada ilirješenjima. Skale procjene mogu bitideskriptivne(opisne) ili grafičke. Deskriptivnese sastoje od niza tvrdnji, obično poredanih po stepenu inteziteta a procjenjivač oznacava onu koja po njegovom mišljenju najbolje odgovara stvarnosti.Grafička skala procjene

se sastoji od crta ispod kojih su lijevo ili desno upisani ekstremni sudovi a u sredini neutralnisud.

 46.SociogramSociogram je osnovna tehinka Morenove sociometrije. To je graficki oblik predstavljanja clanova male grupe sobzirom na njihova medjusobna misljenja. Sociogram omogucava ocigledan i brz uvid u status svakog clana grupe.U osnovi su tri vrste pitanja na koja treba odgovoriti:-Pitanja pozitivnog izbora-Pitanja negativnog izbora-Pitanja sa procjene socijalnog statusa47.Fizička svojstva ličnosti – pojam, značaj i razvoj pod uticajem socijalnog svijetaLičnost je skup različitih osobina nastalih pod uticajem brojnih faktora njenog razvoja koje su različito struktuiranekod svake osobe što joj daje obilježje individualnosti.48.Faktori razvoja složenih svojstava ličnosti Neophodno poznavanje psihologije čovjeka – njegovog odrastanja, formiranja, njegovog psiho – socijalnog profila.. Na formiranje ličnosti čovjeka utiču mnogi faktori – osnovni su nasljedni faktori, faktori uticaja socijalne sredine,faktori zrenja i aktivnosti individue.Značajan faktor je i vaspitanje i obrazovanje u porodici, školi, slobodnim aktivnostima, u profesiji, u javnom životu..49.Značaj psihoanalize za razvoj socijalne psihologijeJedna od suštinskih ocjena psihoanaliticke teorije je psihoanaliza, koja nije opovrgljiva. Teorija koja nije opovrgljivanije naučna. Psihoanaliza ima objašnjenje za sve, ako podaci odbace jedno objašnjenje, poteže se drugo, čestosuprotno. Međutim psihoanaliticka objašnjenja su orginalana, inuitivno bogata, razumljiva i ubjedljiva svima, prvenstveno obrazovanim laicima. Psihoterapija je pomaganje nekome da bolje odredi svoje granice i da bolje odredisebe prema njima.50.Značaj psihodinamske psihologije u proučavanju socijalno psiholoških fenomenaPsihodinamska psihologija na čovjeka gleda kao na lice koje nema kontrolu nad svojim ponašanjem. Nastavila jerazvoj u vise pravaca ali najvažniji su kontrola pojedinaca nad vlastitom sudbinom, uloga svijesnih procesa, ulogasocijalnih faktora.51.Osnovni ciljevi teorijskog istraživanja u psihologiji

Cilj teorijskog istraživanja u psihologiji je upoznavanje i razumijevanje dijela stvarnosti - tj psihičke stvarnosti.Psihologija treba da odgovori , po brojnim psiholozima, na tri bitna pitanja: Šta? Kako? Zašto?Teorijski psihologija daje spoznaje da ljudi lako shvate niz pojava iz filozofije, logike, antropologije, ekonomije idrugih društvenih disciplina koje čovjek u svom razvoju i odrastanju izučava.52.Interdisciplinarni pristup u proučavanju socijalno psiholoških fenomenaZnači da je proučavanje ovog fenomena povezano i sa drugim disciplinama, pa se tako i pristupa, a to su : razvojne psihologije, psihijatrije, psihologije, neurologije, pedijatrije, defektologije, forenzičke psihologije i psihijatrije.53.Značaj socijalne psihologije na unapređenje i zaštitu duševnog zdravlja djece, mladih i odraslihPraktični je značaj psihologije u tome što ljudima omogućava bolje uočavanje, razumjevanje, predviđanje i mijenjanje pojave, događanja, ponašanja i postupaka ljudi s kojima se svakodnevno susrećemo - u kući, školi, na ulici, u sportu,na radu, u javnom životu, medijima, i dr.Značajan zadatak je zaštita mentalnog zdravlja, otklanjanja psihičkih smetnji ljudi, koje im otežavaju lični i kolektivniživot i njegove funkcije – djelatnosti i ponašanja.Upoznavajući i razumjevajući druge bolje upoznajemo i razumijemo sebe.

54.Temeljne osnove socijalne psihologije kao naučne disciplineSocijalna psihologija kao naučna disciplina proučava uticaj socijalnih činilaca na ponašanje pojedinca, njegovo ponašanje kada su u neposrednoj interakciji, kao i ulogu psiholoških karakteristika ljudi u društvenom zbivanju.55.Fenomeni socijalne psihologijeFenomeni socijalne psihologije su: socijalni svijet, socijalizacija, internalizacije, agensi i izvori socijalizacije, socijalnistavovi, predsrasude, grupni procesi, promjene ponašanja, grupna dinamika, nivo komunikacija u socijalnoj grupi..56.Sociopatološke pojave kod djece, maloljetnika i odraslih osobaSociopatološke pojave su:•Sociopatije:-Politoksimanije (pušenje, alkoholizam, narkomanija)-Seksualne izopačenosti i nasilja-Agresija (destrukcija, nasilja, ubistva, suicidi)-

Kriminalitet•Socijalne bolesti (somatske, duševne, psihosomatske)•Individualna i društvena dezorganizacija (predbračne, vanbračne i bračne zajednice; porodica, škola, duhovneinstitucije, uže i šire socijalne sredine)57.Etiologija psihosocijalnih fenomenaEtiologija je vrlo važan faktor u samom rješavanju problema. Kada uočimo problem vrlo je bitno da znamo uzročnost ida to shvatimo. Etiologija je primarna determinanta prevencije poremećaja ličnosti i ponašanja .-familio-genetska predispozicija-procesi zdravog i nezdravog odrastanja-aktivnosti i ponašanja-hronološka dob, zrelost i otpornost.58.Nivoi prevencije sociopatoloških pojava i drugih poremećaja ličnosti (primnarna, sekundarna i tercijarnaprevencija)mogu bitiprimarni(otklanjanje uzroka);sekundarni( prekid poremećaja );tercijarni( sprečavanje povratništva) .Sprovode ih porodica, škola, policija, socijalni rad, zdravstvene institucije, vlada, tužilaštvo, pravosuđe idr.59.Periodizacija psihocijalnog razvojaPsihosocijalni razvoj prolazi kroz period djetinjstva, adolescencije, zrelog doba i starenjaovo je sam razvoj psihologije: od antičkog doba do polovine XIX vijeka, od druge polovine XIX vijeka do dvadesetihgodina XX vijeka, početak ovog vijeka razvoj empirizma60.Osnove i određenje poremećenog reagovanja i ponašanja kod djece, maloljetnika i odraslih osobaU osnovi poremećenog reagovanja i ponašanja kod djece i maloljetnika je uvijek patogeni faktor koji koji je visokokorespodentan sa -anamnezom odrastanja u porodici, školi, užoj i široj sredini, - formiranjem strukture ličnosti, -nivoom zrelosti, -nivoom otpornosti , -skriptom doživljavanja i reagovanja i – stilom življenja61.Složenost poremećaja ličnosti i ponašanja – psihopatologijeIzrazita složenost poremećaja ličnosti u osnovi ima patogeni faktor , različitog multifaktorskog porijekla . Složenost seogleda u etiologiji, simptomatologiji i razornim zdravstveno i psihosocijalnim posljedicama koje vode do potpunedezorganizacije ličnosti.

