Operations Management - portal5.udru.ac.thportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/173NR15N945P9y4KJx32.pdf · วิชาการจัดการการผลิต༛(Production

ต ำรำ กำรจดกำรกำรด ำเนนงำน

Operations Management

มำนน เซยวประจวบ

บธ.ม.บรหำรธรกจมหำบณฑต (กำรจดกำรทวไป)

คณะวทยำกำรจดกำร

มหำวทยำลยรำชภฏอดรธำน 2557

ค ำน ำ | Preface ก

ค ำน ำ

ในการบรหารธรกจมองคประกอบพนฐานหลกอย 3 สวนดวยกน ไดแก สวนการตลาดซงใหความส าคญกบการขายหรอกระจายสนคาไปยงผบรโภค สวนการเงนและการบญชจะใหความส าคญกบการจดสรรและควบคมเงนทนใหสอดคลองกบการด าเนนธรกจ และสวนการด าเนนงานจะเกยวของกบการแปลงสภาพปจจยน าเขา ไดแก แรงงาน วตถดบ เงนทน อปกรณ เครองจกร รวมถงองคความรและเทคโนโลยเพอใหไดสนคาและบรการพรอมทจะสงมอบใหแกลกคา ดงนนองคความรทางดานการจดการการด าเนนงานจงมความส าคญในการขบเคลอนธรกจ เพอสรางความไดเปรยบในการแขงขนอยางยงยน

ผเขยนจงไดเรยบเรยงต ารารายวชาการจดการการด าเนนงาน (Operations Management) ขนเพอใชในการประกอบการเรยนการสอนในหลกสตรบรหารธรกจบณฑต ซงมเนอหาครอบคลมรายวชาการจดการการผลต (Production Management) หรอวชาการจดการการผลตและการด าเนนงาน (Production and Operations Management) ซงแตเดมรายวชาดงกลาว มงเนนไปทองคความรทเกยวของกบการผลตสนคาหรออตสาหกรรมการผลตเทานน ในปจจบนองคความรดงกลาวไดพฒนาครอบคลมในสวนของการบรการและกจกรรมทเชอมโยงไปยงหนวยธรกจอน ๆ จงใชชอวา “การจดการการด าเนนงาน” ซงมความหมายทครอบคลมในสวนของการผลตและมเนอหาทกวางกวา ซงผเขยนไดเพมเตมเนอหาในสวนของกลยทธและการจดการ รวมถงเทคโนโลยสารสนเทศตาง ๆ ทชวยในการจดการด าเนนงานในปจจบน เพอใหเนอหามความทนสมย สอดคลองกบหลกสตรและกาวทนตอการเปลยนแปลงทางธรกจและการแขงขน

เนอหาในต ารารายวชาการจดการการด าเนนงานเลมน ผเขยนเรยบเรยงเนอหาโดยแบงออกเปน 3 สวน ไดแกสวนท 1 ความรเบองตนการจดการการด าเนนงาน ซงประกอบไปดวย บทน า กลยทธการด าเนนงานและการแขงขน การจดการโครงการ และการพยากรณความตองการ เพอแสดงใหเหนถงประวตความเปนมา ววฒนาการองคความรและแนวคดซงเปนรากฐานทส าคญในการจดการการด าเนนงาน

ข ค ำน ำ | Preface

สวนท 2 การออกแบบการด าเนนงาน ประกอบไปดวย การออกแบบผลตภณฑและการบรการ การจดการคณภาพ กระบวนการ การวางแผนก าลงการผลต การเลอกสถานทตง และการวางผงสถานประกอบการ เนอหาในสวนนจะเกยวของกบการตดสนใจซงเปนสวนส าคญในการวางแผนการด าเนนงาน

สวนท 3 การจดการการด าเนนงาน ประกอบไปดวย การจดการโซอปทานและโลจสตกส การจดการสนคาคงคลง การวางแผนทรพยากรองคกร และการจดการบ ารงรกษา เนอหาในสวนนจะเกยวของกบการวางแผน การด าเนนงาน และการควบคม รวมถงการเชอมโยงการด าเนนงานไปยงธรกจตาง ๆ ทเกยวของตลอดทงโซอปทาน

ผเขยนหวงเปนอยางยงวาต าราเลมนจะเปนประโยชนแกผอาน ทงทเปนนกศกษาในหลกสตรบรหารธรกจบณฑต รวมทงผทตองการศกษาความรทางดานการจดการการด าเนนงาน ใหสามารถเรยนรและเขาใจเนอหาตาง ๆ ของการจดการการด าเนนงานและสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล

มำนน เซยวประจวบ

วนครอบครว 2557

สารบญ | Contents ค

สารบญ

หนา

ค าน า…………………………………………………………………………………………………………………………….. ก

สารบญ………………………………………………………………………………………………………………………….. ค

สารบญภาพ…………………………………………………………………………………………………………………… ญ

สารบญตาราง………………………………………………………………………………………………………………… ด

สวนท 1 ความรเบองตนการจดการการด าเนนงาน 1

บทท

1 บทน า………………………………………………………………………………………………………………… 3

ความเปนมาของการจดการการด าเนนงาน…………………………………………………………….. 5

แนวคดการจดการการด าเนนงาน…………………………………………….................................. 10

ระบบการด าเนนงาน………………………………………………………………................................. 10

ระดบของสนคาและบรการ………………………………………………………................................ 12

การจดการด าเนนงานดานการผลต................................................................................... 14

การจ าแนกประเภทของระบบการด าเนนงานดานการผลต.............................................. 15

เปาหมายการด าเนนงานดานการผลต.............................................................................. 16

การจดการด าเนนงานดานการบรการ............................................................................ ... 18

ความส าคญในการจดการการด าเนนงาน………………………………………............................. 19

ผลตภาพ…………………………………….................................................................................. 21

บทสรป…………………………................................................................................................ 30

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 31

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 32

2 กลยทธการด าเนนงานและการแขงขน.........……………………………………………................ 33

ความเปนมาของการจดการเชงกลยทธ.……………………………………………......................... 35

กระบวนการจดการเชงกลยทธ……………………………………………………..............…............. 36

ระดบกลยทธ..................................................................................... ................................ 37

ง สารบญ | Contents

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

การก าหนดกลยทธการจดการด าเนนงาน......................................................................... 43

10 กลยทธการจดการด าเนนงานทส าคญในปจจบน……………………………........................ 49

กรณศกษาบรษท ไทยแอรเอเชย จ ากด….………………....…............................................... 52

บทสรป…………………………................................................................................................ 54

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 55

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 56

3 การจดการโครงการ…………………………………………………………………………...................... 57

ความเปนมาของการจดการโครงการ............................................................. ................... 59 แนวคดการจดการโครงการ.............................................................................................. 60

เทคนคการวางแผนและควบคมโครงการ......................................................................... 62

การสรางขายงาน.............................................................................................................. 65

การวเคราะหขายงาน…………………………………….............................................................. 68

การสรางแผนภมแกนต………………………………………………………………………………………… 76

บทสรป…………………………................................................................................................ 79

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 80

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 82

4 การพยากรณความตองการ....…………………………………………………................................. 83

ความส าคญของการพยากรณความตองการ..................................................................... 85

ประเภทของการพยากรณ................................................................................................ 86

เทคนคการพยากรณความตองการเชงปรมาณ................................................................. 88

กระบวนการพยากรณความตองการเชงปรมาณ............................................................... 90

ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบอนกรมเวลา........................................................... 91

ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบความสมพนธ…………………………………………………. 104

การวเคราะหความแมนย าของคาพยากรณ...................................................................... 106

บทสรป…………………………................................................................................................ 109

สารบญ | Contents จ


บทท หนา

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 110

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 112

สวนท 2 การออกแบบการด าเนนงาน 113

5 การออกแบบผลตภณฑและการบรการ.......................................................................... 115

ความเปนมาของการออกแบบผลตภณฑ............................................................... ........... 117

วงจรชวตผลตภณฑ…………………………............................................................................. 118

การน าเสนอผลตภณฑใหมออกสตลาด………………………………………………........................ 120

กระบวนการออกแบบผลตภณฑ............................................................. ......................... 122 ความตองการของลกคา.............................................................................................. ..... 125

หลกการออกแบบผลตภณฑ............................................................................................. 127

บานแหงคณภาพ.............................................................................................................. 132

เทคนคการออกแบบผลตภณฑ……………………………………................................................ 136

การออกแบบการบรการ……………………………………………………………………………………….. 137

ระดบการออกแบบการบรการ………………………………………………………………………………. 140

บทสรป…………………………................................................................................................ 142

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 143

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 144

6 การจดการคณภาพ....………………………………………………….............................................. 145

แนวคดดานคณภาพ......................................................................................................... 147

ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพ............................................................................... .. 148

แนวคดการจดการคณภาพในปจจบน............................................................................... 150

เครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ............................................................... ............. 152

7 เครองมอคณภาพใหม.................................................................................................... 162

ฉ สารบญ | Contents


บทท หนา

มาตรฐานคณภาพระดบสากล......................................................................... .................. 167

บทสรป…………………………................................................................................................ 170

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 171

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 172

7 กระบวนการและการวางแผนก าลงการผลต.................................................................. 173

กลยทธกระบวนการ………………………………………............................................................. 175

การวางแผนกระบวนการ…………………………………………………………………........................ 178

การวเคราะหกระบวนการ................................................................................................ 180 การควบคมกระบวนการ.............................................................................................. ..... 182

กระบวนการงานบรการ.................................................................................................... 186

เทคโนโลยในการผลต.............................................................................................. ......... 188

การวางแผนก าลงการผลต…………………………................................................................... 193

การวเคราะหจดคมทน…………………………………………………………………………………………. 195

บทสรป…………………………................................................................................................ 200

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 201

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 202

8 การเลอกท าเลทตง.......................................................................................................... 203

ปจจยทส าคญในการเลอกท าเลทตง................................................................................. 205

การตดสนใจเลอกท าเลทตง....................................................................................... ....... 208

เทคนคการตดสนใจเลอกท าเลทตงดวยวธการเชงปรมาณ................................................ 209

การตดสนใจเลอกท าเลทตงดวยวธการเชงคณภาพ...................................................... .... 231

บทสรป…………………………................................................................................................ 232

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 234

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 235

สารบญ | Contents ช


บทท หนา

9 การวางผงสถานประกอบการ.......................................................................................... 235

ความส าคญในการวางผงสถานประกอบการ…………………………….................................... 237

ประเภทการวางผงสถานประกอบการ………………....…..................................................... 238

การวางผงตามต าแหนงงาน............................................................. ................................. 239

การวางผงตามกระบวนการ..................................................................... ......................... 240

การวางผงตามผลตภณฑ………………….............................................................................. 241

การวางผงกลมเซลลปฏบตการ………………………………………………………........................... 242

การวางผงส านกงาน.......................................................................................................... 243 การวางผงส าหรบธรกจคาปลก............................................................................... .......... 248

การวางผงคลงสนคา........................................................................................................ . 251

เทคนคการออกแบบผงทมประสทธภาพ………………......................................................... 253

บทสรป…………………………................................................................................................ 262

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 263

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 264

สวนท 3 การจดการการด าเนนงาน 265

10 การจดการโซอปทานและโลจสตกส............................................................................... 267

แนวคดการจดการโซอปทาน....................................................................................... ..... 269

การจดการลกคาสมพนธ................................................................................................... 271

การจดการความสมพนธกบผสงมอบ............................................................... ................. 274

ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน......................................................................... 277

การจดการโลจสตกส……………………………………………………………………………………………. 282

องคประกอบโลจสตกส...................................................... ............................................... 283

ซ สารบญ | Contents


บทท หนา

โครงสรางตนทนโลจสตกส......................................................................... ....................... 287

แนวทางการลดตนทนโลจสตกส....................................................................................... 289

บทสรป…………………………................................................................................................ 296

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 297

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 298

11 การจดการสนคาคงคลง................................................................................................... 299

ความส าคญของสนคาคงคลง………………………………………................................................ 301

ตนทนสนคาคงคลง…………………………………………………………………................................. 302

การจดการสนคาคงคลง.................................................................................................... 304 ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง............................................................................................. 305

ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต..................................................................................... 313

การควบคมสนคาคงคลง........................................................................................... ....... 318

บทสรป…………………………................................................................................................ 324

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 325

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 326

12 การวางแผนทรพยากรองคกร……………………………......................................................... 327

แนวคดการวางแผนทรพยากรองคกร............................................................................... 329

ระบบการวางแผนความตองการวสด................................................................................ 330

ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด........................................................... 346

ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต.......................................................... ..................... 348

ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร.................................................................................. 349

บทสรป…………………………................................................................................................ 352

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 353

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 354

สารบญ | Contents ฌ


บทท หนา

13 การจดการบ ารงรกษา................................................................................................... .. 355

แนวคดการจดการบ ารงรกษา………………………………....................................................... 357

ประเภทการบ ารงรกษา…………………………………………………............................................ 360

นโยบายการบ ารงรกษา........................................................... ......................................... 362 การวางแผนการบ ารงรกษา............................................................................................. . 366

ความนาเชอถอ..................................................................................... ............................ 370

การบ ารงรกษาแบบทวผลททกคนมสวนรวม................................................................... . 376

การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา.......................................................................... 378

ระบบสารสนเทศการบ ารงรกษา....................................................................................... 380

บทสรป…………………………................................................................................................ 382

ค าถามทายบท....................................................................................................... ........... 383

เอกสารอางอง....…………………………………………………....................................................... 384

ภาคผนวก....………………………………………………….................................................................. 385

บรรณานกรม……………………………………………….................................................................... 389

เฉลยค าถามทายบท............................................................................................................... 395

ดชนค าคน………………………………………………......................................................................... 399

ประวตผเขยน........................................................................................................................ 407

ญ สารบญ | Contents

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 แสดงล าดบความเปนมาของแนวคดการจดการการด าเนนงาน………………………………….. 5

1.2 แสดงระบบการด าเนนงาน………....................................................................................... 11

1.3 แสดงความสมพนธระหวางลกษณะการด าเนนงานและระดบสนคาและบรการ............... 13

1.4 แสดงระบบการจดการการด าเนนงานดานการผลต.......................................................... 14

1.5 แสดงการจ าแนกประเภทระบบการผลต........................................................................... 15

1.6 แสดงระบบการจดการการด าเนนงานดานบรการ............................................................ 18

1.7 แสดงความสมพนธระหวาง ผลตภาพ ประสทธภาพและประสทธผล............................... 25

1.8 แสดงลกษณะตวชวดผลตภาพการบรการ......................................................................... 28

1.9 แสดงความส าคญของผลตภาพทสงผลตอธรกจในภาพรวม.............................................. 29

2.1 แสดงกระบวนการจดการเชงกลยทธ................................................................................ 37

2.2 แสดงความสมพนธระดบกลยทธและระดบชนในการบรหารจดการ................................. 38

2.3 แสดงแรงกดดนจากสงแวดลอมภายนอกและการแขงขน................................................. 38

2.4 แสดงกลยทธและระดบองคกรแตละประเภท................................................................... 39

2.5 แสดงกลยทธและระดบองคธรกจแตละประเภท............................................................... 40

2.6 แสดงแบบจ าลองโซคณคา (Value Chain)...................................................................... 42

2.7 แสดงความสมพนธระหวางกลยทธการด าเนนงานกบการถายทอดกลยทธระดบธรกจ

และระดบองคกร..............................................................................................................

44

2.8 แสดงความสมพนธระหวางความตองการตลาดและทรพยากรในการก าหนด

กลยทธการด าเนนงาน......................................................................................................

45

2.9 แสดงความสมพนธระหวางก าไรตอสนทรพยและทรพยากรการด าเนนงาน..................... 46

2.10 แสดงความสมพนธระหวางวงจรชวตผลตภณฑและกลยทธการด าเนนงาน...................... 48

3.1 แสดงกระบวนการด าเนนงานการจดการโครงการ............................................................ 60

3.2 การแจกแจงความนาจะเปนของระยะเวลาด าเนนกจกรรมแบบบตา................................ 63

3.3 การสรางขายงานวธกจกรรมบนเสนเชอม......................................................................... 65

3.4 การสรางขายงานวธกจกรรมบนจดเชอม.......................................................................... 65

สารบญ | Contents ฎ

สารบญภาพ (ตอ)


3.5 การสรางขายงานกรณจดเรมตนและจดสนสดโครงการมจดเดยว…………………................ 66

3.6 การสรางขายงานกรณจดเรมตนมหลายจดและจดสนสดโครงการมจดเดยว.................... 66

3.7 การสรางขายงานกรณจดเรมตนและจดสนสดโครงการมหลายจด................................... 67

3.8 การสรางขายงานจากขอมลตารางท 3.1.......................................................................... 67

3.9 การเตรยมขายงานเพอท าการวเคราะห........................................................................... 68

3.10 แสดงวธการค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด................................................... 69

3.11 แสดงวธการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด................................. 69

3.12 แสดงวธการค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสด..................................................... 71

3.13 แสดงวธการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวและอยางชาทสด.............. 71

3.14 แสดงวธการก าหนดกจกรรมวกฤตและเสนทางวกฤต....................................................... 73

3.15 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรว.............................................................. 76

3.16 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางชา............................................................... 77

3.17 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรวกรณกจกรรมไมตอเนอง........................ 78

4.1 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณความตองการและกจกรรมตาง ๆ ในหนวยธรกจ...... 85

4.2 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณความตองการและกจกรรมตาง ๆ ในหนวยธรกจ...... 89

4.3 แสดงความสมพนธระหวางยอดขายและงบประมาณทางการตลาด................................. 89

4.4 กราฟแสดงลกษณะรปรางของขอมล 12 เดอนยอนหลง.................................................. 92

4.5 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธคาเฉลยเคลอนทอยางงายรอบ 3 เดอนและ 5 เดอน.............................................................................................................................

93

4.6 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธคาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนกรอบ 2 เดอน............................................................................................................................. ....

95

4.7 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล........................... 97

4.8 แสดงวธประมาณคาความคาดเคลอนวธก าลงสองนอยทสด............................................. 98

4.9 กราฟแสดงขอมลลกษณะฤดกาลทมแนวโนมเพมขน........................................................ 101

4.10 กราฟแสดงความสมพนธระหวางยอดขายสนคา Y และ X............................................... 105

ฏ สารบญ | Contents



5.1 แสดงวงจรชวตผลตภณฑ…………………............................................................................. 118

5.2 แสดงความสมพนธระหวางเทคโนโลยและผลตภณฑใหม................................................. 121

5.3 แสดงระดบความคาดหวงของลกคา.................................................................................. 125

5.4 แสดงความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคาเพอพจารณาออกแบบผลตภณฑ...... 131

5.5 แสดงวธการจดท าบานแหงคณภาพ................................................................. ................. 132

5.6 ตวอยางวธการจดท าบานแหงคณภาพ.............................................................................. 134

5.7 แบบจ าลองชองวางคณภาพของงานบรการ...................................................................... 138

6.1 แสดงววฒนาการแนวคดการจดการคณภาพ.................................................................... 148

6.2 แสดงวงจร PDCA ของ เดมมง.......................................................................................... 149

6.3 แสดงวงจร PDCA ทปรบปรงโดย อมาอ........................................................................... 149

6.4 แสดงวงจร PDSA ทปรบปรงโดย เดมมง.......................................................................... 150

6.5 แสดงแบบจ าลองการปรบปรงน าเสนอโดย API................................................................ 151

6.6 แสดงวงจร PDCA ทปรบปรงโดยคาโน............................................................................. 151

6.7 แสดงลกษณะผงกางปลาหรอผงสาเหตและผล................................................................. 153

6.8 แสดงลกษณะใบตรวจสอบจดบกพรองในรปของตาราง................................................... 153

6.9 แสดงบนทกการตรวจสอบเสอส าเรจรป........................................................................... 154

6.10 แสดงแผนภมพาเรโตจากตารางท 6.1.............................................................................. 155

6.11 แสดงฮสโตรแกรมของน าหนกสนคา................................................................................. 158

6.12 แสดงลกษณะแผนภาพการกระจายแบบตาง ๆ................................................................ 159

6.13 แสดงลกษณะกราฟแบบตาง ๆ......................................................................................... 160

6.14 แสดงลกษณะการกระจายขอมลของแผนภมควบคม........................................................ 161

6.15 แสดงตวอยางแผนผงกลมความคด................................................................................... 162

6.16 แสดงตวอยางแผนผงความสมพนธ................................................................................... 163

6.17 แสดงตวอยางแผนผงตนไม............................................................................................... 164

6.18 แสดงผงเมตรกซรปแบบตาง ๆ......................................................................................... 165

สารบญ | Contents ฐ



6.19 แสดงตวอยางผงลกศร………………….................................................................................. 165

6.20 แสดงตวอยางแผนภมขนตอนการตดสนใจกระบวนการจดซอ......................................... 166

7.1 แสดงกลยทธการมงเนนกระบวนการ............................................................................... 175

7.2 แสดงกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด............................................................................ 176

7.3 แสดงกระบวนการประกอบรถยนต........................................................................... ........ 177

7.4 แสดงแผนภมควบคมแบบ ........................................................................................... 185

7.5 5 แสดงแผนภมควบคมแบบ R......................................................................................... 185

7.6 เมตรกซความสมพนธระหวางการมงตอบสนองลกคาเฉพาะรายและจ านวนพนกงาน..... 186

7.7 แสดงถงการพฒนาเทคโนโลยผลตภณฑภายในองคกร..................................................... 188

7.8 ระบบการล าเลยงผานสายพานอตโนมต........................................................................... 189

7.9 แสดงการใชเอจวขนถายสนคาททาเรอ............................................................................. 189

7.10 แสดงระบบจดเกบสนคาอตโนมต..................................................................................... 190

7.11 แสดงระบบการผลตแบบยดหยน...................................................................................... 190

7.12 แสดงหนยนตทใชในอตสาหกรรม..................................................................................... 191

7.13 แสดงการเชอมโยงเทคโนโลยสารสนเทศ.......................................................................... 192

7.14 แสดงรปแบบการวางแผนก าลงการผลตกบความตองการของลกคา................................ 193

7.15 แสดงแนวคดในการวเคราะหจดคมทน............................................................................. 195

8.1 แสดงการก าหนดพกดของสถานทในการเลอกท าเลทตง.................................................. 216

8.2 แสดงพกดของแหลงรบซอตาง ๆ...................................................................................... 218

8.3 แสดงระยะทางระหวางจด A และ จด B.......................................................................... 219

8.4 แสดงระยะทางระหวางแหลงทตงและแหลงรบซอ........................................................... 221

9.1 แสดงการประกอบเครองบนขนาดใหญ............................................................................ 239

9.2 แสดงการการวางผงตามกระบวนการผลต........................................................................ 240

9.3 แสดงการวางผงตามผลตภณฑ.......................................................................................... 241

9.4 แสดงการวางผงใหมจากแบบกระบวนการมาเปนแบบกลมเซลลปฏบตการ..................... 242

X

ฑ สารบญ | Contents



9.5 แสดงการวางผงกลมเซลลปฏบตการแบบตวย.................................................................. 243

9.6 แสดงการวางผงแบบแยกหองเฉพาะ…………………............................................................ 245

9.7 แสดงการวางผงแบบแยกหองเฉพาะแบบกลม.................................................................. 246

9.8 แสดงการวางผงแบบเปดรปทรงเรขาคณต........................................................................ 247

9.9 การวางผงแบบเปดรปทรงอสระ....................................................................................... 247

9.10 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบตาราง.................................................................. ..... 248

9.11 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบอสระ......................................................................... 249

9.12 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบวน............................................................................. 249

9.13 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบกระดก...................................................................... 250

9.14 การวางผงคลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคา.................................................................. 252

9.15 การวางผงคลงสนคาทมหนาทมหนาทกระจายสนคา........................................................ 252

9.16 แสดงการเชอมโยงจ านวนครงทประสานงานระหวางแผนก............................................. 254

9.17 แสดงการเชอมโยงระหวางแผนกเมอท าการสลบต าแหนงแผนก C และ D...................... 255

9.18 แสดงการเชอมโยงระหวางแผนกเมอท าการเลอนแผนก C และ E................................... 255

9.19 แสดงการออกแบบผงดวยเทคนคการจดผงกลมงาน........................................................ 255

9.20 แสดงความสมพนธระหวางพนทตาง ๆ............................................................................. 256

9.21 แสดงแผนภาพการเชอมโยงจากความสมพนธระหวางพนท............................................. 257

9.22 แสดงแผนภาพการเชอมโยงเมอสลบพนท 1 และ 4......................................................... 257

9.23 แสดงการออกแบบผงดวยเทคนคการจดผงเชงความสมพนธ........................................... 258

9.24 แสดงกระบวนการผลตแบบตอเนองของบรษท................................................................ 260

9.25 แสดงผงใหมทจดไดจรง..................................................................................................... 261

10.1 แบบจ าลองโซอปทานแสดงการไหลของสนคา ขอมลและสารสนเทศ.............................. 269

10.2 แสดงการไหลของวตถดบและสนคาไปยงจดพก............................................................... 270

10.3 แบบจ าลองการพฒนากระบวนการจดการลกคาสมพนธ.................................................. 272

10.4 รปแบบความสมพนธกบผสงมอบ..................................................................................... 275

สารบญ | Contents ฒ



10.5 รปแบบการพฒนาความสมพนธพนธมตรทางธรกจ.......................................................... 277

10.6 แสดงระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน…………………........................................... 278

10.7 ความสมพนธระหวางระบบสารสนเทศตาง ๆ ในระบบ ERP............................................ 281

10.8 แสดงความสมพนธระหวางระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทานและความสมดลของความตองการและการจดหา.......................................................................................

282

10.9 แสดงการเคลอนยายในระบบโลจสตกส............................................................................ 283

10.10 แสดงองคประกอบ เปาหมาย และกจกรรมหลกโลจสตกส............................................... 284

10.11 แสดงตนทนโลจสตกสในประเทศไทยป 2556.................................................................. 288

10.12 แสดงสดสวนตนทนโลจสตกส ประเทศ อเมรกา ไทย และจน ป 2553............................ 288

10.13 แสดงการลดจ านวนเทยวขนสงโดยใชศนยกระจายสนคา................................................. 289

10.14 เปรยบเทยบตนทนการขนสงแบบเดยวกบการขนสงหลายรปแบบ................................... 290

11.1 แสดงแนวคดการจดการสนคาคงคลง............................................................................... 304

11.2 แสดงตวแบบพนฐานสนคาคงคลง.................................................................................... 305

11.3 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการเกบรกษาและปรมาณสนคาคงคลง....................... 306

11.4 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการสงซอและปรมาณสนคาคงคลง.............................. 307

11.5 แสดงตนทนรวมระหวางตนทนเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงซอ..................... 308

11.6 แสดงจดสงซอใหมทเกดจากระยะเวลาในการสงมอบ (Lead Time)............................... 309

11.7 แสดงรายละเอยดตวแบบพนฐานสนคาคงคลง................................................................. 311

11.8 ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต..................................................................................... 313

11.9 แสดงรายละเอยดตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต......................................................... 317

11.10 แสดงความสมพนธระหวางสนคาคงคลงเพอความปลอดภยและระยะเวลาสงมอบ.......... 318

11.11 แสดงโอกาสในการสงมอบไดเพยงพอและโอกาสทเกดสนคาคงคลงขาดมอ..................... 318

11.12 แสดงตวแบบสงซอโดยใหรอบระยะเวลาคงท................................................................... 322

12.1 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดตาง ๆ จนพฒนามาเปนการวางแผนทรพยากรองคกร............................................................................................................................. ..

330

ณ สารบญ | Contents



12.2 รายละเอยดระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP)................................................. 331

12.3 โครงสรางผลตภณฑล าโพงส าเรจรป…………………............................................................ 332

12.4 แสดงความสมพนธระหวางระยะเวลาสงมอบกบโครงสรางผลตภณฑ.............................. 334

12.5 แสดงระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop).............. 346

12.6 แสดงการปรบภาระงานในการวางแผนความตองการการผลต......................................... 347

12.7 แสดงระบบการวางแผนทรพยากรการผลต MRP II.......................................................... 348

12.8 แสดงการเชอมโยงระบบตาง ๆ ภายในระบบการวางแผนทรพยากรองคกร..................... 349

12.9 แสดงถงการไหลเวยนของขอมลและสารสนเทศในระบบการวางแผนทรพยากรองคกร... 350

13.1 แสดงวงจรชวตอปกรณและเครองจกร.............................................................................. 357

13.2 ประเภทการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร................................................................ 362

13.3 แผนภาพการตดสนใจในการก าหนดนโยบายการบ ารงรกษา............................................ 364

13.4 แสดงการถายทอดแนวคดการบ ารงรกษาเพอก าหนดนโยบายและแนวทางในการด าเนนการ........................................................................................................................

365

13.5 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการบ ารงรกษาแบบปองกนและแบบแกไขเมอช ารด.... 366

13.6 แสดงตนทนการบ ารงรกษาตามแนวคดในปจจบน........................................................... 370

13.7 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบอนกรม......... 371

13.8 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบขนาน........... 372

13.9 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบผสม.............. 373

13.10 แสดงความสมพนธแนวคดการบ ารงรกษาแบบอเมรกนและแบบญปน............................ 376

13.11 แสดงแนวคดการบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (VDM)......................................... 380

13.12 แสดงองคประกอบระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร (CMMS)..................... 381

สารบญ | Contents ด

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1.1 แสดงความแตกตางระหวางการผลตสนคาและการบรการ………………………………………… 13

1.2 แสดงรายการทางการเงนทเกยวของกบสวนการตลาด การเงนและการด าเนนงาน……… 20

1.3 แสดงการหาผลตภาพ ประสทธภาพ และประสทธผลในป 2555 และ 2556.................. 27

2.1 แสดงวธการวเคราะหโซคณคาการเปรยบเทยบตนทนและเปรยบเทยบความแตกตาง..... 43

2.2 แสดงความแตกตางในการตดสนใจในการด าเนนงานระหวางการผลตสนคาและการใหบรการ..........................................................................................................................

51

3.1 แสดงการประมาณการระยะเวลาการด าเนนงานโครงการวจยใหม.................................. 62

3.2 แสดงการค านวณระยะเวลาด าเนนกจกรรมและความแปรปรวนโครงการวจยใหม.......... 64

3.3 แสดงผลการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด................................. 70

3.4 แสดงผลการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสด.................................. 72

3.5 แสดงการหาระยะเวลาทลาชาไดในแตละกจกรรม........................................................... 74

3.6 การก าหนดวนทเรมงานและเสรจสนเพอสรางแผนภมแกนต............................................ 77

4.1 แสดงวธการค านวณคาเฉลยเคลอนทอยางงาย 3 เดอน และ 5 เดอน.............................. 92

4.2 แสดงวธค านวณคาเฉลยถวงน าหนกในรอบ 2 เดอน........................................................ 95

4.3 แสดงวธค านวณคาพยากรณปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล.................................................. 96

4.4 แสดงวธค านวณคาพยากรณวธก าลงสองนอยทสด........................................................... 100

4.5 แสดงวธค านวณหาอตราสวนยอดขายจรงและยอดขายจากสมการแนวโนม.................... 102

4.6 แสดงวธค านวณหาดชนฤดกาล (S)................................................................................... 103

4.7 แสดงวธค านวณหาดชนฤดกาลเทยบกบแนวโนมในป 2556............................................ 103

4.8 แสดงวธค านวณหาความสมพนธระหวางยอดขายสนคา Y และ X................................... 105

4.9 แสดงวธค านวณหาความแมนย าคาพยากรณ.................................................................... 107

6.1 แสดงวธการหารอยละ และรอยละสะสมจากความถ........................................................ 155

6.2 ขอมลน าหนกของสนคาพจารณาเฉพาะสวนทศนยม (100 กรม)..................................... 156

6.3 แสดงการแจกแจงความถของขอมลในแตละอนตรภาคชน............................................... 157

7.1 สญลกษณและค าจ ากดความโดยยอในแผนภมกระบวนการไหล...................................... 180

ต สารบญ | Contents

สารบญตาราง (ตอ)


7.2 แสดงแผนภมการไหลของกระบวนการท างานของพยาบาล………………………………………. 181

7.3 แสดงขอมลน าหนกของสนคา (บนทกเฉพาะสวน 100 กรม)……….................................. 183

7.4 แสดงรายการสนคา ตนทนผนแปรและยอดขายทพยากรณของรานกาแฟแหงหนง......... 198

7.5 แสดงวธการหามลคาทคมทนของผลตภณฑหลายชนด.................................................... 198

7.6 แสดงการหาปรมาณทคมทนของผลตภณฑหลายชนด..................................................... 199

8.1 แสดงตนทนและขอมลการพยากรณยอดขายของสถานทตงแตละสถานท....................... 209

8.2 แสดงสภาพเศรษฐกจ ปรมาณความตองการและความนาจะเปนทเกดขน....................... 210

8.3 แสดงผลตอบแทนจากสภาพเศรษฐกจทแตกตางกน........................................................ 211

8.4 แสดงคาคาดคะเนในแตละทางเลอก................................................................................. 212

8.5 แสดงวธการค านวณคาเสยโอกาส..................................................................................... 212

8.6 แสดงวธการค านวณหาคาคาดคะเนทเสยโอกาสในแตละทางเลอก.................................. 213

8.7 แสดงวธการตดสนใจดวยเกณฑแมกซแมกซ..................................................................... 213

8.8 แสดงวธการตดสนใจดวยเกณฑแมกซมน......................................................................... 214

8.9 แสดงวธการตดสนใจดวยเกณฑแมกซรเกรต.................................................................... 214

8.10 แสดงวธการตดสนใจดวยเกณฑของลาปลาซ................................................................... 215

8.11 แสดงวธการตดสนใจดวยเกณฑของเฮอรวกซ................................................................... 215

8.12 แสดงปรมาณยอดรบซอจากสถานทตาง ๆ....................................................................... 217

8.13 แสดงวธการค านวณระยะทาง........................................................................................... 220

8.14 แสดงรายละเอยดตนทน ก าลงการผลตและความตองการของลกคา................................ 222

8.15 แสดงตนทนขนสงท าเลทตงโรงงาน C และ D................................................................... 222

8.16 แสดงรายละเอยดตวแบบการขนสงเมอเพมโรงงาน C...................................................... 223

8.17 แสดงตารางตวแบบการขนสงเพอใชในการค านวณ......................................................... 223

8.18 แสดงการวเคราะหตวแบบการขนสงวธชองทางคาใชจายทต าทสดเมอขยายโรงงาน C.. 224

8.19 แสดงการวเคราะหดวยวธปรบปรงการกระจาย (MODI).................................................. 226

8.20 แสดงวงจรการปรบปรงการกระจาย (MODI) เมอขยายโรงงาน C ครงท 1...................... 227

สารบญ | Contents ถ

สารบญตาราง (ตอ)


8.21 แสดงผลลพธการปรบปรงการกระจาย (MODI) เมอขยายโรงงาน C ครงท 1…………….. 227

8.22 แสดงการวเคราะหตวแบบการขนสงวธชองทางคาใชจายทต าทสดเมอขยายโรงงาน D.. 229

8.23 แสดงผลลพธการปรบปรงการกระจาย (MODI) เมอขยายโรงงาน D ครงท 1.................. 230

8.24 แสดงการเรยงล าดบความส าคญของปจจย...................................................................... . 231

8.25 แสดงวธการเลอกท าเลทตงโดยวธการใหคะแนนถวงน าหนก........................................... 232

9.1 แสดงจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ................................................ 253

9.2 แสดงผลรวมจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ..................................... 254

11.1 แสดงรอยละตนทนเกบรกษาสนคาคงคลงโดยประมาณ................................................... 303

12.1 แสดงตารางรายการผลตหลก (MPS)................................................................................ 332

12.2 แสดงรายละเอยดโครงสรางผลตภณฑการประกอบล าโพงส าเรจรป................................ 333

12.3 แสดงรายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง........................................................... 334

12.4 แสดงรายละเอยดรายการทจะตองด าเนนการจดหาหรออกค าสงซอ............................... 340

12.5 แสดงการวางแผนความตองการวสดแผงวงจร ดวยเทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด.........................................................................................................

341

13.1 แสดงววฒนาการแนวคดการบ ารงรกษา.................................................................... 360

ท สารบญ | Contents

การจดการการด าเนนงาน | Operations Management 1

ความรเบองตนการจดการการด าเนนงาน

Introduction to Operations Management

2 บทน า | Introduction


บทน า

Introduction

เนอหาประจ าบท

- ความเปนมาของการจดการการด าเนนงาน

- แนวคดการจดการการด าเนนงาน

- ระบบการด าเนนงาน

- ระดบของสนคาและบรการ

- การจดการด าเนนงานดานการผลต

- การจ าแนกประเภทของระบบการด าเนนงานดานการผลต

- เปาหมายการด าเนนงานดานการผลต

- การจดการด าเนนงานดานการบรการ

- ความส าคญในการจดการการด าเนนงาน

- ผลตภาพ

- บทสรป

วตถประสงคการเรยนร

เพอใหผศกษาสามารถอธบาย

- ความเปนมาและแนวคดการจดการการด าเนนงาน

- ความแตกตางระหวางการจดการการด าเนนงานดานการผลตและดานการบรการ

- ความส าคญของการจดการการด าเนนงาน

เพอใหผศกษาสามารถแสดงวธการหาและอธบาย

- ผลตภาพดานการผลตและดานการบรการ


บทท 1 บทน า Introduction

การด าเนนงานเปนกจกรรมทผบรหารในองคกรตองใหความสนใจ เพราะเกยวของกบรายไดและความอยรอดขององคกร ในการจดการการด าเนนงาน (Operations Management) เรมตนเปนการพฒนาองคความรมาจากการจดการการผลต (Production Management) ซงมงเนนไปทการผลตสนคาหรออตสาหกรรมการผลต ตอมาไดพฒนาเพอตอยอดองคความรครอบคลมไปถงการบรการมาเปนการจดการผลตและการด าเนนงาน (Production & Operations Management) ซงแสดงใหเหนถงโฟกสทกวางกวา ในปจจบนจะใชชอการจดการการด าเนนงาน (Operations

Management) ซงมความหมายครอบคลมการผลตอยแลวและมเนอหาทกวางกวา

การด าเนนงานเกยวของกบกจกรรมการสรางมลคาจากกระบวนการแปลงสภาพทรพยากร ใหเกดผลผลตในรปของสนคาและบรการ ซงนบไดวาเปนกจกรรมส าคญทเกดขนในทก ๆ องคกร ทงกจกรรมการผลตสนคาทจบตองไดทางกายภาพในธรกจอตสาหกรรมการผลต และกจกรรมทไมไดผลตสนคาทางดานกายภาพแตใหบรการแกลกคาในธรกจตาง ๆ ไมวาผลตภณฑขนสดทายจะเปนสนคาหรอบรการ การบรหารการด าเนนงานจะเกยวของกบหนาทหลกในการบรหารจดการซงประกอบไปดวย การวางแผน (Planning), การจดองคการ (Organizing), การจดคนเขาท างาน (Staffing), การบงคบบญชา (Leading) และการควบคมงาน (Controlling) เพอใหบรรลเปาหมายในการสงมอบสนคาและบรการใหแกลกคา (Delivery) ในปรมาณทถกตอง (Quantity) มคณภาพ (Quality) และมตนทนทเหมาะสม (Cost) นอกจากนยงตองค านงถงความปลอดภย (Safety) และสงแวดลอม (Environment) ดวย


ความเปนมาของการจดการการด าเนนงาน

องคความรทางดานการจดการการด าเนนงานในปจจบน นบวายงเปนเรองใหมทเกดจากการพฒนาตอยอดองคความรมาจากแนวคดและทฤษฎตาง ๆ ทมผคดคนไวในอดต สามารถล าดบความเปนมาของแนวคดการจดการการด าเนนงานดงภาพท 1.1

มงเนนตนทน มงเนนคณภาพ มงเนนลกคา (Cost Focus) (Quality Focus) (Customization Focus)

ยคแรก ค.ศ.1776-1880 ยคการผลตขนาดใหญ ยคการผลตแบบลน ยคมงเนนความตองการของ -การแบงงานกนท า (Smith) ค.ศ.1913-1980 ค.ศ.1981-1995 ลกคาค.ศ.1996-ปจจบน

-ชนสวนมาตรฐาน -การจดสายการผลต -การผลตแบบทนเวลา (JIT) -แนวคดโลกาภวฒน

(Whitney) (Ford/Sorensen) -การออกแบบดวยคอมพวเตอร -ระบบพาณชยอเลกทรอนกส ยคการผลตเชงวทยาศาสตร -การสมตวอยางทางสถต (CAD) (E-Commerce)

ค.ศ.1881-1912 (Shewhart) -การแลกเปลยนขอมล -ระบบ ERP /มาตรฐาน ISO

-การจดตารางการผลต -ปรมาณสงซอทประหยด อเลกทรอนกส (EDI) -เทคนคการก าหนดตารางการ (Gantt) (Harris) -การจดการคณภาพแบบ ผลตแบบจ ากด

-การศกษาการเคลอนไหว -ก าหนดการเชงเสนและ เบดเสรจ (TQM) -การตอบสนองความตองการ (Gilbreth) เทคนค Pert/CPM -รางวลคณภาพ ของลกคาในวงกวาง -การวเคราะหกระบวนการ (DuPong) -การมอบอ านาจ -การตลาดแบบยงยน

(Taylor) -แผนความตองการวสด -ระบบการดค าสง -การผลตตามค าสงซอ

-ทฤษฎแถวคอย (Erlang) (MRP) (Kanbans) -การจดการโซอปทาน

Production Production & Operations Operations

Management Management Management

ภาพท 1.1 แสดงล าดบความเปนมาของแนวคดการจดการการด าเนนงาน

(ทมา: ปรบปรงจาก Heizer and Render, 2011: 37)


ในการพฒนาองคความรดานการจดการการด าเนนงาน (Operations Management) ในชวงแรกจะมงเนนไปทตนทน (Cost Focus) องคความรตาง ๆ จงมงเนนไปทการจดการการผลต (Production Management) สามารถจ าแนกตามล าดบไดดงน

ยคแรก (ค.ศ.1776-1880) อยในชวงการปฏวตอตสาหกรรม โดยการน าเครองจกรมาใชในการผลตแทนแรงงาน ยคนมองคความรทส าคญกอใหเกดรากฐานองคความรการจดการผลต ไดแก - Adam Smith (1776) ไดเสนอแนวคดการแบงงานกนท า (Labor Specialization) ทม แนวความคดทวาแตละบคคลมความสามารถและความถนดทแตกตางกน การแบงงานตาม ความสามารถของแรงงานจะกอใหเกดประสทธภาพในการท างานมากกวาใหทกคนท างาน ทงหมดเหมอนกน

- Eli Whitney (1880) ไดเสนอแนวคดชนสวนมาตรฐาน (Standardized Part) แนวคดน เปนการก าหนดมาตรฐานของชนสวนและอะไหลของเครองจกร ท าใหเกดประสทธภาพใน การซอมบ ารง

ยคการผลตเชงวทยาศาสตร (ค.ศ.1881-1912) เปนการน าเอาองคความรทางวทยาศาสตร คณตศาสตรและสถตมาชวยในการบรหารจดการการผลต ไดแก

- Frederick Winslow Taylor (1881) ไดรบการยกยองใหเปนบดาแหงแนวคดการจดการ เชงวทยาศาสตรหรอเชงเหตและผล (Scientific management) ซง Taylor ไดศกษาถง วธการท างานทมประสทธภาพเพอหาวธการท างานทดทสด (One best way) และจาก การศกษาพบวา คนงานควรทจะท างานทตนเองมความถนด จงจะสามารถท างานไดอยางม ประสทธภาพ

- A.K. Erlang (1910) เปนผทคดคนทฤษฎแถวคอย (Queuing Theory) โดยใชคณตศาสตร แกปญหาการรอคอย และความยาวของแถวคอยของผใชโทรศพททกรงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารค


- Frank Bunker and Lillian Moller Gilbreth (1912) ทงคเปนสามภรรยากนโดยผลงาน ทส าคญของ Frank และ Lillian Gilbreth คอการศกษาการเคลอนไหว (Motion study) โดยมการจบเวลาดวยนาฬกาและการถายภาพเคลอนไหวอยางชา ๆ (slow motion

picture) เปนการศกษาถงการเคลอนไหวรางกายของคนงานเพอออกแบบวธการท างานทจะ ชวยลดเวลาและความเหนอยลาจากการท างาน ซงจะท าใหสามารถเพมผลผลตได

- Henry L. Gantt (1912) มชอเสยงจากการน าเสนอแผนภมแกนต (Gantt Chart) มาชวย วางแผนการจดตารางการผลต (Production schedule) นอกจากนยงมผลงานการพฒนา ระบบคาจางของงานและการจายโบนส (Task and Bonus System)

ยคการผลตขนาดใหญ (ค.ศ.1913-1980) เปนยคทเกดอตสาหกรรมการผลตขนาดใหญ รวมไปถงอตสาหกรรมการขนสงทน าหวรถจกรไอน ามาใชในรถไฟ และมการปรบปรงเรอกลไฟใหมความสามารถล าเลยงและขนสงทางทะเลไดอยางมประสทธภาพ ท าใหสามารถกระจายสนคาเขาถงลกคาไดในวงกวาง แนวคดและทฤษฎตาง ๆ ในยคนไดแก

- Henry Ford (1913) เปนผคดคนระบบการผลตแบบสายการประกอบ (Assembly line) ซงเปนการจดวางเครองจกรอปกรณการผลตตามล าดบขนตอนในการผลต จากการใชระบบ การผลตแบบสายการประกอบนเองทท าให Ford สามารถผลตรถยนตไดเปนจ านวนมากและ มตนทนทต า จงท าใหรถยนตของ Ford เปนทตองการของตลาดเปนอยางมากและระบบการ ผลตแบบสายการประกอบนยงไดรบความนยมอยางแพรหลายจนถงปจจบน

- F.W. Harris (1913) ไดท าการว เคราะหและพฒนาตวแบบสนคาคงคลงท ใช ในการ ค านวณหาปรมาณการสงซอทประหยด (Economic Order Quantity: EOQ) โดยทเปนการ พจารณาหาความสมดลระหวางคาใชจายในการสงซอกบคาใชจายในการเกบรกษาเพอใหเกด คาใชจายสนคาคงคลงทมตนทนต าทสด

- W. Shewhart, H.F. Dodge, H.G. Romig, L.H.C. Tippett (1924) ได พฒนาและ ใช การควบคมคณภาพโดยอาศยวธการทางสถต (Statistical Quality Control) ซงเทคนคการ ควบคมคณภาพเชงสถตไดใชกนอยางแพรหลายมากนบตงแตสงครามโลกครงท 2 จนถง


ปจจบน โดยถอวาการควบคมคณภาพเปนกจกรรมพนฐานทจะยกระดบของคณภาพการผลต ไปสการจดการคณภาพแบบเบดเสรจ (Total Quality Management)

- Booz Allen and Hamilton, DuPong (1958) ไดพฒนาเครองมอทชวยในการวางแผน และบรหารโครงการโดยใชเทคนคทเรยกวา Pert & CPM โดยเนนวางแผนและควบคมเวลา ของกจกรรมการด าเนนงานทมความสมพนธกนตลอดจนคาใชจายตาง ๆ ของโครงการท เกดขน

- Joseph Orlicky, Oliver Wight (1980) ไดพฒนาระบบการวางแผนความตองการวสด (Material Resource Planning: MRP) มาชวยในการจดสรรและควบคมปรมาณวตถดบ และเวลาด าเนนการในการน าเขาสกระบวนการผลตจนไดผลตภณฑสดทาย เพอสงมอบ ใหกบลกคา

ยคการผลตแบบลน (ค.ศ.1981-1995) เปนยคทประเทศญปนเปนผน าในอตสาหกรรมการผลตตาง ๆ ระดบโลก แนวคดในยคนจะมงเนนไปทคณภาพ (Quality Focus) องคความรตาง ๆ จงมาจากการบรหารจดการแบบญปน เรมตนไดพฒนาองคความรจากอตสาหกรรมการผลตยานยนตจากแนวคดวถแหงโตโยตา (Toyota Way) ไดมการประยกตใชแนวคดไปยงอตสาหกรรมอน ๆ รวมไปถงธรกจบรการดวย จากองคความรดานการจดการการผลต (Production Management) ไดพฒนาเปนองคความรดานการจดการการผลตและการด าเนนงาน (Production & Operations

Management) องคความรทส าคญในยคนไดแก

- Toyota (1981) ไดพฒนาระบบการผลตแบบทนเวลาพอด (Just in Time) มาใชในการ ผลตรถยนตของตนเพอลดการสญเสยและสงมอบสนคาใหกบลกคาไดทนตามความตองการ ระบบนเรมใชในประเทศญปนตงแตป 1956 และองคความรนไดเขาสในอเมรกาและ แพรหลายในชวงตนทศวรรษ 1980 นอกจากนยงพฒนาระบบ Kanbans ทใชบตรหรอการด ค าสงแสดงสถานะในการด าเนนการขนตอนถดไป ในระบบการผลตแบบดง (Pull System)


- W. Edwards Deming (1982) เดมทไดน าเสนอแนวคดวงจรคณภาพทเรยกวา PDCA

Cycle มาชวยในการจดการคณภาพทประเทศญปนในป 1951 และพฒนาองคความรจนเกด การควบคมคณภาพทวทงองคกร (company-wide quality control) ซงเปนรากฐานของ องคความรในการจดการคณภาพแบบเบดเสรจ (Total Quality Management: TQM) มา จนถงปจจบน

นอกจากนในชวงทศวรรษท 1980 เปนตนมา เปนยคทมการน าระบบคอมพวเตอรมาชวยในการท างาน ชวยในการจดการการผลตและการด าเนนงาน ไดแก

- ระบบคอมพวเตอรมาชวยในการออกแบบ (Computer Aided Design: CAD) เปนระบบทใชคอมพวเตอรออกแบบชนงานหรอผลตภณฑ และไดพฒนาระบบคอมพวเตอรมาชวยในการควบคมการท างานของเครองจกร (Computer Aided Manufacturing: CAM) ซงปจจบนระบบ CAD/CAM ถกพฒนาใหท างานรวมกน

- ระบบวางแผนความตองการวสด (Material Requirement Planning: MRP) เปนระบบเพอชวยในการบรหารสนคาคงคลง นอกจากนยงพฒนาระบบเชอมโยงขอมลไปสระบบการเงน การบญช และการกระจายสนคาทเรยกวาระบบ MRP II

- ระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางองคกร (Electronic Data Interchange: EDI) เปนระบบทเชอมโยงการท างานของระบบคอมพวเตอรตาง ๆ ทงภายในองคกรและระหวางองคกร ท าใหการท าธรกรรมระหวางองคกรสะดวก รวดเรว และมความปลอดภย

ยคปจจบน (ค.ศ.1996-ปจจบน) เปนยคทมงเนนลกคา (Customization Focus) จงไมไดมงเนนไปทอตสาหกรรมการผลตเทานน ปจจบนจงใชชอวาการจดการการด าเนนงาน (Operations

Management) ซงมความหมายครอบคลมการจดการการผลตและมเนอหาทครอบคลมไปถงองคความรตาง ๆ ไดแก แนวคดโลกาภวตน, การพาณชยอเลกทรอนกส (E-Commerce), ระบบการวางแผนทรพยากรในองคกร (Enterprise Resource Planning: ERP), มาตรฐาน ISO, การตอบสนองตอความตองการของลกคาในวงกวาง (Mass Customization) และ การจดการโซอปทาน (Supply

Chain Management) เปนตน


แนวคดการจดการการด าเนนงาน

แนวคดดานการจดการการด าเนนงาน (Operations Management) นบวายงเปนเรองใหมทมผใหค านยามความหมายการด าเนนงานดงตอไปน

เอส เอนล คมาร และ เอน ซวเรซ (Kumar and Suresh, 2009: 9) ไดใหความหมายการด าเนนงาน หมายถง กจกรรมทเกยวของกบการด าเนนการอยางใดอยางหนงทเกยวของกบบคคลหรอองคกรเพอตอบสนองตอความตองการของลกคา โดยการด าเนนงานสามารถแบงไดเปนการด าเนนงานดานการผลต (Manufacturing Operations) โดยผลผลตจะอยในรปของสนคา ซงมตวตนจบตองได และการด าเนนงานดานการบรการ (Service Operations) ผลผลตไมมตวตน ไมสามารถจบตองได

เจย ไฮเซอร และ แบรร เรนเดอร (Heizer and Render, 2011: 36) ไดใหความหมายการด าเนนงาน หมายถง กจกรรมการสรางมลคาใหกบสนคาและบรการ ซงเกดจากกระบวนการแปลงสภาพปจจยน าเขาใหกลายเปนผลผลตในรปของสนคาและการบรการ

สรปความหมายการจดการการด าเนนงาน (Operations Management) หมายถง การจดระบบการท างานของกจกรรมทเกยวของกบกระบวนการแปลงสภาพปจจยน าเขาใหเกดผลผลตทมมลคาเพม เปนผลตภณฑทมตวตนจบตองไดและการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคา ดงนนจะเหนไดวา การจดการการด าเนนงาน (Operations Management) จะมความหมายครอบคลมมากกวาการจดการการผลต (Production Management)

ระบบการด าเนนงาน

ระบบการด าเนนงานประกอบไปดวยปจจยน าเขา (Input) กระบวนการแปรรปหรอการด าเนนงาน (Process) และผลผลต (Output) ในรปของสนคาทเปนผลตภณฑทมตวตนจบตองไดและการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคา


ภาพท 1.2 แสดงระบบการด าเนนงาน

จากภาพท 1.2 การจดการการด าเนนการจะเกยวของกบองคประกอบ 3 สวน ดงน

1.ปจจยน าเขา (Input) ไดแก แรงงาน (Men) วตถดบ (Materials) อปกรณเครองจกร (Machines) เงนทน (Money) และสารสนเทศ (Information)

2.กระบวนการ (Process) ในกรณทเปนการด าเนนงานดานการผลต (Manufacturing

Operations) จะเปนกระบวนการแปรรปปจจยน าเขาตาง ๆ ในกรณทเปนการด าเนนงานดานบรการ(Service Operations) จะเปนกระบวนการด าเนนงานเพอสนองตอความตองการของลกคา

3.ผลผลต (Output) ไดแก สนคาทเปนผลตภณฑทมตวตนจบตองไดและการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคา นอกจากนยงตองค านงถงผลกระทบทมตอ ชมชน สงคมและสงแวดลอม ผลการด าเนนงานทเกดขนจะเปนสารสนเทศยอนกลบเพอแกไข ปรบปรงและพฒนาสนคาและบรการ

ลกคา

(Customers)

ผขายปจจย(Supplier)

ปจจยน าเขา (Inputs) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Outputs)

วตถดบ (Materials)

แรงงาน (Men)

เงนทน (Capital)

อปกรณเครองจกร (Machine)

สารสนเทศ (Information)

การแปรรป(Transform)

หรอ

การด าเนนงาน

(Operations)

สงแวดลอม

(Environment)

ชมชน

(Community)

สงคม

(Social)

สนคา (Product)

บรการ (Service)

ผลกระทบ

(Effect)

สารสนเทศยอนกลบ

(Information feedback)


ระดบของสนคาและบรการ

ระดบของสนคาและบรการจะขนอยกบผลผลต (Output) ทลกคาไดรบ สามารถแบงระดบของสนคาและบรการออกเปน 5 ประเภท ไดแก

1.สนคาทมตวตน (Pure Tangible Goods) เปนสนคาทมตวตนจบตองได มบรการเขามาเกยวของทเปนรปธรรมนอยหรอไมมบรการเลย เชน อาหารกระปอง สบ ยาสฟน ผงซกฟอก อาจมบรการไดในสวนของการสอบถามขอมลผลตภณฑ

2. สนคาทมตวตนพรอมมบรการควบ (Tangible Goods with Accompanying Services)

จะใหความส าคญกบตวสนคาทมตวตนและการบรการทแฝงมากบตวสนคา เชน รถยนต เครองใชไฟฟา คอมพวเตอร เปนสนคาตองขายพรอมบรการดวยเสมอ จะเหนไดวาสนคาเหลานจะมมศนยบรการหรอศนยซอมในการใหบรการลกคา

3. สนคาและบรการอยางละเทากน (Hybrid) มลกษณะของสนคาทมตวตนและการบรการใกลเคยงกน เชน ธรกจรานอาหาร ผบรโภคตองการอาหารอรอยและการบรการทด

4. การบรการเปนสวนส าคญพรอมดวยสนคา เปนสวนเสรม (Major Service with

Accompanying Minor Goods and Services) จะมงเนนไปทการบรการโดยมสนคาทเปนผลตภณฑเสรม เชน ธรกจสายการบน ธรกจโรงแรม ธรกจเสรมความงาม ลกคาจะใหความส าคญกบการบรการ สวนสนคาทขายถอเปนสนคาบรการเสรมทลกคามความตองการนอยกวาการรบบรการ

5. การบรการลวน (Pure Service) เปนธรกจทใหบรการอยางเดยว มผลตภณฑเกยวของนอยมากหรอไมมเลย เชน ธรกจรบเลยงเดก ธรกจใหค าปรกษา อาจจะมเอกสารหรอบนทกเปนผลตภณฑเสรม

เพอใหเขาใจความแตกตางระหวางการผลตสนคาและการบรการสามารถสรปไดดงตารางท 1.1 ดงน


ตารางท 1.1 แสดงความแตกตางระหวางการผลตสนคาและการบรการ

การผลตสนคา การใหบรการ - สนคามตวตนสามารถจบตองได - จดก าลงการผลตไดงายโดยวดจากผลผลตทได - มสนคาคงคลง - มการลงทนดานเครองจกร อปกรณการผลตสง - ประเมนและตรวจสอบคณภาพสนคาได ชดเจน

- การบรการไมสามารถจบตองได - วดก าลงการผลตจากปจจยน าเขา

- ไมมสนคาคงคลง - การลงทนดานอปกรณเครองมอตาง ๆ ต า - ประเมนและตรวจสอบคณภาพการบรการ

ไดยาก

ดงนนในการด าเนนงานจงมรายละเอยดทแตกตางกนตามระดบของสนคาและบรการ ซงสามารถแสดงความสมพนธระหวางลกษณะการด าเนนงานและระดบสนคาและบรการ ดงภาพท 1.3

ภาพท 1.3 แสดงความสมพนธระหวางลกษณะการด าเนนงานและระดบสนคาและบรการ

สนคาทมตวตน

สนคาทมตวตนพรอมมบรการ

ควบ

สนคาและบรการอยางละ

เทากน

บรการเปนสวนส าคญพรอมดวยสนคาเปนสวน

เสรม

การบรการลวน

สนคา บรการ

การด าเนนงานดานการผลต

(Manufacturing Operations)

การด าเนนงานดานการบรการ (Service Operations)


การจดการการด าเนนงานดานการผลต

การผลตคอกจกรรมทเกยวของกบกระบวนการแปลงสภาพปจจยการผลตน าเขาใหเกดผลผลตหลกเปนสนคาทมตวตน จบตองได และกอใหเกดอรรถประโยชนตรงตามความตองการของผใช ดงนนในระบบการผลต จะเนนไปทกระบวนการแปลงสภาพ (Transformation Process) ทแปรรปปจจยการผลตน าเขาใหเปนสนคาและบรการ ดงภาพท 1.4

ปจจยการผลต

วางแผน

(Plan)

ปฏบต

(Do)

ควบคม(Check)

ปรบปรง (Action)

เปาหมาย

-วตถดบ

-แรงงาน

-เงนทน

-อปกรณเครองจกร -สารสนเทศ -พลงงาน

-การออกแบบผลตภณฑ

-การวางแผนกระบวนการผลต

-การวางแผนความตองการวสด

-การวางแผนก าลงการผลต

- จดระบบการท างาน

-การจดพนกงานเขาท างาน

-การก าหนดทกษะการด าเนนงาน

-การควบคมการผลต

-การบ ารงรกษา

- สนคา -บรการ

ภาพท 1.4 แสดงระบบการจดการการด าเนนงานดานการผลต

จากภาพท 1.4 การด าเนนงานดานการผลตจะประกอบไปดวย การออกแบบผลตภณฑ (Product Design) การวางแผนกระบวนการผลต (Process Planning) การควบคมการผลต

(Production Control) และการบ ารงรกษา (Maintenance)

ระบบการผลตจะด าเนนการอยางตอเนอง (Continuous) ท าใหเกดสารสนเทศยอนกลบทองคกรจะตองใหความส าคญไดแก สนคาคงคลง (Inventory) คณภาพ (Quality) และ ตนทน (Cost)

กระบวนการแปลงสภาพ(Transformation Process)

ผลผลต (Inputs)

ปจจยน าเขา(Inputs)

สารสนเทศยอนกลบ (Information Feedback)


การจ าแนกประเภทระบบการด าเนนงานดานการผลต

ระบบการผลตสามารถจ าแนกประเภทตามปรมาณทผลต (Production Volume) และความหลากหลายของผลตภณฑ (Product Variety) ไดดงน

ภาพท 1.5 แสดงการจ าแนกประเภทระบบการผลต

(ทมา: ปรบปรงจาก Kumar and Suresh, 2009: 4)

1.การผลตแบบไมตอเนอง (Job-Shop Production) เปนการผลตจ านวนไมมากตามความตองการของลกคา หรอเรยกวาการผลตแบบรบจางท า ท าใหผลตภณฑมความหลากหลาย และมการเปลยนแปลงตวผลตภณฑคอนขางบอย เปนการผลตตามรปแบบและขอก าหนดของลกคา การผลตลกษณะนจะเนนทความถกตอง ชดเจนของขอก าหนด ดงนนอปกรณหรอเครองจกรทน ามาใชในการผลต จงมกเปนแบบอเนกประสงค สามารถปรบแตงใหใชผลตไดหลากหลายผลตภณฑ ท าใหการผลตไมตอเนอง

ตวอยางระบบการผลตแบบไมตอเนอง เชน การกลงชนงาน การผลตประต หนาตาง เหลกดดตามค าสงซอของลกคา รบตดเยบเสอผา รบสรางบาน เปนตน

การผลตแบบตอเนอง (Continuous Production)

การผลตขนาดใหญ

(Mass Production)

การผลตแบบกลม

(Batch Production)

การผลตแบบไมตอเนอง (Job-Shop Production)

ความหลากหลายของผลตภณฑ (Product Variety)

ปรมาณการผลต

(Production

Volume)


2. การผลตแบบกลม (Batch Production) การผลตแบบกลมนจะมลกษณะของผลตภณฑแยกเปนกลม เปนชด หรอเปนรนเดยวกน ผลตภณฑจะมมาตรฐานเฉพาะของแตละกลมของผลตภณฑนน ๆ ในการผลตจะมการจดเครองจกรตามหนาทการใชงานเปนสถาน แลวงานจะไหลผานไปแตละสถานตามล าดบขนตอนของงาน ดงนนในการผลตแตละกลม เครองจกรจะตองมความยดหยนเพอลดเวลาการปรบตง เนองจากการผลตเปนแบบกลม จ านวนทผลตมากขนท าใหตนทนตอหนวยลดลงเมอเทยบกบการผลตแบบรบจางท า การผลตแบบกลมนใชไดกบการผลตตามค าสงซอและการผลตเพอรอจ าหนาย ตวอยาง เชน การตดเยบเสอผาโหลแบงตามขนาด การผลตอาหารแยกตามชนด เปนตน

3. การผลตขนาดใหญ (Mass Production) เปนการผลตตามสายการประกอบ หรอ ผลตแบบซ า ๆ คอผลตเหมอนกนในปรมาณมากในการผลตจะใชเทคโนโลยและเครองจกรททนสมย การผลตจ านวนมากท าใหตนทนการผลตตอหนวยลดลง (economy of scale) เชน การผลตแชมพ รถยนต เครองซกผา เปนตน การผลตแบบไหลผานนจะเหมาะกบการผลตเพอรอจ าหนายหรอใชในการประกอบโมดลในการผลตเพอรอค าสงจากลกคาตอไป

4. การผลตแบบตอเนอง (Continuous Production) เปนการผลตสนคาชนดเดยวกนในปรมาณมากมายอยางตอเนอง โดยใชเครองจกรเฉพาะอยาง มกเปนการผลตหรอแปรรปทรพยากรธรรมชาตใหเปนวตถดบในการผลตขนตอนตอไป เชน การกลนน ามน การผลตสารเคม การท ากระดาษ เปนตน

แตอยางไรกตามในการปฏบตงานจรง ๆ มกจะผสมการผลตหลายประเภทเขาดวยกน เรยกวา Hybrid Production Process อาจเปนการผสมผสานระบบการผลต 2 – 3 ประเภท

เปาหมายของการด าเนนงานดานการผลต

การด าเนนงานดานการผลตมเปาหมายโดยทวไปทสามารถจ าแนกไดดงน

1.ดานปรมาณ (Quantity) การด าเนนงานดานการผลตจะตองมการวางแผนการจดสรรทรพยากรการผลตตาง ๆ ทงดานก าลงคน วตถดบ เครองจกรอปกรณการผลตตาง ๆ ตลอดจนเทคนควธการผลต เพอใหสามารถผลตสนคาและบรการไดตามปรมาณทตองการ


2) ดานคณภาพ (Quality) เปนการวางแผนและควบคมการผลตเพอใหไดสนคาและบรการทมคณลกษณะตามทตองการ โดยทวไปจะมการก าหนดคณลกษณะทตองการนนเปนมาตรฐาน ซงการใหไดมาซงคณภาพทตองการนนจะตองมมาตรฐานในดานตาง ๆ เชน มาตรฐานดานวตถดบ มาตรฐานดานแรงงาน มาตรฐานดานวธปฏบตงาน เปนตน

3) ดานตนทน (Cost) การด าเนนงานดานการผลตจะพจารณาจดสรรทรพยากรการผลตตาง ๆ เพอใหมตนทนทต าทสดและสอดคลองกบระดบของคณภาพทตองการ ซงตนทนนนจะตองพจารณาทงดานทเปนตวเงนและดานเวลาทใชในการผลต

4) ดานการสงมอบ (Delivery) เปนวตถประสงคทส าคญอกประการหนง ซงผบรหาร การผลตจะตองสามารถวางแผนการผลตใหผลตสนคาเสรจทนก าหนดเวลา และสงมอบใหลกคาไดตามสถานททลกคาตองการ

5) ดานความปลอดภย (Safety) ความปลอดภยในแงของการบรหารการผลตสามารถแบงออกไดเปน 2 ดานดวยกนคอ

- ความปลอดภยตอการใชสนคาหรอบรการ ผบรหารการผลตจะตองมการก าหนดมาตรฐานความปลอดภยในการใชสนคาหรอบรการ ซงปจจบนมกฎหมายเขามาควบคม เชน พ.ร.บ.อาหารและยา พ.ร.บ.คมครองผบรโภค เปนตน

- ความปลอดภยในการท างานของพนกงาน เปนการวางแผนและด าเนนการเพอท าใหระบบการผลตหรอการด าเนนงานมความปลอดภยซ งจะสงผลดตอความเชอมน และขวญก าลงใจในการท างานของพนกงานโดยทมกฎหมายทเกยวของ เชน พ.ร.บ. คมครองแรงงาน พ.ร.บ. โรงงาน เปนตน

6) ดานสงแวดลอม (Environment) จะพจารณาถงผลกระทบจากกระบวนการผลตทตอง ไมสงผลกระทบตอสภาวะแวดลอม


การจดการการด าเนนงานดานการบรการ

ระบบการบรการมองคประกอบของระบบเชนเดยวกบระบบการผลต จะแตกตางอยบางในรายละเอยดของแตละองคประกอบ สามารถอธบายระบบการบรการไดดงภาพท 1.6

ทรพยากร วางแผน

(Plan)

ปฏบต

(Do)

ควบคม(Check)

ปรบปรง (Action)


- ทดน

- อาคาร - วสดอปกรณ

- เงนทน

- บคลากร - สารสนเทศ

-การวางแผนความสามารถการใหบรการ - การเลอกสถานทบรการ -การวางแผนพนทและสงอ านวยความสะดวก

- จดระบบการใหบรการ -การจดพนกงานเขาท างาน

-การก าหนดทกษะการบรการ

-การควบคมการบรการ -การประเมน ผลปฏบตงาน

-การปองกนปญหาทสงผลการใหบรการ

-บรการ -ผลตภณฑเสรม

ภาพท 1.6 แสดงระบบการจดการการด าเนนงานดานบรการ

จากภาพท 1.6 การจดการการด าเนนงานดานการบรการ เรมตงแตปจจยน าเขาจะถกสงเขาสกระบวนการใหบรการถงลกคาโดยตรง แตกตางจากการผลตทลกคาไมเกยวกบกระบวนการโดยตรง การด าเนนงานดานบรการจะเกยวของกบ การวางแผนความสามารถการใหบรการ การเลอกสถานทบรการ การจดสรรพนทและสงอ านวยความสะดวก การจดระบบการบรการ การจดพนกงาน การก าหนดทกษะการบรการ การควบคมการบรการและการปรบปรงการใหบรการ ซงจะใชมาตรการปองกนปญหาทเกดขนนอกเหนอจากการควบคม

สารสนเทศยอนกลบ (Information Feedback)

กระบวนการใหบรการ (Service Process)

ผลผลต (Inputs)

ปจจยน าเขา(Inputs)


ผลผลตท เกดขนจะเปนการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคา ผลตภณฑจากกระบวนการจะเปนสงรองจากความตองการของลกคา สารสนเทศยอนกลบจากผลการด าเนนงานจะน ามาพจารณาการปรบปรง แกไข และพฒนาระบบการใหบรการ

ความส าคญในการจดการการด าเนนงาน

ลกษณะธรกจทว ๆ ไปจะมองคประกอบพนฐานหลก ๆ อย 3 สวนดวยกน ซงไมวาจะเปน ธรกจขนาดใหญหรอขนาดเลก แตหากเปนธรกจขนาดใหญกจะมสวนประกอบอน ๆ เขามาเสรม เพอชวยใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากยงขน องคประกอบหลกของธรกจแบงออกไดเปน 3 สวนประกอบดวย

1. สวนการตลาด (Marketing Component) เปนกจกรรมท เกยวของกบการขาย การสงเสรมการขาย การบรการกอนและหลงการขาย การโฆษณา การตดสนใจดานผลตภณฑและราคา รวมถงการกระจายสนคาไปสผบรโภค หรออาจกลาวอกนยหนงวาการตลาดเปนกจกรรมหลกของธรกจกจกรรมหนง ซงมการซอขายสนคาและบรการ โดยมการโอนกรรมสทธของสนคา หรอการใหบรการจากผขายไปยงผซอ กจกรรมทางการตลาดโดยสวนใหญจะมงเนนทการเพม สวนแบงทางการตลาด (Market Share) ซงการทจะเพมสวนแบงทางการตลาดได จ าเปนทจะตองก าหนดกลยทธทางการตลาดทเหมาะสม สามารถตอบสนองตอความพงพอใจของผบรโภคได

2. สวนการเงน (Finance Component) มหนาททเกยวของกบการก าหนดขนาดของเงนทนทเหมาะสมกบการด าเนนงานของธรกจซงอาจมองไดทงระยะสนและระยะยาว หนาทการจดหาเงนทน เพอใหเพยงพอตอการด าเนนธรกจและควรมตนทนทางการเงนทต าทสด และหนาทการจดสรรเงนทน เปนการจดสรรเงนทนทมอยไปยงกจกรรมตางๆทางธรกจ เพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล

3. สวนการด าเนนงาน (Operation Component) เปนกจกรรมทเกยวกบกระบวนการแปลงสภาพปจจยน าเขาใหเกดผลผลตกรณทเปนธรกจการผลต ผลผลตทไดจะเปนผลตภณฑทมตวตนจบตองได และในกรณทเปนธรกจบรการ การด าเนนงานจะเกยวของกบการบรการลกคาโดยตรง เพอสรางความพงพอใจใหกบลกคา


ธรกจตาง ๆ จะตองประกอบไปดวยองคประกอบทางการตลาด การเงนและการด าเนนงาน เพอใหเหนความส าคญการจดการการด าเนนงาน สามารถพจารณาไดจากรายการทางการเงนแสดงไดดงตารางท 1.1

ตารางท 1.2 แสดงรายการทางการเงนทเกยวของกบสวนการตลาด การเงนและการด าเนนงาน

รายการปกต (บาท) การตลาด การเงน การด าเนนงาน เพมยอดขาย

50%

ลดตนทน

การเงน 50%

ลดตนทนการด าเนนงาน 20%

ยอดขาย 200,000 300,000 200,000 200,000

ตนทนขาย -160,000 -240,000 -160,000 -128,000

ก าไรขนตน 40,000 60,000 40,000 72,000

ตนทนทางการเงน -12,000 -12,000 -6,000 -12,000

รายไดกอนหกภาษ 28,000 48,000 34,000 60,000

ภาษ (30%) -8,400 -14,400 -10,200 -18,000

รายไดหลงหกภาษ 19,600 33,600 23,800 42,000

จากตารางท 1.1 เมอท าการเพมยอดขาย การลดตนทนทางการเงน และการลดตนทนการด าเนนงาน เปรยบเทยบกบรายการปกตพบวา

สวนการตลาด เมอเพมยอดขายอกรอยละ 50 จะท าใหรายไดหลงหกภาษเพมขนจากเดม 14,000 บาท (33,600-19,600) หรอคดเปนรอยละ 71.43 (14,000x100/19,600)

สวนการเงน เมอลดตนทนทางการเงนลงรอยละ 50 จะท าใหรายไดหลงหกภาษเพมขนจากเดม 4,200 บาท (23,800-19,600) หรอคดเปนรอยละ 21.43 (4,200x100/19,600)

สวนการด าเนนงาน เมอลดตนทนการด าเนนงาน 20% จะท าใหรายไดหลงหกภาษเพมขนจากเดม 22,400 บาท (42,000-19,600) หรอคดเปนรอยละ 114.29 (22,400x100/19,600)

จะเหนไดวาการเพมยอดขายอกรอยละ 50 จะท าใหมรายไดหลงหกภาษเพมขนเปนรอยละ 71.43 แตการเพมยอดขายไมใชเรองงาย เพราะตองตอสกบกลยทธทางการตลาดของคแขงซงเปนปจจยภายนอกทยากแกการควบคม เชนเดยวกบสวนของการเงนถงแมจะลดตนทนทางการเงนลงได แตรายไดหลงหกภาษทเพมขนกลบไมมากนก


เมอพจารณาในสวนของการด าเนนงานทลดตนทนลงรอยละ 20 แตท าใหรายไดหลงหกภาษเพมขนถงรอยละ 114.29 ดงนนการจดการการด าเนนงานจงเปนสงทผบรหารจะตองใหความส าคญ เพอเพมศกยภาพในการแขงขนกบคแขงอยางยงยน

ผลตภาพ

ผลตภาพ (Productivity) หมายถง อตราการผลต หรอ สมรรถนะในการผลต เปนการวดความสามารถในการใชปจจยน าเขา เพอเปรยบเทยบกบผลผลตทเกดขน ผลตภาพถกใชเปนเครองมอชวดศกยภาพในการแขงขนระหวางองคกร

ในการวดผลตภาพ (Productivity) ท าไดโดยการหาสดสวนระหวาง ผลผลต (Outputs) และปจจยน าเขา (Inputs) ซงสามารถแสดงไดดงน

ก าหนดให ปจจยน าเขา (Inputs) ไดแก วตถดบ แรงงาน ทน พลงงาน และคาใชจายทางออมอน ๆ ผลผลต (Outputs) ไดแก สนคาและบรการ สามารถแบงประเภทการวดได 3 ประเภทดงน - เชงกายภาพ (Physical) เปนการระบถงปรมาณหรอจ านวนทเปนหนวยนบ - เชงมลคา (Value) เปนการระบถงมลคา เชน รายได หรอ ยอดขาย

- เชงมลคาเพม (Value Added) เปนการระบถงสวนตางมลคากบปจจยน าเขาจากภายนอก วธการหามลคาเพมท าไดดงน

การวดผลตภาพการผลต

ผลตภาพเรมใชอยางแพรหลายในยคการผลตเชงวทยาศาสตร ตงแตป 1880 ซงยคนนจะใหความส าคญกบการผลตขนาดใหญหรออตสาหกรรมการผลต ดงนนผลตภาพจงถกใชเปนตวชวดในอตสาหกรรมการผลตซงมตวแปรในการวดทชดเจน ในการวดผลตภาพ (Productivity) ของระบบการผลตแบงการวดออกเปน 3 รปแบบไดแก

ผลตภาพ (Productivity) = ผลผลต (Outputs)

ปจจยน าเขา (Inputs)

มลคาเพม (Value Added) = ยอดขาย – ตนทนขาย – คาใชจายการขายและการบรหาร


1.ผลตภาพจากปจจยเดยว (Partial Factor Productivity: PFP) เปนการวดผลตภาพทน าปจจยน าเขาเพยง 1 ปจจยมาพจารณา เชน ผลตภาพดานแรงงาน (Labor Productivity) ผลตภาพการลงทน (Capital Productivity) หรอ ผลตภาพการใชวตถดบ (Material Productivity) เปนตน สามารถแสดงการหาผลตภาพจากปจจยการผลตเฉพาะสวนไดดงน

2.ผลตภาพจากพหปจจย (Multifactor Productivity: MFP) เปนการวดผลตภาพทน าปจจยน าเขามากกวา 1 ปจจยมาพจารณา เชน ผลตภาพดานการใชวตถดบและแรงงาน (Material

and Labor Productivity) สามารถแสดงการหาผลตภาพจากพหปจจยไดดงน

3.ผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ (Total Factor Productivity: TFP) เปนการวดผลตภาพทน าปจจยน าเขาทงหมดมาพจารณา สามารถแสดงการหาผลตภาพจากปจจยการผลตสทธไดดงน

ในการวดผลตภาพจากพหปจจย (MFP) และผลตภาพจากปจจยสทธ (TFP) ตวแปรปจจยน าเขา (Inputs) จะตองมหนวยเดยวกนจงจะสามารถน ามารวมกนได ตวอยางการหาผลตภาพการผลตดงแสดงในตวอยางท 1.1

ผลตภาพจากพหปจจย (MFP) = ผลผลต (Outputs)

ปจจยน าเขา (Inputs) > 1 ปจจย

ผลตภาพจากปจจยสทธ (TFP) = ผลผลต (Outputs)

ปจจยน าเขา (Inputs) ทงหมด

ผลตภาพจากปจจยเดยว (PFP) = ผลผลต (Outputs)

ปจจยน าเขา (Input) 1 ปจจย


ตวอยางท 1.1 ขอมลผลประกอบการและตนทนปจจยน าเขาของบรษท A และ B

บรษท A บรษท B

มลคาผลผลต (Outputs) 1,000,000 1,200,000 บาท

มลคาปจจยการผลต (Inputs)

คาวตถดบ 300,000 350,000 บาท

คาแรงงาน 350,000 400,000 บาท

คาเสอมราคาเครองจกร 150,000 200,000 บาท

รวม 800,000 950,000 บาท

จากขอมลดงกลาวจงเปรยบเทยบผลตภาพระหวางบรษท A และ B ดงน 1.ผลตภาพจากปจจยการใชเครองจกร (Partial Factor Productivity) ระหวางบรษท A และ B

วธท า

ตอบ บรษท A มผลตภาพจากปจจยการใชเครองจกร เทากบ 6.67 ซงมากกวาบรษท B ทมผลตภาพปจจยการใชเครองจกร เทากบ 6.00 นนแสดงวาความสามารถการใชเครองจกรของบรษท A มากกวาบรษท B

ผลตภาพจากปจจยการใชเครองจกร = ผลผลต คาเสอมราคาเครองจกร

ผลตภาพจากปจจยการใชเครองจกร A = 1,000,000 (บาท) 150,000 (บาท) = 6.67

ผลตภาพจากปจจยการใชเครองจกร B = 1,200,000 (บาท) 200,000 (บาท) = 6.60


2.ผลตภาพจากปจจยการใชวตถดบและแรงงาน (Multifactor Productivity) ระหวางบรษท A และ บรษท B

วธท า

ตอบ บรษท B มผลตภาพจากปจจยการใชวตถดบและแรงงานเทากบ 1.60 ซงมากกวาบรษท A ทมผลตภาพปจจยการใชวตถดบและแรงงาน เทากบ 1.54 นนแสดงวาความสามารถการใชวตถดบและแรงงานของบรษท B มากกวา บรษท A

3.จงเปรยบเทยบผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ (Total Measure) ระหวางบรษท A และ B

วธท า

ตอบ บรษท B มความสามารถการใชปจจยผลตสทธ มากกวาบรษท A เนองจากมผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ เทากบ 1.26 ซงมากกวาบรษท A ทมผลตภาพปจจยการผลตสทธ เทากบ 1.25

ผลตภาพจากปจจยการใชวตถดบและแรงงาน = ผลผลต คาวตถดบ + คาแรงงาน

ผลตภาพจากปจจยการใชวตถดบและแรงงาน A = 1,000,000 (บาท) 300,000 + 350,000 (บาท) = 1.54

ผลตภาพจากปจจยการใชวตถดบและแรงงาน B = 1,200,000 (บาท) 350,000 + 400,000 (บาท) = 1.60

ผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ = ผลผลต ปจจยน าเขาทงหมด

ผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ A = 1,000,000 (บาท) 800,000 (บาท) = 1.25

ผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ B = 1,200,000 (บาท) 950,000 (บาท) = 1.26


จากตวอยางจะเหนวาหากเราตองการเพมผลตภาพสามารถด าเนนการได 5 แนวทางดงน - ใชทรพยากรเทาเดม ในขณะทเพมผลผลตใหสงขน

- ใชทรพยากรลดลง ในขณะทผลผลตเทาเดม

- ใชทรพยากรลดลง ในขณะทเพมผลผลตใหสงขน

- ใชทรพยากรลดลง ในขณะทลดผลผลตลงในอตราทต ากวา

- ใชทรพยากรเพมขน ในขณะทเพมผลผลตมากขนในอตราทสงกวา

ในการวดผลตภาพเพอน าขอมลไปใชในการเพมผลผลต องคตาง ๆ จงพยายามลดปจจยน าเขาหรอใชทรพยากรลดลง เชน ลดสดสวนปรมาณของวตถดบทราคาสงลง ใชวธการจางเหมาแรงงานเพอจายคาแรงงานลดลง หรอลดขนาดธรกจลง จะท าใหผลตภาพเพมสงขน แตผลทตามมาคอคณภาพของสนคารวมทงของเสยในกระบวนการกลบเพมสงขน ดงนนแนวคดในการเพมผลผลตจงพจารณาการใชทรพยากรน าเขา รวมไปถงการสงมอบดวย จงมการน าแนวคดการวดผลตภาพมาใชรวมกบการวดประสทธภาพและประสทธผลควบคกน ดงภาพท 1.7

ภาพท 1.7 แสดงความสมพนธระหวาง ผลตภาพ ประสทธภาพและประสทธผล

(ทมา: ปรบปรงจาก Wauters and Mathot, 2002: 3)

กระบวนการ บรการ


ประสทธภาพ

(Efficiency)

ประสทธผล (Effectiveness)

ทรพยากร ผลผลต

ผลตภาพทควรจะเปน

บรการ

ผลตภาพ

ปจจยน าเขาจรง (Actual Inputs)

ผลผลตจรง (Actual Outputs)

ผลผลตตามแผน

(Plan Outputs)

ปจจยน าเขาตามแผน

(Plan Inputs)


จากภาพท 1.7 สามารถหาผลตภาพ ผลตภาพทควรจะเปน ประสทธภาพและประสทธผลไดดงน

- ผลตภาพ (Productivity) คอ อตราสวนระหวาง ผลผลตจรงและปจจยน าเขาจรง สามารถแสดงไดดงน

- ผลตภาพทควรจะเปน (Reference Productivity) คอ อตราสวนระหวางผลผลตตามแผนและปจจยน าเขาตามแผนสามารถแสดงไดดงน

- ประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง ขดความสามารถในการผลตหรอการใหบรการในชวงระยะเวลาหนง ดงนนประสทธภาพจะวดจากอตราสวนของปจจยน าเขาตามแผน กบ ปจจยน าเขาจรงสามารถแสดงไดดงน

- ประสทธผล (Effectiveness) หมายถง ผลส าเรจของงานทเปนไปตามความมงหวง หรอเปนไปตามวตถประสงค ซงหาไดจากอตราสวนระหวางผลผลตทเกดขนจรง กบ ผลผลตทมงหวงหรอทวางแผนไวสามารถแสดงไดดงน

ประสทธภาพ (Efficiency) % = ปจจยน าเขาตามแผน (Plan Inputs) x 100


ประสทธผล (Effectiveness) % = ผลผลตจรง (Actual Outputs) x 100

ผลผลตตามแผน (Plan Outputs)

ผลตภาพ (Productivity) = ผลผลตจรง (Actual Outputs)


ผลตภาพทควรจะเปน (Reference Productivity) = ผลผลตตามแผน (Plan Outputs)

ปจจยน าตามแผน (Plan Inputs)


ตวอยางท 1.3 แสดงการหาผลตภาพ ประสทธภาพ และประสทธผลในป 2555 และ 2556

รายการ 2555 2556 หนวย

จ านวนพนกงานตามแผน (Plan Inputs: PI) 100 120 คน

ปรมาณสนคาทวางแผนสงมอบ (Plan Outputs: PO) 1000 1200 ชน

ปรมาณสนคาทสงมอบจรง (Actual Outputs: AO) 800 1020 ชน

จ านวนพนกงานทใชจรง (Actual Inputs: AI) 80 100 คน

ผลตภาพทเกดขนจรง (AO/AI) 10 10.2 ชน / คน

ผลตภาพทควรจะเปน (PO/PI) 10 10 ชน / คน

ประสทธภาพ (PI/AI) x100 125 120 %

ประสทธผล (AO/PO) x100 80 85 %

จากตวอยางจะพบวาผลตภาพทเกดขนจรงในป 2556 สงกวาป 2555 เลกนอย และสงกวาผลตภาพทควรจะเปน แสดงใหเหนวาสมรรถนะในการผลตเพมขน แตเมอพจารณาประสทธภาพ ป 2555 มประสทธภาพมากกวาป 2556 แตกลบมประสทธผลนอยกวา ดงนนหากตองการจะเพมผลผลตจะพจารณาแตผลตภาพไมได จะตองพจารณาถงประสทธภาพการใชทรพยากรรวมไปถงประสทธผลในการสงมอบสนคาใหกบลกคาควบคกนดวย

การวดผลตภาพการบรการ จะแตกตางจากการการวดผลตภาพการผลต เนองจากงานดานบรการ ลกคาจะเกยวของกบระบบการใหบรการ ผลผลตทลกคาไดรบคอการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคาซงมการวดทซบซอน ตางจากผลตภาพการผลตทมตวชวดเชงปรมาณซงงายตอการวดผลตภาพ Rutkauskas and Paulavičienė (2005: 31) ไดใหแนวคดการวดผลตภาพการบรการวา ในการตอบสนองตอความตองการลกคาจะใชการวดผลตภาพเชงปรมาณควบคกบคณภาพการบรการทลกคาไดรบและคณภาพของปจจยน าเขาดงน

ผลตภาพการบรการ = ปรมาณและคณภาพผลผลต (Quantity & Quality Outputs)

(Service Productivity) ปรมาณและคณภาพปจจยน าเขา (Quantity & Quality Inputs)


ดงนนการวดผลตภาพการบรการจะตองสรางตวชวดทซบซอนกวา ในการวดคณภาพการใหบรการรวมไปถงคณภาพปจจยน าเขาจะตองสรางเกณฑและมาตรฐานการวดเฉพาะขนมาเพอหาผลตภาพ ประสทธภาพและประสทธผลดงภาพท 1.8

ภาพท 1.8 แสดงลกษณะตวชวดผลตภาพการบรการ

(ทมา: ปรบปรงจาก Rutkauskas and Paulaviciene: 2005)

ปจจบนการวดผลตภาพการใหบรการจะเนนไปทตวบคลากรเปนศนยกลาง (Choi, 2011:

29-32) เนองจากงานทางดานบรการบคลากรคอฟนเฟองทส าคญในการขบเคลอนงานบรการ รวมถงเปนผใชปจจยน าเขาสกระบวนการ ในการเพมผลตภาพองคประกอบทส าคญไดแก 1. คณภาพ (Quality) หมายถง การตอบสนองตอความคาดหวงและการสรางความพงพอใจใหกบลกคา 2. ตนทน (Cost) หมายถง การลดตนทนทยงคงไวซงคณภาพของสนคาและบรการทไดมาตรฐาน ตามทลกคาตองการ

3. การสงมอบ (Delivery) หมายถง การสงมอบสนคาหรอบรการใหกบลกคาทถกตอง ถกเวลา และถกสถานท 4. ความปลอดภย (Safety) หมายถง การสรางสภาพแวดลอมในการท างานใหมความปลอดภย ไมเปนอนตรายกบพนกงาน ซงสงผลใหพนกงานมความมนใจในการปฏบตงาน 5. ขวญก าลงใจในการท างาน (Morale) หมายถง การสรางบรรยากาศและสภาพแวดลอมในการท างาน สงผลใหพนกงานเกดความตงใจ ใหความรวมมอและปฏบตงานอยางเตมความสามารถ

ผลผลต

-ปรมาณการใหบรการ -จ านวนลกคา

ปจจยน าเขา -แรงงาน

-วตถดบ

-เงนทน

ปรมาณ

ผลผลต

-คณภาพการบรการ -ความพงพอใจ

ปจจยน าเขา -เชงปรมาณ เชน จ านวน ขนาด น าหนก สดสวน

-เชงคณภาพ เชน ส กลน ลวดลาย

คณภาพ

ผลตภาพการบรการ


ผลพวงทางเศรษฐกจ

-คาจางเพมขน

-การลงทนเพมขน

-ก าไรเพมขน

ตอบสนองตอความตองการของลกคา

-สนคามคณภาพเพมขน

-สรางความประทบใจ

-คาใชจายลดลง

สนทรพย

-โครงสรางพนฐาน

-การเงน

-เทคโนโลย -บคลากร

กระบวนการ

-คณภาพ

-ประสทธภาพ

-ความยดหยน

-บรการ

การเตบโตทาง เศรษฐกจ

ศกยภาพใน

การแขงขน

การเพมผลตภาพ

(Productivity)

6. สงแวดลอม (Environment) หมายถง การด าเนนธรกจโดยค านงถงสงแวดลอม สงคม และ ชมชน 7. ธรรมาภบาล (Good Governance) หมายถง การด าเนนธรกจโดยไมเอาเปรยบในทก ๆ ฝายทเกยวของ ไดแก ลกคา คคา พนกงาน ผถอหน คแขง ภาครฐ สงคม ชมชน และสงแวดลอม

ผลตภาพนบวามความส าคญในการน าผลมาใชในการพฒนาผลการปฏบตงานของพนกงาน ปรบปรงสมรรถนะของเครองจกร รวมไปถงพฒนาสภาพแวดลอมและระบบโครงสรางพนฐานในการสนบสนนการด าเนนงานของธรกจ การเพมผลตภาพชวยใหเกดศกยภาพการแขงขนและพฒนาองคกรอยางยงยน ดงภาพท 1.9

ภาพท 1.9 แสดงความส าคญของผลตภาพทสงผลตอธรกจในภาพรวม

(ทมา: ปรบปรงจาก เดชา อครศรสวสด, 2543: 18-3)


บทสรป

กอนจะมาเปนองคความรการจดการการด าเนนงาน ในยคแรกซงเปนยคปฏวตอตสาหกรรมเกดอตสาหกรรมการผลตขนาดใหญ องคความรในยคนจงมงไปทการจดการการผลต เมอเกดการแขงขนเพมมากขน อตสาหกรรมตาง ๆ ใหความใสใจในเรองคณภาพ องคความรไดพฒนามาเปนการจดการการผลตและการด าเนนงาน จนกระทงถงยคไดใหความส าคญกบลกคา รวมไปถงสงคมและสงแวดลอมองคความรจงไดพฒนามาเปนการจดการการด าเนนงาน

การจดการการด าเนนงาน เปนการจดระบบการท างานของกจกรรมท เกยวของกบกระบวนการแปลงสภาพปจจยน าเขาใหเกดผลผลตทมมลคาเพม เปนสนคาและบรการ โดยมตวชวดผลการด าเนนงานทส าคญไดแกการวดผลตภาพ เพอน ามาพฒนาผลการปฏบตงานของพนกงาน ปรบปรงสมรรถนะของเครองจกร รวมไปถงพฒนาสภาพแวดลอมและระบบโครงสรางพนฐานในการสนบสนนการด าเนนงานของธรกจ เพอเพมศกยภาพในการแขงขนระหวางองคกรอยางยงยน


ค าถามทายบท

1.จงอธบายแนวคดและระบบการจดการการด าเนนงานในยคปจจบน

2.สนคาและบรการมกประเภท และจงอธบายความแตกตางระหวางสนคาและบรการ

3.จงอธบายระบบการด าเนนงานดานการผลตและการบรการ

4.องคกรธรกจตาง ๆ ประกอบไปดวยองคประกอบหลกกสวน อะไรบางและจงอธบายความส าคญองคประกอบทางดานการด าเนนงาน

5.จงอธบายความหมายและความส าคญของผลตภาพ

6.จงอธบายความสมพนธระหวาง ผลตภาพ ผลตภาพทควรจะเปน ประสทธภาพและประสทธผล

7.จากขอมลผลประกอบการของบรษท A จงตอบค าถามดงตอไปน

บรษท A ป 2556 ป 2557

มลคาผลผลต (Outputs) 1,700,000 บาท 1,800,000 บาท

มลคาปจจยการผลต (Inputs)

คาวตถดบ 600,000 บาท 700,000 บาท

คาแรงงาน 580,000 บาท 650,000 บาท

คาเสอมราคาเครองจกร 160,000 บาท 150,000 บาท

7.1 จงเปรยบเทยบผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ ป 2556 และป 2557

7.2 จงอธบายสาเหตทสงผลกระทบตอผลตภาพ ทท าใหผลตภาพ ในป 2556 แตกตางจากป 2557 และจงอธบายแนวทางการเพมผลตภาพในปถดไป


เอกสารอางอง

เดชา อครศรสวสด. (2543). คมอด าเนนธรกจ SMEs = Starting kits for SMEs. กรงเทพฯ: กรมสงเสรมอตสาหกรรม, 18-3.

