ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Öğrencilerden beklenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir. Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve öğretim sürecinin sürekli izlenmesi, her aşamada ortaya çıkan sorunları tespit etme ve düzeltme imkânı verir.

İyi bir değerlendirme sistemi;

Öğrencilerin neyi bildiğini, ne anladığını ve ne yapabildiğini keşfetmeye yardımcı olur.

 Öğrencilerin gelişim düzeylerini gösterir. Gelecekteki öğrenme sürecini planlamaya

yardımcı olur.

 Belli bir dönemde öğrencilerin ulaşması beklenen standartları değerlendirme imkânı verir.

 Öğrencilerin daha iyi öğrenmelerine ve uygulama yapmalarına yardım eder.

Değerlendirme sonuçlarının paylaşılması; öğretmene, öğrenciye ve velilere öğrenme süreci hakkında bilgi verir.

Öğretmenlerin ve ilgili kişilerin programın uygulama, izleme ve geliştirme süreciyle ilgili kararlar almasına yardımcı olur.

Öğretim programlarında kullanılan yöntemler ve yaklaşımların yeterliliğini ölçerken öğretmene yardımcı olur.

 Öğrencilerin anlamakta güçlük çektiği alanları, zayıf yönlerini ve bilgi boşluklarını tespit etmede önemli bir rol oynar.

 Öğretmenin, öğrencilerin öğrenmesini geliştirecek yaklaşımlar ve öğrenme-öğretme süreçleri tasarlamasına yardım eder.

Bu programda değerlendirme ile sadece öğrenme ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir.

Hazırlanmış olan programda değerlendirme, öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne öğrendiklerini görmeye yarayan bir araçtır.

Öğrencilerin başarısını değerlendirmede birkaç yöntemin birlikte kullanılması daha yararlıdır.

Çoklu değerlendirme araçları kullanmak, her öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda bir fırsat tanır.

Öğretmenin de birkaç aracı birlikte kullanarak, öğrencinin neler öğrendiğini ve uygulayabildiğini bilmesi bu konuda kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir.

Tartışma, yazılar, performans ödevleri ve sunular öğrenci hakkında bilgi edinmenin yollarındandır.

Bunlardan hiçbiri tek başına yeterli değildir.

Bazı öğrenciler tartışma sırasında sessiz kalırken, iş yazmaya geldiğinde çok güzel şeyler yazabilirler.

Temel becerilerin değerlendirmesinde çoktan seçmeli, boşluk doldurmalı, eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu sorulardan oluşan testlerin yanında, süreci değerlendirmeye yönelik olarak gözlem formu, performans ödevleri, görüşmeler, öz değerlendirme formu, gelişim dosyası, projeler, posterler gibi araç ve yöntemler kullanılır. 

DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ

GÖZLEMLER: Gözlemler, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi edinilmesini sağlar. Öğretmen öğrencilerin;

 Metinde geçen olaylar, şahıs ve varlık kadrosu, yer ve zamanla ilgili sınıf içi tartışmalara katılımlarını,

 Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,

 Dinleme, okuma, konuşma, yazma becerilerini uygulamalarını gözlemler.

Aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır.

1. Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız.2. Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.3. Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.4. Her öğrenciyi değişik özellik ve becerilere göre değerlendiriniz.5. apılan gözlemde tespit edilen durumları, gözlem sırasında kaydetmeye çalışınız.

ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER

Bu tür testlerde, öğrenciye yöneltilen sorunun cevabı genellikle dört veya beş seçenekli olarak verilir.

Öğrenciden istenen, doğru cevabı seçip işaretlemesidir.

Bir madde, kök ve seçeneklerden oluşur.

Kök, kazanımın ifade edildiği veya sorunun sorulduğu kısımdır.

Seçenekler de öğrencinin önüne konulan muhtemel cevaplardır.

Bu maddeler bilgi, yetenek ve zihinsel becerilerin ölçülmesinde kullanılır.