 Vidljiva prepsihopatska ispoljavanja su: osjećajna hladnoća i okrutnost, neprijateljstvo, mržnja od sadizma, zavisnost,nezaježljivost, pohlepnost, samoljubivost, sebičnost, suprostavljanje, svadljivost, neposlušnost, nasilnost.Terminologija je raznolika za deskriptivno odstupanja, kao sto su: poremećaji temperamenta, psihopatska ličnost, poremećaj ponašanja,prepsihopatijaPrepsihopatije mogu da se odrede poremećaji ličnosti u djetinjstvu i mladosti, tj kao rana i značajna odstupanjanagonskog, osjećajnog, moralnog i društvenog razvoja.Poremećaji obrazaca ponašanja: laganje, krađe, paljevine, nasilje...Dublji poremećaji sklopova funkcija i ličnosti: nesposobnost za uspostavljanje istinskih i postojanih objektnih odnosa inespobnost poistovjećivanja sa dobrim djelovima objekta i opšteprihvaćenim društvenim normama (odsustvo strepnje,osjećanja krivice i moralna manjkavost).Psihopatsko ponašanje moglo bi se objasniti kao posljedica trpnje, sukoba i strepnje koji su ranog porijekla, koji susmješteni u nesvjesno. Postoje pokušaji da se psihopatije razvrstaju prema modelu neuroza i psihoza na: šizoidne, paranoidne, prisilne, histeroidne, narcistične, depresivno – manične, nedruštvene, protivdruštvene i dr. (ova podjela semože oprezno koristiti u mladalačkoj psihopatologiji, ali ne i u dječijoj).62.Osnovne predispozicije socio – psihološkog razvojaSu sklonosti poremećenom ponašanju koje imaju biološke osnove ( familio-gen. faktor) , psihološke(odrastanje) isocijalne (socijalizacija).Struktura ličnosti je primarni faktor svih složenih doživljavanja reagovanja, aktivnosti i ponašanja.Struktura je visokokorespodentna sa nivoom zrelosti, duhovnosti, otpornosti i imunitetom ličnosti..Optimalna dimenzija ličnosti jezrelost, koja se poistovjećuje sa zdravljem.Zrelost podrazumijeva intelektualnu efikasnost, socijalnu adekvatnost -adaptivnost (prilagodljivost), emocionalnu stabilnost,biološku zrelost.63.Aktivizacija – pasivizacija kao faktor razvoja ličnosti Aktivizacijau radu, misaona aktivizacija, ima veliki udio u razvoju i formiranju ličnosti.Optimalan odnos prema radu, marljivost, radinost, vrijednost, radni elan, volja, motivacija, sreća, zadovoljstvo su pretpostavke višeg nivoa aktivizacije, što rezultira i pozitivnim stavom i efikasnost učinka na svakom polju, štodoprinosi, ka razvoju razvoju ličnosti.Bezvoljnost, lijene osobe, nespretne, mrzovoljne, neaktivne, nesrećne, deprimirane,- pasivizacija,doprinosi da senegativno reaguje, i predisponira razvoj nezrele, neotporne ličnosti.

64.Nivoi misaonog aktiviteta u procesu učenja – efekti u procesu socijalizacije i učenja Nivoi aktivizacije pri učenju su:slušanje, čitanje, pisanje (bilježenje), podcrtavanje, preslišavanje, uočavanje problema, polemika (grupno), rješavanje, praktična primjena (vožnja).U procesu socijalizacije i internalizacije - sticanju znanja, vještina i navika, procesu promjene ličnosti – njenogzdravog ili nezdravog odrastanja, neophodno je znati kakav je uticaj poruka (prenošenje materijalnih, nematerijalnih ienergetskih vrijednosti), kako se one kodiraju i postaju dio kratkoročnog (radnog) i dugoročnog (podsvjesnog) pamćenja – koliko je njihovo trajanje, neophodno je znati nivoe pamćenja informacija s obzirom na način njihovogsaopštavanaja. Efekti u procesu socijalizacije i učenja:U periodu do tri dana, zadržavanje informacija je ovako:- 10 % onoga što pročitamo- 20 % onoga što čujemo- 30 % onoga što vidimo- 50 % onoga što vidimo i čujemo- 70 % onoga što kažemo- 90 % onoga što kažemo i napravimo

65.Osnovne psihopatološke tendence u strukturi ličnostiStruktura ličnosti je primarni faktor svih doživljavanja, reagovanja, aktivnosti i ponašanja. Na efikasnost i /ilineefikasnost doživljavanja i reagovanja značajno utiče emocionalna zrelost – stabilnost i /ili emocionalna nezrelost inestabilnost (preosjetljivost, ranjivost-vulnerabilnost) Neotpornost, emocionalno nestabilne ličnosti, socijalno neprilagođene osobe,bezvoljnost, otpor, neodlučnost...takođestil življenja koji se manifestuje kroz životnu orijentaciju, organizovanost i životnu uspešnost/neuspješnostSve ove se značajno reflektuje na različite modalitete reagovanja tj , preduslovje za poremećeni skript ponašanja.66.Predrasude – pojam i značaj u socijalnoj psihologiji Predrasudesu emocionalno obojeni stavovi, koji značajno utiču na doživljaje, reagovanje i ponašanje. Predrasude sedefinišu kao negativni stav prema članovima prepoznatljive grupe, zasnovan na njihovom članstvu u grupi. Stereotipje spoznajna sastavnica predrasudnog stava. Stereotipe možemo opisati kao trajnju atribucijsku pogrešku – donošenje negativne dispozicijske atribucije o čitavoj vanjskoj grupi. S druge strane, pripadnici vanjske grupedoživljavaju prijetnju stereotipom – strah da će svojim ponašanjem potvrditi postojeći stereotip o svojoj grupi.Četiri aspekta društvenog života koji rezultiraju predrasudama su:-