Choi, D. K. (2011). Human-centered Productivity. Korea Productivity Center, 29-32.

Heizer, J. and Render, B. (2011). Operations Management. 10th Global Edition,

Pearson Prentice Hall, 36-37.

Kumar, S. and Suresh, N. (2009). Operations Management. New Delhi: New Age

International, 4, 9.

Rutkauskas, J. and Paulaviciene, E. (2005). Concept of Productivity in Service

Sector. Engineering Economics 2005. Influence of Quality Management of The

Country’s Economy, 31-32.

Wauters, F. and Mathot, J. (2002). Overall Equipment Effectiveness. ABB, 3.


กลยทธการด าเนนงาน

และการแขงขน

Operations Strategy and

Competitiveness


- ความเปนมาของการจดการเชงกลยทธ - กระบวนการจดการเชงกลยทธ - ระดบกลยทธ - การก าหนดกลยทธการจดการด าเนนงาน

- 10 กลยทธการจดการด าเนนงานทส าคญในปจจบน

- กรณศกษาบรษท ไทยแอรเอเชย จ ากด

- บทสรป


เพอใหผศกษาสามารถระบ หรอ ก าหนด

- สภาพแวดลอมภายนอก

- สภาพแวดลอมการแขงขน

- ความตองการตลาด


- กระบวนการจดการเชงกลยทธ - ความสมพนธระหวางระดบชนกลยทธและล าดบชนในการบรหารจดการ

- ความสมพนธระหวางกลยทธระดบองคกร กลยทธระดบธรกจและกลยทธระดบหนาท - การก าหนดกลยทธการด าเนนงาน

- 10 กลยทธการจดการด าเนนงานทส าคญในปจจบน

34 กลยทธการด าเนนงานและการแขงขน | Operations Strategy and Competitiveness

บทท 2 กลยทธการด าเนนงานและการแขงขน

Operations Strategy and Competitiveness

ในปจจบนสภาพแวดลอมทางธรกจเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว องคกรทยนหยดอยรอด คอองคกรทมความสามารถในการปรบตวตามการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางธรกจภายนอก ไดแก เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การเมอง เทคโนโลยและสารสนเทศ รวมไปถงการเปลยนแปลงจากสภาวะสงแวดลอมและความสมพนธระหวางประเทศ นอกจากนยงตองตอสกบแรงกดดนตาง ๆ จากการแขงขน ไดแก คแขงปจจบนและรายใหมทจะเขามา แรงกดดนจากผขายปจจยการผลตและบรการ แรงกดดนจากลกคา รวมไปถงสนคาทดแทนตาง ๆ ดงนนเพอศกยภาพในการแขงขนอยางยงยน องคกรจะตองก าหนดทศทางและเปาหมาย วเคราะหสภาพแวดลอมตาง ๆ รจกตนเอง คแขง รวมไปถงสภาพแวดลอมทเปลยนไป วางแผนและก าหนดกลยทธระดบตาง ๆ ทเหมาะสมกบองคกร

การก าหนดกลยทธการด าเนนงานจงเปนกลยทธทมความส าคญ ทจะน าไปสการปฏบตงานและจดสรรทรพยากรใหสอดคลองกบกลยทธระดบธรกจนนคอจะตองตอบสนองตอกลมลกคาและตลาดของตนอยางชดเจน และสอดคลองกบกลยทธระดบองคกร สอดคลองกบสถานการณในการแขงขน แรงกดดนจากสภาพแวดลอมภายนอกตาง ๆ เพอสรางความไดเปรยบในการแขงขน สามารถบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกร

เนอหาในบทนจะกลาวถงการวเคราะหสภาพแวดลอมตาง ๆ ทงภายในและภายนอก การแขงขนระหวางองคกรธรกจ การก าหนดกลยทธ ระดบกลยทธ การพฒนากลยทธและการปฏบตตามกลยทธ แนวโนมกลยทธทผบรหารตองใหความส าคญในการจดการการด าเนน


ความเปนมาของการจดการเชงกลยทธ

ค าวากลยทธใชกนมานานมาก ตงแตเรมมการคาขาย หรอการท าศกสงคราม ค าวากลยทธ หรอ Strategy มรากศพทจากค าวา “Strategia” ในภาษากรกซงมความหมายวา “การน าทพ”

ในชวงครสตศตวรรษท 19 ค าวากลยทธมกจะถกน ามาใชในการจดการดานการเมอง เศรษฐกจ และการทหารและการท าศกสงคราม (Bracker, 1980: 219-224)

แนวคดเกยวกบการจดการเชงกลยทธไดเรมเขามาสแวดวงการศกษาจรง ๆ เมอป ค.ศ.1912 ในหลกสตรบรหารธรกจของมหาวทยาลยฮารวารด (Harvard Graduate School of Business

Administration) โดยในระยะเรมแรกนนวชาน เปนวชาเลอกส าหรบนกศกษาปรญญาโทดานบรหารธรกจในปสดทาย โดยใชชอวานโยบายธรกจ (Business Policy) ตอมาในป ค.ศ.1920 วชานกไดกลายเปนวชาบงคบส าหรบนกศกษาปรญญาโทดานบรหารธรกจ วตถประสงคเรมแรกของการสอนวชานกเพอใหนกศกษาไดมโอกาสศกษาถงปญหาตาง ๆ ทเกดขนจรงในธรกจ โดยทปญหาตาง ๆ เหลานเมอไดผานการวเคราะหอยางเปนระบบแลวสามารถน าไปสการจดท าเปนนโยบายทางธรกจทสามารถน าไปใชเปนแนวทางในการด าเนนงานไดในอนาคต

การจดการเชงกลยทธในภาครฐเรมปรากฏบทบาทอยางจรงจงในชวงทศวรรษท 1950

World Bank และ USAID ไดเสนอแนวคดเกยวกบวางแผนระยะยาว เพอใหการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในระดบประเทศสามารถด าเนนไดอยางตอเนองและมทศทางทชดเจน และไดมพฒนาการในชวงทศวรรษท 1960 ซงไดมงเนนการเชอมโยงระหวางแผนระยะยาวและแผนประจ าป เนองจากในทศวรรษทผานมาแผนปฏบตงานจรงซงเปนแผนระยะสนของแตละประเทศไมสอดคลองกบแผนระยะยาวทวางไว ในชวงระยะเวลานนเองทไดมหนงสอทางดานการจดการเชงกลยทธออกมาสามเลม ซงไดมอทธพลอยางมากตอการพฒนาของสาขาวชานมาจนถงปจจบน หนงสอทงสามเลมนไดแก 1. Strategy and Structure เขยนโดย Alfred Chandler ในป ค.ศ. 1962

2. Corporate Strategy เขยนโดย Igor Ansoff ในป ค.ศ. 1965

3. Business Policy: Text and Cases ซงรวมเขยนโดยนกวชาการหลายทาน แตในสวนทม ความส าคญทสดนนเขยนโดย Kenneth Andrews ในป ค.ศ. 1965


กระบวนการจดการเชงกลยทธ

กระบวนการจดการเชงกลยทธประกอบดวยขนตอนตาง ๆ 3 สวนดงน

1. การวางแผนกลยทธ (Strategic Planning)

เปนการก าหนดทศทางการด าเนนงานขององคกร ส าหรบใชเปนเครองมอในการประสาน และก ากบตดตามการด าเนนงานในสวนงานตาง ๆ ขององคกรใหเปนไปในทศทางและจงหวะเวลาทสอดคลองกน โดยมขนตอนตาง ๆ ดงน

- การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกเพอหาโอกาสและภยคกคาม โดยพจารณาจากสงแวดลอมภายนอกทองคกรไมสามารถควบคมได ไดแก การเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม เทคโนโลย ความสมพนธระหวางประเทศ ตลาด ลกคา คแขง ตลาดแรงงาน ผขายปจจยการผลตและบรการ

- การวเคราะหสถานการณภายในเพอหาจดแขงและจดออนขององคกร เชน ความสามารถดานการตลาด การผลต การบรการ การเงน สารสนเทศ กฎระเบยบ การจดการ และ ทรพยากรบคคล

- การก าหนดหรอทบทวนวสยทศนและพนธกจขององคกร - การก าหนดวตถประสงคขององคกรในระยะของแผนกลยทธ - การวเคราะหและเลอกก าหนดกลยทธและแนวทางพฒนาองคกร

2. การน ากลยทธไปสปฏบต (Strategic Implementation)

เปนขนตอนในการน าแผนกลยทธทไดก าหนดไว เพอจดท าแผนปฏบตการหรอแผนการด าเนนงาน เชอมโยงไปสการด าเนนงาน โดยมขนตอนตาง ๆ ดงน

- การก าหนดเปาหมายการด าเนนงาน

- การวางแผนปฏบตการ (Action Plan) ทระบกจกรรมตางๆ ทจะตองด าเนนการ

- การปรบปรง พฒนาองคกร เชน ในดานโครงสราง ระบบงาน ทรพยากรบคคล วฒนธรรมองคกรและปจจยการบรการตาง ๆ ในองคกร


3. การควบคมและประเมนผลเชงกลยทธ (Strategic Control and Evaluation)

เปนกระบวนการตดตามประเมนผลการปฏบตงานระดบองคกรวามความกาวหนาตามแผนงานหรอไม รวมทงใชเปนแนวทางส าหรบด าเนนการแกไข ประกอบไปดวย

- การตดตามตรวจสอบผลการด าเนนงานตามแผนกลยทธ - การตดตามสถานการณและเงอนไขตางๆ ทอาจเปลยนแปลงไปซงอาจท าใหตองมการปรบ

แผนกลยทธ

ภาพท 2.1 แสดงกระบวนการจดการเชงกลยทธ

ระดบกลยทธ

การแบงระดบชนของกลยทธสามารถแบงไดเปน 3 ระดบตามล าดบชนการบรหารจดการ ไดแก กลยทธระดบองคกร (Corporate Strategy) กลยทธระดบธรกจ (Business Strategy) หรอ กลยทธการแขงขน และกลยทธระดบหนาท (Functional Strategy) ซงมความสมพนธกนดงแสดงในภาพท 2.2

การควบคมและประเมนผล

การน าแผนไปปฏบต

แผนงาน โครงการ กจกรรม

ยทธศาสตร

วตถประสงค


พนธกจ

วสยทศน

Strategic

Planning

Strategic Implementation

Strategic Control and Evaluation


ภาพท 2.2 แสดงความสมพนธระดบกลยทธและระดบชนในการบรหารจดการ

1. กลยทธระดบองคกร (Corporate Strategy)

เปนกลยทธทใชในการก าหนดทศทางขององคกร ถกก าหนดโดยผบรหารระดบสง เรมจากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอก สภาพแวดลอมภายใน และสภาพแวดลอมทางการแขงขน เพอก าหนดวสยทศน พนธกจ และเปาหมายทองคกรตองการ จดท าเปนแผนยทธศาสตรเพอใชก าหนดทศทางขององคกร แสดงดงภาพท 2.3

ภาพท 2.3 แสดงแรงกดดนจากสงแวดลอมภายนอกและการแขงขน

กลยทธระดบองคกร

กลยทธระดบธรกจ

กลยทธระดบหนาท

ผบรหารระดบสง

ผบรหารระดบกลาง

ผจดการแผนก

องคกร -โครงสรางองคกร

-วฒนธรรมองคกร -ทรพยากร

ลกคา

สนคาทดแทน

ผขายปจจย

คแขง ตลาด

แรงงาน

เศรษฐกจ กฎหมาย

การเมอง

เทคโนโลย สงคมและ วฒนธรรม

ความสมพนธระหวางประเทศ

แรงกดดนจากการแขงขน

สงแวดลอมภายนอก


การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและการแขงขนจะท าใหทราบโอกาสและอปสรรคทมตอองคกร สวนการวเคราะหปจจยภายในจะท าใหองคกรทราบจดแขงและจดออน เพอน ามาก าหนดกลยทธแมบทหรอกลยทธระดบองคกรซงแบงออกเปน 3 ประเภทไดแก กลยทธมงเนนการเ จ ร ญ เ ต บ โ ต (Growth Strategy) กลย ท ธ ค งท ( Stability Strategy) กลย ท ธ ก า ร ต ด ท อ น (Retrenchment Strategy) กลยทธระดบองคกรแตละประเภทมวตถประสงคดงแสดงในภาพท 2.4

ภาพท 2.4 แสดงกลยทธและระดบองคกรแตละประเภท

อาจกลาวไดวา กลยทธแมบท เปนกลยทธระดบองคกรทมหลกการจดการกลยทธ คอ การระบถงกจกรรมสรางคณคาใหแกธรกจ และคนหาวถทางเหมาะสมในการขยายตวหรอลดขนาดขององคกร วธการดงกลาวเสมอนเปนกลยทธทมเปาหมาย คอ ท าใหสามารถในการท าก าไรในระยะยาวขององคกรเปนไปโดยสงสด

2.กลยทธระดบธรกจ (Business Strategy)

เปนการก าหนดกลยทธเพอการแขงขนในการน าเสนอสนคาและบรการสลกคา ถกก าหนดโดยผบรหารระดบกลาง ในการก าหนดกลยทธระดบธรกจจะตองทราบความตองการของลกคา และลกษณะของตลาด มเปาหมายในการตอบสนองตอกลมลกคาเปาหมายทชดเจนวาจะตอบสนองตอลกคาจ านวนมาก หรอจะเจาะกลมลกคาเฉพาะ การก าหนดกลยทธระดบธรกจแสดงดงภาพท 2.5

โอกาสด มจดแขง

โอกาสด มจดออน/ โอกาสไมด มจดแขง

กลยทธการเจรญเตบโต

กลยทธคงท

กลยทธการ ตดทอน

มงเนนการสรางยอดขาย ก าไร และสนทรพยเพมขน เพอสรางการเจรญเตบโต และความอยรอดเปนส าคญ

ด าเนนงานลกษณะคงเดม ปรบปรงแกไขจดออน เสรมจดแขง รอโอกาสในการท าก าไร

ตดทอนสวนทไมท าก าไร ลดตนทน พลกฟนกจการ เลกการลงทน ไปจนถงเลกกจการหรอลมละลาย

โอกาสไมด มจดออน


ภาพท 2.5 แสดงกลยทธและระดบองคธรกจแตละประเภท

จากภาพท 2.5 กลยทธระดบธรกจหรอกลยทธเพอการแขงขนม 4 ประเภทดงน

2.1 กลยทธผน าทางดานตนทน (Cost Leadership) เปนกลยทธทเนนการผลตสนคาหรอบรการเพอตอบสนองลกคาจ านวนมากโดยมตนทนทต า ซงโดยทวไปมกจะมงทตนทนต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม การใชกลยทธนมความจ าเปนส าหรบองคกรในการรกษาหรอเพมระดบก าไรในขณะทมการแขงขนสงและไมมอสระในการก าหนดราคา หรอไมสามารถเปลยนแปลงราคาไดโดยงาย

2.2 กลยทธสรางความแตกตาง (Differentiation) เปนกลยทธในการสรางสรรคผลตภณฑหรอบรการเพอตอบสนองลกคาจ านวนมาก โดยใหผบรโภคหรอลกคาเกดความรสกวาผลตภณฑหรอบรการขององคกรมความแตกตางจากคแขงขน ความแตกตางนอาจเกดจากการออกแบบ ภาพลกษณของสนคา เทคโนโลย นวตกรรม หรอ การใหบรการแกลกคา

ผน าทางดานตนทน

(Cost Leadership)

สรางความแตกตาง (Differentiation)

มงตลาดเฉพาะดวยตนทนต า

(Cost Focus)

มงตลาดเฉพาะดวยความแตกตาง

(Differentiation

Focus)

ตนทนต า สรางความแตกตาง

ตลาดกวาง

ตลาด

แคบ

ตอบสนองอยางรวดเรว (Quick Response)


2.3 มงตลาดเฉพาะ (Focus) เปนกลยทธทใชในการตอบสนองลกคากลมเลก ๆ หรอเฉพาะกลม (Nich Marketing) ในการท าตลาด อาจจะเลอกท าตลาดดวยตนทนและราคาต า (Cost Focus) หรอจะเนนท จะน า เสนอผลตภณฑหรอบรการท แตกตาง (Differentiation Focus) เพอสรางฐานลกคาเฉพาะทเหนยวแนนขององคกร

2.4 การตอบสนองอยางรวดเรว (Quick Response) เปนกลยทธทมงตอบสนองความตองการของลกคาอยางรวดเรว เปนการสรางความไดเปรยบในเรองของเวลา ไมวาจะเปนการน าเสนอสนคาใหม ๆ ออกสตลาด ความรวดเรวในการผลตสนคาหรอบรการ ความรวดเรวในการขนสง หรอการตอบสนองตอการบรการหลงการขายอยางรวดเรว และจะตองตอบสนองลกคาดวยความสม าเสมอและยดหยน

นอกจากนยงมผเสนอกลยทธอน ๆ ทแตกตางจากกลยทธระดบธรกจทง 4 ประเภทน ทเรยกวา กลยทธนานน าทะเลสคราม (Blue Ocean Strategy) ทเปรยบกลยทธระดบธรกจแบบเดมหรอกลยทธการแขงขนเปนนานน าทะเลสแดง (Red Ocean) เปรยบองคกรตาง ๆ เหมอนเรอทออกทะเล ยงแขงขนกนจบปลามากเทาใด น าทะเลจะเตมไปดวยเลอดสแดง ทงคไดเสนอวาหากเรอทออกทะเลออกหาปลาใหไกลจากคแขง จะยงพบน าทะเลสฟาครามใสทยงไมมเรอล าใดมาถง กลยทธนจงเนนไปทการพฒนานวตกรรมและเสนอผลตภณฑหรอบรการรปแบบใหม ๆ ทยงไมเคยมใครน าเสนอมากอน พฒนาตลาดใหม ๆ เพอสรางฐานลกคาของตนเองขนมา

3.กลยทธระดบหนาท (Functional Strategy)

กลยทธระดบหนาท เปนกลยทธทน าไปใชในแตละหนาทถกก าหนดโดยผจดการแผนก เพอน ามาสนบสนนกลยทธระดบธรกจและกลยทธระดบองคเพอใหองคกรบรรลวตถประสงคและเปาหมาย กลยทธระดบหนาทจะตองท าใหทกหนวยงานในองคกรรวมมอท างานของแตละหนวยงานมงไปทเปาหมายเดยวกนคอ การสรางคณคาใหกบลกคา หากมาพจารณาหนวยงานตาง ๆ ในองคกร เชน ฝายการเงน ฝายบญช ฝายการตลาด ฝายการผลต และฝายบรหารทรพยากรบคคล ตางมเปาหมายแตกตางกน เชน ฝายการเงนมเปาหมายใชเงนใหเกดประโยชนสงสด ฝายบญชกมงไปทเปาหมายการมขอมลทางการเงนทถกตองทสด ฝายตลาดกมเปาหมายใหองคกรมสวนตลาด (market

share) ใหมากทสด ฝายผลตมกจะมงผลตสนคาทมคณภาพดทสดดวยตนทนการผลตต าสด และฝาย


บคคลกมเปาหมายใหคนทมเทความรความสามารถใหกบงานสงสด จะเหนวาเปาหมายของแตละหนวยงานไมเหมอนกน แตตามความเปนจรงแลวหากทกหนวยงานด าเนนการดวยการมงเปาหมายไปทการสรางคณคาใหเกดสงสด แตลกคากจะท าใหทกหนวยงานในองคกรบรรลเปาหมายขององคกร

กลยทธระดบหนาท คอ การท างานขององคกรใหดกวาคแขงขนและองคกรอน จะท าใหองคกรประสบความส าเรจตามเปาหมายในระยะยาว นนคอลกคาจะซอสนคาและใชบรการขององคกรตลอดไป แสดงใหเหนถงการสรางคณคาใหเกดขนกบลกคา

Michael E. Porter (อางถงใน Grant, 2010: 239) ไดน าเสนอแนวคดเพอใชในการวางแผนการด าเนนงานใหสอดคลองกบกลยทธทเรยกวา การวเคราะหโซคณคา (Value Chain) ซงเปนรปแบบการวเคราะหกจกรรมภายในไดแก กจกรรมหลกทเกยวของโดยตรงในการเพมมลคาใหกบสนคาหรอบรการไดแก โครงสรางพนฐานขององคกร ทรพยากรมนษย เทคโนโลยและการจดซอ และกจกรรมสนบสนนทชวยเพมมลคาทางออม ไดแก โลจสตกสขาเขา การด าเนนงาน โลจสตกสขาออก การตลาด การขาย และการบรการ ดงภาพท 2.6

ภาพท 2.6 แสดงแบบจ าลองโซคณคา (Value Chain)

ก าไร โลจสตกส

ขาเขา การ

ด าเนนงาน

โลจสตกสขาออก

การตลาดและการ

ขาย

การบรการ

โครงสรางพนฐานขององคกร

การจดการทรพยากรมนษย

การจดการเทคโนโลย

การจดซอ

กจกร

รมหล

ก กจ

กรรม

สนบส

นน


ในการวเคราะหโซคณคา (Value Chain) สามารถด าเนนการได 2 แนวทางคอ การเปรยบเทยบตนทน ผลลพธจากแนวทางนจะไปสนบสนนกลยทธระดบธรกจทมงเนนตนทนต า สวนอกแนวทางคอเปรยบเทยบความแตกตาง มงเนนในการสรางหรอพฒนาผลตภณฑหรอบรการทแตกตางจากคแขงเพอสนบสนนกลยทธระดบธรกจในการสรางความแตกตาง ขนตอนการวเคราะหโซคณคาแสดงดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 แสดงวธการวเคราะหโซคณคาการเปรยบเทยบตนทนและเปรยบเทยบความแตกตาง

การเปรยบเทยบตนทน การเปรยบเทยบความแตกตาง วตถประสงค วตถประสงค

ลดตนทนทเกยวของกบการด าเนนงานทงหมดและสรางความไดเปรยบในเรองตนทน

มงพฒนาสนคาและบรการโดยอาศยความไดเปรยบจากความแตกตาง

ขนตอนการด าเนนการ ขนตอนการด าเนนการ 1.ระบกจกรรมหลกและกจกรรมสนบสนน 1.ระบกจกรรมทสรางมลคาใหแกลกคา 2.ก าหนดความส าคญและคาใชจายในแตละกจกรรม

2.ประเมนกลยทธทแตกตางกนส าหรบการปรบปรงมลคาใหแกลกคา

3.ระบวธการควบคมคาใชจายแตละกจกรรม 3.ระบความแตกตางของการพฒนาทดทสด

4.ระบความเชอมโยงแตละกจกรรม

5.ระบโอกาสส าหรบการลดตนทน

ผลลพธจากการวเคราะหโซคณคาจะถกพฒนาเปนแผนการด าเนนงาน ซงมองคประกอบไดแก ชอแผนงาน เปาหมาย ชอกจกรรมตาง ๆ ในแผนงาน วธการด าเนนงาน ล าดบเงอนไขของระยะเวลาการด าเนนงาน งบประมาณ และปจจยน าเขาตาง ๆ ทจ าเปนในการด าเนนงาน

การก าหนดกลยทธการจดการด าเนนงาน

การจดการการด าเนนงานเปนการจดระบบการท างานของกจกรรมท เกยวของกบกระบวนการแปลงสภาพปจจยน าเขาใหเกดผลผลตทมมลคาเพม เปนผลตภณฑทมตวตนจบตองไดและการบรการทสรางความพงพอใจใหกบลกคา ในสวนของการด าเนนงานเพอสรางความไดเปรยบจากการแขงขน ในการก าหนดกลยทธการจดการการด าเนนงานจะตองพจารณาประเดนตาง ๆ ดงน


1.ความสอดคลองกบกลยทธระดบธรกจและระดบองคกร ในการก าหนดกลยทธการด าเนนงานจะตองจดสรรทรพยากรการด าเนนงานใหสอดคลองกบกลยทธระดบธรกจนนคอจะตองตอบสนองตอกลมลกคาและตลาดของตนอยางชดเจน และสอดคลองกบกลยทธระดบองคกร สอดคลองกบสถานการณในการแขงขน แรงกดดนจากสภาพแวดลอมภายนอกตาง ๆ เพอสรางความไดเปรยบในการแขงขน สามารถบรรลวตถประสงคและเปาหมายขององคกรดงแสดงในภาพท 2.7 (Lewis and Slack, 2008: 23)

ภาพท 2.7 แสดงความสมพนธระหวางกลยทธการด าเนนงานกบการถายทอดกลยทธระดบธรกจ

และระดบองคกร


(Operations Strategy)

กลยทธ (Strategy)

กลยทธระดบองคกร กลยทธระดบธรกจ

การด าเนนงาน (Operations)

ปฏบตตามกลยทธ

ควบคมกลยทธ

ความตองการตลาด

(Market Requirement)

-ตนทน -คณภาพ -การใหบรการ -ความเชอถอได -ความรวดเรวฉบไว -ความยดหยน

ทรพยากรการด าเนนงาน (Operations Resources)

-ก าลงการผลต

-ความสามารถในการใหบรการ -การสรางเครอขายคคา -เทคโนโลยการผลต

-การพฒนาสนคาและบรการ


การก าหนดความตองการของตลาด ไดแก ตนทน (Cost) คณภาพ (Quality) การใหบรการ (Service) ความเชอถอได (Dependability) ความรวดเรวฉบไว (Speed) และความยดหยน (Flexibility) จะถกก าหนดเปนกลยทธระดบธรกจหรอกลยทธในการแขงขน

เพอตอบสนองตอความตองการของตลาด องคกรจะตองจดสรรทรพยากรใหสอดคลองไดแก ก าลงการผลตและความสามารถในการใหบรการ (Capacity) การสรางเครอขายคคา (Supply

Network) เทคโนโลยการผลต (Process Technology) และการพฒนาสนคาและบรการ (Product

and Service Development) ในการเลอกใชกลยทธการด าเนนงานจะท าการพจารณาความสามารถในการจดสรรทรพยากรการด าเนนงานและความตองการของลกคาดงภาพท 2.8

ภาพท 2.8 แสดงความสมพนธระหวางความตองการตลาดและทรพยากรในการก าหนด


2.งบประมาณและผลการด าเนนงาน ในการพจารณาก าหนดกลยทธการด าเนนงาน (Operations Strategy) สวนส าคญทจะตองพจารณาคองบประมาณและคาใชจายตาง ๆ จะตองน ามาพจารณารวมกบการประเมนทรพยากรการด าเนนงาน (Operations Resources) เพอใชในการก าหนดกลยทธ ดงแสดงในภาพท 2.9

ก าลงการผลต

เครอขายคคา

เทคโนโลย การผลต

พฒนาผลตภณฑ และบรการ

ความยดหยน

ความรวดเรว

ความเชอถอได

การใหบรการ

คณภาพ

ตนทน


ความตองการตลาด

การใชทรพยากร


ภาพท 2.9 แสดงความสมพนธระหวางก าไรตอสนทรพยและทรพยากรการด าเนนงาน

จากภาพท 2.9 การวางแผนก าลงการผลต (Capacity) จะพจารณาจากอรรถประโยชนในการใชเครองจกร สามารถค านวณไดจากอตราสวนระหวางผลผลตตอก าลงการผลต หากมคาสงหรอสดสวนใกลเคยงกบ 1 จะแสดงใหเหนถงผลผลตหรอความตองการ (Demand) มคาเทากบก าลงการผลต (Capacity) เพอใชพจารณาการออกแบบความสมดลระหวางก าลงการผลตและความตองการของลกคาหากเกดความเปลยนแปลง


Capacity

เครอขายคคา

Supply

Network

เทคโนโลย การผลต

Process

Technology

พฒนาผลตภณฑ และบรการ

Product and

Service

Development

ก าไร สนทรพยรวม

= + ผลผลต

สนทรพยรวม

ก าไร ผลผลต

ก าไร = รายได - ตนทน

ผลผลต ผลผลต ผลผลต

(รายไดและตนทนเฉลยตอหนวย)

ผลผลต = ผลผลต x สนทรพยถาวร x ก าลงการผลต สนทรพยรวม ก าลงการผลต สนทรพยรวม สนทรพยถาวรถาวร (อรรถประโยชน) (ทนหมนเวยน) (ผลตภาพ

สนทรพยถาวร)


การจดการเครอขายผสงมอบหรอคคา (Supply Network) จะพจารณาจากทนหมนเวยน สามารถค านวณไดจากอตราสวนของสนทรพยถาวรตอสนทรพยรวม ซงหากมคาสงหรอมากกวา 0.5 แสดงใหเหนถงการใชทนหมนเวยนทไมมประสทธภาพในการจดการลกหนการคาและสนคาคงคลง ซงจะถกน ามาพจารณาในการรกษาระดบสนคาคงคลงภายในเครอขายของผขายปจจยในการผลต

การจดการเทคโนโลยการผลต (Process Technology) จะพจารณาจากผลตภาพสนทรพยถาวร สามารถค านวณไดจากอตราสวนของก าลงการผลตตอสนทรพยถาวร แสดงใหเหนถงความสามารถในการผลตตอการลงทนในสนทรพยถาวร เพอน ามาพจารณาทางเลอกในการใชเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมโดยไมใชเงนลงทนมากเกนไป

การพฒนาสนคาและบรการ (Product and Service Development) จะพจารณาจากรายไดและตนทนเฉลยตอหนวย น ามาพจารณาความสามารถในการสรางยอดขาย และตนทนในการออกแบบคณภาพของสนคาและการใหบรการ

3.วงจรชวตผลตภณฑ ผลตภณฑทกตวจะมชวงเวลาในการเขาสตลาดแตกตางกนไป ซงยอมมผลใหกลยทธในแตละชวงของวงจรชวตผลตภณฑแตกตางกน สงผลใหความตองการของตลาด และการจดสรรทรพยากรเพอตอบสนองตอความตองการของตลาดในแตละชวงเวลาตางกน ตวอยางเชนอตสาหกรรมการผลตโทรทศนในปจจบนดงภาพท 2.10 ซงแบงผลตภณฑตามชวงเวลาและยอดขายดงน

- ผลตภณฑทอยในชวงเรมตนหรอชวงแนะน า (Introduction) ไดแก โทรทศนความละเอยดสงมาก (Ultra Hi Definition Television: UHD TV) เปนผลตภณฑใหม เพงเขาสตลาด ยอดขายนอย มงเนนกลยทธการด าเนนงานทเกยวกบการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ โดยผลตจ านวน รปแบบหรอรนไมมากนก

- ผลตภณฑในชวงเตบโต (Growth) ไดแก โทรทศนความละเอยดสงแบบแอลอด (LED TV)

ซงมยอดขายเตบโตขนอยางมาก ชวงนการแขงขนจะรนแรง กลยทธการด าเนนงานจะมงเนนความนาเชอถอในผลตภณฑและกระบวนการ ปรบปรงผลตภณฑ เพมคณสมบตพเศษหรอคณลกษณะเฉพาะทแตกตางจากคแขง เพมชองทางการกระจายสนคา


- ผลตภณฑในชวงอมตว (Maturity) ไดแก โทรทศนแบบแอลซด (LCD TV) และพลาสมา (Plasma TV) เปนชวงทการเตบโตขนถงจดสงสดและจะเรมถดถอย เปนชวงของการท าก าไรและปองกนสวนแบงทางการตลาด กลยทธการด าเนนงานจะมงเนนการก าหนดมาตรฐาน การปรบโฉมใหมเพยงเลกนอย การเปลยนวสดบางอยางเพอลดตนทนแตคงคณภาพไว เพมเสถยรภาพในกระบวนการผลตและเดนเครองจกรเตมก าลงการผลต

- ผลตภณฑในชวงถดถอย (Decline) ไดแก ทวจอแกว (CRT TV) ซงมยอดขายลดลงมาก และจะออกจากตลาดในอนาคต กลยทธการด าเนนงานจะมงเนนการลดตนทนใหมากทสด ลดก าลงการผลตลง หรอยกเลกผลตภณฑทไมท าก าไร

ภาพท 2.10 แสดงความสมพนธระหวางวงจรชวตผลตภณฑและกลยทธการด าเนนงาน

-สรางความแตกตางเพยงเลกนอย

-ลดตนทนใหมากทสด

-ลดก าลงการผลต

-ยกเลกผลตภณฑทไมท าก าไร

-การก าหนดมาตรฐาน

-ปรบโฉมใหม

-ผลตเตมก าลงการผลต

-เพมเสถยรภาพกระบวนการ -การผลตระยะยาว

-ลดตนทนบางสวน

-การพยากรณยอดขาย

-ความนาเชอถอในผลตภณฑและกระบวนการ -ปรบปรงผลตภณฑเพอการแขงขน

-เพมชองทางการกระจายสนคา

-การออกแบบและพฒนาผลตภณฑ -การผลตระยะสน

-ตนทนสง -จ ากดรปแบบ

-ค านงถงคณภาพ

ยเอชด ทว

แนะน า เตบโต อมตว ถดถอย

กลยท

ธองค

กร

กลยท

ธการ

ด าเนน

งาน

เวลา

ยอดขาย

แอลอด ทว

พลาสมา ทว

ทวจอแกว

-เพมสวนแบงทางการตลาด

-วจยและพฒนาผลตภณฑ

-เปลยนภาพลกษณ ราคา และคณภาพ

-เนนตลาดเฉพาะกลม

-คง ราคา คณภาพ และภาพลกษณ

-การปองกนสวนแบงทางการตลาด

-ควบคมตนทน

แอลซด ทว


10 กลยทธการจดการด าเนนงานทส าคญในปจจบน

ในการด าเนนงานเพอสนบสนนกลยทธระดบธรกจในการเปนผน าทางดานตนทน (Cost

Leadership) สรางความแตกตาง (Differentiation) มงตลาดเฉพาะ (Focus) หรอการตอบสนองอยางรวดเรว (Quick Response) กลยทธการจดการการด าเนนงานทผบรหารจะตองใหความส าคญในการตดสนใจไดแก (Heizer and Render, 2011: 71-72)

1.การออกแบบสนคาและบรการ (Goods and Service Design) เปนการน าเสนอสนคาและบรการใหกบลกคา การออกแบบสนคาและบรการยงเกยวของกบการตดสนใจทางดานตนทน คณภาพ และ บคลากร เพอใหสอดคลองกบกลยทธขององคกร

2.การจดการคณภาพ (Quality Management) เปนสงสะทอนความคาดหวงของลกคาเกยวกบคณภาพของสนคาและบรการ เพอก าหนดนโยบายและขนตอนการปฏบตงานใหไดตามคณภาพดงกลาว

3.การออกแบบกระบวนการและก าลงการผลต (Process and Capacity Design) เปนการก าหนดขนตอนการปฏบตงานทงการผลตสนคาและบรการ การตดสนใจดงกลาวจะท าใหเกดการจดการเรองเทคโนโลย คณภาพ บคลากร และการบ ารงรกษา คาใชจายและการลงทนดงกลาวจะเปนโครงสรางตนทนพนฐานของบรษท

4.การเลอกท าเลทตง (Location Strategy) การเลอกสถานทเปนกลยทธทส าคญทางธรกจ เพอชงความไดเปรยบทางการแขงขน การตดสนใจเลอกสถานทเปนการตดสนใจระยะยาว และเปนการลงทนทสง ดงนนจะตองท าการพจารณาอยางรอบคอบในการตดสนใจ เพราะตนทนการด าเนนงานสวนหนงเกดจาก คาจาง แรงงาน และคาขนสง รวมไปถงการเขาถงลกคาซงสงผลตอยอดขายขององคกร

5.การวางผงสถานประกอบการ (Layout Design) การวางผงจะตองสอดคลองกบการด าเนนงานขององคกร ธรกจอตสาหกรรมการผลตจะตองค านงความสามารถในการผลต การเคลอนยายภายใน แตธรกจบรการจะตองใหความส าคญกบลกคาซงจะตองค านงถงขนาดการรองรบลกคา สงอ านวยความสะดวก ความสวยงามและสนทรยภาพทลกคาไดรบ


6.การจดสรรงานและทรพยากรบคคล (Human Resources and Job Design) เปนการใหความส าคญกบทรพยากรบคคลในองคกร ซงเปนฟนเฟองทส าคญทท าใหองคกรประสบความส าเรจ การจดสรรงานทเหมาะสมกบทกษะของพนกงานจะสงผลถงผลตภาพ ตนทน รวมไปถงการสรางความพงพอใจใหกบลกคาในงานบรการ

7.การจดการโซอปทาน (Supply Chain Management) โซอปทานเปนการสะทอนความสมพนธระหวางธรกจทเกยวเนองกนตงแตธรกจตนน าทเกยวกบปจจยการผลต ไปจนถงธรกจปลายน าทเกยวกบการสงมอบสนคาใหกบลกคาคนสดทาย การจดการโซอปทานเปนการสรางความสมพนธ ความไววางใจระหวางองคกรทเปนคคารวมถงลกคา การจดการสารสนเทศระหวางองคกร รวมไปถงการเคลอนยายสนคาและบรการภายในองคกรและระหวางองคกร ชวยใหการสงมอบสนคาใหกบลกคาทนเวลา เพยงพอตอความตองการ ลดตนทนสนคาคงคลงรวมถงตนทนการจดสงสนคา

8.สนคาคงคลง ( Inventory Management) การจดการสนคาคงคลงจะตองมความเหมาะสม สนคาคงคลงชวยปองกนการขาดแคลนวตถดบ กระบวนการเปนไปอยางตอเนอง รวมถงการสงมอบสนคาทเพยงพอตอความตองการของลกคา

9.การจดตารางงานและการวางแผนระยะสน ( Intermediate and Short-term

Scheduling) การจดตารางงานทมประสทธภาพชวยใหการสงมอบสนคาใหกบลกคาไดทนเวลา การวางแผนทดจะเกดความยดหยน ชวยใหลกคาเกดความพงพอใจและยกระดบความไววางใจในการสงมอบสนคา

10.การบ ารงรกษา (Maintenance) เปนการแกไขและปองกน การช ารด หรอความผดพลาดในการด าเนนงานของอปกรณหรอเครองจกร การบ ารงรกษาชวยใหกระบวนการด าเนนงานเปนไปอยางตอเนอง สามารถควบคมการด าเนนงานใหเปนไปตามแผน

ในการก าหนดกลยทธการจดการด าเนนงานระหวางการผลตสนคาในอตสาหกรรมการผลตและการใหบรการในธรกจบรการ จะมรายละเอยดทแตกตางกน ดงตารางท 2.2


ตารางท 2.2 แสดงความแตกตางในการตดสนใจในการด าเนนงานระหวางการผลตสนคาและการ

ใหบรการ

การตดสนใจในการด าเนนงาน

สนคา บรการ

1.การออกแบบสนคาและบรการ

มตวตน จบตองได ไมมตวตน เปนการสรางความพงพอใจแกลกคา

2.การจดการคณภาพ เปนการสรางมาตรฐานควบคมคณภาพเชงปรมาณหรอควบคมดวยคาตวเลข

เปนการสรางมาตรฐานทใชความรสก วดไดยาก

3.การออกแบบกระบวนการและก าลงการผลตหรอการบรการ

ลกคาไมมสวนรวมในกระบวนการ ลกคาเกยวของโดยตรงกบกระบวนการหรอขนตอนด าเนนงานจะตองตรงตามความตองการของลกคา

4. การเลอกท าเลทตง อยใกลแหลงวตถดบ หาแรงงานไดงาย

อยใกลแหลงลกคา

5. การวางผงสถานประกอบการ

ชวยเพมประสทธภาพในการผลต สรางความสวยงาม สนทรยภาพและเพมประสทธภาพการใหบรการ

6.การจดสรรงานและทรพยากรบคคล

มงเนนทกษะเพอใหเกดมาตรฐานในการท างาน

มงเนนความสามารถในการปฏสมพนธกบลกคา

7.การจดการโซอปทาน มความสมพนธอยางมาก ในสวนการจดการความสมพนธกบคคา

มสวนส าคญแตธรกจบรการสวนใหญไมไดพงคคามากนก

8.สนคาคงคลง วตถดบ , ผลตภณฑระหวางผลต

และสนคาส าเรจรปสามารถเกบเปนสนคาคงคลงได

บรการจดเกบเปนสนคาคงคลงไมได และมการเปลยนแปลงไดตลอดเวลา

9.การจดตารางงานและการวางแผนระยะสน

สามารถวางแผนจดตารางงานและวางแผนลวงหนาได

ก าหนดการจะถกก าหนดเมอพบลกคาและมการนดหมายลวงหนา การจดตารางและแผนงานจะตองยดหยน

10.การบ ารงรกษา เปนการรกษาเชงปองกน เกดขนทหนางานหรอสถานทผลต

เปนการแกไข ซอมแซมสวนผดพลาดเกดในสถานทของลกคา


กรณศกษาบรษท ไทยแอรเอเชย จ ากด

ไทยแอรเอเชย เปนบรษททใหบรการสายการบนในราคาประหยด โดยการใหบรการการเดนทางโดยชนบนเพยงชนเดยว ฝงบนทประกอบดวยเครองบนรนเดยว การใหบรการแบบไมมการเชอมตอ มอตราการใชเครองบนตอล าในระดบสง การประหยดตอขนาด ชองทางการจดจ าหนาย และเครอขายเสนทางบนทครอบคลม ท าใหเปนบรษททมตนทนต า

วสยทศน ไทยแอรเอเชยมงมนเปนสายการบนราคาประหยดชนน าในภมภาค เพอใหบรการผโดยสารในราคาคมคามากทสด ผานการบรการทมคณภาพ มความนาเชอถอและค านงถงความปลอดภยสงสด

พนธกจ เราคอสายการบนราคาประหยดรายแรกของประเทศไทย ทมการบรหารจดการตนทนอยางมประสทธภาพ เพอพลกโฉมการเดนทางทางอากาศ และเปดโอกาสให “ใคร ใคร กบนได” พวกเราเปนกลมคนรนใหมทเปยมไปดวยพลงทจะกาวไปขางหนา และมใจทเปดกวาง พรอมจะควาทกโอกาสดวยความมงมน

สถานการณในปจจบน อตสาหกรรมการบนก าลงประสบปญหาตนทนเชอเพลงทปรบสงขนอยางตอเนอง ในป 2546 บรษทไทยแอรเอเชยมตนทนเชอเพลงคดเปนเพยงรอยละ 13 ของตนทนด าเนนการ แตในป 2555 ตนทนเชอเพลงปรบตวสงขนเปนรอยละ 44 ของตนทนด าเนนการ นอกจากนสดสวนตนทนทส าคญไดแกตนทนในสวนของพนกงาน ซงมสดสวนรอยละ 10 ของตนทนด าเนนการ จดคมทนตอการบน (อตราบรรทก/จ านวนผโดยสาร) อยทรอยละ 60-65% ของความจผโดยสารเตมล า โดยทางบรษทใชเครองบน A320 ความจ 180 ทนง ในการบนภายในประเทศ

บรษทจะตองด าเนนการควบคมตนทนและลดตนทนด าเนนการใหต าลงเพอใหสอดคลองกบกลยทธระดบธรกจหรอการแขงขนทมงเนนตนทนต า (Cost Leadership) เพอใหบรการลกคาในราคาต ากวาคแขงในธรกจเดยวกน (ทมา: เอเชย เอวเอชน, 2556)


ดงนนในการก าหนดกลยทธการด าเนนงานของบรษทไทยแอรเอเชย เพอใหสอดคลองกบ กลยทธระดบธรกจและปรบตวสกบวกฤตพลงงานทปรบตวเพมสงขน เพอรกษาสถานภาพผน าในธรกจสายการบนตนทนต าบรษทไดก าหนดกลยทธการด าเนนงานดงน

กลยทธระดบธรกจ: ผน าทางดานตนทน (Cost Leadership)

กลยทธการด าเนนงาน ลกษณะการด าเนนงาน

1.การออกแบบระบบการใหบรการ -บรการจองตวและเชคอนดวยตวเองผานเวบไซต ตบรการอตโนมต โปรแกรมประยกตบนโทรศพท เพอลดการใชพนกงานภาคพนดน

-ยกเลกบรการเสรมทเพมตนทนใหกบลกคา -ยกเลกบรการรถตวไอพ

2.การจดการคณภาพ -ระบบรกษาความปลอดภยเปนไปตามขอบงคบการบน

-ทยอยปรบไปใชเครองบนใหมเพอสรางความมนใจ และประสทธภาพการบนในการประหยดน ามน

3.ความสามารถในการใหบรการ -ใหบรการระดบชนประหยดชนเดยว เนนจ านวนทนงและความจผโดยสารตอเทยวบนใหไดมากทสด

4.การเลอกสนามบน -ใหบรการสนามบนทมผโดยสารจ านวนมาก

-เลอกสนามบนส ารองทชวยประหยดน ามน

-ทบทวนเสนทางการบนและจดเตมน ามนใหพอดตอเทยวบน

5.การพฒนาทกษะของพนกงาน -พฒนาทกษะ วธการบนเพอประหยดน ามนสงสด

-พฒนาทกษะการใหบรการ -ปรบลดพนกงานไมจ าเปน

-โนมนาวและสรางขวญก าลงใจใหพนกงาน

6.การจดการโซอปทาน -สรางเครอขายการบนกบตางประเทศ (Air Asia X) เพอแลกเปลยนผโดยสาร ใหมผโดยสารเตมความจ และตอรองการซอน ามนเชอเพลงลวงหนา (Hedge)

-สรางความสมพนธอนดกบธรกจทองเทยว จดโปรโมชน

7.การจดการสนคาคงคลง -บรการเสรมผานการจองลวงหนา ลดการส ารองสนคาคงคลง -โหลดอาหาร สนคา เครองดมใหพอดตอผโดยสาร

8.การจดตารางงาน -ปรบตารางงานลดการท างานลวงเวลา 9.การบ ารงรกษา -ใชเครองบนรนเดยวกนทงหมด สามารถใชอะไหลรวมกน

-เพมประสทธภาพการใชงานอะไหลและซอมบ ารง -ดบเครองยนตและปดเครองปรบอากาศเมอจอดสนท


บทสรป

กระบวนการจดการเชงกลยทธประกอบไปดวย 3 สวนไดแก การวางแผนกลยทธ (Strategic

Planning) การน ากลยทธไปสปฏบต (Strategic Implementation) และ การควบคมและประเมนผลเชงกลยทธ (Strategic Control and Evaluation) ซงมระดบกลยทธ 3 ระดบไดแก กลยทธระดบองคกร กลยทธระดบธรกจหรอการแขงขน และ กลยทธระดบหนาท ซงกลยทธทง 3 จะถกก าหนดและถายทอดลงมาตามล าดบชนในการบรหารจดการ

โดยกลยทธการด าเนนงานเปนสวนหนงในกลยทธระดบหนาท โดยหนาทการด าเนนงานเปนหนาทหลกพนฐานขององคกรทกองคกร ในการก าหนดกลยทธการจดการด าเนนงานมสงทจะตองพจารณาทส าคญไดแก ความสอดคลองกบกลยทธระดบธรกจและระดบองคกร งบประมาณและผลการด าเนนงาน และวงจรชวตผลตภณฑ สงเหลานสงผลตอการตดสนใจในการก าหนดกลยทธ

ปจจบนกลยทธการด าเนนงานทผบรหารจะตองใหความส าคญ ไดแก การออกแบบสนคาและบรการ การจดการคณภาพ การออกแบบกระบวนการและก าลงการผลตหรอการบรการ การเลอกสถานท การวางผงสถานประกอบการ การจดสรรงานและทรพยากรบคคล การจดการโซอปทานการจดการสนคาคงคลง การจดตารางงานและการวางแผนระยะสน และการบ ารงรกษา



1.จงอธบายกระบวนการจดการเชงกลยทธ

2.จงอธบายแรงกดดนจากสงแวดลอมภายนอกดงตอไปนทสงผลตอทศทางและการก าหนดกลยทธขององคกร 2.1 การกอรฐประหาร

2.2 สภาพวฒนธรรมและสงคมทเปลยนไป

2.3 การเพมขนของราคาพลงงานอยางรวดเรว

2.4 ปรมาณของนกศกษาจบใหมจ านวนมาก

3.จงอธบายแรงกดดนจากการแขงขนทสงผลตอทศทางและการก าหนดกลยทธขององคกร

4.จงอธบายระดบกลยทธและความสมพนธกบล าดบชนในการบรหารจดการ

5.จงอธบายความส าคญและการก าหนดกลยทธระดบองคกร กลยทธระดบธรกจ และกลยทธระดบหนาท

6.จงอธบายความแตกตางกลยทธระดบธรกจในแตละประเภท

7.จงอธบายขนตอนและความส าคญของการวเคราะหโซคณคา (Value Chain)

8.จงอธบายความสอดคลองระหวางผลการด าเนนงานและงบประมาณในการก าหนดกลยทธการด าเนนงาน

9.จงอธบายลกษณะวงจรชวตผลตภณฑและความสอดคลองในการก าหนดกลยทธการด าเนนงาน พรอมทงยกตวอยางผลตภณฑ

10.จงยกตวอยางธรกจมา 1 ประเภท พรอมทงอธบายกลยทธการด าเนนงานทผบรหารควรใหความส าคญทมตอธรกจนน



เอเชย เอวเอชน. (2556). รายงานประจ าป 2556 (แบบ 56-1). [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.aavplc.com

Bracker, J. (1980). The Historical Development of The Strategic Management

Concept. Academy of Management Review, 219–224.

Grant, R. M. (2010). Contemporary Strategy Analysis. 7th ed. John Wiley & Sons, 239-

240.


Pearson Prentice Hall, 71-72.

Lewis, M. and Slack, N. (2008). Operations strategy. 2nd Edition, FT Prentice-Hall, 23.


การจดการโครงการ

Project Management


- ความเปนมาของการจดการโครงการ

- แนวคดการจดการโครงการ

- เทคนคการวางแผนและควบคมโครงการ

- การสรางขายงาน

- การวเคราะหขายงาน

- การสรางแผนภมแกนต - บทสรป



- กระบวนการด าเนนงานการจดการโครงการ

- ความแตกตางระหวางเทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) และเทคนค ระเบยบวธวถวกฤต (CPM)

- ความส าคญของกจกรรมวกฤต (critical activity) และเสนทางวกฤต (critical path)

- ความส าคญของแผนภมแกนต (Gantt Chart)

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธ - การสรางขายงาน

- การวเคราะหขายงาน

- การสรางแผนภมแกนต (Gantt Chart)

58 การจดการโครงการ | Project Management

บทท 3 การจดการโครงการ Project Management

โครงการจดวาเปนสวนหนงของแผนงานหรอแผนกลยทธ เพอสนบสนนใหองคกรบรรลเปาหมาย วตถประสงค พนธกจและวสยทศน โครงการมลกษณะทแตกตางจากการด าเนนธรกจโดยทวไปทมลกษณะการด าเนนงานแบบซ า ๆ ลกษณะโครงการจะมวตถประสงคและเปาหมาย สามารถระบเวลาเรมตนและส นสด พรอมท งงบประมาณทใชอยางชดเจน ลกษณะของโครงการจงเปนลกษณะการท างานแบบทมมากกวาใชความสามารถสวนบคคลตามต าแหนงหรอแผนกงาน

เนองจากในปจจบนเกดการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางธรกจอยางรวดเรว รวมท งการแขงขนอยางรนแรง ปจจบนแนวคดในการจดโครงสรางองคกรและการด าเนนงานสมยใหมจะเปนลกษณะแบบเมตรกซ (Matrix Organization) โดยมผบรหารโครงการแยกออกจากโครงสรางองคกรตามแผนกหรอตามหนาทเพอรบผดชอบงานเฉพาะ เพอการประสานและควบคมกจกรรมทมความสลบซบซอนในการด าเนนงาน จงมลกษณะโครงสรางและการสรางทมชวคราวจนกวาจะบรรลเปาหมาย และวตถประสงคของโครงการ ตามแผนงานและแผนกลยทธขององคกรเพอปรบตวใหเขากบแรงกดดนจากสภาพแวดลอมทางธรกจและสรางความไดเปรยบในการแขงขน

เน อหาในบทน จะกลาวถงภาพรวมการจดการโครงการ เทคนคทใชในการวางแผนและควบคมโครงการ เพอใหการด าเนนโครงการมการใชทรพยากรทมประสทธภาพ ตลอดจนท าใหองคการบรรลวตถประสงคและเปาหมายภายใตเงอนไขของเวลาและงบประมาณทจ ากด


ความเปนมาของการจดการโครงการ

ในยคปฏวตอตสาหกรรม (ค.ศ.1776-1880) ถงแมจะมการเกดอตสาหกรรมขนาดใหญข นและเปลยนแปลงจากแรงงานมาใชเครองจกรมากข น เทคนคการจดการโครงการยงไมถกน ามาใชโดยตรง เนองจากในสมยน นแรงกดดนจากสภาพแวดลอมและการแขงขนยงไมรนแรง องคกรตาง ๆ สามารถด าเนนงานไดบรรลวตถประสงคทต งเอาไว (Heizer and Render, 2011: 37)

ตอมาเมอเขาสยคการผลตเชงวทยาศาสตร (ค.ศ.1881-1912) มการเปลยนแปลงทรวดเรวทสงผลตอองคกร เมอมการพฒนาเทคโนโลยทางดานการสอสารอยางกาวกระโดด องคกรจงมการปรบตวและเรมน าองคความรทางวทยาศาสตรมาชวยในการจดการการผลตอยางเปนระบบ ในยคน Henry L. Gantt (อางถงใน Stevens, 2002: 19) ไดน าเสนอแผนภมแกนต (Gantt Chart) มาชวยในการวางแผนการจดตารางการผลต (Production schedule) ซงจดไดวาเปนเครองมอทใชเปนรากฐานทส าคญในการจดการโครงการ

ในชวงหลงทศวรรษของป ค.ศ.1950 เปนการเรมตนของยคของการจดการโครงการสมยใหมทมการน าวศวกรจากหลากหลายสาขามาท างานเปนทมเดยวกน หลงจากน นการจดการโครงการมหลกปฏบตและแบบแผนทชดเจน ในชวงเวลาขณะน นไดมการพฒนาแบบจ าลองทางคณตศาสตรส าหรบการวางแผนเพอควบคมระยะเวลาในการด าเนนงานไดถกพฒนาข นในรยะเวลาทใกลเคยงกน ไดแก ระเบยบวธวถวกฤต (Critical Path Model: CPM) ซงถกพฒนาข นโดยบรษท ดปองต (DuPont Corporation) และบรษทเรมงตน แรนด (Remington Rand Corporation) เพอใชส าหรบการจดการในเรองของการบ ารงรกษาเครองจกรในโรงงานอตสาหกรรม และแบบจ าลองอกแบบหนงคอ เทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Program Evaluation and Review Technique:

PERT) ซงถกพฒนาข นโดย Booz Allen Hamilton ซงเปนหนงในทมงานโครงการพฒนาจรวดน าวถส าหรบเรอด าน า (อางถงใน Cleland & Gareis, 2006: 2-3) แบบจ าลองท ง 2 มลกษณะทคลายคลงกนแตจะแตกตางกนในรายละเอยด ซงในเวลาตอมาแบบจ าลองท งสองไดถกน ามาพฒนาใชรวมกนและถกน าไปใชกบองคกรตาง ๆ อยางแพรหลายจนถงปจจบน


แนวคดการจดการโครงการ

โครงการ หมายถง กลมกจกรรมหรองานทสมพนธกน มวตถประสงคและเปาหมายทชดเจน ภายใตกรอบเงอนไขของเวลาและการใชงบประมาณรวมท งทรพยากรอยางจ ากด

ปจจบนไดมการน าเทคนคในการประเมนราคา การจดการตนทนและเศรษฐศาสตรวศวกรรมมาใชในการวางแผน การควบคม และการประเมนโครงการ ชวยใหการด าเนนโครงการบรรลผลลพธไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

ดงน นการจดการโครงการจงเปนการน าแนวคดทางการจดการมาใชเพอก าหนดวตถประสงคเปาหมาย วางแผนการด าเนนงานและก าหนดรายละเอยดการใชทรพยากรในแตละกจกรรมทสมพนธกน ภายใตกรอบเงอนไขของเวลาทชดเจน ด าเนนการควบคมการด าเนนโครงการใหเปนไปตามแผน และท าการประเมนทบทวนผลการด าเนนโครงการ ดงภาพท 3.1

ภาพท 3.1 แสดงกระบวนการด าเนนงานการจดการโครงการ

การจดการโครงการ

1.การจดตงโครงการ

2.การรเรมโครงการ

3.การวางแผนโครงการ

4.การด าเนนโครงการ

5.การตดตามและควบคมโครงการ

6.การทบทวนและปดโครงการ


เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายของโครงการ การจดการโครงการประกอบไปดวยกระบวนการตาง ๆ 6 ข นตอนดงน

1.การจดตงโครงการ (Project Start-Up) เปนข นตอนแรกในการศกษาความเปนไปไดของโครงการ ก าหนดผรบผดชอบโครงการ เพอด าเนนการก าหนดวตถประสงค เปาหมาย และขอบเขต ของโครงการ

2.การรเรมโครงการ (Project Initiation) ข นตอนน จะท าการก าหนดกจกรรมตาง ๆ จากขอบเขตงานทก าหนดหรอความตองการของลกคา น ามาจดท าเปนสมดงานโครงการ (Project

Workbook) จดท าเอกสารและสญญาตาง ๆ อยางเปนทางการ (Project Charter) และจดท าโครงสรางการจดการโครงการ (Project Organization)

3.การวางแผนโครงการ (Project Planning) ท าการก าหนดระยะเวลาและงบประมาณ ในแตละกจกรรม เครองมอทส าคญในการวางแผนโครงการไดแก เทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการและระเบยบวธวถวกฤต (Pert & CPM) แผนภมแกนต (Gantt Chart) แผนภาพการแจกจายงาน (Work Distribution Chart) และปฏทนการด าเนนงาน (Time Schedule and Time Table)

4.การด าเนนโครงการ (Project Execution) เปนข นตอนการปฏบตงาน ทรพยากรตาง ๆ ในการด าเนนงานจะตองถกจดเตรยมใหพรอมส าหรบการปฏบตงาน

5.การตดตามและควบคมโครงการ (Project Monitoring & Control) เปนข นตอนในการตดตามและควบคมการด าเนนงาน หากเกดความผดพลาด เกดความลาชา หรอใชงบประมาณเกนก าหนดอาจจะตองพจารณาในการเรงโครงการ ปรบเปลยนวธการด าเนนงาน และการใชงบประมาณ

การตดตามจะครอบคลมไปถงชวงรบประกนผลงานดวย

6.การทบทวนโครงการและปดโครงการ (Project Review & Close) เปนกระบวนการสดทายทลกคารบมอบงานโครงการทแลวเสรจอยางสมบรณ ข นตอนน จะตองท าการทบทวนผลการด าเนนงานทเกดข น การแกไขปญหา อปสรรค เกบสถตแรงงานรวมท งการใชทรพยากร ผลตอบแทนของโครงการ เพอน าขอมลทไดไปประเมนการจดต งโครงการในคร งถดไป


เทคนคการวางแผนและควบคมโครงการ

ในการวางแผนและควบคมโครงการเทคนคทนยมใชไดแก เทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Program Evaluation and Review Technique: PERT) และ ระเบยบวธวถวกฤต (Critical Path Model: CPM) ท ง 2 เทคนคเปนการจดตารางงานทสมพนธกนในแตละกจกรรมและควบคมระยะเวลาการด าเนนงานดวยวธการหาเสนทางวกฤต (Critical Path)

เชนเดยวกน แตแตกตางกนในรายละเอยดของการก าหนดระยะเวลาในแตละกจกรรมดงน

1. เทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) จะไมทราบระยะเวลาด าเนนการทแนนอน จะใชวธการเทยบเคยงจากขอมลแหลงอน หรอมการเกบขอมลกวาง ๆ ไว แลวใชเทคนคทางสถตเพอก าหนดระยะเวลาในแตละกจกรรม ตวอยางเชน โครงการทางดานการวจยทยงไมเคยมใครท ามากอน ดงตารางท 3.1

ตารางท 3.1 แสดงการประมาณการระยะเวลาการด าเนนงานโครงการวจยใหม กจกรรม รายละเอยด กจกรรมกอนหนา ประมาณการระยะเวลาด าเนนการ (วน)

เรวสด ทวไป ชาสด

A ส ารวจขอมลเบ องตน ไมม 1 2 3

B ปรกษาผเชยวชาญ ไมม 1 3 5

C ก าหนดสถานทตวอยาง

ส ารวจขอมลเบ องตน /

ปรกษาผเชยวชาญ

1 2 3

D เกบขอมลสถานท 1 ก าหนดสถานทตวอยาง 2 3 4

E เกบขอมลสถานท 2 ก าหนดสถานทตวอยาง 3 4 5

F วเคราะหและประเมนผล

เกบขอมลสถานท 1 และ สถานท 2

1 2 9

G สรปผลและจดท ารายงาน

วเคราะหและประเมนผล 3 4 11


วธการก าหนดระยะเวลาขายงานเทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) จะใชเทคนคทางสถตในการแจกแจงความนาจะเปนของระยะเวลาด าเนนกจกรรมตาง ๆ แบบบตา (beta

distribution) จากการประมาณการเวลาในการด าเนนกจกรรมดงน

a แทนระยะเวลาด าเนนกจกรรมใหส าเรจเรวสด (optimistic)

b แทนระยะเวลาด าเนนกจกรรมใหส าเรจชาสด (pessimistic)

m แทนระยะเวลาด าเนนกจกรรมใหส าเรจเปนไปไดมากทสด (most likely time)

ภาพท 3.2 การแจกแจงความนาจะเปนของระยะเวลาด าเนนกจกรรมแบบบตา

ในการหาระยะเวลาด าเนนการทคาดคะเน (expected time: te) จะใชการหาคากลาง (mean) โดยแบงพ นทภายใตสวนโคงเทา ๆ กน จากการประมาณการเวลาในการด าเนนกจกรรมท ง 3 คาสามารถแสดงเปนสตรค านวณไดดงน

(3.1)

ในการวดการกระจายของเวลาจะใชคาความแปรปรวน ( 2 ) โดยมสตรค านวณดงน

(3.2)

2 4 6 8 10 12 14

50% 50%

a m te b

ความถสมพทธของการเกด

ระยะเวลาของกจกรรม

e

a+4m+bt =

6

22 b-a =

6


ตารางท 3.2 แสดงการค านวณระยะเวลาด าเนนกจกรรมและความแปรปรวนโครงการวจยใหม กจกรรม เรวสด

(a)

ทวไป (m)

ชาสด (b) e

a+4m+bt =

6

22 b-a=

6

A 1 2 3 2 0.11

B 1 3 5 3 0.44

C 1 2 3 2 0.11

D 2 3 4 3 0.11

E 3 4 5 4 0.11

F 1 2 9 3 1.78

G 3 4 11 5 1.78

จากตารางท 3.2 ในการหาระยะเวลาและความแปรปรวนในแตละกจกรรมพบวา คาความแปรปรวนในแตละกจกรรมมคาแตกตางกน กจกรรมทมคาความแปรปรวนนอยจะมการแปรผนรอบคากลางนอยกวากจกรรมทมคาความแปรปรวนมาก นนคอ กจกรรมทมความแปรปรวนมากข นจะท าใหความเชอมนในการท ากจกรรมน นใหส าเรจนอยลง

2. เทคนคระเบยบวธวถวกฤต (CPM) ผวางแผนจะทราบระยะเวลาด าเนนการในแตละกจกรรมทแนนอน ตวอยางเชน โครงการทเกยวกบการผลต ทมระยะเวลาในการด าเนนงานของเครองจกรแตละชดทแนนอน หรอ โครงการกอสรางทมการเกบสถตในการท างานยอนหลงจนประมาณระยะเวลาในการท างานทแนนอนได

จะเหนไดวาเทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) และ ระเบยบวธวถวกฤต (CPM) จะมวธการด าเนนการทคลายคลงกน และมงหาเสนทางวกฤตเชนเดยวกน จงมกใชรวมกนและเรยกเทคนคท งสองรวมกนน วา เทคนคเพรตและซพเอม (Pert & CPM) ซงใชในการจดท าตารางเสนทางวกฤต (Critical Path Scheduling: CPS) เปนเครองมอทใชในการวางแผนและควบคมโครงการ ซงท าการแยกแยะ รวบรวม ตลอดจนการวเคราะหปญหา เพอใหโครงการน นส าเรจไดทนตามเวลาและเสยคาใชจายต าทสด (ชมพล ศฤงคารศร, 2553: 380)


การสรางขายงาน

การสรางขายงานจะใชลกษณะการเขยนแผนภาพลกศร (arrow diagram) เพอแสดงกจกรรม ล าดบการท างานและความสมพนธในแตละกจกรรม ในการสรางขายงานมวธการสรางขายงานได 2 วธดงน

1.วธกจกรรมบนเสนเชอม (Activity on Arc: AOA) เปนการก าหนดกจกรรมหรองานลงบนลกศรหรอเสนเชอม ทจดเชอม (node) จะใชตวเลขแสดงถงเหตการณเรมและส นสดกจกรรมตามทศทางของลกศร ดงภาพท 3.3

ภาพท 3.3 การสรางขายงานวธกจกรรมบนเสนเชอม

จากภาพท 3.3 กจกรรม A จะเรมจากจดท 1 มายงจดท 2 และกจกรรม B จะเรมจากจดท 2 มายงจดท 3

2.วธกจกรรมบนจดเชอม (Activity on Node: AOD) เปนการก าหนดกจกรรมหรองานลงบนจดเชอม (node) ใชแสดงเหตการณเรมและส นสดกจกรรมตามทศทางของลกศร ดงภาพท 3.4

ภาพท 3.4 การสรางขายงานวธกจกรรมบนจดเชอม

จากภาพท 3.4 จะเรมตนโครงการทกจกรรม A โดยกจกรรม B จะตอจากกจกรรม A และกจกรรม C เปนจดส นสดโครงการ โดยตอจากกจกรรม B

2 1 3 A B

B A C


เน อหาในบทน จะใชวธสรางขายงานดวยวธกจกรรมบนจดเชอม (Activity on Node: AOD)

ในการสรางขายงานมหลกการทจะตองทราบดงตอไปน

- กรณจดเรมตนและจดสนสดโครงการมจดเดยว

กจกรรม กจกรรมกอนหนา A -

B A

C A

D B,C

ภาพท 3.5 การสรางขายงานกรณจดเรมตนและจดส นสดโครงการมจดเดยว

ในการสรางขายงานระบไดทนทวาจด A คอจดเรมโครงการและจด D คอจดส นสดโครงการ สามารถน าขายงานไปท าการวเคราะหไดในข นตอนถดไป

- กรณจดเรมตนมหลายจดและจดสนสดโครงการมจดเดยว


B A

C -

D C

E B,D

ในการสรางขายงานไมสามารถระบไดวากจกรรมหรองานใดเรมกอนระหวาง A และ C จงควรเพมจดเรมตนโครงการเขาไปในขายงานดงน

ภาพท 3.6 การสรางขายงานกรณจดเรมตนมหลายจดและจดส นสดโครงการมจดเดยว

A B

C D

A B

C D E

A B

C D E

เรมตน


- กรณจดเรมตนและจดสนสดโครงการมหลายจด


B A

C -

D C

E B,D

F B

ในการสรางขายงานไมสามารถระบไดวากจกรรมหรองานใดเรมกอนระหวาง A และ C พรอมท งยงไมสามารถระบไดวาจดส นสดโครงการอยทกจกรรมหรองานใดระหวาง E และ F จงควรเพมท งจดเรมตนและจดส นสดโครงการลงไปในขายงานดงน

ภาพท 3.7 การสรางขายงานกรณจดเรมตนและจดส นสดโครงการมหลายจด

ตวอยางท 3.1 จากตารางท 3.1 สามารถน ามาสรางเปนขายงานไดดงน

ภาพท 3.8 การสรางขายงานจากขอมลตารางท 3.1

A B

C D E

F

เรมตน

A B

C D E

F

ส นสด

เรมตน

A C

B D F

E

G


การวเคราะหขายงาน

การวเคราะหขายงานเปนการค านวณหาระยะเวลาด าเนนการท งหมดต งแตเรมตนจนส นสดโครงการ ค านวณหาระยะเวลาด าเนนงานแตละกจกรรมอยางละเอยด ก าหนดกจกรรมวกฤต (critical

activity) และเสนทางวกฤต (critical path) เพอควบคมไมใหระยะเวลาด าเนนการลาชาออกไปโดยมข นตอนวเคราะหขายงานดงน

1.สรางขายงาน และตารางเพอเตรยมการค านวณ พรอมท งระบเวลาลงในกจกรรมตาง ๆ ลงบนจดเชอม (node)

ตวอยางท 3.2 จากตวอยางท 3.1 และตารางท 3.2 ท าการระบเวลาลงในแตละกจกรรมพรอมตารางส าหรบค านวณไดดงภาพท 3.9

ก าหนดให

ภาพท 3.9 การเตรยมขายงานเพอท าการวเคราะห

เรมตน

A 2 C 2

B 3 D 3 F 3

E 4

G 5

A 2

ตารางเพอการค านวณ

ระยะเวลาในการด าเนนกจกรรม กจกรรม


2.ท าการค านวณระยะเวลาแตละกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด (Earliest

Time) ข นตอนน จะท าการค านวณเวลาแตละกจกรรมวาสามารถเรมอยางเรวทสด (earliest start

time: ES) และเสรจส นอยางเรวทสด (earliest finish time: ES) แสดงวธการค านวณไดดงน

EF = ES + t (3.3)

วธการค านวณจะท าการค านวณลงบนตารางสวนบนทเตรยมไว โดยหากเปนจดเรมกจกรรม คา ES = 0 เมอส นสดกจกรรม กจกรรมถดไปจะเรมทนทดงน นคา ES = EF ของกจกรรมกอนหนาดงภาพท 3.10

ภาพท 3.10 แสดงวธการค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด

ตวอยางท 3.3 จากตวอยางท 3.2 ท าการค านวณระยะเวลาแตละกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสดดงภาพท 3.11

ภาพท 3.11 แสดงวธการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด

A tA

ESC = EFA จดเรม ESA = 0 EFA = ESA+tA

C tC

EFC = ESC+tC

เรมตน

A 2 C 2

B 3 D 3 F 3

E 4

G 5

0 2

0 3

3 5

5 8

5 9

9 12

12 17


ตารางท 3.3 แสดงผลการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด

กจกรรม ES t EF = ES+t กจกรรมกอนหนา

A 0 2 2 -

B 0 3 3 -

C 3 2 5 A,B

D 5 3 8 C

E 5 4 9 C

F 9 3 12 D,E

G 12 5 17 F

จากภาพท 3.11 และตารางท 3.3 มจดสงเกตในการค านวณดงน

- กจกรรม A และ B จดเรม ดงน นคา ES = 0 - กจกรรม C เปนกจกรรมถดจาก A และ B (หวลกศรพงเขาหา 2 จด) กจกรรม A เสรจ

ส นวนท 2 (EF=2) และกจกรรม B เสรจส นวนท 3 (EF=3) ดงน นกจกรรม C จะเรมวนท 3 (ES=3) เพราะตองรอใหกจกรรม B เสรจกอนซงใชเวลามากกวากจกรรม A

- กจกรรม D และ E เปนกจกรรมถดจาก C (ลกศรออกจาก C 2 เสน) ดงน นท ง 2 กจกรรมจงเรมกจกรรมพรอมกนในวนท 5 (ES=5)

- กจกรรม F เปนกจกรรมถดจาก D และ E (หวลกศรพงเขาหา 2 จด) กจกรรม D เสรจส นวนท 8 (EF=8) และกจกรรม E เสรจส นวนท 9 (EF=9) ดงน นกจกรรม F จะเรมวนท 9 (ES=9) เพราะตองรอใหกจกรรม E เสรจกอนซงใชเวลามากกวากจกรรม D

- กจกรรม G เสรจส นวนท 17 (EF=17) ดงน นระยะเวลาด าเนนโครงการเทากบ 17 วน

เนองจากกจกรรมบนโครงการเปนกจกรรมทตอเนองกนดงน นเมอเสรจส นกจกรรม กจกรรมถดไปจะเรมตอเนองกนทนท ดงน นหากโครงการไมไดด าเนนอยางตอเนองกนหรอมชวงพกจะตองระบระยะเวลาเรมกจกรรมและส นสดกจกรรมอยางละเอยดอกคร งซงจะกลาวถดไปในหวขอการสรางแผนภมแกนต


3.ท าการค านวณระยะเวลาแตละกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสด (Latest Time)

ข นตอนน จะท าการค านวณเวลาแตละกจกรรมวาสามารถเรมอยางชาทสด ( latest start time: LS)

และเสรจส นอยางชาทสด (latest finish time: ES) แสดงวธการค านวณไดดงน

LS = LF - t (3.4)

วธการค านวณจะท าการค านวณจากกจกรรมสดทายตอเนองจากวธก าหนดเวลาอยางเรว

(Earliest Time) โดยคา LF จะมคาเทากบ EF ในกจกรรมสดทาย ค านวณยอนกลบมาจนถงกจกรรมเรมตนดงภาพท 3.11

ภาพท 3.12 แสดงวธการค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสด

ตวอยางท 3.4 จากตวอยางท 3.3 ท าการค านวณระยะเวลาแตละกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสดดงภาพท 3.13

ภาพท 3.13 แสดงวธการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางเรวและอยางชาทสด

A tA

ESC ESA = 0 EFA

C tC

EFC

LFC = EFC LSC = LFC-tC LFA = LSC LSA = LFA-tA

ทศทางการค านวณ

เรมตน

A 2 C 2

B 3 D 3 F 3

E 4

G 5

0 2

0 3

3 5

5 8

5 9

9 12

12 17

17 12

12 9

5 9

6 9

3 5 1 3

0 3


ตารางท 3.4 แสดงผลการค านวณทกกจกรรมดวยการก าหนดเวลาอยางชาทสด

กจกรรม LF t LS = LF-t กจกรรมกอนหนา

G 17 5 12 F

F 12 3 9 D,E

E 9 4 5 C

D 9 3 6 C

C 5 2 3 A,B

B 3 3 0 -

A 3 2 1 -

จากภาพท 3.13 และตารางท 3.4 มจดสงเกตในการค านวณดงน

- เรมค านวณทกจกรรม G โดยใชระยะเวลาเสรจส นจากการค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสด วนท 17 (LF=EF=17)

- กจกรรม F เปนกจกรรมกอนหนา G ซงเรมในวนท 12 (LS=12) ดงน นกจกรรม F จงเสรจส นในวนท 12 (LF=12)

- กจกรรม D และ E เปนกจกรรมกอนหนา F ซงเรมในวนท 9 (LS=9) ดงน นท งกจกรรม D และ E จะตองเสรจส นวนท 9 (LF=9)

- กจกรรม C เปนกจกรรมกอนหนา D และ E ซงกจกรรม D เรมในวนท 6 (LS=6) และกจกรรม E เรมในวนท 5 (LS=5) ดงน นกจกรรม C จะตองเสรจส นในวนท 5 (LF=5)

กจกรรม E จงจะเรมในวนท 5 ได - กจกรรม A และ B เปนกจกรรมกอนหนา C ซงกจกรรม C เรมในวนท 3 (LS=3) ดงน น

กจกรรม A และ B จะตองเสรจส นในวนท 3 (LF=3)


4 .ก าหนดกจกรรมวกฤต (critical activity) ซ ง เปนกจกรรมท การค านวณดวยการก าหนดเวลาอยางเรวทสดและอยางชาทสดมคาเทากนดงน

ES = LS (3.5)

และ EF = LF (3.6)

ท าการลากลกศรตอเนองกนระหวางกจกรรมวกฤตท งหมดจะเรยกเสนทางน วาเสนทางวกฤต (critical path)

ตวอยางท 3.5 จากตวอยางท 3.4 ท าการก าหนดกจกรรมวกฤตและเสนทางวกฤต

ภาพท 3.14 แสดงวธการก าหนดกจกรรมวกฤตและเสนทางวกฤต

จากภาพท 3.14 กจกรรมวกฤต ไดแก กจกรรม B, C, E, F และ G ซงกจกรรมเหลาน จะตองควบคมไมใหลาชาเพราะจะท าใหระยะเวลาในการด าเนนโครงการเสรจส นลาชาออกไปดวย ในขณะเดยวกนในการพจารณาเรงโครงการ จะพจารณาจากกจกรรมวกฤตเชนกน

เรมตน

A 2 C 2

B 3 D 3 F 3

E 4

G 5

0 2

0 3

3 5

5 8

5 9

9 12

12 17

17 12

12 9

5 9

6 9

3 5 1 3

0 3

√ √

√ √ √

√ กจกรรมวกฤต เสนทางวกฤต


5.ท าการหาระยะเวลาทลาชาในแตละกจกรรม (total slack:TS) เพอพจารณาวากจกรรมใดลาชาไดบางและระยะเวลาทลาชาไดสงสดเทาใด โดยไมท าใหระยะเวลาส นสดโครงการเปลยนแปลง โดยสามารถหาไดจากสตร

TS = LS - ES (3.7)

หรอ TS = LF - EF (3.8)

ตวอยางท 3.6 จากตวอยางท 3.5 ท าการค านวณระยะเวลาทลาชาในแตละกจกรรมดงตารางท 3.5

ตารางท 3.5 แสดงการหาระยะเวลาทลาชาไดในแตละกจกรรม

กจกรรม เวลา อยางเรวทสด อยางชาทสด เวลาลาชา กจกรรมวกฤต t ES EF LS LF TS

A 2 0 2 1 3 1 -

B 3 0 3 0 3 0 ใช C 2 3 5 3 5 0 ใช D 3 5 8 6 9 1 -

E 4 5 9 5 9 0 ใช F 3 9 12 9 12 0 ใช G 5 12 17 12 17 0 ใช

จากตารางท 3.5 กจกรรมทลาชาไดคอกจกรรม A และ D ซงไมใชกจกรรมวกฤต สามารถลาชาไดกจกรรมละ 1 วน (TS=1) โดยทไมท าใหระยะเวลาส นสดโครงการเปลยนแปลง นอกจากน ในการพจารณากจกรรมวกฤตสามารถพจารณาจากระยะเวลาทลาชาในแตละกจกรรมไดเชนกน โดยกจกรรมวกฤตจะมคา TS=0


ในกรณทใชเทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) การก าหนดระยะเวลาใชวธการทางสถตซงมโอกาสทระยะเวลาในการด าเนนกจกรรมเกดการเบยงเบน โดยเฉพาะกจกรรมวกฤตทอาจจะสงผลตอความลาชาของโครงการ สามารถค านวณคาเบยงเบนมาตรฐาน (standard

deviation: S.D.) กจกรรมบนเสนทางวกฤตโดยใชสตรดงน

n2i

i 1

S.D. =

(3.9)

โดยท i คอ กจกรรมบนเสนทางวกฤตเรมต งแตกจกรรมท 1 จนถงกจกรรมสดทายท n

การพจารณาโอกาสทจะด าเนนโครงการเสรจส นตามคาดหมาย สามารถค านวณไดจากคามาตรฐาน Z จากการแจกแจงแบบปกต ดงตอไปน

(3.10)

โดยท t = ระยะเวลาด าเนนโครงการทคาดหมาย

t = ระยะเวลาเฉลยทด าเนนโครงการเสรจส น

S.D. = คาเบยงเบนมาตรฐานบนเสนทางวกฤต

ตวอยางท 3.7 จากตารางท 3.2 และ 3.5 หากคาดหมายวาโครงการจะเสรจส น 18 วน สามารถหาโอกาสทจะด าเนนโครงการเสรจส นตามคาดหมายไดดงน

จากสมการท 3.9

= 2.05 วน

n2i

i 1

S.D. =

S.D. = 0.44 0.11 0.11 1.78 1.78

t tZ =

S.D.



= 0.49

จากตารางการแจกแจงแบบปกต (normal distribution) ในภาคผนวกตารางท 1 คาความนาจะเปน Z = 0.57 เทากบ 0.50 + 0.1879 = 0.69 ดงน นมโอกาส 0.69 หรอรอยละ 69 ทโครงการน จะเสรจส นภายใน 18 วน

การสรางแผนภมแกนต

หลงจากวเคราะหขายงานสามารถสรางแผนภมแกนต (Gantt Chart) เพอใชในการควบคมโครงการ โดยลกษณะแผนภมแกนตจะประกอบไปดวยกจกรรมและระยะเวลาในการด าเนนการในแตละกจกรรมมาสรางแผนภมแกนตไดดงน

ตวอยางท 3.8 จากตวอยางท 3.4 สามารถน ามาสรางเปนแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรวทสดไดดงน

A

B

C

D

E

F

G

ภาพท 3.15 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรว

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

t tZ =

S.D.

18 17Z =

2.05


และสามารถน ามาสรางเปนแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางชาทสดไดดงน

A

B

C

D

E

F

G

ภาพท 3.16 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางชา

ในการใช เทคนคเพรตและซ พ เ อม (Pert & CPM) กจกรรมตาง ๆ จะเปนกจกรรมแบบตอเนอง หากน ามาใชกบกจกรรมไมตอเนองเชน ใน 1 วนเรมงาน 8.00 น.และเลกงาน 18.00 น. หากใชแผนภมแกนตตามภาพท 3.15 และ 3.16 จะท าใหสบสนในวนท โดยเฉพาะวนท 0 ดงน นในการสรางแผนภมแกนตจะก าหนดระยะเวลาเรมงานเลอนไปอก 1 วน เชนกจกรรม A เดมเรมงานวนท 0 จะเรมงานวนท 1 เวลา 8.00 น. และเสรจส นในวนท 2 เวลา 18.00 น. ดงตารางท 3.6

ตารางท 3.6 การก าหนดวนทเรมงานและเสรจส นเพอสรางแผนภมแกนต กจกรรม เวลา อยางเรวทสด อยางชาทสด

t เรมงาน เสรจส น เรมงาน เสรจส น

A 2 1 2 2 3

B 3 1 3 1 3

C 2 4 5 4 5

D 3 6 8 7 9

E 4 6 9 6 9

F 3 10 12 10 12

G 5 13 17 13 17

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17


จากตารางท 3.6 น ามาสรางแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรวทสดไดดงภาพท 3.17

A

B

C

D

E

F

G

ภาพท 3.17 แสดงแผนภมแกนตดวยวธก าหนดเวลาอยางเรวกรณกจกรรมไมตอเนอง

จากตวอยางจะเหนไดวาขอดของแผนภมแกนตสามารถท าความเขาใจไดงายกวาการใชขายงาน แตมขอดอยตรงทไมทราบความสมพนธระหวางกจกรรมจงใชแผนภมแกนตควบคกบเทคนคเพรตและซพเอม (Pert & CPM) ซงเปนเครองมอพ นฐานในการจดการโครงการในปจจบน

ในปจจบนมซอฟตแวรทชวยในการค านวณเทคนคเพรตและซพเอม (Pert & CPM) และสรางแผนภมแกนต (Gantt Chart) หลากหลายโปรแกรม ท าใหการวเคราะหขายงานและการสรางเครองมอชวยในการจดการโครงการงายยงข น ตวอยางเชน Pert Chart Expert, Critical Path

Method Spreadsheet และ Microsoft Project เปนตน (Project Planning Software, 2012)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 กจกรรม

วนท


บทสรป

การจดการโครงการประกอบไปดวยกระบวนการ 6 ข นตอนไดแก ข นท 1 การจดต งโครงการ ข นท 2 การรเรมโครงการ ข นท 3 การวางแผนโครงการ ข นท 4 การด าเนนโครงการ ข นท 5การตดตามและควบคมโครงการ และ ข นท 6 การทบทวนโครงการและปดโครงการ

ในการวางแผนและควบคมโครงการ จะใชการสรางขายงานดวยเทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (PERT) และ ระเบยบวธวถวกฤต (CPM) เพอค านวณระยะเวลาในแตละกจกรรมและระยะเวลาเสรจส นโครงการ ในการวเคราะหขายงานสามารถก าหนดระยะเวลาด าเนนกจกรรมดวยวธการก าหนดเวลาอยางเรวทสด (Earliest Time) และวธการก าหนดเวลาอยางชาทสด (Latest

Time) ในการหากจกรรมวกฤต (critical activity) และเสนทางวกฤต (critical path) เพอใชในการวเคราะหและควบคมกจกรรมทสามารถลาชาได และลาชาไมไดเพอใหระยะเวลาเสรจส นโครงการเปนไปตามก าหนด

ในการควบคมโครงการเครองมอทส าคญไดแก แผนภมแกนต (Gantt Chart) ซงเปนการน าเสนอแผนงานดวยกราฟ ประกอบไปดวยกจกรรมและระยะเวลาด าเนนงานในแตละกจกรรม มขอดในการน าเสนอทเขาใจไดงาย แตไมสามารถระบความสมพนธระหวางกจกรรมได จงใชควบคกบเทคนคเพรตและซพเอม (Pert & CPM) ในการจดการโครงการในปจจบน



1.จงอธบายข นตอนตาง ๆ ในการจดการโครงการ

2.จงอธบายความแตกตางระหวาง เทคนคการประเมนผลและทบทวนโครงการ (Pert) และเทคนคระเบยบวธวถวกฤต (CPM)

3.กจกรรมวกฤต (critical activity) และเสนทางวกฤต (critical path) มความส าคญอยางไร

4.แผนภมแกนต (Gantt Chart) มประโยชนและความส าคญอยางไร

5.จากรายละเอยดโครงการดงตอไปน จงตอบค าถาม

กจกรรม รายละเอยด กจกรรมกอนหนา ระยะเวลาด าเนนการ A ออกแบบ ไมม 3 วน

B สงช นสวน ออกแบบ 1 วน

C จดท าแบบ ออกแบบ 1 วน

D จดสงช นสวน สงช นสวน 2 วน

E ผลต จดท าแบบ 6 วน

F ประกอบ จดสงช นสวน, ผลต 2 วน

G จดสง ประกอบ 1 วน

5.1 จากขอมลจงสรางขายงานแสดงความสมพนธในแตละกจกรรม

5.2 จงหาระยะเวลาเสรจส นโครงการ

5.3 จงหากจกรรมวกฤตและเสนทางวกฤต 5.4 กจกรรมใดลาชาไดบางและลาชาไดกวน

5.5 จงสรางแผนภมแกนตดวยวธการก าหนดเวลาอยางเรว

5.6 จงสรางแผนภมแกนตดวยวธการก าหนดเวลาอยางชา


6.บรษทแหงหนงวางแผนกจกรรมซงยงไมเคยด าเนนการมากอน แตเกบรวบรวมขอมลแตละกจกรรมดงตาราง

กจกรรม กจกรรมทตอง

เสรจกอน

เวลาด าเนนงาน

เรวทสด สวนใหญ ชาทสด

A - 1 2 3

B - 1 2 3

C - 1 2 3

D A 1 2 9

E B 2 3 10

F C 3 6 15

G D, E 2 5 14

หมายเหต: ก าหนดใหระยะเวลาเรมงานเวลา 8.00 น. และเลกงาน 18.00 น.