KISA CEVAPLI SORULAR

Bir kelime, bir sembol veya en çok birkaç kelime ile cevaplanabilen soru türüne denir.

Bu tür sorular bilgi basamağını ölçmek için uygundur.

Öğrenci sorunun cevabını kendisi yazar.

Kısa cevaplı sorular,

* soru cümlesi ve

* eksik cümle

olmak üzere iki çeşittir.

Bu maddelerin yazımında dikkat edilecek esaslar:

1.   Soru, açık bir şekilde ifade edilmelidir.

2.  Her soru, ölçülmesi planlanan bir kazanıma yönelik olmalıdır.

3.   Sorunun cevabı kesin olmalıdır.

4. Bir sınavdaki sorular başka sorulara ipucu olmamalıdır.

5.  Soru cümlesi, cevaplayıcının bildiği bir kaynaktan aynen alınmamalıdır.

6. Her soruda cevap için bırakılan boşluk aynı uzunlukta olmalıdır.

7. Soru ifadelerinde, sorunun cevabının bulunmasına yardımcı olacak ipuçları bulunmamalıdır.

EŞLEŞTİRMELİ SORULAR

İki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi ögelerinin, belli bir açıklamaya göre eşleştirilmesi gerekir.

Eşleştirmeli sorular “kim, ne, nerede, ne zaman ve nasıl?” gibi sorulara cevap veren bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlıdır.

AÇIK UÇLU SORULAR

Bu tip sorularda cevabın içeriği, niteliği ve uzunluğu açısından cevaplayıcı serbest bırakılır.

Açık uçlu sorular; yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme, analiz, sentez ve değerlendirme becerilerinin ölçülmesinde kullanılabilir.

Açık uçlu sorularda, şans faktörü ortadan kalkar.

Öğrencinin, düşüncelerini organize etmesine imkân verir.

Öğrencinin, yaratıcılığını ortaya koymasına izin verir.

Öğrenciler, kısa sürede ve kolayca yazabilirler. 

Açık uçlu soruların değerlendirilmesinde, dereceli puanlama anahtarı kullanılır.

Her soru için değerlendirme ölçütleri belirlenir.

PROJELERProjeler, öğrencilere, bireysel olarak veya grup görevlerinde bilgi ve yeteneklerini gösterme fırsatı verir. Projeler, puanlama standartları ve ayrıntılı yönergeler gerektirir. Ayrıca öğretmen ve öğrenciler için sorumluluklar getirir.

ÇALIŞMA KÂĞITLARIEtkinliklere yönelik hazırlanan çalışma kâğıtları değerlendirme amacıyla kullanılır.

ÖZ DEĞERLENDİRME

Belli bir konuda, bireyin kendi kendisini değerlendirmesine, öz değerlendirme denir.

Bireyin kendi yeteneklerini keşfetmesine yardımcı olan bir yaklaşımdır.

Öğrencilerin çalışmalarını nasıl yaptıklarını değerlendirme-lerini gerektirir.

Kendini değerlendirme, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardım eder.

Performansının düzeyi hakkında karar vermek için kişisel veya kişiler arası ölçüt koymada öğrencilere fırsatlar sunar.

Kendini değerlendirme, öğrencinin güdülenmesini sağlar.

Değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almasına yardımcı olur.

Öz değerlendirmenin olumlu ve olumsuz yönleri vardır.

Öğrencilerin kendi performanslarını değerlendi-rirken, genel olarak yanlı tavırlarının olduğu göz ardı edilmemelidir.

Kendini değerlendirme başlangıçta, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir.

Öğrenciler deneyim kazandıkça aldıkları kararlar da daha doğru olacaktır.

ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI

Öğrenci ürün dosyası, öğrencilerin bir veya birkaç alandaki çalışmalarını gösteren bir çalışma dosyasıdır.

Öğrenci ürün dosyası, veli ve öğretmenlerin, öğrencinin gelişimini izleyebilmesine imkân verir.