n a č i n   n a   k o j i   m i s l i m o -način  na  koj i pr ip isujemo značenja i  određujemo- n a č i n n a k o j i r a s p o d j e l j u j e m o   r e s u r s e -način na koj i se konformišemo druš tvenim pravi l ima67.Konformizam – pojam i značaj u socijalnoj psihologijiKonformizam definišemo kao promjenu ponašanja zbog stvarnog ili zamišljenog uticaja drugih ljudi. Ljudi reaguju promjenom svog ponašanja i konformišu se prema očekivanjima drugih. Konačni rezultat njihovog konforizma jerazličit – kreće se od korisnosti i plemenitosti do histerije i tragedije. Neki ljudi su se konformisali zato što nisu znali šta učiniti u nejasnoj ili neobičnoj situaciji , a ponašanje ljudi oko njihslužilo im je kao pokazatelj kako reagovati i odlučili su se ponašati slično. Drugi ljudi su se konformisali zato što nisuželjeli ispasti smiješni ili biti kažnjeni zbog toga što su različiti od svih drugih. Izabrali su da se ponašaju onako kakogrupa od njih očekuje, kako ih članovi grupe ne bi odbacili ili manje poštovali.68.Promjene ponašanja ili uticaj socijalnog svijeta na promjenu ponašanjaUzimajući u obzir temeljnu ljudsku potrebu za društvom drugih ljudi, često se konformišemo kako bi nas drugi prihvatili. Konformizam zbog normativnih razloga javlja se u situacijama u koima mi radimo ono što rade i drugi, nezato što druge koristimo kao izvor informacija, nego zato što ne želimo privući pažnju, biti predmet ismijavanja, imati problema ili biti odbačeni.Dakle, socijalni uticaj javlja se kada nas uticaj drugih vodi konformisanju kako bi nas ti drugi prihvatili i kako bismoim se svidjeli.69.Moralne vrijednosti – značaj, formiranje i kanalisanjeZnačajne osobine – složena svojstva ljudi u socijalnom kontekstu su pozitivni i /ili negativne stavovi i otpori premamoralnim vrijednostima, zakonskim propisima i subjektima zaštite.Kod maloljetnih prestupnika, moralne vrijednosti su u neskladu sa moralnim vrijednostima odraslih, koji su profesionalno upućeni u kontekstu njihovog vaspitong vođenja i formiranja.Moral delikvenata je narušen, što se manifestuje odbacivanjem i neprihvatanjem normi, moralnih vrijednosti isankcija. Kod njih dominiraju negativna shvatanja i stavovi u odnosu na pozitivna koje je nužno mijenjati psihoterapijom, procesima socijalizacije, internalizacije, a posebno procesima eksternalizacije, rehabilitacije iliječenja.

 70.Grupa – pojam, značaj i socijalni uticaj u grupamaGrupu možemo definisati kao dvoje ili više ljudi koji su u medjusobnoj interakciji i zavise jedni id drugima ,odnosnoutiču jedni na druge.Uspostavljanje odnosa sa drugim ljudima zadovoljava niz ljudskih potreba.Grupe pomažu dadefinišemo ko smo,one su važan dio našeg identiteta.Socijalni uticaji u grupama su:-socijalna facilitacija

– psihosocijalni fenomen, kad prisustvo drugih na nas djeluje podsticajno-socijalno zabušavanje– psihosocijalni fenomen, kada prisustvo drugih na nas djeluje opuštajuće. Socijalnimzabušavanjem koje se odnosi na sklonost ljudi da postižu slebiji učinak na jednostavnim, ali bolji na složenimzadacima.-Deindividualizacijaje gubljenje u mnoštvu-Grupna zaslijepljenost  – mnogo glava jedan um-Grupna polarizacijaje pomak prema krajnosti71.Grupe i grupno ponašanje u procesu odrastanja, aktivnosti i radaGrupu možemo definisati kao dvoje ili više ljudi koji su u međusobnoj interakciji i ovise jedni o drugima, što podrazumijeva da zbog svojih potreba i ciljeva utiču jedni na druge. Smatra se da je moguće postojanje urođene potrebe za pripadanjem grupama. Važno obilježje grupa je sličnosti članova po dobi, polu, vjerovanjima imišljenju.Dva su uzroka homogenosti unutar grupa. Grupe obično privlače ljude koji su bili slični i prije nego što su se priključili grupi – socijalne norme.Terapeutska grupa podrazumjeva grupu pacijenata, koja se sastaje u odredjenim vremenskim intervalima, podvodjs tvom terapeuta ,   sa  c i l jem,  da  za jedno   rade  na   razr ješavanju  svoj ih  ps ih ičkih  problema   ispravl ja juć ineprilagodjeno ponašanje ili redukovanju psihopatoloških fenomena.Tokom sprovodjenja grupne psihoterapije postoji niz pravila kojih se treba pridržavati.Obično je jedan terpeut koji vodi grupu. Grupu može da vodi psihijatar, psiholog, socijalni radnik, medicinska sestraili radni terapeut ali je neophodno da prodje odredjeni edukativni program( trening za grupnu psihoterapiju). Terapeut je lider grupe. Nije dobro ako je autorativan, jer tada inhibiše grupne akcije ali i preterana demokratičnost može da bude štetna, jer dovodi do anarhičnog rada u grupi.72.Grupna dinamika – pojam, značaj, strukturaPonašanja i zbivanja unutar grupe i među grupama, označavaju se pojmom grupna dinamika. Grupna dinamika jesuštinsko obilježje grupnog ponašanja. Od nje zavisi struktura i efikasnost grupe, odnosi među ljudima i sve to ima povratni uticaj na rukovođenje.Grupna dinamika počiva na mehanizmima psihološke prirode – psihološkim mehanizmima grupne dinamike. Posebnosu značajni: imitacija, sugestija, simpatija i antipatija, identifikacija i socijalni pritisak (stimulacije), socijalna (grupna,radna) atmosfera – klima, grupna kohezivnost (složenost, jedinstvo kolektiva), grupne norme, grupni ciljevi, grupnadisciplina i stilovi rukovođenja.Tokom grupnog procesa javljaju se fenomeni čija obrada

predstavja suštinu grupno- terpiskog rada: zavisnost(indikator uključenosti), stvaranje parova (indikator intimnosti), povlačenje –borba (indikator snage), grupnamobilnost (indikator interakcija),ćutanje, neprijateljstvo ili komformizam (indikator otpora)Postoji više vrsta grupne strukture, a najvažnije su:•struktura moći – podrazumijeva razlike u stepenu uticaja koji svaku član grupe ima na ostale članove•komunikaciona struktura– se ogleda u razmjeni informacija i izvorima saznanja•afektivna struktura– se izražava privlačnošću i odbojnošću među članovima73.Sociopsihološki mehanizmi grupne dinamike – nivoi i postignućaU njih spadaju:-imitacija(oponašanje drugog)-simpatija(ogleda se u osjećaju prijatnosti i prisnosti

-socijalni pritisak (stalni pratilac i značajan element grupnih odnosa grupe i radne dinamike)-sugestibilnost (značajan psihološki mehanizam grupne dinamike, jer se aktivnošću davalaca i primalacasugestije odvija proces povezivanja i grupisanja ljudi).Još postoje i : socijalna atmosfera,grupna kohezivnost,grupne norme,ciljevi,disciplina i stilovi rukovođenja.74.Struktura grupe – uloge, značaj i stilovi rukovođenjaOna proizlazi iz međusobnih odnosa uloga povezanosti i uticaja članova grupe. Postoji više vrsta grupne strukture:•struktura moći , koja podrazumijeva razlike u stepenu uticaja koji svaki član grupe ima u odnosu na ostalečlanove•komunikaciona strukturaogleda se u razmjeni informacija i izvorima saznanja•