จากขอมลจงตอบค าถามดงตอไปน

6.1 จงหาระยะเวลาในการด าเนนงานในแตละกจกรรม

6.2 จากขอมลจงสรางขายงานแสดงความสมพนธในแตละกจกรรม

6.3 จงหาระยะเวลาเสรจส นโครงการดวยการก าหนดเวลาอยางเรวและอยางชา

6.4 จงหากจกรรมวกฤตและเสนทางวกฤต 6.5 กจกรรมใดลาชาไดบางและลาชาไดกวน

6.6 หากคาดหมายวาโครงการจะเสรจส นภายใน 13 วน จงหาโอกาสทโครงการจะเสรจส น

ตามคาดหมาย

6.7 จงสรางแผนภมแกนตดวยวธการก าหนดเวลาอยางเรว

6.8 จงสรางแผนภมแกนตดวยวธการก าหนดเวลาอยางชา



ชมพล ศฤงคารศร. (2553). การวางแผนและควบคมการผลต. พมพคร งท 21, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), 380.

Cleland, D.I. & Gareis, R. (2006). Global Project Management Handbook. McGraw-

Hill Professional, 2006. 2-3.


Pearson Prentice Hall, 37.

Project Planning Software [online]. Available: http://www.criticaltools.com/WBS

Schedule Pro Overview.html [2012, May 15]

Stevens, M.J. (2002). Project Management Pathways. Association for Project

Management, APM Publishing, 19.


การพยากรณความตองการ

Demand Forecasting


- ความส าคญของการพยากรณความตองการ

- ประเภทของการพยากรณ - เทคนคการพยากรณความตองการเชงปรมาณ

- กระบวนการพยากรณความตองการเชงปรมาณ

- ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบอนกรมเวลา

- ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบความสมพนธ - การวเคราะหความแมนย าของคาพยากรณ - บทสรป



- ความส าคญของการพยากรณความตองการ

- ประเภทของการพยากรณ - ความแตกตางระหวางการพยากรณเชงคณภาพและเชงปรมาณ

- ลกษณะตวแบบอนกรมเวลา

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธ - เทคนคการพยากรณตวแบบอนกรมเวลา

- เทคนคการพยากรณตวแบบความสมพนธ - การวเคราะหความแมนย าในการพยากรณ

84 การพยากรณความตองการ | Demand Forecasting

บทท 4 การพยากรณความตองการ Demand Forecasting

การพยากรณความตองการเปนการคาดคะเนถงปรมาณความตองการของลกคาในอนาคต ขอมลทไดจากการพยากรณจะน าไปสการวางแผนในกจกรรมตาง ๆ ไดแก กจกรรมทางการตลาดเพอก าหนดยอดขายเปาหมายและวางแผนกลยทธทางการตลาด การวางแผนก าลงการผลตและความสามารถในการใหบรการหรอรองรบลกคา การวางแผนการผลตและการใหบรการ การวางแผนก าลงคน การวางแผนการจดซอ การวางแผนสนคาคงคลง และการวางแผนงบประมาณ ดงนนปรมาณความตองการของลกคาจงถกก าหนดใหเปนหนงในเปาหมายทส าคญขององคกรทมผลตอการตดสนใจในการด าเนนธรกจ

การพยากรณความตองการทผดพลาดจะสงผลตอการด าเนนธรกจ หากปรมาณความตองการของลกคาสงกวาคาพยากรณหรอเปาหมายขององคกร จะสงผลใหองคกรเสยโอกาสในการท าก าไร และสงผลไปถงการสญเสยสวนแบงทางการตลาดใหกบคแขง แตถาหากปรมาณความตองการของลกคาต ากวาเปาหมายขององคกร จะเกดสนคาลนตลาดน าไปสสนคาคงคลงจ านวนมาก สงผลใหองคกรเสยความสามารถในการท าก าไรเนองจากตนทนในการผลตหรอการใหบรการเกดขนไปแลว

นอกจากนในการพยากรณความตองการจะตองพจารณาถงการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางธรกจและการแขงขน ซงมอทธพลตอปรมาณความตองการของลกคา ท าใหการพยากรณคาดเคลอนไปจากความเปนจรง เนอหาในบทนจะกลาวถงเทคนคตาง ๆ ในการพยากรณความตองการ เพอใหองคกรวางแผนด าเนนธรกจไปสวตถประสงคและเปาหมายทวางไว


ความส าคญของการพยากรณความตองการ

ความตองการของลกคานบวาเปนเปาหมายและตวชวดหนงขององคกร ทองคกรจะต องด าเนนการวางแผนตาง ๆ เพอสนองตอความตองการลกคากลมเปาหมาย การจะทราบพฤตกรรมและปรมาณความตองการของลกคา เทคนคทใชไดแกการการพยากรณความตองการซงเปนการคาดคะเนปรมาณความตองการลวงหนาของลกคาเพอน ามาวางแผนในการด าเนนงานในกจกรรมตาง ๆ ของหนวยธรกจ ไดแก

- ฝายการตลาด น าขอมลจากการพยากรณมาวางแผนในการจดกจกรรมทางการตลาดและการขาย

- ฝายผลตหรอฝายบรการลกคา น าขอมลมาวางแผนก าลงการผลตและความสามารถในการใหบรการ การวางแผนจดตารางการผลตและการบรการ การจดการสนคาคงคลง และการจดซอ

- ฝายบคคล น าขอมลมาวางแผนในการจดสรรก าลงคนและการก าหนดคาตอบแทน

- ฝายบญชและการเงน น าขอมลมาชวยในการวางแผนทางการเงนในการจดหาเงนทน การก าหดสภาพคลองรวมไปถงการวางแผนการช าระหน และการวางแผนระยะเวลาช าระเงนของลกหน

- ฝายบรหาร น าขอมลมาชวยในการตดสนใจวางแผนจดสรรงบประมาณ รวมไปถงการก าหนดกลยทธและทศทางขององคกร

ภาพท 4.1 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณความตองการและกจกรรมตาง ๆ ในหนวยธรกจ

ความตองการ วางแผน

-การขาย

-กจกรรมทางการตลาด

วางแผน

-ก าลงการผลต

-ตารางผลต

-สนคาคงคลง -การจดซอ

วางแผน

-ก าลงคน

-คาตอบแทน

วางแผน

-การลงทน

-ลกหน -เจาหน -แหลงเงนทน

วางแผน

-งบประมาณ

-กลยทธ

บรหาร บญช/การเงน บคคล ผลต ตลาด


ประเภทของการพยากรณ

การพยากรณสามารถจ าแนกออกเปน 3 ลกษณะทส าคญดงน

1.แบงตามลกษณะสภาพแวดลอมธรกจ เปนการพยากรณการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทางธรกจทคาดวาจะสงผลกระทบตอองคกรในอนาคต ไดแก

1.1 การพยากรณทางเศรษฐกจ (Economic Forecasting) เปนการคาดคะเน สภาวะทางเศรษฐกจทสงผลกระทบตอองคกรไดแก การพยากรณผลกระทบจากเงนเฟอ การพยากรณผลกระทบจากการเปลยนแปลงอตราดอกเบย เปนตน

1.2 การพยากรณทางเทคโนโลย (Technological Forecasting) เปนการคาดคะเน การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยทสงผลกระทบตอองคกร เพอตดสนใจน าเทคโนโลยมาปรบ ใชกบองคกร เชน การตดสนใจเลอกเทคโนโลยการผลต การวางแผนออกผลตภณฑใหม การ วางแผนก าลงการผลตและความสามารถในการใหบรการ

1.3 การพยากรณความตองการ (Demand Forecasting) เปนการคาดคะเน ปรมาณ ความตองการซอของลกคากลมเปาหมาย เพอใชวางแผนการด าเนนงานในกจกรรม ตาง ๆ ของหนวยธรกจภายในองคกร

2.แบงตามชวงเวลา เปนการพยากรณทใชระยะเวลาในแตละชวงเวลาในอนาคตเปนตวก าหนดลกษณะการพยากรณ ไดแก

2.1 การพยากรณ 1 หนวยเวลาลวงหนา (Immediate-term Forecasting) เปน การคาดคะเนลวงหนาในชวงระยะเวลาสน ๆ ไมเกน 1 เดอน สวนใหญจะเกยวกบการ ปฏบตงานเพอเปาหมายในการปรบปรงวธการท างาน

2.2 การพยากรณระยะสน (Short -term Forecasting) เปนการคาดคะเนลวงหนา ในชวงระยะเวลา 1-3 เดอน เชนการเปลยนแปลงความตองการสนคาประเภทแฟชน เชน กระเปา เสอผา เครองแตงกายทมกระแสการเปลยนแปลงอยางรวดเรว


2.3 การพยากรณระยะปานกลาง (Medium-term Forecasting) เปนการ คาดคะเนลวงหนาในชวงระยะเวลา 3 เดอน ถง 2 ป เปนการคาดคะเนปรมาณความตองการ ซอของลกคา เพอน ามาวางแผนในการผลต ซงเกยวของกบการจดสรรทรพยากรตาง ๆ เชน อปกรณ เครองจกร วตถดบ แรงงาน การวางแผนจดตารางการผลตและการบรการ การ จดการสนคาคงคลง และการจดซอ เปนตน

2.4 การพยากรณระยะยาว (Long-term Forecasting) เปนการคาดคะเนลวงหนา ในระยะยาว มากกวา 2 ปขนไป สวนใหญจะเปนการพยากรณทเกยวของกบการก าหนด ทศทางขององคกรและกลยทธ เชนการพยากรณเพอวางแผนการลงทนในระยะยาว การ พยากรณเพอขยายธรกจหรอขยายสาขา การพยากรณเพอปรบลดขนาดธรกจ เปนตน

3. แบงตามเทคนคในการพยากรณ เทคนคทใชในการพยากรณสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภทไดแก

3.1 การพยากรณเชงคณภาพ (Qualitative Forecasting) เปนการพยากรณโดย ใชประสบการณหรอวจารณญาณของผพยากรณ เชน การพยากรณจากความเหนของ พนกงานขายทมประสบการณ ประสบการณและความคดเหนของผบรหาร การส ารวจตลาด การสมภาษณลกคาโดยตรง การใหค าแนะน าของบรษททเชยวชาญเฉพาะหรอบรษทท ปรกษา เปนตน

3.2 การพยากรณเชงปรมาณ (Quantitative Forecasting) เปนการพยากรณโดย ใชหลกการทางสถตหรอคณตศาสตรเพอหาความสมพนธของขอมลเชงตวเลขในอดต เพอใช คาดคะเนสงทจะเกดขนในอนาคต เชน การพยากรณความสมพนธระหวางการเปลยนแปลง ทางเศรษฐกจและยอดขาย การพยากรณยอดขายสนคา 2 ชนดทมความสมพนธกน การ พยากรณยอดขายในอนาคตจากขอมลยอดขายในอดต เปนตน

เนอหาในบทนจะใหความส าคญกบเทคนคการพยากรณความตองการเชงปรมาณทมลกษณะสมพนธกน 2 ตวแปร ซงจะอธบายถงขนตอนในการพยากรณ การเลอกตวแบบตาง ๆ และวธการค านวณ


เทคนคการพยากรณความตองการเชงปรมาณ

การพยากรณความตองการเชงปรมาณ เปนการใชหลกการทางสถตหรอคณตศาสตรในการวเคราะหขอมลเชงตวเลขเนอหาในบทนจะใชความสมพนธของขอมล 2 ตวแปร โดยมลกษณะรปแบบของขอมลดงน

1.รปแบบอนกรมเวลา (Time Series) เปนการพยากรณโดยใชขอมลในอดต มาพจารณาลกษณะการเปลยนแปลงของขอมลเมอเวลาเปลยนไป มการเคลอนไหวมากนอยเพยงใดโดยมขอสมมตวาการเคลอนไหวของขอมลในอนาคตจะไมแตกตางกบในอดต ในการพยากรณความตองการจะก าหนดใหแกน Y เปนยอดขายหรอปรมาณความตองการ และ แกน X เปนระยะเวลาตามการก าหนดขอบเขตชวงเวลาของขอมลทสนใจ ลกษณะตวแบบอนกรมเวลาแบงออกเปน 4 รปแบบดงน

1.1 ขอมลทมลกษณะเปนแนวระดบ (Horizontal Pattern) ลกษณะขอมลจะ กระจดกระจายอยางไมเปนระบบตามระยะเวลาทเปลยนไป แตมลกษณะในแนวระดบ

1.2 ขอมลทมลกษณะแนวโนม (Trend Pattern) ลกษณะของขอมลจะมลกษณะ เพมขนหรอลดลงตามระยะเวลาทเปลยนไป เชน แนวโนมเตบโตของยอดขายของสนคาท ก าลงตดตลาด หรอ แนวโนมลดลงของยอดขายสนคาทลาสมย เปนตน

1.3 ขอมลทมลกษณะรปแบบตามฤดกาล (Seasonal Pattern) ลกษณะของขอมล จะเกดซ า ๆ ตามอทธพลของรอบระยะเวลาในแตละฤดกาล เชน ยอดขายเครองปรบอากาศ ทจะมยอดสงในหนารอนและยอดขายต าในหนาหนาว เปนตน

1.4 ขอมลทมลกษณะเปนวฏจกร (Cyclical Pattern) ลกษณะขอมลจะคลายกบ รปแบบตามฤดกาล แตชวงระยะเวลาครบวงรอบทเกดวฏจกรซ านานกวามากท าใหการ พยากรณยงยากและซบซอนเพราะในขณะทเกดวฏจกรขอมลอาจจะมลกษณะของฤดกาล และแนวโนมรวมดวย เชน วฏจกรภาวะเงนเฟอ วฏจกรเศรษฐกจ หรอ วฏจกรธรกจ เปนตน

รปแบบอนกรมเวลาแตละชนดจะมลกษณะทแตกตางกน สงผลตอการเลอกตวแบบในการพยากรณทแตกตางกน กอนทจะเลอกตวแบบในการพยากรณจงควรน าขอมลมาสรางกราฟเพอพจารณารปรางของขอมลวามลกษณะใด ดงภาพท 4.2 (ชมพล ศฤงคารศร, 2553: 14)


ภาพท 4.2 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณความตองการและกจกรรมตาง ๆ ในหนวยธรกจ

2.รปแบบความสมพนธ (Causal Forecasting) เปนการพยากรณทไมใชขอมลระยะเวลา แตจะใชขอมลเชงปรมาณอน ๆ ทมลกษณะเปนเหตเปนผล (Cause and Effect) มาพยากรณคาทตองการในอนาคต เชน ความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและยอดขาย การพยากรณยอดขายและงบประมาณทางการตลาดทมความสมพนธกนดงภาพท 4.3

งบการตลาด

ยอดขาย

ภาพท 4.3 แสดงความสมพนธระหวางยอดขายและงบประมาณทางการตลาด

เวลา

ยอดขาย

เวลา

ยอดขาย

เวลา

ยอดขาย

เวลา

ยอดขาย

แบบแนวระดบ แบบแนวโนม

แบบฤดกาล แบบวฏจกร

ฤดรอน ฤดรอน

ฤดหนาว ฤดหนาว

1 วงรอบวฏจกร

5 ป 15 ป


กระบวนการพยากรณความตองการเชงปรมาณ

การพยากรณความตองการเชงปรมาณมกระบวนการ 7 ขนตอนดงตอไปน

1. ก าหนดวตถประสงคในการพยากรณ เพอพจารณาวาจะพยากรณเรองใดและน าผลจากการพยากรณไปใชในเรองใด เชน การพยากรณยอดขาย การพยากรณการเปลยนแปลงของตนทน การพยากรณผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทมตอยอดขาย เปนตน

2. ก าหนดขอบเขตขอมล เพอใชในการเกบรวบรวมขอมล จะตองสอดคลองกบวตถประสงคในการพยากรณ หากเปนตวแบบอนกรมเวลาจะใชขอบเขตเปนชวงเวลา เชน การพยากรณยอดขายรายวน มวตถประสงคเพอปรบปรงการปฏบตงาน จะก าหนดขอบเขตชวงเวลาในการรวบรวมขอมล 30 วน แตถามวตถประสงคเพอวางแผนการการผลต จะก าหนดขอบเขตชวงเวลาในการรวบรวมขอมลระยะเวลา 1 ป เปนตน หากเปนตวแบบความสมพนธจะตองพจารณาปรมาณของขอมลวามากพอทจะใชตวแบบในการพยากรณไดหรอไม

3. เกบรวบรวมขอมล ท าการเกบรวบรวมขอมลจากขอบเขตขอมลทก าหนด

4. พจารณารปแบบของขอมล ในการพจารณารปแบบขอมลจะตองน าขอมลจากขอบเขตขอมลทก าหนดมาท าการสรางกราฟเพอพจารณารปแบบของขอมลวามความสมพนธกนในลกษณะใด

5. เลอกตวแบบในการพยากรณ ในการเลอกตวแบบในการพยากรณจะตองสอดคลองกบลกษณะรปแบบของขอมล เนองจากตวแบบทใชในการพยากรณจะมขอสมมตฐานทตงขนแตกตางกน การเลอกตวแบบในการพยากรณทผดจะท าใหการพยากรณคลาดเคลอนไปมากหรออาจจะผดพลาดจนไมสามารถน าไปใชไดตามวตถประสงค

6. ท าการพยากรณ จากขอมลทเกบรวบรวมมาโดยใชตวแบบในการพยากรณทก าหนด

7. พจารณาความแมนย าในการพยากรณ จากคาดชนความผดพลาด จะพจารณาวาสามารถยอมรบความผดพลาดไดหรอไม หากไมสามารถยอมรบไดอาจจะตองยอนกลบไปเลอกขอบเขตขอมลใหม หรอพจารณารปแบบขอมลเพอเลอกตวแบบในการพยากรณใหม แลวจงน ามาพจารณาความแมนย าจากการพยากรณอกครงจนกวาจะสามารถยอมรบได


ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบอนกรมเวลา

ในการพจารณาตวแบบทใชในการพยากรณขอมลทมรปแบบอนกรมเวลาจะตองพจารณาจากลกษณะรปแบบของขอมล ซงมตวแบบทใชในการพยากรณอยหลายวธ เนอหาในบทนจะยกตวอยางการพยากรณทมลกษณะความสมพนธระหวางตวแปร 2 ตว รปแบบตาง ๆ ดงน

1.เทคนคการปรบเรยบ (Smoothing Techniques) เปนเทคนคทใชในการพยากรณเพอลดความผนผวนของขอมลในชวงระยะเวลาสน ๆ เหมาะกบรปแบบขอมลในแนวระดบหรอใชเพอลดความผนผวนรปแบบขอมลฤดกาล เทคนคการปรบเรยบแบงออกเปน

1.1 คาเฉลยเคลอนท (Moving Average: MA) เปนวธการสงเกตชดขอมลใน อดตแลวใชคาเฉลยของชดขอมลนนในการพยากรณขอมลถดไป ซงแบงออกเปน

- คาเฉลยเคลอนทอยางงาย (Simple Moving Average) เปนการหาคาเฉลยชด ขอมลจากปจจบนยอนไปในอดตตามจ านวนชดขอมลทสนใจ เพอพยากรณขอมลชดถดไป โดยมสตรดงน

t 1 t t-1 t-2 t-n 1F = (A A A ... A ) / n (4.1)

หรอ (4.2)

ก าหนดให t 1F = คาพยากรณทเวลา t+1

tA = คาจรงทเกดขนทเวลา t n = จ านวนชวงเวลาทสนใจ

เชน ตองการพยากรณขอมลในเดอนท 6 ยอนหลง 3 เดอน สามารถค านวณไดจาก

6 5 4 3F = (A A A ) / 3

n

t 1 t i 1i 1

1F = A

n


ตวอยางท 4.1 จงพยากรณขอมลโดยใชคาเฉลยเคลอนทอยางงายยอนหลง 3 เดอน และ 5 เดอน

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ยอดขาย 60 94 82 75 66 57 78 88 84 71 64 -

ท าการศกษาขอมลยอนหลงกลบไป 12 เดอนลกษณะรปรางขอมลดงภาพ 4.4

ภาพท 4.4 กราฟแสดงลกษณะรปรางของขอมล 12 เดอนยอนหลง

จากภาพท 4.4 ลกษณะรปรางกราฟมลกษณะผนผวนขนลงแตยงอยในแนวระดบ สามารถใชวธคาเฉลยเคลอนทอยางงายไดดงตารางท 4.1

ตารางท 4.1 แสดงวธการค านวณคาเฉลยเคลอนทอยางงาย 3 เดอน และ 5 เดอน

เดอนท ยอดขาย

(หนวย)

คาพยากรณเฉลยเคลอนท (หนวย)

3 เดอน 5 เดอน

1 60 - - - -

2 78 - - - -

3 82 - - - -

4 75 = (60+78+82)/3 = 73 - -

5 66 = (78+82+75)/3 = 78 - -

6 57 = (82+75+66)/3 = 74 = (60+78+82+75+66)/5 = 72

7 78 = (75+66+57)/3 = 66 = (78+82+75+66+57)/5 = 72

8 88 = (66+57+78)/3 = 67 = (82+75+66+57+78)/5 = 72

9 84 = (57+78+88)/3 = 74 = (75+66+57+78+88)/5 = 73

10 71 = (78+88+84)/3 = 83 = (66+57+78+88+84)/5 = 75

11 64 = (88+84+71)/3 = 81 = (57+78+88+84+71)/5 = 76

12 - = (84+71+64)/3 = 73 = (78+88+84+71+64)/5 = 77

0

50

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ยอดขาย

เดอน


จากตารางท 4.1 สามารถน ามาสรางเปนกราฟเสนไดดงภาพท 4.5

ภาพท 4.5 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธคาเฉลยเคลอนทอยางงาย

รอบ 3 เดอนและ 5 เดอน

จากภาพท 4.5 จะพบวาการใชคาเฉลยแบบเคลอนทเมอขอมลคาจรงมแนวโนมลดลง คาพยากรณจะมแนวโนมสงกวาคาจรง เมอขอมลคาจรงมแนวโนมเพมขน คาพยากรณจะมแนวโนมต ากวาคาจรง ดงนนหากจะน าขอมลไปใชเพอวางแผนการผลตจะตองใชการจดการสนคาคงคลงโดยชวงทคาพยากรณสงกวาคาจรง สนคาทผลตจะถกเกบเปนสนคาคงคลง และชวงทคาจรงสงกวาคาพยากรณจะน าสนคาคงคลงออกมาจ าหนาย

เมอพจารณาคาเฉลยเคลอนทในรอบ 3 เดอนและ 5 เดอนพบวา คาเฉลยเคลอนทในรอบ 5 เดอนจะมลกษณะรปรางขอมลมความเรยบมากกวาคาเฉลยเคลอนทในรอบ 3 เดอนเนองจากมคาพสย (คาพยากรณสงสด-ต าสด) เทากบ 5 (76-72) ซงต ากวาพสยคาเฉลยเคลอนทในรอบ 3 เดอน มคาเทากบ 17 (83-66) ดงนนหากตองการใหคาพยากรณมความเรยบมากขนจะตองใชรอบการพยากรณมากขน

ยอดขาย

เดอน

0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ยอดขายจรง พยากรณคาเฉลยเคลอนทอยางงาย 3 เดอน

พยากรณคาเฉลยเคลอนทอยางงาย 5 เดอน


-คาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนก (Weight Moving Average) เปนการหาคาเฉลย ชดขอมลจากปจจบนยอนไปในอดตโดยใหน าหนกไมเทากนตามจ านวนชดขอมลทสนใจ เพอ พยากรณขอมลชดถดไป โดยมสตรดงน

1 t 2 t-1 3 t-2 n t-n 1

t 1

1 2 3 n

m A m A m A ... m AF =

m m m ... m

(4.3)

หรอ (4.4)


tA = คาจรงทเกดขนทเวลา t nm = คาน าหนกของขอมลทจ านวน n

เชน ตองการพยากรณขอมลในเดอนท 6 ยอนหลง 3 เดอน โดยใหน าหนกเดอนทอยใกลคาพยากรณมากทสดเทากบ 3 เทา น าหนกเดอนถดไปเทากบ 2 เทา และน าหนกเดอนทอยหางจากคาพยากรณมากทสดเทากบ 1 เทาสามารถค านวณไดจาก

t t-1 t-26

3A +2A +AF =

3+2+1

ตวอยางท 4.2 จากตวอยางท 4.1 จงหาคาพยากรณวธคาเฉลยแบบถวงน าหนกในรอบ 2 เดอน จ านวน 2 ชด โดยคาพยากรณชดท 1 มน าหนกทอยใกลคาจรงเทากบ 0.9 และหางออกไปเปน 0.1 สวนชดท 2 น าหนกทอยใกลคาจรงเทากบ 0.1 และหางออกไปเปน 0.9

n

i t i 1i 1

nt 1

ii 1

m A

F =

m


ตารางท 4.2 แสดงวธค านวณคาเฉลยถวงน าหนกในรอบ 2 เดอน

เดอนท ยอดขาย คาเฉลยถวงน าหนก รอบ 2 เดอน

ชดท 1 (m1=0.9 , m2=0.1) ชดท 2 (m1=0.1 , m2=0.9)

1 60 - - - - 2 78 - - - - 3 82 = 0.9(78)+0.1(60) = 76 = 0.1(78)+0.9(60) = 62

4 75 = 0.9(82)+0.1(78) = 82 = 0.1(82)+0.9(78) = 78

5 66 = 0.9(75)+0.1(82) = 76 = 0.1(75)+0.9(82) = 81

6 57 = 0.9(66)+0.1(75) = 67 = 0.1(66)+0.9(75) = 74

7 78 = 0.9(57)+0.1(66) = 58 = 0.1(57)+0.9(66) = 65

8 88 = 0.9(78)+0.1(57) = 76 = 0.1(78)+0.9(57) = 59

9 84 = 0.9(88)+0.1(78) = 87 = 0.1(88)+0.9(78) = 79

10 71 = 0.9(84)+0.1(88) = 84 = 0.1(84)+0.9(88) = 88

11 64 = 0.9(71)+0.1(84) = 72 = 0.1(71)+0.9(84) = 83

12 - = 0.9(64)+0.1(71) = 65 = 0.1(64)+0.9(71) = 70

จากตารางท 4.2 สามารถน ามาสรางเปนกราฟเสนดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธคาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนกรอบ 2 เดอน

จากภาพท 4.6 จะเหนไดวา หากใหความส าคญของน าหนกใกลคาทพยากรณมาก ลกษณะของกราฟทพยากรณไดจะใกลเคยงกวาการใหความส าคญของน าหนกนอย

ยอดขาย

เดอน

ยอดขายจรง พยากรณคาเฉลยถวงน าหนก (m1=0.9 , m2=0.1)

0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

พยากรณคาเฉลยถวงน าหนก (m1=0.1 , m2=0.9)


1.2 คาปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล (Exponential Smoothing: ES) เปน การ พยากรณจะใหความส าคญกบคาจรงทเกดขนและคาพยากรณกอนหนาเพอใชพยากรณ ขอมลชดถดไปโดยมสตรดงน (Russell and Taylor, 2011: 507)

(4.5)

หรอ (4.6)


tA = คาจรงทเกดขนทเวลา t = คาปรบเรยบมคาระหวาง 0 ถง 1

จากสมการท 4.6 หากก าหนด 0 คาพยากรณ t 1 tF F นนคอคาพยากรณ ทไดจะเทากบคาพยากรณกอนหนา หรอใหความส าคญกบขอมลทเปนคาพยากรณกอนหนา

แตถา 1 คาพยากรณ t 1 tF A แสดงวาใหความส าคญกบขอมลคาจรงกอนหนา

ตวอยางท 4.2 จากตวอยางท 4.1 จงพยากรณยอดขายก าหนดให 0.1 และ 0.9

ตารางท 4.3 แสดงวธค านวณคาพยากรณปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล

เดอนท ยอดขาย คาพยากรณปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล

ชดท 1 ( 0.1) ชดท 2 ( 0.9)

1 60 - - - - 2 78 - 60 - 60

3 82 = 60+0.1(78-60) = 62 = 60+0.9(78-60) = 76

4 75 = 62+0.1(82-62) = 64 = 76+0.9(82-76) = 81

5 66 = 64+0.1(75-64) = 65 = 81+0.9(75-81) = 76

6 57 = 65+0.1(66-65) = 65 = 76+0.9(66-76) = 67

7 78 = 65+0.1(57-65) = 64 = 67+0.9(57-67) = 58

8 88 = 64+0.1(78-65) = 66 = 58+0.9(78-58) = 76

9 84 = 66+0.1(88-66) = 68 = 76+0.9(88-76) = 87

10 71 = 68+0.1(84-68) = 69 = 87+0.9(84-87) = 84

11 64 = 69+0.1(71-69) = 70 = 84+0.9(71-84) = 72

12 - = 70+0.1(64-70) = 69 = 72+0.9(64-72) = 65

t 1 t tF = A (1 )F

t 1 t t tF = F (A F )


จากตารางท 4.3 สามารถน ามาสรางเปนกราฟเสนดงภาพท 4.7

ภาพท 4.7 กราฟแสดงยอดขายจรงและคาพยากรณวธปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล

จากภาพท 4.7 เมอก าหนดคาปรบเรยบต า ( 0.1) คาพยากรณทไดจะใกลเคยงกบคาพยากรณกอนหนาท าใหลกษณะกราฟต ากวายอดขายจรงมาก แตเมอก าหนดใหคาปรบเรยบมคาสง ( 0.9) คาพยากรณทไดจะใกลเคยงคาจรงกอนหนาและใกลเคยงกบวธคาเฉลย เคลอนทแบบถวงน าหนกทใหความส าคญกบน าหนกทอยใกลคาพยากรณ การก าหนดคาปรบเรยบจงขนอยกบผทจะน าผลขอมลไปใชวาจะใชคาปรบเรยบเทาใด ซงวธคาปรบเรยบจะใชวธค านวณทงายกวาคาเฉลยแบบเคลอนท และมขอมลยอนหลงเพยงชดเดยวกสามารถพยากรณได

2.วธก าลงสองนอยทสด (Least Squares Method) เปนวธพยากรณทใชการประมาณการขอมลทมลกษณะแนวโนม (Trend Pattern) โดยใชเทคนคแคลคลสเขาชวยเพอหาคาคงทในสมการเสนตรงทท าใหผลรวมของก าลงสองของความแตกตางระหวางคาจรงกบคาทประมาณขนมคานอยทสด ดงภาพท 4.8 (Heizer and Render, 2011: 151)

จากสมการเสนตรง (4.7)

โดยท b = ความชนของเสนตรง

a = จดตดแกน Y

ยอดขาย

เดอน

ยอดขายจรง

Y = bX+a

0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

คาพยากรณ

คาพยากรณ

ยอดขายจรง


0

20

40

60

80

100

1 2 3 4 5 6 7

ภาพท 4.8 แสดงวธประมาณคาความคาดเคลอนวธก าลงสองนอยทสด

จากภาพท 4.8 สามารถหาคาความคาดเคลอนใด ๆ ไดดงน

(4.8)

และ

ดงนน

เมอ n คอจ านวนขอมลทสงเกต ดงนนสามารถหาคา a และ b ในเทอมของ คาเฉลย X และ Y ไดดงน

(4.9)

และ (4.10)

Y

X

Y1

Y1c

e1

Y2

Y2c Y3

Y3c

e2 e3

Y4

Y4c Y5

Y5c

e4 e5

Y6

Y6c Y7

Y7c

e6 e7

i i ice = Y Y

ic iY = bX +a

i i ie = Y (bX a) 2 2i i ie = (Y (bX a)) 2 2i i ice = (Y Y )

2 2

n XY- X Yb =

n X -( x)

a = Y bX


เพอใหงายในการค านวณสามารถยายแกนมาทจดก าเนด (0,0) โดยก าหนดกงกลางของขอมลแกน X ใหเปน 0 จะได แทนในสมการท 4.9 และ 4.10 จะได

(4.11)

และ (4.12)

ในการก าหนดคา X สามารถก าหนดคากงกลางใหเปน 0 ไดดงน

- กรณทจ านวนขอมลเปนเลขค จะก าหนดเวลาตรงกลางเทากบศนย เวลากอนหนาจะเปนลบ และเวลาหลงจดตรงกลางจะเปนบวก เชน

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7 8 9

X -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4

- กรณขอมลเปนเลขค จะก าหนดใหคเวลาตรงกลาง เปน 1 และ –1 และเดอนถดไปจะมชวงหางเดอนละ 2 เชน

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

X -9 -7 -5 -3 -1 1 3 5 7 9

ตวอยางท 4.3 จากขอมลจงพยากรณยอดสงซอในเดอนท 12

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ยอดสงซ อ 110 135 142 154 169 174 189 199 220 232

พจารณาลกษณะขอมลมแนวโนมเพมสงขน สามารถใชวธก าลงสองนอยทสดไดดงน

X = 0

2

XYb =

X

a = Y


ตารางท 4.4 แสดงวธค านวณคาพยากรณวธก าลงสองนอยทสด

เดอนท Y X X*Y X2

1 110 -9 -990 81

2 135 -7 -945 49

3 142 -5 -710 25

4 154 -3 -462 9

5 169 -1 -169 1

6 174 1 174 1

7 189 3 567 9

8 199 5 995 25

9 220 7 1,540 49

10 232 9 2,088 81

ผลรวม 1,724 0 2,088 330

จาก

และ

ดงนนจะไดสมการพยากรณ หนวย

พยากรณเดอนท 12 แทนคา X = 13 ลงในสมการพยากรณ

จะไดคาดงน หนวย

ตอบ ยอดสงซอเดอนท 12 เทากบ 255 หนวย

2

XY 2,088b = = = 6.327

X 330

Y 1,724a = = = 172.4

n 10

Y = 6.327X + 172.4

Y = 6.327(13) + 172.4 = 254.65


3.วธดชนฤดกาล (Seasonal Index) เปนวธพยากรณทใชการประมาณการขอมลทมลกษณะฤดกาล (Seasonal Pattern) ลกษณะของขอมลจะเกดซ า ๆ ตามอทธพลของรอบระยะเวลาในแตละฤดกาล เนอหาในบทนจะกลาวถงเฉพาะวธดชนฤดกาลเทยบกบแนวโนมโดยมวธการดงน

ขนท 1 หาสมการแนวโนมจาก

ขนท 2 หาคาอตราสวนยอดขายจรงและจากสมการแนวโนม

ขนท 3 สรางตารางสดสวนตอคาแนวโนม หาผลรวมแยกตามฤดกาล, หาคาเฉลยแตละฤดกาล ซงสวนใหญจะแบงเปนไตรมาส

ขนท 4 ปรบแกคาดชนฤดกาล (S) ใหผลรวมของคาเฉลยมคาเทากบ 400

ขนท 5 หาคาพยากรณจาก

ตวอยางท 4.4 จากขอมลจงพยากรณยอดขายในป 2556

ป Q1 Q2 Q3 Q4

2553 (ตน) 132 215 154 127

2554 (ตน) 248 340 269 235

2555 (ตน) 360 455 375 343

จากขอมลน ามาสรางกราฟเพอพจารณาลกษณะของกราฟไดดงภาพท 4.9

ภาพท 4.9 กราฟแสดงขอมลลกษณะฤดกาลทมแนวโนมเพมขน

FY = bX+a

F(Y / Y )x100

F(Y xS) / 100

0

100

200

300

400

500

ป

ยอดขาย

2553 2554 2555

แนวโนม

ฤดกาล


ตารางท 4.5 แสดงวธค านวณหาอตราสวนยอดขายจรงและยอดขายจากสมการแนวโนม

ป Q Y X X*Y X2

2553 1 132 -11 -1,452 121 137.95 95.69

2 215 -9 -1,935 81 162.16 132.59

3 154 -7 -1,078 49 186.36 82.64

4 127 -5 -635 25 210.57 60.31

2554 1 248 -3 -744 9 234.77 105.63

2 340 -1 -340 1 258.98 131.28

3 269 1 269 1 283.19 94.99

4 235 3 705 9 307.39 76.45

2555 1 360 5 1800 25 331.60 108.56

2 455 7 3,185 49 355.81 127.88

3 375 9 3,375 81 380.01 98.68

4 343 11 3,773 121 404.22 84.86

รวม 3,253 0 6,923 572 - -

1.หาสมการแนวโนม อตราสวนยอดขายจรงและยอดขายจากสมการแนวโนม

จาก

จะได

ตวอยางน าไปแทนคาหา และ Q3 ของ ป 2554

F(Y / Y )x100FY

2

XY 6,923b = = = 12.103

X 572

Y 3,253a = = = 271.083

n 12

FY = 12.103X+271.083

FY = 12.103(1)+271.083 = 283.19F(Y / Y )x100FY

F(Y / Y )x100 = (269/283.19)x100 = 94.99


2.สรางตารางสดสวนตอคาแนวโนม หาผลรวมแยกตามฤดกาล หาคาเฉลยแตละฤดกาล

ตารางท 4.6 แสดงวธค านวณหาดชนฤดกาล (S)

ป

Q1 Q2 Q3 Q4

2553 95.688 132.589 82.635 60.313

2554 105.634 131.284 94.990 76.449

2555 108.565 127.879 98.681 84.855

รวม 309.886 391.752 276.307 221.618

เฉลย 103.295 130.584 92.102 73.873

ดชนฤดกาล (S) 103.333 130.632 92.136 73.900

คาเฉลยรวม = (103.295+130.584+92.102+73.873) = 399.854

หาคาดชนฤดกาล (S) โดยการปรบแกคาเฉลยรวมใหเปน 400 ดงน

ดงนน Q1 = 103.295 ปรบแกคา = (103.295x400)/399.854 = 103.333

Q2 = 130.584 ปรบแกคา = (130.584x400)/399.854 = 130.632

Q3 = 92.102 ปรบแกคา = (92.102x400)/399.854 = 92.136

Q4 = 73.873 ปรบแกคา = (73.873x400)/399.854 = 73.900

3.ท าการพยากรณป 2556 ไตรมาสท 1-4 ไดโดยหาคา

ตารางท 4.7 แสดงวธค านวณหาดชนฤดกาลเทยบกบแนวโนมในป 2556

ป 2556 Q1 Q2 Q3 Q4

X 13 15 17 19

428.424 452.631 476.837 501.043

S 103.333 130.632 92.136 73.900

442.704 591.279 439.337 370.268

ตอบ พยากรณยอดขายป 2556 ไตรมาสท 1-4 มยอดขาย 442.7, 591.3, 439.3 และ 370.3 ตนตามล าดบ

F(Y / Y )x100

F(Y xS) / 100

FY =12.103X+271.083

F(Y xS) / 100


นอกจากนยงมวธการพยากรณตวแบบอนกรมเวลาแบบอน ๆ ทไมไดกลาวถงในบทนไดแก

- ต วแบบการพยากรณแบบแยกส วน (Classical Decomposition Method)

(Bowerman, O’connell, and Koehler, 2005: 366-385) ซงมขอดคอสามารถใชพยากรณลกษณะขอมลทประกอบดวยขอมลทเปนวฏจกร มแนวโนมและฤดกาล ทคอนขางซบซอนได

- ตวแบบ ARIMA หรอ วธบอกซ-เจนกนส (Box, Jenkins and Reinsel, 1994: 1-27) สามารถใชพยากรณลกษณะขอมลมากกวา 2 ตวแปรทประกอบดวยขอมลทเปนวฏจกร มแนวโนมและฤดกาล ซงจะพจารณาลกษณะอนกรมเวลาวามสหสมพนธกนอยางไร เปนวธพยากรณทซบซอน แตมความถกตองและแมนย าสง

ตวแบบในการพยากรณขอมลรปแบบความสมพนธ

เปนการพยากรณทศกษาถงความสมพนธระหวางตวแปรตาม (dependent variable) กบตวแปรอสระ (independent variable) โดยเนอหาในบทนจะกลาวถงเฉพาะลกษณะขอมลทสมพนธกนเชงเสนตรง 2 ตวแปร โดยใชวธสมการถดถอยอยางงาย (Simple Linear Regression) ส าหรบการปรบแกคาความคาดเคลอนจะใชวธก าลงสองนอยทสด (Least Square Method) เชนเดยวกบการพยากรณตวแบบอนกรมเวลาขอมลทมลกษณะแนวโนม (Trend Pattern) แตกตางกนตรงทตวแบบอนกรมเวลา แกน X จะเปนเวลา แตตวแบบความสมพนธจะเปนตวเลขใด ๆ กได

ตวอยางท 4.5 จากขอมลจงพยากรณยอดขายสนคา Y หากสามารถขายสนคา X ได 50 หนวย

ยอดขาย Y (หนวย) 90 49 115 60 81 140

ยอดขาย X (หนวย) 18 9 26 14 16 39

จากขอมลจะตองน ามาสรางกราฟเพอดลกษณะความสมพนธวาขอมลสมพนธกนเปนเสนตรงหรอไม ดงภาพท 4.10


ภาพท 4.10 กราฟแสดงความสมพนธระหวางยอดขายสนคา Y และ X

จากภาพท 4.10 ยอดขายสนคา Y และ X มความสมพนธกนเชงเสนตรงทมแนวโนมเพมขนสามารถสรางสมการความสมพนธไดดงตารางท 4.7

ตารางท 4.8 แสดงวธค านวณหาความสมพนธระหวางยอดขายสนคา Y และ X

ชดขอมลท X Y X*Y X2

1 18 90 1,620 324

2 9 49 441 81

3 26 115 2,990 676

4 14 60 840 196

5 16 81 1,296 256

6 39 140 5,460 1,521

รวม 122 535 12,647 3,054


0

50

100

150

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Y

X

2 2

n XY- X Yb =

n X -( x)

2

(6x12,647) (122x535)b =

(6x3,054) 122

b = 3.085



จะไดสมการพยากรณ หนวย

แทนคา x=50 จะได หนวย

หนวย

ตอบ หากขายสนคา X ได 50 หนวย จะขายสนคา Y ได 181 หนวย

การวเคราะหความแมนย าของคาพยากรณ

ในการวเคราะหหาความแมนย าของขอมลจะท าการเปรยบเทยบระหวางขอมลทเกดขนจรงกบคาพยากรณ ในการพยากรณคาพยากรณทคลาดเคลอนจากความเปนจรงนอยทสดจะมความแมนย ามากทสด โดยวธวดความแมนย ามหลายวธ แตในทนจะกลาวถง 2 วธดงน

1. คาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ (Mean Absolute Deviation: MAD)

(4.13)

2. คาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง (Mean Square Error: MSE)

(4.14)

a = Y bX

535 (3.085x122)a =

6 6

a = 26.44

Y = 3.085X+26.44

Y = 3.085(50)+26.44

Y = 180.69

nt t

t=1

F -AMAD =

n

2nt t

t=1

( F -A )MSE =

n


ในการประเมนการพยากรณแสดงใหเหนวาผลตางระหวางคาจรงกบคาพยากรณ จะออกมาเปนบวกเสมอ โดยวธ MAD จะท าใหผลตางเปนบวกโดยใชคาสมบรณ แตวธ MSE ท าใหเปนบวกโดยใชการยกก าลง 2 เนองจากผลตางระหวางคาจรงและคาพยากรณสามารถเปนไดทงคาบวกและคาลบ ซงผลรวมของผลตางไมสามารถอธบายความแมนย าไดนนเอง นนแสดงวาทงวธ MAD และ MSE หากมคาเทากบ 0 แสดงวาคาพยากรณและคาจรงมคาเทากน นนคอไมมความคาดเคลอนจากการพยากรณเลย

ตวอยางท 4.6 จากตวอยางท 4.2 จงวเคราะหความแมนย าของคาพยากรณ

ตารางท 4.9 แสดงวธค านวณหาความแมนย าคาพยากรณ เดอน

ท

ยอดขาย

พยากรณแบบปรบเรยบ การวเคราะหความแมนย า

ชดท 1 ชดท 2 ชดท 1 ชดท 2 ชดท 1 ชดท 2

MAD MSE

1 60 - - - - - -

2 78 60 60 1.8 1.8 32.4 32.4

3 82 62 76 2.0 0.6 40 3.6

4 75 64 81 1.1 0.6 12.1 3.6

5 66 65 76 0.1 1.0 0.1 10.0

6 57 65 67 0.8 1.0 6.4 10.0

7 78 64 58 1.4 2.0 19.6 40.0

8 88 66 76 2.2 1.2 48.4 14.4

9 84 68 87 1.6 0.3 25.6 0.9

10 71 69 84 0.2 1.3 0.4 16.9

11 64 70 72 0.6 0.8 3.6 6.4

12 - 69 65 - - - -

รวม 11.8 10.6 188.6 138.2

0.1 0.9


จากตารางท 4.8 ตวอยางวธการหาคาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ ของเดอนท 7

ชดท 1

ชดท 2

ตวอยางวธการหาคาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง ของเดอนท 7

ชดท 1

ชดท 2

เมอพจารณาผลรวมคาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ (MAD) และคาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง (MSE) ขอมลทง 2 ชด พบวา ขอมลชดท 2 มคาต ากวาขอมลชดท 1 โดยเฉพาะวธคาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง (MSE) จะเหนความแตกตางกนชดเจนกวา ดงนนในการพยากรณขอมลชดท 2 มความแมนย ามากกวาขอมลชดท 1

ปจจบนในการพยากรณความตองการมซอฟแวรหลากหลายทชวยในการพยากรณ ตวอยางเชน Eviews, Matlab, SPSS, STATA และ SAS เปนตน ซงมความสามารถในการพยากรณตวแบบทซบซอนหลากหลายตวแปร และมความสมพนธแบบอน ๆ ทไมเปนเสนตรง ท าใหการพยากรณถกตองและแมนย ามากยงขน

78 64MAD = = 1.4

10

78 58MAD = = 2.0

10

2(78 64)MSE = = 19.6

10

2(78 58)MSE = = 40.0

10


บทสรป

การพยากรณความตองการ นบวามสวนส าคญยง ขอมลทไดจากการพยากรณจะน าไปสการวางแผนในกจกรรมตาง ๆ ไดแก กจกรรมทางการตลาดเพอก าหนดยอดขายเปาหมายและวางแผนกลยทธทางการตลาด การวางแผนก าลงการผลตและความสามารถในการใหบรการหรอรองรบลกคา การวางแผนการผลตและการใหบรการ การวางแผนก าลงคน การวางแผนการจดซอ การวางแผนสนคาคงคลง และการวางแผนงบประมาณ

ประเภทของการพยากรณแบงออกได 3 ลกษณะ ประเภทท 1 แบงตามลกษณะสภาพแวดลอมธรกจ ไดแก การพยากรณทางเศรษฐกจ การพยากรณทางเทคโนโลย และการพยากรณความตองการ ประเภทท 2 แบงตามชวงเวลา ไดแก การพยากรณ 1 หนวยเวลาลวงหนา การพยากรณระยะสน ระยะปานกลาง และระยะยาว และ ประเภทท 3 แบงตามเทคนคการพยากรณ ไดแก การพยากรณเชงคณภาพและการพยากรณเชงปรมาณ

ในการพยากรณความตองการเชงปรมาณ เปนการใชหลกการทางสถตหรอคณตศาสตรในการวเคราะหขอมลเชงตวเลข แบงลกษณะขอมลออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1.ตวแบบอนกรมเวลา ซงมเทคนคในการพยากรณไดแก การใชวธปรบเรยบ ประกอบไปดวยการหาคาเฉลยแบบเคลอนท และการปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล วธก าลงสองนอยทสด และวธดชนฤดกาล 2.ตวแบบความสมพนธเทคนคทใชจะใชการถดถอยอยางงายดวยวธก าลงสองนอยทสด เชนเดยวกบตวแบบอนกรมเวลา ในการเลอกใชเทคนคในการพยากรณจะตองสมพนธกบลกษณะรปรางของขอมล

เทคนคในการวเคราะหความแมนย าแบงออกเปน 2 วธไดแก คาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ (MAD) และ คาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง (MSE) ในการพยากรณผพยากรณอาจจะน าเทคนคการวเคราะหความแมนย า เพอเปรยบเทยบเทคนคการพยากรณวธตาง ๆ เพอใหเกดการพยากรณทแมนย าทสด



1.จงอธบายความแตกตางของการพยากรณเชงคณภาพและการพยากรณเชงปรมาณ

2.การพยากรณสามารถแบงออกตามชวงเวลาไดกประเภท แตละประเภทแตกตางกนอยางไร

3.ตวแบบอนกรมเวลาและ ตวแบบความสมพนธตางกนอยางไร

4.ตวแบบอนกรมเวลาแบงลกษณะของขอมลออกเปนกประเภท แตละประเภทแตกตางกนอยางไร

5. จากขอมลยอดขายของบรษทแหงหนง

เดอน 1 2 3 4 5 6 7 8

ยอดขาย (ช น) 17 18 24 26 30 28 24 ?

จงตอบค าถามและพยากรณยอดขายเดอนท 8 ดวยวธตาง ๆ ดงน

5.1 จงสรางกราฟเพอพจารณาลกษณะรปรางของขอมลวามลกษณะใด

5.2 วธคาเฉลยเคลอนทอยางงาย ใชการเคลอนทรอบระยะเวลา 2 เดอน และ 3 เดอน

5.3 วธคาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนก ใชการเคลอนทรอบระยะเวลา 3 เดอน ก าหนดใหน าหนกทอยใกลคาพยากรณมากทสดเทากบรอยละ 60 น าหนกเดอนถดมาเทากบรอยละ 30 และรอยละ 10 ตามล าดบ

5.4 วธคาปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล ก าหนดให ( 0.6)

5.5 จงสรางกราฟเพอเปรยบเทยบการพยากรณระหวางระหวางวธคาเฉลยเคลอนทอยางงายในรอบ 3 เดอน ในขอ 5.1 และวธคาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนก ในขอ 5.2

5.6 จงเปรยบเทยบความแมนย าดวยวธคาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ (MAD) และวธคาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง (MSE) ระหวางวธคาเฉลยเคลอนทอยางงายในรอบ 3 เดอน ในขอ 5.2 และวธคาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนก ในขอ 5.3


6. จากขอมลยอดขายของบรษทแหงหนงจงพยากรณยอดขายเดอนท 13

เดอนท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ยอดสงซ อ 60 65 75 93 91 115 129 145 160 165

6.1 จงสรางกราฟเพอดลกษณะความสมพนธและใชวธการพยากรณโดยลากเสนเพอประมาณคาพยากรณ

6.2 ใชวธก าลงสองนอยทสดเพอพยากรณ

7. จากขอมลจงพยากรณจงตอบค าถามดงตอไปน

ป Q1 Q2 Q3 Q4

2553 (ตน) 10 32 21 15

2554 (ตน) 15 49 34 27

2555 (ตน) 24 61 47 38

7.1 จงอธบายขอมลมลกษณะรปรางแบบใด พรอมทงอธบายลกษณะของขอมลและเทคนคทเหมาะสมในการพยากรณ

7.2 จงพยากรณยอดขายป 2557

8. จากขอมลยอดขายสนคา Y และ X

ยอดขาย Y (หนวย) 39 52 31 46 34 22

ยอดขาย X (หนวย) 20 10 25 15 21 35

8.1 จงอธบายขอมลมลกษณะรปรางแบบใด พรอมทงอธบายลกษณะของขอมลและเทคนคทเหมาะสมในการพยากรณ

8.2 หากยอดขาย Y เทากบ 55 หนวย จงพยากรณยอดขาย X



ชมพล ศฤงคารศร. (2553). การวางแผนและควบคมการผลต. พมพครงท 21, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), 14.

Bowerman, B.L., O’connell, R.T. & Koehler, A.B. (2005). Forecasting, Time series, and

Regression. Printed in the United States: Thomson, 366-385.

Box, G. E. P., Jenkins, G.M., & Reinsel, G. C. (1994). Time Series Analysis: Forecasting

and Control. 3rd Edition, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall, 1-27.



Russell, R.S. and Taylor III, B.W. (2011). Operations Management. 7th Edition, John

Wiley & Sons, 507.


การออกแบบการด าเนนงาน

Designing Operations

114 การออกแบบผลตภณฑและการบรการ | Product and Service Design


การออกแบบผลตภณฑและการบรการ

Product and Service Design


- ความเปนมาของการออกแบบผลตภณฑ

- วงจรชวตผลตภณฑ

- การน าเสนอผลตภณฑใหมออกสตลาด

- กระบวนการออกแบบผลตภณฑ

- ความตองการของลกคา

- หลกการออกแบบผลตภณฑ - บานแหงคณภาพ

- เทคนคการออกแบบผลตภณฑ

- การออกแบบการบรการ

- ระดบการออกแบบการบรการ

- บทสรป



- ความสมพนธระหวางตนทน ยอดขาย กระแสเงนสด ในวงจรชวตผลตภณฑแตละชวงเวลา

- ความสมพนธระหวางระหวางความคาดหวงของลกคาและหลกการออกแบบผลตภณฑ - เทคนคการออกแบบผลตภณฑและการบรการดวยบานแหงคณภาพ

- แบบจ าลองชองวางคณภาพของงานบรการ

- ระดบการออกแบบการบรการ


บทท 5 การออกแบบผลตภณฑและการบรการ

Product and Service Design

ในปจจบนความตองการของผบรโภคและตลาดเปลยนแปลงไป สงผลใหธรกจตองพฒนาออกแบบผลตภณฑและบรการใหม ๆ ออกสตลาดอยเสมอ เพอสรางประสบการณใหมและความพงพอใจใหกบลกคา เพมขดความสามารถในการแขงขน แตการทจะน าเสนอผลตภณฑใหมใหประสบความส าเรจในตลาดจะตองวางแผนเตรยมการและศกษาความตองการของลกคามาเปนอยางด

การก าหนดรปแบบของผลตภณฑหรอสนคา คอการสรางรปวตถใหเกดเปนรปรางลกษณะตาง ๆ ออกมาใหสามารถมองเหนและสมผสได (Visual From) ซงจะตองผานกระบวนการตาง ๆ ทางการออกแบบและการผลต กระบวนการด าเนนงานการออกแบบผลตภณฑนน จะตองอาศยขอมลประกอบหลายระดบและจะตองสอดคลองกบความตองการของลกคาและกลยทธระดบธรกจหรอการแขงขน

ในสวนของการออกแบบการบรการจะแตกตางจากการออกแบบผลตภณฑ ซงเปนผลผลตจากกระบวนการทมตวตน สามารถมองเหนและสมผสได ท าใหงายตอการเปรยบเทยบและการตดสนใจของลกคา แตในสวนของการบรการลกคาจะมสวนเกยวของกบกระบวนการ เปนการสรางความพงพอใจใหกบลกคา การออกแบบการบรการจงเนนไปทกระบวนการในการสรางประสบการณใหม ๆ เพอใหลกคาพงพอใจ เกดความประทบใจและกลบมาใชบรการซ า ดงนนการออกแบบผลตภณฑและบรการจงเปนประเดนทมความส าคญอกอยางหนงในการจดการการด าเนนงาน


ความเปนมาของการออกแบบผลตภณฑ

การออกแบบผลตภณฑสามารถแบงออกไดเปนยคตาง ๆ ดงน

1. ยคโบราณและยคประวตศาสตร (Design in Ancient World and Historical

Periods) เปนยคทมนษยเรมสรางเครองมอเครองใชงาย ๆ จากวสดธรรมชาต เพอใชอ านวยความสะดวกในการด ารงชวต เชน กอนหน กระดกสตว ทอนไม และสงอน ๆ ทอยรอบ ๆ ใหเกดประโยชน ถอเปนจดเรมตนการออกแบบสรางสรรคผลงานในยคสมยตอมา การออกแบบในยคแรกๆนเปนการออกแบบเพอตอบสนองความตองการพนฐานของมนษย เชน เครองใชในครว เรอน เครองแตงกาย เครองมอและอาวธ ในยคกรกและโรมนมการน าศลปะเขามาเกยวของกบการออกแบบมากขน ผลงานออกแบบในยคนมลกษณะการตกแตงซงค านงถงหนาทใชสอยและความงามของผลงานมากขน

2. ยคกอนการปฏวตอตสาหกรรม (Design in Pre-Industrial Revolution Periods)

การออกแบบและศลปกรรมในชวงนไดรบอทธพลจากศาสนา เพอเปนการตกแตงศาสนาสถาน งานออกแบบทมชอเสยงในยคนคอ งานออกแบบทางดานประดบกระจก และลวดลายตาง ๆ เมอเขาสโลกสมยใหม นกออกแบบมอสระและมความรความสามารถหลายดาน เชน ดานวศวกรรม การแพทย เครองจกรกลและพลงงานท าใหการออกแบบในสมยตอมาเกดการเปลยนแปลงไปมาก เกดงานออกแบบประยกตมากขน เปนการออกแบบเพอการใชสอยตามวตถประสงค จากการคนควาและการประดษฐเครองจกรกลตาง ๆ ทมากขน การหาวสดใหมกเพมขน สามารถเพมผลผลตไดมากขนและแพรหลายอยางกวางขวาง

3. ยคการปฏวตอตสาหกรรม (Design between Industrial Revolution Periods)

ยคปฏวตอตสาหกรรมเรมมาตงแตศตวรรษท 17 มการน าความรทางวทยาศาสตร ความกาวหนาทางเทคโนโลยมาประยกตในวงการอตสาหกรรม ไดแก เครองทอผา เครองจกรไอน า ระบบการสอสาร และพลงงาน นกออกแบบในยคน จงหนมาใชเครองจกรชวยในการออกแบบ เพราะตองการผลผลตใหเพยงพอกบจ านวนประชากรทเพมมากขน เนนการออกแบบในลกษณะงาย สวยงาม สะดวกและประหยด เหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจและสามารถใชสอยไดจรง ผลงานออกแบบสวนใหญจะมงตอบสนองความตองการของสงคมทวไป มการพฒนาวสดใหม ๆ เปนผลตภณฑ เชน วสดจากธรรมชาต วสดสงเคราะห เปนตน


4. ยคการออกแบบสมยใหม (Modern Design) การออกแบบผลตภณฑเกดขนจรงจงชวงศตวรรษท 20 โดยมการแบงฐานรากกนระหวางการออกแบบ (Design) และการผลต (Production)

การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม (Industrial Design) เกดขนทประเทศเยอรมนในป ค.ศ. 1907

บรษทตาง ๆ ในเยอรมนไดวาจางชางฝมอและสถาปนกใหออกแบบผลตภณฑ ทสามารถผลตดวยเครองจกร หลงจากสงครามโลกครงท 1 มการขยายตวทางการผลตเกดการแขงขนดานการผลตและการตลาดอยางมาก ผผลตพยายามตอบสนองความตองการของผบรโภค ดวยการน าความกาวหนาทางระบบการผลตแบบอตสาหกรรม (Mass Production) และการลงทนขนาดใหญ โดยคดคนวธลดตนทนการผลต และขยายชองทางการจ าหนายใหมากขน ดงนน การใหความส าคญของวธการแกไขปรบปรงวสดและกระบวนการผลต รวมถง รปราง รปทรงผลตภณฑ กเขามาเปนมบทบาทตอการทจะน าสนคาไปวาง จ าหนายหรอการโฆษณา ประชาสมพนธตอผบรโภคอกดวย

วงจรชวตผลตภณฑ

ผลตภณฑทกตวมวงจรชวตในระยะเวลาทแตกตางกนไปแลวแตชนดของผลตภณฑ เมอผลตภณฑเขาสตลาดจะมการเจรญเตบโตระยะหนง มยอดขายเพมขนและท าก าไรเพมขน หลกจากนนยอดขายจะลดลง ก าไรลดลง จนกระทงไมสามารถท ายอดขายได เมอการเปลยนแปลงตางๆทมผลกระทบตอวงจรชวตของผลตภณฑมการเปลยนแปลงเรวและมากขน วงจรชวตของผลตภณฑยงสนลงเรอย ๆ ท าใหกจการตองพฒนาหรอออกแบบผลตภณฑใหมขนมาเพอสรางยอดขายและผลก าไรใหกจการแทนผลตภณฑเดมดงภาพท 5.1 (Heizer and Render, 2011: 188)

ภาพท 5.1 แสดงวงจรชวตผลตภณฑ

ก าไร เวลา

ยอดขาย ตนทน

กระแสเงนสด ขาดทน

เงนสดเปนลบ ยอดข

าย ตน

ทน แล

ะกระ

แสเงน

สด

แนะน า เตบโต อมตว ถดถอย


วงจรชวตผลตภณฑ คอ การเจรญเตบโตของยอดขายผลตภณฑในชวงเวลาตาง ๆ สามารถแบงไดเปน 4 ชวง ไดแก

1.ชวงแนะน าผลตภณฑ (Introduction Stage) เปนระยะแรกเรมทน าผลตภณฑเขาสตลาด ในชวงน ยอดขายจะเพมชา และยงมคาใชจายสง ท าใหกระแสเงนสดเปนลบ เนองจากใชงบประมาณไปกบการวจยและพฒนามากและยงตองพฒนาคณสมบตของผลตภณฑใหเหมาะสมกบตลาดและปรบปรงเทคนคกระบวนการผลตใหดขน

2.ชวงเจรญเตบโต (Growth Stage) เปนระยะทผลตภณฑไดออกแบบมามรปแบบคงท ไดรบความนยมจากลกคาและเรมตดตลาด ยอดขายจะเพมขนอยางรวดเรวและเปนชวงทกระแสเงนสดจะเรมกลบมาเปนบวก ในชวงนลกคาจะกลบมาซอซ าและสามารถขายไดจ านวนมาก กจการจะตองก าหนดก าลงการผลตใหเหมาะสมและสามารถผลตสนคาใหไดตามปรมาณทลกคาตองการ

3.ชวงอมตว (Maturity Stage) เปนชวงทผลตภณฑเจรญเตบโตเตมท เปนระยะทมยอดขายถงจดสงสดและจะไมเพมขนอก เปนชวงเกบเกยวผลก าไร ทเรมมคแขงขนเขามาแยงสวนแบงการตลาด มคาใชจายส าหรบการปรบปรงผลตภณฑและน าเทคโนโลยเขามาใชในระบบการผลต เพอท าใหตนทนลดลงและมก าไรมากขน รวมทงการสงเสรมการตลาดเพอรกษาสวนแบงการตลาดดวย

4.ชวงถดถอย (Decline Stage) เปนชวงทผลตภณฑมยอดขายลดลงไปเรอย ๆ เปนชวงทตองพจารณาหยดการผลตหากคาใชจายในการสงเสรมการตลาดยงสงมากและผลตภณฑนนไมเปนทสรางชอเสยงและภาพลกษณของกจการกอนทจะเขาสชวงขาดทน

กจการจ าเปนตองหาผลตภณฑตวใหมทสามารถตอบสนองความตองการของลกคาไดดกวาผลตภณฑเม เพอรกษาก าไรและความอยรอดของกจการตอไป โดยปกตแลวกจการจะแนะน าผลตภณฑใหม ๆ ออกสตลาดเปนระยะ ๆ ท าใหมทงผลตภณฑเกาและผลตภณฑใหมรวมกนเปนการถวเฉลยความเสยงก าไร ท าใหกจการยงมยอดขายไดตอเนองและยงมผลก าไรทจะน าไปพฒนาผลตภณฑตวใหมได


การน าเสนอผลตภณฑใหมออกสตลาด

ผลตภณฑใหม หมายถง ผลตภณฑใหมทบรษทไมเคยผลตหรอขายมากอน แตบรษทอนไดผลตออกมาขายแลว หรอหมายถงผลตภณฑทใหมตอตลาดกลาวคอ ยงไมเคยมผลตภณฑลกษณะนวางขายมากอน อาจเปนผลตภณฑทมแนวคดใหมหรอเปนการเปลยนแปลงบางอยางในผลตภณฑทมอยแลว ซงการเปลยนแปลงดงกลาวจะตองมผลใหผบรโภคพงพอใจผลตภณฑมากขนกวาการบรโภคผลตภณฑเดม สามารถแบงประเภทผลตภณฑใหมไดดงน (William, William Jr. and McCarthy,

2008: 342)

1.ผลตภณฑใหมตอโลก (New to the World Product) เปนผลตภณฑทประดษฐหรอออกแบบใหมและน าสตลาดเปนครงแรกของผลตภณฑประเภทน เนองจากผลตภณฑใหมตองมการศกษาวจยและพฒนากระบวนการผลตแตละขนตอน เลอกใชวสดอปกรณท เหมาะสม ท าใหกระบวนการออกแบบพฒนาผลตภณฑใหมตองใชเวลานานและมคาใชจายทางการตลาดสง เพราะตองท าใหผลตภณฑใหมเปนทรจกและยอมรบของผบรโภค สนคาประเภทนมตนทนสง เมอออกสตลาดในชวงแรกและมเสยงสงทผลตภณฑจะไมประสบความส าเรจ แตหากผลตภณฑประสบความส าเรจกจะมผเลยนแบบผลตสนคาออกมาจ าหนายจ านวนมากและยงมความไดเปรยบผผลตรายแรกทตองใชเงนทนและเวลาในการออกแบบพฒนาผลตภณฑ

2.สายผลตภณฑใหม (New Product Lines) เปนผลตภณฑทมอย ในตลาดแตเปนผลตภณฑใหมส าหรบบรษทและน าเขาสตลาดทมผลตภณฑประเภทเดยวกนอยแลว อาจรวมถงผลตภณฑเลยนแบบซงเลยนแบบผลตภณฑของคแขงหรออาจสรางความแตกตางเพอสรางความไดเปรยบคแขง

3.ผลตภณฑใหมในสายของผลตภณฑทมอยแลว (Additional to Product Lines) เปนผลตภณฑใหมส าหรบบรษทแตผลตภณฑอยในสายผลตภณฑทก าลงผลตของบรษท อาจเปนผลตภณฑใหมทขยายสายผลตภณฑเดมใหมากขน การพฒนาผลตภณฑประเภทนใชเวลาและป จจยตาง ๆ ไมมากและไมตองการเปลยนแปลงวธการผลตมากนก


4.ผลตภณฑปรบปรงใหม (Product Improvement) เปนผลตภณฑแทนทผลตภณฑเดมของบรษท เปนผลตภณฑทไดรบการปรบปรงและท าใหรบรวามคณภาพและคณคาดกวาผลตภณฑเดม หรอไดมการปรบปรงใหตรงกบความตองการของผบรโภคในตลาดมากขน เพอใหสามารถแขงขนกบคแขงได โดยอาจปรบปรง จ านวน ขนาด บรรจภณฑ กลน รสชาต หรอปรบปรงสตร ใหมความทนสมยมากขน การปรบปรงผลตภณฑนมคาใชจายและใชเวลาในการพฒนาผลตภณฑใหมไมมาก

5.ผลตภณฑทวางต าแหนงตลาดใหม (Repositioning) เปนผลตภณฑเดมทมอยแลว แตวางกลมผบรโภคใหม หรอชงสวนแบงการตลาดใหม โดยการเปลยนบรรจภณฑและพมพฉลากสนคาใหม ผทมบทบาทส าคญคอ แผนกการตลาด จะตองเปลยนแปลงการสงเสรมการตลาดและกลมลกคาใหม

6.ผลตภณฑทลดตนทนลง (Cost Reduction) เปนผลตภณฑใหมทมบทบาทและคณสมบตเหมอนผลตภณฑเดมแตราคาต าลง การพฒนาผลตภณฑใหมนอาจจะตองออกแบบผลตภณฑใหม ปรบสตรใหม หรอเปลยนแปลงวธการผลต เพอใหตนทนการผลตต าลง ท าใหสามารถตงราคาไดต ากวาคแขง

ภาพท 5.2 แสดงความสมพนธระหวางเทคโนโลยและผลตภณฑใหม (ทมา: ปรบปรงจาก Kuczmarski, 2000: 67)

ผลตภณฑใหม

ตอโลก สายผลตภณฑ

ใหม ผลตภณฑใหม

สายผลตภณฑเดมผลตภณฑ

ปรบปรงใหม ผลตภณฑวางตลาดใหม

ผลตภณฑลดตนทนลง

การเสนอผลตภณฑใหมสตลาด สง ต า

เทคโ

นโลย

ใหม

สง

ต า


กระบวนการออกแบบผลตภณฑ

กระบวนการออกแบบผลตภณฑหรอบรการใหม ประกอบดวย 7 ขนตอน ดงน

1.แนวคดของผลตภณฑหรอบรการ เปนขนตอนการรวบรวมความคดเหนตาง ๆ เพอน ามาพฒนาผลตภณฑใหมซงสามารถรวบรวมไดจากแหลงตาง ๆ โดยเรมจากแนวคดของผบรโภควาผลตภณฑควรจะเปนอยางไร ซงอาจไดจากการตงค าถาม การใชทปรกษาภายนอก การวจยผบรโภค การวจยและพฒนาผลตภณฑ การส ารวจและทดสอบสนคา การรองเรยนของลกคา ขอมลการซอมแซมสนคา จนไดมาซงแนวคดผลตภณฑ คอสงทสรางขนมาแทนค าอธบายรายละเอยดของผลตภณฑทจะพฒนา

2. การคดเลอกผลตภณฑ เปนขนตอนการคดเลอกผลตภณฑใหมทมความนาสนใจและมความเปนไปไดในการผลต มโอกาสทจะประสบความส าเรจในตลาดสง เมอมแนวคดของผลตภณฑทตองผลตหรอบรการทจะใหกบลกคาแลว แตยงไมแนใจวาเปนรปแบบทลกคาตองการอยางแทจรงหรอไม จงตองท าการเลอกผลตภณฑหรอบรการทเหมาะสมทตรงกบความตองการของลกคามากทสด สงทผบรหารควรน ามาใชในการพจารณา ไดแก

2.1 ความตองการตลาด พจารณาวาผลตภณฑใหมจะประสบความส าเรจมากนอย เพยงใด จะตรงตามความตองการของลกคาหรอไม มภาพลกษณเขากนไดกบสนคาทม วางขายในตลาด ความเหมาะสมของราคา และชองทางการจดจ าหนาย คาใชจายในการ สงเสรมการตลาด และมความแตกตางกบผลตภณฑของคแขงขนหรอไม

2.2 ความเปนไปไดทางการเงน พจารณาวามมเงนลงทนเพยงพอกบการพฒนา ผลตภณฑ เครองจกรใหม การน าผลตภณฑออกสตลาดหรอไม และผลตภณฑใหมนจะให ผลตอบแทนทคมคากบการลงทนนหรอไม

2.3 ความสามารถในการผลตหรอการบรการ พจารณาวากระบวนการผลต ผลตภณฑหรอบรการใหมน สามารถเขากนไดกบผลตภณฑเดมทมอยแลวของกจการ สามารถใชกระบวนการผลตเดมไดมากนอยเพยงใด กจการมความช านาญส าหรบผลตภณฑน มากนอยเพยงใด


3. การออกแบบเบองตน น าผลตภณฑทคดเลอกมาออกแบบเบองตน ใหเหนวาลกษณะสนคาเปนอยางไร เมอเปนทยอมรบจงทดลองสรางรปแบบจ าลองเหมอนจรงโดยยอขนาดเลกลง แลวน าไปทดสอบและวเคราะหตอไป เชนดานตนทนการผลต คณภาพสนคาหรอบรการ การใชงานสนคา ความสามารถในการแขงขน ความสามารถในการผลต รวมถงเทคโนโลยทใชในการผลต

4. สรางตนแบบ เมอไดแบบเบองตนแลวจงน ามาสรางตนแบบ เชน บรษทผลตรถยนต สรางรถตนแบบทจะผลตออกมาใหเหนรปรางหนาตารถกอน หรอ ธรกจบรการ อาจจะสรางรานจ าลองตนแบบหรอทดลองเปดใหบรการกอนเพอทจะศกษาวธการบรการลกคาและปญหาทอาจจะเกดขนในกระบวนการบรการ กอนทจะเปดรานหรอขยายสาขาจรง

5. การทดสอบ มรปแบบการทดสอบดงน การทดสอบผลตภณฑ การทดสอบอายการใชงาน การทดสอบผบรโภค การทดสอบตลาดเปนการทดสอบวาตนแบบนนขายไดหรอไม ชวงเวลาการทดสอบอาจใชเวลานาน 6 เดอนถง 2 ป จงจะทราบผลการทดสอบทแนชด โดยมรายละเอยดดงตอไปน

5.1 การทดสอบผลตภณฑ เปนสวนหนงของการออกแบบผลตภณฑ โดยมการ ทดสอบคณภาพของผลตภณฑ มาตรฐานของรปรางลกษณะ ความปลอดภย ขนาด คณภาพ เบองตน การใชสอย ตรงตามความตองการทออกแบบไว

5.2 การทดสอบอายการใชงาน ตองพจารณาอายการใชงานผลตภณฑ การเกบ รกษา ระหวางจ าหนายและการเกบรกษาหลงจากทผบรโภคซอผลตภณฑไปแลว

5.3 การทดสอบผบรโภค เพอใหไดผลตภณฑขนสดทายทมคณสมบตตรงตามความ ตองการของผบรโภค จงจ าเปนตองใชการทดสอบทมผบรโภคเปนพนฐาน โดยผบรโภคจะ ไดรบตวอยางผลตภณฑและใชแบบประเมนผลตภณฑ แบบสอบถามความคดเหนทมตอ ผลตภณฑ


5.4 การทดสอบตลาด เปนการน าผลตภณฑทไดออกแบบเรยบรอยแลวน าไป ทดสอบการขายในตลาด เพอศกษาขนาดของตลาด พฤตกรรมของผบรโภคทมตอการใช ผลตภณฑ การซอ และการขนสงสนคา หากผลการทดสอบพบวามอตราการทดลองซอซ าต า แสดงวาผบรโภคไมพอใจผลตภณฑควรมการออกแบบผลตภณฑใหมหรอยตไมน าผลตภณฑ นนออกสตลาด

5.5 การวเคราะหตนทน คอการประเมนคาใชจายในการออกแบบผลตภณฑ โครงสรางของคาใชจายทตองวเคราะหคอ คาใชจายในการผลต ไดแก คาใชจายในกรรมวธ การผลต งบลงทน และคาใชจายในการด าเนนการตาง ๆ ในโรงงาน คาใชจายในการตลาด ไดแก คาใชจายในการขนสงกระจายสนคา คาใชจายในการขาย คาใชจายในการสงเสรมการ ขาย คาใชจายของบรษท คาใชจายในการบรหารจดการ คาใชจายในการพฒนาผลตภณฑ และคาใชจายดานการเงน การวเคราะหตนทน ตงแตการออกแบบผลตภณฑไปจนถงระยะ สดทาย จะสามารถประมาณการตนทนไดถกตองมากขน ท าใหทราบถงโอกาสและความ เปนไปไดทางการเงนของกจการดวย

6. การออกแบบขนตอนสดทาย หลงจากการทดสอบผลตภณฑแลว ผผลตจะน าขอมลทไดจากการทดสอบมาใชในการออกแบบใหมหรอปรบปรงผลตภณฑเพมเตม และท าการทดสอบผลตภณฑใหมจนเปนทนาพอใจ กอนท าการผลตจรงแลวทดสอบวาสามารถใชงานไดแนชดแลวจงท าการเขยนพมพเขยวของผลตภณฑและก าหนดลกษณะเฉพาะเจาะจงตาง ๆ ของผลตภณฑเพอใชในการผลตตอไป ในขนตอนนควรมการออกแบบกระบวนการผลต ของผลตภณฑใหมควบคไปดวย เชน ขนตอนในการผลต เครองมอเครองจกรทใช

7. การผลตสนคาหรอบรการใหม ในขนตอนนเปนการด าเนนการผลตและน าผลตภณฑใหมเขาสวงจรชวตผลตภณฑโดยผบรหารจะตองพยากรณความตองการของลกคาและวางแผนการผลตสนคาใหมใหทนตอความตองการของลกคา และสรางความมนใจไดวาจะสามารถผลตสนคาออกมาไดทนกบการสงเสรมการตลาดของฝายการตลาด


ความตองการของลกคา

การศกษาความตองการของลกคานบวาเปนสงส าคญในการน ามาพจารณาออกแบบผลตภณฑและการบรการ ในการตอบสนองความตองการของลกคาเพอใหลกคาเกดความพงพอใจ น าไปสการประทบใจและซอซ า ซง Juran (1999: 2.1-2.2) ไดอธบายความหมายความพงพอใจของลกคา หมายถง สถานะหนงของเหตการณทลกคามความรสกวาไดบรรลผลการตอบสนองตอความหวงดวยลกษณะเฉพาะของผลตภณฑ ดงนนการตอบสนองความตองการของลกคาจะตองทราบระดบความคาดหวงของลกคาเสยกอนดงภาพท 5.3

ภาพท 5.3 แสดงระดบความคาดหวงของลกคา

จากภาพท 5.3 ความคาดหวงสามารถแบงไดเปน 4 ระดบ ขนแรก ความคาดหวงขนพนฐาน ลกคาจะใหความส าคญเพยงความเหมาะสมหรอความจ าเปนในการใชงานเทานน ในระดบขนท 2 ความคาดหวงขนมาตรฐาน เปนขนทลกคาจะเปรยบเทยบสงทลกคาไดรบกบผลตภณฑของคแขงหรอมาตรฐานทลกคาควรจะไดรบ ขนถดมาความคาดหวงขนปรารถนาเปนความคาดหวงทสงขน ขนนความคาดหวงของลกคาแตละบคคลจะแตกตางกนออกไป การตอบสนองตอความคาดหวงจะท าไดยากยงขน สวนขนสดทายความคาดหวงซอนเรน เปนความคาดหวงทลกคาไมไดคาดคด แตถาเกดขนกจะท าใหลกคาเกดความประทบใจ

ดงนนการตอบสนองตอความคาดหวงของลกคาขนตาง ๆ จะถกน ามาพจารณาในการออกแบบผลตภณฑและการบรการ เพอสรางความพงพอใจใหกบลกคา

Standard

Desire

Latent

Basic

พนฐาน

มาตรฐาน

ปรารถนา

ซอนเรน ระดบความคาดหวง


จากการทลกคาแตละคนมระดบความคาดหมายทแตกตางกน ทง ๆ ทมความจ าเปนระดบเดยวกน ท าใหการตอบสนองความตองการของลกคาถกแบงออกเปนสวน ๆ แนวความคดนจงเกดการแบงสวนตลาด (Market Segmentation) ในการตอบสนองตอความคาดหวงของลกคาในดานคณลกษณะของผลตภณฑ Gavin (1988: 4) ไดจ าแนกความคาดหวงออกเปน 8 มตดงน

1 .สมรรถนะ (Performance) เปนความคาดหวงตอผลตภณฑวาสามารถท างานดงทตงใจไวหรอไม เชน กรณของเครองรบโทรทศน ลกคาอาจคาดหมายความคมชดของภาพ ความนมนวลของเสยง หากเปนธรกจบรการ ลกคาอาจจะคาดหมายตอความรวดเรวในการบรการ

2. หนาทเสรม (Feature) เปนความคาดหวงเพมเตมจาก สมรรถนะของผลตภณฑ เชน เครองรบโทรทศน อาจจะมรโมทควบคม มชองตอสญญาณอปกรณอน ๆ เพมเตม หรอโรงแรม มบรการน าดมในหองพกฟร

3. ความไววางใจ (Reliability) เปนความคาดหวงตอความถของขอบกพรองของผลตภณฑ ซงลกคาจะประเมนเทยบกบเวลา ถาเปนธรกจบรการจะหมายถงความตรงตอเวลา

4. ความตรงตอมาตรฐาน (Conformance) เปนความคาดหวงของลกคาตอผลตภณฑ ทผผลตออกแบบหรอกลาวอาง โดยลกคาอาจจะผลตจากมาตรฐานตาง ๆ ทผผลตไดรบ

5. ความทนทาน (Durability) เปนความคาดหวงของลกคาทประเมนถงอายการใชงานของผลตภณฑทตองท าการเปลยนใหม เชน ลกคาคาดหมายวา โทรศพทมอถอ มอายใชงาน 5 ป จงจะท าการเปลยนใหม

6. ความสามารถในการบรการ (Serviceability) เปนความคาดหวงของลกคา ในการตอบสนองของผผลตหรอผใหบรการ วาจะด าเนนการอยางไร เมอผลตภณฑไมเปนไปตามเงอนไข หรอมขอบกพรอง

7.สนทรภาพ (Aesthetics) ความคาดหวงนเปนความคาดหวงดานความรสก สนทรภาพอาจจะหมายถง ความดด รสกด ในสายตาลกคา ซงเปนความพงพอใจทวดออกมาไดยาก


8.ความมชอเสยง (Reputation) เปนความคาดหมายทลกคาไมสามารถประเมนคณลกษณะทง 7 ขอดงกลาวขางตนได จงพจารณาความคาดหวงดงกลาวจากอดตทตนรบร เรยกวา ยหอ (Brand) ลกคาจงใหความสนใจความคาดหวงขอนเปนขอแรกเสมอ

หลกการออกแบบผลตภณฑ

เมอพจารณาความคาดหวงเพอตอบสนองตอความตองการของลกคา การออกแบบผลตภณฑมเกณฑในการพจารณาสรางสรรคผลงานเชงอตสาหกรรมทส าคญไดแก

1.หนาทใชสอย (Function) ผลตภณฑทกชนดจะตองมหนาทใชสอยถกตองตามเปาหมายทตงไว คอสามารถตอบสนองประโยชนใชสอยตามทผบรโภคตองการไดอยางมประสทธภาพ ในหนงผลตภณฑนนอาจมหนาทใชสอยอยางเดยวหรอกลายหนาทกได แตหนาทใชสอยจะดหรอไมนน ตองใชงานไประยะหนงถงจะทราบขอบกพรอง ตวอยางเชน การออกแบบโตะอาหารกบโตะท างาน โตะท างานมหนาทใชสอยยงยากกวา มลนชกส าหรบเกบเอกสาร เครองเขยน สวนโตะอาหารไมจ าเปนตองมลนชกเกบของ ระยะเวลาของการใชงานสนกวา แตตองสะดวกในการท าความสะอาด

การออกแบบเกาอ หนาทใชสอยเบองตนของเกาอคอใชนง ดวยกจกรรมตางกน เชน เกาอรบประทานอาหารลกษณะและขนาดตองเหมาะสมกบโตะอาหาร เกาอเขยนแบบลกษณะและขนาดตองเหมาะสมกบโตะเขยนแบบ ถาจะเอาเกาอรบแขกมาใชนงเขยนกคงจะเกดการเมอยลา ปวดหลง ปวดคอ และนงท างานไดไมนาน

การออกแบบมดทในครวนนมอยมากกมายหลายชนดตามการใชงานเฉพาะเชน มดปอกผลไม มดแลเนอสตว มดสบกระดก มดหนผก เปนตน ถาหากมการใชมดอยชนดเดยวต งแตแลเนอ สบกระดก หนผก อาจจะใชไดแตจะไมไดความสะดวกเทาทควร หรออาจจะไดรบอบตเหตขณะใชได เพราะไมไดรบการออกแบบมาใหใชงานเปนการเฉพาะอยาง

2.ความสวยงามนาใช (Aesthetics or sales appeal) ผลตภณฑทออกแบบมานนจะตองมรปทรง ขนาด สสนสวยงาม นาใช ตรงตามรสนยมของกลมผบรโภคเปาหมาย เปนวธการเพมมลคาผลตภณฑทไดรบความนยมและไดผลด เพราะความสวยงามเปนความพงพอใจแรกทคนเราสมผสไดกอนมกเกดมาจากรปรางและสเปนหลก การก าหนดรปรางและสในงานออกแบบผลตภณฑ


นน ไมเหมอนกบการก าหนดรปรางและสในงานจตรกรรม ซงสามารถทจะแสดงหรอก าหนดรปรางและสไดตามความนกคดของจตกร แตในงานออกแบบผลตภณฑนน จ าเปนตองยดขอมลและกฎเกณฑผสมผสานของรปรางและสสน ระหวางทฤษฎทางศลปะและความพงพอใจของผบรโภคเขาดวยกน ถงแมวามนษยแตละคนมการรบรและพงพอใจในเรองของความงามไดไมเทากน และไมมกฎเกณฑการตดสนใจใด ๆ ทเปนตวชขาดความถกความผด แตคนเราสวนใหญกมแนวโนมทจะมองเหนความงามไปในทศทางเดยวกนตามธรรมชาต ตวอยางเชนผลตภณฑเครองประดบ ของทระลก และของตกแตงบานตาง ๆ ความสวยงามกคอหนาทใชสอยนนเอง และความสวยงามจะสรางความประทบใจแกผบรโภคใหเกดการตดสนใจซอได

3. ความสะดวกสบายในการใช (Ergonomics) การออกแบบผลตภณฑทดนนตองเขาใจกายวภาคเชงกลเกยวกบขนาด สดสวน ความสามารถและขดจ ากดทเหมาะสมส าหรบอวยวะตาง ๆ ของผ ใช การเกดความรสกทดและสะดวกสบายในการใชผลตภณฑ ท งทางดานจตวทยา (Psychology) และสรระวทยา (Physiology) ซงแตกตางกนไปตามลกษณะเพศ เผาพนธ ภมล าเนาและสงคมแวดลอมทใชผลตภณฑนนเปนขอบงคบในการออกแบบ

การวดคณภาพทางดาน กายวภาคเชงกล (ergonomics) พจารณาไดจากการใชงานไดอยางกลมกลนตอการสมผส ตวอยางเชน การออกแบบเกาอตองมความนมนวล มขนาดสดสวนทนงแลวสบาย โดยองกบมาตรฐานผใชของชาวตะวนตกมาออกแบบเกาอส าหรบชาวเอเชย เพราะอาจเกดความไมพอดหรอไมสะดวกในการใชงาน การออกแบบปมบงคบ ดามจบของเครองมอและอปกรณตาง ๆ ทผใชตองใชรางกายไปสมผสเปนเวลานาน จะตองก าหนดขนาด (dimensions) สวนโคง สวนเวา สวนตรง สวนแคบของผลตภณฑตาง ๆ ไดอยางพอเหมาะกบรางกายหรออวยวะของผใชผลตภณฑนน ๆ เพอท าใหเกดความถนดและความสะดวกสบายในการใช รวมทงลดอาการเมอยลาเมอใชไปนาน ๆ

4. ความปลอดภย (Safety) ผลตภณฑทเกดขนเพออ านวยความสะดวกในการด ารงชพของมนษย มทงประโยชนและโทษในตว การออกแบบจงตองค านงถงความปลอดภยของชวตและทรพยสนของผบรโภคเปนส าคญ ไมเลอกใชวสด ส กรรมวธการผลต ฯลฯ ทเปนอนตรายตอผใชหรอท าลายสงแวดลอม ถาหลกเลยงไมไดตองแสดงเครองหมายเตอนไวใหชดเจนและมค าอธ บายการใชแนบมากบผลตภณฑดวย ตวอยางเชน การออกแบบผลตภณฑเครองใชไฟฟา ควรมสวนปองกน