Sınıf içi etkinliklerin bir araya getirilmesiyle oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.

Öğrencilerin dönem veya yıl boyunca yaptıkları çalışmaların belli standartlara göre organize edilmiş bir koleksiyonu olan öğrenci ürün dosyası, öğrencinin bir veya birden fazla konu alanında yaptığı çalışmaların sistematik, amaçlı ve anlamlı bir koleksiyonu olarak tanımlanabilir.

Kullanım amacına göre içeriği de değişen öğrenci ürün dosyası sergileme, çalışma ve değerlendirme amaçlı kullanılabilir.

Değerlendirme amaçlı öğrenci ürün dosyasında tüm maddeler puanlanır, sıralanır ve değerlendirilir.

Öğrenci ürün dosyasının amacı

Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve öğrenciye kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak

Programa bağlı olarak gerçekleştirilen yazılı ve sözlü değerlendirmeler ve standart testler dışına çıkarak, alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek

Öğrencinin gelişimini, kanıtlara dayanarak daha sağlıklı izleyebilmek

Öğrencinin gelecekteki öğrenme etkinliklerine ışık tutmak

Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek

Öğrencilerin, arkadaşlarının gelişimini izleyip birbirlerine yardımcı olmalarını sağlayarak gelecekte yapacakları ekip çalışmalarına başlangıç oluşturmak

Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmelerine yardım etmek

Öğretmene eğitsel kararlar vermede yardımcı olmak

Aile ile iletişimi sağlamak

Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamayı sağlamak

Programın amaçlarını değerlendirmek için eğitimcilere yardımcı olmak

Öğrencilerin çalışmalara katılımlarını sağlamak ve bunları değerlendirmek

Öğrenci ürün dosyasının içeriği nedir?

Öğrencilerin yazmış olduğu ödevler (taslak veya son şekli)

Araştırmalar Fotoğraflar, resimler Ses kayıtları Grup ödevleri ve projeler Öğretmen anekdotları Kelime geliştirme çalışmaları

Öğrencilerin mektupları

Öğretmen kontrol listeleri

Öğrencilerin zorlandıkları ve tekrar yapmak istedikleri ödevler

Özel ödevlerin içinden seçtikleri örnekler

Değerlendirme kâğıtları

Kitap okuma listeleri

Okuma gelişim dosyaları

Öğrenci ürün dosyası çalışmalarında öğretmenin rolü

Öğretmen, öğrenci ürün dosyası çalışması sürecinde öğrencilere rehberlik eder ve yardımcı olur.

Öğrenci ürün dosyasının kapsamının ne olacağı konusunda ışık tutar.

Öğrenci ürün dosyasına hangi çalışmaların dâhil edileceği öğrencinin sorumluluğundadır, kararları öğretmenle öğrenci birlikte alabilir.

Öğrenci ürün dosyasının değerlendirilmesi öğretmenin sorumluluğundadır; ancak değerlendirme ölçütleri baştan belirlenmeli ve bu ölçütler açık ve anlaşılır bir biçimde öğrenci ve veliye sunulmalıdır.

Öğrenci ürün dosyası çalışmalarında öğrencinin rolü

Öğrenci ürün dosyası, öğrenciye ait bir çalışma olduğundan, bu çalışmanın en önemli aşamasını, öğrencinin dosyaya hangi çalışmaları dâhil edeceğini saptaması oluşturur.

Bu konuda öğretmen yardımcı olacaksa da karar öğrenciye ait olacaktır.

Öğrenci ürün dosyası kapsamına girecek olan çalışmaların belgelenmesi çok önemlidir.

Öğrenci yaptığı çalışmayı resimlerle desteklemek gereğini duyabilmelidir.

Ölçek listesinin öğrenci tarafından çok iyi kavranması, öğrencinin çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından çok önemlidir.