afektivna ili sociometrijska strukturaizražava se privlačnosšću ili odbojnošću među članovima grupeUloge u grupi po statusu mogu biti neformalne ili formalne. To su voditelj grupe, sekretar, pomoćnil, posmatrač,inicijator, tužilac i davalac informacije, usklađivač. Stilovi rukovođenjapodrazumijevaju karakteristike postupanja rukovodioca prema članovima grupe u vezi saizvršavanjem zadataka, a mogu biti:•autokratski , koji se zasniva na prisili i dominaciji rukovodioca koji provodi svoije zamisli ne uvažavajućimišljenje potčinjenih•demokratski stil se zasniva na saradnji rukovodioca sa potčinjenim.•Paternalistički stil rukovođenja označava tip rukovođenja koji se oslanja na roditeljsko ponašanjerukovodioca (vođenje brige o radnicima) i na očekivanje da radnici na takvo rukovođenje odgovore sa poslušnošću.75. Nivoi komunikacije u socijalnoj grupiKomunikacija se odvija u tri nivoa: verbalni,neverbalni i empatički.76.Osnovni elementi u komunikacijiOsnovni elementi u komunikaciji su komunikacijski stimulans i komunikacijska reakcija, a sastavni elementkomunikacije je poruka koja može biti različite vrijednosti materijalne, duhovne, energetske..77.Komunikacija, interakcija i transakcija – pojam i značajKomunikacija je razmjena informacija o nečemu poznatom ili nepoznatom.Interakcija je saradnja ljudi na svim nivoima.Transakcija je prenos i razmjena poruka između dva ili više lica.78.Pravila verbalne komunikacijeVerbalna komunikacija je razmjena informacija i poruka riječima, a pravila verbalne komunikacije su:- S l a t i r e l e v a n t n u i n f o r m a c i j u - S l a t i s p e c i f i č n u i n f o r m a c i j u - Izvući  kr i te r i j   informaci je   (b i tne , speci f ične) - I n f o r m i s a t i   o   r j e š i v o m   p r o b l e m u -Izbjegavat i  emocionalno  zas ićene   te rminue- O s t a t i   n a   k o m u n i k a c i j s k o m  p o l j u Za verbalnu komunikaciju je veoma značajna formulacija „itema“ (pitanja, tvrdnji)Tri zlatna pravila komunikacije su: fleksibilnost,sposobnost pravilne komunikacije i poštovanje ličnosti

 

79.Feedback – pojam, značaj i pravila slanja i primanja feedback-aFeedback je slanje povratnih informacija svome izvoru(osobi sagovorniku). Osnovna pravila slanja su: da sagovornik razumije informacije,da je spreman prihvatiti informaciju i reagovati na informaciju.Feedback direktno obavještava odjelovanju nečijeg ponašanja na druga lica.80.Nivoi neverbalne komunikacije Neverbalnom komunikacijom se saopštavaju stavovi shvatanja oscjene, a aspekti neverbalne komunikacije su:-Para l ingvis t ički – neverbalna komunikaci ja za jedno sa r i ječ ima -Ekstralingvistički – izvor riječi (npr. oduševljenje – osmijeh, povećane otvorene oči)-Matalingvistički – odnos karakteristika poruke i karakteristike individue (viši nivo neverbalne poruke)81.Odnosi verbalne, neverbalne i empatičke komunikacije – zastupljenost u komunikaciji, interakciji itransakcijiU svakodnevnim komunikacijama,transakcijama i interakcijama se primjenjuju sva tri nivoa komunikacije.Na tajnačin saznajemo sve o osobi ili događaju.Ljudi u komunikaciji,interakciji i transakciji treba da prepoznaju vrstu i stilkomuniciranja koji su povezani sa statusom ličnosti.82.Empatička komunikacija – pojam, značaj i razvoj pod uticajem socijalnog svijetaEmpatička komunikacija je upoznavanje ličnosti, njenih psihičkih procesa – mišljenja, emocija, njenih shvatanja,stavova.Empatička komunikacija je sposobnost uvlačenja i poniranja u tuđu psihu,shvaćanja i razumjevanja emocija i drugih psihičkih procesa i pojava druge osobe.Značajna je zato što će se uspješnije izvršiti procjena emocionalnih,dinamičkihi interakcijskih procesa neke osobe.Do empatičke komunikacije dolazimo logičnim zaključivanjem i analogijom šta bikako bi to sam učinio.83.Međusobna privlačnost – od prvih utisaka do bliskih veza84.Prosocijalno ponašanje – pojam, značaj i kanalisanjeProsocijalno ponašanje predstavlja djela počinjena sa ciljem ostvarivanja dobrobiti za drugu osobu. Prosocijalno ponašanje ima genetske korijene jer je odabrano na tri načina:-Ljudi osiguravaju preživljavanje vlastitih gena pomažući genetskim srodnicima (selekcija srodnika)-Prednost u preživljavanju ostvaruje se slijeđenjem norme uzajamnosti, pri čemu ljudi pomažu strancima,nadajući se da će i oni primiti pomoć kada im bude potrebna-Prednost u preživljavanju ostvaruje se sposobnošću učenja i slijeđenja svih vrsta normi, uključujući altruizam.Altruizam je želja za pomaganjem drugoj osobi čak i kad to predstavlja gubitak za osobu koja pomaže.85.Pomaganje i psihosocijalna podrška i pomoć u procesu socijalizacije i razvoja ličnosti

Teorija socijalne razmjene tumači pomaganje kao vaganje dobitaka i gubitaka. Ljudi pomažu zbog vlastitih interesa, tju situacijama u kojima dobici zbog pomaganja nadmašuju gubitke. Dobici uključuju priznanje, pohvalu i oslobađanjeod vlastite od vlastite neugode. Na pomaganje utiče i raspoloženje.Efekt broja posmatrača naglašava uticaj broja posmatrača na to hoće li biti pružena: što manje posmatrača osoba jesklonija pomoći. Stablo odluke posmatrača pokazuje da potencijalni pomagač mora donijeti pet odluka prije nego što pruži pomoć: primjetiti pomoć, protumačiti događaj kao opasnost, preuzeti ličnu odgovornost, znati kako pomoći i primjeniit pomoć.86.Agresije i nasilja – pojam i posljediceTo su destruktivne reakcije, aktivnosti i ponašanja koja se ispoljavaju u formi napada na prepreke – fizičke objekte iljudi. Agresije i nasilja su čest uzrok mentalnog poremećaja. Posljedice agresije i nasilja su razne stresne situacije.

Osnovni modeli naslilja su:-Fizička(napadi, prinude,zlostavljanje,tuča,ubistva) - upadljivi su i uvijek su predmet zdravstvenogtretmana,socijalnog rada,policije i pravosuđa.-Verbalna(črsti napadi i kritike,grdnje,pretnje uvrede,ignorisanje,svađe i konflikti su manje upadljivi).-Neverbalna nasiljanastaju iz narušenih emotivnih veza i odnosa iz hladne i netrpeljive porodične klime,amanifetuje se postupcima koji svjesno ili nesvjesno,ciljano ili spontano usmjereni ka psihološkom povređivanju(nerviranje,provociranjempreziranje,mtžnja,laganje,napetost,strah)87.Prevencija agresija i nasiljaDa bi se nasilje i agresija spriječili u bilo kojoj situaciji, nepohodno je preventivno djelovati, odnosno kada se primjeti bilo koji vid nasilja neophodno je obratiti se prvoj ustanovi stanice milicije, centru za socijalni rad..88.Nasilja u porodice – nivoi prevencije Nasilje u porodici može biti:-Fizičko nasilje i agresije (napadi, prinude,zabrane, zlostavljanje, tuče, povrede..)-Psihička (verbalna) nasilja su: napadi, kritike, ignorisanje, zastrašivanje, uvrede..- S e k s u a l n a   n a s i l j a -Čedomorstvo je ubistvo novorođenčata od strane majke za vrijeme ili nakon porođaja, to je krivično djelonasilja protiv života i tijela.Za prevenciju svih oblika nasilja i delinkvencije, a posebno nasilja u porodici i školi, neophodna je adekvatnastrategija u okviru nadležnosti svih subjekata i sektora zaštite.