อบตเหตทอาจเกดขนไดจากความเมอยลาหรอพลงเผลอ เชน จากการสมผสกบสวนกลไกท างาน จากความรอน จากไฟฟาดด ฯลฯ จากการสมผสกบสวนกลไกท างาน จากความรอน จากไฟฟาดด ฯลฯ หลกเลยงการใชวสดทงายตอการเกดอคคภยหรอเปนอนตรายตอสขภาพ และควรมสญลกษณหรอค าอธบายตดเตอนบนผลตภณฑไว การออกแบบผลตภณฑส าหรบเดก ตองเลอกใชวสดทไมมสารพษเจอปน เผอปองกนเวลาเดกเอาเขาปากกดหรอออม ชนสวนตองไมมสวนแหลมคมใหเกดการบาดเจบ มขอความหรอสญลกษณบอกเตอน เปนตน

5. ความแขงแรง (Construction) ผลตภณฑทออกแบบมานนจะตองมความแขงแรงในตว ทนทานตอการใชงานตามหนาทและวตถประสงคทก าหนดโครงสรางมความเหมาะสมตามคณสมบตของวสด ขนาด แรงกระท าในรปแบบตาง ๆ จากการใชงาน ตวอยางเชน การออกแบบเฟอรนเจอรทดตองมความมนคงแขงแรง ตองเขาใจหลกโครงสรางและการรบน าหนก ตองสามารถควบคมพฤตกรรมการใชงานใหกบผใชดวย เชน การจดทาทางในการใชงานใหกบผใชดวย เชน การจดทาทางในการใชงานใหเหมาะสม สะดวกสบาย ถกสขลกษณะ และตองรจกผสมความงามเขากบชนงานไดอยางกลมกลน เพราะโครงสรางบางรปแบบมความแขงแรงดมากแตขาดความสวยงาม จงเปนหนาทของนกออกแบบทจะตองเปนผผสานสองสงเขามาอยในความพอดใหได นอกจากการเลอกใชประเภทของวสด โครงสรางทเหมาะสมแลว ยงตองค านงถงความประหยดควบคกนไปดวย

6. ราคา (Cost) กอนการออกแบบผลตภณฑควรมการก าหนดกลมเปาหมายทจะใชวาเปนกลมใด อาชพอะไร ฐานะเปนอยางไร ซงจะชวยใหนกออกแบบสามารถก าหนดแบบผลตภณฑและประมาณราคาขายใหเหมาะสมกบกลมเปาหมายไดใกลเคยงมากขน การจะไดมาซงผลตภณฑทมราคาเหมาะสมนน สวนหนงอยทการเลอกใชชนด หรอเกรดของวสด และวธการผลตท เหมาะสม ผลตไดงายและรวดเรว แตในกรณทประมาณราคาจากแบบสงกวาทก าหนดกอาจตองมการเปลยนแปลงหรอพฒนาองคประกอบดานตาง ๆ กนใหมเพอลดตนทน แตทงนตองคงไวซงคณคาของผลตภณฑนน

7. วสด (Materials) การออกแบบควรเลอกวสดทมคณสมบตดานตางๆ ไดแก ความใส ผวมนวาว ทนความรอน ทนกรดดางไมลน ฯลฯ ใหเหมาะสมกบหนาทใชสอยของผลตภณฑนนๆ นอกจากนนยงตองพจารณาถงความงายในการดแลรกษา ความสะดวกรวดเรวในการผลต สงซอและคงคลง รวมถงจตส านกในการรณรงคชวยกนพทกษสงแวดลอมดวยการเลอกใชวสดทหมนเวยน


กลบมาใชใหมได (recycle) กเปนสงทนกอกแบบตองตระหนกถงในการออกแบบรวมดวย เพอชวยลดกนลดปรมาณขยะของโลก

8. กรรมวธการผลต (Production) ผลตภณฑทกชนดควรออกแบบใหสามารถผลตไดงาย รวดเรว ประหยดวสด คาแรงและคาใชจายอนๆ แตในบางกรณอาจตองออกแบบให สอดคลองกบกรรมวธของเครองจกรและอปกรณทมอยเดม และควรตระหนกอยเสมอวาไมมอะไรทจะลดตนทนไดรวดเรวอยางมประสทธภาพ มากกวาการประหยดเพราะการผลตทละมากๆ

9.การบ ารงรกษาและซอมแซม (Maintenance) ผลตภณฑทกชนดควรออกแบบใหสามารถบ ารงรกษา และแกไขซอมแซมไดงาย ไมยงยากเมอมการช ารดเสยหายเกดขน งายและสะดวกตอการท าความสะอาดเพอชวยยดอายการใชงานของผลตภณฑ รวมทงควรมคาบ ารงรกษาและการสกหรอต า ตวอยางเชน ผลตภณฑประเภทเครองมอ เครองจกรกล เครองยนต และเครองใชไฟฟาตาง ๆ ทมกลไกภายในซบซอน อะไหลบางชนยอมมการเสอมสภาพไปตามอายการใชงานหรอจากการใชงานทผดวธ การออกแบบทดนนจะตองศกษาถงต าแหนงในการจดวางกลไกแตละชน เพอทจะไดออกแบบสวนของฝาครอบบรเวณตาง ๆ ใหสะดวกในการถอดซอมแซมหรอเปลยนอะไหลไดโดยงาย นอกจากนนการออกแบบยงตองค านงถงองคประกอบอน ๆ รวมดวย เชน การใชชนสวนรวมกนใหมากทสด โดยเฉพาะอปกรณยดตอการเลอกใชชนสวนขนาดมาตรฐานทหาไดงาย การถอดเปลยนไดเปนชด ๆ การออกแบบใหบางสวนสามารถใชเกบอะไหล หรอใชเปนอปกรณส ารบการซอมบ ารงรกษาไดในตว เปนตน

10. การขนสง (Transportation) ผลตภณฑทออกแบบควรค านงถงการประหยดคาขนสง ความสะดวกในการขนสง ระยะทาง เสนทางการขนสง (ทางบก ทางน าหรอทางอากาศ) เนอทในการขนสง สวนการบรรจหบหอตองสามารถปองกนไมใหเกดการช ารดเสยหายของผลตภณฑไดงาย กรณทผลตภณฑทท าการออกแบบนนมขนาดใหญ อาจตองออกแบบใหชนสวนสามารถถอดประกอบไดงาย เพอท าใหหบหอมขนาดเลกลง ตวอยางเชน การออกแบบเครองเรอนชนดถอดประกอบได ตองสามารถบรรจผลตภณฑลงในตสนคาทเปนขนาดมาตรฐานเพอประหยดคาขนสงรวมทงผซอสามารถท าการขนสงและประกอบชนสวนใหเขารปเปนผลตภณฑไดโดยสะดวกดวยตวเอง


เมอพจารณาความคาดหวงของลกคาทง 8 มต เพอน ามาวางแผนออกแบบผลตภณฑในการตอบสนองตอความตองการของลกคาสามารถแสดงไดดงภาพท 5.4

ภาพท 5.4 แสดงความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคาเพอพจารณาออกแบบผลตภณฑ

หลงจากพจารณาความคาดหวงและหลกการออกแบบแลว ยงมเครองมอทน ามาชวยในการก าหนดคณลกษณะตาง ๆ ของผลตภณฑเพอตอบสนองตอความตองการของลกคา รวมทงยงสามารถก าหนดกลยทธเพอเปรยบเทยบกบคแขงเพอการสรางความไดเปรยบในการแขงขน เครองมอดงกลาวคอ บานแหงคณภาพ (Quality Function Deployment)

หลกการออกแบบผลตภณฑ

• 1. หนาทใชสอย • 2. ความสวยงามนาใช • 3. ความสะดวกสบายในการใช • 4. ความปลอดภย • 5. ความแขงแรง • 6. ราคา• 7. วสด • 8. กรรมวธการผลต • 9. การบ ารงรกษาและซอมแซม • 10. การขนสง

ความคาดหวงของลกคา

• 1 .สมรรถนะ • 2. หนาทเสรม • 3. ความไววางใจ • 4. ความตรงตอมาตรฐาน • 5. ความทนทาน • 6. ความสามารถในการบรการ • 7. สนทรภาพ • 8. ความมชอเสยง


บานแหงคณภาพ

บานแหงคณภาพ (Quality Function Deployment) เปนเครองมอทถกออกแบบมา เพอชวยในการวางแผนพฒนาผลตภณฑและการบรการ เรมจากท าการส ารวจความตองการของลกคา และน ามาประเมนระดบความส าคญของความตองการแตละขอ โดยจะตองไดรบความรวมมอจากทมงานแตละฝายท าวเคราะห เพอแปลงความตองการของลกคาใหเปนขอก าหนดทางเทคนคทจ าเปนตองม เพอตอบสนองความตองการของลกคาโดยพจารณาจากระดบความส าคญ ขอมลของคแขงและความสามารถในการแขงขน จากนนจะน าขอก าหนดทางเทคนคทมความส าคญมาใชในการออกแบบผลตภณฑใหม ดงภาพท 5.5 (Akao, 1994: 339)

ภาพท 5.5 แสดงวธการจดท าบานแหงคณภาพ

เมตรกซความสมพนธ

ขอก าหนดทางเทคนค

เปาหมายการด าเนนงาน

น าหนกขอก าหนดทางเทคนค

ระดบความ

ส าคญ

ความคาดหวง

ของลกคา

การเปรยบ

เทยบกบคแขง

การประเมนความ

สามารถในการแขงขน

ความสมพนธระหวางขอก าหนด

1 2 3 4

5

6

7

9

8


จากภาพท 5.5 ในการด าเนนการจดท าบานแหงคณภาพมขนตอนดงตอไปน

1. ระบความคาดหวงของลกคา หรอคณภาพทลกคาตองการ โดยการสมภาษณ หรอ ออกแบบสอบถาม หรอ จากขอมลการรองเรยนของลกคา

2. ท าการประเมนระดบความส าคญของความหวงของลกคาในแตละขอ

3. ท าการเปรยบเทยบสนคาของบรษทกบสนคาของคแขงจากมมมองของลกคา

4. ท าการประเมนจดออนจดแขงของตนเองและคแขงแลวกรอกลงในชองทางขวามอของบานคณภาพแยกตามความคาดหวงของลกคาแตละขอ

5. ระบขอก าหนดทางเทคนค หรอองคประกอบคณภาพทจะตอบสนองความคาดหวงของลกคาแตละขอลงในชองดานบนของบานคณภาพ

6. แสดงคาความสมพนธระหวางขอก าหนดทางเทคนคแตละขอไวทสวนหลงคาของบานแหงคณภาพ ความสมพนธของขอก าหนดทางเทคนคม 4 แบบ คอ มความสมพนธทางบวกมากความสมพนธทางบวก ความสมพนธทางลบมาก และ ความสมพนธทางลบ

โดยอาจก าหนดเปนสญลกษณหรอคาตวเลข เพอใหผออกแบบเขาใจวา หากมการเปลยนแปลงขอก าหนดทางเทคนคขอใดขอหนง จะมผลกระทบตอขอก าหนดทางเทคนคขออนมากนอยเพยงใด

7. หาคาความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคาและขอก าหนดทางเทคนคแตละขอลงในเมตรกซความสมพนธตรงสวนกลางของตวบานแหงคณภาพ โดยใชสญลกษณแสดงใหเหนถงระดบความสมพนธระหวางขอก าหนดทางเทคนคกบความคาดหวงของลกคา วามความสมพนธในระดบมาก ปานกลาง หรอ นอย อาจะแทนคามาก = 9 ปานกลาง = 3 และนอย = 1

8. ก าหนดระดบความส าคญของขอก าหนดทางเทคนคแตละขอโดยพจารณาจากระดบความส าคญของความคาดหวงของลกคา เมตรกซความสมพนธตรงสวนกลางของตวบานแหงคณภาพ และขอมลเปรยบเทยบกบคแขงประกอบกน


9. ระบขอก าหนดทางเทคนคทจะน าไปใชออกแบบผลตภณฑในขนสดทายอนเปนเปาหมายในการด าเนนงาน

ตวอยางท 5.1 บรษทผลตโทรศพทเคลอนทแหงหนงไดใชเครองมอบานแหงคณภาพเพอวางแผนในการออกแบบผลตภณฑ บรษทควรใหความส าคญกบประเดนใดบาง

ความคาดหวงของลกคา หนวย

ประมวลผล

ความบาง

ความจแบตเตอ

ร

ความละเอยดจอภาพ

การแขงขน

เรา คแขง

ประสทธภาพการใชงาน 5 5 3

ใชงานไดยาวนาน 4 3 3

ความสะดวกในการพกพา 3 3 1

ความคมชดสง 1 - - 1 5

ระดบความส าคญ 55 36 90 61

เปาหมายการด าเนนงาน

เพมสญญาณนาฬกา

ลดความหนา

เพมความจ

เพมความ

ละเอยด

การประเมนทางเทคนค

เรา 2 GHz 6mm. 1500

mAh 720p

คแขง 1 GHz 9mm. 1400

mAh 1080p

หมายเหต: ขอมลและรายละเอยดตาง ๆ เปนสงทผจดท าสมมตขนเพอยกตวอยางเทานน

ภาพท 5.6 ตวอยางวธการจดท าบานแหงคณภาพ

++

- ++

- -

-

+

++ สมพนธบวกมาก

+ สมพนธบวก

- - สมพนธลบมาก

- สมพนธลบ

มาก = 9

ปานกลาง = 3

นอย = 1


จากภาพท 5.6 พจารณาระดบความคาดหวงของลกคาจะพบวาลกคาจะใหความส าคญกบประสทธภาพการใชงานมากทสด รองลงมาคอ ระยะเวลาใชงานทยาวนาน ความสะดวกในการพกพาและความคมชดสง ตามล าดบ

พจารณาการแขงขนจะพบวา บรษทจะเหนอคแขงอย 2 ประเดนคอ ประสทธภาพการใชงาน และความสะดวกในการพกพา แตจะดอยกวาคแขงในสวนของความคมชดสง

พจารณาเมตรกซความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคาและขอจ ากดทางเทคนคพบวา ระดบความส าคญของความจแบตเตอรมากทสด (90 คะแนน) รองลงมาเปนความละเอยดของจอภาพ (61 คะแนน) หนวยประมวลผล (55 คะแนน) และ ความบาง (36 คะแนน) ตามล าดบ สาเหตทความจแบตเตอรส าคญมากทสดเนองจากมความสมพนธกบความคาดหวงตาง ๆ ของลกคาในแตละประเดนในระดบสง หมายความวาหากบรษทพจารณาเพมความจของแบตเตอรจะท าใหการตอบสนองตอความคาดหวงของลกคาโดยรวมสงขนดวย

เมอน าเอาเมตรกซความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคาและขอจ ากดทางเทคนค มาพจารณารวมกบการแขงขนและความสมพนธระหวางขอจ ากดทางเทคนคเพอก าหนดเปาหมายการด าเนนงานจะพบวา เมอพจารณาจะเพมความจแบตเตอรจากเดมทมอย 1,500 มลลแอมแปร จะพบวาความจของแบตเตอรมความสมพนธในทางลบมากกบความหนา แสดงวาหากเพมความจแบตเตอรมากขนจะท าใหความหนามากขนซงจะสงผลตอความคาดหวงของลกคาและการแขงขน ดงนนการพจารณาออกแบบผลตภณฑใหมใหมความจแบตเตอรเพมมากข นจะตองหาวธไมใหขอจ ากดทางดานความหนาของตวเครองเพมขนดวย

เปาหมายในการด าเนนงานจากการจดท าบานแหงคณภาพ จะถกน าไปพจารณาจดท าบานแหงคณภาพในระดบท 2 เพอก าหนดคณลกษณะของผลตภณฑและบานแหงคณภาพในระดบท 3 เพอวางแผนกระบวนการผลตและการด าเนนงานตอไป


เทคนคการออกแบบผลตภณฑ

เทคนคบางอยางทส าคญสามารถน ามาใชในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑไดอยางมประสทธภาพ ไดแก

1. การออกแบบใหผลตภณฑมความแขงแรงคงทน (Robust Design) การออกแบบใหผลตภณฑมความแขงแรงคงทนเปนแนวคกการออกแบบใหผลตภณฑสามารถทนตอการเปลยนแปลงหรอความรนแรงทเกดจากขนตอนการผลตหรอการประกอบ โดยไมท าใหคณภาพของสนคาดอยจากทก าหนดไว

2. การออกแบบผลตภณฑใหเปนมาตรฐาน (Modular Design) การออกแบบนเปนการออกแบบผลตภณฑใหสามารถใชชนสวนประกอบทสามารถเปลยนหรอทดแทนกบผลตภณฑอนได ซงงายตอการจดการ และยงสามารถลดตนทนในการสงซอสนคาหรอสงผลตจากการสงในปรมาณมากไดและยงเพมความหลากหลายใหกบผลตภณฑดวย เปนการออกแบบเพอน าเสนอความยดหยนสทงการผลตและการตลาด แผนกการผลตจะพบวาชนสวนเลก ๆ เหลาน (modular) มประโยชนเพราะวาท าใหเกดการพฒนาผลตภณฑไดงาย สวนการตลาดอาจชอบวธการออกแบบเชนน เพราะสามารถเพมความยดหยนทจะท าใหลกคาพอใจ ลกคาอาจผสมและจดใหเหมาะสมกบรสนยมของตนเอง ความคดนไดถกน าไปใชในอตสาหกรรมจ านวนมาก ตงแตอตสาหกรรมการบนสรานอาหารแบบจานดวน (fast-food)

3. การออกแบบผลตภณฑโดยใชคอมพวเตอรชวย (Computer-Aided Design: CAD)

เปนการใชคอมพวเตอรเพอชวยพฒนาการออกแบบผลตภณฑ การเขยนแบบ และจดสรางเอกสารทางวศวกรรม การออกแบบผลตภณฑโดยใชคอมพวเตอรชวย (CAD) ชวยใหผออกแบบสามารถออกแบบไดสะดวกและรวดเรว มประสทธภาพในการท างานดขน ซงการออกแบบดวยความช านาญจากระบบการออกแบบโดยใชคอมพวเตอรชวย (CAD) จะชวยใหผออกแบบสามารถเขยนแบบงานทมความซบซอนไดงายขน สามารถวเคราะหและเปลยนแปลงแบบ ชวยเสนอทางเลอกทหลากหลายกอนตดสนใจผลตผลตภณฑนน ชวยลดเวลาในการพฒนาผลตภณฑท าใหประหยดเวลาและคาใชจาย สามารถลดตนทนในการผลตและการประกอบ รวมทงการจดสงสนคาไดอยางมาก


4. การออกแบบโดยใชเทคโนโลยเสมอนจรง (Virtual Reality Technology) เปนรปแบบการใชภาพสอสารแทนสงทเปนจรงและใหผใชสามารถตอบสนองกบภาพเหลานนได การประยกตเทคโนโลยเสมอนจรงไดถกน าไปใชในหลาย ๆ อตสาหกรรม เชน การออกแบบบาน การออกแบบรานอาหาร การตกแตงหอง ซงเทคโนโลยนสามารถลดตนทนจากการแกแบบและความผดพลาดจากการผลตไดเปนอยางมาก และยงชวยลดระยะเวลาในการพฒนาผลตภณฑอกดวย

5. การออกแบบผลตภณฑเพอสงแวดลอม (Environmentally Friendly Designs) ปจจบนผบรโภคใหความส าคญกบเรองสงแวดลอมและมลภาวะมากขน เนองจากการบรหารจดการในอดตไมไดใสในสงแวดลอมเทาทควร ผลเสยตางๆจงเกดขนตามมา เชน ภาวะโลกรอน มลพษทางน า มลพษทางอากาศ การตดไมท าลายปา สงเหลานเปนสงทผบรหารตองใหความส าคญและมสวนรบผดชอบตอสงคมรวมกนดวยการออกแบบผลตภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอม คอสนคาหรอการบรการทสงผลกระทบตอสงแวดลอมจากขนตอนการจดหาวตถดบ การผลตการใชพลงงานและทรพยากร การขนสง การใชงานและการจดการหลงหมดอายการใชงานนอยกวาเมอเทยบกบสนคาประเภทเดยวกนเปนผลตภณฑทประหยดพลงงานและรกษาสงแวดลอม

การออกแบบการบรการ

การออกแบบการบรการแตกตางไปจากการออกแบบผลตภณฑ ผลผลตทไดไมใชตวสนคา แตเปนความรสกหรอประสบการณทมตอการบรการ หากลกคาเกดความประทบใจตงแตการใชบรการครงแรก ลกคากจะกลบมาใชบรการซ าอกครง แตหากลกคาไมพอใจการใหบรการ การปรบปรงการบรการเพอใหลกคาเปลยนความรสกใหดขนเปนสงทท าไดยากและตองใชเวลานาน ดงนนการออกแบบการบรการจงจ าเปนจะตองน าความตองการของลกคามาก าหนดรปแบบการบรการ โดยการใหลกคามสวนรวมในกระบวนการ เพอสรางประสบการณและความรสกทดของลกคาใหเกดความพงพอใจและความประทบใจจากการบรการ

Parasuraman (1985) (อางถงใน Kotler & Keller, 2011: 455-456) ไดคดคนแบบจ าลอง ชองวางคณภาพของงานบรการทมกรอบแนวคดบนพนฐานความแตกตาง (Gap) ระหวางความคาดหวงและความพอใจทไดรบในดานคณภาพการบรการของลกคา ซงความแตกตางของแตละ


กจกรรม เปนการบงชถงชองวางทจะน าไปสความลมเหลวในการใหบรการ เปนสาเหตใหลกคาไมพงพอใจตอการบรการทไดรบดงภาพท 5.7

ภาพท 5.7 แบบจ าลองชองวางคณภาพของงานบรการ

(ทมา: ปรบปรงจาก Kotler & Keller, 2011: 456)

การรบรของหนวยงานทมตอความคาดหวงของผรบบรการ

การก าหนดมาตรฐานการบรการ

การใหบรการ การสอสารไปยงผรบบรการ

การรบรถงบรการทไดรบ

ความคาดหวงของผรบบรการ

-ความตองการสวนบคคล

-ประสบการณในอดต

-การสอสารแบบปากตอปาก ผรบบรการ

ผใหบรการ

ชองวางท 4






จากภาพท 5.7 ชองวางตาง ๆ ทเปนสาเหตไปสความลมเหลวในการบรการไดแก

ชองวางท 1 เปนชองวางระหวางการรบรของผใหบรการกบความคาดหวงของลกคา ในการออกแบบการใหบรการผใหบรการจะตองศกษาถงความคาดหวงของลกคาเชนเดยวกบการออกแบบผลตภณฑเพอใหการออกแบบการบรการตรงตามความตองการของลกคา

ชองวางท 2 เปนชองวางในการทหนวยงานในการใหบรการแปลความคาดหวงในสงทลกคาตองการเพอก าหนดมาตรฐานการใหบรการจะตองสมพนธกน ขอก าหนดตาง ๆ จะถกก าหนดขนเพอตอบสนองตอความคาดหวงลกคา

ชองวางท 3 เปนชองวางทเกดจากการสงมอบการบรการไมเปนไปตามมาตรฐานและขอก าหนด ซงผบรการจะตองสงมอบการบรการทงกอนและหลงตามมาตรฐานการบรการ

ชองวางท 4 เปนชองวางทเกดจากการสอสารไปยงลกคา เพอใหลกคารบทราบมาตรฐานในการบรการทดมคณภาพ รวมทงขอจ ากดตาง ๆ ในการใหบรการแกลกคาเพอใหเกดความเขาใจทตรงกน

ชองวางท 5 เปนชองวางทเกดจากการทลกคาคาดหวงกบการบรการทลกคาไดรบ ซงถาการบรการเปนไปตามทลกคาคาดหวงจะท าใหลกคาเกดความพงพอใจและประทบใจ ซงความคาดหวงของลกคาเกดจากความตองการเฉพาะบคคล การรบรจากการสอสารแบบปากตอปาก ประสบการณในอดต การสอสารผานการโฆษณา ประชาสมพนธของผใหบรการรวมไปถงการใหค าแนะน าของพนกงานขาย

เพอใหลกคาเกดความพงพอใจและความประทบใจในการบรการ จะตองท าใหเกดความสมดลระหวางผใหบรการและผรบบรการหรอลกคา ในการน ามาพจารณาเพอออกแบบการบรการใหเหมาะสมตรงตามทลกคาคาดหวง


ระดบการออกแบบการบรการ

Moritz (2005: 33) ไดแบงระดบการออกแบบการบรการออกเปน 4 ระดบไดแก

ระดบท 1. การออกแบบคณลกษณะการใหบรการ (Design of Feature) เปนการออกแบบลกษณะการใหบรการ สถานทใหบรการ สภาพแวดลอมรวมถงผลตภณฑทใชในการบรการ เทคนคในการออกแบบการบรการประกอบไปดวย

1.1 การออกแบบการบรการเฉพาะราย เปนการปรบเปลยนรปแบบการบรการให เหมาะสมตามความตองการของลกคาแตละราย ซงการใหบรการรปแบบนท าใหสามารถ ก าหนดอตราคาบรการทสงได เชน การบรการตดเสอผา ลกคาสามารถเลอกรปแบบ เนอผา รวมทงเครองตกแตงเองได เสอผาตดจงมราคาสงกวาเสอผาส าเรจรปทวไป

1.2 การออกแบบการบรการเปนงานมาตรฐานยอย เปนการออกแบบการบรการ ออกเปนสวน ๆ และสามารถน ามาประกอบตามความตองการของลกคาได เชน การบรการ นวด มบรการนวดไทย นวดคลายเครยด นวดน ามน อบสมนไพร ขดตว ซงลกคาสามารถ เลอกใชบรการได เชน ตองการอบสมนไพรและขดตว

1.3 การออกแบบการบรการแบบอตโนมต เปนเทคนคส าหรบงานบรการทเปน มาตรฐานและตองการลดการปฏสมพนธกบลกคา เชน การเตมเงนโทรศพทผานเครองเตม เงน หรอ กดรหสจากบตรเตมเงน การจองตวเครองบนออนไลนและระบบเชคอนออนไลน หรอเชคอนผานตบรการ ชวยลดคาใชจายดานพนกงานและยงท าใหลกคาไดรบบรการท รวดเรวขน

1.4 การออกแบบการบรการแบบบรการตนเอง เชน ระบบการสงซอสนคาออนไลน การเตมน ามนในสถานจายน ามนแบบบรการตนเอง เปนการออกแบบการบรการทลกคาเขา มามสวนรวมในระบบมากทสด ท าใหลกคาเกดความพงพอใจ เนองจากสามารถควบคม ขนตอนตางๆในการใชบรการไดดวยตนเอง อกทงยงชวยใหผใหบรการลดคาใชจายในการจาง พนกงาน ท าใหตนทนกจการลดลงได


ระดบท 2 การออกแบบประสบการณของลกคา (Design of Client Experience) เปนการออกแบบโดยใหความส าคญกบประสบการณทลกคาไดรบจากการบรการ ซงประสบการณของลกคาเปนตวแปรทส าคญทสงผลตอความคาดหวงของลกคา ขนตอนตาง ๆ ในการออกแบบประกอบไปดวย

2.1 การวเคราะหประสบการณของลกคา ขนตอนนอาจจะใชวธการส ารวจหรอ แบบสอบถาม เพอใหไดขอมลจากประสบการณทผานมาของลกคา

2.2 การสรางรปแบบประสบการณของลกคา เปนการน าขอมลจากการวเคราะหประสบการณมา ก าหนดรปแบบในการใหบรการเพอสรางการรบรใหเกดประสบการณทดใหกบลกคาทงจาก รป รส กลน และเสยง

2.3 การออกแบบประสบการณของลกคา เปนการพจารณาถงลกษณะการใหบรการ รวมกบความรสกจากภายในของลกคาทไดรบจากรปแบบประสบการณ เชน ความร สก สนกสนาน ความรสกอบอน ความตนเตน และความนาประหลาดใจ

ในการออกแบบประสบการณใหกบลกคา ควรใหลกคามสวนรวมในการออกแบบ เชน การบรการจดเลยง การบรการจดงานแตงงาน การออกแบบทรงผม เพอใหการออกแบบเปนไปตามความคาดหวงของลกคา

ระดบท 4 การออกแบบกระบวนการใหบรการ (Design of Process) เปนการออกแบบกระบวนการหรอความสมพนธระหวางกจกรรมตาง ๆ เพอรองรบการบรการในการสรางประสบการณใหกบลกคา เรมตงแตกจกรรมในการตดตอสอสารกบลกคา ไปจนถงลกคารบบรการเสรจสน

ระดบท 5 การออกแบบมาตรฐานในการใหบรการ (Design of Standard) เปนการก าหนดมาตรฐานในการใหบรการ เพอใหพนกงานสงมอบการบรการใหกบลกคาในรปแบบและลกษณะทเหมอนกน

นอกจากนยงสามารถน าเอาบานแหงคณภาพ (Quality Function Deployment) มาประยกตใชเพอชวยในการออกแบบและพฒนาการบรการไดเชนเดยวกน


บทสรป

ในปจจบนการแขงขนทางธรกจรนแรงมากขน ไดมการใหความส าคญกบการออกแบบผลตภณฑและการบรการอยางจรงจง เพอตอบสนองตอความคาดหวงและสรางความพงพอใจใหกบลกคา

ในการน าเสนอผลตภณฑใหมสามารถแบงประเภทผลตภณฑใหมได 5 ประเภทคอ ผลตภณฑใหมตอโลก ผลตภณฑใหมขององคกร สายผลตภณฑใหม ผลตภณฑปรบปรงใหม ผลตภณฑทวางต าแหนงตลาดใหม และผลตภณฑทลดตนทนลง โดยมกระบวนการในการน าเสนอผลตภณฑใหมดงน 1.รวบรวมแนวคดของผลตภณฑหรอบรการ 2.การคดเลอกผลตภณฑ 3.การออกแบบเบองตน 4.สรางตนแบบ 5.การทดสอบ 6.การออกแบบขนตอนสดทาย และ7.การผลตสนคาหรอบรการใหม

สงทลกคาคาดหวงตอคณลกษณะของผลตภณฑประกอบไปดวย สมรรถนะ หนาทเสรม ความไววางใจ ความตรงตอมาตรฐาน ความทนทาน ความสามารถในการบรการ สนทรภาพ และความมชอเสยง ซงหลกการออกแบบทตองค านงถงไดแก หนาทใชสอย ความสวยงามนาใช ความสะดวกสบายในการใช ความปลอดภย ความแขงแรง ราคาวสดกรรมวธการผลต การบ ารงรกษาและซอมแซม และการขนสง

ในการออกแบบการบรการ จะเนนไปทการลดชองวาทง 5 ไดแก 1.ชองวางระหวางการรบรของผใหบรการกบความคาดหวงของลกคา 2.ชองวางในการทหนวยงานในการใหบรการแปลความคาดหวงในสงทลกคาตองการ 3.ชองวางทเกดจากการสงมอบการบรการไมเปนไปตามมาตรฐาน 4.ชองวางทเกดจากการสอสารไปยงลกคา และ 5.ชองวางทเกดจากการทลกคาคาดหวงกบการบรการทลกคาไดรบ โดยสามารถแบงระดบการออกแบบการบรการเปน 4 ระดบ ไดแก การออกแบบคณลกษณะการใหบรการ การออกแบบประสบการณของลกคา การออกแบบกระบวนการใหบรการ และการออกแบบมาตรฐานในการใหบรการ

ในการออกแบบผลตภณฑและการบรการสามารถน าเอาเทคนคบานแหงคณภาพ (Quality

Function Deployment) ซงเครองมอทชวยวเคราะหความสมพนธระหวางความคาดหวงของลกคา ขอจ ากดทางเทคนค และการแขงขน เพอใหการออกแบบผลตภณฑ และการบรการประสบความส าเรจในการแขงขนและตรงตามความคาดหวงของลกคา



1.จงอธบายความสมพนธระหวาง ตนทน รายไดและกระแสเงนสด ของวงจรชวตผลตภณฑ ในแตละชวงเวลา

2.จงอธบายคาดหวงของลกคาในดานคณลกษณะของผลตภณฑพรอมยกตวอยางประกอบ

3.จงอธบายกระบวนการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ

4.จงอธบายความแตกตางของผลตภณฑใหมแตละประเภท

5.จงระบขนตอนการใชบานแหงคณภาพเพอชวยในการออกแบบผลตภณฑและการบรการ

6.จงอธบายสาเหตทท าใหการบรการลมเหลวจากแบบจ าลองชองวางคณภาพของงานบรการ

7.จงอธบายเทคนคในการออกแบบลกษณะและรปแบบการบรการ

8.จงอธบายขนตอนการออกแบบประสบการณของลกคา



พสทธ พพฒนโภคากล. (2549). เทคนคในการสรางระบบรการใหเปนเลศ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

Akao, Yoji. (1994). "Development History of Quality Function Deployment". The

Customer Driven Approach to Quality Planning and Deployment. Minato,

Tokyo 107 Japan: Asian Productivity Organization, 339.

Gavin D.A. (1988). Managing Quaility. New York: The Free Press, 4.



Juran, J.M. (1999). “How to think about Quality” Juran’s Quality Handbook.

International Edition. McGrawhill, Singapore. 2.1-2.2.

Kuczmarski, T.D. (2000). Managing New Products: Using the MAP System to

Accelerate Growth. 3rd edition, Prentice Hall, 67.

Moritz, S. (2005). Service Design. Practical access to an evolving field. MSc thesis,

KISD, 33.

William, D.P., William, D.P.Jr., and McCarthy, E.J. (2010). Basic Marketing. 17th Edition,

McGraw-Hill Education, 342.

Kotler, P. and Keller, K.L. (2011). Marketing Management. 14th Edition, NJ: Pearson

Prentice Hall, 455-456.


การจดการคณภาพ

Quality Management


- แนวคดดานคณภาพ

- ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพ

- แนวคดการจดการคณภาพในปจจบน

- เครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ

- 7 เครองมอคณภาพใหม - มาตรฐานคณภาพระดบสากล

- บทสรป



- แนวคดการคณภาพในแตละยคสมย

- ความแตกตางระหวางวงจรคณภาพในแบบตะวนตกและแบบญปน

- ลกษณะการใชงานเครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ

- ความแตกตางระหวางเครองมอพนฐานและเครองมอในการจดการคณภาพใหม - มาตรฐานคณภาพระดบสากล

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธ - การสรางแผนภมพาเรโต

- การสรางฮสโตรแกรม

146 การจดการคณภาพ| Quality Management

บทท 6 การจดการคณภาพ

Quality Management

ในสภาวะทมการแขงขนทางธรกจอยางรนแรง คณภาพของสนคาและการบรการ คอหนงในกลยทธทส าคญในการสรางความไดเปรยบในการแขงขน ท าใหเกดความแตกตาง ลดตนทนในการผลตและการด าเนนงาน และตอบสนองตอความตองการของลกคาไดอยางรวดเรว เพอใหลกคาเกดความพงพอใจในตวสนคาและการบรการทไดรบ

การจดการคณภาพไมไดท าเฉพาะในสวนทเกยวของกบกระบวนการผลตหรอการบรการเทานน แตคณภาพเขาไปเกยวของในทกกจกรรมขององคกรและเกยวของกบบคคลในกจกรรมทกสวน เรมตงแตผบรหารจะตองใหความส าคญกบกลยทธและนโยบายการจดการคณภาพ การกระตนใหบคลากรขององคกรใชศกยภาพของตนเองอยางเตมทและพฒนาตนเองอยเสมอ การพฒนาและปรบปรงการท างานอยางตอเนอง เพอใหทกกระบวนการมความคลองตวและประสานงานกน กอใหเกดพฒนาการขององคกรในระยะยาวและคณภาพโดยรวมทงองคกร นนคอการมสนคาหรอบรการทมคณภาพสงขน มการก าจดของเสยหรอท าใหของเสยในองคกรลดลง เพอใหเกดคณภาพของสนคาและการบรการทตอบสนองตอความตองการและความพงพอใจของลกคา มความรบผดชอบตอชมชน สงคมและสงแวดลอม

เพอใหเกดความรความเขาใจในเนอหาการจดการคณภาพ ในบทนจะกลาวถงแนวคดและความหมายคณภาพ ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพ แนวคดการจดการคณภาพในปจจบนเครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ และมาตรฐานคณภาพระดบสากล


แนวคดดานคณภาพ

แนวคดดานคณภาพจะมมมมองทแตกตางกนตามยคสมยและขนอยกบวาตลาดเปนของใคร และใครเปนผก าหนดคณภาพดงตอไปน

1.ยคปฏวตอตสาหกรรม ยคนเปนยคทผผลตผกขาดตลาด แนวคดดานคณภาพจงถกก าหนดโดยผผลต ในยคนจะมงเนนสการเพมผลตภาพ เพอควบคมคณภาพของผลตภณฑ โดย อล วทน (Eli

Whitney) ในป 1798 ไดเสนอวา คณสมบตทส าคญทผลตภณฑจะตองมคอคณสมบตทสามารถสบเปลยนกนได (อางถงใน กตตศกด พลอยพานชเจรญ, 2557: 73)

แนวความคดคณภาพในยคนจะอยบนความคดทวา คณภาพ หมายถง การตรงตอขอก าหนดคณลกษณะเฉพาะ (Conformance to Specification) นนคอการผลตจะเกดจากการตกลงรวมกบลกคาเพอหาขอบเขตทยอมได และผลตใหอยภายใตขอบเขตนน

2.ยคหลงสงครามโลกครงท 2 ยคนเปนยคทธรกจมคแขงมากขน เกดการแขงขนและแยงชงสวนแบงทางการตลาด มมมองของคณภาพลกคาจะเปนผก าหนด

แนวความคดคณภาพในยคนจะอยบนความคดทวา คณภาพ หมายถง การตรงตอความตองการของลกคา ซงความตองการของลกคาจะพจารณาจากความคาดหวงของลกคา ในการออกแบบผละพฒนาผลตภณฑและการบรการเพอตอบสนองตอสงทลกคาตองการ

3.ยคปจจบนหรอยคโลกาภวฒน ยคนเปนยคทธรกจมการแขงขนอยางรนแรง การเขาถงขอมลสารสนเทศ รวดเรวฉบไว จงเปนยคทเนนมมมองเกยวกบการตลาดในทกมต ทงดานคณภาพ ราคา และเวลาในการสงมอบทจะตองตอบสนองไดตามทลกคาตองการ ท าใหวงจรชวตผลตภณฑของสนคามแนวโนมสนลงจากความตองการทไมสนสดของลกคา

แนวความคดคณภาพในยคนจะอยในมมมองความคดของลกคาทวา คณภาพ หมายถง การตรงตอความตองการซอนเรนของลกคา ซงเมอพจารณามมมองของผประกอบการจะก าหนดขอบเขตและความหมายของคณภาพ หมายถง “การสรางความพงพอใจและความประทบใจในผลตภณฑและการบรการ”


ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพ

แนวคดการจดการในปจจบนจะมงเนนหลกการทางวทยาศาสตรทเปนระบบและการปรบปรงอยางตอเนอง เพอใหองคกรสามารถผลตสนคาและบรการทมประสทธภาพและประสทธผล สรางความไดเปรยบในการแขงขนทางธรกจอยางยงยน การจดการคณภาพจงเปนการประยกตเอาแนวคดของคณภาพไปใชรวมกบการด าเนนงานตาง ๆ ภายในองคกรโดยสามารถสรปถงววฒนาการของวงจรการจดการดานคณภาพดงภาพท 6.1

ภาพท 6.1 แสดงววฒนาการแนวคดการจดการคณภาพ

(ทมา: ปรบปรงจาก Moen & Norman, 2010: 2)

วงจร PDCA เปนทรจกอยางแพรหลายจากการท ดร.เดมมง (W.E. Deming) ไปบรรยายวชาการเกยวกบการควบคมคณภาพเชงสถต (Statistical Quality Control) ในป 1950 ทประเทศญปน และไดน าเสนอแนวคดการปรบปรงอยางตอเนองเพอแกปญหาเชงการจดการ ซ งพฒนามาจากแนวคดการผลตภายใตการควบคมของชวฮารท (W.A. Shewhart) ท าใหชาวญปนเรยกวงจร PDCA

นวาวงจรของเดมมง และเปนจดเรมตนของการจดการคณภาพแบบญปน (Imai, 1986: 60) ดงภาพท 5.2

1930 1950 1980 1990 2010

วงจรชวฮารท

W.A. Shewhart (1939)

วงจรเดมมง PDCA

W.E. Deming (1950)

วงจร PDCA

M. Imai (1951)

วงจรชวฮารท

W.E. Deming (1986)

วงจรเดมมง PDSA

W.E. Deming (1993)


K. Ishikawa (1985)


N. Kano (2005)

วงจร PDSA

API (1987,1994)

แบบจ าลองการปรบปรง

API (1996,2009)


ภาพท 6.2 แสดงวงจร PDCA ของ เดมมง

ในระยะเรมแรกวงจรคณภาพขนการตรวจสอบ (Check) เปนหนาทของพนกงานตรวจสอบ ซงไมไดแกปญหาเชงปองกน อมาอ (M. Imai) จงไดท าการปรบปรงวงจรคณภาพ PDCA ใหมในป 1951 โดยใหพนกงานใชวงจร PDCA ในการพฒนาตนเองภายในกลม (Quality Control Circle) สวนขนตอนการตรวจสอบจะกระท ารวมกนกบฝายจดการดงภาพท 6.3

ภาพท 6.3 แสดงวงจร PDCA ทปรบปรงโดย อมาอ

P-วางแผน

(ฝายจดการ)

D-ปฏบต

(พนกงาน)

C-ตรวจสอบ

(พนกงานตรวจสอบ)

A-แกไข




D-ปฏบต

P>D>C>A

(พนกงาน)

C-ตรวจสอบ

(ผตรวจสอบและฝายจดการ)

A-แกไข



ตอมาในป 1986 ดร.เดมมง ไดพฒนาวงจรชวฮารทขนมาใหม โดยมสาระส าคญในขนตอนการตรวจสอบ (Check) โดยใหเหตผลวา การตรวจสอบจ านวนมากไมไดท าใหปญหาทเกดขนหมดไป ซงไมเกดการแกไขเชงปองกน จงท าการเปลยนขนตอนการตรวจสอบ (Check) เปนการศกษา (Study) เพอคนหาสาเหตทแทจรงของปญหาเพอหาทางปองกนปญหาการเกดซ า และไดพฒนาวงจรคณภาพขนอกครงในป 1993 ภายใตชอวงจรชวฮารทเพอการเรยนรและการปรบปรง (Shewhart

Cycle for Learning and Improvement) ดงภาพท 6.4

ภาพท 6.4 แสดงวงจร PDSA ทปรบปรงโดย เดมมง (ทมา: ปรบปรงจาก Moen & Norman, 2010: 8)

แนวคดการจดการคณภาพในปจจบน

ปจจบนแนวคดวงจรคณภาพทไดรบความนยมไดแก วงจร PDSA ซงภาครวมในการปรบปรงกระบวนการ (Associates in Process Improvement: API) ไดปรบปรงวงจรคณภาพขนใหมในป 1987, 1994, 1996 และลาสดในป 2009 เรยกวา แบบจ าลองเพอการปรบปรง (Model for

Improvement) ซงมแนวคดมาจากวงจร PDSA ของดร.เดมมง และไดรบความนยมและแพรหลายโดยมสาระส าคญเพมเตมดวยค าถาม 3 ขอคอ อะไรคอสงทเราตองการจะบรรล เราจะทราบไดอยางไรวาการเปลยนแปลงนนคอการปรบปรง และ การเปลยนแปลงอะไรทเราสามารถกระท าใหเกดผลลพธในการปรบปรง (Moen & Norman, 2010: 9) ดงภาพท 6.5

P-วางแผนการเปลยนแปลงหรอการทดสอบทมงเนนการ

ปรบปรง

D-ด าเนนการเปลยนแปลงหรอทดสอบ

S-ตรวจสอบผลลพธ(เรยนรจากความ

ผดพลาด)

A-เรยนรการเปลยนแปลงโดยยกเลกหรอหมน

วงจรซ า


ภาพท 6.5 แสดงแบบจ าลองการปรบปรงน าเสนอโดย API

ในสวนวงจรคณภาพในแบบฉบบของญปนทส าคญ ไดแก วงจรการควบคมของอชกาวา ในป 1985 ซงผนวกเอาการฝกอบรมและการใหการศกษาลงในขนตอนการปฏบต และวงจรคณภาพซงน าเสนอลาสดโดย คาโน (N. Kano) ในป 2005 (อางถงใน กตตศกด พลอยพานชเจรญ , 2557: 53)

โดยจะเนนไปทกระบวนการมากขนดงภาพท 6.6

ภาพท 6.6 แสดงวงจร PDCA ทปรบปรงโดยคาโน

(ทมา: ปรบปรงจาก กตตศกด พลอยพานชเจรญ, 2557: 54)

P-วางแผนเพอตอบค าถาม

D-รวบรวมขอมลS-วเคราะหและ

เปรยบเทยบขอมล

A-กระท าการเปลยนแปลงและ

วางแผนใหมเปาหมาย

• อะไรคอสงทเราตองการจะบรรล

การวด

• เราจะทราบไดอยางไรวาการเปลยนแปลงนนคอการปรบปรง

แนวคด

• การเปลยนแปลงอะไรทเราสามารถกระท าใหเกดผลลพธในการปรบปรง


D-ปฏบตC-ตรวจสอบ

A-แกไข-ก าหนดเปาหมาย

-ท าความเขาใจกระบวนการ

-เตรยมทรพยากรทจ าเปน การใหการศกษา/ฝกอบรม

-การปฏบตตามแผน

-ตรวจสอบกระบวนการวาเปนไปตามแผนหรอไม

-พจารณาวาบรรลเปาหมายหรอไม

-วเคราะหกระบวนการหาสาเหตปองกนการเกดซ า -การแกปญหาเฉพาะหนา


จะเหนไดวาวงจรคณภาพ PDCA ทปรบปรงโดยคาโน ถงแมจะไมเปลยนขนตอนการตรวจสอบ (Check) เปนการศกษา (Study) แตลกษณะการด าเนนการไดมงเนนไปทการหาสาเหตทแทจรงของปญหาเพอปองกนการเกดปญหาซ า ซงคลายคลงกบวงจร PDSA ของ ดร.เดมมง และแบบจ าลองการปรบปรงทน าเสนอโดยภาครวมในการปรบปรงกระบวนการ (API) แตจะแตกตางกนบางในรายละเอยดแตละขนตอน วงจรคณภาพจะด าเนนอยางตอเนองเพอเปนการปรบปรงและยกระดบคณภาพใหสงขน

ในประเทศไทยจะนยมวงจรคณภาพ PDCA แบบญปนมากกวา เนองจากปรมาจารยทมาบรรยายการจดการคณภาพในเมองไทยลวนมาจากญปน รวมทงไดรบแนวคดการจดการการผลตในแบบฉบบของญปน จากการทประเทศญปนเขามาตงโรงงานอตสาหกรรมในประเทศไทยจ านวนมาก

เครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ

ในป 1954 โจเซฟ จแรน (Joseph M. Juran) ไดรบเชญใหไปเยอนประเทศญปนและไดบรรยายเรองการจดการคณภาพ ไดสรางความรความเขาใจและรวบรวมเครองมอทใชในการควบคมคณภาพขนมา ตอมาในป 1960 อชกาวาไดพฒนาเครองมอทใชในการควบคมคณภาพขนมาตอจากโจเซฟ จแรน โดยผกโยงเรองราวตามอาวธประจ ากายของเบงเค (นกรบทมชอเสยงของญปน) ขนมา 7 ชนด และมชอเรยกวา 7 QC tools. (Tague, 2004: 15) ประกอบไปดวย

1. ผงกางปลาหรอผงเหตและผล (Fish Bone or Cause-Effect Diagram) หรอเรยกวาผงอชกาวาตามชอผพฒนา เปนเครองมอทพฒนาขนเพอคนหาสาเหตทแทจรงของปญหา วามสาเหตมาจากปจจยตวใดและสมพนธกนอยางไร โดยการระดมความคดทเปนอสระของผทเกยวของหรอใกลชดปญหา ชวยใหสามารถมองภาพรวมสาเหตของปญหา และแยกแยะสาเหตไดชดเจนยงขน ในการจดท าผงกางปลาหรอผงสาเหตและผลจะก าหนดคณลกษณะของปญหาไวทหวปลา โดยมากจะก าหนดไวดานขวามอ สวนตวกางปลาจะเปนการรวบรวมสาเหตรากเหงาของปญหา โดยจะแบงสาเหตตามล าดบชนจนกวาจะพบสาเหตทแทจรงของปญหา ดงภาพท 6.7


ภาพท 6.7 แสดงลกษณะผงกางปลาหรอผงสาเหตและผล

2. แผนผงแจงนบหรอใบตรวจสอบ (Tally Chart or Check Sheet) เปนบนทกทจดท าขนเพอใชบนทกความถ จ านวนของปญหาหรอขอบกพรองจากการปฏบตงาน มาท าการศกษาหรอวเคราะหในการด าเนนการปรบปรงและแกไข อาจจดท าขนในรปของตารางหรอเปนแผนภาพเพอระบต าแหนงของปญหา

ใบตรวจสอบจดบกพรอง ชอชนงาน : กางเกง วนท 26 ธนวาคม 2555

จ านวนตรวจสอบ: 200 ตว

ประเภทจดบกพรอง จ านวนทพบ ความถ ฉก ///// ///// ///// ///// 19

ต าหน ///// ///// / 11

รอยเปอน ///// ///// ///// 14

อน ๆ ///// / 6

รวม 50

ภาพท 6.8 แสดงลกษณะใบตรวจสอบจดบกพรองในรปของตาราง

สาเหตรองระดบ 1




คณลกษณะของปญหา

สาเหตหลก สาเหตหลก

สาเหตหลก สาเหตหลก



ภาพท 6.9 แสดงบนทกการตรวจสอบเสอส าเรจรป

3. แผนภมพาเรโต (Pareto Diagram) เปนเครองมอทใชจดแยกความส าคญสาเหตหรอคณลกษณะของปญหา โดยเรยงล าดบจากมากไปหานอย เพอเปนแนวทางการปรบปรงแกไขปญหาเรงดวนและปญหาล าดบรองลงมา โดยมขนตอนวธการจดท าดงตอไปน

- จดเรยงสาเหตของปญหาจากมากไปหานอย โดยใหสาเหตอน ๆ อยล าดบสดทาย

- หารอยละ (%) ของความถและความถสะสม

- จดท ากราฟแทงโดยก าหนดสเกลความถอยซายมอ และสเกลรอยละ (%) ของ ความถสะสมอยดานขวามอ

- จดท ากราฟสะสมโดยลากเสนตอเนองกนไปหาแกนดานขวามอ

บนทกการตรวจสอบเสอ ลอตท…....16.......ขนาด......XL.....วนท 26 ธนวาคม 2555

= ฉก ขาด= ต าหน

= รอยเปอน

ดานหนา ดานหลง


ตวอยางท 6.1 จากภาพท 6.9 สามารถน าขอมลมาสรางแผนภมพาเรโตไดดงน

ตารางท 6.1 แสดงวธการหารอยละ และรอยละสะสมจากความถ

ปญหา จ านวน (ครง) % % สะสม

ฉก 19 38% 38%

รอยเปอน 14 28% 66%

ต าหน 11 22% 88%

อน ๆ 6 12% 100%

รวม 50 100%

ภาพท 6.10 แสดงแผนภมพาเรโตจากตารางท 6.1

4. ฮสโตแกรม (Histogram) เปนการน าขอมลทไดจากตารางแจกแจงความถไปสรางเปนแผนภมแทงมลกษณะเปนแทงรปสเหลยมผนผาเรยงตดกนโดยทความกวางของแตละแทงเทากบความกวางของอนตรภาคชน และความสงของแตละแทงเทากบความถของแตละอนตรภาคชน

ฮสโตรแกรมจะใชในการตรวจสอบความผดปกตทเกดขนโดยพจารณารปรางการกระจายของขอมล โดยพจารณาจากขดจ ากดขอก าหนด (Specification limit) เพอควบคมการกระจายของขอมลไมใหออกนอกขดจ ากดขอก าหนดนน

0%

20%

40%

60%

80%

100%

0

10

20

30

40

50

ฉก รอยเปอน ต าหน อน ๆ

จ านวนขอบกพรอง รอยละของเสยสะสม

จ านวน (ครง) รอยละ


ตวอยางท 6.2 จากขอมลจงสรางฮตโตแกรมเพอพจารณาการกระจายของขอมล

ตารางท 6.2 ขอมลน าหนกของสนคาพจารณาเฉพาะสวนทศนยม (100 กรม)

ครงท ขอมลน าหนกของสนคา (เฉพาะทศนยม 100 กรม) Xmax Xmin

1 51 48 62 32 44 66 54 60 41 74 74 32

2 31 45 52 69 76 44 38 58 60 65 76 31

3 56 54 48 38 71 49 77 66 62 51 77 38

4 49 51 76 42 74 62 65 50 55 68 76 42

5 39 37 74 62 49 32 71 44 70 48 74 32

6 47 50 49 53 54 57 70 64 55 60 70 47

7 70 38 49 57 51 54 60 58 45 58 70 38

8 59 55 70 34 65 72 48 59 45 52 72 34

9 62 58 41 71 38 59 70 64 58 38 71 38

10 54 64 58 45 38 57 62 52 65 68 68 38

วธท า 1. หาคาพสย (Range) จาก

ดงนน กรม

2. หาจ านวนชน จาก

ดงนน ชน

3. ค านวณคาความกวางของชน จาก

ดงนน กรม

max minR = X - X

R = 77 - 31

R = 46

K = n

K = 100

K = 10

i = R / K

i = 46 / 10

i = 4.6 5


4. ก าหนดขอบเขตลาง จาก

ก าหนดขอบเขตถดไป โดย น าขอบเขตลางไปบวกกบความกวางของชนจนครบ 10 ชน

5. หาจดกงกลางแตละชน จาก

น ามาสรางตารางแจกแจงความถ ดงตารางท 6.3

ตารางท 6.3 แสดงการแจกแจงความถของขอมลในแตละอนตรภาคชน

ชนท น าหนกสนคา คากงกลาง ความถ 1 30.5 - 35.5 33 4

2 35.5 - 40.5 38 8

3 40.5 - 45.5 43 10

4 45.5 - 50.5 48 12

5 50.5 - 55.5 53 16

6 55.5 - 60.5 58 17

7 60.5 - 65.5 63 13

8 65.5 -70.5 68 10

9 70.5 -75.5 73 7

10 75.5 -80.5 78 3

6. ท าการสรางฮสโตรแกรม โดยก าหนดใหแกน X เปนคากงกลาง แกน Y เปนความถ ดงภาพท 6.11

1 min

ขนาดการวดL = X -

2

1

1L = 31 - = 30.5 กรม

2

ขอบเขตลาง + ขอบเขตบนm =

2


ภาพท 6.11 แสดงฮสโตรแกรมของน าหนกสนคา

5. แผนภาพการกระจาย (Scatter Diagram) เปนเครองมอทชวยในการวเคราะหความสมพนธของขอมล 2 ชด โดยก าหนดใหแกน X เปนสาเหต และแกน Y เปนผล เพอพจารณาวามความสมพนธกนหรอไม หรอมแนวโนมในลกษณะใด ดงภาพท 6.12

33 38 43 48 53 58 63 68 73 780

5

10

15

20

Y

X

ก. มความสมพนธเชงบวกอยางมาก

Y

X

ข. มแนวโนมความสมพนธเชงบวก


ภาพท 6.12 แสดงลกษณะแผนภาพการกระจายแบบตาง ๆ

หากลกษณะความสมพนธมลกษณะเชงเสนตรง (ภาพ ก.-ง.) สามารถใชวธสมการถดถอยอยางงาย (Simple Linear Regression) หรอ สมประสทธสหสมพนธ (Correlation Coefficient) ในการหาความสมพนธ

ในสวนของลกษณะขอมลทมความสมพนธเชงซอน (ภาพ จ.) อาจจะตองพจารณาเลอกชวงพสย (Range) ใหมเพอแยกขอมลเปน 2 ชด โดยพจารณาขอมลชดแรกแบบสมพนธกนเชงบวก และชดท 2 แบบสมพนธกนเชงลบ

Y

X

ค. มความสมพนธเชงลบอยางมาก

Y

X

ง. มแนวโนมความสมพนธเชงลบ

Y

X

จ. มความสมพนธเชงซอน

Y

X

ฉ. ไมมความสมพนธกน


6. กราฟ (Graph) หรอ แผนภม เปนแผนภาพทน าเสนอขอมลดวยรปภาพและตวเลข เพอใหงายตอการเปรยบเทยบ การวเคราะหและการท าความเขาใจขอมลดงกลาว ลกษณะของกราฟตาง ๆ จะมวตถประสงคในการน าเสนอขอมลทแตกตางกน ดงภาพท 6.13

ภาพท 6.13 แสดงลกษณะกราฟแบบตาง ๆ

0

10

20

A B C D0

3

6

9

12

0 3 6 9 12

A B C D

024

6A

B

CD

E

0

10

20

30

0 2 4 6

0%

25%

50%

75%

100%

A B C D

ก. กราฟแทง ข. กราฟเสน

ค. กราฟวงกลม ง. กราฟเรดาร

จ. กราฟฟอง ฉ. กราฟพนท


7. แผนภมควบคม (Control Chart) เปนเครองมอทใชในการตดตามและควบคมความผนแปรของขอมล หรอควบคมลกษณะใหเปนไปตามขอก าหนด เพอพจารณาวาผลตภณฑมขอบกพรองต าหนหรอสดสวนของเสยเปนไปตามทควบคมหรอไม การสรางแผนภมคณภาพจะตองมการก าหนดขอบเขตสงสด (Upper Control Limit) ขอบเขตลาง (Lower Control Limit) และคาเฉลย (Mean)

ลกษณะของแผนภมควบคมตาง ๆ มดงน

ภาพท 6.14 แสดงลกษณะการกระจายขอมลของแผนภมควบคม

จากภาพท 6.14 ภาพ ก. มการกระจายคารอบเสนศนยกลางแบบปกต (CL) และอยภายในขอบเขตการควบคม คาความผนแปรเกดจากสาเหตธรรมชาต เชน ขดจ ากดการท างานของเครองจกร ภาพ ข. มบางคาอยนอกเขตควบคม แสดงใหเหนถงชนงานทมปญหาทสงผลตอคณภาพจะตองเรงหาสาเหตทเกดขน โดยมากมกเกดจากความผดพลาดในการท างานของพนกงาน ภาพ ค. มการเปลยนแปลงการกระจายของขอมลอยางกะทนหนอาจจะเกดจากการเปลยนแปลงกระบวนการ หรอวธการท างาน สวนภาพ ง. มแนวโนมสงขนอาจจะเกดจากเครองจกรเรมเสอมสภาพ หรอพนกงานเกดการเหนอยลาจากการท างานอยางตอเนอง

UCL

CL

LCL

UCL

CL

LCL

ข. ขอมลบางคาอยนอกเขตควบคม

ค. ขอมลมการกระจายทดานบนแลวลดลงมากระจายทดานลาง

ง. ขอมลมแนวโนมเพมสงขน

ก. ขอมลมการกระจายแบบปกต


7 เครองมอคณภาพใหม

จากเครองมอในการจดการคณภาพพนฐาน 7 ชนด (7 QC tools) จะใชการรวบรวมและวเคราะหขอมลทเปนตวเลขและเกดขนแลวในอดตทงสน จงมการพฒนาเครองมอคณภาพเพมเตมโดยองคกรความรวมมอนกวทยาศาสตรและวศวกรแหงประเทศญปน (The Union of Japanese

Scientists and Engineers: JUSE) ในป 1977 (Foster, 2007: 334) ใชในการบนทกและวเคราะหขอมลเชงคณภาพจากประสบการณ ความคดเหนของผบรหารและผปฏบตงาน เพอวางแผนกลยทธ แผนปฏบตการ ในเชงปองกนหรอเชงรกเพมเตมอก 7 ชนด เรยกวา 7 New QC tools ทใชในการจดการคณภาพไดแก

1.ผงกลมความคด (Affinity Diagram) เปนเครองมอทชวยในการรวบรวมขอมลทเปนความรสกหรอความคดเหนของผทเกยวของกบปญหา เพอน ามาจดเปนหมวดหม และจดกลมของขอมลเพอใชในการวเคราะหขอมลในขนถดไป ดงภาพท 6.15

อะไรคอสาเหตทนกศกษาเรยนไมจบ

ภาพท 6.15 แสดงตวอยางแผนผงกลมความคด

ผลการเรยนของนกศกษาต า

อาจารย

สอนไมรเรอง

ไมเขาสอน

ออกขอสอบยาก

ขอสอบไมตรงเนอหา

นกศกษา

ไมอานหนงสอ

ไมเขาเรยน

ตามเนอหาไมทน

ไมชอบวชาทเรยน

สภาพแวดลอม

อากาศรอน มเสยงดงขณะทเรยน

ไมมทนงเรยน


2.ผงความสมพนธ (Relation Diagram) เปนเครองมอทใชรวมกบผงกางปลาหรอผงเหตและผล หรอจะใชในขนตอนตอจากแผนผงกลมความคด เพอเชอมโยงความสมพนธกนระหวางเหตและผลทมลกษณะความสมพนธทซบซอน โดยใชลกศรลากจากเหตไปหาผล ดงภาพท 6.16

ภาพท 6.16 แสดงตวอยางแผนผงความสมพนธ

3. ผงตนไม (Tree Diagram) เปนเครองมอทใชในการก าหนดแนวทางด าเนนการจากเปาหมายเพอแกไขปญหาหรอการตดสนใจอยางเปนระบบตอเนอง โดยการก าหนดมาตรการตอบสนองไวลวงหนา เพอตองการใหสมาชกกลมมมตและความคดเหนทสอดคลองกน

ในการจดท าจะเรมจากการก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคไวทางดานซ ายมอ แลวถายทอดเปนแนวทางหรอมาตรการตามล าดบชนเหมอนตนไม ในการตดสนใจจะใชวธการใหคะแนนเพอจดล าดบความส าคญ ดงภาพท 6.17

ผลการเรยนของนกศกษาต า

อาจารยไมเขาสอน

ขอสอบยาก

อาจารยสอนไมร

เรอง

ขอสอบไมตรงเนอหา

ไมเขาเรยน

ไมอานหนงสอ

ไมชอบวชาทเรยน

มเสยงดงขณะทเรยน

ไมมทนงเรยน

อากาศรอน

ท าขอสอบไมได

ตามเนอหาไมทน


ภาพท 6.17 แสดงตวอยางแผนผงตนไม

4. ผงเมตรกซ (Matrix Diagram) หรอผงตารางผกสมพนธ เปนเครองมอทจดท าในรปแบบของตาราง เพอหาความสมพนธของคณลกษณะตาง ๆ ใหเหนภาพชดเจนยงขน ตวอยางเชน บานคณภาพ (QFD) ในบทท 5 ทแสดงความสมพนธระหวางความตองการของลกคาและขอก าหนดตาง ๆ ทางเทคนค รปแบบตาง ๆ ของผงเมตรกซแสดงดงภาพท 6.18

b1 b2 b3 b4 a1 a2 a3 b1 b2 b3

a1 c1

a2 c2

a3 c3

a4 c4

ความลมเหลว

(1)

คาใช จาย

(2)

คะแนน

(1)x(2)

ล าดบ

3 2 6 2

4 2 8 3

3 3 9 4

3 4 12 6

2 5 10 5

2 4 8 3

1 4 4 1

2 3 6 2

การเพมยอดขายสนคาอก

20%

เจาะกลมลกคาใหม

รกษาฐานลกคาเดม

ทางโทรศพท

ทางขอความ

ใบปลว

จดหมาย

เยยมเยอนลกคา

บตรก านล

ใหสวนลด

สะสมแตม

เปาหมาย มาตรการ วธการ

ก. เมตรกซแบบ L ข. เมตรกซแบบ T


a1

a2

b1 b2 d1 d2

c1

c2

ภาพท 6.18 แสดงผงเมตรกซรปแบบตาง ๆ

5.ผงลกศร (Arrow Diagram) เปนผงทมการเชอมโยงกจกรรมตาง ๆ เขาดวยกน เพอแสดงถงความสมพนธและล าดบกอนหลง เพอใชในการจดการโครงการหรอแผนงานใหแลวเสรจตามก าหนด ตวอยางเชน การใชผงลกศรในเทคนคเพรตและซพเอมในการจดการโครงการแสดงเนอหาในบทท 3 ตวอยางดงภาพท 6.19

ภาพท 6.19 แสดงตวอยางผงลกศร

a1 a2 a3

b3b2

b1 c1

c2 c3

ค. เมตรกซแบบ X ง. เมตรกซแบบ Y

C

D

F

E G A B 2 1 3

4

6

5

7

จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร


6.แผนภมขนตอนการตดสนใจ (Process Decision Program Chart) เปนเครองมอทใชในการก าหนดล าดบขนตอนของกระบวนการโดยละเอยด พรอมทงพจารณาโอกาสทจะเกดอปสรรคหรอความผดพลาดทจะเกดขนในแตละขนตอนและก าหนดแนวทางในการแกปญหาหรออปสรรคไวลวงหนา ตวอยางดงภาพท 6.20

ภาพท 6.20 แสดงตวอยางแผนภมขนตอนการตดสนใจกระบวนการจดซอ

อนมต

ไมอนมต สงสย ทบทวนขอผดพลาดทไดจากกรรมการ

รวบรวมเอกสารเพมเตม

น าเสนอรายการตอกรรมการบรหาร

จดเตรยมเอกสารเพอการจดซอ เสนอรายการ

ใหม

ลมเลก

ด าเนนการจดซอ

เรมตน

สนสด


7.ผงการวเคราะหขอมล (Matrix Data Analysis) เปนเครองมอทใชการรวบรวมขอมลเชงปรมาณหรอตวเลข หากขอมลเปนความคดเหนหรอความพงพอใจตองก าหนดระดบตวเลขขนมาเปนตวแทน จดรปแบบขอมลในลกษณะตารางเพอท าการวเคราะหความแตกตางหรอเปรยบเทยบใหออกมาเปนสารสนเทศทชดเจน นยมใชในการวจย การวางแผนผลตภณฑ และการวเคราะหกระบวนการ ดงตารางท 6.4

ตารางท 6.4 แสดงผงการวเคราะหขอมลเพอปรบปรงการบรการ

การปรบปรงการบรการ ความ ส าคญ

(1)

ความพงพอใจ

(2)

คะแนน

(1)x(2)

ล าดบการปรบปรง

ความรวดเรวในการใหบรการ 0.3 3 0.9 2

ความสภาพของพนกงาน 0.2 4 0.8 1

สงอ านวยความสะดวกในการใหบรการ 0.2 5 1 3

การตอบขอซกถามของพนกงาน 0.3 4 1.2 4

มาตรฐานคณภาพระดบสากล

การรบรองคณภาพระดบสากล ใชเพอเปนการรบรององคการตอบคคลภายนอกวาองคการมระบบบรหารจดการทมคณภาพ สามารถทวนสอบได ทงนเพราะการท าธรกจในปจจบนมงตอบสนองความตองการของลกคาเปนหลกและสรางความพงพอใจใหกบลกคา มาตรฐานคณภาพระดบสากลทนยมใชในประเทศไดแก

1. มาตรฐาน ISO 9000 เปนมาตรฐานระบบการบรหารงานคณภาพขององคกร ซงมงเนนดานคณภาพ ทประเทศตาง ๆ ทวโลกใหการยอมรบและน าไปใชอยางแพรหลาย ก าหนดขนโดย องคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน (International Organization for Standardization)

ประกาศใชครงแรกเมอป ค.ศ.1987 ปจจบนฉบบลาสดปรบปรงป ค.ศ. 2008 (Heizer and Render,

2011: 225)


มาตรฐานคณภาพ ISO 9000 ประกอบไปดวยมาตรฐานหลก 3 ฉบบไดแก

- ISO 9000 เปนแนวทางการใชมาตรฐานและขอก าหนดประกอบไปดวย หลกการพนฐานและค าศพท

- ISO 9001 เปนฉบบทรบรองมาตรฐานคณภาพ โดยมขอก าหนดตาง ๆ ทเกยวของกบการตอบสนองความพงพอใจของลกคาไดแก การออกแบบ การผลต การตดตง และการบรการ ซงสามารถใชไดกบองคกรทกประเภท การรบรองนเปนตวบงชถงการน าระบบการจดการคณภาพมาใชในองคกรอยางเปนระบบและมประสทธภาพ ไมใชการรบรองคณภาพของสนคาและการบรการ

- ISO 9004 เปนแนวทางการปรบปรงสมรรถนะขององคกร ไมใชฉบบเพอขอรบรองคณภาพ แตใชเพอสนบสนนฉบบ 9001 เพอใหองคกรด าเนนการตามขอก าหนดและขอบงชเพอขอการรบรองคณภาพ ซงปจจบนปรบปรงลาสดป ค.ศ. 2009

2. มาตรฐาน ISO 14000 เปนมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม (Environmental

Management System) ครอบคลมตงแตการออกแบบ การตลาด การผลต การบรการ ระบบการจดการสงแวดลอมเปนสวนหนงของระบบการบรหารงานทงหมด โดยมวตถประสงคใหองคกรปรบปรงผลการด าเนนงานทมผลกระทบตอสงแวดลอมอยางตอเนอง เพอใหการใชทรพยากรเปนไปอยางคมคา ท าใหมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด เปนผลใหตนทนต าลง เพมโอกาสในดานการคา และสรางภาพลกษณทดใหกบองคกร

ISO 14000 ประกอบดวยหลายมาตรฐาน แตใชในการออกใบรบรองคอ ISO 14001 สวนทเหลอจะเปนแนวทางในเรองตาง ๆ ทเสรม ISO 14001 โดยมาตรฐาน ISO 14000 มสาระส าคญดงน

- การก าหนดนโยบายส งแวดลอม (Environmental Policy) การจดการสงแวดลอมเรมดวยผบรหารสงสดขององคกรจะตองมความมงมนทจะด าเนนการอยางจรงจง และก าหนดนโยบายสงแวดลอม ขององคกรขน เพอเปนแนวทางส าหรบการด าเนนงานของพนกงานในองคกร


- การวางแผน (Planning) เปนขนตอนทจะตองแจกแจงรายละเอยดของกจกรรมตาง ๆ ในองคกรทมผลกระทบตอสงแวดลอม ขอก าหนดทางกฎหมายและขอก าหนดอน ๆ ทองคกรเกยวของ และตองปฏบต เพอก าหนดวตถประสงคและเปาหมายในการจดการกจกรรมตาง ๆ ทมผลกระทบตอสงแวดลอม ในการจดท าโครงการการจดการสงแวดลอม เพอใหบรรลวตถประสงคขางตน

- การด าเนนการ (implementation) จะตองก าหนดโครงสราง และอ านาจหนาทความรบผดชอบในการจดการสงแวดลอม จดท าแผนด าเนนการหากมอบตเหตตาง ๆ เกดขน พรอมทงเผยแพรใหพนกงานในองคกรทราบถงความส าคญในการจดการสงแวดลอม รวมทงจดการฝกอบรมตามความเหมาะสม เพอใหพนกงานทเกยวของกบการจดการสงแวดลอมมความรและความช านาญในการด าเนนงาน รวมทงมการซกซอมการด าเนนการอยางเหมาะสม

- การตรวจสอบและการแกไข (Checking & Corrective Action) ตองท าการตดตามและวดผลการด าเนนการ แจกแจงสงตาง ๆ ทไมเปนไปตามแผนการจดการสงแวดลอมเพอก าหนดวธการแกไข

- การทบทวนและการพฒนา (Management Review) ผบรหารองคกรตองทบทวนระบบการจดการสงแวดลอมในระยะเวลาทเหมาะสม เพอใหการจดการสงแวดลอมมการพฒนาอยางสม าเสมอ


บทสรป

แนวคดดานคณภาพ จะมความแตกตางกนตามลกษณะตลาดและยคสมย โดยยคปฏวตอตสาหกรรม จะมองวาคณภาพคอการตรงตอขอก าหนดคณลกษณะเฉพาะ ยคหลงสงครามโลกครงท 2 จะมองวาคณภาพคอการตรงตอความตองการของลกคา และยคปจจบนจะมองคณภาพในมมมองของผผลตหรอผใหบรการคอ “การสรางความพงพอใจและความประทบใจในผลตภณฑและการบรการ”

ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพเรมจาก ดร.เดมมง (W.E. Deming) ไดบรรยายวงจรคณภาพทพฒนามาจากแนวคดการผลตภายใตการควบคมของชวฮารท ในป 1950 ทประเทศญปน มชอเรยกวาวงจรคณภาพ PDCA ประกอบไปดวยขนตอน P-วางแผน D-ปฏบต C-ตรวจสอบ และ A-

การแกไข ซงเปนจดเรมตนใหเกดการจดการคณภาพในแบบญปน ตอมา ดร.เดมมง ท าการพฒนาวงจรคณภาพขนใหมเปน PDSA โดยเปลยน C-ตรวจสอบ เปน S-ศกษา ถงแมวาปจจบนวงจรการจดการคณภาพแบบญปนจะไมไดเปลยนตาม แตหลกการยงคลายคลงกบวงจรคณภาพของ ดร.เดมมง ทมงเนนการปองกนการเกดปญหาซ า

อชกาวาไดพฒนาเครองมอทใชในการจดการคณภาพพนฐาน 7 ชนดไดแก ผงกางปลาหรอผงเหตและผล แผนผงแจงนบหรอใบตรวจสอบ แผนภมพาเรโต ฮสโตแกรม แผนภาพการกระจาย กราฟ และแผนภมควบคม เพอชวยในการคนหาสาเหตทแทจรงของปญหา ควบคมและตดตามเพอด าเนนการแกไขและปองกนการเกดปญหาซ า

ตอมาไดมการพฒนาเครองมอทใชในการจดการคณภาพเพมเตมอก 7 ชนด ไดแก ผงกลมความคด ผงความสมพนธ ผงตนไม ผงเมตรกซ ผงลกศร แผนภมขนตอนการตดสนใจ และผงการวเคราะหขอมล ชวยในการวเคราะหขอมลเชงคณภาพทเปนขอคดเหน ประสบการณ ความรสก และชวยวางแผนปองกนปญหาทอาจจะเกดขนลวงหนา

มาตรฐานคณภาพระดบสากลทนยมในประเทศไทยไดแก มาตรฐาน ISO 9000 รบรองมาตรฐานคณภาพ ทเกยวของกบการตอบสนองความพงพอใจของลกคาไดแก การออกแบบ การผลต การตดตง และการบรการ และมาตรฐาน ISO 14000 รบรองมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม



1.จงอธบายความหมายคณภาพตามลกษณะของตลาดในแตละยคสมย

2.จงอธบายความแตกตางระหวางวงจรคณภาพแบบ PDSA และ PDCA

3.จงอธบายลกษณะการใชงานเครองมอพนฐานในการจดการคณภาพ 7 ชนด

4.จงอธบายลกษณะการใชงานเครองมอในการจดการคณภาพใหม 7 ชนด

5.จากตารางจงสรางแผนภมพาเรโตและวเคราะหวามสาเหตใดบางทส าคญ โดยใชกฎ 80/20

สาเหต จ านวน (ครง) A 32 B 18

C 26

D 14

E 10

รวม 100

6.จากขอมลจงสรางฮสโตรแกรมเพอวเคราะหน าหนกสนคา หากก าหนดใหขอบเขตคณภาพในชวง กรมจากคาเฉลย

ครงท ขอมลน าหนกของสนคา (เฉพาะทศนยม 100 กรม)

1 84 32 29 32 44 17 74 60 51 59

2 71 69 52 21 71 66 32 58 44 65

3 52 69 48 51 35 49 77 66 38 51

4 28 62 76 39 31 62 68 52 55 41

5 77 68 29 55 49 33 71 24 49 39

6 45 55 69 53 41 27 81 65 56 60

7 27 38 49 57 54 54 54 32 45 59

8 49 54 71 35 65 72 48 27 66 41

9 58 58 61 71 44 75 44 21 54 32

10 44 32 68 65 41 62 59 68 43 47

40



กตตศกด พลอยพานชเจรญ. (2557). TQM: การบรหารเพอคณภาพโดยรวม. กรงเทพฯ:

ส านกพมพ ส.ส.ท., 53-54, 73.

Foster, S.T. (2007). Managing Quality. New Jersey: Pearson Prentice Hall, 334



Imai M. (1986). Kaizen: A Common Sense, Low Cost Approach to Management,

New York: McGraw-Hill, 60.

Moen, Ronald D. and Norman, Clifford L. (2010). Evolution of the PDCA Cycle.

Quality Progress, Vol. 43 No. 11, 2, 8-9.

Tague, N. R. (2004). "Seven Basic Quality Tools". The Quality Toolbox. Milwaukee,

Wisconsin: American Society for Quality, 15.