Öğrenci ürün dosyası çalışmalarında velinin rolü

Öğrenci ürün dosyası çalışmasında velinin rolü çok önemlidir.

Veli, öğrenci ürün dosyasının öğretmen için anlamını, programın ve değerlendirmenin bir parçası olarak nasıl kullanıldığını, öğrenciler için önemini çok iyi kavramalıdır.

Öğrenci ürün dosyası hazırlama sürecinde öğretmenin yapacakları

Öğrenci ürün dosyasını hazırlamadan önce, öğretimin genel hedeflerini ve kazanımlarını belirleyiniz. Kendinize, bu kazanımlardan hangilerini öğretmek istediğinizi, öğrencilerinize de hangilerini öğrenmek istediklerini sorabilirsiniz.

Öğrenci ürün dosyasını sınıfınıza tanıtınız. Elinizde örnek varsa öğrencilerinize gösteriniz.

Öğrencilerinize öğrenci ürün dosyasının bir değerlendirme aracı olduğunu söyleyiniz.

Öğrenci ürün dosyasında nelerin bulunabileceğini belirtiniz (sınavlar, projeler, değerlendirme ölçekleri, yazılar vb.).

Dosyaya fazla ürün koyarak öğrencilerin cesaretini kırmayınız (başlangıçta 4-5 madde).

Her aşamanın nasıl değerlendirileceğini açıklayınız (Öğrencilerinize dereceli puanlama anahtarı hakkında bilgi veriniz.).

Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi veya öz değerlendirme formları vb. araçlar kullanabilirsiniz.

Öğrenci ürün dosyasıyla ilgili öğrencilerinize geri bildirimde bulunabilirsiniz. Örneğin, öğrencilerin yeteneklerinin bir profilini çıkarıp, dosyaya ekleyebilirsiniz.

PERFORMANS DEĞERLENDİRME  Performans değerlendirme; öğrencilerin

bireysel özellikleri dikkate alınarak, bunları uygulamaya dönüştürmelerini sağlayacak durum ve ödevler olarak tanımlanabilir.

Performans değerlendirme, öğrencinin hayatındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını gösterir.

 Performans değerlendirme süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir.

Performans değerlendirme sonucunda gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünün ortaya çıkması gerekir.

Performans değerlendirmeyle öğrenciler, sınav saatleriyle sınırlandırılmaksızın geniş bir zaman diliminde çalışma ve tekrar etme, oluşturulan ölçütlere göre yeterlik derecelerini ortaya koyma imkânına sahip olurlar.

Performans değerlendirme, öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir.

Performans ödevlerinde, tek bir cevap yoktur. Ödevi tamamlamak için değişik yollar bulunmaktadır. Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirme yapılmalıdır.

Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir performans ödevi bir dereceli puanlama anahtarı ile eşleştirilmelidir.

Öğrenciler performans ödeviyle dereceli puanlama anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece değerlendirme sürecinde, kendilerin-den ne beklendiğini bilerek çalışmalarını ona göre yönlendirirler.

Dereceli puanlama anahtarı, öğrencinin başarısı için bir yol haritası işlevini görür.

Dereceli puanlama anahtarı (RUBRİC)

Dereceli puanlama anahtarı, performansı tanımlayan ölçütleri içeren puanlama rehberidir.

Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır.

Kendi yaptığınız dereceli puanlama anahtarı, sizin için en kullanışlı olanıdır.

Dereceli Puanlama Anahtarı Kullanmanın Nedenleri

  Öğretmen ve öğrenci için açık bir kalite tanımı verir.

Öğrenciler dereceli puanlama anahtarı kullandıkça ürünlerinin sorumluluğunu daha fazla duyarlar.

Öğretmenlerin puanlama için harcadıkları zamanın azalmasına katkıda bulunur.

Öğretmenin öğrenci çalışmalarını değerlendirmesini kolaylaştırır.