89.Nasilje u školama – pojam, posljedice i nivoi prevencijeBrojni su modaliteti poremećaja ponašanja i delinkvencije mladih u čijoj osnovi je poremećaj ličnosti.Svi obrascidevijatnog ponašanja (djece i maloljetnika) različite biološko-genetske,socijalne i psihološke geneze.U osnovi je patogeni faktor (loši modeli učenja,neaktivnost,frustracije,traumatizacija,nasilje,destrukcija) Nasilje je problem u školama cijelog svijeta,a brojni pokušaji pedagoškog djelovanja ne donose rezultate.Radi spriječavanja i širenja nasilja u školama moraju biti uključeni nastavnici,roditelji,stručni saradnici,lokalna i širadruštvena zajednica. Još uvjek nedostaju programi u vrtićima. Neophodne su promjene zakonskih regulativa.Adekvatnom brigom stručnjaka može se preusmjeriti ponašanje masilnika u vrtiću i školama:nasilnik ugrožavazdravlje žrtava ali i ostale djece koji su svjedoci nasilja.90.Etiologija nasilja u porodici, školi i javnim mjestimaPojam agresije je po značenju najbliži pojmu nasilja, koji je po svom užem značenju uži od pojma agresije,a definišese kao grupni napad na osobu ili osobe,a koji se rezultira ozlijeđivanjem ili nanošenjem fizičke štete tim osobama.Istraživanjem i vještačenjem bitno je uočiti oblike,dimenzije učestalost simptomatologiju poremećaja u ponašanju.- R a z m i j e t i   e t i o l o g i j u - U p o z n a t i n e g a t i v n e r e f l e k s i j e - P r o g n o s t i k u Reakcije društva (intervencije):- P r e v e n t i v n e - R e p r e s i v n e -K o r e k t i v n e Uzroci nasilja su složeni i često isprepleteni.Uškoli se zapaža da je sve više učenika koji svojim ponašanjem ometaju rad u razredu, djeca sve ranije pokazuju ponašanje koje otežava rad, više su nasilna nego ranije, a nasilju su sve više skloni adolescenti.

 91.Uticaj socijalne psihologije na mentalnu higijenu i psihosomatsko zdravlje Negativne emocije (ljutnja, bijes, tuga, strah) su refleksija naših odnosa sa drugim ljudima koji nisu na bazi bezuvjetneljubavi, dakle, lišeni su ljubavi, i nisu na bazi prihvaćanja nas od strane drugih i drugih od strane nas takvima kakvi jesmo, već pokušavamo ovladati jedni drugima tako da druge prilagođavamo sebi ili pak sebe drugima. Najčešći psihosocijalni činioci relevantni u etiologiji pojedinih psihijatrijskih poremećaja su psihološki faktori kojideluju u ranom detinjstvu i kasnije tokom života: stresne i krizne situacije, izbjeglištvo, socijalna dezorganizacija, ratnii poslijeratni period, život u uslovima emigracije, elementarne nepogode, hirurške intervencije u ginekologiji,oftalmologiji i kardiovaskularnom sistemu, porođaj, bračno stanje, zanimanje i socijalni status, klasna pripadnost. Onimogu direktno da naruše mentalno zdravlje, ali je važnije njihovo deklasirajuće delovanje na razvoj mentalnih poremećaja. Zajednički imenitelj većine psihosocijalnih faktora koji su uzrok ili udruženi

sa psihijatrijskim poremećajima, koji je svestrano istraživan jeste stres.Danas se pridaje veliki značaj delovanju sociokulturnih činilaca na mentalno zdravljeZajednička osnova nepovoljnog delovanja sociokulturnih činilaca i kulture na mentalno zdravlje svodi se na sledećenegativne aspekte: određivanje modela određenog broja specifičnih mentalnih poremećaja, formiranje posebnestrukture ličnosti sa večim rizikom od dekompenzacije, pojave psihijatrijskih poremećajaMentalne bolesti su tradicionalno povezane sa neprihvatenjam društvene sredine, strahom i stigmom. Uslijed stigmemladi sa mentalnim poremećajima i njihove porodice godinama trpe posledice takvog stanja i pri tom izbegavajuinstitucije za lečenje mentalnih bolesti, tretman ili podršku od stručnjaka. Ljudi se prosto boje da će biti diskriminisaničinjenicom da pate od mentalne bolesti.Stigma označava znak stida, nesaglasnosti, gadljivosti ili odbacivanja od strane drugih. Javlja se onda kada se osobaoseća neprijatno ili postiđeno da govori o sopstvenom ponašanju koje doživljava drugačije. Stigma usled mentalnih bolesti je toliko jaka da podiže zid ćutanja oko ovog problema. Od stigme ne pate samo ljudi sa mentalnim poremećajima - vrlo često njihove porodici ili prijatelji takođe trpe njene efekte.Psihosomatskim bolestima nazivamo bolesti psihogenog porijekla, dakle, uvjetovane su emocionalnim smetnjama(ljubavi, agresije ili straha), a njihovi se simptomi manifestiraju na nivou organa i mijenjaju njihovu funkciju. To značida određena emocionalna stanja mogu dovesti do promjena funkcije organa, a tjelesne promjene koje nastaju zbogovih disfunkcija samo su popratni simptomi emocija.Tjelesni simptomi mogu biti direktna reakcija na emocije, primjerice drhtanje zbog straha ili srdžbe, crvenjenje zbogstida. U psihosomatskim bolestima tjelesni simptomi su indirektni rezultat emocija, uglavnom nesvjesnih, koje tražeizlaz zaobilaznim i kompliciranim putem do organa.Danas se koncept psihosomatskih bolesti odnosi na velik broj bolesti: aritmije, koronarni spazmi, hipertenzija, bronhalna astma, reumatoidni artritis, glavobolje, prekomjerna debljina, ekcemi, tireotoksikoza, osteoartritis, želučaniulkus, sinkope, smetnje libida, upalne bolesti crijeva, iritabilni kolon, urtikarije, zatvor stolice i sl.Zrela ličnost tijekom života stječe uspješne mehanizme obrane od kompleksnih problema. Oni koji svojom agresijomupravljaju s manje uspjeha ne mogu naći društveno prihvatljive oduške za svoje agresivne osjećaje. Tako seneprijateljski osjećaji pojačavaju i akumuliraju, traže sve veću kontrolu. Tko npr. svoju ljutnju ne izražava otvoreno, au sebi ima zadržani bijes s kojim teško vlada, ili npr. ljudi od akcije koji se jako trude doseći nejasno definiraneciljeve; agresivni su, nestrpljivi , teško podnose frustraciju i neuspjeh, često rade prekovremeno, preko praznika i bezodmora, iako njihov rad nije uvijek uvažavan i nagrađivan. Ovi bolesnici često imaju poteškoća u izražavanju iopisivanju svojih briga, bolova, razočarenja, općenito u prepoznavanju svega što smatraju slabošću.