กระบวนการและการวางแผน


Process and Capacity Planning


- กลยทธกระบวนการ

- การวางแผนกระบวนการ

- การวเคราะหกระบวนการ

- การควบคมกระบวนการ

- กระบวนการงานบรการ

- เทคโนโลยในการผลต

- การวางแผนก าลงการผลต

- การวเคราะหจดคมทน

- บทสรป



- กลยทธกระบวนการ การวางแผนกระบวนการ การวเคราะหและควบคมกระบวนการ

- กระบวนการงานบรการ เทคโนโลยในการผลต และการวางแผนก าลงการผลต เพอใหผศกษาสามารถระบ ก าหนด และแสดงวธ - การสรางแผนภมการไหล

- การสรางแผนภมควบคม

- การวเคราะหจดคมทน

174 กระบวนการและการวางแผนก าลงการผลต | Process and Capacity Planning

บทท 7 กระบวนการและการวางแผนก าลงการผลต

Process and Capacity Planning

กระบวนการและการวางแผนก าลงการผลต เปนขนตอนทส าคญถดจากออกแบบผลตภณฑและการบรการและหลกการจดการคณภาพ ในการจดการการด าเนนงานจะตองพจารณาและตดสนใจเพอหาวธการทดทสดในการด าเนนงานเพอใหผลผลตทงสนคาและบรการตรงตามความตองการของลกคาและสรางความพงพอใจใหกบลกคา

ขนตอนหนงทส าคญในระบบการผลตและการบรการ คอขนตอนกระบวนการผลตซงเกยวของกบการแปลงสภาพทรพยากรการผลตน าเขาใหกลายเปนสนคาและบรการในธรกจทเกยวของกบการผลต และขนตอนกระบวนการใหบรการทเกยวของกบการบรการลกคาในธรกจการบรการ นอกจากจะตองสรางความพงพอใจใหกบลกคา การตดสนใจเลอกกระบวนการดงกลาวจะตองค านงถงความสอดคลองกบการออกแบบผลตภณฑและการบรการ เงอนไขทางเทคนค ตนทน รวมถงขอจ ากดตาง ๆ ของฝายบรหาร และยงสมพนธกบวธการปฏบตงานและเทคโนโลยในการผลต รวมถงจะตองพจารณาเพอวางแผนก าลงการผลตใหสอดคลองกบปรมาณอปสงคหรอความตองการของลกคาดวย

เนอหาในบทนจะกลาวถง กลยทธกระบวนการ การวางแผนกระบวนการ การวเคราะหและควบคมกระบวนการ กระบวนการงานบรการ เทคโนโลยในการผลต การวางแผนก าลงการผลต และการวเคราะหจดคมทน


กลยทธกระบวนการ

กระบวนการ หมายถง ขนตอนในการเชอมโยงกจกรรมตาง ๆ อยางเปนระบบ ในระบบการด าเนนงาน กระบวนการจะตองมงเนนในการสรางผลผลตเพอตอบสนองตอความตองการของลกคากระบวนการจะสมพนธกบเทคโนโลยและก าลงการผลตซงใชเงนลงทนสงและสงผลตอก าไรในระยะยาว ดงนนผบรหารจะตองใหความส าคญในการตดสนใจเลอกกระบวนการ กลยทธในการตดสนใจเลอกกระบวนการจะแบงออกเปน 4 ประเภทไดแก

1.การมงเนนตามกระบวนการ (Process Focus) เปนการรวมกลมงานหรอเครองจกรไวเปนหมวดหมตามกระบวนการหรอตามลกษณะงานทคลายกนในแตละแผนก ท าใหสามารถท างานในบรเวณเดยวกนภายใตการควบคมดแลของพนกงานทท าหนาทคลายกนเชน ในโรงงานอาจจะรวมเครองจกรทใชส าหรบงานกลง กลมงานเชอม ไวเปนกลมเดยวกนหรออยในแผนกเดยวกน ในส านกงานอาจจะแบงออกเปนแผนกการเงน แผนกบญช แผนกการตลาด เปนตน การมงเน นกระบวนการจะชวยเพมความยดหยนในการผลตสนคาหรอการบรการไดหลากหลายประเภทตามความตองการของลกคา ดงภาพท 7.1

ภาพท 7.1 แสดงกลยทธการมงเนนกระบวนการ

2.การมงเนนตามผลตภณฑ (Product Focus) เปนกระบวนการทผลตสนคาทมความหลากหลายหรอชนดผลตภณฑไมมาก สนคาประเภทเดยวกนจะถกจดใหอยในกลมเดยวกนและผลตในปรมาณมาก เครองจกรและอปกรณการผลตตาง ๆ จะถกจดเรยงตามขนตอนและล าดบการผลตของแตละชนดผลตภณฑ และผลตภณฑจะเคลอนทอยางตอเนองบนสายการผลต ดงนนจงสามารถ

แผนกเจาะ แผนกกลง แผนกเชอม แผนกทาส


เรยกการผลตชนดนวา กระบวนการผลตแบบตอเนอง ซงมล าดบขนตอนการผลตทเปนมาตรฐานท าใหงายตอการควบคมคณภาพ ผลผลตทไดจงมความสม าเสมอตรงตามความตองการดงภาพท 7.2

ภาพท 7.2 แสดงกระบวนการผลตน าดมบรรจขวด

3. การมงเนนการท าซ า (Repetitive Focus) เปนกระบวนการทมลกษณะของสายการประกอบ โดยจะท าการเตรยมชนสวนตาง ๆ ส าหรบประกอบทเรยกวาโมดล ท าใหการมงเนนในการท าซ า สามารถผลตสนคาในปรมาณทมาก แตกมความยดหยนท าใหสามารถปรบเปลยนรปแบบของสนคาไดหลากหลายมากขน ซงเปนกระบวนการทอยระหวางการมงเนนตามกระบวนการและการมงเนนตามผลตภณฑ ท าใหสามารถลดตนทนในการผลต แตกยงสามารถทจะตอบสนองตอความตองการของลกคาไดหลากหลาย ตวอยางเชน กระบวนการในการประกอบรถยนต เครองใชไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกสตาง ๆ ดงภาพท 7.3

น าดบ

กรองสนม กลน ส ตะกอน กรอง R.O. ปรบความดน

พกน ากรอง ฆาเชอโรค บรรจขวด


ภาพท 7.3 แสดงกระบวนการประกอบรถยนต

4.การมงเนนลกคาเฉพาะราย (Customization Focus) เปนกระบวนการทมงเนนในการตอบสนองตอความตองการของลกคาทแตกตางกนออกไป ท าใหผลตภณฑหรอการบรการมความหลากหลายตามความตองการของลกคา การตอบสนองลกคาจะตองรวดเรว อาจจะใหลกคามสวนรวมในกระบวนการออกแบบ เลอกวสด เลอกวธการ เพอตอบสนองตอความตองการของลกคาใหไดมากทสด การมงเนนลกคาเฉพาะรายจงไมใชเพยงการขายสนคาเทานน แต จะมงเนนไปทกระบวนการใหบรการควบคกนเพอสรางความพงพอใจใหกบลกคาสงสด แตในขณะเดยวกนเพอตอบสนองลกคาอยางรวดเรว จะตองอาศยการผสมผสานกนระหวางการออกแบบผลตภณฑและบรการในลกษณะโมดล และการจดตารางการผลตอยางมประสทธภาพ ตวอยางเชน บานแบบสงสราง การบรการงานแตงงาน การบรการจดเลยง ทมลกษณะเตรยมชนงานหรอชนสวนประกอบในลกษณะทเปนโมดลส าหรบพรอมด าเนนการไดทนท

โมดลโครงสรางหลก โมดลชนสวนภายใน โมดลโครงเหลก

พนส ประกอบโครงรถ เตรยมทดสอบ ประกอบตวถง

โมดลชนสวนตวถง โมดลชนสวนภายนอก

เหลกแผน เครองยนต ชนสวนภายนอก ชนสวนภายใน ชนสวนโครงหลก โครงเหลก


การวางแผนกระบวนการ

ในการวางแผนกระบวนการจะตองท าการตดสนใจในการผลตสนคาหรอการบรการทเกยวของกบประเดนตาง ๆ ดงตอไปน

1.การตดสนใจซ อหรอผลตเอง เปนการพจารณาวาชนสวนหรอรายการใดเหมาะสมทจะผลตเองหรอซอจากผขายภายนอกซงจะตองพจารณาจาก

- ตนทน จะตองด าเนนการเปรยบเทยบระหวางผลตเองและซอจากภายนอกวา อยางไหนมตนทนทถกกวา คมคามากกวา

- ก าลงการผลต จะตองพจารณารวมกบการพยากรณความตองการวามก าลงการ ผลตเพยงพอหรอไม จะตองท าการส ารองเพอเปนสนคาคงคลงหรอไม จ าเปนจะตองสงซอ ภายนอกมากนอยเพยงใด

- คณภาพ จะตองพจารณาถงการก าหนดระดบคณภาพ การควบคมใหเปนไปตาม มาตรฐาน และการมสวนรวมของผขายในการออกแบบและพฒนาคณภาพ

- ความรวดเรว จะตองพจารณาวาระหวางผลตเองใชระยะเวลามากนอยเพยงใด สงมอบสนคาใหกบลกคาไดทนเวลาหรอไม จะตองพจารณาถงแหลงวตถดบและ ความสามารถในการผลตของแรงงานประกอบ

- ความนาเชอถอ เปนการพจารณาถงความสม าเสมอในการสงมอบ รวมถงความ สม าเสมอในเรองของคณภาพ หรอผานการรบรองคณภาพจากองคกรภายนอกหรอไม เชน มาตรฐานอตสาหกรรม หรอ ISO9001-2008

- ความช านาญ เปนการพจารณาถงองคความรทองคกรม รวมถงบคลากรทม ความรความสามารถมากนอยเพยงใดหากจะตองด าเนนการผลตเอง


2. การเลอกอปกรณหรอเครองจกร หลงจากตดสนใจวาองคกรจะด าเนนการผลตเองหรอซอจากแหลงภายนอก สงส าคญถดมาทจะตองพจารณาไดแกการเลอกอปกรณหรอเครองจกร ซงเกยวของกบกระบวนการและก าลงการผลต ใชเงนลงทนสง ดงนนจะตองพจารณาการเลอกอปกรณและเครองจกรอยางรอบคอบ ในการพจารณาจะเกยวของประเดนตาง ๆ ดงตอไปน

- ตนทนซ อ จะตองด าเนนการเปรยบเทยบถงเงนลงทนซออปกรณและเครองจกร ตนทนการตดตงหรอการปรบแตงเครองจกร

- ตนทนการด าเนนงาน จะตองพจารณาคาเสอมราคาของเครองจกร ซงเกยวของ กบอายการใชงาน คาแรงงานทงทางตรงและทางออมในการใชอปกรณและเครองจกร คา ประกนภยและคาบ ารงรกษา

- การประหยดประจ าป การใชเครองจกรและอปกรณทใหมกวา จะมกระบวนการ การใชวสดหรอวตถดบทมประสทธภาพมากกวา รวมถงผลผลตทมากกวา แสดงใหเหนถง ผลตภาพทมากกวาท าใหเกดการประหยดลงได

- การสงเสรมรายได เครองจกรและอปกรณทมความสามารถในการผลตทรวดเรว มความยดหยนมากกวา ยอมตอบสนองตอความตองการของลกคา ชวยใหเกดยอดขายและ สวนแบงทางการตลาดมากขน

- การวเคราะหการเปลยนอปกรณ เทคโนโลยมแนวโนมเปลยนแปลงเรวขน การ ลงทนเครองจกรทมเทคโนโลยสงจะตองใชเงนลงทนสง จะตองพจารณาถงอายการใชงาน ความคมคาหากจะตองด าเนนการเปลยนอปกรณหรอเครองจกรใหมเพอรองรบการแขงขน ในตลาด

- การวเคราะหเปนรายช น จะตองพจารณาถงความเขากนไดระหวางเครองจกร อปกรณ เทคโนโลยใหมกบระบบเดม วาสามารถใชขอมลและท างานรวมกนไดหรอไม

- ความเสยง การวางแผนอายการใชงาน เทคโนโลยท เปลยนแปลงอยางรวดเรว รวมถงลกคาและสภาพแวดลอมทางธรกจทเปลยนแปลงไป จะท าใหเกดความไมแนนอน จะตองท าการประเมนความเสยงทเกดขนเพอวางแผนส ารอง


การวเคราะหกระบวนการ

การวเคราะหกระบวนการเปนการทดสอบประสทธภาพระบบการท างาน เพอใหท างานไดรวดเรวขน ลดคาใชจาย สามารถสงมอบสนคาไดตามทลกคาตองการ

แผนภมกระบวนการไหล (Flow Process Chart) เปนเครองมอหนงทใชในการวเคราะหกระบวนการ ทแสดงใหเหนกจกรรมตาง ๆ ในการท างาน ไดแก การด าเนนงาน การตรวจสอบ การเคลอนยาย การรอคอย และการเกบคงคลง ซงจะแสดงความสมพนธระหวางเวลาและระยะทางทใชในแตละกจกรรม

แผนภมกระบวนการไหลแบงออกเปน 2 ชนดไดแก

1. แผนภมการไหลของผลตภณฑ (Product Flow Process Chart) จะแสดงถงกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบการเคลอนทของวสดหรอผลตภณฑ

2. แผนภมการไหลของกระบวนการท างาน (Operative Flow Process Chart) จะแสดงถงกระบวนการไหลทบนทกการท างานและล าดบขนตอนในการท างานของพนกงานในการท ากจกรรมตาง ๆ

ในการวเคราะหกระบวนการจะก าหนดกจกรรมตาง ๆ แทนดวยสญลกษณมาตรฐาน 5 ตว ซงก าหนดโดยมาตรฐาน ASME (American Society of Mechanical Engineers) ไวดงน (Upendra

Kachru, 2009: 500)

ตารางท 7.1 สญลกษณและค าจ ากดความโดยยอในแผนภมกระบวนการไหล สญลกษณ กจกรรม ค าจ ากดความโดยยอ


-การเตรยมวสดเพอชนงานถดไป

-การด าเนนการแปลงสภาพวสดหรอวตถดบ

-การประกอบชนสวน

การเคลอนยาย

-การเคลอนยายวสด สงของ -คนก าลงเดน

การตรวจสอบ -การตรวจสอบคณลกษณะ คณภาพและปรมาณ

การรอคอย -การเกบวสดชวคราวหรอรอคอยงาน

การเกบคงคลง -การเกบถาวรตองมค าสงเคลอนยาย


ในการพจารณากจกรรมทเพมคณคาใหแกผลตภณฑไดแกกจกรรมการด าเนนงาน สวนกจกรรมทไมเพมคณคาไดแกกจกรรม การเคลอนยาย การตรวจสอบ การรอคอยและการเกบคงคลง วธการวเคราะหกระบวนการดวยแผนภมกระบวนการไหล แสดงไดดงตารางท 7.2

ตารางท 7.2 แสดงแผนภมการไหลของกระบวนการท างานของพยาบาล

กระบวนงาน/ข นตอนยอย เวลา (นาท)

ระยะทาง(เมตร) ด า

เนนกา

ร

เคลอน

ยาย

ตรวจ

สอบ

รอคอ

ย

เกบคง

คลง

1.คนหาประวตคนไข 3 -

2.น าคนไขไปยงจดบรการ 1 12

3.ตรวจสอบประวตคนไข 3 -

4.น าคนไขไปยงหองตรวจรางกาย 1 6

5.ตรวจรางกายเบองตน 5 -

6.น าคนไขไปพบแพทย 2 20

7.รอแพทยตรวจคนไขกอนหนา 15 -

8.ชวยแพทยตรวจวนจฉยโรค 15 -

9.น าใบสงแพทยไปหองจายยา 3 25

รวม 48 63

จากตารางท 7.2 หาเวลาทสรางคณคาเพมโดยค านวณจากอตราสวนระยะเวลาในการด าเนนงานและเวลารวมทงหมดมคาเทากบรอยละ 47.92 ( (15+5+3)x100/48) จะเหนวามคาคอนขางต า หากด าเนนการปรบปรงกระบวนการ เชน กระบวนการท 7 ไมตองรอแพทยตรวจคนไข ใหพยาบาลยอนกลบไปท ากระบวนการท 1 สวนกระบวนการท 8 และ 9 อาจจะมพยาบาลประจ าหองแพทยแยกออกมาตางหาก ท าใหสามารถลดระยะเวลารอแพทยจากกระบวนการท 7 ลง 15 นาท ดงนนจะใชเวลารวมเหลอ 33 นาท เมอน ามาพจารณาเวลาทสรางคณคาเพมจะมคาเทากบรอยละ 69.70 (23x100/33) นอกจากนนหากพจารณาลดระยะเวลาจากกระบวนการเคลอนยายลงได โดยอาจจะพจารณาจดผงหรอสถานทใหมใหระยะทางลดลงจะท าใหระยะเวลารวมลดลงไดอก


การควบคมกระบวนการ

ในการควบคมกระบวนการเปนสวนทส าคญมากส าหรบการพจารณาปรบปรงกระบวนการ ซงเปนสวนหนงของระบบการปรบปรงคณภาพ การควบคมกระบวนการสามารถใชเทคนคการควบคมไดหลายวธ เชน ฮสโตรแกรม (Histogram) วธกราฟแบบสเหลยม (Box and Whisker Plot)

วธกราฟทดสอบการแจกแจงแบบปกต (Normal Probability Paper: NOPP) หรอวธแผนภมควบคม (Control Chart) เนอหาในสวนนจะอธบายเฉพาะวธแผนภมควบคม ซงเปนหนงในเครองมอทงเจดของเทคนคการจดการคณภาพ

แผนภมควบคม (Control Chart) เปนเครองมอทใชแยกความผนแปรจากสาเหตทผดธรรมชาต (Special Causes) ออกจากสาเหตธรรมชาต (Common Causes) พฒนาขนครงแรกโดย Dr. Walter A. Shewhart ในป 1924 (กตตศกด พลอยพานชเจรญ, 2551: 138) แผนภมควบคมมหลายประเภท เนอหาสวนนจะอธบายถงแผนภมควบคมความผนแปรแบบ ซงใชในการควบคมคาเฉลยของกระบวนการและแบบ ใชในการควบคมคาการกระจายของขอมล ในการควบคมจะตองด าเนนการสรางเสนควบคมบน (Upper Control Limit: UCL) และเสนควบคมลาง (Lower Control

Limit: LCL) และคากลาง (Center Line: CL) สามารถค านวณไดดงน

ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ

(7.1)

(7.2)

(7.3)

โดยท (7.4)

และ คอคาคงท ขนอยกบขนาดตวอยางสามารถหาคาไดจากภาคผนวกตารางท 2

X

R

2UCL = X A R

X

CL = X

2LCL = X A R

XX =

n

2A


ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ

(7.5)

(7.6)

(7.7)

โดยท (7.8)

และ คอคาคงท ขนอยกบขนาดตวอยางสามารถหาคาไดจากภาคผนวกตารางท 2

ตวอยางท 7.1 ขอมลน าหนกของสนคาน ามาพจารณาเพอสรางแผนภมแบบ และแบบ

ตารางท 7.3 แสดงขอมลน าหนกของสนคา (บนทกเฉพาะสวน 100 กรม)

คร งท วนท เวลา คาทวดได

X1 X2 X3 X4

1 5 8.45 40 60 50 70 55.0 30.0

2 10.45 60 50 50 40 50.0 10.0

3 13.45 30 70 40 60 50.0 40.0

4 15.45 40 60 50 70 55.0 30.0

5 17.45 45 50 55 60 52.5 15.0

6 10 9.00 55 40 45 40 45.0 15.0

7 11.00 45 35 50 40 42.5 15.0

8 13.00 40 50 50 60 50.0 20.0

9 15.00 30 60 70 50 52.5 40.0

10 17.00 45 35 70 50 50.0 35.0

11 15 8.50 40 50 50 60 50.0 20.0

12 10.50 30 70 50 60 52.5 40.0

13 12.50 45 75 50 60 57.5 30.0

14 14.50 60 40 40 70 52.5 30.0

15 16.50 50 30 40 70 47.5 40.0

R

4UCL = D R

CL = R

3LCL = D R

RR =

n

3 4D , D

X R

X R


ตารางท 7.3 (ตอ)

คร งท วนท เวลา คาทวดได

X1 X2 X3 X4

16 20 9.10 40 40 50 70 50.0 30.0

17 11.10 30 30 35 65 40.0 35.0

18 13.10 40 50 40 50 45.0 10.0

19 15.10 40 45 55 50 47.5 15.0

20 17.10 45 45 60 40 47.5 15.0

21 25 9.00 50 30 60 50 47.5 30.0

22 11.00 60 70 50 30 52.5 20.0

23 13.00 40 70 20 70 50.0 50.0

24 15.00 50 60 70 70 62.5 20.0

25 17.00 55 65 70 60 62.5 15.0

รวม 1267.5 650.0

คาเฉลย 50.7 26

จากตารางท 7.3 หาคา ได 50.7 และ 26 จากการวดในแตละครงใชกลมตวอยาง 4 กลม เปดตารางท 2 ในภาคผนวกไดคาคงท เทากบ 0.729, 0 และ 2.282 ตามล าดบ แทนคาเพอหาขอบเขตการควบคมไดดงน

ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ จากสมการท 7.1-7.3 หาคาไดดงน

กรม

กรม

กรม

X R

X และ R

2 3 4A , D และ D

X

UCL = 50.7 0.729(26) = 69.654

CL = 50.7

LCL = 50.7 0.729(26) = 31.746


ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ จากสมการท 7.5-7.7 หาคาไดดงน

กรม

กรม

กรม

ท าการสรางแผนภมควบคมแบบ ดงภาพท 7.4 และ 7.5

ภาพท 7.4 แสดงแผนภมควบคมแบบ

ภาพท 7.5 แสดงแผนภมควบคมแบบ

จากภาพท 7.4 และ 7.5 แสดงใหเหนวาขอมลอยภายในขอบเขตควบคม แสดงใหเหนถงความผนแปรดงกลาวเกดจากสาเหตธรรมชาต เชน ขอจ ากดทางเทคนคของเครองจกรทใชในการผลต

R

UCL = 2.282x26 = 59.332

CL = 26

LCL = 0x26 = 0

X และ R

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0 UCL = 69.654

CL = 50.7

LCL = 31.746

0.0

20.0

40.0

60.0 UCL = 59.332

CL = 26

LCL = 0

X

R


กระบวนการงานบรการ

ในงานบรการ ลกคาจะมสวนรวมหรอเกยวของกบกระบวนการ ผลผลตไดจงเปนการสรางความพงพอใจและประทบใจใหกบลกคา ซงท าการวดและควบคมไดยาก ในการออกแบบงานบรการจะพจารณาจากเมตรกซกระบวนการงานบรการ (The Service Process Matrix) พจารณาจากความสมพนธระหวางจ านวนพนกงานและระดบการมงตอบสนองตอความตองการของลกคา (Schmenner, 2004: 335) เพอพจารณาการคดเลอกพนกงาน การฝกอบรมในการใหบรการ ซงเปนปจจยทส าคญในการตอบสนองตอความคาดหวงของลกคาเพอสรางความประทบใจดงภาพท 7.6

ภาพท 7.6 เมตรกซความสมพนธระหวางการมงตอบสนองลกคาเฉพาะรายและจ านวนพนกงาน


ระดบการมงตอบสนองลกคาเฉพาะราย นอย มาก

นอย

มาก

ระดบ

จ านว

นพนก

งาน

ธนาคารพาณชย ตวแทนซอขายหลกทรพย

ส านกงานทปรกษาดานกฎหมาย

โรงพยาบาล

ธรกจคาปลก

ภตตาคาร สายการบน

1.บรการมวลชน 2.บรการแบบมออาชพ

3.อตสาหกรรมบรการ 4.ศนยบรการ

ธรกจเครองแตงกาย

ธนาคารเฉพาะกลม

ธรกจคาสง

ส านกงานทนายความ

โรงพยาบาลเอกชน

ตวแทนซอขายจ ากดชนดหน

รานอาหาร จานดวน

สายการบนตนทนต า

ธรกจรปแบบเดม ธรกจทเปลยนไป แนวโนม


จากภาพท 7.6 เมตรกซกระบวนการงานบรการจะแบงออกเปน 4 รปแบบไดแก

1.การบรการมวลชน (Mass Service) รปแบบนกระบวนการงานบรการจะมงตอบสนองลกคาจ านวนมากทใชบรการทมลกษณะใกลเคยงกนและใชพนกงานจ านวนมาก ตวอยางธรกจเชน ธรกจคาปลก ธนาคารพาณชย รปแบบการบรการอาจจะพจารณาการสรางมาตรฐานในการใหบรการ รวมทงการพจารณาลงทนในเทคโนโลยทสามารถตอบสนองลกคาไดในวงกวาง เชน การน าระบบการท าธรกรรมทางการเงนแบบออนไลน หรอรปแบบของพาณชยอเลกทรอนกสมาใช เปนตน

2.การบรการแบบมออาชพ (Professional Service) กระบวนการจะมงเนนตอบสนองตอลกคาเฉพาะรายและใชพนกงานจ านวนมาก เชน ธนาคารเฉพาะกลม หรอส านกงานทนายความทรวมผเชยวชาญเฉพาะไวหลากหลาย รปแบบการใหบรการจะตองพจารณาถงการจดการความเชยวชาญเฉพาะของพนกงาน การถายทอดองคความร การฝกอบรมพฒนา อาจจะพจารณาน าเทคโนโลยระบบผเชยวชาญเฉพาะ (Expert System) มาใชในองคกร

3.อตสาหกรรมบรการ (Service Factory) กระบวนการจะมงตอบสนองลกคาจ านวนมากแตใชจ านวนพนกงานต า ตวอยางเชน ธรกจสายการบน โรงแรม รานอาหารจานดวน ธรกจคาสง และเครอขายโทรศพท ซงเปนลกษณะธรกจทผสมผสานเทคโนโลยรวมกบการใหบรการ ท าใหสามารถควบคมตนทนการใหบรการทต า รปแบบธรกจจงมงเนนไปทกระบวนการจดการเทคโนโลยทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

4.ศนยบรการ (Service Shop) กระบวนการจะมงเนนตอบสนองตอลกคาเฉพาะรายและใชจ านวนพนกงานต า เชน โรงพยาบาล ภตตาคาร ศนยบรการรถยนต ซงจะมงเนนไปทการจดการความเชยวชาญเฉพาะของพนกงาน ในขณะเดยวกนกจะมงเนนถงเทคโนโลยใหม ๆ ทใช รวมถงเครองมอหรออปกรณเฉพาะในการใหบรการแกลกคา การน าเทคนคการจดตารางและแผนงานเพอใหบรการลกคาไดอยางพยงพอ


เทคโนโลยในการผลต

เทคโนโลยการผลตทใชในการด าเนนงานสามารถจ าแนกออกเปน 3 ประเภทดงตอไปน (ศลษา ภมรสถต, 2551: 115)

1. เทคโนโลยผลตภณฑ (Product Technology) เปนเทคโนโลยทมวตถประสงคในการการพฒนาและการน าเสนอผลตภณฑใหม รวมไปถงการปรบปรงผลตภณฑเดมใหมคณภาพและประสทธภาพมากยงขน สวนใหญจะเปนผลตภณฑในอสาหกรรมการสอสารและอเลกทรอนกส เชน การประดษฐกลองทไมใชฟลม รถยนตพลงงานไฟฟา คอมพวเตอรพกพาขนาดเลก เปนตน โดยทวไปเทคโนโลยผลตภณฑจะไดรบการพฒนามาจากฝายวจยและพฒนา ซงจะตองท างานประสานรวมกนระหวางฝายการตลาด และฝายผลต เพอผลกดนเทคโนโลยผลตภณฑใหม ๆ ออกสตลาด ดงภาพท 7.7

ภาพท 7.7 แสดงถงการพฒนาเทคโนโลยผลตภณฑภายในองคกร

2. เทคโนโลยกระบวนการ (Process Technology) เทคโนโลยกระบวนการ เปนการประยกตใชแนวความคด วธการ และกระบวนการใหม ๆ ในการพฒนากระบวนการผลตสนคาหรอบรการ ทสงผลใหการด าเนนงานมประสทธภาพและประสทธผลสงขนอยางเหนไดชด ปจจบนมการววฒนาการดานเครองจกรอยางรวดเรว เครองจกรทน ามาใชในกระบวนการผลตปจจบนมดงน

2.1 ระบบอตโนมต (Automation) เปนการน าอปกรณหรอเครองจกรพเศษมาใช ในกระบวนการทเกดขนภายใตค าสงหรอล าดบการปฏบตงานทวางไวลวงหนา ปจจบนมการ น าระบบอตโนมตมาใชในกระบวนการผลตและการบรการมากมาย ไดแก

ฝายวจยและพฒนา

ออกแบบและวศวกรรม

ฝายผลต ฝายตลาด

แรงผลกทางเทคโนโลย

แรงดงทาง อปสงค


- ระบบล าเลยงอตโนมต (Automated Conveyor Systems) เปนระบบทม บทบาทส าคญในหลายสวนของกระบวนการผลต เชน การล าเลยงวตถดบ การล าเลยง ชนงานสขนตอนตอไปของการผลต การบรรจหบหอและตดปาย ซงมความสามารถในการ เคลอนททงในแนวราบหรอแนวระดบ ดงภาพท 7.8

ภาพท 7.8 ระบบการล าเลยงผานสายพานอตโนมต

- เ อจ ว (Automated guided Vehicle: AGV) คอยานพาหนะท ใช ในการ บรรทกเคลอนยายสนคาแบบไมมคนขบ โดยใชราง เสนควบคม หรอการควบคมแบบไร สายในการตรวจจบสญญาณในการล าเลยงผานระบบคอมพวเตอร ขอดของระบบนจะม ความยดหยนมากกวาระบบสายพานล าเลยง สามารถออกแบบใหเคลอนยายอปกรณได หลายขนาดและเปลยนเสนทางการเคลอนยายไดงายกวา ดงภาพท 7.9

ภาพท 7.9 แสดงการใชเอจวขนถายสนคาททาเรอ

(ทมา: International Industrial Vehicle Technology, 2012)


- ระบบจดเกบสนคาอตโนมต (Automated Storage and Retrieval) ระบบ การจดเกบสนคาอตโนมต เปนระบบทใชในการจดเกบสนคา ซงจะใชอ านวยความสะดวกใน การจดเกบสนคาใหแกคลงสนคานน ๆ ท าใหเกดประสทธภาพในการใชพนทจดวาง การ จดเกบและการคนหา นอกจากนยงใชงานรวมกบระบบล าเลยงเพอความสะดวกในการ เคลอนยายสนคา ดงภาพท 7.10

ภาพท 7.10 แสดงระบบจดเกบสนคาอตโนมต

- ระบบการผลตแบบยดหยน (Flexible Manufacturing System) หรอ FMS

เปนเครองจกรทใชในการผลตควบคมการท างานโดยระบบคอมพวเตอร เชอมตอกบระบบ ล าเลยงอตโนมต รวมกบระบบเซนเซอรดงภาพท 7.11

ภาพท 7.11 แสดงระบบการผลตแบบยดหยน


- หนยนต (Robot) หนยนตอตสาหกรรมจะท างานโดยเลยนแบบรางกายของ มนษย โดยเฉพาะชวงแขนของมนษย หรอทเรยกวา “แขนกล” ซงงานสวนใหญจะเปน ลกษณะงานซ า ๆ หรองานทมอนตรายเชน งานตด งานเชอม งานเจาะ งานกลง งาน ประกอบทตองใชความละเอยดและความแมนย าสง ดงภาพท 7.12

ภาพท 7.12 แสดงหนยนตทใชในอตสาหกรรม

2.2 เทคโนโลยควบคมตวเลข (Numerically Controlled Technology) การ ทเครองจกรในระบบอตโนมตจะท างานไดอยางทตองการนน จ าเปนจะตองมวธการควบคม ทเหมาะสม ซงการควบคมเครองจกรอตโนมตนเรยกวา ระบบการควบคมเชงตวเลข (Numerical Control) หรอเรยกยอ ๆ วา NC ปจจบนเทคโนโลยในการควบคมตวเลขจะ ใชคอมพวเตอรทมซอฟตแวรเฉพาะในการควบคมการท างานของเครองจกรอตโนมตซงมชอ เรยกวา Computer Numerically Controlled หรอ CNC ซงการน าระบบคอมพวเตอรมา ชวยในการควบคมท าใหงานท างานมความเทยงตรง แมนย า และมความยดหยน นอกจากน ยงมระบบทท างานรวมกบระบบ CNC รวมกบระบบอตโนมตไดแก

- Computer Aided Design หรอ CAD เปนการน าเอาระบบคอมพวเตอรมา ชวยในการออกแบบหรอแกไขชนงาน ผลตภณฑ

- Computer Aided Manufacturing ห ร อ CAM เ ป น ก า ร น า ร ะ บ บ คอมพวเตอรมาชวยในการผลต เชน การขนรป การเจาะ การตด และการเชอม ชนงาน โดย เชอมโยงขอมลทไดจากการออกแบบ CAD


- Computer Aided Engineering หรอ CAE เปนการน าเอาระบบคอมพวเตอร และซอฟตแวรมาชวยในการวเคราะหและท านายพฤตกรรมตาง ๆ ของชนงานเมอม สภาพแวดลอมหรอองคประกอบทเปลยนไป ท าใหสามารถประเมนความส าเรจของชนงาน วเคราะหจดออนหรอโอกาสทจะลมเหลวกอนจะด าเนนการผลต

3. เทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) คอการประยกตใชคอมพวเตอรและอปกรณโทรคมนาคม เพอจดเกบ สบคน สงผาน และจดการขอมล ทงภายในองคกรและระหวางองคกร ปจจบนขอมลและสารสนเทศจะถกจดเกบผานระบบฐานขอมล (Data Base) และเชอมโยงแลกเปลยนผานระบบเครอขายคอมพวเตอร (Computer Network) หรอระบบโทรคมนาคมอน ๆ เชน เครอขายโทรศพท หรอระบบโทรทศน ปจจบนองคกรตาง ๆ ไดน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเรมตงแตสารสนเทศทเกยวของกบการขายหรอจ าหนายสนคา เชอมโยงมายงกจกรรมทางการตลาดและกจกรรมทางการผลตหรอการบรการและเชอมโยงไปยงกระบวนการกอนหนาไดแกกจกรรมในการจดซอ การจดการสนคาคงคลง การจดการโซอปทานและโลจสตกส และกจกรรมสนบสนนไดแก กจกรรมทางการเงน การบญช การจดการทรพยากรมนษย ขอมลทเกดขนยงเชอมโยงไปยงระบบสนบสนนการตดสนใจและระบบสารสนเทศส าหรบผบรหารดงภาพท 7.13

ภาพท 7.13 แสดงการเชอมโยงเทคโนโลยสารสนเทศ

การจดซ อ บญช การเงน ทรพยากรมนษย การตลาด

ระบบปฏบตการทางธรกจ (TPS)

ระบบการวางแผนทรพยากรทางธรกจ (ERP)

ระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS) ระบบสารสนเทศส าหรบผบรหาร (EIS)

ระบบสารสนเทศเพอการจดการ (MIS)

CAD/CAM/CAE Robot FMS AGV ACS CNC

การผลตแบบอเลกทรอนกส (E-Manufacturing)

ระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางองคกร

(EDI)

(EDI)

ปจจยน าเขา วตถดบ แรงงาน

เครองจกร ทน

กระบวนการแปลงสภาพ

ผลผลต

-สนคา -บรการ

(MRP)

ทศทางสารสนเทศ


การวางแผนก าลงการผลต

ก าลงการผลต คออตราการผลตสงสดของอปกรณหรอเครองจกรในชวงเวลาหนง ในการวางแผนก าลงการผลตจะสมพนธกบการเลอกกระบวนการ เทคโนโลย และความตองการของลกคา ตองอยในระดบทเหมาะสม เพราะหากก าลงการผลตมากเกนความตองการของลกคายอมแสดงใหเหนถงตนทนทมากเกนความจ าเปน แตหากก าลงการผลตไมเพยงพอตอความตองการของลกคา องคกรจะเสยโอกาสในการท าก าไรและอาจจะสญเสยลกคาใหกบคแขง แนวคดในการวางแผนก าลงการผลตจะมอย 4 รปแบบ ดงภาพท 7.14

ภาพท 7.14 แสดงรปแบบการวางแผนก าลงการผลตกบความตองการของลกคา



เวลา

ปรมาณ

อปสงค

เวลา

ปรมาณ

อปสงค

เวลา

ปรมาณ

อปสงค





เวลา

ปรมาณ

อปสงค

ก. ขยายก าลงการผลตครงละมาก ๆ

กอนความตองการของลกคา ข. ขยายก าลงการผลตครงละนอย ๆ

กอนความตองการของลกคา

ค. ขยายก าลงการผลตเฉลยครงละนอย ๆ

กอนความตองการของลกคา ง. ขยายก าลงการผลตครงละนอย ๆ

ตามความตองการของลกคา



สวนเกน

สวนเกน

สวนเกน

สวนขาด

สวนขาด

สวนขาด

สวนเกน


จากภาพท 7.4 การวางแผนก าลงการผลตจะพจารณาจากความตองการของลกคาทมแนวโนมเพมสงขน เพอผลตใหเพยงพอตามความตองการม 4 รปแบบไดแก

1. ขยายก าลงการผลตครงละมาก ๆ กอนความตองการของลกคาจะเกดขน ท าใหเวลาในการปรบเปลยนเครองจกรและเทคโนโลยใชเวลานาน สามารถวางแผนผลตไดตามความตองการของลกคาจนกระทงเพมสงขนจนใกลเคยงกบการก าลงการผลต เกดการประหยดตอขนาด (Economies

of Scale) ท าใหแนวโนมตนทนตอหนวยจะลดลง แตกเกดความเสยงในกรณทแนวโนมความตองการของลกคาหากลดลงกะทนหน เนองจากใชเงนลงทนในเครองจกรจ านวนมาก

2.ขยายก าลงการผลตครงละนอย ๆ กอนความตองการของลกคาจะเกดขน วธนจะชวยลดความเสยงหากมการเปลยนแปลงความตองการของลกคา ในการผลตจะผลตตามความตองการของลกคาจนใกลเคยงก าลงการผลตจงท าการขยายก าลงการผลต แตการปรบเปลยนหรอลงทนในเครองจกรบอยครง จะมความเสยงในสวนของความเขากนไดระหวางเทคโนโลยเดมและเทคโนโลยใหมรวมถงคาใชจายในการตดตงเครองจกรใหม (Setup Cost)

3.ขยายก าลงการผลตเฉลยครงละนอย ๆ กอนความตองการของลกคาจะเกดขน วธการนมกจะเดนเครองจกรเตมก าลงการผลตท าใหเกดสวนเกนเกบเปนสนคาคงคลง จนปรมาณความตองการของลกคาเพมสงขนจนเกนก าลงการผลต เกดสวนขาดจะน าสนคาคงคลงสงมอบใหกบลกคา ท าใหสามารถเดนเครองจกรไดเตมท แตกเกดความเสยงหากความตองการของลกคาลดลงกะทนหนท าใหเกดสนคาคงคลงจ านวนมาก หรอหากลกคาตองการสนคาเพมมากขนกะทนหน จะไมสามารถด าเนนการสงมอบไดทนตามความตองการของลกคา รวมถงความเสยงในสวนของความเขากนไดระหวางเทคโนโลยเดมและเทคโนโลยใหมและคาใชจายในการตดตงเครองจกรใหม (Setup Cost)

4.ขยายก าลงการผลตเฉลยครงละนอย ๆ ตามความตองการของลกคา วธการนจะเดนเครองจกรเตมทปลอยใหความตองการของลกคาสงกวาก าลงการผลต จนถงจดหนงจงจะท าการขยายก าลงการผลต วธการนจะไมเกดสนคาคงคลง ท าใหตนทนสนคาคงคลงต า แตมความเสยงจากการเสยโอกาสทไมสามารถผลตไดเพยงพอตอความตองการของลกคา


การวเคราะหจดคมทน

การวเคราะหจดคมทน (Break-even Point) เปนการวเคราะหก าลงการผลตวาจะตองท าการผลตเปนจ านวนหรอมลคาเทาใดจงจะคมคาในการลงทน ในการวเคราะหจดคมทนจะพจารณาจากตนทน 2 ชนดดงน

1.ตนทนคงท (Fixed Cost: FC) คอตนทนทเกดขนถงแมจะไมมการด าเนนการผลตสนคา ไดแก คาเสอมราคาเครองจกร คาเชาสถานท ภาษ และหนสน เปนตน

2.ตนทนผนแปร (Variable Cost: VC) คอตนทนทมการเปลยนแปลงตามปรมาณสนคาทท าการผลตไดแก คาแรงงานทเกยวของกบการผลต คาวตถดบ วสดส าหรบผลต เปนตน

ในการหาจดคมทน จะพจารณาจากจดทไมเกดก าไรและไมขาดทนหรอจดทรายรบรวมเทากบรายจายดงภาพท 7.15

ภาพท 7.15 แสดงแนวคดในการวเคราะหจดคมทน

มลคา ($)

ปรมาณ (Q)

รายรบ (TR)

ตนทนรวม (TC)

ตนทนผนแปร (VC)

ตนทนคงท (FC)

ก าไร

ขาดทน

ปรมาณทคมทน

(BEPQ)

มลคาทคมทน

(BEP$)

จดคมทน

(BEP)


จากภาพท 7.15 จดคมทน (Break-even Point) คอจดตดระหวางเสนรายรบ (TR) และเสนรายจาย (TC) และมสมมตฐานคอปรมาณทผลตจะมคาเทากบปรมาณทขายดงนน

(7.9)

รายรบ (TR) ค านวณไดจาก ปรมาณทขาย (Q) x ราคาขายตอหนวย (P) และตนทนรวม (TC)

เกดจากตนทนคงท (FC) รวมกบ ตนทนผนแปร (VC) ดงนน

(7.10)

ตนทนผนแปร (VC) ค านวณไดจาก ปรมาณทผลต (Q) x ตนทนผนแปรตอหนวย (V) ดงนน

(7.11)

หรอ

จดรปใหม

ดงนน (7.12)

ซง Q คอ ปรมาณทผลตหรอขายทคมทน ใชสญลกษณใหเขาใจงายแทนดวย BEPQ ไดดงน

(7.13)

หรอคดจดคมทนในรปของมลคา BEP$ จะมคาเทากบ ปรมาณ (Q) x ราคาขายตอหนวย (P)

ไดดงน จาก P x (7.12) ได (7.14)

จดรปใหม

ดงนน (7.15)

TR = TC

QxP = FC + VC

QxP = FC + QxC

(QxP) - (QxC) = FC

Qx(P-C) = FC FC

Q = P V

Q

FC BEP =

P V

FC QxP = x P

P V

FC QxP =

P V

P P

$

FC BEP =

1 (V / P)


ตวอยางท 7.2 บรษทแหงหนงวางแผนก าลงการผลตโดยมตนทนคงท 100,000 บาท คาแรงงานทางตรง 15 บาทตอหนวย และคาวตถดบ 5 บาทตอหนวย โดยก าหนดราคาขายหนวยละ 30 บาท จงหาจดคมทนวาจะมปรมาณและมลคาเทาไหร

จาก สมการท 7.13

หนวย

ดงนน หนวย

จาก สมการท 7.15

บาท

ดงนน บาท

ตอบ ปรมาณทคมทนเทากบ 10,000 หนวย คดเปนมลคา 300,000 บาท

Q

FC BEP =

P V

Q

100,000 BEP =

30 (15 5)

QBEP = 10,000

$

FC BEP =

1 (V / P)

$

100,000 BEP =

1 (20 / 30)

$BEP = 300,000


ในกรณทมผลตภณฑหลายชนด การค านวณหาจดคมทนในรปของมลคาจะพจารณาจากน าหนกของสดสวนยอดขายสนคาแตละชนดดงสมการ

(7.16)

ตวอยางท 7.3 รานจ าหนายเครองดมแหงหนงวางแผนจะขยายสาขา มตนทนคงททงหมด 50,000

บาทตอเดอน โดยมรายการสนคา ตนทนผนแปรและยอดขายทพยากรณดงตารางท 7.4

ตารางท 7.4 แสดงรายการสนคา ตนทนผนแปรและยอดขายทพยากรณของรานกาแฟแหงหนง สนคา

ราคาตอแกว

(บาท) ตนทนผนแปรตอแกว

(บาท) พยากรณยอดขายตอ

เดอน (บาท)

กาแฟเยน 100 80 2,000

ชาเยน 80 65 1,000

นมเยน 70 55 800

ชาเขยวเยน 90 70 1,200

สรางตารางเพอหาคา 1-(V/P) และ W ของสนคาแตละชนดไดดงตารางท 7.5

ตารางท 7.5 แสดงวธการหามลคาทคมทนของผลตภณฑหลายชนด

1 2 3 4 5 6 7 8 9

[i] [P] [V] [D] [V/P] [1-V/P] [$] [W] [(1-V/P)xW]

กาแฟเยน 100 80 2,000 0.80 0.20 200,000 0.45 0.09

ชาเยน 80 65 1,000 0.81 0.19 80,000 0.18 0.03

นมเยน 70 55 800 0.79 0.21 56,000 0.13 0.03

ชาเขยวเยน 90 70 1,200 0.78 0.22 108,000 0.24 0.05

รวม 444,000 1.00 0.20

$

i i i

FC BEP =

[(1 (V / P ))xW ]


จากตารางท 7.15 ท าการแทนคาลงในสมการท 7.16 ไดดงน

จาก

บาท

บาท

ดงนนจะตองสรางยอดขายรวมเทากบ 250,000 บาทตอเดอน จงจะคมทน

เมอพจารณาจดคมทนในรปของปรมาณของผลตภณฑแตละชนดสามารถค านวณไดโดยน าสดสวนยอดขายตอราคาขายสนคาแตละชนด (W/P) คณกบมลคาทคมทน (BEP$) ดงตารางท 7.6

ตารางท 7.6 แสดงการหาปรมาณทคมทนของผลตภณฑหลายชนด

รายการ ราคาขาย/แกว น าหนกสดสวนยอดขาย จดคมทน (แกว) [i] [P] [W] [BEP x W/P]

กาแฟเยน 100 0.45 1,125.00

ชาเยน 80 0.18 562.50

นมเยน 70 0.13 464.29

ชาเขยวเยน 90 0.24 666.67

ตวอยางในการหาปรมาณทคมทนของกาแฟ = 250,000 x (0.45/100) = 1,125 แกว

ตอบ จะตองสรางยอดขายรวมทงหมด 250,000 บาท และขายกาแฟเยนใหได 1,125 แกว ชาเยน 563 แกว นมเยน 465 แกว และชาเขยวเยน 667 แกวจงจะคมทน

$

i i i

FC BEP =

[(1 (V / P ))xW ]

$

50,000 BEP =

0.2

$BEP = 250,000


บทสรป

การตดสนใจเลอกกระบวนการจะมความสมพนธกบการเลอกเทคโนโลยและวางแผนก าลงการผลต โดยกลยทธกระบวนการแบงออกเปน 4 ประเภทไดแก 1.การมงเนนตามกระบวนการ 2.การมงเนนตามผลตภณฑ 3. การมงเนนการท าซ า และ 4.การมงเนนลกคาเฉพาะราย

การวเคราะหกระบวนการเปนการทดสอบประสทธภาพระบบการท างาน เทคนคทใชไดแกแผนภมกระบวนการไหล (Flow Process Chart) เปนเครองมอหนงทใชในการวเคราะหกระบวนการ เพอวางแผนในการปรบปรงกระบวนการใหมประสทธภาพมากยงขน สวนการควบคมกระบวนการใหเปนไปตามเปาหมายมเทคนคทใชหลายวธ เทคนคทส าคญไดแกแผนภมควบคม Control Chart) เปนเครองมอทใชแยกความผนแปรจากสาเหตทผดธรรมชาต (Special Causes) ออกจากสาเหตธรรมชาต (Common Causes)

การตดสนใจเลอกเทคโนโลยการผลตทใชในการด าเนนงานจะพจารณาถงเทคโนโลยผลตภณฑ (Product Technology) เทคโนโลยกระบวนการ (Process Technology) และเทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology)

การวางแผนก าลงการผลต เปนการวางแผนอตราสงสดทสามารถผลตสนคาได ใหเพยงพอตอความตองการของลกคา ในการวางแผนขยายก าลงการผลตจะพจารณาขยายก าลงการผลตกอนความตองการของลกคาไดแก ขยายก าลงการผลตครงละมาก ๆ.ขยายก าลงการผลตครงละนอย ๆ ขยายก าลงการผลตเฉลยครงละนอย ๆ หรอจะพจารณาขยายก าลงการผลตตามความตองการของลกคาทเกดขน ซงเทคนคทใชในการวเคราะหการขยายก าลงการผลตไดแก เทคนคการวเคราะหจดคมทน



1. ลกษณะของผลตภณฑหรอการบรการดงตอไปนเหมาะกบกลยทธกระบวนการรปแบบใด เพราะอะไร จงอธบาย

- ธนาคาร - โทรทศน - โรงแรม

- บานจดสรร - น าเทยว - น าอดลม

2. จงอธบายประเดนตาง ๆ ทเกยวของกบการตดสนใจเลอกเทคโนโลยและเครองจกร

3. จงสรางแผนภมการไหลโดยใชสญลกษณมาตรฐาน ASME จากกจกรรมดงตอไปน

1.ขนวตถดบลงจากรถ > 2.ตรวจนบ > 3.รอหวหนาลงนามเพอสงจดเกบ > 4. จดเกบ

5.รบค าสงอนมตเรยกใชวตถดบ > 6.ตรวจนบ > 7.เคลอนยายไปหนางาน

4. จงสรางแผนภมควบคมแบบ และแบบ กระบวนการผลตสนคาซงมน าหนก (กรม) ดงตาราง

คร งท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

ตวอยาง 1 6 4 4 7 3 5 3 2 3 5 8 2 6 5 4

ตวอยาง 2 5 4 6 5 4 5 6 7 3 4 3 4 6 5 3

ตวอยาง 3 4 3 5 5 6 4 5 4 6 6 5 3 5 5 7

5. จงอธบายเทคโนโลยควบคมตวเลข (Numerically Controlled Technology)

6. บรษทแหงหนงวางแผนก าลงการผลตโดยมตนทนคงท 1 ,000,000 บาทตอป มตนทนผนแปร 7.5 บาทตอหนวย หากราคาขายสนคาหนวยละ 10 บาท และพยากรณยอดขายแตละเดอนดงน

เดอนท 1 2 3 4 5 6

พยากรณยอดขาย (หนวย) 70,000 80,000 120,000 100,000 90,000 140,000

6.1 จงหาปรมาณและมลคาทคมทน

6.2 หาก 1 เดอนท างาน 30 วน จงหาระยะเวลาทคมทน

X R



กตตศกด พลอยพานชเจรญ. (2551). การวเคราะหความสามารถของกระบวนการ. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: ส านกพมพ ส.ส.ท., 138.

ศลษา ภมรสถต. (2551). การจดการการด าเนนงาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส านกพมพทอป,

115.



International Industrial Vehicle Technology. [online]. Available: http://www.ivtinter-

national.com/news.php?NewsID=47838, [2012, November 19]

Schmenner, R. W. (2004). Service Businesses and Productivity. Decision Sciences, 35

(3), 335.

Upendra Kachru. (2009). Production & Operations Management. New Delhi: Excel

Books, 500.


การเลอกท าเลทต ง

Location Decisions


- ปจจยทส ำคญในกำรเลอกท ำเลทตง - กำรตดสนใจเลอกท ำเลทตง - เทคนคกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงปรมำณ

- กำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงคณภำพ - บทสรป


เพอใหผศกษำสำมำรถอธบำย

- ปจจยทส ำคญในกำรเลอกท ำเลทตงระหวำงธรกจกำรผลตและธรกจกำรบรกำร

- ควำมส ำคญของนคมอตสำหกรรม

- สำเหตทองคกรจะตองตดสนใจเลอกท ำเลทตง - ควำมแตกตำงระหวำงเทคนคกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงปรมำณและ

วธกำรเชงคณภำพ

เพอใหผศกษำสำมำรถ ระบ ก ำหนด และแสดงวธกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวย

- เมตรกซกำรตดสนใจ - เทคนคกำรวเครำะหระยะทำงกำรขนสงดวยวธจดศนยดล - ตวแบบกำรขนสง - กำรใหคะแนนถวงน ำหนก

204 การเลอกท าเลทตง | Location Decisions

บทท 8 การเลอกท าเลทต ง Location Decisions

ท ำเลทตงเปนกลยทธทส ำคญในกำรด ำเนนธรกจทสงผลตอควำมส ำเรจและควำมไดเปรยบในกำรแขงขนขององคกร ซงเปนกำรลงทนในระยะยำว และใชเงนลงทนสง กำรเลอกท ำเลทตงทไมเหมำะสม ท ำใหองคกรธรกจจะตองเผชญกบปญหำตำง ๆ เชน คำจำงแรงงำนทสง ขอจ ำกดทำงกฎหมำย ระยะทำงกำรขนสง ปญหำจำกสงแวดลอมและสำธำรณปโภค เปนตน ซงสงผลตอตนทนและกำรด ำเนนงำนขององคกร

องคกรธรกจตำง ๆ จะมลกษณะของกลยทธทำงธรกจและกำรด ำเนนงำนทแตกตำงกน ดงนนปจจยในกำรเลอกท ำเลทตงในแตละธรกจจะมควำมแตกตำงกน องคกรทมงเนนกลยทธตนทนต ำ (Cost Leader) จะมงเนนกำรเลอกท ำเลทตงสถำนประกอบกำรทสรำงควำมไดเปรยบในเรองของตนทน เชน กำรสรำงควำมไดเปรยบของตนทนวตถดบ แรงงำน หรอกำรขนสง รวมถงแนวโนมกำรขยำยก ำลงกำรผลตทท ำใหเกดกำรประหยดตอขนำด (Economies of Scale) ท ำใหตนทนรวมขององคกรต ำและมศกยภำพในกำรแขงขน แตในขณะเดยวกนองคกรทมงเนนใหควำมส ำคญกบลกคำ อำจจะพจำรณำท ำเลทตงทสรำงควำมไดเปรยบในกำรเขำถงลกคำ ท ำใหสำมำรถชวงชงสวนแบงทำงกำรตลำดจำกคแขงไดส ำเรจ

ดงนนผบรหำรจะตองใหควำมส ำคญกบกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตง ซงเนอหำในบทนจะกลำวถง ปจจยทส ำคญในกำรเลอกท ำเลทตง กำรตดสนใจเลอกท ำเลทตง เทคนคกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงปรมำณ และกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงคณภำพ เพอใหผตดสนใจสำมำรถประยกตใชใหเกดประโยชนตอธรกจสงสด


ปจจยทส าคญในการเลอกท าเลทต ง

ท ำเลทตงเปนพนททำงภมศำสตร ทมสงแวดลอมทำงธรกจทงจำกปจจยภำยนอก ปจจยภำยใน และสภำพแวดลอมจำกกำรแขงขน ทเออประโยชนในกำรด ำเนนงำนของธรกจในกำรบรรลสเปำหมำย ในกำรเลอกท ำเลทตงระหวำงธรกจกำรผลตและธรกจกำรบรกำรจะมควำมแตกตำงกนดงน

การเลอกท าเลทตงส าหรบธรกจการผลต ปจจยทจะตองพจำรณำมดงตอไปน

1. ระยะทาง เปนปจจยทสงผลตอตนทนกำรขนสงหรอเคลอนยำย ในกำรพจำรณำระยะทำงขนอยกบลกษณะองคกรกำรผลต องคกรทมกำรจดซอวตถดบ หรอวสดทมน ำหนกมำก ขนสงล ำบำก จะพจำรณำแหลงทตงใกลวตถดบ แตถำหำกองคกรผลตสนคำขนำดใหญ น ำหนกมำก จะเลอกท ำเลทตงใกลแหลงลกคำ

2. แรงงาน จะตองพจำรณำถงปรมำณแรงงำน ฝมอแรงงำน รวมถงอตรำคำจำงแรงงำน และผลตภำพ ซงสงผลตอตนทนกำรผลตทำงตรง ธรกจกำรผลตทจ ำเปนจะตองใชแรงงำนจ ำนวนมำก หรอแรงงำนทมฝมอ จะยำยฐำนกำรผลตไปยงแหลงทตงนน

3. พลงงาน สาธารณปโภค และสงอ านวยความสะดวก ธรกจกำรผลตทจ ำเปนจะตองใชพลงงำน สำธำรณปโภค และสงอ ำนวยควำมสะดวก เชนกำรใชพลงงำนไฟฟำจ ำนวนมำก โรงงำนผลตทจะตองใชน ำระบำยของเสยและควำมรอน จะตองพจำรณำแหลงทตงทมสงอ ำนวยควำมสะดวกตอบสนองตอกำรด ำเนนงำนขององคกรได

4. ตนทนคากอสราง ทดน แหลงทตงตำง ๆ จะมมลคำกำรกอสรำง รวมถงรำคำคำทดนแตกตำงกน ซงสงผลตอกำรลงทนในระยะยำวขององคกร

5. กฎหมาย แหลงทตงในแตละทจะมขอจ ำกดทำงกฎหมำยและสทธประโยชนทแตกตำงกน แหลงทตงทใกลทรพยำกรทำงธรรมชำต จะมขอจ ำกดในเรองกำรรกษำสงแวดลอมหรอใกลแหลงชมชนทอำจจะกอใหเกดอนตรำย หรอมลพษตำง ๆ หรอบำงแหลงทตงจะมสทธพเศษดำนภำษ หรอขอยกเวนคำธรรมเนยมตำง ๆ บำงแหลงพนทมขอจ ำกดในกำรหำมเคลอนยำยสนทรพยหรอเครองจกร ในกำรเลอกท ำเลทตงจะตองน ำขอจ ำกดสงเหลำนมำพจำรณำรวมดวย


6. คณภาพหรอมาตรฐานการด ารงชวต อำจจะไมไดสมพนธกบตนทนกำรผลตโดยตรง แตสงผลตอคณภำพชวตของพนกงำน โดยเฉพำะธรกจทจ ำเปนจะตองใชทกษะควำมรควำมสำมำรถของพนกงำนสง พนกงำนจะเลอกท ำงำนในแหลงทตงทตอบสนองตอลกษณะกำรใชชวตของตนเองได

7. ทศนคตของคนในพนท ท ำเลทตงจะตองไมขดแยงกบทศนคต ประเพณและวฒนธรรมของชมชน เชน ไมควรตงโรงงำน หรอ ฟำรมหม ในพนททคนสวนใหญนบถอศำสนำอสลำม

8. ภยพบตทางธรรมชาต แหลงทตงทเปนพนทเสยงภย ยอมสงผลตอคำใชจำยในกำรปองกนกำรเกดภยพบตและควำมเสยหำยทจะเกดขน เชน ภยพบตจำกลม พำย อทกภยน ำทวม แผนดนไหว หรอพนทชำยฝงทเสยงกบกำรเกดคลนชำยฝงหรอสนำม

กำรเลอกท ำเลทต งธรกจผลตนยมเลอกท ำเลทต งทมกำรจดสรรข นเรยกวำ “นคมอตสาหกรรม” ซงจะมสงอ ำนวยควำมสะดวกตำง ๆ รองรบ ไดแก (รำชกจจำนเบกษำ, 2548: 3-4)

- ระบบถนนภำยในและทำงเชอมตอกบถนนภำยนอกนคมอตสำหกรรม - ระบบระบำยน ำฝนและปองกนน ำทวม - ระบบประปำ - ระบบบ ำบดน ำเสย - ระบบสอสำรคมนำคม - ระบบไฟฟำ - ระบบดบเพลงและปองกนอทกภย - ระบบจดกำรกำกอตสำหกรรม มลฝอย สงปฏกล - ระบบตรวจสอบมลพษและสงแวดลอม - ระบบรกษำควำมปลอดภย

นอกจำกนกลมผสงมอบปจจยกำรผลต รวมทงกลมผคำทอยรวมกนภำยในนคมอตสำหกรรม ในกำรสงมอบสนคำจะท ำใหระยะทำงกำรขนสงและสนคำคงคลงลดลงไดพรอมกนท ำใหตนทนรวมลดลงไดอยำงมำก นคมอตสำหกรรมจงเปนท ำเลทตงในกำรตดสนใจลงทนของผประกอบกำร


นคมอตสำหกรรมยงมสทธประโยชนตำง ๆ ทผประกอบกำรไดรบไดแก

1. สทธประโยชนไมเกยวกบภำษอำกร เชน กำรถอครองกรรมสทธของคนไทยและคนตำงดำวทพงไดรบกำรยกเวน สทธกำรวำจำง กำรจดสรรทอยอำศย ระยะเวลำกำรพ ำนกในประเทศของ แรงงำนตำงดำว และกำรสงเงนออกนอกรำชอำณำจกรของผประกอบกำรตำงประเทศ

2. สทธประโยชนเกยวกบภำษอำกร เชน กำรงดเวนคำธรรมเนยมพเศษในกำรลงทน ภำษมลคำเพมและภำษขำเขำส ำหรบเครองจกร อปกรณ ภำษสรรพสำมตของสนคำน ำเขำบำงประเภท อำกรขำออก และภำษอำกรในกำรสงสนคำออกนอกรำชอำณำจกรของสนคำบำงประเภท

การเลอกท าเลทตงส าหรบธรกจการบรการ ปจจยทจะตองพจำรณำมดงตอไปน

1. ใกลแหลงลกคา ธรกจบรกำรเปนธรกจทมงเนนกำรสรำงควำมพงพอใจและประทบใจใหกบลกคำ กำรเดนทำงทสะดวก กำรตดตอ จงเปนปจจยทส ำคญมำก ธรกจบรกำรหลำย ๆ แหงจงท ำกำรขยำยสำขำเพออ ำนวยควำมสะดวกและเขำถงลกคำไดมำกขน

2. แหลงทตงของคแขง หำกคแขงเปนผน ำตลำด มสนคำกำรใหบรกำรทหลำกหลำยกวำ ควรใชวธหลกเลยงกำรเผชญหนำ โดยอำจจะพจำรณำสถำนทแหลงทตงทไมมคแขง หรอมคแขงนอยทไมแขงแกรงมำกนก แตหำกธรกจกำรบรกำรเปนธรกจเลก ๆ อำจจะพจำรณำท ำเลทตงทอยรวมกบคแขงท ำใหเกดยำนกำรคำ หรอศนยกำรคำทดงดดลกคำมำใชบรกำรมำกยงขน

3. การจดสงและพนธมตรทางการคา ธรกจบรกำรทมลกษณะของผลตภณฑประกอบอำจจะตองพจำรณำกำรสงมอบสนคำทรวดเรว เชนธรกจกำรบรกำรจดสงดอกไม จะเลอกสงมอบจำกสำขำทอยใกลลกคำมำกทสด หรอจะใชวธพนธมตรทำงกำรคำโดยใหพนธมตรทมตนทนทถกกวำสงมอบแทน

4. สภาพแวดลอมอน ๆ หลกเลยงแหลงทตงทมกำรจรำจรทคบคง ธรกจรำนอำหำรทมดนตรเสยงดงควรหลกเลยงใหไกลจำกชมชน โรงเรยน และสถำนทประกอบพธทำงศำสนำ ธรกจโรงแรมจะพจำรณำท ำเลทตงทมทรพยำกรทำงธรรมชำตทสวยงำม มบรรยำกำศทด เปนตน


การตดสนใจเลอกท าเลทต ง

สำเหตทองคกรตดสนใจเลอกท ำเลทตงใหมม 2 สำเหตดงน

1.การขยายธรกจ เปนกำรก ำหนดกลยทธกำรเตบโตในระดบองคกร แสดงใหเหนถงธรกจมควำมสำมำรถในกำรท ำก ำไร กำรขยำยธรกจอำจจะเลอกท ำเลทตงทเดมแตขยำยขนำดธรกจเพมขน หรอจะเลอกท ำเลทตงไปยงสถำนทใหม รปแบบตำง ๆ ในกำรขยำยธรกจไดแก

- กำรขยำยธรกจยอนกลบ (Backward Integration) เปนกำรลงทนธรกจยอนกลบ มำทตนน ำ จำกทเคยสงวตถดบจำกผสงมอบเปลยนมำลงทนด ำเนนกำรเอง

- กำรขยำยธรกจไปขำงหนำ (Forward Integration) เปนกำรลงทนธรกจไปทธรกจ ปลำยน ำ จำกทเคยสงมอบใหกบธรกจอนทเปนผขำย กหนมำด ำเนนกำรขำยเอง

- กำรขยำยธรกจในแนวรำบ (Horizontal Integration) เปนกำรลงทนในธรกจเดม แตเพมก ำลงกำรผลตมำกขน หรอขยำยกจกำรเพอเขำถงลกคำมำกยงขนในธรกจกำรบรกำร

- กำรลงทนในธรกจใหม (Diversification) เปนกำรลงทนในธรกจใหมทแตกตำงจำก ธรกจเดม

ในกำรขยำยธรกจเพอเลอกท ำเลทตงใหมจะพจำรณำจำกลกษณะกำรด ำเนนงำนขององคกรดงตอไปน

- กำรเลอกท ำเลทตงตำมผลตภณฑ ใชในกรณทองคกรตดสนใจขยำยธรกจใน แนวรำบโดยเพมผลตภณฑใหม หรอขยำยธรกจยอนกลบหรอไปขำงหนำ โดยพจำรณำแหลง ทตงจำกผลตภณฑใหมทด ำเนนกำร

- กำรเลอกท ำเลทตงตำมภมศำสตร เปนกำรขยำยธรกจเพอเขำถงลกคำ เชน กำร เพมโรงงำนเพอใหตนทนขนสงลดลง หรอกำรขยำยธรกจกำรบรกำรในกำรเขำถงลกคำ

- กำรเลอกท ำเลทตงตำมกระบวนกำรผลต เปนกำรเลอกท ำเลทตงจำกควำม ช ำนำญเฉพำะดำน เชน กำรขยำยโรงงำนผลตบำงชนสวนไปยงสถำนททมแรงงำนมฝมอ


2. การยายฐานการผลต เปนกำรเลกด ำเนนกำรในสถำนทตงเดม เพอเปลยนไปด ำเนนกำรยงสถำนทตงใหม กำรยำยฐำนกำรผลตมสำเหตมำจำกคำแรงทเพมขนของสถำนทตงเดม ขอจ ำกดทำงนโยบำยของรฐหรอกฎหมำยทเปลยนไป หรอขอพพำทระหวำงประเทศ

เทคนคการตดสนใจเลอกท าเลทต งดวยวธการเชงปรมาณ

เปนเทคนคกำรตดสนใจโดยใชขอมลตวเลข ไดแก ตนทนกำรผลตตอหนวย ตนทนกำรขนสง ระยะทำง คำเสยโอกำส คำใชจำยรวมทต ำทสด หรอพจำรณำจำกก ำไรมำกทสด เทคนคกำรเลอกท ำเลทตงดวยวธกำรเชงปรมำณมดงน

1.เมตรกซการตดสนใจ (Decision Matrix Analysis) เปนเทคนคกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงในรปแบบของตำรำงโดยก ำหนดใหแถวตงคอทำงเลอกของแหลงทตง สวนแถวนอนคอเหตกำรณทเกดขน ขอมลในเมตรกซทใชในกำรพจำรณำจะเปนขอมลเชงปรมำณ ไดแก ยอดขำย ตนทน หรอ ก ำไร เพอใชในกำรวเครำะหแหลงทตง กำรตดสนใจสำมำรถแบงตำมสภำวกำรณไดดงน (Render,

Stair and Hanna 2011: 71)

1.1 การตดสนใจภายใตสภาวการณทแนนอน เปนกำรตดสนใจททรำบเหตกำรณทจะเกดขนแนนอน ท ำใหสำมำรถวเครำะหขอมลเพอเลอกท ำเลทตงและตดสนใจไดโดยงำยดงตวอยำงท 8.1

ตวอยำงท 8.1 บรษทผลตแหงหนงวำงแผนจะขยำยก ำลงกำรผลตไปยงสถำนทใหมโดยเปรยบเทยบกน 3 สถำนท ก ำหนดรำคำขำยหนวยละ 25 บำท บรษทใชกลยทธก ำลงกำรผลตตำมควำมตองกำรของลกคำ โดยจะผลตเตมก ำลงกำรผลตจ ำนวน 20,000 หนวยตอป ตนทนตำง ๆ ในแตละสถำนทดงตำรำงท 8.1

ตำรำงท 8.1 แสดงตนทนและขอมลกำรพยำกรณยอดขำยของสถำนทตงแตละสถำนท สถานทตง ตนทนคงทตอป (บาท) ตนทนผนแปรตอหนวย (บาท)

แหลงท 1 100,000 15

แหลงท 2 120,000 12

แหลงท 3 150,000 10


วธท ำ จำกตำรำงท 8.1 น ำขอมลมำสรำงเมตรกซกำรตดสนใจไดดงน

สถานทตง ก าไร = ยอดขาย – ตนทน (บาท)

แหลงท 1 =(20,000x25) – (100,000+(20,000*15)) = 100,000

แหลงท 2 =(20,000x25) – (120,000+(20,000*12)) = 140,000

แหลงท 3 =(20,000x25) – (150,000+(20,000*10)) = 150,000

เมอพจำรณำสถำนทตงทง 3 แหลงจะพบวำ สถำนทตงแหลงท 3 ถงแมจะใชเงนลงทนในตนทนคงททสงกวำ แตมตนทนผนแปรต ำ ซงเมอค ำนวณผลก ำไรแลวจงมคำสงกวำ แหลงท 1 และ แหลงท 2 ดงนนจงควรพจำรณำขยำยก ำลงกำรผลตและจดจ ำหนำยไปยงสถำนทตงแหลงท 3 เพรำะไดก ำไรมำกทสดเทำกบ 150,000 บำท

1.2 การตดสนใจภายใตสภาการณท มความเสยง เปนกำรตดสนใจทไมทรำบเหตกำรณทเกดขนแนชด ท ำใหไมสำมำรถตดสนใจไดทนท แตสำมำรถคำดคะเนเหตกำรณหรอโอกำสทเกดขนจำกประสบกำรณหรอขอมลในอดตเพอก ำหนดเปนควำมนำจะเปน ดงตวอยำงท 8.2

ตวอยำงท 8.2 จำกตวอยำงท 8.1 หำกไมทรำบปรมำณควำมตองกำรของลกคำทแนนอน แตคำดกำรณยอดจ ำหนำยจำกประสบกำรณทผำนมำซงจะสมพนธกบสภำพเศรษฐกจ ดงตำรำงท 8.2

ตำรำงท 8.2 แสดงสภำพเศรษฐกจ ปรมำณควำมตองกำรและควำมนำจะเปนทเกดขน

สภาพเศรษฐกจ ความตองการ (หนวย) ความนาจะเปน

ด 20,000 0.3

ปำนกลำง 15,000 0.4

แย 5,000 0.3


จำกตำรำงท 8.2 น ำมำสรำงเมตรกซกำรตดสนใจโดยค ำนวณผลตอบแทนจำกสภำพเศรษฐกจในแตละเหตกำรณไดดงตำรำงท 8.3

ตำรำงท 8.3 แสดงผลตอบแทนจำกสภำพเศรษฐกจทแตกตำงกน

สถานทตง ผลตอบแทน (บาท) เศรษฐกจแย เศรษฐกจปานกลาง เศรษฐกจด

แหลงท 1 - 50,000 50,000 100,000

แหลงท 2 - 55,000 75,000 140,000

แหลงท 3 - 75,000 75,000 150,000

ความนาจะเปน 0.3 0.4 0.3

ตวอยำงวธกำรค ำนวณผลตอบแทนสถำนทตงแหลงท 1 เมอ

สภำพเศรษฐกจแย = (5,000x25) – (100,000+(5,000*15)) = -50,000 บำท

สภำพเศรษฐกจปำนกลำง = (15,000x25) – (100,000+(15,000*15)) = 50,000 บำท

สภำพเศรษฐกจด = (20,000x25) – (100,000+(20,000*15)) = 100,000 บำท

กำรพจำรณำกำรตดสนใจภำยใตสภำกำรณทมควำมเสยงสำมำรถค ำนวณได 2 วธดงน

- เกณฑคาคาดคะเน (Expected Value: EV) เปนกำรค ำนวณหำผลตอบแทน จำกผลรวมของควำมนำจะเปนคณกบผลตอบแทนของแตละเหตกำรณทเกดขน ในกำร พจำรณำทำงเลอกจะเลอกคำคำดคะเนทมคำสงทสด โดยค ำนวณไดดงน

(8.1)

โดยท Xi = ผลตอบแทนในแตละเหตกำรณ

Pi = ควำมนำจะเปนในแตละเหตกำรณจะตองมผลรวมเทำกบ 1

จำกตำรำงท 8.3 น ำมำค ำนวณหำคำคำดคะเนไดดงตำรำงท 8.4 ดงน

i iEV[X] = (X P)


ตำรำงท 8.4 แสดงคำคำดคะเนในแตละทำงเลอก

สถานทตง คาคาดคะเน (บาท) แหลงท 1 = (-50,000x0.3) + (50,000 x 0.4) + ( 100,000 x 0.3) = 35,000

แหลงท 2 = (-55,000x0.3) + (75,000 x 0.4) + ( 140,000 x 0.3) = 55,500

แหลงท 3 = (-75,000x0.3) + (75,000 x 0.4) + ( 150,000 x 0.3) = 52,500

จำกตำรำงท 8.4 ควรเลอกท ำเลทตงในสถำนทตงแหลงท 2 เนองจำกมคำคำดคะเนมำกทสดเทำกบ 55,500 บำท

- เกณฑคาคาดคะเนทเสยโอกาส (Expected Opportunity Loss: EOL) เปน กำรตดสนใจโดยพจำรณำจำกคำเสยโอกำสทต ำทสด กำรค ำนวณคำเสยโอกำสจะใช ผลตอบแทนทมำกทสดลบคำผลตอบแทนของทำงเลอกในแตละเหตกำรณ ดงตำรำงท 8.5

ตำรำงท 8.5 แสดงวธกำรค ำนวณคำเสยโอกำส

สถานทตง คาเสยโอกาส (บาท)

เศรษฐกจแย เศรษฐกจปานกลาง เศรษฐกจด

แหลงท 1 = -50,000-(-50,000) = 0 =75,000-50,000=25,000 =150,000-100,000=50,000

แหลงท 2 =-50,000-(-55,000)= 5,000 = 75,000-75,000 = 0 =150,000-140,000=10,000

แหลงท 3 =-50,000-(-75,000)= 25,000 = 75,000-75,000 = 0 = 150,000-150,000 = 0

ในกำรค ำนวณคำคำดคะเนทเสยโอกำส สำมำรถค ำนวณไดดงน

(8.2)

โดยท Yi = คำเสยโอกำสในแตละเหตกำรณ

Pi = ควำมนำจะเปนในแตละเหตกำรณจะตองมผลรวมเทำกบ 1

จำกตำรำงท 8.5 น ำมำค ำนวณหำคำคำดคะเนทเสยโอกำสไดดงตำรำงท 8.6 ดงน

i iEOL[Y] = (YP)


ตำรำงท 8.6 แสดงวธกำรค ำนวณหำคำคำดคะเนทเสยโอกำสในแตละทำงเลอก

สถานทตง คาคาดคะเนทเสยโอกาส (บาท) แหลงท 1 = (0x0.3) + (25,000 x 0.4) + ( 50,000 x 0.3) = 25,000

แหลงท 2 = (5,000x0.3) + (0 x 0.4) + ( 10,000 x 0.3) = 4,500

แหลงท 3 = (25,000x0.3) + (0 x 0.4) + (0 x 0.3) = 7,500

จำกตำรำงท 8.6 ควรเลอกท ำเลทตงในสถำนทตงแหลงท 2 เนองจำกมคำคำดคะเนทเสยโอกำสนอยทสดเทำกบ 4,500 บำท

1.3 การตดสนใจภายใตสภาการณท ไมแนนอน เปนกำรตดสนใจทไมทรำบ เหตกำรณทจะเกดขน และไมสำมำรถก ำหนดคำควำมนำจะเปนในแตละเหตกำรณได เนองจำกเปนกำรตดสนใจในครงแรก หรอกำรตดสนใจทไมมกำรเกบขอมลในอดตมำกอน ผ ตดสนใจสำมำรถเลอกวธกำรตดสนใจจำกวธตำง ๆ ไดดงน (Render, et al., 2011: 72)

- เกณฑแมกซแมกซ (Maximax) เปนกำรตดสนใจทมองโลกในแงด โดยพจำรณำ จำกคำทมำกทสดจำกเหตกำรณในแตละทำงเลอก ท ำกำรเปรยบเทยบโดยเลอกคำมำกทสด ในแตละทำงเลอกดงตวอยำงท 8.3

ตวอยำงท 8.3 จำกตำรำงท 8.3 สำมำรถตดสนใจเลอกท ำเลทตงดวยวธแมกซแมกซดงตำรำงท 8.7

ตำรำงท 8.7 แสดงวธกำรตดสนใจดวยเกณฑแมกซแมกซ

สถานทตง ผลตอบแทน (บาท)

Maximax เศรษฐกจแย เศรษฐกจปานกลาง เศรษฐกจด

แหลงท 1 -50,000 50,000 100,000 100,000

แหลงท 2 -55,000 75,000 140,000 140,000

แหลงท 3 -75,000 75,000 150,000 150,000

จำกตำรำงท 8.7 คำมำกทสดของเหตกำรณของสถำนทตงแหลงตำง ๆ เทำกบ 100 ,000

140,000 และ 150,000 บำท ตำมล ำดบ ท ำกำรตดสนใจเลอกคำมำกทสดคอ 150 ,000 บำท นนคอเลอกสถำนทตงแหลงท 3


- เกณฑแมกซมน (Maximin) เปนกำรตดสนใจเชงปองกน โดยพจำรณำจำกคำท นอยทสดจำกเหตกำรณในแตละทำงเลอก ท ำกำรเปรยบเทยบโดยเลอกคำมำกทสดในแตละ ทำงเลอกดงตำรำงท 8.8

ตำรำงท 8.8 แสดงวธกำรตดสนใจดวยเกณฑแมกซมน

สถานทตง ผลตอบแทน (บาท)

Maximin เศรษฐกจแย เศรษฐกจปานกลาง เศรษฐกจด

แหลงท 1 -50,000 50,000 100,000 -50,000

แหลงท 2 -55,000 75,000 140,000 -55,000

แหลงท 3 -75,000 75,000 150,000 -75,000

จำกตำรำงท 8.8 คำนอยทสดของเหตกำรณของสถำนทตงแหลงตำง ๆ เทำกบ -50,000

-55,000 และ -75,000 บำท ตำมล ำดบ ท ำกำรตดสนใจเลอกคำมำกทสดคอ -50,000 บำท นนคอเลอกสถำนทตงแหลงท 1

- เกณฑมนแมกซรเกรต (Minimax Regret) เปนวธกำรตดสนใจจำกแนวคดคำ เสยโอกำสโดยเลอกคำทมำกทสดในแตละเหตกำรณท ำกำรเปรยบเทยบทำงเลอกตำง ๆ โดย เลอกคำทนอยทสดดงตำรำงท 8.9

ตำรำงท 8.9 แสดงวธกำรตดสนใจดวยเกณฑแมกซรเกรต

สถานทตง คาเสยโอกาส (บาท)

Minimax เศรษฐกจแย เศรษฐกจปานกลาง เศรษฐกจด

แหลงท 1 0 25,000 50,000 50,000

แหลงท 2 5,000 0 10,000 10,000

แหลงท 3 25,000 0 0 25,000

จำกตำรำงท 8.9 คำเสยโอกำสมำกทสดของเหตกำรณของสถำนทตงแหลงตำง ๆ เทำกบ 50,000 10,000 และ 25,000 บำท ตำมล ำดบ ท ำกำรตดสนใจเลอกคำนอยทสดคอ 10,000 บำท นนคอเลอกสถำนทตงแหลงท 2


- เกณฑของลาปลาซ (Laplace) เปนกำรตดสนใจโดยใหโอกำสหรอควำมนำจะ เปนทจะเกดเหตกำรณตำง ๆ ในแตละทำงเลอกมคำเทำกน ดงนนในกำรตดสนใจสำมำรถหำ คำเฉลยผลตอบแทนจำกเหตกำรณในแตละทำงเลอกไดดงตำรำงท 8.10

ตำรำงท 8.10 แสดงวธกำรตดสนใจดวยเกณฑของลำปลำซ

สถานทตง ผลตอบแทนเฉลย (บาท) แหลงท 1 = (-50,000 + 50,000 + 100,000) / 3 = 35,000

แหลงท 2 = (-55,000 + 75,000 + 140,000) / 3 = 55,500

แหลงท 3 = (-75,000 + 75,000 + 150,000) / 3 = 52,500

จำกตำรำงท 8.10 ผลตอบแทนเฉลยของเหตกำรณของสถำนทตงแหลงตำง ๆ เทำกบ 35,000 55,000 และ 52,500 บำท ตำมล ำดบ ท ำกำรตดสนใจเลอกคำมำกทสดคอ 55,000 บำท นนคอเลอกสถำนทตงแหลงท 2

- เกณฑของเฮอรวกซ (Hurwicz) จะพจำรณำเฉพำะเหตกำรณทใหผลตอบแทนสงทสด และต ำทสด โดยใหผตดสนใจพจำรณำแนวโนมเอำเองวำ ผลตอบแทนจะโนมเอยงไป

ทำงใด โดยกำรก ำหนดคำ α ซงมคำระหวำง 0 – 1 ซงถำ α=0 นนคอผตดสนใจมนใจวำ

เหตกำรณทเกดขนใหผลตอบแทนนอยทสด และถำ α=1 นนคอตดสนใจมนใจวำเหตกำรณทเกดขนใหผลตอบแทนมำกทสด เชน ผตดสนใจมนใจวำผลตอบแทนโนมเอยงไปทำงคำมำก

ทสด ก ำหนด α=0.7 สำมำรถค ำนวณไดดงตำรำงท 8.11

ตำรำงท 8.11 แสดงวธกำรตดสนใจดวยเกณฑของเฮอรวกซ

สถานทตง α=0.7

ผลตอบแทน (บาท) เศรษฐกจแย เศรษฐกจด

แหลงท 1 -50,000 100,000 =(0.3x-50,000) + (0.7x100,000) =55,000

แหลงท 2 -55,000 140,000 =(0.3x-55,000) + (0.7x140,000) =81,500

แหลงท 3 -75,000 150,000 =(0.3x-75,000) + (0.7x150,000) =82,500

จำกตำรำงท 8.11 เลอกท ำเลทตงแหลงท 3 เนองจำกใหผลตอบแทนมำกทสดเทำกบ 82,500 บำท


2.การวเคราะหระยะทางการขนสงดวยวธจดศนยดล (Center of Gravity Method) วธนเปนกำรพจำรณำปจจยจำกระยะทำงกำรขนสงเปนหลก เพอใหตนทนเชอเพลงในกำรขนสงต ำทสด และสงมอบใหกบลกคำโดยใชระยะเวลำเรวทสด โดยจะพจำรณำจำกคำเฉลยถวงน ำหนกระยะทำงทขนสง โดยใหระยะทำงเปนเสนตรงดงภำพท 8.1 (Russell & Taylor, 2011: 304)

ภำพท 8.1 แสดงกำรก ำหนดพกดของสถำนทในกำรเลอกท ำเลทตง

คำเฉลยถวงน ำหนก พกด

พกด (8.3)

A (X1 , Y1)

B (X2 , Y2)

C (X3 , Y3)

Q2

Q1

Q3

Y

X

1 1 2 2 3 3 n n

1 2 3 n

X Q + X Q + X Q +...+ X QX =

Q + Q + Q +...+ Q

n

i ii 1

n

ii 1

X Q

X =

Q


คำเฉลยถวงน ำหนก พกด

พกด (8.4)

โดยท X = พกดแกน X

Y = พกดแกน Y

Q = ปรมำณกำรขนสง

ตวอยำงท 8.4 โรงงำนรไซเคลพลำสตกก ำลงพจำรณำขยำยสำขำ โดยคำดวำจะรบซอพลำสตกเกำ จำกบรษทตำง ๆ ดงตำรำงท 8.12

ตำรำงท 8.12 แสดงปรมำณยอดรบซอจำกสถำนทตำง ๆ บรษท ปรมาณทรบซอทงป (ตน)

A 10,000

B 8,000

C 11,000

D 5,000

โดยเรมตนจะตองด ำเนนกำรสรำงกรำฟเพอก ำหนดพกดของสถำนทตงบรษทตำง ๆ แสดงดงภำพท 8.2

1 1 2 2 3 3 n n

1 2 3 n

Y Q + Y Q + Y Q +...+ Y QY =

Q + Q + Q +...+ Q

n

i ii 1

n

ii 1

YQ

Y =

Q


ภำพท 8.2 แสดงพกดของแหลงรบซอตำง ๆ

จำกภำพท 8.2 สำมำรถค ำนวณหำพกดท ำเลทตงไดดงน

จำกสมกำรท 8.3 พกด

พกด

พกด

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

n

i ii 1

n

ii 1

X Q

X =

Q

(4x10,000)+(3x8,000)+(9x11,000)+(10x5,000)X =

(10,000 8,000 11,000 5,000)

X = 6.26

Y

X 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

A (4,3)

B (3,8)

C (9,7)

D (10,4)

ค าตอบ (6.26,5.62)


จำกสมกำรท 8.4 พกด

พกด

พกด

ตอบ เลอกท ำเลทตงทพกด (6.26,5.62)

กำรหำระยะทำงขนสง สำมำรถใชทฤษฎบทพทำโกรส เพอค ำนวณหำระยะทำง ก ำหนดใหระยะหำงระหวำงจด 2 จดเปนเสนตรง ดงภำพท 8.3

ภำพท 8.3 แสดงระยะทำงระหวำงจด A และ จด B

n

i ii 1

n

ii 1

YQ

Y =

Q

(3x10,000)+(8x8,000)+(7x11,000)+(4x5,000)Y =

(10,000 8,000 11,000 5,000)

Y = 5.62

Y

X

A (X1,Y1)

B (X2,Y2)

Y1-Y2

X2-X1

dAB


จำกภำพท 8.3 สำมำรถหำระยะทำง (dAB) จำกทฤษฎบทพทำโกรสไดดงน

(8.4)

เนองจำกเปนกำรยกก ำลงสอง กำรหำระยะทำงไมไดค ำนงถงทศทำง จงไมพจำรณำคำทเปนลบและสำมำรถสลบทระหวำง Y1 , Y2 และ X1 , X2 ได ดงนน

(8.5)

ตวอยำงท 8.5 จำกตวอยำงท 8.4 จงหำระยะทำงระหวำง สถำนทตงทเลอกและจดรบซอ ก ำหนดใหมำตรำสวนของแผนท 1 หนวย: 50 กโลเมตร

ในกำรค ำนวณก ำหนดใหแหลงทตง S มคำพกดเปน (X2,Y2) สำมำรถค ำนวณระยะทำงไดดงตำรำงท 8.13

ตำรำงท 8.13 แสดงวธกำรค ำนวณระยะทำง

แหลงรบซอ แหลงทตง (S) 22 1(X -X )

22 1(Y -Y )

ABd

(หนวย) ABd x50

(กม.) 1X 1Y 2X 2Y

A 4 3 6.26 5.62 5.1 6.86 3.46 172.92

B 3 8 6.26 5.62 10.63 5.66 4.04 201.80

C 9 7 6.26 5.62 7.5 1.9 3.07 153.30

D 10 4 6.26 5.62 13.99 2.62 4.08 203.78

ตวอยำงกำรค ำนวณระยะทำงจำกจด A มำยงแหลงทตง S สำมำรถค ำนวณไดดงน

หนวย

กโลเมตร

จำกกำรค ำนวณสำมำรถแสดงระยะทำงไดดงภำพท 8.4

2 2 2AB 1 2 2 1d = (Y -Y ) + (X -X )

2 2AB 2 1 2 1d = (X -X ) + (Y -Y )

2 2ASd = (6.26-4) + (5.62-3) = 3.46

ASd = 3.46 x 50 = 172.92


ภำพท 8.4 แสดงระยะทำงระหวำงแหลงทตงและแหลงรบซอ

3.ตวแบบการขนสง (Transportation Models) เปนกำรวเครำะหท ำเลทตง โดยมลกษณะกำรขนสงสนคำจำกหลำยแหลงและกระจำยสนคำตนทำงไปยงปลำยทำงหลำยแหลงเชนเดยวกน ท ำใหกำรวเครำะหคอนขำงซบซอน ขอมลในกำรตดสนใจโดยใชตวแบบกำรขนสงประกอบไปดวยขอมลตำง ๆ ดงน

- จ ำนวนจดตนทำงและปลำยทำง

- ตนทนกำรขนสงระหวำงจดตนทำงและปลำยทำงตำง ๆ

- ก ำลงกำรผลตของจดตนทำงแตละแหลง

- ปรมำณควำมตองกำรสนคำของจดปลำยทำง

Y

X 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

A (4,3)

B (3,8)

C (9,7)

D (10,4)

173 กม.

201 กม.

153 กม.

204 กม.


กำรสรำงตวแบบกำรขนสง จะตองก ำหนดใหตนทำงทสงมอบและปลำยทำงทรบ จะตองมจ ำนวนเทำกน ในกรณทไมเทำกนจะท ำกำรสมมตตวแปรแลวก ำหนดคำใชจำยในกำรขนสงเปน 0 เพอใหสำมำรถค ำนวณจำกตวแบบกำรขนสงไดดงตวอยำงท 8.5

ตวอยำงท 8.5 บรษทแหงหนงมโรงงำนยอย 2 โรงงำน ท ำกำรจดสงสนคำใหกบลกคำ 3 บรษท ซงมรำยละเอยดตนทน ก ำลงกำรผลตและควำมตองกำรของลกคำดงตำรำงท 8.14

ตำรำงท 8.14 แสดงรำยละเอยดตนทน ก ำลงกำรผลตและควำมตองกำรของลกคำ

โรงงาน ตนทนการขนสงตอหนวย (บาท) ก าลงการผลต

1 2 3 (หนวย)

A 5 6 7 200

B 5 4 3 300

ความตองการ (หนวย) 250 250 300

จำกตำรำงท 8.14 ก ำลงกำรผลตรวมเทำกบ 200+300 = 500 หนวย แตควำมตองกำรของลกคำเทำกบ 250+250+300 = 800 หนวย เพอใหสำมำรถสงมอบสนคำใหกบลกคำตรงตำมควำมตองกำรบรษทจงวำงแผนขยำยโรงงำนและก ำลงกำรผลตอก 300 หนวยโดยพจำรณำแหลงทตง 2 ท มตนทนกำรขนสงดงตำรำงท 8.15

ตำรำงท 8.15 แสดงตนทนขนสงท ำเลทตงโรงงำน C และ D

โรงงาน ตนทนการขนสงตอหนวย (บาท)

1 2 3

C 5 4 6

D 6 4 5

ในกำรวเครำะหกำรขนสงจะใชวธชองทำงคำใชจำยทต ำทสด (Minimum Cost Method)

ตรวจสอบกำรวเครำะหดวยวธปรบปรงกำรกระจำย (Modified Distribution Method: MODI) ท ำกำรเปรยบเทยบท ำเลทตงสถำนท C และ D โดยสรำงตำรำงตวแบบกำรขนสงไดดงน


ตำรำงท 8.16 แสดงรำยละเอยดตวแบบกำรขนสงเมอเพมโรงงำน C


1 2 3 (หนวย)

A 5 6 7 200

B 5 4 3 300

C 5 4 6 300

ความตองการ (หนวย) 250 300 800/800

กำรสรำงตำรำงตวแบบกำรขนสงเพอใชในกำรค ำนวณมขนตอนดงตอไปน

1) ก ำหนดก ำลงกำรผลตตวแปร ai โดยท i คอจ ำนวนตนทำงหรอโรงงำน

โดย i = 1, 2, 3, …, m

2) ก ำหนดควำมตองกำรตวแปร bj โดยท j คอจ ำนวนปลำยทำงหรอลกคำ โดย j = 1, 2, 3, …, n

3) ก ำหนดตนทนกำรขนสง Cij ไวทมมบนขวำของแตละชองทำงดงตำรำงท 8.17

ตำรำงท 8.17 แสดงตำรำงตวแบบกำรขนสงเพอใชในกำรค ำนวณ

1 2 3 ai โรงงาน

A

B

C

bj

C11 C12 C13

C21 C22 C23

C31 C32 C33

a1

a2

a3

b1 b2 b3 รวม

ลกคา


การวเคราะหการขนสงวธชองทางคาใชจายทต าทสด (Minimum Cost Method) มขนตอนในกำรวเครำะหดงตอไปน

1) เลอกชองทำงทมคำขนสงต ำทสด หำกมหลำยชองทำงใหก ำหนดชองใดชองหนงกอน

2) ก ำหนดปรมำณสนคำทจดสงจะตองไมเกนก ำลงกำรผลตและควำมตองกำร

3) หกสนคำทท ำกำรจดสรรออกจำกก ำลงกำรผลตและควำมตองกำร

4) หำกสวนทเหลอจำกกำรจดสรรควำมตองกำรหรอก ำลงกำรผลตเปน 0 ใหตดออกไมตองน ำมำจดสรรอก สวนทเหลอยอนกลบไปท ำ 1-4 ใหม ดงตำรำงท 8.18

ตำรำงท 8.18 แสดงกำรวเครำะหตวแบบกำรขนสงวธชองทำงคำใชจำยทต ำทสดเมอขยำยโรงงำน C

1) เลอกด ำเนนกำรชองทำงท 1 ชอง (B,1) เพรำะมตนทนต ำสดเทำกบ 4 บำทตอหนวย

2) พจำรณำควำมตองกำรเทำกบ 250 หนวย และก ำลงกำรผลต 300 หนวย ดงนนสงมอบได 250 หนวย เหลอก ำลงกำรผลต 50 หนวย

3) พจำรณำตนทนทต ำทสดถดมำล ำดบท 2 ทชอง (C,2)

4) พจำรณำควำมตองกำรเทำกบ 250 หนวย และก ำลงกำรผลต 300 หนวย ดงนนสงมอบได 250 หนวย เหลอก ำลงกำรผลต 50 หนวย

5) พจำรณำตนทนทต ำทสดถดมำล ำดบท 3 ทชอง (A,1)

6) พจำรณำควำมตองกำรเทำกบ 200 หนวย และก ำลงกำรผลต 200 หนวย ดงนนขำดควำมตองกำรอก 100 หนวย

1

50-50=0

2

3

4

5 300-250=50

50-50=0


A

B

C

bj

5 6 7

4 6 5

5 4 6

200-200=0

300-250=50

250-250=0 250-250=0 300-200-50-50=0 800

ลกคา

250

250

200

50

50


7) พจำรณำตนทนทต ำทสดถดมำทชอง (B,3) มก ำลงกำรผลต 50 หนวย เมอสงมอบจะเหลอควำมตองกำร 100-50=50 หนวย

8) พจำรณำชองทำงสดทำย (C,3) มก ำลงกำรผลต 50 หนวย จดสรรไปยงควำมตองกำรทเหลอจะสงมอบไดตำมควำมตองกำร 50-50=0

การวเคราะหดวยวธปรบปรงการกระจาย (Modified Distribution Method: MODI)

เปนกำรปรบปรงใหผลลพธออกมำมตนทนรวมทต ำทสด สำมำรถด ำเนนกำรไดดงน (สทธมำ ช ำนำญเวช, 2555: 178)

1) ตรวจสอบจ ำนวนครงทจดสรร = m+n-1 หำกมคำไมเทำกนแสดงวำเกดสถำนะซอนจะตองด ำเนนกำรปรบปรงดวยวธอน

2) ก ำหนด Ri เปนตวเลขแถวนอนท i และ Kj เปนตวเลขแถวตงท j โดยท เฉพำะชองทมกำรจดสรร ก ำหนดให

3) หำคำดชนกำรปรบปรง (Improvement Index: Eij) ชองวำงทไมมกำรจดสรรจำก

โดยท ทกคำ นนคอค ำตอบทไดมควำมเหมำะสมแลว

ใหเลอกคำทต ำทสดหรอเปนลบมำกทสดเพอปรบแกชองวำงทไมมกำรจดสรรนน ท ำกำรปรบปรงจน ทกคำ

ตวอยำงท 8.6 จำกตวอยำงท 8.5 ท ำกำรปรบปรงผลลพธดวยวธปรบปรงกำรกระจำย (MODI) ดงน

1) จ ำนวนครงทจดสรร = 5 = 3+3-1 สำมำรถใชวธ MODI ปรบปรงผลลพธได 2) ชอง (A,3)

ชอง (B,3)

ชอง (B,1)

ij i jC = R + K 1R = 0

ij ij i jE = C - R - K

ijE 0

ijE 0

ijE 0

13 1 3C = R + K

3 37 = 0 + K ---> K = 7

21 2 1C = R + K

23 2 3C = R + K

2 25 = R + 7 ---> R = -2

1 14 = -2 + K ---> K = 6


ชอง (C,3)

ชอง (C,2)

น ำคำ R และ K ลงในตวแบบขนสงไดดงตำรำงท 8.19

ตำรำงท 8.19 แสดงกำรวเครำะหดวยวธปรบปรงกำรกระจำย (MODI)

3) หำคำดชนกำรปรบปรง (Improvement Index: Eij) ชองวำงทไมมกำรจดสรร ชอง (A,1)

ชอง (A,2)

ชอง (B,2)

ชอง (C,1)

33 3 3C = R + K

3 36 = R + 7 ---> R = -1

32 3 2C = R + K

2 24 = -1 + K ---> K = 5


A

B

C

bj

5 6 7

4 6 5

5 4 6

200

300

250 250 300 800

ลกคา

300

250

250

200

50

50

1R =0

2R =-2

3R =-1

1K =6 2K =5 3K =7

11 11 1 1E = C - R - K

11E = 5 - 0 - 6 = -1

12 12 1 2E = C - R - K

12E = 6 - 0 - 5 = 1

22 22 2 2E = C - R - K

22E = 6 - (-2) - 5 = 3

31 31 3 1E = C - R - K

31E = 5 - (-1) - 6 = 0


ด ำเนนปรบแกชอง (A,1) เนองจำกมคำ ซงมคำเปนลบทมำกทสด เมอพจำรณำชองทมกำรจดสรรทสมพนธกบชอง (A,1) พบวำ ชอง (A,3) มตนทนสงทสด ดงนนจะตองพยำยำมจดสรรจำกชอง (A,3) มำยง (A,1) ซงท ำใหไปกระทบกบชอง (B,1) และ (B,3) ดงภำพท 8.20

ภำพท 8.20 แสดงวงจรกำรปรบปรงกำรกระจำย (MODI) เมอขยำยโรงงำน C ครงท 1

ปรบปรงผลลพธโดย จดสรรจำกชอง (A,3) จ ำนวน 200 หนวยมำยงชอง (A,1) และลดชอง (B,1) เหลอ 50 หนวย ไปเพมชอง (B,3) เปน 250 หนวย ดงภำพท 8.21

ภำพท 8.21 แสดงผลลพธกำรปรบปรงกำรกระจำย (MODI) เมอขยำยโรงงำน C ครงท 1

11E = -1


A

B

C

bj

5 6 7

4 6 5

5 4 6

200

300

250 250 300 800

ลกคา

300

250

250

200

50

50

-

-

+

+


A

B

C

bj

5 6 7

4 6 5

5 4 6

200

300

250 250 300 800

ลกคา

300

50

250

200

250

50

1R =0

2R =-1

3R =0

1K =5 2K =4 3K =6


4) หำคำ R และ K กำรปรบปรงผลลพธ ชอง (A,1)

ชอง (B,1)

ชอง (B,3)

ชอง (C,3)

ชอง (C,2)

5) หำคำดชนกำรปรบปรง (Improvement Index: Eij)

ชอง (A,2)

ชอง (A,3)

ชอง (B,2)

ชอง (C,1)

คำ Eij มำกกวำ 0 ทกคำ จงไมตองท ำกำรปรบปรง ดงนนเมอพจำรณำขยำยโรงงำน C จะมตนทนกำรขนสงรวมทงสน = (200x5) + (50x4) + (250x5) + (250x4) + (50x6)

= 3,750 บำท

พจำรณำกำรขยำยโรงงำนไปทแหลงทตง D ด ำเนนกำรเชนเดยวกบกำรขยำยโรงงำนไปทแหลงทตง C สำมำรถสรำงตวแบบขนสงไดดงตำรำงท 8.22

11 1 1C = R + K

1 15 = 0 + K ---> K = 5

21 2 1C = R + K

2 24 = R + 5 ---> R = -1

23 2 3C = R + K

3 35 = -1 + K ---> K = 6

33 3 3C = R + K

3 36 = R + 6 ---> R = 0

32 3 2C = R + K

2 24 = 0 + K ---> K = 4

12 12 1 2E = C - R - K = 6 - 0 - 4 = 2

13 13 1 3E = C - R - K = 7 - 0 - 6 = 1

22 22 2 2E = C - R - K = 6 -(-1) - 4 = 3

31 31 3 1E = C - R - K = 5 - 0 - 5 = 0


ตำรำงท 8.22 แสดงกำรวเครำะหตวแบบกำรขนสงวธชองทำงคำใชจำยทต ำทสดเมอขยำยโรงงำน D

1) จ ำนวนครงทจดสรร = 5 = 3+3-1 สำมำรถใชวธ MODI ปรบปรงผลลพธได 2) หำคำ R และ K กำรปรบปรงผลลพธ

ชอง (A,3)

ชอง (B,3)

ชอง (B,1)

ชอง (D,3)

ชอง (D,2)


ชอง (A,1)

ชอง (A,2)

ชอง (B,2)


A

B

D

bj

5 6 7

4 6 5

6 4 5

200

300

250 250 300 800

ลกคา

300

250

200

50 250

1

2 3

50

4

5

13 1 3C = R + K

3 37 = 0 + K ---> K = 7

23 2 3C = R + K

2 25 = R + 7 ---> R = -2

21 2 1C = R + K

1 14 = -2 + K ---> K = 6

33 3 3C = R + K

3 35 = R + 7 ---> R = -2

32 3 2C = R + K

2 24 = -2 + K ---> K = 6

1R =0

2R =-2

3R =-2

1K =6 2K =6 3K =7

11 11 1 1E = C - R - K = 5 - 0 - 6 = -1

12 12 1 2E = C - R - K = 6 - 0 - 6 = 0

22 22 2 2E = C - R - K = 6 -(-2)-6 = 2


ชอง (D,1)

ด ำเนนกำรปรบแกชอง (A,1) ดงตำรำงท 8.23

ตำรำงท 8.23 แสดงผลลพธกำรปรบปรงกำรกระจำย (MODI) เมอขยำยโรงงำน D ครงท 1

4) หำคำ R และ K ในกำรปรบปรงผลลพธ ชอง (A,1) (B,1) และ (B,3) จะมคำเชนเดยวกบกำรปรบปรงผลลพธในกำรขยำยโรงงำน C เนองจำกมตนทนและปรมำณทปรบแกเทำกน ไดคำ

ชอง (D,3)

ชอง (D,2)


ชอง (A,2)

ชอง (A,3)

ชอง (B,2)

ชอง (D,1)

คำ Eij มำกกวำ 0 ทกคำ จงไมตองท ำกำรปรบปรง ดงนนเมอพจำรณำขยำยโรงงำน D จะมตนทนกำรขนสงรวมทงสน = (200x5) + (50x4) + (250x5) + (250x4) + (50x5) = 3,700 บำท

ตอบ เลอกขยำยโรงงำน D เนองจำกมตนทนรวมต ำทสด 3,700 บำท

31 31 3 1E = C - R - K = 6 -(-2)-6 = 2


A

B

D

bj

5 6 7

4 6 5

6 4 5

200

300

250 250 300 800

ลกคา

300

50

250

200

250

50

1R =0

2R =-1

3R =-1

1K =5 2K =5 3K =6

1 2 3K = 5 , R = -1 , K = 6

33 3 3C = R + K

3 35 = R + 6 ---> R = -1

32 3 2C = R + K

2 24 = -1 + K ---> K = 5

12 12 1 2E = C - R - K = 6 - 0 - 5 = 1

13 13 1 3E = C - R - K = 7 - 0 - 6 = 1

22 22 2 2E = C - R - K = 6 -(-1) - 5 = 2

31 31 3 1E = C - R - K = 6 -(-1) - 5 = 2


การตดสนใจเลอกท าเลทต งดวยวธการเชงคณภาพ

เปนเทคนคกำรตดสนใจ จำกปจจยในกำรเลอกท ำเลทตงตำง ๆ ทไมสำมำรถน ำมำเปรยบเทยบดวยวธกำรเชงปรมำณไดอยำงชดเจน โดยมเทคนคในกำรเลอกท ำเลทตงดงตอไปน

1.การจดล าดบความส าคญของปจจย (Ranking Technique) เปนกำรใชวจำรณญำณของผประเมนในกำรจดล ำดบควำมส ำคญของปจจยในกำรเลอกท ำเลทตง ขอมลประกอบกำรตดสนใจอำจจะด ำเนนกำรลงพนทส ำรวจเบองตน ท ำกำรเปรยบเทยบคณสมบตของปจจยในแตละพนท เรยงตำมล ำดบควำมส ำคญแลวหำขอสรปรวมกนวำสถำนทใดเหมำะสมทสด ดงตวอยำงตอไปน

ตำรำงท 8.24 แสดงกำรเรยงล ำดบควำมส ำคญของปจจย

ปจจย ท าเล ก. ท าเล ข. ท าเล ค. 1.ปรมำณลกคำ นอย ปำนกลำง สง 2.กำรใกลแหลงวตถดบ ไกล ปำนกลำง ใกล 3.ฝมอแรงงำน ด ดมำก ปำนกลำง 4.กำรขนสงสะดวก ดมำก ด ไมด

5.ควำมพรอมสำธำรณปโภค ปำนกลำง มำก นอย

6.กำรระบำยน ำเสย ไมด ปำนกลำง ปำนกลำง 7.คแขง มำก ปำนกลำง มำก

จำกตำรำงท 8.24 ท ำกำรเลอกท ำเลทตง ท ำเล ข. เนองจำกภำพรวมของปจจยมควำมสม ำเสมอ สวนท ำเล ก. และ ค. มบำงปจจยทโนมเอยงไปในทำงไมดจงไมตดสนใจเลอก

2.วธการใหคะแนนถวงน าหนก (Factor Rating System) เปนวธกำรทใหควำมส ำคญกบปจจยตำง ๆ ทเกยวของ โดยพจำรณำจำกน ำหนกในแตละปจจย ซงไดจำกกำรศกษำขอมล ท ำกำรตดสนใจใหคะแนนในแตละพนท จำกนนจงน ำมำคดคะแนนเฉลยถวงน ำหนก พนทใดมคะแนนมำกทสดจงตดสนใจเลอกท ำเลทตงไปยงพนทนน (Heizer and Render, 2011: 352) ตวอยำงกำรตดสนใจดงตำรำงท 8.25


ตำรำงท 8.25 แสดงวธกำรเลอกท ำเลทตงโดยวธกำรใหคะแนนถวงน ำหนก

ปจจย น าหนก คะแนน คะแนนถวงน าหนก

อดรธาน ขอนแกน อดรธาน ขอนแกน

แหลงวตถดบ 0.20 90 80 (90x0.20) = 18.00 (80x0.2) = 16.00

ฝมอแรงงำน 0.30 80 90 (80x0.30) = 24.00 (90x0.3) = 27.00

กำรคมนำคม 0.10 70 85 (70x0.10) = 7.00 (85x0.1) = 8.50

ตลำด 0.15 85 80 (85x0.15) = 12.75 (80x0.15) = 12.00

สำธำรณปโภค 0.25 80 70 (80x0.25) = 20.00 (70x0.25) = 17.50

รวม 1.00 81.75 81.00

ตอบ เลอกขยำยโรงงำนท อดรธำนเพรำะมคะแนนเฉลยถวงน ำหนกเทำกบ 81.75 คะแนนมำกกวำคะแนนเฉลยถวงน ำหนกทขอนแกน

บทสรป

กำรเลอกท ำเลทตงเปนกำรตดสนใจทส ำคญของผบรหำรเนองจำกสงผลตอควำมสำมำรถในกำรแขงขนของธรกจ ปจจยทสงผลตอกำรตดสนใจในกำรเลอกท ำเลทตงสำมำรถจ ำแนกไดเปน 2

ประเภท ไดแก 1) ปจจยเชงปรมำณ สำมำรถวดคำออกมำเปนตวเลขได เชน คำขนสง คำกอสรำง คำจำงแรงงำน คำพลงงำนและสำธำรณปโภค เปนตน 2) ปจจยเชงคณภำพ เปนปจจยทไมสำมำรถประเมนคำเปนตวเงนไดอยำงชดเจน อำทเชน สงแวดลอม ทศนคตของชมชนทมตอธรกจ เปนตน

เทคนควธในกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงมอยหลำยวธ เทคนคกำรเลอกท ำเลทตงดวยวธเชงปรมำณ ตวอยำงเชน 1) เมตรกซกำรตดสนใจ 2) กำรวเครำะหระยะทำงกำรขนสงดวยวธจดศนยดล และ 3) ตวแบบกำรขนสง เปนตน เทคนคกำรเลอกท ำเลทตงดวยวธเชงคณภำพ ตวอยำงเชน 1) กำรจดล ำดบควำมส ำคญของปจจย และ 2) วธกำรใหคะแนนถวงน ำหนก เปนตน อยำงไรกตำมในกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงนน ผบรหำรควรไตรตรองดวยควำมรอบคอบ และกำรพจำรณำเลอกท ำเลทตงจะตองพจำรณำปจจยตำง ๆ ทงทเปนปจจยเชงคณภำพและปจจยเชงปรมำณทงนเพอใหเกดประโยชนสงสดตอธรกจ



1.จงอธบำยปจจยทส ำคญทสงผลตอกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงธรกจกำรผลต

2.จงอธบำยปจจยทส ำคญทสงผลตอกำรตดสนใจเลอกท ำเลทตงธรกจกำรบรกำร

3.บรษทผลตแหงหนงวำงแผนจะขยำยก ำลงกำรผลตโดยเปรยบเทยบกน 3 สถำนท ก ำหนดรำคำขำยหนวยละ 100 บำท โดยมตนทนตำง ๆ ในแตละสถำนทดงน

สถานทตง ตนทนคงทตอป (บาท) ตนทนผนแปรตอหนวย (บาท)

แหลงท 1 1,000,000 80

แหลงท 2 1,200,000 75

แหลงท 3 1,500,000 70

ปรมำณควำมตองกำรจะขนกบสภำพเศรษฐกจ และควำมนำจะเปนทเกดขนดงน บรษทจะเลอกท ำเลทตงไปทใด

สภาพเศรษฐกจ ความตองการ (หนวย) ความนาจะเปน

ด 60,000 0.25

ปำนกลำง 40,000 0.50

แย 20,000 0.25

4.บรษทแหงหนงวำงแผนจดตงศนยกระจำยสนคำโดยมขอมลพกดและปรมำณทจดสงดงตำรำง บรษทจะเลอกท ำเลทตงทใด

จดรบซอ พกด ปรมาณทจดสง (หนวย)

A (2,5) 15,000

B (8,4) 20,000

C (5,8) 18,000


5.บรษทแหงหนงมโรงงำนยอย 2 โรงงำน ท ำกำรจดสงสนคำใหกบลกคำ 3 บรษท ซงมรำยละเอยดตนทน ก ำลงกำรผลตและควำมตองกำรของลกคำดงตำรำง


1 2 3 (หนวย)

A 4 5 6 350

B 3 4 5 450

ความตองการ (หนวย) 300 400 300

บรษทจะเลอกขยำยโรงงำน C หรอ D เพอผลตใหเพยงพอ เมอมตนทนกำรขนสงดงตำรำง

โรงงาน ตนทนการขนสงตอหนวย (บาท)

1 2 3

C 5 4 3

D 5 3 4


รำชกจจำนเบกษำ. (2548). ก ำหนดหลกเกณฑ วธกำรและเงอนไขกำรจดตงนคมอตสำหกรรม พ.ศ. 2548

สทธมำ ช ำนำญเวช. (2555). การวเคราะหเชงปรมาณ. พมพครงท 6, กรงเทพฯ: วทยพฒน, 178.