    Öğrencilere bir ödevi tamamlarken kendi performanslarını değerlendirebilecekleri standartlar ve ölçütler sağlar.

  Ölçeklerde belirlenen ölçütlerin velilere bildirilmesi, çocuklarına yardımcı olması konusunda onlara kolaylık sağlar.

Dereceli Puanlama Anahtarı Geliştirme Aşamaları

   Ne amaçla geliştirileceğini belirleyin.

   Nelerin değerlendirileceğini açıkça belirleyin.

   Yeterlik düzeylerine karar verin.

   Ödevin ölçmeye çalıştığı kazanımlar, ürünler veya becerilerin anahtarını oluşturun.

  Kazanım, ürün veya her bir becerinin yeterlik düzeyi için kısa ölçütler yazın. Burada önemli olan düzeyler arasında ölçütleri iyi ayırt edebilmektir.

KAVRAM HARİTALARIKavram haritaları, bir temel kavram etrafında, bu temel

kavramla ilişkili diğer kavramları ve bunların birbiriyle olan ilişkilerini gösteren grafiksel yapılardır.

Kavram haritaları, bilginin, daha uzun süre hatırlanması ve daha verimli bir şekilde kullanılabilmesini sağlar.

Kavram haritaları;

1. Bir konunun öğretiminde,

2. Öğrenmeyi kolaylaştırmada,

3. Öğrenme sürecini kontrol etmede ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmada,

4. Değerlendirme yapmada kullanılabilir.

Kavram Haritalarını Değerlendirmek İçin Kullanılabilecek Ölçütler 

Kavramların uygun şekilde nitelendirilmesi

–Kavramlar, en fazla üç sözcükle temsil edilmelidir.

–Kavramların yerleşimi genelden özele doğru hiyerarşik olarak sıralanmalıdır.

Bağlama sözcüklerinin uygun şekilde nitelendirilmesi

–Haritada, kavramlarla bağlantılar arasındaki ayrım belirgin olmalıdır.

–İki kavram arasındaki bağlantılar anlamlı olmalıdır.–İlişkiyi doğru şekilde temsil etmelidir.

Kavramların çapraz bağlanması

–En iyi haritalar, kavramlar arasındaki çapraz bağlantıları yeterli ölçüde gösterenlerdir.

–Çapraz bağlantılar, öğrencinin, birbirine bağlı çok sayıda düşünceyi bildiğini gösterir.

–Çapraz bağlantılar, yaratıcılığı ortaya çıkarır.

Kavram Haritalarının Oluşturulma Aşamaları

1. Önceden hazırlanmış bir örneği öğrencilerinize gösteriniz.

2. Bu örnekte kavramların harita üzerinde nasıl birleştiğini sorunuz.

3. Harita üzerindeki çapraz bağlantıların neyi ifade ettiğini gösteriniz.

4. Öğrencilere yeni bir kavram haritası hazırlatmak için, onlardan en çok bildikleri kavramları ya da onlara kısa bir metin vererek, metinden çıkardıkları kavramları listelemelerini isteyiniz. (Gerekirse yardım ediniz.)

TUTUM ÖLÇEKLERİ

Tutum, bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluşluk hâli veya eğilimdir.

Tutum bir bireye atfedilen bir eğilimdir.

Gözlenebilen, ortaya konan davranış değil, davranışa hazırlayıcı bir eğilimdir.

Tutumların ölçülmesinde en çok kullanılan yöntem Likert ölçeğidir. Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda olumlu ve olumsuz ifade yazılır.

Bu ifadeler için, “Tamamen katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Kararsızım”, “Katılmıyorum” ve “Kesinlikle katılmıyorum” biçiminde tepkide bulunulur.

Böylece her cevaplayıcı, ölçekteki her ifadenin kapsadığı tutum objesine katılma / katılmama derecesini bildirmiş olur.

Bir kişinin ölçekten aldığı puan, ölçekte bulunan maddelerden aldığı puanların toplamından oluşur.