92.Krizne i stresne situacije u socijalnoj grupi, socijalnoj sredini isocijalnom svijetuOne mogu biti:•Biološke:- G e n e t s k e   p r e d i s p o z i c i j e   ( n a g o n i ) - P o r e m e ć a j i   e n d o k r i n i h  ž l i j e z d a - O b o l j e n j e   C N S•Psihološke:

- N e r a z v i j e n o s t i n t e l i g e n c i j e - E m o c i o n a l n a   n e s t a b i l n o s t -N e u r o t i č n o s t - N e z r e l o s t - E g o c e n t r i z a m -K o m p l e k s i•Socijalne:- P o r o d i c a - Š k o l a - U ž a i   š i r a   d r u š t v e n a   s r e d i n a93.Strahovi – pojam, značaj i obilježjaStrah je jedan od najstarijih emocija i uvijek je neugodan i praćen napetošću.To su grupe osjećaja zasićene napetošću ineugodama,kada subjekt procjenjuje da je ugrožena neka njegova vrijednost.Postoje tri varijante straha:•Realni strah koji ima izvor izvan čovjeka u vanjskom svijetu (npr strah od automobile, strah od nevremena..)Izbjegavajući izvor straha izbjegava se napetost i neugoda.•Tjeskoba koja ima izvor u čovjeku obično u nekim ličnim konfliktima i kompleksima•Briga koja predstavlja strah od onog što bi se moglo desiti.94.Strepnja – pojam i značaj za razvoj psihopatologijeTo su strahovi čiji su izvori u budućnosti(zabrinutost,trema).Dimenzija, različiti intenziteti i trajanje povezano sa stalnom prijetnjom(ugrožavajućom situacijom) determinišehronično opterećenje(poremećaj raspoloženja).Mehanizmi odbrane mogu imati pozitivne i negativne efekte na prilagođavanje osobe. Oni su pozitivni po tome štoumanjuju strepnju (anksioznost) i održavaju i povećavaju samopoštovanje, što opet sa svoje strane pomaže osobi da sezaštiti od budućih izvora strepnje i ugrožavanja. Kao posljedica te zaštite osoba može biti u stanju odolijevanjakonfliktu dovoljno dugo da bi postigla realističnije i uspješnije prilagođavanje problemu. Ali dugotrajni utiecaji produženog i pretjeranog

djelovanja odbrambenih mehanizama mogu biti štetni za prilagođavanje životu. U tomsmislu, izvjesni mehanizmi su “gori” od drugih — povlačenje spriječava osobu da ikada bude sposobna da se bori sa problemima, potiskivanje može da je učini slijepom za prirodu problema.Kada mehanizmi odbrane nisu, iz bilo kojeg razloga, adekvatni za ublažavanje anksioznosti, mogu se javiti mnogodrastičniji poremećaji ponašanja. Oni mogu poprimiti oblik ozbiljnijih psihičkih poremećaja, sloma ličnosti, raznihvrsta akutnih duševnih poremećaja.Anksioznost – najčešća reakcija na neku situaciju koju osoba procjenjuje kao prijeteću ili frustrirajući.95.Negativne refleksije i dimenzije straha Negativne refleksije i dimenzije straha su:- U n u t r a š n j i n e m i r , n e s t r p l j e n j e , n e r v o s a - D r h t a v i c a   –   t r e m o r   - I z n e n a d n i s t r a h   i z   n e j a s n o g   r a z l o g a - O s j e ć a j u z n e m i r e n o s t i -U b r z a n i   r a d   s r c a - O s j e ć a j u z b u đ e n o s t i , n a p e t o s t i – t e n z i j e -Zas t rašujuće  mis l i   i preds tave ,  ha luc inaci je

 96.Traumatizacija – pojam, značaj, refleksije – konfrontacijaPojam traumatizacije poznat je kao reakcija ljudi koji su preživjeli neke teško iskustvo(žrtve rata,nesreća,seksualnonasilje).Traume su kratkotrajni i opasni ugrožavajući događaj (npr ranjavanje i smrtna opasnost)Osobe koje pokušaju pomoći tim traumatiziranim žrtavama izložene su riziku da i same postanu.Ta se pojava zovesekundarna traumatizacija.Traumatizirane osobe nemaju uvijek motivaciju, traženje, savjetovanje ili terapijsku pomoć. Neki od razloga:-strah od osjećaja,da ponovo moraju preživjeti traumatična iskustva-želja da se zaboravi, uz pomoć pomagača i profesionalaca za pružanje pomoći, a ne da se suoči sa tim da sedogodilo- o s j e ć a j   b e z n a đ a97.Holistički pristup u razumijevanju i konfrontaciji stresnih situacijaStres je svako stanje u kojem je narušena ravnoteža u organizmu (fiziološki i psihološki).Uticaj stresa nije uvijek jednak,mehanizam njegovog djelovanja još se istražuje. Na rezultate stres djeluje čitav niz faktora. Svojstvo stresora obilježava osoba koja doživljava stres (životna dob, pol, prethodno iskustvo)Stres ostavlja posledice na svim tjelesnim organima i što prije shvatimo tjelesne procese, sposobniji smo pozitivnoreagirati na stres i izbjeći negativne uticaje.Holistički pristup osobi podrazumijeva dobijanje što više informacija koje govore o fizičkim tegobama, načinu života,emotivnom status, stavovima prema životu.Stres je duboko povezan sa emocijama.Otporna ličnost ima tri karakteristike:-Sposobnost vladanja sobom u stresnim događajima, koji se javljaju tokom života.-

kont inui rano angažovanje u akt ivnost i da se s l i jedi ž ivotni put . -e las t ična  adaptac i ja neočekivanih promjena u ž ivotu .98.Zrelost i nezrelost ličnosti – pojam, determinante i etiologijaDostizanje optimalnog nivoa razvoja sposobnosti i funkcija predstavljaidentitet.Usklađenost u jedinstvenu celinu sposobnosti i funkcija predstavljaintegritetStepen ravnoteže između potencijala ličnosti i zahteva situacije predtavljazrelost.Zrelost: pravilno opažanje sebe i drugih, prihvatanje sebe i drugih, usredsređivanje na zadatak, tolerantnost,emocionalna sigurnost, bezbrižnost, nezavisnost, kontrola.. Nezrelost: naivnost, neodlučnost, nekritičko i kruto postupanje, nerealni stavovi prema sebi i drugima, pristrasnost,avanturizam, otpor, simptomi neurotskog zamora. Nezrelost determiniše sklonost poremećenom ponašanju – delinkventima.99.Otpornost i neotpornost (vulnerabilnost) – pojam, determinante i etiologijaOtpornost (jačina)– stabilnost, ravnoteža, sigurnost, optimizam, borbenost, aktivnost, samostalnost, samoinicijativa Neotpornost – nedovoljan snaga da se osoba bori sa problemom: slabost, ranjivost, krhost, pesimizam, slab lokuskontrole, apatija, bezvoljnost, otuđenost.. Negativne refleksije: sklonost oboljenju, stresu, traženju dodatnih oslonaca..100.Nivoi prevencije nezrelosti i neotpornosti ličnostiU njih spadaju:- e d u k a c i j a u   o k v i r u   p r o f e s i j e - e d u k a c i j a r o d i t e l j a -primarni rad sa djecom - komunikacije,vaspitni rad,psihosocijalne radionice-uspostavljanje mreža i interakcija među partnerima vladinih i nevladinih organizacija

-uspostavljanje i oživljavanje strategije i politike zdravog odrastanja, uslova za efikasnu prevenciju poremećajaličnosti101.Lokus kontrole (interni i eksterni) – značajna determinanta ličnosti Lokus kontrole (interni i eksterni)je takođe visoko korespondentan sa osjetljivošću ili otpornošću ličnosti. Interni lokus kontrolepredstavlja uvjerenje da se događaji nalaze pod sopstvenom kontrolom što ga čini jačim iotpornijim. Eksterni lokus kontrolepredstavlja uvjerenje da se događaji nalaze pod kontrolom drugih osoba, više sil, sreće, slesudbine..