Render, B., Stair, R.M. and Hanna, M.E. (2011). Quantitative Analysis for

Management. 11th Edition, Pearson Prentice Hall, 71-72.


Wiley & Sons (Asia), 304.


การวางผงสถานประกอบการ

Layout Decisions


- ความส าคญในการวางผงสถานประกอบการ

- ประเภทการวางผงสถานประกอบการ

- การวางผงตามต าแหนงงาน

- การวางผงตามกระบวนการ

- การวางผงตามผลตภณฑ

- การวางผงกลมเซลลปฏบตการ

- การวางผงส านกงาน

- การวางผงส าหรบธรกจคาปลก

- การวางผงคลงสนคา

- เทคนคการออกแบบผงทมประสทธภาพ

- บทสรป



- ความส าคญในการวางผงสถานประกอบการ

- ประเภทการวางผงสถานประกอบการลกษณะตาง ๆ

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธการวางผง - เทคนคการจดผงกลมงาน เทคนคการจดผงเชงความสมพนธ และเทคนคการจดสายการผลตใหสมดล

236 การวางผงสถานประกอบการ | Layout Decisions

บทท 9 การวางผงสถานประกอบการ Layout Decisions

สถานประกอบการธรกจแตละประเภทจะมลกษณะการใชพนทและการเคลอนยายภายในทแตกตางกน ธรกจการผลตจะค านงถงกระบวนการผลต ต าแหนงการตดตงเครองจกรแตละประเภท ชองทางส าหรบการเคลอนยายวตถดบ สนคาคงคลง และชองทางการสอสาร เพอลดเวลาสญเปลาลงใหไดมากทสด ท าใหเกดประสทธภาพในการผลต

ส าหรบธรกจการบรการ การวางผงสถานประกอบการจะค านงถงความสะดวกและความสวยงาม จะตองค านงถงพนทในการใหบรการ การตกแตงภายใน การควบคมแสงสวาง การควบคมเสยง การเคลอนยายลกคาและพนกงาน เพอสรางความพงพอใจและความประทบใจใหกบลกคา

ธรกจคาปลกหรอ ธรกจการกระจายสนคา จะมการวางผงทแตกตางกนออกไปตามลกษณะพฤตกรรมของลกคา อตราการหมนเวยนสนคาแตละประเภท ขนาดและน าหนก รวมทงอายการเกบรกษาของสนคา ท าใหการวางผงสถานประกอบการจะแตกตางกนออกไป

นอกจากน การวางผงส านกงาน ทมวตถประสงคเพอแลกเปลยนขอมลขาวสาร การสอสารการสงการภายในองคกร รวมทงงานเอกสารตาง ๆ จะมลกษณะการวางผงทเนนประสทธภาพในการจดการขอมลทเกดขน เนอหาในบทนจะกลาวถง ความส าคญของการวางผงสถานประกอบการ การวางผงสถานประกอบการแตละประเภท และเทคนคการวางผงประกอบการเพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผล สรางความไดเปรยบในการแขงขนอยางยงยน


ความส าคญในการวางผงสถานประกอบการ

การวางผงสถานประกอบการเปนกลยทธทส าคญในการสรางความไดเปรยบในการแขงขนกบคแขง ชวยลดตนทนในการด าเนนงาน การวางผงทดสามารถลดระยะเวลาสญเปลาทไมจ าเปน ปฏบตงานไดอยางยดหยน เกดความคลองตวในการเคลอนยายตาง ๆ ภายในสถานประกอบการ ทงวตถดบ สนคาคงคลง ขอมลขาวสาร แรงงาน และเครองจกรทใชในการขนถายและเคลอนยายท าใหเกดประสทธภาพในการด าเนนงาน รวมทงสรางความสมพนธอนดใหกบลกคาเกดความพงพอใจและสรางภาพลกษณใหกบองคกรอกดวย ในการวางผงสถานประกอบการปจจยทส าคญในการตดสนใจทจะตองพจารณามดงน

1. การใชพนทใหเกดประโยชนสงสด ในการจดวางเครองจกรหรออปกรณในการท างาน การเวนระยะชองทางในการเคลอนยายหรอขนถาย วสด วตถดบ สนคาคงคลง แรงงานและเครองจกรทมการเคลอนทใหมประสทธภาพ

2. การเชอมโยงการท างาน การสอสารในการท างาน ท าใหการไหลของขอมลขาวสาร การสงการทมประสทธภาพ ลดความผดพลาดในการสอสาร

3. การสรางสภาพแวดลอมในการท างาน เชน แสงสวาง เสยง อณหภม ฝน พนทตาง ๆ ทอนตราย หรอพนทจ าเปนจะตองดแลและควบคมเปนพเศษ ใหเกดบรรยากาศในการท างานทดและปลอดภย

4. การปฏสมพนธกบลกคา โดยเฉพาะธรกจการบรการหรอธรกจคาปลกทลกคามสวนรวมในกระบวนการ การวางผงสถานประกอบการจะตองค านงถงพฤตกรรมและความตองการขอลกคา เชนการอ านวยความสะดวกในการเลอกซอ การจดสนคาทมอตราการหมนเวยนเรวไวดานหนา การวางสนคาทมน าหนกมากหรอชนใหญใหใกลกบจดทมการขนถายหรอเคลอนยาย การเวนชองทางเดนใหกบลกคา รวมไปถงการตกแตงสถานท การควบคมแสง อณหภม เสยงทสงผลตอความรสกของลกคา เพอสรางบรรยากาศทดใหกบลกคา

5. ความยดหยนในการเปลยนแปลง จะตองวางผงใหมความยดหยนเมอมการเปลยนแปลงขนตอนหรอกระบวนการด าเนนงาน การเปลยนอปกรณ เครองจกร หรอเทคโนโลยทน ามาใชหรอมการขยายก าลงการผลตในอนาคต


ประเภทการวางผงสถานประกอบการ

การวางผงสถานประกอบการ สามารถแบงตามลกษณะการท างานได 7 ประเภทดงน

1. การวางผงตามต าแหนงงาน (Fixed – Position Layout)

2. การวางผงตามกระบวนการ (Process Layout)

3. การวางผงตามผลตภณฑ (Product Layout)

4. การวางผงกลมเซลลปฏบตการ (Work-cell Layout)

5. การวางผงส านกงาน (Office Layout)

6. การวางผงส าหรบธรกจคาปลก (Retail Layout)

7. การวางผงคลงสนคา (Warehouse Layout)

การวางผงสถานประกอบการ ในการด าเนนงาน สงทผบรหารจะตองตดสนใจในการออกแบบและวางแผนเพอจดผงสถานประกอบการไดแก

1. อปกรณการขนถายและเคลอนยายภายใน จะพจารณาประกอบลกษณะสงทจะตองเคลอนยายวาเหมาะสมทจะใชอปกรณใด เชน สายพานอตโนมต ลฟตขนสนคา เครน ปนจน รถยก หรอเทคโนโลยในการขนถาย ไดแก ระบบล าเลยงอตโนมต เอจว หรอระบบจดเกบสนคาอตโนมต

2. ก าลงการผลตและขอก าหนดการใชพนท จะตองท าการพจารณาถงก าลงการผลตทใชในปจจบนรวมถงแนวโนมในอนาคต เพอจดสรรพนทในการด าเนนการผลต พนทในการท างานของพนกงาน พนทในการจดเกบอปกรณและสนคาคงคลง พนทวางทใชในการขนถายหรอเคลอนยายภายในใหเหมาะสมกบอปกรณในการเคลอนยาย พนทอนตรายหรอพนทควบคมพเศษ

3. สภาพแวดลอมและความสวยงาม จะตองเออตอการท างานเชน การออกแบบการถายเทของอากาศ แสงสวาง การปองกนเสยง ฝน ลม การออกแบบสภาพแวดลอมใหสวยงามเชน มพนทสเขยวส าหรบปลกตนไม หรอสวนหยอม เปนตน


4. การตดตอสอสาร จะตองพจารณาถงการไหลเวยนของขอมลขาวสาร ชองทางในการสอสารตาง ๆ เชน ปาย ประกาศ ระบบเสยงตามสาย จดลงเวลา ระบบการแจงเตอน หรอ การออกแบบระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารอเลกทรอนกส เปนตน

5. ตนทนในการจดผงสถานประกอบการ การเลอกเทคโนโลยในการเคลอนยาย ระบบขอมลขาวสารอเลกทรอนกส ระบบการผลตหรอการใหบรการลกคา รวมทงการออกแบบสภาพแวดลอมตาง ๆ เปนการลงทนสง ผบรหารจะตองพจารณาและตดสนใจอยางรอบคอบ

การวางผงตามต าแหนงงาน

การวางผงตามต าแหนงงาน (Fixed – Position Layout) เปนการวางผงโดยใหชนงานอยกบท ใชกบการผลตสนคาทมขนาดใหญไมสามารถเคลอนยายได หรอท าการเคลอนยายไดยาก เชน การตอรถบรรทกขนาดใหญ การประกอบเครองบน การกอสรางอาคารบานเรอน การตอเรอเดนสมทร เปนตน จงตองมการเคลอนยายปจจยการผลตตาง ๆ เขาไปยงต าแหนงในการผลตของสนคา ไดแก แรงงาน เครองจกร อปกรณ วสดหรอวตถดบตาง ๆ ตามล าดบการด าเนนงาน ดงภาพท 9.1

ภาพท 9.1 แสดงการประกอบเครองบนขนาดใหญ (ทมา: Marian Wang, 2011)


การวางผงตามต าแหนงงานมขอดคอ ไมจ าเปนจะตองเคลอนยายชนงานขนาดใหญ การวางผงท าไดงายมความยดหยน งายตอการวางแผนและควบคมการด าเนนงาน แตมขอเสยไดแก เวลาสญเปลาทเกดจากการล าเลยงอปกรณเครองจกรตาง ๆ เพอด าเนนงานในขนตอนถดไป มอตราการผลตต า และไมสามารถผลตครงละมาก ๆ ได

การวางผงตามกระบวนการ

การวางผงตามกระบวนการ (Process Layout) เปนการรวมกลมงานหรอเครองจกรไวเปนหมวดหมตามกระบวนการหรอตามลกษณะงานทคลายกนในแตละแผนก บางครงอาจเรยกวาการวางผงแบบตามกลมหนาท (Functional Layout) เชน ในการผลตแบงพนทออกเปนแผนกเชอม กลง เจาะ ตด โดยรวมเครองจกรทท าหนาทเหมอนกนอยแผนกเดยวกน การแบงกลมงานในส านกงานออกเปนแผนกบญช การเงน บรการลกคา เปนตน หรอ ธรกจคาปลกทแบงประเภทสนคากลมเดยวกนไวดวยกน เพอสะดวกในการจด การเลอกซอและการเคลอนยาย ดงภาพท 9.2

ภาพท 9.2 แสดงการการวางผงตามกระบวนการผลต

การวางผงตามกระบวนการมขอดคอ มความยดหยนสง สามารถใชเครองจกรหรออปกรณรวมกน และขยายก าลงการผลตไดงาย แตมขอเสยไดแก การวางแผนและควบคมการผลตมความซบซอนและยงยาก ประสทธภาพจากการใชเครองจกรมต า มสนคาคงคลงประเภทงานระหวางท าสง การล าเลยงหรอเคลอนยายท าไดยากจงไมสามารถใชระบบอตโนมตได

แผนกตด เจาะ

แผนกเชอม แผนกกลง

แผนกตรวจสอบ แผนกประกอบ

แผนกส

1

2 3 4

5 6

A

1 2

3 4

5 6

B

สนคา


การวางผงตามผลตภณฑ

การวางผงตามผลตภณฑ (Product Layout) เปนการวางผงทมการจดวางต าแหนงของเครองจกรตามล าดบขนตอนของการผลตผลตภณฑแตละชนด ซงบางครงจะเรยกวาเปนการวางผงโรงงานแบบล าดบขนตอน (Sequential Layout) การวางผงตามชนดของผลตภณฑนควรใชกบอตสาหกรรมการผลตทมการผลตในปรมาณมากแตนอยชนดและผลตภณฑมมาตรฐานทแนนอน นยมใชสายพานล าเลยงแบบอตโนมตหรอระบบผลตแบบอตโนมตในการผลต อตสาหกรรมทมการวางผงตามชนดของผลตภณฑ อาทเชน อาหารกระปอง โรงงานผลตอปกรณเครองใชไฟฟา โรงงานผลตรถยนต ปนซเมนต เปนตน ตวอยางดงภาพท 9.3

ภาพท 9.3 แสดงการวางผงตามผลตภณฑ

การวางผงตามชนดของผลตภณฑจะมลกษณะเปนแบบสายการผลต (Production Line)

หรออาจเรยกวาสายการประกอบ (Assembly Line) มขอดคอ สามารถวางแผนและควบคมการผลตท าไดงาย มอตราผลผลตสงและมตนทนต า เกดการประหยดตอขนาด (Economies of Scale) เมอผลตจ านวนมาก การใชงานเครองจกรคมคา และลดเวลาจากการปรบตงเครองจกร แตมขอเสยไดแก

เงนลงทนในเครองจกรสง กระบวนการผลตหยดชะงกเมอเครองจกรมปญหา ตนทนการผลตสงในกรณปรมาณการผลตต า และขาดความยดหยนในการเปลยนแปลงรปแบบของผลตภณฑ

เครองตด เครองสบ เครองขนรป เครองบรรจ สนคา A

เครองลาง เครองตด เครองอบ เครองบรรจ สนคา B


การวางผงกลมเซลลปฏบตการ

การวางผงกลมเซลลปฏบตการ (Work-cell Layout) เปนการวางผงโดยรวมกลมของเครองจกรอปกรณหรอพนกงานทกระจดกระจาย หรอวางผงในลกษณะอนขนเปนกล มยอยเลก ๆ เพอมงเนนในการผลตสนคาเฉพาะ หรอกลมของผลตภณฑทคลายคลงกน

ในการวางผงกลมเซลลปฏบตการ จะด าเนนการรวมกบเทคโนโลยแบบกลม (Group

Technology) เปนการจดกลมของชนสวนหรอสนคาออกเปนกลม ซงชนสวนหรอสนคาทจดอยในกลมเดยวกนจะมล าดบขนการผลตทเหมอนกนและใชเครองจกร เครองมอทเหมอนกน การจดกลมของชนสวนหรอสนคานน อาจจ าแนกจากขนาด รปรางหรอคณลกษณะอนๆ ทงนการจดกลมเพอลดเวลาในการผลตลง ลดเวลาในการเคลอนยาย และลดเวลาวางงานของเครองจกร ดงภาพท 9.4

ภาพท 9.4 แสดงการวางผงใหมจากแบบกระบวนการมาเปนแบบกลมเซลลปฏบตการ

A

A

C

C

D

D

W

W

L

L

P

P

จดตรวจสอบ

กลมเซลล 1


กลมเซลล 2 จด

สงออก

จดน าเขา

สนคา

C C D D

A A

W W

L L P P

แผนกกลง แผนกส

แผนกเชอม แผนกเจาะ

แผนกตรวจสอบ แผนกประกอบ

แผนกตด จดน าเขาและ

สงออก

ก.แสดงการวางผงตามกระบวนการแบบเดม

ข.แสดงการวางผงใหมแบบกลมเซลลปฏบตการ


จากภาพท 9.4 การวางผงตามกระบวนการแบบเดมถงแมจะมความยดหยนสง แตกระบวนการมความซบซอน ยากตอการควบคมกระบวนการ มตนทนการปรบตงเครองจกรสง การเคลอนยายไมสามารถใชระบบล าเลยงอตโนมต ตองใชแรงงานหรอเครองจกรรปแบบอน จะตองมการเผอพนทเคลอนยาย รวมทงพนทเกบสนคาคงคลงระหวางผลต

เมอด าเนนการเปลยนผงมาเปนแบบกลมเซลลปฏบตการ การด าเนนงานจะใชพนทลดลง มสนคาคงคลงระหวางผลตลดลง เพราะกลมเซลลปฏบตการจะมความตอเนองของกระบวนการมากกวา การควบคมการผลตท าไดงาย อาจจะพจารณาระบบอตโนมตมาใชไดในกลมเซลลทมงเน นผลตสนคาเฉพาะ ในกรณทกลมเซลลปฏบตการเปนการใชพนกงาน 1 คนตอเครองจกรหลายเครอง สามารถทจะออกแบบผงแบบตวย (U Shape) เพอใหการเคลอนทของพนกงานมประสทธภาพ ลดการเคลอนไหวโดยไมจ าเปน ดงภาพท 9.5

ภาพท 9.5 แสดงการวางผงกลมเซลลปฏบตการแบบตวย

การวางผงส านกงาน

การวางผงส านกงานเปนการจดกลมวสด อปกรณ รวมทงบคลากรเพอใหระบบการท างานใหเหมาะสมกบพนททมอย เกดความคลองตวในการปฏบตงาน การไหลเวยนของขอมล สารสนเทศ และการประสานงานทมประสทธภาพ

การวางผงส านกงานจะแตกตางจากการวางผงโรงงานทมงเนนกระบวนการไหลของวสดหรอวตถดบเพอแปลงสภาพเปนสนคา แตการวางผงส านกงานเนนการไหลของขอมลขาวสารในการประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ

C D

W W L L

P C D

P

A A

จดน าเขา

จดสงออก

กลมเซลล 2 กลมเซลล 3


จดตรวจสอบ


ปจจยทส าคญในการพจารณาการวางผงส านกงานมดงน

1) การไหลเวยนของงาน การวางผงจะตองพจารณาการออกแบบพนท เสนทางเดน เพอใหการไหลของขอมลการตดตอสอสารเปนไปตามล าดบ ขนตอน ไมเดนวกกลบไปกลบมา อาจจะพจารณาการวางต าแหนงของโตะ อปกรณ เครองใชส านกงาน ในรปของตวแอล (L Shape) หรอ แบบตวย (U Shape) เพอลดการเคลอนไหวโดยไมจ าเปน

2) ความสมพนธระหวางแผนกหรอหนวยงาน ในการวางผงแผนกทมความจ าเปนจะตองด าเนนงานรวมกนหรอประสานงานกนบอยครง ควรพจารณาวางผงใหอยตดกนหรอใกลกน เชน แผนกการเงนควรอยใกลกบแผนกบญช ฝายประชาสมพนธ ควรอยในจดทบคคลภายนอกสามารถตดตอไดโดยงาย

3) ลกษณะงานของบคลากร ต าแหนง หนาทของบคลากรมความแตกตางกน บคลากรทมลกษณะงานทจ าเปนจะตองใชสมาธในการท างาน อาจจะพจารณาออกแบบพนทเฉพาะ สวนตวหรอกงสวนตว หรอใชฉากหรอมานกน บคลากรทมลกษณะงานทจ าเปนจะตองตดตอประสานงานกบบคคลอนจ านวนมาก ควรจดวางพนทไวดานหนาเพอใหตดตอประสานงานไดงาย หวหนางานควรวางต าแหนงพนทไวดานหล ง ขนาดเนอทควรเหมาะสมกบปรมาณงาน และเคลอนไหวไดสะดวกไมอดอดจนเกนไป

4) ชองทางเดน ควรเวนชองทางในการเดนใหมพนทเดนสวนกน หรอเคลอนยายวสด อปกรณไดสะดวก ไมวางวสดสงของกดขวางทางเดน

5) พนทสวนกลางหรอพนทส าหรบพกผอน ควรมพนท สวนกลางส าหรบบคลากรในชวงเวลาพก ควรออกแบบใหรสกผอนคลาย อาจจะประดบประดาดวยตนไม เพอเปนการผอนคลายจากการท างานและแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางบคลากร

นอกจากนการพจารณาการเลอกอปกรณและเทคโนโลยในการสอสาร ไดแก โทรศพท โทรสาร อนเทอรเนต คอมพวเตอรพกพา จะชวยใหการวางผงส านกงานไดยดหยนมากยงขน (Heizer

and Render, 2011: 378) การวางผงส านกงานไมไดใชเฉพาะหลกวทยาศาสตรเทานน การวางผงควรค านงถงความสวยงาม และการสรางบรรยากาศ สงแวดลอมใหเออตอการท างาน


ในการวางผงส านกงาน รายละเอยดในการด าเนนงานจะค านงถงความคลองตวของการสงการ การประสานงาน การไหลของขอมล ขาวสารและสารสนเทศ ซงมรปแบบในการวางผงส านกงานแบงออกเปน 2 ประเภทดงตอไปน

1. การจดสานกงานแบบแยกหองเฉพาะ (Individual Room System) เปนการวางผงโดยจดแยกหองเฉพาะ ซง Iris de Been (2011) ไดศกษางานวจยเรอง “อทธพลของสถานทท างานทสงผลตอผลตภาพ” พบวา การจดพนทใหพนกงานเกดสมาธในการท างานสงผลตอความพงพอใจในงานและผลตภาพในการท างานเพมสงขน ในการวางผงส านกงานแบบแยกหองเฉพาะจงเหมาะกบลกษณะงานทจ าเปนจะตองใชสมาธในการท างาน สามารถแบงแยกยอยได 2 ประเภทคอ

1.1 จดแยกหองเฉพาะบคคล โดยใหความส าคญกบลกษณะงานทตองการความเปน สวนตวสง หรองานทจ าเปนจะตองตดสนใจในเรองทส าคญ หรอเปนความลบ การแยกหอง เฉพาะบคคล มกใชกบบคลากรทมต าแหนงระดบสง ไดแก ผจดการแผนกตาง ๆ หรอ ผบรหาร พนทอาจมสวนส าหรบรองรบผมาตดตอ และเฟอรนเจอรเทาทจ าเปนดงภาพท 9.6

ภาพท 9.6 แสดงการวางผงแบบแยกหองเฉพาะ

1.2 จดแยกหองเฉพาะแบบกลม เปนการวางผงโดยแยกหองเฉพาะกลมงาน ตาม ลกษณะงานทตองการสมาธในการท างานตามภาระหนาท งานทเปนความลบ งานท จะตองตดสนใจ งานทเกยวกบเอกสารส าคญหรอความปลอดภย เชน กลมงานออกแบบ กลมงานวางแผนยทธศาสตร กลมงานพสด กลมงานจดซอ กลมงานบญชหรอกลมงาน

สวนท างาน

สวนรบรอง


การเงน เปนตน กลมงานทจ าเปนจะตองตดตอสอสารหรอประสานงานกนเปนประจ าจะจด พนทใหอยตดกนเพอใหการไหลของขอมลขาวสารมประสทธภาพดงภาพท 9.7

ภาพท 9.7 แสดงการวางผงแบบแยกหองเฉพาะแบบกลม

2. การจดส านกงานแบบเปด (Open Layout System) เปนการวางผงทมพนทในการท างานตอเนองกนตลอด สามารถเดนถงกนและมองเหนกนได นยมจดส านกงานทมการตดตอสอสารการรบสงเอกสาร การท าธรกรรมระหวางแผนก งานบรการหรอลกษณะงานทมการตดตอกบบคลภายนอกทมขนตอนการท างานทตองการความตอเนองรวดเรว มผรบผดชอบงานเปนล าดบตอเนองกนหลายๆ คนหรอหลายๆ หนวยงาน เกดความรวมมอในการท างานและประสทธภาพในการท างานเพมมากขน (Vietch, Charles, Kelly and Newsham, 2007: 184) ผบงคบบญชาสามารถมองเหนการท างานไดโดยรอบ ในการวางผงแบบเปดแบงออกเปน 2 ประเภทดงน

2.1 แบบรปทรงเรขาคณต (Geometric Form) เปนการวางผงโดยจดพนทรปทรง เรขาคณต นยมจดพนทรปสเหลยม มการแยกสวนการท างานกบทางเดนออกจากกน โดย แบงเปนทางเดนหลกและแยกสวนท างานดวยทางเดนยอย การวางผงแบบรปทรงเรขาคณต จะมความเปนระเบยบเปนแนว หรอเปนกลมเหนไดเดนชด ดงภาพท 9.8

กลมงานการเงน กลมงานจดซอ


ภาพท 9.8 แสดงการวางผงแบบเปดรปทรงเรขาคณต

2.2 แบบรปทรงอสระ (Landscape Form) เปนการวางผงโดยแยกกลมงาน ออกเปนสวน ๆ ตอเนองกนตามการตดตอสอสารหรอการประสานงาน เนนความสะดวก มการก าหนดพนทและเสนทางการเดนเปนไปอยางอสระ ดงภาพท 9.9

ภาพท 9.9 การวางผงแบบเปดรปทรงอสระ


การวางผงส าหรบธรกจคาปลก

การวางผงส าหรบธรกจคาปลก (Retail Layout) เปนการวางผงการจดวางสนคา และเสนทางการสญจรของลกคา เพอใหเกดความดงดดใจในการซอสนคา ในการออกแบบผงเสนทางการสญจรส าหรบธรกจคาปลก สามารถแบงออกเปน 4 ประเภทดงน

1.การวางผงแบบตาราง (Grid Layout) เปนการวางผงทมลกษณะเปนแถวยาวเวนชองทางเดนหลกและชองทางเดนรองตดกนในลกษณะของตาราง ชวยใหการจดวางสนคาไดงายและเปนระเบยบ งายตอการท าความสะอาดพนท ซงนยมใชกบการวางผงรานสะดวกซอดงภาพท 9.10

ภาพท 9.10 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบตาราง

2. การวางผงแบบอสระ (Free Flow Layout) เปนการวางผงตามลกษณะของกลมของสนคาอยางอสระ การจดวางสนคาไมก าหนดรปแบบไวแนนอน ท าใหลกคาไดรบประสบการณใหม ๆ จากการเลอกชมสนคา ตวอยางเชน การวางผงแบบอสระรานของเลน กระตนใหเกดความตองการซอ แตมขอเสยคอการใชพนทไมมประสทธภาพ ยากแกการท าความสะอาดและอาจท าใหลกคาสบสนในการหาสนคา ดงภาพท 9.11

ทางเขา-ออก


ภาพท 9.11 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบอสระ

3. การวางผงแบบวน (Loop Layout) เปนการวางผงในลกษณะใหลกคาเดนวนกลบมาทหนาราน ควรจดใหวนตามเขมนาฬกาจะกระตนใหลกคาซอสนคาไดมากกวาวนทวนเขมนาฬกา (Groeppel-Klein and Bartmann, 2008: 415) สวนใหญการวางผงแบบวนจะวางผงเปนรปสเหลยม วงกลม หรอสามเหลยม มขอไดเปรยบทลกคาสามารถเหนสนคาไดมากทสด เสนทางการเดนเปนไปในทศทางเดยวท าใหลกคาไมสบสน เมอตองยอนกลบมาซอ การจดสนคาเปนระเบยบ งายตอการท าความสะอาดดงภาพท 9.12

ภาพท 9.12 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบวน




4. การวางผงแบบกระดก (Spine Layout) เปนการวางผงโดยมเสนทางหลกเปนเสนตรง สญจรไปจนถงทางออกในสดเสนทาง ไมไดใชทางเขา-ออก รวมกน ท าใหลกคามองเหนกลมสนคาไดทกกลม พนทระหวางเสนทางหลก สามารถวางผงแบบอน ๆ ในการจดกลมสนคาเพอดงดดลกคา การวางผงแบบนมขอดไดแก ลกคาไมสบสนในการเลอกซอสนคา และสามารถแวะชมเฉพาะกลมสนคาทตวเองสนใจ

ภาพท 9.13 การวางผงส าหรบธรกจคาปลกแบบกระดก

ในการจดวางสนคาแตละประเภทจะมความแตกตางกน ดงน

1) สนคาประเภทกระตนซอ (Impulse Goods) เปนสนคาทลกคาไมไดมแผนซอลวงหนา แตตองการกระตนใหเกดการซอ สนคาประเภทนจะวางไวสวนหนา หรอจดทลกคาสามารถมองเหนไดเดนชด เชน ลกอม หมากฝรง ทวางไวหนาจดคดเงน

2) สนคาสะดวกซอ (Convenience Goods) เปนสนคาทลกคาใชเปนประจ า จะจดวางไวในบรเวณทลกคาผานไปมามาก เชน สบ ยาสระผม ยาสฟนหรอผงซกฟอก

3) สนคาเปรยบเทยบซอ (Shopping Goods) เปนสนคาทลกคาท าการเปรยบเทยบกอนตดสนใจซอ เชน อปกรณเครองใชไฟฟา ควรวางไวดานในสดของราน

4) สนคาเจาะจงพเศษ (Specialty Goods) เปนสนคาทลกคามความภกดตอตราสนคา มราคาสง สามารถวางทจดใดกไดแตตองดแลพเศษ เชน น าหอม หรอแวนตายหอชนน า

ทางเขา

ทางออก


การวางผงคลงสนคา

การวางผงคลงสนคา (Warehouse Layout) จะตองพจารณาเนอทในการจดเกบสนคาแตละชนด และขนาดทางเดน หรอพนทในการขนสนคา ซงการออกแบบจะตองก าหนดทศทางการจดเกบ อตราการหมนเวยนของสนคาคงคลง เพอน ามาพจารณาประกอบการออกแบบเพอใหใชพนทใชสอยใหเกดประสทธภาพมากทสด ในการพจารณาการวางผงคลงสนคา สามารถจ าแนกคลงสนคาตามลกษณะงานได 2 ประเภทดงน

1. คลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคา คลงสนคาชนดนมหนาทหลกในการเกบรกษาสนคาซงอาจจะอยในรป วตถดบหรอสนคาส าเรจรป เพอท าหนาทตอบสนองความตองการของฝายผลต หรอฝายขายตามล าดบ ดงนนการวางผงคลงสนคาจะเนนทการรกษาสภาพสนคา และการปองกนการสญหายของสนคาเปนส าคญ ซงจะตองค านงถงปจจยตาง ๆ ดงน

- ความคลายคลงกนของแนวสนคา หมายถงลกษณะ คณสมบต ประเภทของสนคา ทมวตถประสงคการใชงานคลายคลงกนจะถกจดอยในหมวดหมเดยวกน หรอ ในบรเวณเดยวกน

- อตราการหมนเวยนสนคา สนคาทมอตราการหมนเวยนเรว จะถกจดใกลทางออกเพราะจะตองมการขนสงเกดขนบอยครง สวนสนคาทหมนเวยนชามกจะถกจดเกบภายใน

- ขนาด น าหนก ปรมาณ สนคา จะท าการพจารณารวมกบอตราการหมนเวยนสนคา และวสดในการจดเกบ ถาสนคามขนาดเลกอาจจะออกแบบชนวางสนคาชวยในการจดเกบ ถาขนาดใหญอาจใชพาเลทในการวางสนคาเพอสะดวกในการขนยาย

- ลกษณะพเศษของสนคา สนคาบางชนดอาจจะตองพจารณาออกแบบพนทเฉพาะ สนคาทมราคาแพงจะตองมระบบรกษาความปลอดภย หรอสนคาอนตรายจะตองออกแบบหองเกบพเศษ

- สงอ านวยความสะดวก จะตองพจารณาทางเดน หรอ พนทในการขนยายขนกบสงอ านวยความสะดวก ซงเครองจกรทใชในการขนยายจะมขนาดไมเทากน จะตองก าหนดพนทในการขนยายใหเหมาะสม


ตวอยางการวางผงคลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคาดงภาพท 9.14

ภาพท 9.14 การวางผงคลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคา

2. คลงสนคาทมหนาทกระจายสนคา หมายถงคลงสนคาใชส าหรบในการรบสนคาและสง สนคาในเวลาเดยวกน หรอเปนคลงสนคาซงมการออกแบบเปนพเศษ เพอใชในการขนถายจากพาหนะหนงไปสอกพาหนะหนง โดยทไมมการเกบเปนสนคาคงคลงหรอเกบไวในระยะเวลาอนสน การวางผงคลงสนคาทมหนาทกระจายสนคาจะแบงพนทออกเปน 3 สวน คอสวนรบสนคาเขา สวนในการสลบประเภทสนคา และสวนสงสนคาออก ดงภาพท 9.15

ภาพท 9.15 การวางผงคลงสนคาทมหนาทมหนาทกระจายสนคา

ส านกงาน

ทางเขา-ออก อตราหมนเวยนเรว อตราหมนเวยนปานกลาง อตราหมนเวยนชา

รบเขา สลบ-จดเรยงสนคาใหม สงออก

ทางเขา ทางออก


เทคนคการออกแบบผงทมประสทธภาพ

ในการออกแบบผงทมประสทธภาพ สามารถน าเทคนคตาง ๆ มาชวยในการออกแบบดงตอไปน

1. การออกแบบผงตามกระบวนการ เปนการออกแบบผงเพอใหกลมงานตาง ๆ ทมการด าเนนงานรวมกนมการเคลอนไหวหรอประสานงานกนไดอยางมประสทธภาพ มเทคนคตาง ๆ ดงน

1.1 เทคนคการจดผงกลมงาน (Block Diagramming) เปนวธการในการออกแบบผงโดยพจารณาจากการเคลอนยายของงานดวยวธเชงปรมาณจากปรมาณงาน ตนทนการเคลอนยาย จ านวนครงหรอระยะทางทเคลอนยาย โดยมวธด าเนนการดงตอไปน

ตวอยางท 9.1 ในการด าเนนงานของบรษทแหงหนงมจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ ในรอบวนโดยดงตารางท 9.1

ตารางท 9.1 แสดงจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ

จาก /ไป แผนก

แผนก A B C D E

A - 50 15 - -

B - - 100 25 -

C 30 - - 20 25

D - 50 - - 30

E - 25 - - -

จากตารางท 9.1 สมมตวาแตละครงมปรมาณงานและคาใชจายตอครงเทากน จะพจารณาจากจ านวนครงทตดตอประสานงานกนเทานน ในการออกแบบเรมตนน าจ านวนครงทมการตดตอระหวางแผนกรวมกน เพอพจารณาการเชอมโยงดงตารางท 9.2


ตารางท 9.2 แสดงผลรวมจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ



A - 50 45 - -

B 50 - 100 75 25

C 45 100 - 20 25

D - 75 20 - 30

E - 25 25 30 -

จากตารางท 9.2 เมอพจารณาผลรวมจ านวนครงการประสานงานพบวา แผนก A ไมมการประสานงานกบแผนก D และ E สวนแผนก B และ C ประสานงานกบทกแผนก สามารถพจารณาการเชอมโยงโดยใชแผนภาพแสดงการเชอมโยงดวย ดงภาพท 9.16

ภาพท 9.16 แสดงการเชอมโยงจ านวนครงทประสานงานระหวางแผนก

จากภาพท 9.16 จะพบวามเสนทางเชอมโยงทยาว 2 เสนได แก A-C และ D-C เมอพจารณาทง 2 เสนพบวา A-C ประสานงานกน 45 ครงมากกวา D-C 20 ครง ดงนน C ควรอยใกล A ทดลองสลบ C และ D เพอพจารณาการเชอมโยงดงภาพท 9.17

A B C

D E

50 100

45

75 25

30

20

25


ภาพท 9.17 แสดงการเชอมโยงระหวางแผนกเมอท าการสลบต าแหนงแผนก C และ D

จากภาพท 9.17 ยงมเสนเชอมโยง C-D ทยาวอย เมอพจารณาแผนก C ทจะตองเชอมโยงทกแผนก ดงนนแผนก C ควรอยกงกลาง สวนแผนก E ไมมการประสานงานกบแผนก A จงเลอน E ใหหางจาก A ไดดงภาพท 9.18

ภาพท 9.18 แสดงการเชอมโยงระหวางแผนกเมอท าการเลอนแผนก C และ E

จากภาพท 9.18 จะเหนวาเสนเชอมโยงแตละเสนเหมาะสมแลว น าแผนภาพมาพจารณาออกแบบรวมกบพนทจรง พนทใชสอยแตละแผนก ต าแหนงของเครองจกรอปกรณ ดงภาพท 9.19

ภาพท 9.19 แสดงการออกแบบผงดวยเทคนคการจดผงกลมงาน

A B D

C E

50 75

45 100 25

25

20

30

20

A B D

E C

50 75

45 100

25

25

30

A

C E

D B


1.2 เทคนคการจดผงเชงความสมพนธ (Relationship Diagramming) เปนการ ออกแบบผงโดยใชความสมพนธระหวางพนทตาง ๆ โดยทไมใชขอมลเชงปรมาณ จะพจารณา ตกลงรวมกนวาพนทใดมความสมพนธกนในระดบใด โดยก าหนดระดบความสมพนธกนดงน

A มความจ าเปนอยางสมบรณ (Absolutely necessary)

E ส าคญเปนพเศษ (Especially important)

I ส าคญ (Important)

O ยอมรบ (Okay)

U ไมส าคญ (Unimportant)

X ไมตองการ (Undesirable)

ตวอยางท 9.2 บรษทแหงหนงพจารณาการออกแบบผงพนทตาง ๆ โดยมความสมพนธระหวางพนทดงภาพท 9.20

ภาพท 9.20 แสดงความสมพนธระหวางพนทตาง ๆ

จากภาพท 9.20 พจารณาพนทมความจ าเปนอยางสมบรณ (A) จะได 1-4, 2-3 และ 5-6 ซงจะตองอยตดกนหรอใกลกนมากทสด รองลงมาไดแก 3-5 และ 3-6 น าขอมลมาสรางเปนแผนภาพความเชอมโยงไดดงภาพท 9.21

1. ผจดการแผนก

2. กลมงานบญช

3. กลมงานการเงน

4. เลขานการ

5. กลมงานบรการลกคา

6. จดรอส าหรบลกคา

I

U A A

A X

I U

X

U

O U O

O O


ภาพท 9.21 แสดงแผนภาพการเชอมโยงจากความสมพนธระหวางพนท

จากภาพท 9.21 พนท 6 อยหางจาก 1 และ 4 ได เนองจากความสมพนธเปน X และพนท 5 สามารถวางอยหาง 1 และ 4 ได เนองจากความสมพนธเปน U และไมควรยาย 5-6 ออกจากกนเพราะทงคมความสมพนธเปน A

เมอพจารณา วง 1-2-3-4 จะพบวา 3-4 ไมจ าเปนจะตองอยตดกนดงนนสามารถสลบ 2-3 หรอ 1-4 เพอให 3-4 อยในแนวทแยง มระยะไกลขน เมอพจารณาอกวง 2-3-5-6 จะเหนวาเหมาะสม เพราะ 2-6 มความสมพนธแบบ U ในแนวทแยง ดงนนหากสลบ 2-3 ควรสลบ 5-6 ดงนนเลอกสลบเฉพาะ 1-4 ดงภาพท 9.22

ภาพท 9.22 แสดงแผนภาพการเชอมโยงเมอสลบพนท 1 และ 4

O

O

A

1 2 5

6 3 4

O

U

A A

I

U

O

I

X

X

U

U

U

O

A

4 2 5

6 3 1

O

O

A A

I

U

O

I


จากภาพท 9.22 น ามาพจารณาออกแบบผง โดยพจารณาขนาดพนทใหเหมาะสมกบปรมาณงาน และจ านวนพนกงาน ดงภาพท 9.23

ภาพท 9.23 แสดงการออกแบบผงดวยเทคนคการจดผงเชงความสมพนธ

2. การออกแบบผงตามผลตภณฑ จะใชกบการวางผงโรงงาน เปนการวางผงตามขนตอนการผลตของผลตภณฑแตละชนดซงมกจะมปรมาณการผลตจ านวนมาก แตมนอยชนด โดยจะมการเคลอนยายชนงานไปตามล าดบการผลตซงอาจเรยกวาเปนสถานการผลต (Work Station)

การใชตวแบบคณตศาสตรในการวางผงตามชนดของผลตภณฑเพอใหเกดประสทธภาพ ในการผลตเรยกวา “การจดสายการผลตใหสมดล (Line Balancing)” มขนตอน ดงน

1) วเคราะหและก าหนดงานทจะตองท า 2) วเคราะหและก าหนดความสมพนธของงาน

3) ค านวณหาอตราเวลาการตอบสนองตอลกคา (Takt Time: Tt) หมายถงระยะเวลาทด าเนนการผลตเพอสงมอบใหกบลกคาตอ 1 หนวย สามารถค านวณไดจาก

(9.1)

โดยท Wt = เวลาท างาน

D = จ านวนสนคาทลกคาตองการ (Demand)

4) พจารณารอบการผลต (Cycle Time: Ct) หมายถงระยะเวลาทสามารถด าเนนการผลตได 1 หนวย เนองจากกระบวนการผลตแบบตอเนอง ดงนนสามารถพจารณารอบการผลต (Ct) จากระยะเวลาด าเนนการจากสถานทใชระยะเวลามากทสด

1

2 4

3

5

6 ผจดการแผนก

เลขานการ กลมงานบญช

กลมงานการเงน

กลมงานบรการลกคา

จดรอส าหรบลกคา

tt

WT =

D


5) ด าเนนการเปรยบเทยบ อตราเวลาการตอบสนองตอลกคา (Tt) และ รอบการผลต (Ct)

กรณท กระบวนการสามารถผลตไดเพยงพอตอความตองการของลกคา ใช Tt ในการจดผง กรณท กระบวนการไมสามารถผลตไดเพยงพอตอความตองการของลกคาหากตองการจะสงมอบใหลกคาไดครบตามจ านวนจะตองด าเนนการลดระยะเวลา Ct ลงโดยการปรบปรงเครองจกร อปกรณ หรอฝกอบรมเทคนคใหพนกงานท างานใหเรวขน หากจะใชกระบวนการเดมใช Ct

ในการจดผง สามารถค านวณหาจ านวนทสงมอบใหกบลกคา (Supply: S) ไดดงน

(9.2)

โดยท Wt = เวลาท างาน

Ct = รอบการผลต

6) ท าการค านวณหาจ านวนสถานการผลต (n) ทเหมาะสม จากสมการ

(9.3)

โดยท t = เวลายอยในการท างานแตละสถาน Tt = อตราเวลาการตอบสนองตอลกคา


7) ด าเนนการจดสถานการผลตใหม จากจ านวนสถานทเหมาะสม โดยจดกลมสถานใหม ใหมระยะเวลารวมไมเกนรอบการผลตทจดจรง (Ct หรอ Tt) ซงสามารถท าไดหลายวธ ในเนอหาจะกลาวถงเฉพาะวธการท างานทนานทสด (Longest Operation Time) โดยเลอกจดกลมสถานทใชเวลามากทสดกอน ตามล าดบ

t tT C

t tT C

t

t

WS =

C

t t

tn =

max (C ,T )


8) ประเมนประสทธภาพรวม (Ec) จากการจดผงใหมจากสมการ

(9.4)

โดยท t = เวลายอยในการท างานแตละสถาน Tt = อตราเวลาการตอบสนองตอลกคา


n = จ านวนสถานทจดจรง หาระยะเวลาสญเปลา (Time Wasted: Tw) จากสมการ

(9.5)

หาประสทธผล (En) จากสมการ

(9.6)

ตวอยางท 9.3 บรษทแหงหนงผลตสนคาตามความตองการของลกคา ลกคามความตองการ 300 หนวยตอวน ก าหนดให 1 วนท างาน 8 ชวโมง โดยมรายละเอยดแตละงานดงภาพท 9.24

ภาพท 9.24 แสดงกระบวนการผลตแบบตอเนองของบรษท

วตถดบ

สนคา

ขนรป

1 นาท

ตกแตง 2 นาท

เจาะ

1.5 นาท

ทาส

1 นาท บรรจ

1 นาท

c

t t

tE = x100

max (C ,T ) x n

w CT = 100 - E

n

SE = x100

D


วธท า 1. ค านวณหาอตราเวลาการตอบสนองตอลกคา (Takt Time: Tt) จากสมการท 9.1

นาทตอหนวย

2. พจารณารอบการผลต (Cycle Time: Ct) นนคอสถานตกแตงใชเวลามากทสด

ดงนน นาทตอหนวย

3. เปรยบเทยบ อตราเวลาการตอบสนองตอลกคา (Tt) และ รอบการผลต (Ct)

ไมสามารถผลตไดเพยงพอตอความตองการของลกคา ใช Ct ในการจดผงใหม และค านวณหาจ านวนทสงมอบใหกบลกคา (S) จากสมการท 9.2 ไดดงน

หนวย

4. หาจ านวนสถานทเหมาะสมจากสมการท 9.3

สถาน

5. ด าเนนการจดผงใหมได 4 สถาน ดงภาพท 9.25

ภาพท 9.25 แสดงผงใหมทจดไดจรง

6. หาประสทธภาพรวมของผงใหมจากสมการ 9.4

t

8x60T = = 1.6

300

tC = 2.0

t tT (1.6) C (2.0)

8x60S = = 240

2

(1 2 1.5 1 1)n =

2

n = 3.25 4

ขนรป

1 นาท

ตกแตง 2 นาท

เจาะ

1.5 นาท

ทาสและบรรจ

2 นาท

1 2 3 4

c

(1 2 1.5 1 1)E = x100

2 x 4

cE = 81.25 %


ระยะเวลาสญเปลา

หาประสทธผลในการสงมอบ จากสมการ 9.6

ตอบ สามารถจดผงใหมได 4 สถาน มประสทธภาพรวมรอยละ 81.25 เกดเวลาสญเปลารอยละ 18.75 มประสทธผลในการสงมอบใหกบลกคารอยละ 80

บทสรป

การวางผงสถานประกอบการมวตถประสงคในการใชพนทใหเกดประโยชนสงสด เชอมโยงการท างาน การสอสาร การสรางสภาพแวดลอมในการท างาน การปฏสมพนธกบลกคา และความยดหยนในการเปลยนแปลงกระบวนการหรอการขยายก าลงการผลต ในการวางผงสถานประกอบการแบงตามลกษณะงานได 7 ประเภท ไดแก วางผงตามต าแหนงงาน การวางผงตามกระบวนการ การวางผงตามผลตภณฑ การวางผงกลมเซลลปฏบตการ การวางผงส านกงาน การวางผงส าหรบธรกจคาปลก และการวางผงคลงสนคา

เทคนคการออกแบบผงทมประสทธภาพ ในการออกแบบผงตามกระบวนการ ไดแก เทคนคการจดผงกลมงาน จะใชขอมลเชงปรมาณไดแกปรมาณงาน ตนทนการเคลอนยาย จ านวนครงหรอระยะทางทเคลอนยายในการจดผง และ เทคนคการจดผงเชงความสมพนธ จะไมใชขอมลเชงปรมาณ แตจะพจารณาตกลงรวมกนวาพนทใดมความสมพนธกนในระดบใดเพอใชในการจดผง สวนการออกแบบผงตามผลตภณฑ ใชเทคนคการจดสายการผลตใหสมดล เพอจดผงใหมประสทธภาพและประสทธผลในการสงมอบ

wT = 100 - 81.25 = 18.75 %

n

240E = x100 = 80 %

300



1.จงอธบายความส าคญของการวางผงสถานประกอบการ

2.จงอธบายพรอมทงยกตวอยางผลตภณฑประเภทของการวางผงดงตอไปน 2.1 การวางผงตามต าแหนงงาน (Fixed – Position Layout)

2.2 การวางผงตามกระบวนการ (Process Layout)

2.3 การวางผงตามผลตภณฑ (Product Layout)

2.4 การวางผงกลมเซลลปฏบตการ (Work-cell Layout)

3.จงอธบายความแตกตางระหวางการจดส านกงานแบบแยกหองเฉพาะและแบบเปด

4.จงอธบายและยกตวอยางธรกจคาปลกทมลกษณะการวางผงสถานประกอบการดงน 4.1 การวางผงแบบตาราง 4.2 การวางผงแบบอสระ 4.3 การวางผงแบบวน 4.4 การวางผงแบบกระดก

5.จงอธบายความแตกตางระหวางการวางผงคลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคา และคลงสนคาทมหนาทกระจายสนคา

6.บรษทแหงหนงมจ านวนครงในการประสานงานระหวางแผนกตาง ๆ ในรอบวนโดยดงตาราง



A - 20 10 15 -

B - - 15 25 -

C 30 10 - - 15

D 15 10 - - 20

E - - 15 - -

หากแผนกทอยตดกนมตนทนเคลอนยาย 10 บาทตอครง แผนกทไมตดกนมตนทนในการเคลอนยาย 20 บาทตอครง จงวางผงใหมตนทนรวมต าทสด


7. จงวางผงสายงานผลตใหเหมาะสม พรอมทงหาประสทธภาพ ประสทธผลและระยะเวลาสญเปลาโดยลกคาตองการสนคา 200 หนวยตอวน และ 1 วนท างาน 8 ชม.

งานยอย งานทท ากอน เวลา (นาท)

A ไมม 1

B A 1

C B 1.5

D C 2

E D 2

F E 3


Groeppel-Klein, A. and Bartmann, B. (2008). Anti-Clockwise or Clockwise? The

Impact of Store Layout on the Process of Orientation in a Discount Store.

European Advances in Consumer Research Volume 8, 415.



Iris de Been. (2011). The influence of the workplace on perceived productivity.

European Facility Management Conference, 24 May 2011.

Marian Wang. (2011). Business Ethics. [online]. Available: http://business-ethics.com,

[2012, July 27]

Veitch, J. Charles, K., Kelly, Farley K. and Newsham, G. (2007). A model of

satisfaction with open-plan office conditions: COPE field findings Journal

of Environmental Psychology, Vol. 27, No. 3, 184.


การจดการการด าเนนงาน

Managing Operations

266 การจดการโซอปทานและโลจสตกส | Supply Chain & Logistics Management


การจดการโซอปทานและโลจสตกส

Supply Chain & Logistics

Management


- แนวคดการจดการโซอปทาน

- การจดการลกคาสมพนธ - การจดการความสมพนธกบผสงมอบ

- ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน

- การจดการโลจสตกส - องคประกอบโลจสตกส - โครงสรางตนทนโลจสตกส - แนวทางการลดตนทนโลจสตกส - บทสรป



- ความสมพนธระหวางการจดการโซอปทานและการจดการโลจสตกส - การเกดปรากฏการณแสมาและผลกระทบทมตอองคกรในโซอปทาน

- การจดการลกคาสมพนธและการจดการความสมพนธกบผสงมอบ

- องคประกอบโลจสตกส - โครงสรางตนทนโลจสตกส

- แนวทางการลดตนทนโลจสตกส


บทท 10 การจดการโซอปทานและโลจสตกส

Supply Chain & Logistics Management

ในอดตองคกรตาง ๆ มงเนนในการบรหารจดการ ภายใตกรอบความคดในการจดการภายในองคกรของตวเองและใหความส าคญเฉพาะลกคาของตนเองเทานน การพฒนาองคกรในแนวคดดงกลาวเพยงมตเดยวไมสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนอยางยงยนไดในปจจบน ในโลกธรกจองคกรตาง ๆ จะมสายสมพนธตอเนองเปรยบดงโซคลองตงแตธรกจตงตนไปจนถงธรกจสงมอบสนคาใหกบผบรโภคคนสดทาย เกดการเคลอนยายทรพยากร สนคา และขอมลขาวสาร ระหวางองคกร ซงเปนตนทนทส าคญขององคกรในปจจบน โดยเฉพาะตนทนการขนสงทมแนวโนมการปรบราคาเพมสงขนของพลงงานเชอเพลงอยางตอเนอง

ดงนนในการจดการตนทนและความเสยงดงกลาว องคกรตาง ๆ ไดหนมารวมมอ สรางความสมพนธ มระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารเชอมโยงกน รวมทงมการจดการการขนสงและสนคาคงคลงรวมกนเพอสรางความไดเปรยบในการจดการตนทนดงกลาว

ในปจจบนการรวมมอ ไมไดด าเนนการเฉพาะระหวางองคกรเทานน ประเทศตาง ๆ ในโลก ไดเกดการรวมกลมกน เพอสรางความไดเปรยบทางการคาระหวางกลมประเทศของตนกบคคา รวมทงประเทศไทยทเปนหนงในสมาชกกลมอาเซยน ไดท าการตกลงรวมกนในการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community) หรอ เรยกยอวา “AEC” ซงจะเรมในป ค.ศ. 2015 (พ.ศ. 2558) ท าใหเกดการเคลอนยายอยางเสรของปจจยการผลตทงส ไดแก แรงงาน เงนทน สนคา และบรการ จดมงหมายเพอมงใหอาเซยนเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน รวมถงการใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด เนอหาในบทนจะกลาวถงบทบาททส าคญในการจดการโซอปทานและโลจสตกสเพอสรางความไดเปรยบใหกบองคกรในการแขงขนอยางยงยน


แนวคดการจดการโซอปทาน

โซอปทาน (Supply Chain) หมายถง ความสมพนธระหวางองคกรทเกยวของกนตงแตธรกจตนน า (วตถดบ) จนถงธรกจปลายน า (สนคาส าเรจรปหรอบรการ) ซงมลกษณะยาวตอเนองกนเหมอนโซ เพอใหเกดประสทธภาพตลอดกระบวนการผลตจนถงมอผบรโภค โดยการใหความส าคญตอการสอสาร การวเคราะหขอมล และน าไปใชรวมกน เปนการสรางมลคาเพมในการด าเนนงานและสรางความไดเปรยบในการแขงขนอยางยงยน แบบจ าลองโซอปทานแสดงดงภาพท 10.1

ภาพท 10.1 แบบจ าลองโซอปทานแสดงการไหลของสนคา ขอมลและสารสนเทศ

(ทมา: ปรบปรงจาก Bowersox, Closs and Cooper, 2009: 6)

จากภาพท 10.1 แสดงใหเหนการไหลของวตถดบ สนคาและขอมลในขนตอนตาง ๆ ของกระบวนการ ท าใหค าสงซอเสรจสมบรณ โดยเรมจากการจดหาวตถดบ ไปจนกระทงวตถดบถกแปรสภาพไปเปนสนคาส าเรจรป และถกสงมอบใหกบลกคาปลายทาง การไหลของขอมลและสารสนเทศระหวางองคกรเปนการสอสารสองทศทางท าใหเกดความสมพนธทางการคา และเมอตกลงท าธรกรรมระหวางกนจะเกดทศทางการไหลของเงนทนกลบมาสตนทาง

ทศทางการไหลของขอมลและสารสนเทศ ทศทางการไหลของสนคาและการบรการ

ทศทางการไหลของเงนทน

เครอขายผสงมอบ เครอขายการกระจายสนคา การเชอมโยงภายในองคกร

ฝายจดซอ

ฝายผลต

การตลาด

การจดการความสมพนธ (Relationship Management)

ลกคา

ลกคา

ลกคา

วตถดบ

วตถดบ

วตถดบ


การจดการหวงโซอปทาน (Supply Chain Management) มวตถประสงคเ พอจดการความสมพนธระหวางองคกร เครอขายผสงมอบปจจยการผลต และเครอขายการกระจายสนค าไปสผบรโภคคนสดทาย ความสมพนธและการสอสารทมประสทธภาพ ท าใหสามารถลดการเกบรกษาสนคาคงคลงลงไดในภาพรวมและสงมอบสนคาใหกบลกคาไดตามตองการท าใหสามารถสรางผลก าไรสงขนตลอดโซอปทาน แบบจ าลองโซอปทานในการลดสนคาคงคลงดงภาพท 10.2

ภาพท 10.2 แสดงการไหลของวตถดบและสนคาไปยงจดพก

(ทมา: ปรบปรงจาก สาธต พะเนยงทอง, 2548: 25)

จากภาพท 10.2 ความตองการและค าสงซอจากลกคาเปนแรงดงใหเกดการเคลอนยายสนคาค าสงซอจะถายทอดไปยงเครอขายผกระจายสนคา ยอนกลบไปยงเครอขายผประกอบ เครอขายผผลต และเครอขายผสงมอบวตถดบในตนทาง เกดการท าธรกรรมกนเปนทอด ๆ เพอใหเกดแรงผลกในการเคลอนยายวตถดบ วสด จนกระทงสงมอบสนคาใหกบลกคา

ผผลต

ชนสวน

การประกอบ

เบองตน

การประกอบ ศนยกระจาย

สนคา ชองทาง

จดจ าหนาย

ลกคา

ตาราง จดสง

ตาราง จดสง

แผนการผลต แผนความตองการวสด


จดหา

ค ำสงซอ

ค ำสงซอ

ค ำสงซอ

ค ำสงซอ

ระดบสนคำคงคลง

พยากรณความตองการ

แผนการผลตหลก

แผนแสดงรายละเอยด

ผสงมอบ

Commitments

จดพกสนคา การด าเนนงาน รางขอมล รางสนคา


จะเหนไดวาในทกจดทมการเคลอนยายค าสงซอและสนคา จะมการพกสนคาหรอการเกบรกษาสนคาคงคลง (Safety Stock) เ พอพยามลดความเสยงหากมความตองการของลกคาเปลยนแปลงไปหรอไมเปนไปตามทคาดการณ เมอไมสามารถท าความเขาใจในความตองการของลกคาและขาดการตดตอสอสารประสานงานทด องคกรทอยในสายสมพนธทงโซอปทานจะพยายามเกบรกษาสนคาคงคลงไวมากขนท าใหสนคาคงคลงเพมสงขนตลอดสายโซอปทาน สงผลตอตนทนในการเกบรกษาเพมสงขน ปรากฏการณทเกดขนนเรยกวาปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect)

(Jacobs, Chase and Acquilano, 2009: 361)

ในการลดผลกระทบจากปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) การจดการโซอปทานจะเกยวของกบการจดการความสมพนธภายในโซ อปทาน (Relationship Management) ซ งมองคประกอบทส าคญไดแก การจดการลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management)

และการจดการความสมพนธกบผสงมอบหรอคคา (Supplier Relationship Management)

การจดการลกคาสมพนธ

การจดการลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management) คอการบรณาการกระบวนการภายในองคกร กบเครอขายลกคาภายนอก ผานตวกลางระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (Buttle, 2009: 15) เพอเรยนรความตองการของลกคา และตอบสนองไดตรงตามความตองการของลกคาทงในดานผลตภณฑ และการบรการ เปนการรกษาฐานลกคาและสรางความสมพนธอนดกบลกคาในระยะยาว

Adrian Payne (2009: 29) น าเสนอแบบจ าลองในการจดการลกคาสมพนธ ทประกอบไปดวยกระบวนการทส าคญ 5 กระบวนการไดแก กระบวนการพฒนากลยทธ กระบวนการสรางคณคา กระบวนการบรณาการชองทางการเขาถงลกคา กระบวนการจดการสารสนเทศ และกระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน ดงภาพท 10.3


ภาพท 10.3 แบบจ าลองการพฒนากระบวนการจดการลกคาสมพนธ

1) กระบวนการพฒนากลยทธ (Strategy Development Process) เปนกระบวนการในการพจารณากลยทธในการด าเนนธรกจขององคกรทควรไดรบการพฒนา โดยการตรวจสอบจากฐานลกคาทมอย เพอประเมนศกยภาพและแบงกลมลกคาอยางเหมาะสม

2) กระบวนการสรางคณคา (Value Creation Process) เปนกระบวนการสรางคณคาโดยพจารณาจากคณคาทลกคาควรไดรบจากผลตภณฑและการบรการ ในการประเมนคณคาลกคาจะพจารณาจากความคมคาทไดใชจายเงนไป ดงนนกระบวนการสรางคณคาจะตองมองถงคณคาทเกดกบองคกรใหสมดลกบคณคาทลกคาไดรบ นนคอคณคาทลกคาไดรบจะตองคมคาในการลงทน ซงกระบวนการนจะตองด าเนนการวเคราะหความตองการของลกคา การแบงกลมลกคา รอบในการซอของลกคาแตละกลม เพอเรยนรความตองการของลกคาไดอยางถกตอง

1.กระบวนการพฒนากลยทธ

การประเมนความพรอม

การด าเนนการ

2.การสรางคณคา 3.การบรณาการชองทาง

4.การจดการสารสนเทศ

ความผกพนของพนกงาน

5.การประเมนผลการปฏบตงาน

การจ

ดการ

โครง

การล

กคาส

มพนธ

การจ

ดการ

การเป

ลยนแ

ปลงล

กคาส

มพนธ


3) กระบวนการบรณาการชองทางการเข าถงลกคา (Multichannel Integration

Process) ปฏสมพนธระหวางองคกรกบลกคาคอสงทส าคญมากในการจดการลกคาสมพนธ ลกคาจะมความสมพนธกบองคกรไดหลากหลายชองทาง เชน การน าเสนอหนาราน โทรศพท แฟกซ การใชพนกงานขาย การท าธรกรรมผานโทรศพทมอถอ หรอ อนเทอรเนต ซงจะตองบรณาการชองทางตาง ๆ เขาดวยกน เพอสรางปฏสมพนธอนดใหกบลกคา

4) กระบวนการจดการสารสนเทศ ( Information Management Process) การจดการขอมลของลกคา รวมถงการวเคราะห มความซบซอนมากยงขน ปจจบนมระบบสารสนเทศในการจดการฐานขอมลลกคา ซงท าหนาทจดเกบ รวบรวม จดกลม สามารถน ามาวเคราะหเรยนร และพยากรณความตองการของลกคาไดถกตองมากยงขน องคกรจะตองออกแบบกระบวนการ การเลอกเทคโนโลยประกอบไปดวยฮารดแวร ซอฟตแวร ระบบเครอขายและความปลอดภยอยางเหมาะสม

5) กระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Assessment Process) เปนกระบวนการเพอประเมนผลการสรางความสมพนธกบลกคา ทงในสวนของภาพลกษณ การรกษาฐานลกคา การสรางความพงพอใจและความประทบใจใหกบลกคา เพอน ามาปรบปรงกระบวนการใหบรการ รวมถงการน าเสนอเสนอผลตภณฑใหตรงตามทลกคาตองการ

นอกจากนองคกรทมการท าธรกรรมรวมกน (Business to Business) ในการจดการลกคาสมพนธ จะมการใชเทคโนโลยการสอสารรวมกนทเรยกวา ระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางองคกร (Electronic Data Interchange) หรอระบบ EDI เพอใชในการจดการขอมลรวมกน เมอองคกรมระดบความสมพนธทสงขน จากผซอ-ขาย ยกระดบเปนคคา หรอ มการแลกเปลยนการถอครองหน ซงเปนหนสวนทางธรกจทมความสมพนธทแนบแนน ระบบสารสนเทศทด าเนนการรวมกนอาจจะพฒนาถงขนทด าเนนการวางแผนกลยทธระหวางองคกรรวมกน ท าใหองคกรสามารถทจะวางแผนความตองการไดถกตองแมนย ามากขน เมอเกดความสมพนธทแนบแนนตลอดโซอปทาน จงสามารถก าจดปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) นนคอองคกรตลอดโซอปทาน สามารถทจะลดการส ารองสนคาคงคลงลงได


การจดการความสมพนธกบผสงมอบ

การจดการความสมพนธกบผสงมอบ (Supplier Relationship Management) เปนอกมมหนงทมความส าคญมากในการจดหา (Procurement) โดย Burnes (1998, อางถงใน ธนต โสรตน, 2550: 68) ไดใหความหมาย ความสมพนธกบผสงมอบ คอ การทลกคาและผสงมอบมการพฒนาความสมพนธกนอยางใกลชดและในระยะยาวรวมกนแบบพนธมตร (Partnership) โดยมวตถประสงคเพอใหไดมาซงผลประโยชนทางการคารวมกนอยางดทสด

ในการจดการความสมพนธกบผสงมอบ สามารถจ าแนกรปแบบความสมพนธได 6 ประเภท ดงน (Harrison and Hoek, 2002: 272)

1) ความสมพนธแบบหลวม ๆ (Arm’ Length) รปแบบความสมพนธแบบนมกท าสญญาซอขายในระยะสน มผสงมอบมากรายท าใหเกดการแขงขน ผสงมอบมกใชกลยทธดานราคาเพอจงใจใหเกดการซอขาย ไมมปฏสมพนธระหวางองคกรมากนก

2) ความสมพนธแบบตอเนอง (Cooperation) รปแบบความสมพนธทมการตดตอสอสารอยางตอเนอง มการน าเสนอราคาและแจงขอมลขาวสาร รายละเอยดตาง ๆ เสมอ ผสงมอบมจ านวนนอยราย จงมกใชวธการเลนเกมการแขงขนท าใหเกดการท าสญญาซอขายในระยะยาว

3) ความสมพนธแบบประสาน (Coordination) รปแบบความสมพนธทมการประสานการด าเนนกจกรรมรวมกน เพอเปาหมายในการลดตนทน การท าสญญาซอขายในระยะยาว มการประสานงานกนตลอด หรอน าระบบสารสนเทศมาใชงานรวมกนเชนระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางองคกร (Electronic Data Interchange: EDI) ท าใหการท าธรกรรมระหวางองคกรสามารถด าเนนไปไดอยางรวดเรว

4) ความสมพนธแบบรวมมอ (Collaboration) เปนรปแบบความสมพนธทแนบแนนระหวางองคกร มการแลกเปลยนหรอวางแผนรวมกน แบงรบความเสยงทจะเกดขนรวมกน มการแลกเปลยนเทคโนโลย หรอใชเทคโนโลยตาง ๆ รวมกน ท าใหการท าสญญาเปนแบบระยะยาวไมมก าหนด


5) ความสมพนธแบบรวมทน (Joint Venture) เปนความสมพนธทเหนยวแนน มการลงทนหรอถอครองหนรวมกน มการตดสนใจดานกลยทธและวางแผนรวมกน มการใชเทคโนโลยและระบบสารสนเทศตาง ๆ รวมกน เชน ระบบคลงขอมล (Data

Warehouse) ระบบสนบสนนการตดสนใจ (Decision Support System: DSS)

6) ความสมพนธแบบบรณาการในแนวดง (Full Vertical Integration) เปนความสมพนธทเกดจากเจาของธรกจคนเดยวกน ขยายกจการไปยงธรกจทเกยวของกน ท าใหสามารถเขาควบคมการด าเนนงานตาง ๆ ไดอยางสมบรณ

ภาพท 10.4 รปแบบความสมพนธกบผสงมอบ

(ทมา: ปรบปรงจาก Harrison and Hoek, 2002: 272)

จากภาพท 10.4 ลกษณะความสมพนธทมรปแบบพนธมตรทางธรกจทองคกรควรใหความส าคญไดแก ความสมพนธแบบตอเนอง (Cooperation) แบบประสาน (Coordination) แบบรวมมอ (Collaboration) และแบบรวมทน (Joint Venture) ซงมสวนส าคญในการสงมอบ เกดความไววางใจงานวจยของ Koufteros, Vonderembse and Jayaram (2005) และ Singh and Power

(2009) พบวาความรวมมอกบผสงมอบจะสงผลตอการปรบปรงการด าเนนงานขององคกร ท าใหองคกรสามารถลดปรมาณสนคาคงคลงจากผลของการรอคอยสนคาหรอระยะเวลาสงมอบ (Lead

Time) ในการด าเนนการสรางความสมพนธกบผสงมอบประกอบไปดวยขนตอนตาง ๆ ดงน

ขนท 1 ระยะเรมตน ท าการก าหนดปรมาณความตองการในการจดซอ ก าหนดคณะท างานในการประสานงานกบผสงมอบ

แบบหลวม ๆ

(Arm’ Length)

แบบตอเนอง (Cooperation)

แบบประสาน (Coordination)

แบบรวมมอ (Collaboration)

แบบรวมทน (Joint Venture)

แบบบรณาการในแนวดง (Full Vertical Integration)

พนธมตรทางธรกจ

(Partnership)


ขนท 2 ก าหนดผสงมอบ พจารณาแนวทางและปจจยตาง ๆ ในการคดเลอกคณสมบต ขอก าหนดตาง ๆ ของผสงมอบทเปนไปได

ขนท 3 กลนกรองและคดเลอก ตดตอผสงมอบทก าหนดไว ท าการประเมนผสงมอบแตละรายและท าการคดเลอกผสงมอบ

ขนท 4 ก าหนดระดบความสมพนธ เอกสาร ระดบความสนใจ และขอมลทสนใจ เพอประสานงานและรวมมอในการท าธรกรรมรวมกน

ขนท 5 ประเมนความสมพนธทเกดขนระหวางองคกรกบผสงมอบ ความตอเนองของความสมพนธในปจจบนเพอวางแผนในการพฒนาความสมพนธ โดย Hines (2000: 148-149) ไดแบงรปแบบการพฒนาความสมพนธกบผสงมอบ 4 รปแบบหลก คอ

1) การใหการรบรองภายนอก (External Accreditation) เปนรปแบบทองคกรเขาไปชวยปรบปรงความสามารถในการแขงขนของผสงมอบเพยงเลกนอยเทานน เ พออ านวยความสะดวกในการสงมอบ เปนการพฒนาความสมพนธแบบตอเนอง (Cooperation)

2) การชวยแกปญหา (Reactive Problem-Solving) เปนรปแบบทองคกรเขาไปชวยแกปญหาในประเดนเฉพาะใหกบผสงมอบ เพอเพมศกยภาพในการสงมอบลดตนทนรวมกนเปนการพฒนาความสมพนธแบบประสาน (Coordination)

3) การพฒนาอยางเปนระบบ (Systematic Development Program) เปนรปแบบทองคกรเขาไปชวยเหลอปรบปรง เพอใหผสงมอบเพมศกยภาพในการแขงขนอยางเปนระบบ รปแบบนจะพฒนาความสมพนธ แบบรวมมอ (Collaboration) โดยองคกรจะเขาไปรบความเสยงรวมกบผสงมอบ

4) การพฒนาเครอขายผสงมอบ (Network Development) เปนรปแบบทองคกรเขาไปชวยเหลอผสงมอบอยางเตมความสามารถ มการตดสนใจและวางแผนรวมกน การใชเทคโนโลยสารสนเทศ ฐานขอมลรวมกน เปนการพฒนาความรวมมอจนเกดความสมพนธแบบรวมทน (Joint Venture) เพอใหเกดประโยชนทงโซอปทาน


เมอพจารณารปแบบการพฒนาความสมพนธกบผสงมอบ เพอใหเกดเปนพนธมตรทางธรกจ (Partnership) ตามแบบจ าลองของ Harrison and Hoek (2002) รวมกบ Hines (2000) สามารถสรปไดดงภาพท 10.5

ภาพท 10.5 รปแบบการพฒนาความสมพนธพนธมตรทางธรกจ

(ทมา: ปรบปรงจาก Harrison and Hoek, 2002: 272 และ Hines, 2000: 149)

ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน

ในการจดการโซอปทานระบบสารสนเทศเปนเครองมอทชวยในการจดการขอมล การตดตอสอสารทรวดเรว แมนย า เกดการท างานรวมกนภายในโซอปทานอยางบรณาการ เพอชวยในการตดสนใจ

ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทานประกอบไปดวยองคประกอบหลก 5 องคประกอบ ไดแก ฮารดแวร ซอฟตแวร ระบบเครอขาย บคลากร และ ขนตอนในการปฏบตการ เพอเชอมโยงการท างานตอลดทงโซอปทาน โดยมระบบสารสนเทศทใชภายในโซอปทานดงภาพท 10.6

พนธมตรทางธรกจ (Partnership)

แบบตอเนอง (Cooperation)

แบบประสาน (Coordination)

แบบรวมมอ (Collaboration)

แบบรวมทน (Joint Venture)

การใหการรบรองภายนอก

การชวยแกปญหา

การพฒนาอยางเปนระบบ

การพฒนาเครอขายผสงมอบ

เงอนไขการ ซอ-ขาย

ราคาต าทสด ตนทนต าทสด ผลประโยชนรวมกนสงทสด

ผลประโยชนในเครอขายรวมกนสงทสด

คณภาพ ตามคณลกษณะเฉพาะของสนคา

การควบคมคณภาพ การจดการคณภาพโดยรวม

การจดการคณภาพทงเครอขาย

การสงมอบ ระยะเวลาตามมาตรฐาน

ระยะเวลาตามมาตรฐาน

ระยะเวลาสงมอบเรวกวามาตรฐาน

การสงมอบแบบทนเวลาพอด (Just in Time)

การแลกเปลยนเทคโนโลย

ไมม จ ากด มเฉพาะลกคาทส าคญ

มมาก แลกเปลยนแบบ 2 ทศทาง

มมาก แลกเปลยนในเครอขาย

การแลกเปลยนขอมล

มจ ากด เฉพาะดานการผลต

มจ ากด เฉพาะการผลตทส าคญ

แลกเปลยนดานการผลตเปนส าคญ มบางในดาน

กลยทธ

แลกเปลยนทงในดานการผลตและกลยทธเปน

ส าคญ


ภาพท 10.6 แสดงระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน

1.ระบบแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางองคกร (Electronic Data Interchange:

EDI) เปนระบบเทคโนโลยทมการแลกเปลยนเอกสารทางธรกจระหวางบรษทคคา 2 ฝายในรปแบบมาตรฐานสากลจากคอมพวเตอรเครองหนงไปยงคอมพวเตอรอกเครองหนง โดยจะมการใชเอกสารทเปนเอกสารอเลกทรอนกสมาแทนเอกสารทเปนกระดาษ เชน ใบสงซอสนคา บญชราคาสนคา ใบสงของ เอกสารเรยกเกบเงน รายงาน เปนตน ภายใตมาตรฐานทก าหนดไว ซงจะท าใหเอกสารมการแลกเปลยนกนได

ระบบ EDI มกใชเชอมโยงกบระบบบารโคด (Barcode System) หรอรหสแทงเปนระบบบงชขอมลสนคา เพอเชอมโยงยอดขาย ประเภทสนคา กลมสนคา เพอใชในการวเคราะหพฤตกรรมของลกคาไดอยางรวดเรว

ปจจบนองคกรหลายแหงไดใชบรการของผทใหบรการภายนอก (EDI Service Provider) มากกวาทจะสรางเครอขายขนมาเอง เนองจากตองใชเงนลงทนสง ซงผทใหบรการ EDI จะเปนตวกลางบรการเชอมโยงขอมล เรยกวาเครอขายเพมมลคา (Value Added Network: VAN) โดยจะมการเกบคาบรการเปนการเชาโครงสรางพนฐานในการแลกเปลยนขอมลระหวางองคกร

ระบบแลกเปลยน

ขอมล

(EDI)

ระบบแลกเปลยน

ขอมล

(EDI)

ผสง มอบ

ลกคา การพยากรณความตองการ

การส ารองสนคาคงคลง

การผลต การส ารองวตถดบ


สารสนเทศในการตดสนใจโซอปทานภายในองคกร

ระบบการจดการ ลกคาสมพนธ

(CRM)

ระบบการจดการความสมพนธ

กบผสงมอบ

(SRM)

ระบบการวางแผนจดการทรพยากรในองคกร

(ERP)


(SCM)


2. ระบบการจดการลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management: CRM

System) เปนการน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการจดการลกคาสมพนธ ซงมกระบวนการท างานของระบบการจดการลกคาสมพนธ 4 สวนดงน

- สวนการระบลกคา (Identify) คอ เปนสวนทใชในการจดเกบขอมลลกคา เพอระบความตองการของลกคา ราคา ปรมาณความตองการ รวมทงการท าสญญา ชวยในการจดการขอมลของลกคา ระบบสารสนเทศทน ามาใชในสวนการระบลกคา เชน การขายอตโนมต (Sales Automation) ท าใหผขายสามารถเขาถงขอมลของสนคา ลกคา ตดตอกบบคคลทเกยวของไดทงในทท างานหรอแมในขณะทอยกบลกคา ผานระบบการจดเกบขอมลลงในฐานขอมล (Database System) หรอคลงขอมล (Data Warehouse) หากเปนการท าธรกรรมกบคคาระหวางองคกร จะเชอมโยงขอมลผานระบบแลกเปลยนขอมลขาวสาร (EDI)

- สวนการจ าแนกประเภท (Differentiate) เปนการวเคราะหพฤตกรรมของลกคาแตละคน และจดแบงลกคาออกเปนกลมตามคณคาทลกคามตอองคกร เชน ระบบการตลาดอตโนมต (Market Automation) เปนการน าเทคโนโลยมาชวยวเคราะหขอมลเฉพาะบคคล (Personalization) ประวตลกคา (ประเภทของสนคาทซอ จ านวนมลคาในการซอ ความถในการซอ) การตลาดทางไกล (Tele-Marketing) รวมกบการใชเทคนคการชดคนขอมล (Data

Mining) จะชวยในเรองของการวเคราะหไดมประสทธภาพมากขน

- สวนการปฏสมพนธกบลกคา (Interact) เปนสวนในการใหบรการลกคา เพอสรางความสมพนธและความพงพอใจใหกบลกคา เชน ระบบศนยบรการลกคา (Call-center) เพอใหบรการหลงการขายและตอบขอสงสยของลกคา ระบบประชาสมพนธอเลกทรอนกส ในการใหบรการขอมลผานโทรศพทมอถอ อนเทอรเนต เปนตน

- สวนจดการลกคา (Customize) เปนสวนในการจดการลกคากลมเปาหมาย เพอเลอกการบรการทมความเหมาะสมเฉพาะตวกบลกคาแตละคน ระบบจะน าการวเคราะหพฤตกรรม ความแตกตางลกคาแตละคนมาจดการใหบรการทเหมาะสม เชน กจกรรมการตลาดทสมพนธกบวนเกดของลกคาแตละคน การแจงขอมลขาวสาร ตามพฤตกรรมของลกคา หรอการจดกจกรรมทางการตลาดเพอใหเหมาะสมกบลกคาแตละบคคลมากทสด


3 . ร ะ บ บ ก า ร จ ด ก า ร ค ว า ม ส ม พ น ธ ก บ ผ ส ง ม อ บ (Supplier Relationship

Management: SRM System) เปนการน าเอาระบบสารสนเทศมาเ พอชวยในการจดการความสมพนธกบผสงมอบ เพอใหเกดพนธมตรทางธรกจ (Partnership) และการจดซอจดหาทมประสทธภาพ โดยมองคประกอบตาง ๆ 5 สวนดงน

- สวนการใหบรการผสงมอบ (Supplier Service) เปนสวนของสารสนเทศทอ านวยความสะดวกในการตดตอระหวางผสงมอบกบองคกรและจดการขอมลของผสงมอบ (Supplier) เชน ระบบการลงทะเบยนผสงมอบอเลกทรอนกส (E-Registration) ระบบการบรการแบบชวยตวเอง (Supplier Self Service)