102.Eksplanatorni stil (optmistični i pesimistični) – značajna determinanta ličnostiJe značajan faktor osjetljivosti, posebno pesimistični. Pesimista je sklon vidjeti uzroke stresnih događaja u sebi i teškoto mijenja, nema samopouzdanja niti izlaza iz stresne situacije.Optmistički eksplanatorni stil je optimalna pretpostavka otpornosti. Ličnost se konfrontira sa stresom kreativno,konstruktivno i efikasno.103.Emocionalni profil maladaptivne ličnostiOsjećajne promjene: pojacana strepnja i drugi oblici strahovanja,pojačani negativizmi, otpori ili neprijateljstvo,mržnja, ljubomora, zavist, ljutnja, bijes, modaliteti agresije i sadistički ispadi, tuga, mrzovolja, depresija, povišenazavist i osjećaj nepostojanosti, osjećaj manje vrednosti i nesigurnosti, težnja ka nadmoći i kompenzacijama.Poremećaj obrazaca ponašanja: durenje, suiprostavljanje, svadljivost, neposlušnost, tvrdoglavost, napadi bijesa,naglost, tuče, bjekstva, laganja, krađe, paljevine, povlačenja, odbijanje odnosa sa drugima, asocijalnost..Smetnje saznajnih funkcija: slaba pažnja, gubitak zanimanja za učenje, intelektualna zakočenost, inhibicija, slabijiuspjeh u školi, smetnje govoraPretjerani pokreti: hiperaktivnost, destruktivnost, nestašluk.Zakočeni pokreti se manifestuj usporenošću, neaktivnošću, tromošću, lijenošću, neproduktivnoćšu.Smetnje spavanja, hranjenja, mokrenja, defeciranja, polnih zanimanja...104.Unutrašnji i vanjski izvori otpornosti i neotpornosti ličnostiUnutrašnji izvor neotpornosti je nedostatak sigurnosti, samopouzdanja i samopoštovanja.Unutrašnj i   izvor  o tpornost i   je  povol jan  b ioneurološki ,  endokr inoimunološki   i  duhovni   s ta tus ,  dobra  soci jala  prilagodljivost, izraženije psihosocijalne i adaptivne snage.Vanjski izvori neotpornosti su povoljno socijalno okruženje u stresnim situacijama – sigurnost, podrška, povoljne i pros torne   i  vremenske  okolnos t i ,  ps ihosoci ja lna  podrška  profes ionalnih   l ica   (soci ja ln ih   radnika ,   l jekara)   ineprofesionalnih lica (roditelja, braće, sestara, prijatelja), njihova emocionalna i duhovna podrška.Vanjski izvor neotpornosti podrazumijeva nedostatak i neblagonaklonost socijalne sredine, njene podrške i pomoći.105.Efikasni i neefikasni stilovi reagovanja (konfrontacije u stresnim situacijama u socijalnoj grupi) Efikasni:brza i realna procjena situacije, ovladavanje sobom, planiranje, procjena sopstvenih mogućnosti i postupaka,osmišljavanje, efikasne aktivnosti i strategije. Neefikasni:

loša i nerealna procjena, neadekvatna emocionalna reakcija, neefikasni postupci, neuredan stil života,negiranje realnosti, distanciranje od stresnih situacija, neefikasne strategije.106.Adaptivnost i procesi adaptacije u socijalnoj grupiAdaptivnost ili prilagođavanje je skup odgovora organizma na prekid prethodnog uspostavljanja ravnoteže s ciljemsmanjivanja napetosti i neugoda koju prekid ravnoteže uzrokuje.Psihološko značenje prilagođavanja,sa aspekta psihodinamičke psihologije i psihijatrije je dinamički proces između bioloških snaga i psihičkog aparata ili dinamički proces odnosa između pojedinca i društvene sredine.

 Prilagođenost je sklad između potreba - zahtjeva jedinke i reagovanja objekata društvene zajednice – socijalnogsvijeta. Neprilagođenost je nesklad između zahtjeva jedinke i reakcije okoline koja uslovljava tendenciju ka nenormalnom ili patološkom prostoru.107.Krize identiteta u socijalnoj grupi – self koncepti (procjenjivanje i samoprocjenjivanje)Identitet je složena slika o sebi koja podrazumijeva:-fizički self je slika tijela, koja može biti povoljna ili nepovoljna, što uslovljava zadovoljstvo ili nezadovoljstvo.-Psihološki self je slika psihološkog profila i sopstvenog statusa. Ona podrazumijeva kontrolu impulsa, jačinaEGA koja se odražava na zrelost, otpornost, seksualnost.-Socijalni self podrazumijeva socijalne odnose i moral i moralne vrijednosti, socijalni identitet, socijalnekapacitete.-Seksualni self podrazumijeva integracije seksualne energije i psihosocijalnog funkcionisanja mlade i odrasleosobe.-Porodični self podrazumijeva osjećanja i strahove djeteta, adolescenta ili odrasle osobe prema svojoj porodici.Porodični self determinišu: porodični odnosi, separatisanje, identitet i identifikacije.-Adaptacioni self podrazumijeva procjenu zadovoljenja sopstvenih potreba, savladavanje teškoća, efikasnihreakcija na traumu, stresne situacije i frustracije.108.Odbrambeni mehanizmi u procesu socijalizacije i adaptacije Njima se ličnost štiti od psihičkih povreda. To su ego mehanizmi (Frojd), kojima se ličnost štiti u različitimfrustracionim i stresnim situacijama. Racionalizacija je vrsta intelektualističke odbrane, to je naknadno pronalaženje opravdanja u spoljašnjem realnomsvijetu za misli, osjećanja i akcije. Intelektualizacija

je premještanje konflikta u sekundarni proces dok su uz prisustvo sadržaja, koji mogu da izazovustrepnju. Sublimacijapredstavlja najsavršeniji mehanizam u cjelokupnoj psihičkoj dinamici.109.Adaptivno i maladaptivno doživljavanje, reagovanje i ponašanjeAdaptivno i maladaptivno doživljavanje, reagovanje i ponašanje predstavlja ispoljavanja, doživljavanja, reagovanja i ponašanja, neprimjeren (neadekvatan, neefikasan) odgovor na određene zahtjeve socijalne sredine. U reaktivnom poremećaju ponašanja koriste se neurotične odbrane s ciljem rješavanja unutrašnjeg sukoba koji još ne postoji.110.Adaptivne teškoće – pojam, simptomatologija i znakovi maladaptivnog ponašanja u socijalnoj grupiA d a p t i v n e   t e š k o ć e   s e   m a n i f e s t u j u   r a z l i č i t i m   r e a k c i j a m a  p o v e z a n i m   s a   n i v o i m a   n e z a d o v o l j e n j a   z a h t j e v a individue.Teškoće koje se javljaju nazivaju se maladaptivnim teškoćama.Maladaptivne teškoće su grupe sličnih i preovlađujućih simptoma i znakova neprilagođenosti i izmjenjenih ponašanja koje rezultiraju različitim ishodima. Načini ispoljavanja neprilagođenosti zavise od vrsta smetnji i poremećaja uzrasta, pola...Simptomatologija su smetnje prilagođavanja ličnosti i poremećaja ponašanja, koja mogu biti: prolazna, trajnaodstupanja od obrasca uobičajenih odgovora i ponašanja...111.Znakovi i simptomatologija maladaptivnog ponašanja – dijagnostika i psihoterapija (uvid,eksternalizacija..)Simptomatologija i znakovi maladaptivnog ponašanja su:-Osjećajne promjene: pojačana strepnja i drugi oblici strahovanja, pojačani negativizmi, otpori ilineprijateljstvo, mržnja, ljubomora, zavist, ljutnja...-Poremećaj obrazaca ponašanja: durenje, suprostavljanje, neposlušnost, tvrdoglavost, napadi bijesa, laganja,krađe...