- ส วนของการว เคราะห การส งมอบและสมรรถนะผ ส งมอบ (Spend &

Performance Analysis) เปนการน าเอาซอฟตแวรมาท าการควบคมและวเคราะหสมรรถนะในการสงมอบของผสงมอบ เพอจดกลมและแยกประเภทผสงมอบตามล าดบความส าคญในการพฒนาความสมพนธกบผสงมอบเพอใหเกดพนธมตรทางธรกจ

- สวนด าเนนการจดหา (Operational Procurement) เปนสวนในการวางแผน การก าหนดความตองการในการจดซอและจดหา การก าหนดรายละเอยด คณลกษณะของวสด วตถดบ หรอ ครภณฑ คณสมบตผสงมอบ ขอมลตาง ๆ จะถกเชอมโยงกบผสงมอบทไดท าการลงทะเบยนไว หากเปนองคกรทมความสมพนธแบบแนบแนนจะเชอมโยงขอมลผานระบบแลกเปลยนขอมลขาวสาร (EDI)

- สวนการจดหา (Sourcing) เปนสวนในการจดหาสนคาและบรการจากผสงมอบ การคดเลอกผสงมอบ ไดแก ระบบการจดซอจดจาง (E-Tendering) ระบบการประมลอเลกทรอนกส (E-Auction)

- สวนการจดซอ (E-Purchasing) เปนสวนในการด าเนนการการจดซอ การท าธรกรรมระหวางองคกรกบผสงมอบ การท าสญญาซอขาย การออกเอกสารตาง ๆ ทเกยวของกบการซอขาย เชน ระบบเอกสารอเลกทรอนกส (E-Document) ระบบจดการการซอขายอเลกทรอนกส (E-Payment) หรอ เชอมโยงผานตวกลางในการท าธรกรรมเชน การโอนเงนดวยระบบอเลกทรอนกส (Electronic Fund Transfer)


4. ระบบการวางแผนจดการทรพยากรในองคกร (Enterprise Resource Planning:

ERP) เปนระบบทเชอมโยงระบบสารสนเทศในการปฏบตงาน (Transaction Processing System)

สามารถบรณาการ (integrate) รวมงานหลก (core business process) ตาง ๆ ในบรษททงหมด ไดแก ระบบการจดซอจดจาง ระบบการผลต ระบบการขาย ระบบการบญช ระบบการเงน ระบบการขนสง และการบรหารบคคล เขาดวยกนเปนระบบทสมพนธกนและสามารถเชอมโยงกนทนท ( real

time) ท าใหการจดการสารสนเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ ดงภาพท 10.7

ภาพท 10.7 ความสมพนธระหวางระบบสารสนเทศตาง ๆ ในระบบ ERP

นอกจากนระบบเทคโนโลยสารสนเทศในการจดการโซอปทาน ในการเชอมโยงระหวางพนธมตรทางการคาทมการแลกเปลยนเทคโนโลยและระบบสารสนเทศรวมกน เชนความสมพนธแบบรวมทน (Joint Venture) จะมการเชอมโยงกบระบบสนบสนนการตดสนใจ (Decision Support

System) เพอวางแผนกลยทธและตดสนใจรวมกน ท าใหทราบความตองการของลกคาและจดหาไดอยางเหมาะสม ชวยลดปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) ตลอดโซอปทาน ท าใหตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลงลดลงไดดงภาพท 10.8

ERP

System

MRP

การจดการวสด

CRM

ลกคาสมพนธ

FRM

บรหารการเงน

SRM

การจดการผสงมอบ

HRM

การจดการทรพยากรมนษย


ภาพท 10.8 แสดงความสมพนธระหวางระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทานและความสมดลของความตองการและการจดหา

การจดการโลจสตกส

การจดการโลจสตกส (Logistics Management) หมายถง กระบวนตาง ๆ ทเกยวของ การวางแผน การด าเนนการ การควบคม การไหลเวยนและการจดเกบสนคา บรการ และสารสนเทศ อยางมประสทธภาพและมประสทธผล จากจดเรมตน (Point of Origin) จนถงจดของการบรโภค (Point of Customer) เพอตอบสนองความตองการของผบรโภค

จากความหมายดงกลาวขางตนจะเหนวา การจดการโลจสตกสเปนสวนหนงของการจดการโซอปทาน โดยการจดการโลจสตกสจะมงเนนไปทการเคลอนยายสนคาเชงกายภาพภายในระบบโซอปทาน แตการจดการโซอปทานยงครอบคลมไปถง การรวมมอ การพฒนาความสมพนธ และการสรางเครอขายโซอปทาน

การจดการโลจสตกสมจดมงหมายหลกในการน าสนคาทถกตอง ไปยงสถานททถกตอง ในเวลาทถกตอง ดวยเงอนไขทถกตอง ในจ านวนทถกตองและราคาทถกตอง เพอตอบสนองตอความตองการของลกคา ความเชอถอได ความปลอดภยและการประหยดตนทน ซงจะบรรลความส าเรจไดจะตองบรณาการทกหนวยงานทเกยวของ ตงแตผสงมอบวตถดบ ผผลต ผคาสง ผคาปลก ลกคา ผ

EDI EDI ERP CRM SRM ERP CRM SRM

SCM/DSS

เครอขายผผลต เครอขายผสงมอบ เครอขายผกระจายสนคา

ERP CRM SRM

ความตองการ การจดหา ความตองการ การจดหา ความตองการ การจดหา


= =


ใหบรการคลงสนคา ผขนสง และผทเกยวของอน ๆ โดยผานระบบสอสารบนระบบคอมพวเตอรและอนเทอรเนตออนไลนในการวางแผนลวงหนา จากนนจงก าหนดการเคลอนทของสนคาทกชองทางไปยงแตละหนวยงาน ตงแตตนทางไปยงปลายทางใหตรงเวลาการผลต การ เกบสนคาคงคลงในคลงสนคา การกระจายสนคา และการขนสงสนคาไปจนถงมอลกคา เพอใหลกคาเกดความพงพอใจสงสด ดงภาพท 10.9

ภาพท 10.9 แสดงการเคลอนยายในระบบโลจสตกส

องคประกอบโลจสตกส

โลจสตกสจะมงเนนไปทการเคลอนยายเชงกายภาพในโซอปทาน โดยมองคประกอบตาง ๆ ทเกยวของดงตอไปน

1.ปจจยน าเขา ไดแก ทรพยากรทดน สงอ านวยความสะดวก ทรพยากรมนษย ทรพยากรทางการเงน และทรพยากรสารสนเทศ

2.การด าเนนการจดการ เรมต งแตกระบวนการวางแผน การปฏบต การควบคมกระบวนการโลจสตกส ตงแตผคาไปจนถงสงมอบไปยงลกคา ซงกจกรรมหลกของโลจสตกสประกอบไปดวย โลจสตกสขาเขา และโลจสตกสขาออก

ทศทางการขนสงวตถดบตนน าจนถงมอลกคาคนสดทาย

จดรบวตถดบ

และวสด

วตถดบและวสดคงคลง

จดด าเนนการผลต

สนคาคงคลงระหวางผลต

สนคาคงคลงส าเรจรป

จดกระจายสนคา

วตถดบ ผสงมอบ โรงงานแปรรป โรงงานผลต คาสง/กระจายสนคา คาปลก ลกคา

ทศทางการเคลอนยายวตถดบจนแปลงสภาพเปนสนคาภายในองคกร

ทศทางการสอสาร การไหลของขอมลและสารสนเทศ


3.ผลลพธโลจสตกส จะม งไปทการได เปรยบทางการแขงขน การใช เวลา สถานท ประสทธภาพการเคลอนยายสนคาไปยงลกคาและทรพยสน

กจกรรมหลกโลจสตกส

โลจสตกสขาเขา โลจสตกสขาออก

-การพยากรณความตองการวสด -การคลงสนคา -การจดซอวสด -การเคลอนยายสนคา -การวางแผนความตองการวสด -การบรรจภณฑสนคา -การวางแผนการผลต -การควบคมสนคาคงคลง -การจดการวสดการผลต -การวางแผนกระจายสนคา -การเคลอนยายวสด -กระบวนการสงซอสนคา การคลงวสด -การขนสงสนคา -การบรรจภณฑวสด -การบรการลกคา

ภาพท 10.10 แสดงองคประกอบ เปาหมาย และกจกรรมหลกโลจสตกส (ทมา: .ฐาปนา บญหลา และ นงลกษณ นมตภวดล, 2555: 27)

ผสงมอบ

ลกคา

ทรพยากรทดน

สงอ านวยความสะดวก

ทรพยากร มนษย

ทรพยากร ทางการเงน

ทรพยากร สารสนเทศ

มงการตลาด

ความไดเปรยบทางการแขงขน

การใชเวลา และสถานท

ประสทธภาพเคลอนยายสนคา

สลกคา

ทรพยสน

วางแผน ปฏบต ควบคม

ด าเนนการจดการ

วตถ

ดบ

สนคาระหวาง

ผลต

สนคา ส าเรจ

รป


จากภาพท 10.10 แสดงกจกรรมโลจสตกส ซงแสดงใหเหนถงความสมพนธในแตละกจกรรมภายในธรกจสามารถอธบายไดดงตอไปน

1.การใหบรการลกคา กจกรรมนเปนกจกรรมทสรางความพงพอใจใหกบลกคา การใหบรการลกคาเปนแรงผลกใหเกดกจกรรมอน ๆ ตามมา แตตองรกษาระดบการใหบรการแกลกคาดวยมาตรฐาน

2.การขนสง เปนกจกรรมเรมตงแตการเคลอนยายวตถดบสการผลต และการเคลอนยายสนคาไปยงเครอขายขนสงตาง ๆ กจกรรมการขนสงเปนวธการเลอกวธขนสง เชน ทางรถยนต รถไฟ ทางเรอ ทางเครองบน หรอขนสงดวยทอ ขนกบชนดสนคา เสนทาง สถานทและตนทนการขนสงทเหมาะสม

3.การควบคมสนคาคงคลง เปนกจกรรมทจะตองควบคมสนคาคงคลงใหเหมาะสม สนคาคงคลงทมากเกนไปจะสงผลตอตนทนและเงนหมนเวยนภายในองคกร แตถาหากสนคาคงคลงมนอยเกนไปยอมสงผลตอความผนผวนตอความตองการของลกคา และเสยโอกาสในการจดจ าหนาย

4.การด าเนนการสงซอ จะสมพนธกบการสงซอของลกคา การตดสนใจเกยวกบความตองการดานตาง ๆ ในกระบวนการและเปนการใหความเชอมนในการจดสงสนคาใหกบลกคา ในการด าเนนการสงซอมความสมพนธกนกบกจกรรมการควบคมสนคาคงคลง รอบระยะเวลาการสงซอ และการขนสง ซงกจกรรมตาง ๆ เหลานจะตองด าเนนการอยางเหมาะสมเพอใหตนทนถกทสดแตยงสามารถสงมอบสนคาใหกบลกคาไดตามก าหนด

5.การสอสาร เปนกจกรรมทเชอมโยงกนในแตละกจกรรม การสอสารทมประสทธภาพจะลดความผดพลาด ความซ าซอนของขอมล และยงสามารถคนหาและจดการสารสนเทศทเกดขนไดอยางมประสทธภาพ การสอสารจะเรมตงแตค าสงซอของลกคา ถายทอดลงมายงแตละกจกรรมอยางเปนระบบ ปจจบนกจกรรมการสอสารไดน าระบบสารสนเทศมาใชในองคกร ท าใหกจกรรมโลจสตกสมประสทธภาพมากขน


6.การพยากรณความตองการของลกคา การตลาดเปนฝายแรกทเกยวของกบความตองการของลกคา การคาดการณความตองการของลกคาจะท าใหองคกรสามารถวางแผนการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม ทงกจกรรมโลจสตกสขาเขาและขาออก

7.คลงสนคา เปนสถานทในการจดเกบสนคาคงคลงตามวตถประสงคเชน คลงสนคาจดเกบวตถดบ คลงสนคาเพอกระจายสนคา คลงสนคาจดเกบวสดซอมบ ารง และคลงสนคาเพอจดเกบสนคาส าเรจรป เปนตน กจกรรมตาง ๆ ภายในคลงสนคายอมสงผลตอตนทนในการเกบรกษา การออกแบบคลงสนคาขนาดใหญถงแมจะปองกนสนคาขาดมอและการด าเนนการตาง ๆ เปนไปอยางตอเนอง แตยอมสงผลตอตนทนทสงขนตาม

8.การคดเลอกท าเลทตง การคดเลอกท าเลทตงโรงงานและคลงสนคามวตถประสงคเพอเชอมตอไปยงกจกรรมตาง ๆ การคดเลอกท าเลทตงทเหมาะสมยอมสงผลตอประสทธภาพการขนสง ท าใหตนทนขนสงลดลง และยงสมพนธกบตนทนเกบรกษาภายในคลงสนคาแตละประเภท

9.การเคลอนยายสนคา การวางผงโรงงานหรอคลงสนคาอยางเหมาะสม จะท าใหเกดประสทธภาพการเคลอนยาย วสด สนคาส าเรจรป หรอสนคาคงคลงไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนการน าเอาเครองจกร อปกรณอ านวยความสะดวกตาง ๆ สามารถลดระยะเวลาและตนทนการเคลอนยายสนคาลงได

10.การจดซอ กจกรรมนจะเกยวของกบการจดซอ จดจาง การคดเลอกแหลงจดซอ เวลาในการซอการจาง ปรมาณการจดซอและผลกระทบตอสนคาคงคลง ระบบการจดซอทมประสทธภาพจะสงผลตอตนทนโลจสตกสทงระบบ

11.การสนบสนนอะไหลและการบรการหลงการขาย กจกรรมโลจสตกสไมไดเกยวของกบสนคาส าเรจรปเทานน ยงสมพนธกบการบรการหลงการขายซงสงผลโดยตรงตอกจกรรมทางการตลาด ซงจะตองสนบสนนอะไหล และสถานทในการใหบรการลกคาทเหมาะสม

12.บรรจภณฑ ในทางการตลาดบรรจภณฑจะถกออกแบบในการดงดดใจลกคา เพอการโฆษณาและประชาสมพนธ ในกจกรรมโลจสตกสบรรจภณฑจะถกออกแบบเพอปกปองผลตภณฑและ


สะดวกตอการเคลอนยาย การขนสง และการจดเกบ การออกแบบและใชบรรจภณฑอยางเหมาะสมจะลดความเสยหายและชวยเพมประสทธภาพจากการเคลอนยาย การขนสง และการจดเกบ

13.การก าจดของเสย ของเสยสามารถเกดไดตงแตกระบวนการผลตทไมมคณภาพ ความเสยหายจากการเคลอนยาย การขนสง และการจดเกบ การน าของเสยกลบมาใชใหมและจดการอยางมประสทธภาพชวยใหสามารถลดตนทนและเกดมลคาสงสดในอตสาหกรรม

14.การเคลอนยายสนคาทสงคน กจกรรมนเปนกจกรรมสนบสนนในระบบโลจสตกส ซงเปนกระบวนการยอนกลบของสนคาในทศทางตรงขามกบการจดสง ซงสวนมากเกดจากสนคามขอบกพรองในระยะประกนสนคา ระบบการเคลอนยายสนคาทสงคนอย างมประสทธภาพนอกจากตนทนทลดลงยงสรางความเชอมนใหกบลกคา

15.การวางแผนการผลต เปนกจกรรมทเกยวของกบการจดตารางการผลต การใชทรพยากรเพอการผลต การจดการแรงงาน รวมไปถงการควบคมคณภาพการผลต กจกรรมนมความสมพนธกบกจกรรมโลจสตกสอน ๆ ผลลพธจากการผลตทไดสนคาทมคณภาพ ในปรมาณและเวลาทลกคาตองการนอกจากสงผลตอความพงพอใจของลกคา ยงสงผลตอตนทนโลจสตกส ซงฝายผลตและฝาย โลจสตกสจะตองด าเนนการและรวมมอกนอยางใกลชด

โครงสรางตนทนโลจสตกส

ตนทนโลจสตกสเปนปจจยหลกส าคญทแฝงอยในทกกจกรรมทางธรกจและอตสาหกรรม เชน การจดซอ การจดการคลงสนคา การจดเกบ การขนยาย การขนสง และการกระจายสนคา ดงนนการเพมประสทธภาพและลดตนทนการผลต โดยเฉพาะการลดตนทนทางดานโลจสตกสจงตองอาศยการก าหนดกลยทธ และเทคนคในการจดการกระบวนการจดการโลจสตกส ซงตองอาศยความรวมมอของทกฝายภายในองคกรเพอใหการด าเนนการเปนไป ในทศทางเดยวกน ทงนองคกรจ าเปนตองมบคลากรทมความรความเขาใจ สามารถน าความรสการปฏบตเพอลดตนทนทไมกอใหเกดมลคาเพม

โดยไมลดคณภาพของสนคาและบรการลง เพอเปนการสรางความไดเปรยบในการแขงขนและเพมผลก าไรใหกบองคกรอยางชดเจน


โครงสรางตนทนโลจสตกสทส าคญไดแก ตนทนการขนสงสนคา และตนทนสนคาคงคลง จากขอมลตนทนโลจสตกสในประเทศไทยป 2556 ตนทนคาขนสงสนคาเปนตนทนทมสดสวนมากทสด 947.8 พนลานบาท ตนทนสนคาคงคลง 684.5 พนลานบาท และตนทนบรหารจดการ 163.2 พนลานบาท ดงภาพท 10.11 (สศช., 2556)

ภาพท 10.11 แสดงตนทนโลจสตกสในประเทศไทยป 2556

เมอพจารณาตนทนโลจสตกสตอ GDP ในป 2553 ระหวางประเทศไทย จน และสหรฐอเมรกา ดงภาพท 10.12 (สศช., 2555)

ภาพท 10.12 แสดงสดสวนตนทนโลจสตกส ประเทศ อเมรกา ไทย และจน ป 2553

จากภาพท 10.12 เมอพจารณาตนทนโลจสตกส จะเหนวาอเมรการมตนทนโลจสตกสต าทสด สวนจนเปนประเทศทมมลคาเศรษฐกจอนดบหนงของโลก แตมตนทนโลจสตกสสงกวาประเทศไทย เมอพจารณาโครงสรางตนทนตาง ๆ จงน ามาหาแนวทางพจารณาในการลดตนทนรวมของโลจสตกส ซงจะสงผลตอตนทนรวมของธรกจ

53%38%

9%

คาขนสงสนคา

ตนทนสนคาคงคลง

คาบรหารจดการ

9.57.2

4.1

66.7

3.9

2.31.3

2.4

0

5

10

15

20

จน ไทย อเมรกา

คาบรหารจดการ


คาขนสงสนคา

(หนวย: ลานลานบาท)


แนวทางการลดตนทนโลจสตกส

จากโครงสรางตนทนโลจสตกสสามารถน ามาพจารณาแนวทางในการลดตนทนไดดงน

1.แนวทางการลดตนทนขนสง ตนทนของผประกอบการขนสงจะมากหรอนอยเพยงใดขนอยกบปจจยทเกยวของกบการก าหนดราคาคาขนสง ไดแก คาใชจายทเกยวกบการขนสงเทยวเปลา ปรมาณหรอน าหนกของสนคาทบรรทก ระยะเวลาทใชในการขนถายขนและลงรวมถงคาใชจายในสวนทเกยวกบระยะเวลาในการรอคอย คาใชจายทเกยวของกบระยะทางในการขนสงและคาใชจายทเกยวกบความรบผดชอบตอความเสยหาย แนวทางในการลดตนทนการขนสงตาง ๆ ทเกดขนมดงน

- กลยทธการใชพลงงานทางเลอก โดยปรบเปลยนพลงงานทใชในการขนสงจาก น ามนดเซลหรอเบนซนทมแนวโนมตนทนสงขนมาก เปนพลงงานทางเลอกทมตนทนถกลง เชน กาซธรรมชาตแบบอด (Compressed Natural Gas: CNG) หรอกาซปโตเลยมเหลว (Liqueified Petroleum Gas: LPG) หรอน ามนไบโอดเซล ในการตดตงผประกอบการควร พจารณาประเภทของเครองยนต สถานทใหบรการ เสนทางในการขนสง และความเปนไปได ในดานผลตอบแทนการลงทน

- กลยทธศนยกระจายสนคา (Cross Dock) ท าหนาทรวบรวมสนคา ใหเตมคนรถ หรอจดพาหนะใหเหมาะสมกบจ านวน และสอดคลองกบสถานทสงมอบสนคา อกทงยงม เครอขายในการรวบรวมสนคา หรอเปลยนรปแบบการขนสงไปสรปแบบทประหยด พลงงาน ท าใหสามารถลดจ านวนเทยวขนสงลงได ดงภาพท 10.13

ภาพท 10.13 แสดงการลดจ านวนเทยวขนสงโดยใชศนยกระจายสนคา

ศนยกระจายสนคา

ขนสง 9 เทยว ขนสง 3 เทยว


- กลยทธการปรบเปลยนรปแบบการขนสงแบบใหม หรอการใชวธการขนสง ตอเนองหลายรปแบบ (Multimodal transportation) ซงเปนวธการขนสงทผสมผสาน ระหวางการขนสงตงแต 2 รปแบบขนไป ภายใตสญญาหรอผรบผดชอบการขนสงรายเดยว เพอใหตนทนขนสงรวมลดลงดงภาพท 10.14

ภาพท 10.14 เปรยบเทยบตนทนการขนสงแบบเดยวกบการขนสงหลายรปแบบ

- กลยทธการขนสงสนคาเพอลดเทยวเปลา เปนการเพมประสทธภาพการขนสงทม เปาหมายให เกดการใชประโยชนจากยวดยานเตมความสามารถ (Load utilization) เพราะ การขนสงโดยทวไปเมอสงสนคาเสรจ จะตรถวงเทยว เปลากลบมา ซงท าใหเกดตนทนของ การประกอบการเพมสงขนโดยเปลาประโยชน ซงตนทนทเกดขนมานนบเปนตนทนทไม กอใหเกดมลคา (Non-value added cost) และผประกอบการตองแบกรบภาระตนทน เหลาน ซงเปนสวนส าคญในการท าใหตนทนการประกอบการสงขน ปจจบนกลยทธการขนสง สนคาเพอลดเทยวเปลาจะประสานขอมลระหวางระบบเทคโนโลยสารสนเทศในการควบคม การขนสงกบระบบสารสนเทศความตองการของลกคา เพอใหสามารถโยกยายสนคาใหไปยง จดทลกคาตองการไดอยางเหมาะสมและใชการขนสงไดเตมประสทธภาพ

ตนทนขนสงแบบเดยว

ตนทนขนสงหลายรปแบบ

ระยะสน ระยะไกล ระยะปานกลาง ระยะสน

ตนทน

ตนทนการขนถาย


2. แนวทางการลดตนทนสนคาคงคลง ในการลดตนทนสนคาคงคลงปจจยทส าคญคอการวดประสทธภาพดานการบรหารสนคาคงคลงอยางตอเนองและคนหาวธการในการปรบปรงอยเสมอ

แนวทางในการลดตนทนสนคาคงคลงมดงน

- การศกษาความตองการของลกคาอยางสม าเสมอ ความตองการของลกคาจะสงผลตอปรมาณสนคาคงคลง การเชอมโยงและพยากรณของลกคาดวยระบบสารสนเทศลกคาสมพนธ (CRM System) จะชวยใหทราบพฤตกรรมและรกษาฐานลกคา นอกจากนยงตองท าการวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมทางธรกจภายนอก รวมถงการแขงขนเพอวเคราะหความตองการของลกคาไดอยางแมนย า ในการตงปรมาณสนคาคงคลงส ารองเผอขาด ควรอยบนพนฐานระยะเวลาในการสงมอบและความพงพอใจของลกคา

- การวางแผนการประกอบไวสวนทาย ส าหรบสนคาทเปนชนสวนทสามารถน าไปผลตสนคาตอเนองไดอกหลายชนด (Parent Products) ควรจะท าการเกบสนคาคงคลงไวในรปแบบของสนคากงส าเรจรป (Semi-finished Product) เพอลดปรมาณสนคาคงคลงทงหมด เนองจากสามารถลดปรมาณสนคาคงคลงของทกรายการแตละแบบลงได

- การสรางความรวมมอกบผสงมอบ การเปนพนธมตรทางธรกจ (Partnership)

และการเชอมโยงแลกเปลยนขอมลขาวสารผานระบบสารสนเทศ (EDI) จะชวยลดระยะเวลาสงมอบ (Lead Time) และความจ าเปนในการส ารองสนคาคงคลงลงนอกจากน การบรหารสนคาคงคลงรวมกน (Use vendor-managed inventory: VMI) จะชวยใหผสงมอบและองคกรวางแผนและก าหนดกลยทธในการจดการสนคาคงคลงรวมกน สงผลใหตนทนสนคาคงคลงลดลงทงในสวนขององคกรและผสงมอบ

- การจดกลมสนคา พจารณาการหมนเวยนของสนคาคงคลง รวมถงตนทนในการเกบรกษา อาจจะพจารณาการ เกบสนคาคงคล งตามหลกการระบบ ABC (ABC

Classification) โดยสนคาคงคลงมลคาสงจะใหความส าคญกบการเกบรกษากบการตรวจนบอยางสม าเสมอ ปองกนสนคาเสยหาย และลดภาระการตรวจนบสนคาทไมจ าเปน


- การสงตอสนคา เปนการน าแนวคดศนยกระจายสนคา (Cross Dock) มาใชในการจดกลมสนคาคงคลง เมอสนคาจากผสงมอบมาถง สามารถจดสนคาและสงตอไปยงลกคาไดทนท การน าระบบสารสนเทศเชอมโยงกนและรวมค าสงซอของลกคาไวในรายการเดยวกน กอนทจะเชอมโยงขอมลไปยงผสงมอบและสงตอสนคาไปยงลกคาทนท ท าใหไมตองมการขนถายสนคาและเกบรกษาสนคาคงคลง นอกจากนในกรณทองคกรมคลงสนคา หรอบรษทยอยหลายแหง อาจจะพจารณาการส ารองสนคาคงคลงตามความตองการของลกคาในแตละพนท หากสนคาคงคลงไมเพยงพออาจจะใชวธแลกเปลยนสนคาคงคลงระหวางคลงสนคา ซงวธการนจะตองพจารณาความคมคาในการขนสง การขนถาย รวมถงการลดเทยวเปลาในการสงรวมดวย

3. แนวทางการลดตนทนคลงสนคา คลงสนคาเปนตนทนทส าคญของระบบโลจสตกสนอกจากการจดการสนคาคงคลงทเหมาะสม การด าเนนการภายในคลงสนคาทมประสทธภาพสามารถลดตนทนลงไดโดยมวธการดงตอไปน

- ลดการสญเสยโดยใชระบบผลตแบบลน (Lean Production System: LPS)

แนวคดการผลตแบบลน จะใหความส าคญในการลดทรพยากร รวมทงเวลาในกจกรรมการผลตในขนตอนตาง ๆ การผลตแบบลน นจะชใหเหนและท าการลดพฤตกรรมใดใดทไมไดกอใหเกดคณคาในการผลต หรอความสญเสย (waste) กจกรรมทไมกอใหเกดประโยชนในการผลต ในแนวคดของการผลตแบบดงกลาวไดแก

1) การผลตสนคามากเกนไป (overproduction) การผลตสนคามากเกนความตองการจะกอใหเกดความสญเสยในทกกจกรรมของการผลต รวมถงเวลาทตองจดเกบสนคาเหลานน

2) การหยดรอ (waiting) การทจะตองหยดรอชนสวนหรองานตาง ๆ จากการกระบวนการผลตในขนกอนหนา จะท าใหเกดความสญเสยในดานเวลาทเสยไป

3) การขนสงหรอการเคลอนยายสนคา (transport) การทตองเคลอนยายสนคาโดยไมจ าเปน ท าใหเกดความสญเสยในกจกรรมดงกลาว


4) กระบวนการท างานทไมเหมาะสม ( inappropriate processing) กระบวนการท างานในลกษณะนจะเกดจากขนตอนการท างานทมความซบซอนเกน ความจ าเปน ซงจะกอใหเกดความสญเสยทงในดานการขนสง และแรงงานทตองท างานในกระบวนการดงกลาว

5) สนคาคงเหลอทไมจ าเปน (unnecessary inventory) ประกอบดวยองคประกอบการผลตทไมไดใชงาน ซงจะกอใหเกดความสญเสยในหลายดาน ไดแก ตนทนในการจดเกบ คณภาพของสนคาทเสยไปตามระยะเวลาในการจดเกบ

6) กจกรรมการเคลอนไหวทไมจ าเปน (unnecessary motion) การทคนท างานจ าเปนตองเคลอนไหวรางกายเพอท ากจกรรมทไมจ าเปน

7) สนคามต าหน (defect) การผลตสนคาทมต าหนมผลโดยตรงตอความสญเสย ในดานตนทนการผลต และตอเนองไปถงรายไดทจะไดรบ

- การออกแบบพนทจดเกบทเหมาะสม การก าหนดต าแหนงทตงของหนวยงานตาง ๆ ภายในคลงสนคา การก าหนดทตงของชนวางสนคาและการก าหนดทางเดนหรอทางรถวงหรอการจราจรภายในคลงสนคา ทงนเพอใหเกดประสทธภาพการท างานทดทสด เชน มการใชพนททมากทสด สนคาหมนเวยนเรวควรอยใกลทางออก มการเคลอนยายสนคาทมประสทธภาพสงสด เปนตน นอกจากนการน าเอาระบบประหยดพลงงานมาใช เชน ระบบไฟสองสวางอตโนมต สามารถชวยลดตนทนคลงสนคาลงได

- การจดการแรงงานทมประสทธภาพ การลดการเคลอนไหวโดยเปลาประโยชนของแรงงาน ท าใหพนกงานท างานเตมประสทธภาพ นอกจากนการน าเทคโนโลยและเครองจกรมาใช สามารถลดตนทนคลงสนคาได แตการใชเทคโนโลยดงกลาว พนกงานจะตองมความร ความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศตาง ๆ รวมทงการควบคมเครองจกร รวมไปถงการแกปญหา การซอมบ ารง ดงนนการฝกอบรมพนกงาน รวมทงการจดตารางงานอยางเหมาะสมจะชวยลดตนทนการด าเนนงานภายในคลงสนคาลงไดมาก


4. แนวทางการลดตนทนบรหารจดการโลจสตกส การน าระบบสารสนเทศมาชวยในการจดการโลจสตกสโดยบรณาการรวมกบระบบสารสนเทศการจดการโซอปทานและระบบสารสนเทศอน ๆ ภายในองคกร ชวยใหการจดการขอมลมคณภาพท าใหตนทนการบรหารจดการโลจสตกสลดลงได ระบบสารสนเทศในการจดการโลจสตกสไดแก

- ระบบบารโคด (Barcode System) บารโคดหรอรหสแทงเปนระบบบงชทมการน ามาใชงานมากทสดเมอเทยบกบระบบอน ๆ เนองจากเปนทนยมในการตดบนตวสนคาเพอตองการทราบรหสหมายเลขประจ าตว อนจะสงผลใหกจการทราบขอมลอน ๆ ของสนคาไดรวดเรว เชน ยอดขาย จ านวนสนคาทขาย จ านวนสนคาทอยในคลงสนคา เปนตน ประโยชนของบารโคดมดงน

1) ท าใหกระบวนการท างานทจ าเปนตองใชขอมลสนคาสามารถท าไดอยางรวดเรว ถกตองมากขน ไมวาจะเปนผผลต ผจดจ าหนาย ผซอ และผทใหบรการทางดานโลจสตกส สามารถใชรหสบารโคดท าธรกรรมรวมกนได

2) คคาทกระดบตงแตตนน าจนถงปลายน า สามารถประหยดคาใชจาย ลดระยะเวลาและปญหาทอาจเกดจากขอผดพลาดในบนทกขอมลตวสนคาได

3) สามารถตอยอดขดความสามารถทางดานโลจสตกสดานอน ๆ เชน ระบบบรหารคลงสนคาระบบการจดซอ ระบบขนสงสนคา ระบบจดการลกคาสมพนธ เปนตน

4) สามารถใชโปรแกรมระบบการจดการโลจสตกสสมยใหมได เ ช น ร ะบบการกระจายสนคา (Cross-Docking) ระบบสารสนเทศในการจดการคลงสนคารวมกบผสงมอบ (Vendor Managed Inventory: VMI) เปนตน

5) สามารถตรวจสอบขอมลยอนกลบของสนคา (Traceability) ท าใหทราบวาสนคาทราบนนมแหลงวตถดบ หรอแหลงผลตจากทใดตลอดทงระบบหวงโซอปทาน


- ร ะ บ บ ร ห ส บ ง ช โ ด ย ใ ช ค ว า ม ถ ข อ ง ค ล น ว ท ย ( Radio Frequency

Identification: RFID) เปนเทคโนโลย ทระบต าแหนงของวตถ เชน คน สตว สงของ เปนตน ดวยคลนความถวทยโดยมการตดปาย (RFID Tag) ทวตถเหลานน นอกจากน RFID จะเปนเทคโนโลยทเขามาแทนทบารโคดในอนาคต เนองจากมความสะดวกและประสทธภาพการใชงานดกวา แตเนองจาก RFID ยงมราคาสงจงท าใหบารโคดยงไดรบความนยมอย

- ระบบบรหารจดการการขนสงสนคา (Transportation management

system: TMS) ซงเปนเครองมอในการวางแผนการขนสง เพอใหบรรลเปาหมายของธรกจการขนสง ซงกคอ ความรวดเรวและตนทนทประหยดทสด องคประกอบของระบบ TMS คอ

การบรหารการจดการดานขนสง (Transportation manager) ซงมหนาทในการวางแผนการด าเนนงานขนสงและอกองคประกอบหน ง คอ การเพมประสทธภาพในการขนสง (Transportation optimizer) มหนาทชวยการตดสนใจในเรองการบรรทกสนคา และการจดวางเสนทางใหมประสทธภาพสงสดภายใตขอจ ากดตางๆ

การท างานของระบบ TMS จะครอบคลมตงแตการจดการใบสงสนคา การเลอกเสนทางทประหยดทสด (Routing) การใชรถอยางมประสทธภาพ (Utilization) การจดตารางเดนรถ (Scheduling) การจดสนคา ขนรถแตละคน (Loading) ลวนแลวแตเปนงานทตองใชเวลาในการวางแผนคอนขางมาก หากตองการใหตนทนคาขนสงต าสด ดงนนระบบวางแผนการจดสงสนคา จงเขา มาชวยท าใหผวางแผนสามารถวางแผนการจดสงสนคา ไดอยางรวดเรวโดยอาศยขอมลจากระบบตดตามยานพาหนะอตโนมตดวยระบบดาว เทยมบอกต าแหนง (Automatic vehicle location system: AVLS) และขอมลอน ๆ ทเกยวของ


บทสรป

การจดการหวงโซอปทาน (Supply Chain Management) มวตถประสงคเ พอจดการความสมพนธระหวางองคกร เครอขายผสงมอบปจจยการผลต และเครอขายการกระจายสนคาไปสผบรโภคคนสดทาย เพอสรางความสมพนธและการสอสารทมประสทธภาพ

ปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) เปนปรากฏการณทองคกรขาดความเขาใจในความตองการของลกคาและขาดการตดตอสอสารประสานงานทด องคกรทอยในสายสมพนธทงโซอปทานจะพยายามเกบรกษาสนคาคงคลงไวมากขนท าใหสนคาคงคลงเพมสงขนตลอดสายโซอปทาน

ในการลดผลกระทบจากปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) การจดการโซอปทานจะเกยวของกบองคประกอบทส าคญไดแก 1) การจดการลกคาสมพนธ 2) การจดการความสมพนธกบผสงมอบหรอคคาและ 3) ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน

การจดการโลจสตกส (Logistics Management) หมายถง กระบวนตาง ๆ ทเกยวของ การวางแผน การด าเนนการ การควบคม การไหลเวยนและการจดเกบสนคา บรการ และสารสนเทศ อยางมประสทธภาพและมประสทธผล จากจดเรมตน (Point of Origin) จนถงจดของการบรโภค (Point of Customer) เพอตอบสนองความตองการของผบรโภค

โครงสรางตนทนโลจสตกสทส าคญไดแก ตนทนการขนสงสนคา ตนทนสนคาคงคลง ตนทนคลงสนคาและตนทนบรหารจดการดานโลจสตกส ซงตนทนเหลานจะถกน ามาพจารณาเพอหาแนวทางในการลดตนทนโลจสตกสในภาพรวมลง เพอเพมศกยภาพในการแขงขน



1.จงอธบายความแตกตางระหวางการจดการโซอปทานและการจดการโลจสตกส

2.จงอธบายการเกดปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) และผลกระทบจากปรากฏการณดงกลาว

3.จงอธบายการจดการลกคาสมพนธ การจดการความสมพนธกบผสงมอบ และระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน

4.จงอธบายโครงสรางตนทนโลจสตกส

5.จงอธบายพรอมยกตวอยางแผนภาพประกอบในการลดเทยวขนสงลงโดยใชศนยกระจายสนคา (Cross Dock)

6.จงอธบายแนวทางการลดตนทนสนคาคงคลงมาพอสงเขป

7.จงอธบายแนวทางการลดตนทนบรหารจดการโลจสตกสโดยใชระบบสารสนเทศ พรอมยกตวอยางธรกจทน าระบบสารสนเทศดงกลาวมาชวยในการบรหารจดการ


ส านกงานพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2556). รายงานโลจสตกสของประเทศไทยประจ าป 2556. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.nesdb.go.th/Portals/0/tasks/

dev_logis/report/data_1212250614.pdf, [24 ม.ย. 2557]

ส านกงานพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2555). การปรบปรงตนทนโลจสตกสตอ GDP ของประเทศไทย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก: http://www.nesdb.go.th/Portals/0/tasks/

dev_logis/seminar/logis54/data01.pdf, [24 ม.ย. 2557]

ฐาปนา บญหลา และ นงลกษณ นมตภวดล (2555). การจดการโลจสตกสมตซพพลายเชน. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน, 27.

ธนต โสรตน. (2550). การประยกตใชโลจสตกสและโซอปทาน. กรงเทพฯ: ประชมทอง พรนตง กรป จ ากด, 68.


สาธต พะเนยงทอง (2548). การจดการโซอปทานเชงกลยทธ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน, 25.

Bowersox, D.J., Closs, D.J. and Cooper, M.B. (2009). Supply chain Logistics

management. New York: McGraw- Hill Irwin, 6.

Buttle, F. (2009). Customer Relationship Management: Concepts and

Technologies.2nd edition, Amsterdam: Elsevier. 15.

Harrison, A. and Hoek, R.V. (2002). Logistics Management and Strategy. London:

Pearson Education Limited, 272.

Hines, P. (2000). Value Stream Management: Strategy and Excellence in the Supply

Chain, New York: Prentice Hall, 148-149.

Jacobs, F.R., Chase, R.B. and Acquilano, N.J. (2009). Operations and supply

management. New York: McGraw-Hill, 361.

Koufteros, X., Vonderembse, M. and Jayaram, J., 2005. Internal and external

integration for product development: the contingency effects of

uncertainty, equivocality, and platform strategy. Decision Sciences 36 (1), 97–133.

Payne, A. (2006) .Handbook of CRM: Achieving Excellence in Customer Management.

Elsevier, Oxford, 29.

Singh, P.J., Power, D. (2009). The nature and effectiveness of collaboration

between firms, their customers and suppliers: a supply chain perspective.

Supply Chain Management: An International Journal 14(3), 189–200.


การจดการสนคาคงคลง

Inventory Management


- ความส าคญของสนคาคงคลง - ตนทนสนคาคงคลง - การจดการสนคาคงคลง - ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง - ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต

- การควบคมสนคาคงคลง - บทสรป



- ความส าคญของสนคาคงคลง - ตนทนสนคาคงคลง - ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลตและการควบคมสนคาคงคลง เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธการค านวณ

- จดสงซอทประหยดทสด (EOQ)

- ปรมาณการผลตทประหยด (EPQ)

- ระบบควบคมสนคาคงคลง ระบบปรมาณการสงคงท และระบบสงซอโดยชวงเวลาคงท

300 การจดการสนคาคงคลง | Inventory Management

บทท 11 การจดการสนคาคงคลง Inventory Management

จากปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) ซงเกดจากองคกรไมสามารถท าความเขาใจในความตองการของลกคาและขาดการตดตอสอสารประสานงานทด ท าใหองคกรท าการส ารองสนคาคงคลงไวตอเนองเปนทอด ๆ ท าใหตนทนสนคาคงคลงเพมสงขนโดยไมจ าเปน นอกจากการจดการสายสมพนธภายในโซอปทานและการจดการโลจสตกสจะชวยใหตนทนสนคาคงคลงลดลงได การจดการสนคาคงคลงภายในองคกรเองกนบวาเปนเรองทองคกรจะตองใหความส าคญ ซงโดยธรรมชาตของการด าเนนธรกจนน จ าเปนทจะตองมสนคาคงคลง เชน สนคาคงคลงประเภทวตถดบมไวเพอใหมเพยงพอและทนเวลาตอการปอนเขาสระบบผลต หากมไมเพยงพอกจะท าใหระบบผลตหยดชะงกได ส าหรบสนคาคงคลงประเภทสนคาส าเรจรปมไวเพอรอการจ าหนาย หากมไมเพยงพอจะท าใหเสยโอกาสในการขาย เปนตน

อยางไรกตามแมวาการมสนคาคงคลงเปนสงทจ าเปน แตการมสนคาคงคลงมากเกนไปกสงผลเสย ในดานของตนทนทเกดขนจากการเกบรกษา และตนทนสนคาคงคลง ดงนนการ จดการ สนคาคงคลงจงเปนการตดสนใจเพอใหมสนคาคงคลงในระดบทเหมาะสม เพยงพอตอการผลตหรอจ าหนาย และมตนทนรวมของสนคาคงคลงทต าทสด

เนอหาในบทนจะกลาวถง ความส าคญของสนคาคงคลง ตนทนสนคาคงคลง การจดการสนคาคงคลง ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลตหรอการสงผลตและการควบคมสนคาคงคลง


ความส าคญของสนคาคงคลง

สนคาคงคลง ( Inventory) จดเปนสนทรพยหมนเวยนชนดหนง ซงองคกรตองมไวเพอจ าหนายหรอผลต สนคาคงคลงสามารถจ าแนกได 4 ประเภท ดงน คอ (Saxena, 2009: 24)

1) วตถดบและชนสวนประกอบ (Raw Materials and Components) คอสงของหรอชนสวนทจดซอมาเพอใชในการผลต

2) เครองมอและชนสวนเ พอการบ าร งรกษา (Maintenance Repair and Tooling

Inventories) คอ ชนสวนหรออะไหลเครองจกรทส ารองไวเผอเปลยนเมอชนสวนเดมเสยหายหรอหมดอายการใชงาน

3) งานระหวางกระบวนการผลต (Work in Process) เปนชนงานทอยในขนตอนการผลตหรอรอคอยทจะผลตในขนตอนตอไปโดยทยงผานกระบวนการผลตไมครบทกขนตอน

4) ผลตภณฑส าเรจรป (Finished Product) คอ ปจจยการผลตทผานทกกระบวนการผลตครบถวน พรอมทจะน าไปจ าหนายหรอสงมอบใหกบลกคา

บทบาททส าคญของสนคาคงคลงในมตการด าเนนงานภายในองคกร มไวเพอใหเกดความสมดลและความตอเนองในการผลตและการสงมอบสนคาใหกบลกคา เมอพจารณาในมตทกวางมากขน เมอสนคาคงคลงไมสมดลกบการสงมอบ การพจารณาเผอหรอส ารองสนคาคงคลงมากเกนไป จะท าใหเกดปรากฏการณแสมา (Bullwhip Effect) ซงสนคาคงคลงจะเพมสงขนตลอดโซอปทาน แตถาหากสนคาคงคลงไมเพยงพอตอการสงมอบใหกบลกคา จะเกดผลกระทบตอความพงพอใจและเสยโอกาสในการท าก าไรและการแขงขน ผลกระทบดงกลาวจะสงผลตอทงโซอปทานเชนเดยวกน ความส าคญของสนคาคงคลงสามารถสรปไดดงน

1) ตอบสนองความตองการของลกคาทองคกรพยากรณไวในแตละชวงเวลาทงในและนอกฤดกาลไดอยางเพยงพอ โดยองคกรตองเกบสนคาคงคลงไวในคลงสนคา

2) รกษาระดบการผลตใหมอตราคงทสม าเสมอ เพอรกษาระดบการวาจางแรงงาน การท างานของเครองจกรใหสม าเสมอ ในชวงทสนคาจ าหนายไมหมดจะเกบไวเปนสนคาคงคลง และน าออกจ าหนายในชวงทปรมาณความตองการสง


3) ท าใหองคกรมอ านาจตอรองหรอไดสวนลดในการจดซอจ านวนมาก

4) ปองกนการเปลยนแปลงราคาและผลกระทบจากเงนเฟอหรออตราแลกเปลยน เมอสนคาในทองตลาดมราคาสงขน หรอเพอการเกงก าไรในอนาคต

5) ท าใหกระบวนการผลตสามารถด าเนนการตอเนองอยางราบรน ไมมการหยดชะงกจนเกดความเสยหายแกกระบวนการผลต


สนคาคงคลงมความจ าเปนตอการด าเนนธรกจ ดงท ไดกลาวไปแลวนน แตการม สนคาคงคลงกจะท าใหเกดตนทนขน ซงเปนสงทผบรหารจ าเปนจะตองพจารณาถงความเหมาะสม ของระดบของปรมาณสนคาคงคลง เราสามารถจ าแนกตนทนของสนคาคงคลง ไดดงน

1. ตนทนผลตภณฑ (Product Cost) เปนตนทนหรอราคาของสนคาคงคลงนน ๆ เชน ผลตภณฑส าเรจรปจะคดเปนตนทนของการผลต หรอวตถดบทซอมาจะคดจากราคาทจดซอ เปนตน

2. ตนทนการสงซอหรอสงผลต (Service Costs หรอ Ordering Costs) เปนคาใชจายทเกดขนจากการสงซอหรอสงผลตสนคาซงจะแปรผนตามจ านวนครงของการสงซอ แตไมแปรผนตามปรมาณสนคาคงคลง เพราะสงซอของมากเทาใดกตามในแตละครง คาใชจายในการสงซอกยงคงท แตถายงสงซอบอยครงคาใชจายในการสงซอจะยงสงขน ไดแก คาใชจายในการจดเตรยมการและการออกค าสงซอหรอผลต คาใชจายในการบนทกขอมลหรอเกบหลกฐาน คาใชจายในการขนสงสนคาคาใชจายในการตรวจรบสนคา คาใชจายในการตรวจสอบเอกสาร คาใชจายในการปรบตงเครองจกรและคาใชจายในการทดลองผลต เปนตน

3. ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง (Holding Costs หรอ Carrying Costs) เปนคาใชจายจากการมสนคาคงคลงและการรกษาสภาพใหสนคาคงคลงนนอยในรปทใชงานได ซงจะแปรตามปรมาณสนคาคงคลงทถอไวและระยะเวลาทเกบสนคาคงคลงนนไว คาใชจายประเภทน ไดแก คาสถานทเกบสนคาคงคลง คาดแลรกษาสนคาคงคลง คาใชจายในการเคลอนยาย คาดอกเบยหรอคาเสยโอกาสจากเงนลงทนในการเกบรกษาสนคาคงคลง คาเสอมสภาพ สญหาย หรอลาสมย และคาประกนภย เปนตน


ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง คอนขางทจะประมาณการไดยาก จะนยมแสดงเปนรอยละของมลคาสนคาเฉลย โดยมคาใชจายโดยประมาณดงตารางท 11.1

ตารางท 11.1 แสดงรอยละตนทนเกบรกษาสนคาคงคลงโดยประมาณ

รายการตนทนในการเกบรกษาสนคาคงคลง ตนทนเกบรกษา (%)

เฉลย ชวงโดยประมาณ

อตราดอกเบยจากเงนลงทน 15.00 8-40

คาประกนภย 1.00 0.5-2

ภาษ 0.05 0-2

คาจดเกบ 2.00 0-4

การลาสมย 1.20 0.5-2

รวม 19.25 9-50

(ทมา: Bowersox, Closs and Cooper, 2009: 291)

4. ตนทนเนองจากสนคาขาดแคลน (Shortage Costs หรอ Stock out Costs) เปนคาใชจายทเกดขนจากการมสนคาคงคลงไมเพยงพอตอการผลตหรอการขาย ท าใหลกคายกเลกค าสงซอ ขาดรายไดทควรได กจการเสยชอเสยง กระบวนการผลตหยดชะงกเกดการวางงานของเครองจกรและคนงาน คาใชจายนจะแปรผกผนกบปรมาณสนคาคงคลงทถอไว นนคอถาถอสนคาไวมากจะไมเกดการขาดแคลน แตถาถอสนคาคงคลงไวนอยกอาจเกดโอกาสทจะเกดการขาดแคลนไดมากกวา และมคาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนนขนอยกบปรมาณการขาดแคลนรวมทงระยะเวลาทเกดการขาดแคลนขนดวย คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนไดแก คาสงซอแบบพเศษเพอน ามาใชแบบฉกเฉน คาปรบเนองจากสนคาใหลกคาลาชา คาเสยโอกาสในการขาย คาใชจายทเกดขนจากการเสยคาความนยม เปนตน



ในการจดการสนคาคงคลงใหมประสทธภาพ จะตองด าเนนการใหเกดความสมดลระหวางการตอบสนองตอความตองการของลกคา การวางแผนและควบคมสนคาคงคลง รวมทงการจดซอ ดงภาพท 11.1

ภาพท 11.1 แสดงแนวคดการจดการสนคาคงคลง

จากภาพท 11.1 ในการจดการสนคาคงคลง จะเรมจากความตองการของลกคา หากไมสามารถท าความเขาใจในความตองการของลกคา ยอมสงผลตอการก าหนดระดบสนคาคงคลง ปรมาณความตองการของลกคาจะตองท าการพยากรณลวงหนา ซงปจจบนระบบการพยากรณความตองการของลกคาจะถกผนวกรวมไปกบระบบสารสนเทศลกคาสมพนธ ท าใหทราบพฤตกรรม แนวโนมความตองการและท าการพยากรณไดแมนย ามากยงขน

ในการก าหนดระดบสนคาคงคลง จะใชตวแบบสนคาคงคลงตาง ๆ ซงจะน าขอมลจากการพยากรณ ระยะเวลาในการจ าหนาย ตนทนการสงซอ ตนทนการเกบรกษาและระยะเวลาสงมอบหรอรอคอยสนคา (Lead Time) เพอก าหนดจดสงซอทประหยดทสด (Economic Order Quantity)

การจดเกบและควบคมสนคาคงคลง นบวามความส าคญตอตนทนการเกบรกษา จะเกยวของกบการขนถาย การเคลอนยายภายใน การวางผงและใชพนท การตรวจนบและควบคมสนคาคงคลงทมประสทธภาพ จะชวยใหตนทนสนคาคงคลงลดลง

การจดการ สนคาคงคลง

ปรมาณความตองการลกคา

ระยะเวลา สงมอบ

การพยากรณความตองการ

การจดเกบ

สนคาคงคลง

การควบคมสนคาคงคลง

ผสงมอบ

การก าหนดระดบ

สนคาคงคลง

ลกคา


ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง

จากตนทนสนคาคงคลงประกอบไปดวย ซงประกอบไปดวย ตนทนสนคา ตนทนเกบรกษาตนทนสงซอ และตนทนเมอสนคาขาดมอ นนคอหากสงซอสนคาปรมาณมาก ๆ จะมตนทนสงซอนอย แตตนทนเกบรกษามาก หากสงซอปรมาณนอย ๆ จะตองท าการสงซอบอยครงท าใหตนทนสงซอสง แตตนทนการเกบรกษาต า และอาจจะเกดโอกาสสนคาขาดมอ ดงนนจงจะตองท าการค านวณหาปรมาณสงซอทท าใหตนทนรวมต าทสด ซงเรยกวาจดสงซอทประหยดทสด (Economic Order

Quantity: EOQ)

ตวแบบพนฐานสนคาคงคลงในการก าหนดปรมาณสงซอทประหยดทสด (EOQ) มขอก าหนดตาง ๆ ดงตอไปน

1) ปรมาณทสงซอในแตละครงตองเทากน

2) ระยะเวลาท าการสงซอในแตละครงตองเทากน

3) ยอดขายสนคาในแตละวนตองเทากน

4) จะตองสงซอใหเพยงพอตอความตองการลกคา นนคอไมเกดตนทนเมอสนคาขาดมอ

ภาพท 11.2 แสดงตวแบบพนฐานสนคาคงคลง

ปรมาณ (Q)

เวลารวม (T)

ปรมาณสงซอทประหยดทสด

1 2 3 n

t t t t


จากภาพท 11.2 น ามาพจารณาเพอหาตนทนในการเกบรกษาสนคาคงคลง และตนทนการสงซอเพอหาจดสงซอทประหยดทสดไดดงน

1. ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง (Carrying Costs หรอ Holding Costs: TCH)

สามารถค านวณไดจากผลคณของปรมาณทเกบรกษาสนคาคงคลง (Q) กบตนทนในการเกบรกษาตอหนวย (H) โดยท

ปรมาณทเกบรกษาสนคาคงคลงโดยเฉลย =

ดงนน (11.1)

ตนทนการจดเกบสนคาคงคลงท าการประมาณคาไดยาก มกหาจากรอยละคาใชจายในการจดเกบของตนทนสนคาโดยท (11.2)

ดงนนแทนคา H จะได (11.3)

น ามาแสดงดวยกราฟความสมพนธระหวางตนทน (TC) และปรมาณ (Q) ดงภาพท 11.3

ภาพท 11.3 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการเกบรกษาและปรมาณสนคาคงคลง

สนคาคงคลงตนงวด + สนคาคงคลงปลายงวด

2 Q 0

= 2

H

QTC = x H

2

H = C x I

H

QTC = x C X I

2

ปรมาณ (Q)

ตนทน (TC)

H

QTC = x C X I

2


2. ตนทนการสงซอหรอสงผลต (Service Costs หรอ Ordering Costs: TCO) สามารถค านวณไดจาก ผลคณของจ านวนครงทสงซอ (n) กบ ตนทนการสงซอตอครง (O)

(11.4)

จ านวนครงทสงซอ (n) สามารถค านวณไดจากอตราสวนระหวางยอดทสงซอรวมทงหมดซงมาจากคาพยากรณยอดขายในรอบป (D) กบปรมาณทสงซอในแตละครง (Q) จะได

(11.5)

แทนคา n ลงในสมการ 11.4 จะได

(11.6)

น ามาแสดงดวยกราฟความสมพนธระหวางตนทน (TC) และปรมาณ (Q) ดงภาพท 11.4

ภาพท 11.4 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการสงซอและปรมาณสนคาคงคลง

OTC = n x O

Dn =

Q

O

DTC = x O

Q

ปรมาณ (Q)

ตนทน (TC)

O

DTC = x O

Q


เมอพจารณาน าตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงซอมารวมกน เพอหาผลรวมตนทนทงสองทต าทสด ไดดงภาพท 11.5

ภาพท 11.5 แสดงตนทนรวมระหวางตนทนเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงซอ

จดทผลรวมของตนทนทงสองทต าทสด คอจดทความลาดเอยง (Slope) เปน 0 ไดจากการหาอนพนธเทยบกบปรมาณ (Q) น าไปเทากบ 0 จะได

ซงปรมาณ Q ทจดนเปนจดสงซอทท าใหตนทนรวมระหวางตนทนเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงซอต าทสด (Economic Order Quantity: EOQ) ซงเปนจดตดระหวาง TCH และ TCO

จดรปสมการใหมได

(11.7)

OTC

HTCH OTC = TC + TC

ปรมาณ (Q)

ตนทน (TC)

ปรมาณสงซอทประหยดทสด (EOQ)

d

d2

(TC) D x O C x I = - + = 0

(Q) Q 2

2 2 x D x OQ =

C x I

2 x D x OQ =

C x I

2DOEOQ =

CI


รอบในการสงซอ (Order Cycle time:t) คอระยะเวลาทด าเนนการสงซอในแตละครงสามารถค านวณไดจากอตราสวนของระยะเวลารวมหรอระยะเวลาท างานทงหมด (T) กบ จ านวนครงในการสงซอ (n) ไดดงน (11.8)

จดสงซอใหม (Re-Order Point: ROP) ในทางปฏบตกระบวนการสงซอ ไปจนถงสงมอบไมสามารถท าไดทนท จะเกดการรอคอยสนคาหรอระยะเวลาสงมอบ (Lead Time: L) ซงจะตองด าเนนการสงซอลวงหนาเพอใหสนคามาสงไดทนพอด จดสงซอใหมจงเปนจดทสนคาคงคลงเหลออยดงภาพท 11.6

ภาพท 11.6 แสดงจดสงซอใหมทเกดจากระยะเวลาในการสงมอบ (Lead Time)

จากภาพท 11.6 เมอพจารณาอตราสวนระหวางจดสงซอใหม (ROP) กบ ระยะเวลารอคอยหรอสงมอบ (L) จะมคาเทากบอตราสวนปรมาณสงซอทประหยดทสด (EOQ) กบรอบในการสงซอ (t) เนองจากพจารณาตามหลกพชคณต (Algebraic Approach) เปนรปสามเหลยมมมฉากทคลายกน ดงนน

(11.9)

จดสงซอใหม (ROP)

t t t t

ปรมาณ (Q)


ปรมาณสงซอทประหยดทสด (EOQ)

1 2 3 n

L L L L

ROP EOQ =

L t

Tt =

n

EOQROP = x L

t


ตวอยางท 11.1 บรษทแหงหนงวางแผนจะน าสนคาเขามาจ าหนาย โดยไดท าการพยากรณยอดขายทงปเทากบ 5,000 ชน ตนทนชนละ 8,000 บาท โดยมคาใชจายในการสงซอ 10,000 บาทตอครง และมคาใชจายในการเกบรกษารอยละ 20 ของตนทนสนคา บรษทเปดด าเนนการทงป 320 วน และมระยะเวลาสงมอบ 8 วน จงวางแผนสงซอทประหยดทสด

วธท า จาก

ชน/ครง

หาจ านวนครงในการสงซอ (n)

จาก

ครง

หารอบในการสงซอ (t)

จาก

วน

2DOEOQ =

CI

2x5,000x10,000EOQ =

8,000x0.2

EOQ = 250

Dn =

Q

5,000n =

250

n = 20

Tt =

n

320t =

20

t = 16


หาจดสงซอใหม (ROP)

จาก

ชน

หาตนทนรวมของตนทนการเกบรกษาและตนทนการสงซอ

บาท

ตอบ บรษทควรสงซอครงละ 250 ชน จะมตนทนเกบรกษาและตนทนการสงซอรวมต าทสดเทากบ 400,000 บาท จะตองท าการสงซอ 20 ครง รอบการสงซอเทากบ 16 วน โดยเหลอสนคา 125 ชนจงจะท าการสงซอใหม สามารถแสดงดวยกราฟดงภาพท 11.7

ภาพท 11.7 แสดงรายละเอยดตวแบบพนฐานสนคาคงคลง

EOQROP = x L

t

250ROP = x 8

16

ROP = 125

QCI DOTC = +

2 Q250x8,000x0.2 5,000x10,000

TC = + 2 250

TC = 400,000

ROP=125 ชน

16 16 16 16

ปรมาณ (Q)


EOQ=250 ชน

1 2 3 20

8 8 8 8


ผสงมอบมกจงใจใหเกดการสงซอจ านวนมาก โดยการใหสวนลดพเศษ ดงนนหากจะพจารณาน าเอาสวนลดพเศษมาพจารณารวมเพอใหไดตนทนสนคาคงคลงรวม (TCi) ต าทสดสามารถหาไดจากผลรวมของตนทนเกบรกษาสนคาคงคลง (TCH) ตนทนการสงซอ (TCO) และตนทนสนคา (TCC) รวม ไดดงน (11.10)

(11.11)

ตวอยางท 11.2 จากตวอยางท 11.1 สมมตผสงมอบจงใจโดยมอบสวนลดชนละ 80 บาทหากด าเนนการสงซอครงละ 1,000 ชนขนไป บรษทควรสงซอครงละเทาใดจงจะไดตนทนสนคาคงคลงรวมต าทสด

วธท า จะตองท าการพจารณาปรมาณสงซอท EOQ และ ปรมาณสงซอทไดสวนลดพอด เนองจากสงมากขนไดสวนลดเทาเดมแตแนวโนมตนทนการเกบรกษาจะเพมสงขนมาก

กรณทปรมาณสงซออยทจดสงซอทประหยดทสด (EOQ) ครงละ 250 ชน

จาก

บาท

กรณทปรมาณสงซอเพอใหไดสวนลด ครงละ 1,000 ชน ตนทนสนคาลดลง 80 บาท เทากบ 8,000 – 80 = 7,920 บาท น ามาพจารณาตนทนสนคาคงคลงรวม

บาท

ตอบ บรษทควรสงซอทจด EOQ เทากบ 250 ชน เพราะใหตนทนสนคาคงคลงรวมต ากวาทผสงมอบใหสวนลด

i H O CTC = TC + TC + TC

i

QCI DOTC = + + CD

2 Q

i

QCI DOTC = + + CD

2 Q

i

250x8,000x0.2 5,000x10,000TC = + + (8,000x5,000)

2 250

iTC = 40,400,000

i

1,000x7,920x0.2 5,000x10,000TC = + + (7,920x5,000)

2 1,000

iTC = 40,442,000


ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต

ในกรณทเปนลกษณะการผลต ในขณะทด าเนนการผลตจะมการใชสนคาคงคลงหรอการสงมอบควบคกนไปดวย การหาปรมาณการผลตทประหยด (Economic Production Quantity: EPQ) จะแตกตางจากการสงซอทประหยดทสด (Economic Order Quantity: EOQ) ซงเปนการสงซอและไดรบสนคาในครงเดยว ดงภาพท 11.8

ภาพท 11.8 ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต

จากภาพท 11.8 อตราการผลต (P) จะตองมากกวาความตองการของลกคา (D) จงจะสามารถสงมอบใหกบลกคาไดทน ท าการหาระดบสนคาคงคลงสงสด (Qmax) ไดจากผลคณของอตราการผลตทมความตองการใชสนคา (P-D) กบรอบระยะเวลาการผลตทมการใชสนคา (ta)

(11.12)

รอบระยะเวลาการผลตทมการใชสนคา (ta) ค านวณไดจากอตราสวนระหวางปรมาณทควรสงผลต (Qm) กบ อตราการผลต (P) จะได

(11.13)

max aQ = (P - D) x t

ma

Qt =

P

ta tb ta tb ta tb

ปรมาณทควรสงผลต (Qm)

ปรมาณสนคาคงคลงสงสด (Qmax)

อตราการผลต (P)

(P-D) (D) (D) (P-D)

(P-D)

(D)

ปรมาณ (Q)

เวลารวม (T) tc


แทนคา ta ลงในสมการ 11.12 จะได

(11.13)

ปรมาณทเกบรกษาสนคาคงคลงโดยเฉลย สามารถค านวณไดจากคาเฉลยของสนคาคงคลงตนงวดและสนคาคงคลงปลายงวด

(11.14)

จากสมการ 11.13 แทนคา Qmax ลงในสมการท 11.14 จะได

(11.15)

เมอหาตนทนรวมจากการเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงผลตจะได

(11.16)

หาผลรวมของตนทนทงสองทต าทสด คอจดทความลาดเอยง (Slope) เปน 0 ไดจากการหาอนพนธเทยบกบปรมาณ (Qm) น าไปเทากบ 0 จะได

mmax

QQ = (P - D) x

P

max m

DQ = Q (1 - )

P(Q)

maxQ + 0Q =

2

maxQQ =

2

mQ DQ = (1 - )

2 P

m

m

DQ (1 - ) CI

DOPTC = + 2 Q

d

d2

m m

D(1 - ) CI

(TC) DOP = - = 0(Q ) 2 Q

2m

2DOQ =

DCI(1 - )

P


ดงนน

โดยจะเรยก Qm ทจดนวา ปรมาณการผลตทประหยด (Economic Production Quantity:

EPQ) โดยจดรปสมการใหมไดดงน

(11.17)

รอบการสงผลต (Cycle Time: tc) สามารถค านวณไดจากอตราสวนระหวาง ปรมาณการผลตทประหยด (EPQ) และ ความตองการของลกคา (D) ดงน

(11.18)

ระยะเวลาการใชสนคาคงคลง (tb) สามารถค านวณไดจากอตราสวนระหวางระดบสนคาคงคลงสงสด (Qmax) กบ ความตองการของลกคา (D) ดงน

(11.19)

จ านวนครงในการสงผลต (n) สามารถค านวณไดสวนกลบของรอบการสงผลต (tc)

(11.20)

ในการค านวณระยะเวลาตาง ๆ ในตวแบบสนคาคงคลงจากการผลตจะมหนวยเปนป หากทราบระยะเวลารวมใน 1 ป (T) ซงมหนวยเปนวน สามารถค านวณระยะเวลาตาง ๆ ใหเปนวนไดโดยน าไปคณระยะเวลารวมใน 1 ป (T) ดงกลาว

m

2DOQ =

DCI(1 - )

P

2DOEPQ =

DCI(1 - )

P

c

EPQt =

D

maxb

Qt =

D

c

1n =

t


ตวอยางท 11.3 โรงงานผลตรถยนตแหงหนงมอตราในการผลตทงป 1,200 คน ลกคามความตองการรถยนตดงกลาว 400 คนตอป มตนทนในการสงผลตครงละ 20 ,000 บาท มตนทนการเกบรกษารอยละ 10 ของมลคารถยนต หากรถยนตมมลคาคนละ 600,000 บาท จงหาปรมาณการผลตทประหยดทสด พรอมตนทนรวมทเกดขน และแสดงรายละเอยดตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต หากระยะเวลาท างานทงปเทากบ 360 วน

วธท า จาก

คนตอครง

จาก

ป

หรอ วน

จาก

ป

หรอ วน

จาก

ดงนน วน

2DOEPQ =

DCI(1 - )

P

2x400x20,000EPQ =

400600,000x0.1x(1- )

1,200

EPQ = 20

c

EPQt =

D

c

20t =

400

c

20t = x 360 = 18

400

a

EPQt =

P

a

20t =

1200

a

20t = x 360 = 6

1200

b c at = t - t

bt = 18 - 6 = 12


จาก

ครง

จาก

คน

หาตนทนรวมจากการเกบรกษาสนคาคงคลงและตนทนการสงผลตจะได

จาก

บาท

ตอบ บรษทควรสงผลตครงละ 20คน จะมตนทนเกบรกษาและตนทนการสงผลตรวมต าทสดเทากบ 800,000 บาท ท าการสงผลต 20 ครง มรอบการสงผลตเทากบ 18 วน รายละเอยดดงภาพท 11.9

ภาพท 11.9 แสดงรายละเอยดตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต

c

1n =

t

1n = = 20

20 / 400

max

DQ = EPQ (1 - )

P

max

400Q = 20(1- ) = 13.33

1,200

DEPQ (1 - ) CI

DOPTC = + 2 EPQ

40020x(1 - )x600,000x0.1

400x20,0001,200TC = + 2 20

TC = 800,000

เวลา (T)

ปรมาณ (Q)

18 วน @ 20 ครง = 360 วน

EPQ = 20 คน

Qmax = 13.3 คน

1 2 3 20


การควบคมสนคาคงคลง

ในการตดสนใจสงซอหรอสงผลต จะเหนไดวาตวแบบพนฐานสนคาคงคลง และตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต จะมอตราการใชสนคา ระยะเวลารอคอยสนคาหรอระยะเวลาสงมอบเทากน ในทกรอบการสงซอหรอสงผลต แตในความเปนจรง สถานการณตาง ๆ ทผนผวนจะสงผลใหอตราการใชสนคาและระยะเวลาสงมอบคลาดเคลอนไป ท าใหองคกรจะตองก าหนดระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภย (Safety Stock) เพอปองกนสนคาคงคลงขาดมอ (Stock out) ดงภาพท 11.10

ภาพท 11.10 แสดงความสมพนธระหวางสนคาคงคลงเพอความปลอดภยและระยะเวลาสงมอบ

(ทมา: ปรบปรงจาก ชมพล ศฤงคารศร, 2553: 109 และ Heizer and Render, 2011: 521)

เมอใชการแจกแจงแบบปกตเพอพจารณาความตองการสงสด (Dmax) ในชวงเวลาสงมอบ (L) ทเกดจากความผนผวนของความตองการแสดงดงภาพท 11.11

ภาพท 11.11 แสดงโอกาสในการสงมอบไดเพยงพอและโอกาสทเกดสนคาคงคลงขาดมอ

(ทมา: ปรบปรงจาก Russell and Taylor, 2011: 576)

ความตองการเฉลย (D)

ปรมาณ (Q)

เวลา (T)


สนคาคงคลงเพอความปลอดภย (SS)

t L

อตราความตองการสงสด (Dmax)

ชวงเวลาการสงมอบ

Z

D maxDโอกาสทเกดสนคาคงคลงขาดมอ โอกาสในการสงมอบไดเพยงพอ


จากภาพท 11.11 โอกาสในการสงมอบไดเพยงพอ จะใชระดบการใหบรการ (Service

Level) ในการวดปรมาณสนคาคงคลงเพอความปลอดภย เพอก าหนดการตอบสนองตอความตองการของลกคาในรปของรอยละ หรอรอยละทสนคาคงคลงขาดมอ (Stock out) ในการก าหนดพนทใตกราฟ (Z) ซงเรยกคานวาตวประกอบเพอความปลอดภย (Jacobs, 2013: 369) สามารถหาคา Z ได จากตารางท 3 ในภาคผนวก ดงนนสามารถหาคา ระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภย (Safety

Stock: SS) ไดจากผลคณของตวประกอบเพอความปลอดภย (Z) และ คาเบยงเบนมาตรฐานของความตองการในชวงเวลาสงมอบ

(11.21)

ในการตดสนใจสงซอหรอผลต การพจารณาระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภย (Safety

Stock) จะขนกบเทคนคการควบคมการคงคลง (Inventory Control) สามารถจ าแนกไดดงน

1.ระบบปรมาณการสงคงท (Fixed Order Quantity System) วธการนจะสงซอสนคาคงคลงในปรมาณทเทากนทกครง ในการหาจดสงซอใหม (ROP) จะแบงการพจารณาความผนผวนทเกดขนไดดงน

1.1 จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงทผนผวนและระยะเวลาสง มอบคงท จะพจารณาจากความตองการเฉลยทคาดหมายในชวงเวลาสงมอบ กบระดบ สนคาคง คลงเพอความปลอดภย (SS) ดงน

(11.22)

ในการพจารณาคาเฉลยความตองการชวงเวลาสงมอบ สามารถค านวณจะได จากผลคณคาเฉลยความตองการตอวน และระยะเวลาสงมอบ (L) จะได

(11.23)

และคาเบยงเบนมาตรฐานความตองการในชวงเวลาสงมอบ สามารถค านวณไดจาก คาเบยงเบนมาตรฐานในแตละวนไดดงน

L( )

LSS = Z

(D )

LROP = D + Z

(D )

( d )

D = d x L


(11.24)

โดยก าหนดใหในแตละวนมคาเบยงเบนมาตรฐานเทากน แทนลงใน 11.24 จะได

หรอ (11.25)

แทนคา ลงในสมการท 11.22 จะได

(11.26)

ตวอยางท 11.4 จากตวอยางท 11.1 หากบรษทคาดหมายวาจะเกดความผนผวนจากความตองการ โดยมคาเฉลยความตองการตอวนเทากบ 18 ชน และมคาเบยงเบนมาตรฐานวนละ 3 ชน บรษทวางแผนระดบการบรการ (Service Level) ทระดบรอยละ 95 บรษทจะตองด าเนนการสงซอเมอเหลอสนคาเทาใด ก าหนดใหแตละครงปรมาณในการสงซอเทาเดมทกครง

จากตารางท 3 ในภาคผนวก ระดบการใหบรการรอยละ 95 จะมคาตวประกอบเพอความปลอดภย แทนคาลงในสมการท 11.26 จะได

ชน

ชน

ตอบ ทระดบการใหบรการรอยละ 95 เมอเหลอสนคาคงคลง 158 ชน บรษทควรสงซอใหม โดยซอทจดสงซอทประหยดทสดจ านวน 250 ชนในทกรอบการสงซอ โดยมระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภยจ านวน 14 ชน

2 2 2 2L 1 2 3 L = ( .. )

d( )

2L d = Lx

L d = L

L และ D

dROP = dL + Z L

Z = 1.64

ROP = (18x8) + (1.64x3x 8)

ROP = 157.9159 158

SS = 1.64x3x 8

SS = 13.9159 14


1.2 จดสงซอในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและระยะเวลาสงมอบผกผน ซงจะตองท าการประมาณคาระยะเวลาสงมอบโดยเฉลย ซงมสตรดงน

(11.27)

โดยท อตราความตองการสนคาตอวนซงมคาคงท

ระยะเวลาสงมอบโดยเฉลย

ตวประกอบเพอความปลอดภย

คาเบยงเบนมาตรฐานของความตองการในชวงเวลาสงมอบ

นอกจากนยงมตวแบบจดสงซอ ทมความผกผนทงอตราความตองการในการใชสนคาคงคลงและระยะเวลาในการสงมอบ ซงมความซบซอนในการค านวณจงไมขอกลาวในเนอหาสวนน

ตวอยางท 11.5 จากตวอยางท 11.1 หากบรษทคาดหมายวาจะเกดความผนผวนจากระยะเวลาในการสงมอบ โดยมระยะเวลาสงมอบเฉลย 8 วน มคาเบยงเบนมาตรฐานของความตองการในชวงเวลาสงมอบ 1 วน บรษทวางแผนระดบการบรการ (Service Level) ทระดบรอยละ 95 บรษทจะตองด าเนนการสงซอเมอเหลอสนคาเทาใด ก าหนดใหแตละครงปรมาณในการสงซอเทาเดมทกครง

สามารถค านวณหาอตราความตองการสนคาตอวน (d) ไดจาก จดสงซอทประหยดทสด (EOQ) หารดวยรอบการสงซอ (t) จะได

ชนตอวน

จากตารางท 3 ในภาคผนวก ระดบการใหบรการรอยละ 95 จะมคาตวประกอบเพอความปลอดภย แทนคาตาง ๆ ลงในสมการ 11.27 จะได

ชน

ตอบ ทระดบการใหบรการรอยละ 95 เมอเหลอสนคาคงคลง 151 ชน บรษทควรสงซอใหม โดยซอทจดสงซอทประหยดทสดจ านวน 250 ชนในทกรอบการสงซอ

(L)

LROP = dL + Zd

d = L =

L = Z =

Z = 1.64

ROP = (15.625x8) + (1.64x15.625x1)

ROP = 150.625 151

250d = = 15.625

16


2.ระบบสงซอโดยชวงเวลาคงท (Fixed Order Interval System) ระบบการสงซอ แบบนจะท าการสงซอตามก าหนดเวลาทแนนอนโดยจะท าการตรวจดปรมาณของสนคาคงคลงตามชวงเวลาอยางสม าเสมอ แลวท าการสงซอเมอถงก าหนดเวลา ซงปรมาณการสงซอแตละครงอาจจะไมเทากน แลวแตวาปรมาณสนคาคงคลงเหลอมากนอยเทาใด โดยจะมการก าหนดระดบของปรมาณสนคาคงคลงสงสด และจะสงซอสนคาในปรมาณทท าใหถงระดบของปรมาณสนคาคงคลงสงสดทก าหนดไว ระบบสงซอโดยชวงเวลาคงท เหมาะส าหรบสนคาทไมสามารถตรวจสอบปรมาณสนคาคงคลงไดทกวนและควรใชส าหรบสนคาทมปรมาณการใชคอนขางสม าเสมอ ดงภาพท 11.12

ภาพท 11.12 แสดงตวแบบสงซอโดยใหรอบระยะเวลาคงท

จากภาพท 11.12 ระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภย (Safety Stock) จะพจารณาจากรอบเวลา t+L จะได (11.28)

ในการพจารณาปรมาณทท าการสงซอ (q) เมอใหรอบเวลาคงท ดงนนจะมสนคาคงคลงเหลอในมอ (I) จะตองน ามาพจารณารวมดวยจะได

(11.29)

ซง (11.30)

สนคาคงคลงเพอความปลอดภย (SS)


ปรมาณ (Q)

เวลา (T) t L

t L


t LSS = Z

t Lq = d (t L) + Z - I

t L d = (t L)


ตวอยางท 11.6 จากตวอยางท 11.1 หากบรษทตรวจนบสนคาคงคลงทก ๆ 30 วน โดยท าการนบรอบลาสดมสนคาคงคลงเหลออย 60 ชน คาดหมายวาจะเกดความผนผวนจากความตองการ โดยมคาเฉลยความตองการตอวนเทากบ 15 ชน และมคาเบยงเบนมาตรฐานวนละ 3 ชน มระยะเวลาสงมอบ 8 วน บรษทวางแผนระดบการบรการ (Service Level) ทระดบรอยละ 95 บรษทจะสงซอสนคาจ านวนเทาใด

จากสมการ 11.30

ชน

จากตารางท 3 ในภาคผนวก ระดบการใหบรการรอยละ 95 จะมคาตวประกอบเพอความปลอดภย แทนคาตาง ๆ ลงในสมการ 11.29

ชน

ตอบ ทระดบการใหบรการรอยละ 95 เมอท าการตรวจนบสนคาคงคลงในรอบ 30 วน พบวาเหลอสนคาคงคลงจ านวน 60 ชน จะตองด าเนนการสงซอจ านวนทงสน 541 ชน

t L = 3x (30 8)

t L = 18.493

Z = 1.64

q = 15(30 8) + 1.64(18.493) - 60

q = 540.328 541


บทสรป

สนคาคงคลง (Inventory) จดเปนสนทรพยหมนเวยนชนดหนง ซงองคกรตองมไวเพอจ าหนายหรอผลต สนคาคงคลงสามารถจ าแนกได 4 ประเภท ไดแก ผลตภณฑส าเรจรป วตถดบและชนสวนประกอบ เครองมอและชนสวนเพอการซอมแซม และงานระหวางกระบวนการผลต

ตนทนสนคาคงคลง ประกอบไปดวยตนทนผลตภณฑ ตนทนการสงซอหรอสงผลต ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง และตนทนเนองจากสนคาขาดแคลน

ตวแบบสนคาคงคลงพนฐาน จะพจารณาจดสงซอทประหยดทสด (Economic Order

Quantity: EOQ) เปนจดทมปรมาณในการสงซอทท าใหตนทนเกบรกษารวมกบตนทนการสงซอต าทสด ซงเปนจดทท าใหตนทนดงกลาวมคาเทากน ในกรณทมการรอคอยสนคาหรอระยะเวลาในการสงมอบสนคา (Lead Time: L) จะพจารณาอตราการสงมอบในชวงการรอคอยสนคา และเรยกปรมาณสนคาคงคลงทเหลออยนวา จดสงซอใหม (Re-Order Point: ROP) ตวแบบสนคาคงคลงพนฐานเหมาะในการน าไปใชกบลกษณะธรกจการคา

ในกรณทเปนธรกจการผลตหรอมการสงผลต ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต ในขณะทด าเนนการผลตจะมการใชสนคาคงคลงหรอการสงมอบควบคกนไปดวย ซงแตกตางจากตวแบบสนคาคงคลงพนฐาน และเรยกจดทมปรมาณในการสงผลตทท าใหตนทนเกบรกษารวมกบตนทนการสงซอต าทสดนวา ปรมาณการผลตทประหยด (Economic Production Quantity: EPQ)

ในการควบคมสนคาคงคลงทมความผนผวนในสวนของความตองการสนคาหรอระยะเวลาในการสงมอบ จะแบงระบบการควบคมออกเปน 2 ประเภทไดแก 1.ระบบปรมาณการสงคงท วธการนจะสงซอสนคาคงคลงในปรมาณทเทากนทกครง และ 2.ระบบสงซอโดยชวงเวลาคงท ระบบการสงซอแบบนจะท าการสงซอตามก าหนดเวลาทแนนอนโดยจะท าการตรวจดปรมาณของสนคาคงคลงตามชวงเวลาอยางสม าเสมอ แลวท าการสงซอเมอถงก าหนดเวลา



1. สนคาคงคลงแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง

2. ตนทนสนคาคงคลงสามารถจ าแนกไดกประเภท อะไรบาง

3. บรษทแหงหนงพยากรณยอดขายสนคา 7,000 ชนตอป โดยบรษทมตนทนสงซอ 35 บาทตอครง และมตนทนเกบรกษารอยละ 20 ของตนทนสนคา ตนทนสนคาชนละ 5 บาท 3.1 จงหาจดสงซอทประหยดทสด (EOQ)

3.2 เมอระยะเวลาสงมอบสนคาเทากบ 3 วน และทงปท างาน 300 วน จงหาจดสงซอใหม 3.3 ผสงมอบไดเสนอสวนลดหากซอ 1,000 ชนขนไปจะไดรบสวนลด 4% และหากซอ 2,000

ขนไปจะไดรบสวนลด 5% จงหาวาบรษทควรจะสงซอเทาใดจงจะมตนทนต าทสด

4. โรงงานผลตสนคาแหงหนงมอตราในการผลตทงป 800 หนวย ลกคามความตองการสนคาดงกลาว 400 หนวยตอป มตนทนในการสงผลตครงละ 1,000 บาท มตนทนการเกบรกษารอยละ 20 ของมลคาสนคา หากสนคามมลคาหนวยละ 5,000 บาท

4.1 จงหาปรมาณการผลตทประหยดทสด พรอมตนทนรวมทเกดขน

4.2 จงหารอบการสงผลต จ านวนครงในการสงผลต และระดบสนคาคงคลงสงสด หาก 1 ปท างาน 300 วน

5. จากขอ 3 หากบรษทคาดหมายวาจะเกดความผนผวนจากความตองการ โดยมคาเฉลยความตองการตอวนเทากบ 24 ชน และมคาเบยงเบนมาตรฐานวนละ 3 ชน บรษทวางแผนระดบการบรการ (Service Level) ทระดบรอยละ 98 บรษทจะตองด าเนนการสงซอเมอเหลอสนคาเทาใด ก าหนดใหแตละครงปรมาณในการสงซอเทาเดมทกครง

6.จากขอ 3 หากบรษทตรวจนบสนคาคงคลงทก ๆ 30 วน โดยท าการนบรอบลาสดมสนคาคงคลงเหลออย 100 ชน คาดหมายวาจะเกดความผนผวนจากความตองการ โดยมคาเฉลยความตองการตอวนเทากบ 24 ชน และมคาเบยงเบนมาตรฐานวนละ 3 ชน มระยะเวลาสงมอบ 10 วน บรษทวางแผนระดบการบรการ (Service Level) ทระดบรอยละ 95 บรษทจะสงซอสนคาจ านวนเทาใด



ชมพล ศฤงคารศร. (2553). การวางแผนและควบคมการผลต. พมพครงท 21, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), 109.


management, New York: McGraw- Hill Irwin, 291.



Jacobs, F. R. (2013). Operations and Supply Chain Management: The Core. 3rd

Edition, Chicago: Irwin/McGraw-Hill, 369.


Wiley & Sons, 576.

Saxena, R.S. (2009). Inventory Management: Controlling in a Fluctuating Demand

Environment, Global India Publications, 24.