 -Smetnje saznajnih funkcija: slabija pažnja, smetnje govora, gubitak zanimanja za učenje..-Pretjerani pokreti: hiperaktivnost, destruktivnost, nestašluk..112.Psihosocijalno i profesionalno slabljenje i sagorjevanjePsihosocijalno slabljenje i sagorjevanje je umor.Umor je stanje ličnosti u kome ona osjeća nesposobnost za započete aktivnosti: psihički procesi uslovljavaju odmoromorganizama i korelacija fizičkog i intelektualnog rada (fizički i psihički umor).Faktori umora su:-Nedosta tak mater i ja (energi je , so , šećer , v i tamini , hrana)-Nagomilavanje toks ičnih mater i ja (so l i koje b loki ra ju miš iće)-Ps ihološki (s labl jenje , i scrpl j ivanje ,

i r i t i ranje) .Umor treba poznavati i kontrolisati u okviru osnovnih formi: prirodni umor, štetni umor, neprirodni umor.Faktori koji uslovljavaju umor mogu biti vanjski i unutrašnji.113.Primjena socijalne psihologije u oblasti prava (sudska i forenzička psihologija)Osnovni cilj primjene psihologije u forenzičkoj psihologij i pravu:-Uoči t i de l ik tne pojave , n j ihove d imenzi je i učes ta los t i -Razumije t i   ih  – upoznat i n j ihovu  e t io logi ju-Sagledat i n j ihove ref leks i je na l jude i druš tvenu za jednicu - P r o g n o z i r a t i p o n a š a n j e a k t e r a -P r i m j e r n o   n a   n j i h   i n t e r v e n i s a t i Zadatak forenzičke psihologije nije samo da konstatuje te pojave, nego da pomaže ljudima u nevolji, ljudima koji suviktimizirani.Forenzička psihologija omogućava sudu valjanu procjenu ličnostiaktera deliktnih događaja, situacija, posebno procjena počinioca a i žrtve kriminalnog djela.114.Upotreba psihologije u poslovnoj ekonomiji115.Tipovi rukovođenja u poslovnim organizacijama116.Autoritet u poslovnim komunikacijama, interakcijama i transakcijama – pojam, značaj i determinante117.Značaj stručnih timova u školi kao faktora prilagođavanja118.Prolazne i/ili trajne smetnje prilagođavanja – ispoljavanje reaktivnih prolaznih smetnji prilagođavanja119.Reaktivni poremećaji prilagođavanja120. Somatizacija – pojam, vrste, dimenzije – uzročno – posljedična povezanost sa traumatizacijom i stresom121.Sklad i/ili nesklad potreba i zahtjeva individue u razvoju i reakcija (davanja) socijalne sredine (socijalnogsvijeta) – pojam, značaj, refleksije..Odrastanje je sklad ili nesklad izmedju zahtjeva individue i odgovora drustvene zajednice u razlicitomdrustvenom kontekstu.122.Šta je abnormalno i/ili normalno (kriterijumi Džeralda Davisona)Abnormalno je:- S t a t i s t i č k a r i j e t k o s t

 -Kršenje druš tvenih  normi   (ugrožavanje  drugih) -O s o b n a   p a t n j a   i   b o l -Onesposobl jenost i l i teškoće u funkcionisanju , neočekivanost123.Procjena ličnosti u socijalnim situacijama – pojam, značaj, uslovi.. (segmenti procjene ličnosti)Procjena ličnosti u socijalnim situacijama je metodološki i psihološki postupak upoznavanja ličnosti, koje je potrebnoljudima u svakodnevnim a posebno u deliktnim životnim situacijama. Za valjanu procjenu ličnosti je potrebnospecifično znanje, vještine i sposobnosti, ne samo metodološke prirode nego i stručno – sadržajnije prirode.Segmenti procjene ličnosti su aktivnosti i

ponašanja – efikasna, konstruktivna, etična, korisna ili poremećena – devijantna, neefikasna, destruktivna, nasilna, agresivna, kriminalna..124.Familiogenetski faktor razvoja ličnosti u socijalnom svijetuDrugi segment procjene je familiogenetska anamneza. To su nasljedne (genetske) osobine i pretpostavke(predispozicije), psihosocijalne osobine roditelja, braće, sestara, i drugih osobina u porodici i familiji, njihov nivoculture, obrazovanja i morala. Bitan segment procjene u okviru procjene nasljednih osobina jeanamneza začećaiuslova fetusnog razvoja, normalnosti i poremećaja rađanja i psihofizičko zdravlje rođenog djeteta, koje je predmet procjene u djetinjstvu, mladalaštvu ili odrasle osobe. Značajan segment procjene ličnosti jeanamneza odrastanjau porodici, školi, susjedstvu, u slobodnim ativnostima u užoj I široj socijalnoj sredini, što se podrazumijeva pod pojmomsocijalni faktor.125.Zdravo i/ili nezdravo odrastanje u socijalnom svijetu – pojam, značaj, faktori, refleksijeFunkcionalnu  porodicu  de terminišu   l jubav,   s igurnost ,   topl ina ,  povjerenje ,  zaš t i ta ,  n ježnost ,  pomoć,  podrška , razumijevanje, savjetovanje, materijalni i socijalni status… Disfunkcionalnu porodicu karakterišu nedostatak ljubavi,nesigurnost, odbačenost, mržnja, agresija, nasilja, bježanje iz porodice… Nivo funkcionalnosti ili disfunkcionalnosti porodice predstavlja pozitivne ili negativne refleksije na odrastanje i razvoj ličnosti. Škola je izrazito značajan faktor razvoja ličnosti.126.Prenatalni i postnatalni period u razvoju ličnosti – pojam, značaj, faktori, refleksije127.Upadljivost i neupadljivost kao segment procjene ličnosti u socijalnoj srediniUpadljivost podrazumijeva atipični fizički izgled - od bizarnog (upadljivo obučenog, obilježenog, nasilnog reagovanja i ponašanja) do znatno zapuštenog, oskudno - neurednog , prljavog i nehigijenskog izgleda i oblačenja. Neupadljiva osoba je raspoložena, vesela, adaptivna bez psihičkih odstupanja, aktivna, optimistična, zrela i psihofizički jaka, moralna,vrijedna, kontrolisano se i primjereno ponaša…