การวางแผนทรพยากรองคกร

Enterprise Resource

Planning


- แนวคดการวางแผนทรพยากรองคกร

- ระบบการวางแผนความตองการวสด - ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด

- ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต

- ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร

- บทสรป



- แนวคดการวางแผนทรพยากรองคกร

- ระบบการวางแผนความตองการวสด - ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด

- ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต

- ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธการวางแผนความตองการวสด - เทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด

- เทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด

328 การวางแผนทรพยากรองคกร | Enterprise Resource Planning

บทท 12 การวางแผนทรพยากรองคกร Enterprise Resource Planning

จากเนอหาทผานมาจะเหนไดวาแนวคดการจดการการด าเนนงานในปจจบน จะใหความส าคญกบลกคาและมองภาพรวมของธรกจในองครวมตลอดทงโซอปทาน กระบวนการด าเนนธรกจจงมขอบเขตกวางออกไปไมไดหยดอยเฉพาะในองคกร เพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพ มการใชประโยชนจากทรพยากรทางธรกจไดสงสด จงจ าเปนจะตองมระบบการวางแผนทรพยากรองคกรทมประสทธภาพ

ทรพยากรทางธรกจ หากมองในมมมองทเปนตวขบเคลอนธรกจขององคกร จะพจารณาถงสนทรพยขององคกรทเปนสนทรพยหมนเวยนและสนทรพยถาวร ไดแก เงนสด สนคา วตถดบ ทดน อาคาร อปกรณ เครองจกร รวมทงสนทรพยทจบตองไมได เชน คานยม หรอ ส ทธบตร แตเดมทรพยากรตาง ๆ เหลาน ผรบผดชอบจะแบงแยกตามลกษณะงานหรอแผนก ไมมการเชอมโยงและบรณาการขอมลและสารสนเทศเขาดวยกน ท าใหการจดการทรพยากรตาง ๆ ขาดประสทธภาพ ลาชา เกดความผดพลาดในการสอสาร ระบบการวางแผนทรพยากรองคกรจงเปนแนวคดทบรณาการรวมงานหลก ตาง ๆ ในบรษททงหมด ไดแก ระบบการจดซอจดจาง ระบบการผลต ระบบการขาย ระบบการบญช ระบบการเงน ระบบการขนสง และการบรหารบคคล เขาดวยกนผานระบบสารสนเทศ ท าใหการจดการขอมลและสารสนเทศมประสทธภาพ และใชทรพยากรองคกรในภาพรวมมประสทธภาพสงสด

เนอหาในบทนจะกลาวถง แนวคดการวางแผนทรพยากรองคกร เรมจากการวางแผนความตองการวสด ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต จนพฒนาเปนระบบการวางแผนทรพยากรทใชในปจจบน


แนวคดการวางแผนทรพยากรองคกร

หลงยคปฏวตอตสาหกรรม เกดอตสาหกรรมขนาดใหญซงเปนการผลตจ านวนมาก (Mass

Production) ตนทนทส าคญในการจดการทรพยากรทเกดขนไดแก ตนทนสนคาคงคลง

ในป 1913 Ford Whitman Harris (อางถงใน Schwarz, 2008: 137) ไดท าการวเคราะหและพฒนาตวแบบสนคาคงคลงทใชในการค านวณหาปรมาณการสงซอทประหยด (Economic

Order Quantity: EOQ) โดยทเปนการพจารณาหาความสมดลระหวางคาใชจายในการสงซอกบคาใชจายในการเกบรกษาเพอใหเกดคาใชจายสนคาคงคลงทมตนทนต าทสด

ในชวงทศวรรษ 1960 Joseph Orlicky ไดพฒนาแนวคดการวางแผนความตองการวสด (Material Requirement Planning: MRP) ซงมแนวคดในการผลตและสงมอบสนคาใหกบลกคาตามค าสงซอ เพอใหเกดระดบสนคาคงคลงทเหมาะสม ไมเกดการผลตทเกนความจ าเปน

การวางแผนความตองการวสด (MRP) ชวยใหสามารถวางแผนในการจดซอจดหาวสด ตามแผนการผลตหลก (Master Production Schedule) โดยอาศยระบบเทคโนโลยสารสนเทศททนสมยในยคนน ชวยใหสามารถระบชนด จ านวนวสดทตองการ และระยะเวลาสงมอบทแมนย า แตระบบนยงมขอดอยตรงทไมสามารถปอนสารสนเทศยอนกลบเพอเปรยบเทยบความแตกตางระหวางแผนการผลตทวางไว กบสภาพจรงทเกดขนทหนางาน

ตอมาชวงทศวรรษ 1970 ไดมการพฒนาระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) ใหสอดคลองกบการวางแผนก าลงการผลต และสามารถปอนสารสนเทศยอนกลบเพอเปรยบเทยบกบหนางานไดเรยกวา ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop) ซงประสบความส าเรจอยางมากในอตสาหกรรมการผลต

ในป 1980 ไดมการพฒนาระบบซอฟตแวรดานการบญชและการเงน การจดสง มารวมกบระบบการผลตและระบบการวางแผนความตองการวสด เรยกวาระบบการวางแผนทรพยากรการผลต (Manufacturing Resource Planning: MRP II) (ค านาย อภปรชญาสกล, 2557: 206)


ตอมาในป 1990 ไดมการบรณาการซอฟตแวร MRP II เขากบระบบกระบวนการทางธรกจอน ๆ ไดแก ระบบการเงน การผลต การจดการวสด การจดซอจดหา โลจสตกส และการจดการทรพยากรมนษย ชวยใหเกดประสทธภาพในการจดการทรพยากรองคกรในองครวมโดยเรยกระบบนวาระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (Enterprise Resource Planning: ERP) ซงปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศพฒนาอยางรวดเรว มการเชอมตอระบบเทคโนโลยสารสนเทศผานฐานขอมลและเชอมโยงระบบเครอขายและอนเตอรเนตทงภายในองคกรและระหวางองคกร เกดการบรณาการทงโซอปทานเรยกระบบนวา Extended Enterprise Resource Planning หรอ ERP II ความสมพนธแนวคดตาง ๆ กอนจะมาเปนการวางแผนทรพยากรองคกรแสดงใหเหนดงภาพท 12.1

ภาพท 12.1 แสดงความสมพนธระหวางแนวคดตาง ๆ จนพฒนามาเปนการวางแผนทรพยากรองคกร

ระบบการวางแผนความตองการวสด

กอนจะกลาวถงระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (Enterprise Resource Planning:

ERP) จะตองท าความเขาใจระบบการวางแผนความตองการวสด (Material Requirement

Planning: MRP) ซงเปนรากฐานในการวางแผนทรพยากรองคกร เปนระบบทเหมาะส าหรบการผลตทมลกษณะเปนการประกอบชนสวนหรอวสดตาง ๆ ขนเปนสนคาทงทมลกษณะเปนแบบสายการประกอบ (Assembly Line) หรอมลกษณะการผลตแบบการประกอบโดยทวไปกได เชน การผลต โทรทศน ตเยน เครองปรบอากาศ รถยนต เปนตน ซงชนสวนหรอวสดตาง ๆ ทจะน าไปผลตเปนสนคาส าเรจรปนนอาจจะผลตเองหรอสงซอจากภายนอก

1960 1970 1980 1990 ปจจบน

การวางแผนความตองการ

วสด

(MRP)

การวางแผนความตองการวสดแบบวงจร

ปด

(MRP Closed

Loop)

การวางแผนทรพยากรการ

ผลต

(MRP II)

การวางแผนทรพยากรองคกร (ERP)

การวางแผนทรพยากรองคกรสวน

ขยาย

(ERP II)


ระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) จะประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวนดวยกนคอสวนน าเขา (MRP Inputs) สวนการประมวลผล (MRP Processing) และสวนผลลพธทได (MRP

Outputs) ดงภาพท 12.2

ภาพท 12.2 รายละเอยดระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP)

1. สวนน าเขา (MRP Inputs) ) เปนขอมลทจ าเปนทจะตองจดเตรยมไวเพอน าเขาสระบบ ประกอบไปดวยรายละเอยดตาง ๆ ดงตอไปน

1.1 ตารางรายการผลตหลก (Master Production Schedule: MPS) เปนตารางทแสดงรายละเอยดประเภทสนคา ปรมาณและเวลาทสงมอบ ซงขอมลตาง ๆ เหลานจะไดจากการวางแผนการผลต ซงเปนแผนงานจากทกสนคา ทกหมวดหมรวมกน ซงอาจก าหนดชวงเวลาทตองการเปนวน สปดาห หรอเดอนกได ดงตารางท 12.1

สวนน าเขา สวนการประมวลผล สวนผลลพธ

การเปลยนแปลง ใบสงซอ

แผนการสงซอ

รายงานกรณพเศษ

รายงานการวางแผน รายงานการ

ควบคม

รายการสนคาคงคลง

ตารางรายการผลตหลก

ใบสงซอ

การพยากรณ

โครงสรางผลตภณฑ

การเปลยนแปลงการออกแบบ

บนทกสนคาคงคลง

การรบ

การเบกจาย

คอมพวเตอรและซอฟตแวร MRP

รายงานหลก

รายงานรอง


ตารางท 12.1 แสดงตารางรายการผลตหลก (MPS)

ตารางการผลตหลกล าโพงส าเรจรป มกราคม กมภาพนธ

สปดาห 1 2 3 4 5 6 7 8

ค าสงซอจากลกคา - - - - - 100 150 200

ปรมาณสนคาในสวนวจยและพฒนา - - - - - 15 15 15

ปรมาณสนคาในการตรวจสอบคณภาพ - - - - - 5 5 5

รวมความตองการผลต - - - - - 120 180 220

1.2 โครงสรางผลตภณฑ (Product Structures หรอ Bill of Material: BOM) จะแสดงลกษณะแผนภมโครงสรางในการผลตหรอการประกอบตามล าดบขนตอน ซงแบงออกเปนระดบของวสด โดยวสดทอยบนสดของแผนภมจะมระดบ 0 แลวลดหลนกนลงไปเปนระดบ 1,2,3,... ตามล าดบจนถงระดบสดทายของโครงสราง ดงภาพท 12.3

ภาพท 12.3 โครงสรางผลตภณฑล าโพงส าเรจรป

ฝาหนา-หลง ฝาบน-ลาง (2) ฝาดานขาง (2)

ล าโพงส าเรจรป

ดอกล าโพง (2) แผงวงจร (1) ตล าโพง (1)

ระดบ 0

ระดบ1

ระดบ 2


ลกษณะโครงสรางผลตภณฑ สามารถแสดงระดบชนการผลตหรอการประกอบและ จ านวนชนสวนทตองการ ดงตารางท 12.2

ตารางท 12.2 แสดงรายละเอยดโครงสรางผลตภณฑการประกอบล าโพงส าเรจรป

ระดบ รายการ จ านวนชนสวน

0 ล าโพงส าเรจรป 1

1 ดอกล าโพง 2

1 ตล าโพง 1

1 แผงวงจร 1

2 โครงฝาดานหนา-หลง 2

2 โครงฝาดานบน-ลาง 2

2 โครงฝาดานขาง 2

การผลตหรอการประกอบสนคาบางชนด จะมรายการวสดซ ากน ท าใหมระดบวสด มากกวา 1 ระดบ เพอสามารถทจะค านวณตามล าดบกอนหลงได ดงนนจงก าหนดใหวสดท อยในหลายระดบไวในระดบทต าทสดเพยงระดบเดยว

1.3 แฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (Item Master File: IMS) เปนขอมลทแสดง รายละเอยดเกยวกบสนคาคงคลงทกรายการ โดยแสดงปรมาณสนคาคงคลงทคงอย ปรมาณ สงซอ ขนาดของลอต สนคาคงคลงส ารองเพอความปลอดภย เวลาสงมอบ และอตราการใช แฟมขอมลสนคาคงคลงจะตองท าการปรบปรงทกครงเมอเกดการเปลยนแปลง เชน เกดการ เบกจายวสดออกจากคลงสนคา เพอใหระดบสนคาคงคลงทเหลออยจรงมความถกตอง รกษา ระดบสนคาคงคลงทต าทสด ทเพยงพอตอความตองการใชงานเทาทจ าเปน

ตวอยางเชนบรษทนสสน ซงเปนบรษทผลตรถยนต ไดน าเอาระบบเทคโนโลย สารสนเทศในการสอสารเชอมโยงกบผสงมอบ (Suppliers) ท าใหมการปรบปรงขอมลทก ๆ 15-20 นาท ท าใหตารางรายการผลตหลกมประสทธภาพการตรงตอเวลาถงรอยละ 99 ประสทธภาพการตรงตอเวลาในการขนสงรอยละ 99.9 และมประสทธภาพการประกอบ ชนสวนรอยละ 99.5 (Heizer and Render, 2011: 589)


ตวอยางรายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS) ดงตารางท 12.3

ตารางท 12.3 แสดงรายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง

รายการ เวลาสงมอบ

สนคาคงคลงทมอย

สนคาส ารองคลง

ปรมาณทจดสรรแลว

ปรมาณทจะไดรบ

(สปดาห) (หนวย) (หนวย) (หนวย) (หนวย) ล าโพงส าเรจรป 2 - - - - ดอกล าโพง 2 50 5 40 - ตล าโพง 1 40 5 25 - แผงวงจร 3 40 5 30 50 ในสปดาหท 3

โครงฝาดานหนา-หลง 1 100 10 10 - โครงฝาดานบน-ลาง 1 150 10 10 - โครงฝาดานขาง 1 100 10 10 -

เมอน ารายละเอยดระยะเวลาสงมอบ (Lead Time) แตละรายการจากแฟมขอมล รายการสนคาคงคลง เพอหาระยะเวลาในการผลตหรอประกอบจนไดผลตภณฑสดทายกอน สงมอบใหกบลกคา โดยพจารณารวมกบโครงสรางผลตภณฑ ไดดงภาพท 12.4

1 2 3 4 5

2 สปดาห

จดหาดอกล าโพง

1 สปดาห

จดหาฝาหนา-หลง

1 สปดาห 1 สปดาห 2 สปดาห

จดหาฝาบน-ลาง ประกอบตล าโพง ประกอบล าโพงส าเรจรป

1 สปดาห

จดหาฝาขาง

3 สปดาห

จดหาแผงวงจรควบคม

ภาพท 12.4 แสดงความสมพนธระหวางระยะเวลาสงมอบกบโครงสรางผลตภณฑ


2. สวนการประมวลผล (MRP Processing) จะเปนการน าขอมลสวนน าเขาทงหมด ไดแก ตารางรายการผลตหลก (MPS) รายละเอยดโครงสรางผลตภณฑ (BOM) และ รายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS) มาใชก าหนดตารางการวางแผนความตองการวสดในแตละรายการ โดยเรมจากความตองการวสดตามโครงสรางผลตภณฑในระดบ 0 ถายทอดความตองการตามความสมพนธลงมายงระดบ 1 และ 2 จนถงระดบสดทายตามปรมาณและระยะเวลาสงมอบ เพอพจารณาความตองการแตละรายการ โดยมรายละเอยดในการประมวลผลดงตอไปน

1) ความตองการรวม (Gross Requirements) คอปรมาณชนสวนทถายทอดค าสงซอจากระดบโครงสรางผลตภณฑกอนหนา ทระดบ 0 ค าสงซอจะถายทอดมาจากค าสงซอของลกคา หรอแผนกอน ๆ ทตองการสนคา การถายทอดค าสงซอจะตองเปนไปตามโครงสรางผลตภณฑ

2) จ านวนทไดรบตามก าหนด (Scheduled Receipts) คอปรมาณชนสวนทจะไดรบจากผสงมอบ หรอจากแผนกชนสวนในชวงเวลาตาง ๆ ทก าหนดไว

3) สนคาคงคลงในมอ หรอทใชได (Projected on Hand) คอ ปรมาณชนสวนท สามารถน ามาใชในการผลตหรอประกอบในชวงเรมตนแตละชวงเวลาสามารถค านวณไดจาก

จ านวนทใชได = สนคาคงคลงทมอย – สนคาส ารองคลง – ปรมาณทจดสรรแลว + ปรมาณทจะไดรบ

4) ความตองการสทธ (Net Requirement) คอ ปรมาณสทธของชนสวนทตองการ ในแตละชวงเวลา สามารถค านวณไดจาก

ความตองการสทธ = ความตองการรวม – จ านวนทใชได

5) จ านวนรบตามแผน (Planned Order Receipts) คอ ปรมาณชนสวนทจะไดรบ ตามแผนการจดหาหรอการสงผลตหรอการประกอบในชวงเรมตนของชวงเวลานน

6) จ านวนสงตามแผน (Planned Order Releases) คอจ านวนทจะตองออกค า สงซอ จดหา ผลตหรอประกอบเพอถายทอดลงไปยงชนสวนระดบถดไป


ในสวนของการประมวลผล เทคนคในการออกค าสงซอเพอก าหนดปรมาณในการออกค าสงซอ ผลตหรอการประกอบแบงออกเปน 2 วธการไดแก

2.1 เทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด (Lot -for-lot Technique)

เทคนคในการออกค าสงซอ ผลตหรอการประกอบ จะออกค าสงซอตามความตองการสทธ เพอใหมสนคาคงคลงต าทสด หรอผลตและประกอบชนสวนไดพอด ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 12.1 จากตารางท 12.1 ตารางรายการผลตหลก (MPS) ภาพท 12.3 โครงสรางผลตภณฑ (BOM) และ ตารางท 12.3 รายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS) จงวางแผนความตองการวสดแตละรายการ โดยใชเทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด

ขนท 1 หาปรมาณความตองการของชนสวนระดบ 0 คอล าโพงส าเรจรป โดยความตองการรวม จะถกถายทอดมาจาก ความตองการผลต จากตารางรายการผลตหลก (MPS)

รายละเอยด ล าโพงส าเรจรป 1 2 3 4 5 6 7 8

เวลาสงมอบ: 2 สปดาห ความตองการรวม 120 180 220

ระดบ: 0 จ านวนทไดรบตามก าหนด

สนคาคงคลงทม: 0 สนคาทใชได : 0 0 0 0 0 0 0 0 0

สนคาส ารองคลง: 0 ความตองการสทธ 120 180 220

ปรมาณทจดสรร: 0 จ านวนรบตามแผน 120 180 220

ปรมาณทจะไดรบ: 0 จ านวนสงตามแผน

120 180 220

รายละเอยด ดอกล าโพง 1 2 3 4 5 6 7 8


รายละเอยด ตล าโพง 1 2 3 4 5 6 7 8


รายละเอยด แผงวงจร 1 2 3 4 5 6 7 8


ความตองการผลตจาตาราง MPS


ความตองการผลตจากตาราง MPS จะถายทอดมายงความตองการรวมของวสดล าโพงส าเรจรปซงอยในระดบ 0 ในสปดาหท 6 7 และ 8 ปรมาณ 120 180 และ 220 หนวยตามล าดบ

จ านวนทไดรบตามก าหนดในชนสวนวสดล าโพงส าเรจรป จากตาราง IMS ไมมปรมาณทจะไดรบ ดงนนในตารางจงไมมจ านวนทไดรบตามก าหนด

สนคาทใชได ค านวณจาก สนคาคงคลงทมอย – สนคาส ารองคลง – ปรมาณทจดสรรแลว + ปรมาณทจะไดรบ จะได 0 หนวย ดงนนจงมคา 0 หนวย ตงแต สปดาหท 1 ไปจนถงสปดาหท 8

ความตองการสทธ ค านวณจาก ความตองการรวม – สนคาทใชไดกอนหนา ซงสนคาทใชไดกอนหนามคา 0 หนวย จงค านวณความตองการสทธในสปดาหท 6 7 และ 8 ปรมาณ 120 180 และ 220 หนวยตามล าดบ

จ านวนรบตามแผน เนองจากเปนการออกค าสงซอพอใชแบบงวดตองวด จ านวนรบตามแผนจงรบใหพอดกบความตองการสทธ ในสปดาหท 6 7 และ 8 จงมปรมาณ 120 180 และ 220 หนวย เชนเดยวกบความตองการสทธ

จ านวนสงตามแผน เนองจากมระยะเวลาสงมอบ 2 สปดาห ดงนนจงตองสงลวงหนา 2 สปดาห ในสปดาหท 4 5 และ 6 จงตองสงปรมาณ 120 180 และ 220 หนวยตามล าดบ

จ านวนสงตามแผนในระดบ 0 จะถายถอดค าสงซอไปยงชนสวนระดบ 1 ไดแก ดอกล าโพง ตล าโพงและแผงวงจร ในสปดาหท 4 5 และ 6 เชนเดยวกน แตเนองจากโครงสรางผลตภณฑในการประกอบใชชนสวนไมเทากน จงมปรมาณความตองการรวมไมเทากนในแตละชนสวนดงน

ดอกล าโพง ใช 2 ชนสวนในการประกอบเปนล าโพงส าเรจรป จ านวนทสงตามแผนของล าโพงส าเรจรปเมอถายทอดค าสงมายงชนสวนดอกล าโพง ความตองการรวมในสปดาหท 4 5 และ 6 จงมปรมาณ 240 360 และ 440 หนวยตามล าดบ

สวนชนสวนตล าโพงและแผงวงจร ใชประกอบเปนล าโพงส าเรจรปในสดสวน 1 :1 ความตองการรวมในสปดาหท 4 5 และ 6 จงมปรมาณ 120 180 และ 220 หนวย เชนเดม


ขนท 2 หาปรมาณความตองการของชนสวนระดบ 1 ไดแก ดอกล าโพง ตล าโพงและแผงวงจร ไดดงน

รายละเอยด ดอกล าโพง 1 2 3 4 5 6 7 8



สนคาคงคลงทม: 50 สนคาทใชได : 5 5 5 5 0 0 0



ปรมาณทจะไดรบ: 0 จ านวนสงตามแผน 235 360 440

รายละเอยด ตล าโพง 1 2 3 4 5 6 7 8

เวลาสงมอบ: 1 สปดาห ความตองการรวม 0 120 180 220 0 0






รายละเอยด แผงวงจร 1 2 3 4 5 6 7 8


ระดบ: 1 จ านวนทไดรบตามก าหนด 50





การค านวณชนสวนในระดบ 1 จะค านวณเชนเดยวกบในระดบ 0 จะมสวนแตกตางไดแกชนสวนวงจร เนองจากมแผนไดรบชนสวน 50 หนวยในสปดาหท 3 ดงนน จ านวนทไดรบตามก าหนดในสปดาหท 3 จะเทากบ 50 หนวย ซงจะถกเกบเปนสนคาคงคลง เมอน ามารวมกบสนคาทใชได 5 หนวย จงมสนคาทใชได 55 หนวย ดงนนความตองการสทธจงเทากบ 120-55 = 65 หนวย


ขนท 3 หาปรมาณความตองการของชนสวนระดบ 2 ไดแก ฝาดานหนา-หลง ฝาปดบน-ลางและฝาดานขาง ซงชนสวนทง 3 รายการ ถกถายทอดมาจากจ านวนทสงตามแผนในรายการตล าโพง ซงเปนสนสวนในระดบ 1 และจากโครงสรางผลตภณฑ สดสวนการประกอบทง 3 ชนสวนเพอใหไดตล าโพงจะมสดสวน 2:1 ทง 3 รายการ ดงนนเมอถายทอดค าสงซอมายงความตองการรวมจงจะตองคณดวย 2 ทง 3 รายการไดดงน

รายละเอยด โครงฝาดานหนา-หลง 1 2 3 4 5 6 7 8



สนคาคงคลงทม: 100 สนคาทใชได : 80 80 80 0 0 0




รายละเอยด โครงฝาดานบน-ลาง 1 2 3 4 5 6 7 8



สนคาคงคลงทม: 150 สนคาทใชได : 130 130 130 0




รายละเอยด โครงฝาดานขาง 1 2 3 4 5 6 7 8







จ านวนทสงตามแผนรายการตล าโพง 2x [110 180 220]


สรปรายการทจะตองจดหาหรอออกค าสงซอไปยงหนวยงานภายนอก ไดดงตารางท 12.4

ตารางท 12.4 แสดงรายละเอยดรายการทจะตองด าเนนการจดหาหรออกค าสงซอ

รายการ 1 2 3 4

ดอกล าโพง - 235 360 440

แผงวงจร 65 180 220

โครงฝาดานหนา-หลง - 220 140 300

โครงฝาดานบน-ลาง - 90 360 440

โครงฝาดานขาง - 220 360 440

2.2 เทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด (Economic

Order Quantity Technique) เปนเทคนคในการออกค าสงซอโดยค านงถงตนทนสงซอ และตนทนเกบรกษาทรวมกนแลวมตนทนต าทสด ตามแบบจ าลองพนฐานจดสงซอท ประหยดทสด (EOQ) ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 12.2 จากตวอยางท 12.1 จงวางแผนความตองการวสดชนสวนแผงวงจร หากใชการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด โดยคาดการณวาจะมความตองการของลกคา 7,500 หนวยตอป มตนทนการสงซอครงละ 600 บาท มตนทนการเกบรกษาหนวยละ 25 บาทตอป ทงปท างาน 50 สปดาห

จาก

หนวยตอครง

จาก

ครง

2DOEOQ =

H

2x7,500x600EOQ =

25

EOQ = 600D

n = Q

7,500n = = 12.5

600


จาก

สปดาห

ดงนนบรษทจะตองสงซอครงละ 600 ชน โดยมรอบการสงซอในทก ๆ 4 สปดาห น ามาวางแผนความตองการวสดชนสวนแผงวงจรไดดงน

ตารางท 12.5 แสดงการวางแผนความตองการวสดแผงวงจร ดวยเทคนคการออกค าสงซอตาม ปรมาณการสงซอทประหยด

รายละเอยด แผงวงจร 1 2 3 4 5 6 7


ระดบ: 1 จ านวนทไดรบตามก าหนด 50

สนคาคงคลงทม: 40 สนคาทใชได : 5 5 5 55 0 535 355 155



ปรมาณทจะไดรบ: 50 จ านวนสงตามแผน 600 600

จากตารางท 12.5 ความตองการสทธจะเกดในสปดาหท 4 จ านวน 65 หนวย มระยะเวลาสงมอบ 3 สปดาห ดงนนจะตองออกค าสงซอลวงหนาในสปดาหท 1 จ านวน 600 หนวย เมอไดรบตามแผนในสปดาหท 4 เบกจายไป 65 หนวย จงเกบเปนสนคาคงคลงในมอหรอทใชได 600-65 = 535

หนวย ในสปดาหท 5 และมความตองการรวมในสปดาหนน 180 หนวย เมอเบกจายออกไปจะเหลอสนคาทใชได 535-180 = 355 ชนในสปดาหท 6 และเบกจายไป 220 ชนจงเหลอเปนสนคาทใชได 355 – 220 = 155 หนวยในสปดาหท 7

พจารณาตนทนรวมทเกดจากตนทนการสงซอและตนทนการเกบรกษาในรอบการสงซอ สปดาหท 4-6 จาก

Tt =

n

50t = = 4

12.5

QH DOTC = +

2 Q


บาท

ตนทนทเกดขนเปนตนทนในรอบ 1 ป หรอ 50 สปดาห พจารณาเฉพาะค าสงซอในสปดาหท4-6 หรอ 3 สปดาหจะมตนทนทเกดขน

บาท

บาท

ดงนนชวงเวลาทสงซอในสปดาหท 4-6 มตนทนการสงซอรวมกบตนทนการเกบรกษาเทากบ 900 บาท เมอน ามาเปรยบเทยบเทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด ซงจะไมเกดตนทนการเกบรกษาเลยหรอนอยมากเนองจากสนคาคงคลงจะพอดใชหรอเปน 0 จะมเฉพาะตนทนการสงซอเทานนซงจะเกดค าสงซอเพอใหไดสนคาในสปดาหท 4-6 ทงหมด 3 ครง ดงนนตนทนการสงซอจะเทากบ 3 x 600 = 1,800 บาท ซงมตนทนทสงกวาเทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด

จากตวอยางทผานมา เปนการวางแผนความตองการวสดในกรณทมผลตภณฑเดยว ในกรณทมหลายผลตภณฑ หากโครงสรางผลตภณฑใชวสดชนดเดยวกนจะท าใหการวางแผนความตองการวสด (MRP) จะมความซบซอนมากยงขน ดงตวอยางตอไปน

ตวอยางท 12.3 จงวางแผนการจดหาวสด โดยใชเทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด จากผลตภณฑ X และ Y ซงมตารางการผลตหลก (MPS) โครงสรางผลตภณฑ (BOM) และ รายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS)

ตารางแสดงตารางการผลตหลก (MPS)

ความตองการผลต 1 2 3 4 5 6 7 8

วสด X 150 200 100

วสด Y 50 100 150

600x25 7,500x600TC = +

2 600

TC = 15,000

3TC = 15,000 x

50TC = 900


ตารางแสดงรายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS)






(สปดาห) (หนวย) (หนวย) (หนวย) (หนวย) X 2 50 5 - - Y 2 50 5 - - A 1 40 5 20 -

วธท า ผลตภณฑ X และ Y อยในระดบ 0 จงตองค านวณกอนไดดงน

รายละเอยด X 1 2 3 4 5 6 7



สนคาคงคลงทม: 50 สนคาทใชได : 45 45 45 45 0 0 0 0

สนคาส ารองคลง: 5 ความตองการสทธ 105 - 200 100

ปรมาณทจดสรร: 0 จ านวนรบตามแผน 105 - 200 100

ปรมาณทจะไดรบ: 0 จ านวนสงตามแผน 105 - 200 100

X (1) Y (1)

A (1) A (2)

โครงสรางผลตภณฑ X โครงสรางผลตภณฑ Y

ระดบ 0

ระดบ 1


รายละเอยด Y 1 2 3 4 5 6 7







ทงผลตภณฑ X และ Y จะถายทอดค าสงซอลงมาทวสด A ทงค ดงนนความตองการรวมของวสด A จะเกดจากจ านวนสงตามแผนของ X และ Y ซงจะตองน าโครงสรางผลตภณฑทง 2 มารวมพจารณาวาใชวสด A ในสดสวนเทาใดดงตาราง

จ านวนสงตามแผน 1 2 3 4 5 6 7

X --> A 105 - 200 100

Y --> 2A 5 100 150 -

รายละเอยด A 1 2 3 4 5 6 7

เวลาสงมอบ: 1 สปดาห ความตองการรวม 115 200 500 100



สนคาส ารองคลง: 5 ความตองการสทธ 100 200 500 100

ปรมาณทจดสรร: 20 จ านวนรบตามแผน 100 200 500 100

ปรมาณทจะไดรบ: 0 จ านวนสงตามแผน 100 200 500 100

ตอบ จะตองจดหาวสด A ในสปดาหท 1-4 จ านวน 100, 200, 500 และ 100 หนวยตามล าดบ

105 + (2x5) = 115


3. สวนผลลพธทได (MRP Outputs) ผลทไดจากการวางแผนความตองการวสด (MRP)

สามารถจ าแนกเปนรายงานหลก (Primary reports) ซงเปนรายงานทจดท าเปนประจ า และรายงานรอง (Secondary reports) ซงเปนรายงานทเลอกจดท าหรอรายงานพเศษ ดงน

รายงานหลก จะมการวางแผนการผลต สนคาคงคลงและการควบคมเปนสวนประกอบ ทส าคญของรายงานหลก รายงานเหลานประกอบดวย

1) แผนการสงซอหรอสงผลต (Planned Orders) เปนแผนทก าหนดเกยวกบ ปรมาณและเวลาทตองสงซอหรอสงผลตวสดหรอชนสวนตางๆ

2) ใบสงซอหรอสงผลต (Order Releases) เปนใบรายการทระบชอวสด ปรมาณ และเวลาทตองการซงเปนไปตามแผนการสงซอหรอสงผลต

3) รายงานการเปลยนแปลง เปนรายการทรวบรวมการแกไขปรบปรงเกยวกบ วนครบก าหนดสงมอบหรอการเปลยนแปลงปรมาณ และการยกเลกใบสงซอหรอสงผลต

รายงานรอง เปนรายงานทไมไดจดท าเปนประจ า ประกอบดวย

1) รายงานการควบคมผลการปฏบตงาน ใชในการประเมนผลการปฏบตงาน โดยใช ในการวดความคลาดเคลอนจากแผนทก าหนด เชน การสงมอบไมทนตามก าหนดเวลา การม สนคาขาดแคลน เปนตน ซงจะชวยใหขอมลทสามารถชวยในการประเมนตนทนการ ปฏบตงาน

2) แผนงาน ชวยในการพยากรณความตองการสนคาคงคลง ซงรวมถงขอมล ดาน การจดซอและอน ๆ ท าใหสามารถชวยในการวางแผนความตองการวสด

3) รายงานพเศษ เชน การผลตทไมทนตามก าหนด อตราของเสย รายงาน ความผดพลาดอน ๆ เปนตน


ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด

ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop) เปนการพฒนาใหสามารถสงขอมลยอนกลบจากระบบควบคมสนคาคงคลงไปยงระบบจดตารางการผลต ซงท าใหไดขอมลทเปนปจจบนอยเสมอ ขอมลจากระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด จะถกน าไปวางแผนรวมกบแผนความตองการก าลงการผลต (Capacity Requirement Planning) เพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการของลกคาไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ดงภาพท 12.5

ภาพท 12.5 แสดงระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop)

การวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP) จะน าขอมลมาท าการค านวณหาจ านวนชวโมงทตองการส าหรบการผลตในแตละสถานหรอศนยงาน เพอน าไปวางแผนก าลงคนในการคาดการณภาระงานทเกดขนวามมากเกนไป หรอนอยเกนไปหรอไม ดงภาพท 12.6

เปนจรงหรอไม

การวางแผนความตองการวสด (MRP)

แผนการผลตรวม


แผนความตองการวสด

การวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP)

แผนความตองการทรพยากร

การวางแผนก าลงการผลตขนตน

แผนก าลงการผลต




ภาพท 12.6 แสดงการปรบภาระงานในการวางแผนความตองการการผลต

ในการปรบภาระงานเพอใหสอดคลองกบก าลงการผลตม 3 แนวทางดงน

1) การแบงคาบภาระงาน เปนการลดระยะเวลาสงมอบ โดยการสงมอบงานบางสวนกอนจากหนวยปฏบตการกอนหนา ไปยงหนวยถดไปเพอใหสามารถเรมด าเนนการได โดยไมตองรอใหงานทงหมดของรนการผลตนนเสรจสน

2) การกระจายภาระงาน เปนการแบงงานไปยงเครองจกรหรอพนกงานทมภาระงานเหลอ เพอชวยใหงานเสรจเรวขน

3) การแยกภาระงาน เปนการแบงงานไปยงชวงเวลาทวาง เพอใหใชเวลาอยางมประสทธภาพไมเกนก าลงการผลตทมอย

จะเหนไดวาระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop) ซงเชอมโยงกบระบบการวางแผนความตองการก าลงการผลต (Capacity Requirement Planning) จะชวยใหการปฏบตงานมประสทธภาพและมประสทธผล สามารถสงมอบสนคาไดเพยงพอและทนตอความตองการของลกคา

ลอต

1

ลอต

2

ลอต

3

ลอต

4

ลอต

5 ลอต

7

ลอต

8

ลอต

9

ลอต

10

ลอต

11

ลอต

12

ลอต

13 ลอต

6

ชวงเวลา

เวลาท

างานม

าตรฐ

าน

ลอต

1

ลอต

2

ลอต

3

ลอต

4

ลอต

5 ลอต

7

ลอต

8

ลอต

9

ลอต

10

ลอต

11

ลอต

12

ลอต

13 ลอต

6

ชวงเวลา

เวลาท

างานม

าตรฐ

าน


เกนก าลงการผลต แยกภาระงาน

ก) ขอมลการใชทรพยากรเบองตน ข) ขอมลการใชทรพยากรภายหลงปรบภาระงาน


ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต

ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต (Manufacturing Resource Planning) หรอ MRP II

เปนระบบทไมใชวางแผนเฉพาะความตองการวสดเทานน แตรวมหนาทตาง ๆ ซงประกอบดวย การวางแผนงบการจดซอวตถดบ การวางแผนตนทนสนคาคงคลงของระบบการจดการสนคาคงคลง การวางแผนก าลงคนทสมพนธกบก าลงการผลต ซงเปนเรองทเกยวของกบตนทนการผลต เขามาอยในระบบ MRP II ท าใหธรกจสามารถทจะบรณาการวางแผนและการจดการระบบงานตาง ๆ ไดแก ระบบการขาย ระบบบญช ระบบงานบคคล ระบบการผลต และระบบสนคาคงคลง เขาดวยกนผานระบบเครอขายคอมพวเตอรไดอยางมประสทธภาพ ดงภาพท 12.7

ภาพท 12.7 แสดงระบบการวางแผนทรพยากรการผลต MRP II


การวางแผนความตองการวสด (MRP)

แผนการผลตรวม


แผนความตองการวสด

การวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP)

แผนความตองการทรพยากร

การวางแผนก าลงการผลตขนตน

แผนก าลงการผลต



ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed Loop)

ค าสงซอ ค าสงผลต

การจดการสนคาคงคลง การจดการหนางาน

ระบบการจดการสนคาคงคลง

ระบบการผลตและการจดการหนางาน


จากภาพท 12.7 จะเหนไดวาระบบระบบการวางแผนทรพยากรการผลต MRP II จะเขามาชวยในการจดการสนคาคงคลงและเชอมโยงขอมลไปยงระบบการจดซอและระบบบญช ท าใหสามารถวางแผนทางดานการเงนขององคกรไดอยางมประสทธภาพ และความสามารถอกสวนจะเชอมโยงกบระบบการผลต ซงปจจบนไดมการน าเทคโนโลยการควบคมการผลตมาใชในอตสาหกรรมไดแกเทคโนโลยในการใชคอมพวเตอรในการควบคมหรอระบบ CNC ระบบการจดเกบสนคาคงคลงอตโนมต (Automated Storage and Retrieval) รวมถงการเคลอนยายตาง ๆ ทหนางาน ท าใหเกดประสทธภาพในการด าเนนงาน ขอมลตาง ๆ ยงยอนกลบเพอน าไปชวยในการตดสนใจและวางแผนกลยทธไดอยางมประสทธภาพ

ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร

ปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารกาวหนาขนมาก มการเชอมโยงระบบสารสนเทศตาง ๆ เพอใหสามารถบรณาการและท างานรวมกน ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร(Enterprise Resource Planning) หรอ ระบบ ERP เปนระบบทเชอมโยงระบบสารสนเทศตาง ๆ โดยออกแบบใหใชระบบฐานขอมลกลางรวมกน (Leon, 2008: 12) ไดแก ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต (MRP II) ระบบการเงน (Financials) ระบบการจดการทรพยากรมนษย (Human

Resource) ระบบการจดการโซอปทาน (Supply Chain Management: SCM) และระบบลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management: CRM) ดงภาพท 12.8

ภาพท 12.8 แสดงการเชอมโยงระบบตาง ๆ ภายในระบบการวางแผนทรพยากรองคกร

(ทมา: ปรบปรงจาก Russell and Taylor, 2011: 704)

ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต MRP

II

ระบบการเงน

ระบบการจดการลกคาสมพนธ CRM

ระบบการจดการโซอปทาน SCM

ระบบจดการทรพยากรมนษย

คลงขอมล

ระบบ ERP


ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร จะชวยใหเกดความสมดลระหวางปรมาณความตองการของลกคาและการวางแผนทรพยากรการผลต ขอมลตาง ๆ จะเชอมโยงไปยงระบบบญชและการเงนและระบบการจดการโซอปทาน ดวยระบบสอสารการรายงานผลแบบทนท (real time) ชวยใหขอมลทนสมยอยเสมอ เพมความถกตองและแมนย าของขอมล ดงภาพท 12.9

ภาพท 12.9 แสดงถงการไหลเวยนของขอมลและสารสนเทศในระบบการวางแผนทรพยากรองคกร

(ทมา: Heizer and Render, 2011: 598)



ใบแสดงรายการวสด

การออกใบก ากบภาษ

ยอดสงซอ การจดสงสนคา

ใบสงงาน

การจดซอและเวลาสงมอบ

ขนตอนการผลตและเวลาสงมอบ

การจดการความสมพนธกบผสงมอบ

ลกหนการคา

บญชแยกประเภท

เจาหนการคา

บญชเงนเดอน

ระบบบญชและการเงน

ระบบการจดการลกคาสมพนธ

ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต

ระบบการจดการโซอปทาน

ระบบการวางแผนทรพยากร


การน าระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) มาใชในองคกรผลลพธทไดจะกอใหเกดประโยชนตอองคกรดงตอไปน

1) เพมประสทธภาพในการบรหารและการปฏบตงานใหกบกระบวนการท างาน เนองจากมการประสานเชอมโยงขอมลซงกนและกน

2) ลดความซ าซอนของการเกบขอมล เนองจากน าขอมลเขาระบบเพยงครงเดยว ท าใหขอมลมความเปนมาตรฐาน และถกตองตรงกนทวทงองคกร

3) มความยดหยนในการปรบเปลยน หรอขยายระบบงาน ใหมการท างานตรงตามกระบวนการทางธรกจทตองการ

4) มศนยรวมระบบขอมลสารสนเทศทชวยการตดสนใจ สรางความไดเปรยบเชงกลยทธขององคกรทมตอคแขงขนทางธรกจ

แตเนองจากระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) เปนการเชอมโยงระบบสารสนเทศตาง ๆ เขาดวยกน ความเขากนไดของฮารดแวร และซอฟตแวร รวมทงรปแบบขอมลตาง ๆ ซงอาจจะตองด าเนนการออกแบบระบบใหมทงหมดท าใหมคาใชจายทสง รวมทงบคลากรทมความเชยวชาญยงมจ ากด และมกสรางปญหาในเรองระบบความปลอดภยของขอมล เปนสงทผบรหารจะตองน ามาพจารณาในการตดสนใจน าระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) มาใชในองคกรเพอใหประสบผลส าเรจตามทตองการ

ปจจบนระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) ไดเพมการเชอมโยงกบระบบสารสนเทศอน ๆ รวมเขาไปในระบบการกระจายสนคา ระบบโลจสตกส มการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศระหวางองคกรและระบบการพาณชยอเลกทรอนกสเรยกวา ระบบการวางแผนทรพยากรองคกรสวนขยาย (ERP II)

ตวอยางซอฟตแวรระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) ทนยมใชในปจจบนไดแก Sage

ERP, Microsoft Dynamics GP, EVO~ERP และ SAP ERP (Burnson, 2014)


บทสรป

ระบบวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) มจดเรมตนมาจากแนวคดการวางแผนความตองการวสด (MRP) ในป 1960 ทมงเนนการวางแผนความตองการวสดในลกษณะเปนการประกอบชนสวนตาง ๆ ขนเปนสนคาทงทมลกษณะเปนแบบสายการประกอบ (Assembly Line) หรอมลกษณะการผลตแบบการประกอบโดยทวไป เทคนคการออกค าสงซอในระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) แบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1) เทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด ซงมจดมงหมายในการวางแผนความตองการเพอใหมวสดเพยงพอตอความตองการ มสนคาคงคลงต าทสด และ 2) เทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด ทมงเนนผลรวมของตนทนการสงซอหรอตนทนการสงผลตและตนทนการเกบรกษาใหต าทสด

ในชวงป 1970 ไดมการพฒนาระบบการวางแผนความตองการวสด (MRP) รวมกบระบบความตองการก าลงการผลต (CRP) ซงสามารถสงขอมลยอนกลบจากระบบควบคมสนคาคงคลงไปยงระบบจดตารางการผลตเรยกวา ระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP Closed

Loop)

ในชวงป 1980 ไดมการบรณาการระบบการวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด (MRP

Closed Loop) รวมกบระบบการขาย ระบบบญช ระบบงานบคคล ระบบการผลต และระบบสนคาคงคลง เรยกวา ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต (MRP II) ท าใหสามารถวางแผนก าลงคนทสมพนธกบก าลงการผลต

ปจจบนไดพฒนามาเปนระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) เปนระบบทเชอมโยงระบบสารสนเทศตาง ๆ โดยออกแบบใหใชระบบฐานขอมลกลางรวมกน ไดแก ระบบการวางแผนทรพยากรการผลต (MRP II) ระบบการเงน (Financials) ระบบการจดการทรพยากรมนษย (Human

Resource) ระบบการจดการโซอปทาน (Supply Chain Management: SCM) และระบบลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management: CRM) ท าใหเกดประสทธภาพในการบรหารและปฏบตงาน ลดความซ าซอนของขอมล เกดความยดหยน เกดการบรณาการระบบสารสนเทศตาง ๆ เขาดวยกน ชวยในการตดสนใจของผบรหารและการวางกลยทธขององคกร



1.จากขอมลตารางรายการผลตหลก โครงสรางผลตภณฑ และ รายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลงดงตอไปน ตารางรายการผลตหลก (MPS)

ความตองการผลต 1 2 3 4 5 6 7 8

วสด X 80 120 100 90

โครงสรางผลตภณฑ X

ตารางแสดงรายละเอยดแฟมขอมลรายการสนคาคงคลง (IMS)






(สปดาห) (หนวย) (หนวย) (หนวย) (หนวย) X 1 10 5 - - A 2 10 5 - - B 1 15 5 10 30 ในสปดาห 2

C 1 20 5 5 -

D 1 20 5 5 -

1.1 จงวางแผนความตองการวสดดวยเทคนคการออกค าสงซอแบบพอใชงวดตองวด

X (1)

A (1) B (1)

C (2) D (1) D (2)

ระดบ 0

ระดบ 1

ระดบ 2


1.2 หากการผลตผลตภณฑ X มตนทนในการปรบตงเครองจกรครงละ 400 บาท มตนทนเกบรกษาหนวยละ 10 บาทตอป คาดการณยอดขายทงปเทากบ 8,000 หนวย ใน 1 ป ท างาน 50 สปดาห จงวางแผนความตองการวสด C ดวย เทคนคการออกค าสงซอตามปรมาณการสงซอทประหยด

2. จงอธบายความสมพนธของการวางแผนความตองการวสด (MRP) และ การวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP)

3.จงอธบายการเชอมโยงระหวาง ระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) และการเชอมโยงระบบสารสนเทศอน ๆ ตลอดทงโซอปทาน


ค านาย อภปรชญาสกล. (2557). การบรหารการผลต. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โฟกสมเดย แอนด พบลชชง, 206.

Burnson, F. (2014). Compare Enterprise Resource Planning (ERP) Software. [online].

Available: http://www.softwareadvice.com/erp/, [2014, February 15].


Pearson Prentice Hall, 589, 598.

Leon, A. (2008). ERP Demystified. 2nd Edition, Tata McGraw-Hill Education, 12.

Russell, R.S. and Taylor III, B.W. (2011). Operations Management 7th Edition, John

Wiley & Sons, 704.

Schwarz, Leroy B. (2008) The Economic Order-Quantity (EOQ) Model. Operations

Management Models and Principles, Springer Science Business Media, LLC;

2008, 137.


การจดการบ ารงรกษา

Maintenance Management


- แนวคดการจดการบ ารงรกษา

- ประเภทการบ ารงรกษา

- นโยบายการบ ารงรกษา

- การวางแผนการบ ารงรกษา - ความนาเชอถอ

- การบ ารงรกษาแบบทวผลททกคนมสวนรวม

- การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา

- ระบบสารสนเทศการบ ารงรกษา

- บทสรป



- แนวคดการจดการบ ารงรกษาในแตละชวงเวลา - ความสมพนธระหวางแนวคดในการบ ารงรกษาและนโยบายการบ ารงรกษา

- ความนาเชอถอของระบบ อปกรณและเครองจกร

- การน าระบบสารสนเทศมาชวยในการบ ารงรกษา

เพอใหผศกษาสามารถ ระบ ก าหนด และแสดงวธการค านวณ

- ตนทนการบ ารงรกษา

- ความนาเชอถอของระบบ อปกรณและเครองจกร

356 การจดการบ ารงรกษา | Maintenance Management

บทท 13 การจดการบ ารงรกษา Maintenance Management

ในปจจบนการพฒนาเทคโนโลยตาง ๆ เพอใชในธรกจมความซบซอนและความกาวหนาอยางรวดเรว จงสงผลใหเครองจกรและอปกรณตาง ๆ ทชวยในการตดสนใจและการด าเนนงานเปนสนทรพยทจะตองลงทนสง การใชงานสนทรพยดงกลาวใหคมคาจะตองสามารถใชงานไดตามอายงานทองคกรไดวางแผนเอาไว การขดของหรอเสอมสภาพของเครองจกร อปกรณตาง ๆ ทไมเปนไปตามแผนการทก าหนดยอมสงผลตอการด าเนนธรกจและกอใหเกดความเสยหาย การท างานทผดพลาดของเครองจกรจะสงผลใหผลตภณฑหรอสนคาทผลตไมไดคณลกษณะและคณภาพตามทตองการ หรอการช ารดของเครองจกรและอปกรณท าใหกระบวนการด าเนนงานไมตอเนอง เกดการรอคอยและเวลาสญเปลา เกดสนคาคงคลงทงทเปนวสดดบและสนคาคงคลงระหวางผลตเพมสงขน สงผลตอความเชอมนในการสงมอบสนคาใหแกลกคา

ดงนนการบ ารงรกษาจงเปนแนวคดทส าคญ เพอดแลรกษาเครองจกรอปกรณใหอยในสภาพทพรอมใชงาน โดยมงเนนกจกรรมเชงปองกนมากกวากจกรรมการซอมแซม เพอลดความผดพลาดทเกดขนจากการด าเนนงาน สรางความนาเชอถอ สงผลตอประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงานและยกระดบผลตภาพในการผลตและการด าเนนงานเพมสงขน

เนอหาในบทนจะกลาวถง แนวคดการจดการบ ารงรกษา ประเภทการบ ารงรกษา นโยบายการบ ารงรกษา การวางแผนการบ ารงรกษา ความนาเชอถอ การบ ารงรกษาแบบทวผลททกคนมสวนรวมการบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา และระบบสารสนเทศการบ ารงรกษา


แนวคดการจดการบ ารงรกษา

นบตงแตการปฏวตอตสาหกรรม ในการบ ารงรกษาจะด าเนนการแกไขและซอมแซมเมอเครองจกรเกดเหตขดของขน (Break down Maintenance) ซงเปนการแกไขหรอซอมแซมเฉพาะกจ (Ad hoc) เนองจากการหยดท างานหรอหยดกระบวนการผลต ไมไดสงผลเสยหายตอธรกจมากนก เนองจากเปนยคทมผผลตจ านวนนอยรายเกดการแขงขนต า

หลงสงครามโลกครงท 2 ในป 1950 ประเทศญปนและเยอรมน ซงพายแพสงครามโลก ไดเรงพฒนาการผลตและอตสาหกรรมขนหลายชนด ท าใหตลาดเตบโตและพฒนาขนมาก เกดการแขงขนระหวางธรกจ มการน าเอาเครองจกรกลและเทคโนโลยทางการผลตมาใชในอตสาหกรรม การหยดงานของพนกงานหรอการหยดกระบวนการผลตท าใหเกดตนทน คาใชจายและคาเสยโอกาสในการท าก าไร ในยคนจงมแนวทางในการปฏบตเกยวกบระบบการบ ารงรกษาแบบปองกน (Preventive

Maintenance) มาใชเพอปองกนไมใหอปกรณและเครองจกรเกดการช ารดหรอมเหตขดของ เกดการยกสมรรถนะของอปกรณและเครองจกรใหดขน และชวยใหผปฏบตงานมความเชอมนมากยงขน

แนวคดในยคนจะพจารณาความสมพนธระหวางการเสอมสภาพหรอการช ารดและอายการใชงานของเครองจกรอปกรณ โดยลกษณะของกราฟจะมลกษณะคลายอางอาบน า (Bathtub Curve)

ดงภาพท 13.1

ภาพท 13.1 แสดงวงจรชวตอปกรณและเครองจกร

อตราการช ารด

การสกหรอ การเสอมสภาพ การช ารดแบบสม

ชวงเรมตน

ทดลองใชงาน ชวงใชงานปกต ชวงการ

เสอมสภาพ

เวลา


จากภาพท 13.1 วงจรชวตของอปกรณและเครองจกรแบงออกเปน 3 ระยะไดแก

1) ระยะเรมตนหรอระยะทดลองใชงาน เปนระยะทมอตราการสกหรอสงและลดลงอยางรวดเรว

2) ระยะใชงานปกต อตราการสกหรอจะมลกษณะคอนขางคงท เกดการช ารดแบบสม

3) ระยะการเสอมสภาพ เปนระยะทมอตราการสกหรอเพมสงขนมากเรอย ๆ จนถงขนทไมสามารถใชงานตอไปไดหรอหมดอายการใชงาน

แผนการบ ารงรกษาในยคนจะด าเนนการตามชวงเวลาใหเหมาะสมกบอายการใชงานของอปกรณและเครองจกร เชน ระยะเรมตนจะท าการหลอลนเพอลดการสกหรอ หรอชวงการเสอมสภาพหรอช ารด จะท าการวางแผนหยดการท างานของเครองจกรอปกรณ เพอท าการซอมแซมขนานใหญในชวงเวลาทก าหนด รวมกบการวางแผนส ารองอะไหลในระดบทเหมาะสม โดยใชแผนภาพชวยในการตดสนใจ (Quick & Dirty Diagram) เพอก าหนดนโยบายการบ ารงรกษาอยางเหมาะสม

ในชวงปลายของป 1960 การปรบตวและแขงขนของอตสาหกรรมเพมสงขนมาก เกดผลกระทบในการสงมอบสนคาและความพงพอใจของลกคา ซงจะใหความส าคญกบระดบการบรการ (Service Level) หากมการหยดเครองจกรหรอกระบวนการผลตหยดชะงก ดงนนจะตองท าใหเครองจกรและอปกรณมความสามารถการผลตทมประสทธภาพตลอดเวลาทตองการใชงาน ในยคน จงเกดแนวคดการบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (Reliability-Centered

Maintenance: RCM)

แนวคดการบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (RCM) เปนการจดการบ ารงรกษาเพอใหอปกรณและเครองจกรมความนาเชอถอ สามารถใชงานไดตามทตองการ โดยการเจาะลกลงไปถงความบกพรองของชนสวนตาง ๆ และไดท าการคนพบวาวงจรชวตของอปกรณและเครองจกรไมไดมเฉพาะลกษณะแบบอางน า (Bathtub Curve) แตมลกษณะตาง ๆ ของกราฟถง 6 รปแบบ ดงนนจงตองด าเนนการหาวธการบ ารงรกษาทเหมาะสมใหเกดคาใชจายในการบ ารงรกษานอยทสด


หลงป 1980 ตนทนการบ ารงรกษานบวาเปนตนทนทส าคญระดบตน ๆ ของ ตนทนการด าเนนงาน (Operating Cost) กอนหนานนในการพจารณาตนทนมกพจารณาเฉพาะเงนลงทนในอปกรณและเครองจกรในเรมแรกเทานน แตในการบ ารงรกษาจะมตนทนทเกดขนตลอดอายการใชงานของอปกรณและเครองจกร รวมไปถงตนทนในการขนยายซากหรอท าลาย และหากกระบวนการผลตอปกรณหรอเครองจกรนนสงผลกระทบตอสงแวดลอม ยงตองพจารณาตนทนดงกลาวรวมดวย จงมการน าแนวคดการวเคราะหตนทนตลอดอายการใชงานของอปกรณและเครองจกร (Life Cycle

Cost) มาใชเพอตนทนทเกดขนดงกลาวนอยทสด

ในชวงป 1990 มแนวคดในการจดการผลตทส าคญไดแก การจดการคณภาพ (Total

Quality Management) รวมไปถงระบบการผลตแบบทนเวลาพอด (Just in Time) ซงมบรษทผลตยานยนตยกษใหญทประสบความส าเรจอยางสงอยางบรษทโตโยตาเปนตนแบบแหงแนวคดทไดรบความนยมอยางแพรหลายในชวงนน (Linker, 2004: 21) ซงมแนวคดการบ ารงรกษาโดยใหพนกงานทกคนมสวนรวม และสามารถด าเนนการบ ารงรกษาไดดวยตวเองเรยกแนวคดนวา การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (Total Productive Maintenance) โดยมงเนนใหเกดความขดของเปนศนย (Zero Breakdown) และคนหาสาเหตทแทจรงของปญหาทสงผลตอการท างานของอปกรณและเครองจกร

ในชวงป 2000 ไดมการพฒนาแนวคดการบ ารงรกษาทเปนศนยกลางของธรกจ (Business

Centred Maintenance: BCM) เพอใหเกดการปรบปรงกระบวนการบ ารงรกษาอยางตอเนอง เพมประสทธภาพและประสทธผลในการท างานของอปกรณและเครองจกรรวมทงความปลอดภยในการใชงาน นอกจากน ย งม แนวคดการบ าร งรกษาโดยมความเส ยง เปนศนยกลาง (Risk Based

Maintenance: RBM) ทมแนวคดการจดการความเสยงขององคกรรวมกบความเสยงทเกดขนในการบ ารงรกษา

ป 2005 – ปจจบน เปนการน าแนวคดการบ ารงรกษาตาง ๆ มาใช โดยมแนวคดพนฐาน ใหเกดความสมดลระหวางความนาเชอถอ ระดบการบรการ และตนทนตาง ๆ ทเกยวของในการบ ารงรกษาโดยพจารณาจาก การใชประโยชนของสนทรพย การจดสรรทรพยากร ความปลอดภยและผลกระทบตอสงแวดลอม และการควบคมตนทนทเรยกวาแนวคดการบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (Value Driven Maintenance: VDM) (Haarman and Delahay, 2008: 29)


สรปแนวคดในการบ ารงรกษาในชวงเวลาตาง ๆ ดงตารางท 13.1

ตารางท 13.1 แสดงววฒนาการแนวคดการบ ารงรกษา

ชวงเวลา แนวคดการบ ารงรกษา รายละเอยด

กอนป 1950 ซอมแซมเฉพาะกจ (Ad hoc) แกไขและซอมแซมเมอเกดเหตขดของ 1950 การวางแผนการบ ารงรกษา (Q&D

Diagram)

วางแผนการบ ารงรกษาใหเหมาะสมตามชวงอายการใชงาน

1960 การบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (RCM)

ใหความส าคญกบระดบการบรการ ความนาเชอถอของอปกรณและเครองจกร

1980 การวเคราะหตนทนตลอดอายการใชงาน (LCC)

พจารณาตนทนตาง ๆ ทเกยวของกบการบ ารงรกษาตลอดชวงเวลาทใชงาน

1990 การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (TPM)

พนกงานทกคนมสวนรวม และสามารถด าเนนการบ ารงรกษาไดดวยตวเอง

2000 การบ ารงรกษาทเปนศนยกลางของธรกจ (BCM)

การปรบปรงกระบวนการบ ารงรกษาอยางตอเนอง

การบ ารงรกษาโดยมความเสยงเปนศนยกลาง (RBM)

การจดการความเสยงขององคกรรวมกบความเสยงทเกดขนในการบ ารงรกษา

2005

- ปจจบน

การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (VDM)

ความสมดลระหวางความนาเชอถอ ระดบการบรการ ความเสยง และตนทนตาง ๆ ท เกยวของในการบ ารงรกษา

ประเภทการบ ารงรกษา

ในการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร สามารถแบงประเภทการบ ารงรกษาไดดงน

1. การบ ารงรกษาแบบไมมแผน (Unplanned Maintenance) เปนการบ ารงรกษาโดยไมมแผนลวงหนา เมอเกดเหตขดของหรอช ารดจะใชวธการแกไขซอมแซมแบบฉกเฉนหรอแบบเฉพาะหนาเทานน (Ad hoc) ไมมการวางแผนเรองอะไหลส ารอง ท าใหไมสามารถก าหนดระยะเวลาในการซอมแซมทแนนอนได


2.การบ ารงรกษาแบบมแผน (Planned Maintenance) เปนการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกรโดยมการเตรยมการ วางแผนกจกรรมตาง ๆ ไวลวงหนาโดยแบงออกเปน 2 ประเภทไดแก

2.1 การบ ารงรกษาแบบปองกน (Preventive Maintenance: PM) หมายถง การบ ารงรกษาทมเตรยมการไวลวงหนาเพอปองกนไมใหเครองจกรช ารด เชน การตรวจสอบสภาพเครองจกร การเปลยนชนสวนอะไหลตาง ๆ กอนทอปกรณและเครองจกรจะช ารด โดยมการก าหนดระยะเวลาทแนนอน การบ ารงรกษาแบบปองกนยงแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ

- การบ ารงรกษาขณะเดนเครอง (Running Maintenance) เปนการบ ารงรกษาในขณะทเครองจกรยงเดนเครองอย เชน การหยอดน ามน เพอหลอลนอปกรณและเครองจกร เปนตน

- การบ ารงรกษาขณะหยดเครอง (Shutdown Maintenance) เปนการบ ารงรกษาโดยมการก าหนดเวลาในการหยดเครองจกรไวลวงหนา เชน การเปลยนชนสวน การตรวจสภาพความเสยหาย เปนตน

2.2 กา รบ า ร ง ร กษ าแบบแก ไ ข ( Corrective Maintenance: CM) เ ป น ก า รบ ารงรกษาเพอแกไขใหอปกรณและเครองจกรกลบสสภาพปกต โดยจะวางแผนส ารองอะไหลและแผนการซอมแซมไวลวงหนา เชน การวางแผนซอมแซมขนานใหญในชวงเวลาทก าหนด การบ ารงรกษาแบบแกไขยงแบงออกไดเปน 2 ลกษณะ คอ

- การบ ารงรกษาขณะหยดเครอง (Shutdown Maintenance) เปนการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกรทมแผนก าหนดแนนอน เชน การซอมเครองจกรส ารองทช ารด อาจไมจ าเปนตองซอมทนททเครองช ารด แตอาจรอจนถงก าหนดเวลาทสะดวกตามแผนงาน

- การบ ารงรกษาเมอช ารด (Breakdown Maintenance) เปนการเตรยมการไวลวงหนาในกรณ อปกรณและเครองจกรช ารด โดยจะท าการส ารองอะไหลและเตรยมพรอมบคลากรเพอด าเนนการซอมแซม


ภาพท 13.2 ประเภทการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร

(ทมา: ปรบปรงจาก เธยรไชย จตตแจง, 2553: 705)

นโยบายการบ ารงรกษา

ในการจดการบ ารงรกษาในปจจบน จะเปนการประสมประสานแนวคดการบ ารงรกษาเพอใหเกดความสมดลทงในสวนของ ความนาเชอถอ ระดบการบรการ ความเสยงและตนทนตาง ๆ ทเกยวของในการบ ารงรกษา องคกรตาง ๆ จงมนโยบายในการบ ารงรกษาทแตกตางกนซงแบงออกไดดงน

1. การบ ารงรกษาเมอช ารด (Failure Based Maintenance: FBM) เปนนโยบายในการบ ารงรกษาโดยยนยอมใหเครองจกรและอปกรณเกดการช ารด จงจะด าเนนการแกไข ซอมแซม โดยจะวางแผนส ารองอะไหล รวมถงบคลากรทสามารถด าเนนการซอมแซมไดทนทเมอ อปกรณและเครองจกรเกดการช ารด

การบ ารงรกษาแบบไมมแผน

(Unplanned Maintenance) การบ ารงรกษาแบบมแผน

(Planned Maintenance)

การบ ารงรกษาแบบปองกน (Preventive Maintenance)

การบ ารงรกษาแบบแกไข(Corrective Maintenance)

การบ ารงรกษา

(Maintenance)

ขณะเดนเครอง (Running)

ขณะหยดเครอง (Shutdown)

เมอช ารด (Breakdown)


2. การบ ารงรกษาเพอขจดปญหาใหหมดไป (Design Out Maintenance: DOM) เปนการวเคราะหเหตขดของและการช ารดตาง ๆ ทเกดขนกบอปกรณและเครองจกร เพอหาสาเหตทแทจรง ในการก าหนดมาตรการในการบ ารงรกษาเพอไมใหเกดเหตขดของหรอปญหาซ าอก เชน การช ารดทเกดจากการใชงานอปกรณผดประเภท จะตองด าเนนการก าหนดระเบยบวธการปฏบตงานใหม แตการจะขจดปญหาใหหมดไปนนด าเนนการไดยาก ซงอาจจะเกดจากขอจ ากดของอปกรณและเครองจกรเอง ดงนนการน าเอาปญหาและสาเหตทแทจรงของปญหาไปออกแบบอปกรณและเครองจกรใหมเมอมการเปลยนทดแทนอปกรณและเครองจกร เพอใหเกดปญหานอยทสด จะท าใหงายตอการบ ารงรกษาและมอายการใชงานยนยาวมากขนซงเรยกวธนวา การปองกนการบ ารงรกษา (Maintenance Preventive)

3. การบ ารงรกษาเมอตรวจสอบพบ (Detective Based Maintenance: DBM) เปนนโยบายในการบ ารงรกษาเมอตรวจพบสงผดปกตทเกดขนจากการท างานของอปกรณและเครองจกร ถงแมวาเครองจกรยงสามารถด าเนนงานและใชงานตอไปได โดยจะมอบหมายใหผปฏบตงานรวมถงชางเทคนคคอยสงเกตอาการตาง ๆ ทเกดขน เชน การตรวจสอบความผดปกตทเกดขนดวยสายตา การตรวจสอบความผดปกตของเสยงทเกดขน ความบกพรองของชนงานทเกดขน

4. การบ าร งรกษาตามสภาพ (Condition Based Maintenance: CBM) เปนการประเมนสภาพการใชงานของอปกรณและเครองจกรโดยใชวธการคาดการณ (Predictive) โดยอาจจะใชวธการออกแบบและตดตงอปกรณในการตรวจจบ (Sensors) เชน การตรวจจบการสนสะเทอน อณหภม ความเรว หรอการวดอตราการสกหรอ เพอประเมนสภาพความช ารด เ และด าเนนการซอมแซมหรอเปลยนชนสวนกอนทอปกรณและเครองจกรจะช ารด

5.การบ ารงรกษาตามการใชงาน (Use Based Maintenance: UBM) เปนการบ ารงรกษาเปนระยะ ๆ ตามอายการใชงาน หรอเรยกวา (Time Based Maintenance) โดยท าการเปลยนอะไหลชนสวนตามระยะเวลาทก าหนดกอนทอปกรณและเครองจกรจะช ารด

ในการตดสนใจเพอก าหนดนโยบายการบ ารงรกษา สามารถใชแผนภาพในการตดสนใจแสดงดงภาพท 13.3


ภาพท 13.3 แผนภาพการตดสนใจในการก าหนดนโยบายการบ ารงรกษา

นโยบายการบ ารงรกษา

(Maintenance Policies)

ไมใช

ไมใช

ไมใช

ไมใช

ไมใช

ช ารด ?

ผดปกต ?

คาดวาจะช ารด ?

เปลยนอะไหลตามก าหนด ?

ออกแบบ

ใหม ?

ใช

ใช

ใช

ใช

ใช

การบ ารงรกษาเมอช ารด

(FBM)

การบ ารงรกษาเพอขจดปญหาใหหมดไป(DOM)

การบ ารงรกษาเมอตรวจสอบพบ (DBM)

การบ ารงรกษาตามสภาพ (CBM)

การบ ารงรกษาตามการใชงาน (UBM)


เมอพจารณาความสมพนธระหวางแนวคดการบ ารงรกษา นโยบายการบ ารงรกษาและการด าเนนการเพอใชในการวางกลยทธการจดการบ ารงรกษาสามารถแสดงไดดงภาพท 13.4

ภาพท 13.4 แสดงการถายทอดแนวคดการบ ารงรกษาเพอก าหนดนโยบาย

และแนวทางในการด าเนนการ

แนวคด (Concepts)

ซอมแซมเฉพาะกจ (Ad hoc)

การวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (RCM)

การวเคราะหตนทนตลอดอายการใชงาน (LCC)

การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (TPM)

การบ ารงรกษาทเปนศนยกลางของธรกจ (BCM)

การบ ารงรกษาโดยมความเสยงเปนศนยกลาง (RBM)

การบ ารงรกษาทเปนตวขบเคลอนคณคา (VDM)

การวางแผนการบ ารงรกษา (Q&D Diagram)

นโยบาย (Policies)

การบ ารงรกษาแบบปองกน (Preventive Maintenance)

การบ ารงรกษาแบบแกไข(Corrective Maintenance)

การด าเนนการ (Actions)

การบ ารงรกษาเมอช ารด

(FBM)

การบ ารงรกษาเพอขจดปญหา ใหหมดไป (DOM)

การบ ารงรกษาเมอตรวจสอบพบ (DBM)

การบ ารงรกษาตามสภาพ (CBM)

การบ ารงรกษาตามการใชงาน (UBM)


การวางแผนการบ ารงรกษา

ในการก าหนดนโยบายและการด าเนนการบ ารงรกษาจะตองพจารณาถงความสมดลระหวาง ความนาเชอถอ ระดบการบรการ ความเสยงและตนทนตาง ๆ ทเกยวของในการบ ารงรกษา ซงจะตองพจารณาตนทนรวมจากตนทนการด าเนนการบ ารงรกษาแบบปองกน และตนทนการบ ารงรกษาแบบแกไข ดงภาพท 13.5

ภาพทท 13.5 แสดงความสมพนธระหวางตนทนการบ ารงรกษาแบบปองกนและแบบแกไขเมอช ารด

จากภาพท 13.5 ตนทนการบ ารงรกษาแบบปองกนจะมแนวโนมเพมสงขน หากมขอผกมดหรอการลงทนในการบ ารงรกษาเพมสงขน แตตนทนการบ ารงรกษาแบบแกไขเมอเกดการช ารดจะมแนวโนมลดลง จะพจารณาจดเหมาะสมทท าใหตนทนรวมต าทสดโดยท าการหาคาเฉลยอายการใชงานกอนช ารด (Mean time between failure: MTBF) เพอน ามาพจารณาตนทนในการบ ารงรกษาแบบปองกน (Preventive Maintenance Cost: CP) และตนทนบ ารงรกษาในการซอมแซมเมอเกดการช ารด (Corrective Maintenance Cost: CR)

ตนทน

ขอผกมด/การลงทน

ตนทนการบ ารงรกษาแบบปองกน

ตนทนการซอมแซม

เมอช ารด

ตนทนรวม

จดทเหมาะสมทสด


คาเฉลยอายการใชงานกอนช ารด (MTBF) สามารถค านวณไดดงน

(13.1)

โดยท n = รอบเวลาทเครองจกรใชงานไดกอนการช ารด

Pi = ความนาจะเปนทเครองจกรหยดท างานหรอช ารดในรอบเวลา i หลงจากท

ไดรบการบ ารงรกษา

พจารณาตนทนรวมตอรอบเวลา (TC) เมอไมมการบ ารงรกษาแบบปองกน ดงนนจะมเฉพาะตนทนบ ารงรกษาในการซอมแซมเมอเกดการช ารด (CR) ดงน

(13.2)

โดยท CR = ตนทนในการซอมแซมเมอเกดการช ารด

N = จ านวนอปกรณและเครองจกรในกระบวนการ

จ านวนเครองจกรทคาดวาจะช ารด (B) จะพจารณาจากความนาจะเปน (P) ในแตละรอบเวลา (i) ไดดงน

(13.3)

เมอพจารณาตนทนรวมเมอเครองจกรไดรบการบ ารงรกษาในทกรอบเวลา (i) จะค านวณจากตนทนเฉลยในการบ ารงรกษาแบบปองกนรวมกบตนทนในการซอมแซมเมอเกดการช ารดในแตละรอบเวลาไดดงน

(13.4)

n

ii 1

MTBF = iP

RC NTC =

MTBF

n n

i i n i ii 1 i 1

B = N P (B P )

p R iC N C B

TC = i i


ตวอยางท 13.1 บรษทแหงหนง ไดท าการจดซอเครองถายเอกสารจ านวน 10 เครอง โดยท าสญญาวาจางจากบรษทภายนอกเพอใหท าการบ ารงรกษาแบบปองกน โดยมคาใชจายครงละ 600 บาทตอเครอง คาใชจายในการซอมแซมเมอเกดการช ารดโดยเฉลยเครองละ 3 ,000 บาท ทางบรษทควรวางแผนการบ ารงรกษาอยางไร โดยประเมนโอกาสทเครองจะช ารดเสยหายไดดงน

ระยะเวลาทเครองช ารดภายหลงการบ ารงรกษา (เดอน)

โอกาสทเครองหยดการท างานหรอช ารด

1 0.15

2 0.25

3 0.35

4 0.25

วธท า 1. ท าการหาคาเฉลยอายการใชงานกอนช ารด (MTBF) ไดดงน

i Pi ixPi

1 0.15 = (1x0.15) = 0.15

2 0.25 = (2x0.25) = 0.50

3 0.35 = (3x0.35) = 1.05

4 0.25 = (4x0.25) = 1.00

MTBF 2.70

2. พจารณาตนทนรวมตอรอบเวลา (TC) เมอไมมการบ ารงรกษาแบบปองกน จาก

บาท

ดงนนตนทนรวมตอรอบเวลา (TC) เมอไมมการบ ารงรกษาแบบปองกน จะมคาเทากบ 11,111 บาท

RC NTC =

MTBF

3,000x10TC = = 11,111

2.7


3. ท าการค านวณหาจ านวนเครองจกรทคาดวาจะช ารด (B) จากสมการท 13.3 ไดดงน

B1 = NxP1

B2 = Nx(P1+P2) + B1P1

B3 = Nx(P1+P2+P3) + B2P1 + B1P2

B4 = Nx(P1+P2+P3+P4) + B3P1 + B2P2 + B1P3

i Pi Bi

1 0.15 B1 = 10x0.15 =1.50

2 0.25 B2 = 10x(0.15+0.25)+(1.50x0.25) =4.23

3 0.35 B3 = 10x(0.15+0.25+0.35)+(4.23x0.15)+(1.50x0.25) =8.51

4 0.25 B4 = 10x(0.15+0.25+0.350.25)+(8.51x0.15)+(4.23x0.25)+(1.50x0.35) =12.86

4. ท าการค านวณตนทนรวม (TC) เมอเครองจกรไดรบการบ ารงรกษาในทกรอบเวลาจากสมการท 13.4 ไดดงน

i Pi Bi CRBi/i CpN/i TC

1 0.15 1.50 4,500.00 6,000.00 10,500.00

2 0.25 4.23 6,345.00 3,000.00 9,345.00

3 0.35 8.51 8,510.00 2,000.00 10,510.00

4 0.25 12.86 9,645.00 1,500.00 11,145.00

เมอพจารณาตนทนรวมเมอเครองจกรไดรบการบ ารงรกษาในทกรอบเวลา จะพบวาการบ ารงรกษาแบบปองกนทก ๆ 2 เดอน จะมตนทนต าทสด

ตอบ ท าการวางแผนการบ ารงรกษาแบบปองกนในรอบ 2 เดอน จะมตนทนรวมต าทสดเทากบ 9,345

บาท และต ากวาตนทนการซอมแซมเมอเกดการช ารดซงมคาใชจาย 11,111 บาท


ในปจจบนการพจารณาตนทนในการบ ารงรกษา จะพจารณาครอบคลมถงตนทนคาเสยโอกาส เชน เมออปกรณและเครองจกรช ารดไมสามารถผลตได ท าใหวตถดบทเปนสนคาคงคลงเพมสงขน จะตองเสยคาเกบรกษาและดอกเบยจากการทไมสามารถสงมอบสนคาใหกบลกคา และยงเสยภาพลกษณรวมทงเสยลกคาใหกบคแขง ลกษณะตนทนการบ ารงรกษาแสดงดงภาพท 13.6

ภาพท 13.6 แสดงตนทนการบ ารงรกษาตามแนวคดในปจจบน


ความนาเชอถอ

การบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกรมเปาหมายทส าคญคอการลดการช ารดเสยหาย สามารถใชงานไดในระดบปกตตามวงจรชวตของอปกรณและเครองจกร ถงแมจะมการบ ารงรกษา กยงสามารถกอใหเกดความช ารดเสยหายของอปกรณและเครองจกรได

ดงนนจงตองมการวางแผนเพอใหระบบการบ ารงรกษานนมมาตรฐานตามทตองการ ซงจะสงผลใหอปกรณและเครองจกรตาง ๆ นนมคาความนาเชอถอสงขน อาจใหความหมายของความนาเชอถอหรอความเชอมน (Reliability) ไดวาคณลกษณะทแสดงความเชอถอไดของอปกรณและเครองจกรทจะสามารถตอบสนองการท างานในระดบปกตไดอยางเตมเวลาและเตมความสามารถ

ตนทน

ขอผกมด/การลงทน

ตนทนการบ ารงรกษาแบบปองกน

ตนทนการซอมแซม

เมอช ารด

ตนทนรวม จดทเหมาะสมทสด


ดงนนความนาเชอถอของอปกรณและเครองจกรจงเปนปจจยทส าคญ ทชวยลดความสญเสยตาง ๆ ทจะเกดขนในการด าเนนงาน ซงเปนหวใจหลกของแนวคดการบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (Reliability-Centered Maintenance: RCM) โดยจะพจารณาจากความนาเชอถอโดยรวมของระบบ (System Reliability: Rs) ดงน

1. กรณทองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบอนกรม ในกรณทสวนประกอบยอยเปนแบบอนกรม จะมลกษณะการด าเนนงานทเปนอสระตอกน แตเมอสวนประกอบใดขดของหรอหยดการท างาน จะสงผลตอการท างานทงระบบ ความนาเชอถอของระบบทม องคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบอนกรมแสดงดงภาพท 13.7

ภาพท 13.7 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบอนกรม

จากภาพท 13.7 คาความนาเชอถอของระบบโดยรวม (Rs) จะเทากบผลคณของความนาเชอถอของระบบงานยอยตงแต R1 ถง Rn ดงน

(13.5)

ตวอยางท 13.2 บรษทแหงหนงมกระบวนการในการผลตสนคาโดยมระบบงานยอยแบบอนกรม มความนาเชอถอในการด าเนนงาน 0.95, 0.90 และ 0.99 ตามล าดบ จงหาความนาเชอถอของระบบโดยรวม

จาก

ตอบ ความนาเชอถอของระบบโดยรวมเทากบ 0.8465 หรอ รอยละ 84.65

R1 R2 R3 Rn

s 1 2 3 nR = R xR xR x...xR

R1=0.95 R2=0.90 R3=0.99 RS

s 1 2 3R = R xR xR

sR = 0.95x0.90x0.99 = 0.8465


2. กรณทองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบขนาน ในการด าเนนงานหากระบบยอยหรอสวนประกอบใดขดของหรอหยดการท างานจะไมสงผลตอระบบโดยรวม แตจะใหระบบยอยอน ๆ ท างานแทน ความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบขนานแสดงดงภาพท 13.8

ภาพท 13.8 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบขนาน

ความนาเชอถอระบบโดยรวม (Rs) เมอมระบบยอยภายในแบบขนานเพมมากขน จะยงท าใหความนาเชอถอของระบบโดยรวมสงขน โดยสามารถค านวณไดดงน

(13.6)

ตวอยางท 13.3 บรษทแหงหนงมกระบวนการในการผลตสนคาโดยมระบบงานยอยแบบขนาน มความนาเชอถอในการด าเนนงาน 0.95, 0.90 และ 0.99 ตามล าดบ จงหาความนาเชอถอของระบบโดยรวม

จาก


R1

R2

R3

Rn

s 1 2 3 nR = 1-(1-R )x(1-R )x(1-R )x...x(1-R )

R1=0.95

R2=0.90

R3=0.99

s 1 2 3R = 1-(1-R )x(1-R )x(1-R )

sR = 1-(1-0.95)x(1-0.90)x(1-0.99)

sR = 0.99995


3. กรณทองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบผสม ซงเปนลกษณะการท างานทผสมผสานระหวางแบบอนกรมและแบบขนาน ดงภาพท 13.9

ภาพท 13.9 แสดงความนาเชอถอของระบบทมองคประกอบยอยภายในระบบเปนแบบผสม

ในการค านวณความนาเชอถอของระบบโดยรวม (Rs) จะเทากบผลคณของความนาเชอถอของระบบงานกลมยอยตงแต RS1 ถง RSn ดงน

(13.7)

ตวอยางท 13.4 บรษทแหงหนงด าเนนการตดตงเครองจกรใหมทงหมดจ านวน 5 เครองแสดงดงภาพ โดยมคาความนาเชอถอของเครองจกรแตละเครองเทากบ 0.9 จงหาความนาเชอถอของระบบโดยรวม

R2

R3

R4

R1 R5 Rn

กลมยอย S1 กลมยอย S2 กลมยอย S3 กลมยอย Sn

s S1 S2 S3 SnR = R xR xR x...xR

R2=0.9

R3=0.9

R4=0.9

R1=0.9 R5=0.9

กลมยอย S1 กลมยอย S2 กลมยอย S3

RS


จาก


จะเหนไดวาความนาเชอถอของระบบโดยรวมจะขนอยกบรปแบบองคประกอบยอยภายในระบบ เพอพจารณาปรบปรงระบบเพอใหเกดความนาเชอถอโดยรวมเพมสงขน นอกจากนในการเพมความนาเชอถอใหกบระบบ อปกรณและเครองจกรทใชในการด าเนนงานจะตองมความนาเชอถอ ในการวดความนาเชอถอของอปกรณและเครองจกรมหลายวธ เนอหาในบทนจะกลาวถง 2 วธดงน

1) การ วด อตราการช า ร ด (Failure Rate: FR) เป นการหาค าความน า เช อถอ ของอปกรณและเครองจกรทวดจากสดสวนการช ารดหรอขดของของอปกรณและเครองจกรทถกทดสอบ ดงน

FR (%) = (13.8)

หรออาจจะพจารณาความถของการช ารดหรอขดของระหวางชวโมงปฏบตการดงน

FR (N) = (13.9)

จ านวนครงการช ารดหรอขดของ x 100

จ านวนหนวยททดสอบ

จ านวนครงการช ารดหรอขดของ จ านวนชวโมงการท างาน

s S1 S2 S3R = R xR xR

s 1 2 3 4 5R = R x(1-(1-R )x(1-R )x(1-R )xR

sR = 0.9x(1-(1-0.9)x(1-0.9)x(1-0.9)x0.9

sR = 0.8092


2) การหาคาเฉลยอายการใชงานกอนช ารด (Mean Time Between Failure: MTBF)

เปนวธการวดคาความนาเชอถอโดยพจารณาจากเวลาในการใชงานจนกระทงช ารด วธการค านวณดงสมการท 13.1 หรอ ค านวณไดจาก

(13.10)

ตวอยางท 13.5 บรษทแหงหนงไดออกแบบและตดตงเครองอดแรงดนเพอใชงานในโรงงานจ านวน 10 เครอง แตละเครองมอายการใชงาน 1,000 ชวโมง ซงเครองจกรท างานแบบตอเนอง ระหวางการทดสอบการท างานพบวา ม 2 เครองทช ารดขณะทใชงานได 400 ชวโมงและ 800 ชวโมง ตามล าดบ จงค านวณความนาเชอถอทง 2 วธและหากใชงานเครองจกรเปนระยะ 200 วน จะมอตราการช ารดเทาใด

1. หาอตราการช ารดของเครองจกร และคาเฉลยอายการใชงาน

จาก FR (%) =

FR (%) =

จาก FR (N) =

จ านวนชวโมงท างานทงหมด = เครอง-ชวโมง

เวลาทไมสามารถท างานได =

= เครอง-ชวโมง

ดงนน FR (N) =

FR (N) = คร ง/ เครอง-ช ว โมง

1MTBF =

FR (N)

จ านวนครงการช ารดหรอขดของ x 100

จ านวนหนวยททดสอบ

2 x 100 = 20%

10

จ านวนครงการช ารดหรอขดของ จ านวนชวโมงการท างาน

10 x 1,000 = 10,000

(1,000 - 400) + (1,000 - 800)

800

2

10,000 - 800

0.000217


จาก

ชวโมง

2. หาอตราการช ารดเมอใชงานได 200 วน

FR (N) =

FR (N) = ครง

ตอบ เครองจกรมอตราการช ารดรอยละ 20 หรอ 0.000217 ครง/เครอง-ชวโมง มคาเฉลยอายการใชงาน 4,600 ชวโมง เมอใชงานได 200 วน จะมอตราการช ารด 1.043 ครง

การบ ารงรกษาแบบทวผลททกคนมสวนรวม

การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (Total Productive Maintenance) หรอ TPM

เปนแนวคดทมรากฐานทพฒนาจากประเทศญปน โดยมงเนนใหทกหนวยงาน พนกงานทกระดบ ตงแตระดบปฏบตการไปจนถงผบรหารระดบสงจะตองรวมกนคด วางแผน และปฏบตเพอใหการบ ารงรกษาเกดประสทธผล โดยครอบคลมทก ๆ สวนขององคกร ซงแตเดมหนาทความรบผดชอบการบ ารงรกษาจะเปนหนาทของเจาหนาทเทคนคและฝายบ ารงรกษาเทานน (โกศล ดศลธรรม, 2547:

117) ดงภาพท 13.10

ภาพท 13.10 แสดงความสมพนธแนวคดการบ ารงรกษาแบบอเมรกนและแบบญปน

1MTBF =

FR (N)

1MTBF = = 4,600

0.000217

0.000217 x 200 x 24

1.043

การบ ารงรกษาแบบปองกน

การบ ารงรกษา

ทวผล

การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม

ชางเทคนคและฝายซอมบ ารง พนกงานทกระดบ

แนวทางการบ ารงรกษาแบบอเมรกน แนวทางการบ ารงรกษา แบบญปน


เนองจากแนวทางการบ ารงรกษาแบบทวผลททกคนมสวนรวมมจดก าเนนมาจากแนวคดแบบญปนซงคลายคลงกบแนวคดการจดการคณภาพแบบเบดเสรจ (Total Quality Management) โดยมแนวคด 3 ประการดงตอไปน

1. การวเคราะหความสญเสย (Loss Analysis) คอการคนหาขอบกพรอง ปญหาตาง ๆ ทท าใหเกดความสญเสยในระบบ และท าการวเคราะหเพอหาสาเหตทแทจรงของปญหา เชน ความสญเสยความเรวในระบบ ความสญเสยทเกดจากความบกพรองของผลตภณฑ

2. การปรบปรงและพฒนา (Kaizen, Improvement) คอ การน าเอาสาเหตทแทจรงของปญหาทเกดจากการวเคราะหความสญเสยดงกลาว ท าการปรบปรงแกไขเพอใหปญหาหมดไป พรอมทงหามาตรการปองกนการเกดปญหาซ าจากสาเหตดงกลาว

3. การบ ารงรกษาดวยตวเอง (Autonomous Maintenance) คอ การทพนกงานสามารถบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกรไดดวยตวเอง ซงพนกงานจะตองผานการอบรม จนมความรความเขาใจในอปกรณและเครองจกร จนมความสามารถทจะตรวจเชคสภาพเบองตน คอยสงเกตสงผดปกตตาง ๆ ทเกดขนระหวางการด าเนนงาน และสามารถซอมแซมแกไขในสวนทเครองจกรช ารดจนสามารถกลบมาใชงานได กจกรรมการบ ารงรกษาดวยตนเองนจะมกระบวนการด าเนนงานทเรยกวา Jishu Hozen (Joel Levitt, 2010: 52) ดงตอไปน

1) ระดบซอมบ ารง (Repair Level) พนกงานจะท าหนาทซอมบ ารงเพอแกปญหาท เกดขน แตไมสามารถคาดการณปญหาทจะเกดขนในภายหลงได ท าใหพนกงานไมทราบ สาเหตและผลกระทบของปญหา ท าไดเพยงแกไขตามอาการทพบเทานน เชน เมอพบคราบ สกปรกทเกดขน พนกงานจะท าการเชดท าความสะอาดและด าเนนการตอ

2) ระดบการปองกน (Preventive Level) พนกงานสามารถด าเนนการแกไขปญหา ทเกดขนและสามารถคาดการณปญหาทจะเกดขนในภายหลงได เชน เมอพบคราบสกปรกท เกดขนพนกงานสามารถคาดการณไดวา ปญหานาจะมสาเหตเกดจากการรวซม เมอท าการ เปลยนซลยาง (Rubber Seal) ใหมปญหาดงกลาวนาจะหมดไปและไมมคราบสกปรกอก เนองจากเปนการแกทตนตอของปญหาดงกลาว


3) ระดบการปรบปรง (Improvement Level) พนกงานไมเพยงแตสามารถแกไข และคาดการณสาเหตของปญหาไดเทานน แตยงสามารถเสนอแนวทางการปรบปรงเพอ ปองกนไมใหเกดปญหาซ าได เชน เมอพนกงานพบคราบสกปรกทเกดขน สามารถตรวจเชค และแกไขดวยการเปลยนซลยาง และด าเนนการปองกนปญหาเกดซ าโดยท าการหลอลน เครองจกรอยางสม าเสมอ พรอมทงแนะน าชางเทคนคในการออกแบบแกไขปญหาเมอมการ ออกแบบอปกรณและเครองจกรขนใหม

กจกรรมของการบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (TPM) จะมงเนนไปทความมสวนรวมของพนกงานในการปฏบตการส าหรบการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร ไดแก ทกษะ วธการปฏบตการและภาระการท างานของเครองจกรซงจะสงผลกระทบตอความนาเชอถอของเครองจกร แตไมไดเปนการปรบปรงและยกระดบความนาเชอถอของระบบ รวมทงความนาเชอถอของอปกรณและเครองจกรใหสงขน ซงแตกตางจากกจกรรมการบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (RCM) จะมงเนนไปทยกระดบความนาเชอถอของระบบ อปกรณและเครองจกรใหสงขน

การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา

แนวคดการบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (Value Driven Maintenance: VDM)

น าเสนอครงแรกในป 2004 โดย Mark Haarman และ Guy Delahay โดยมแนวคดพนฐาน ใหเกดความสมดลระหวางความนาเชอถอ ระดบการบรการ และตนทนตาง ๆ ทเกยวของในการบ ารงรกษา เพอใหเกดผลตอบแทน (Value) สงทสด โดยพจารณาจากองคประกอบตาง ๆ ดงน

1. การใชประโยชนของสนทรพย (Asset Utilization) ปจจบนเทคโนโลยในการผลตมความกาวหนามากขน มอปกรณและเครองจกรททนสมยชวยในการผลต ซงมคาใชจายและการลงทนสง อกทงองคกรยงตองเผชญความผนผวนตอปรมาณความตองการของลกคาทเกดจากการแขงขนในภาคธรกจทรนแรง การใชประโยชนของสนทรพยจะตองพจารณาองคประกอบตาง ๆ ไดแก รายไดทเพมขน เงนลงทนเรมตน คาใชจายในการด าเนนงานรวมทงตนทนในการบ ารงรกษา การประหยดทเกดขน การทดแทนเมอตองท าการเปลยนอปกรณและเครองจกรใหมแทนของเดม และความเสยงความไมแนนอนทเกดจากความผนผวนจากปรมาณความตองการของลกคา รวมถงการเปลยนแปลงเทคโนโลยอยางรวดเรว


2. ความปลอดภยและผลกระทบตอสงแวดลอม (Safety, Health & Environment) ในการพจารณาตนทนการบ ารงรกษาไมไดพจารณาเฉพาะตนทนทเกดกบอปกรณและเครองจกรเทานน แตจะตองค านงถงความปลอดภยของพนกงานในการใชงานอปกรณและเครองจกร ผลกระทบทมตอสขภาพอนามยของพนกงาน รวมทงผลกระทบตอสงแวดลอม ซงตนทนเหลานเปนตนทนแฝงทยากจะคาดการณ ตวอยางเชน การรวไหลของสารเคมในกระบวนการผลตลงสชมชน ซงมกมสาเหตเกยวพนกบการบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร ผลกระทบดงกลาวอาจสรางความเสยหายในวงกวางทงตอตวพนกงานเอง รวมทงคนในชมชนท าใหองคกรเกดตนทนในการแกไขปญหาดงกลาวขนจ านวนมาก

3. การควบคมตนทน (Cost Control) โดยทวไปตนทนการบ ารงรกษาประกอบไปดวยคาใชจายทางตรง ไดแก คาแรงงาน คาวสด คาอะไหลส ารอง และคาใชจายในการบ ารงรกษาจากบคลากรภายนอก ซงเปนตนทนทสามารถพจารณาและควบคมได สวนตนทนทประเมนและควบคมไดยากไดแก ตนทนความเสยหายทเกดจากการช ารดหรอขดของของเครองจกร เชน ตนทนคาเสยโอกาสเมออปกรณและเครองจกรช ารดไมสามารถผลตได ท าใหวตถดบทเปนสนคาคงคลงเพมสงขน จะตองเสยคาเกบรกษาและดอกเบยจากการทไมสามารถสงมอบสนคาใหกบลกคา ตนทนคาเสยหายจากการทไมสามารถสงมอบสนคาใหกบลกคาได

ดงนนตนทนทเหมาะสมในการบ ารงรกษาจะตองเกดความสมดลระหวางค าใชจายในการบ ารงรกษาแบบปองกน และคาใชจายการบ ารงรกษาแบบแกไขเมออปกรณและเครองจกรเกดการช ารด ซงขนกบนโยบายการบ ารงรกษา และการตรวจสอบบนฐานความเสยงเพอลดความผดพลาดในการบ ารงรกษาและสามารถควบคมตนทนการบ ารงรกษาตามแผนและนโยบายทวางไว

4. การจดสรรทรพยากร (Resource Allocation) จะพจารณาถงการจดสรรทรพยากรประกอบไปดวย ทรพยากรบคคลไดแก ชางเทคนค รวมถงพนกงานท เกยวของกบการบ ารงรกษา ทรพยากรทเปนสนคาคงคลงไดแก การส ารองอะไหลจากนโยบายการบ ารงรกษาแบบแกไข ทรพยากรภายนอกไดแกคสญญาในการจดหาอะไหลหรอซอมแซมฉกเฉนในกรณท อปกรณและเครองจกรเกดการช ารดหรอขดของฉกเฉน รวมไปถงพนธมตรทางธรกจทมการแลกเปลยนและรวมมอในการใชเทคโนโลยในการผลตและทรพยากรทเปนองคความรตาง ๆ ในการบ ารงรกษา


ภาพท 13.11 แสดงแนวคดการบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (VDM)

ระบบสารสนเทศการบ ารงรกษา

ในปจจบนการจดการบ ารงรกษาไดน าระบบสารสนเทศมาชวยในการจดการขอมล ไดแก ประวตการช ารด ประวตการซอมแซม ความถการซอมแซม การใชอะไหลส ารอง การตดตอกบชางเทคนคจากภายนอก รวมถงสาเหตตาง ๆ และคาใชจายทเกดขนผานระบบประมวลผลดวยคอมพวเตอรท เ ร ยกว า ระบบการจดการบ าร งร กษาดวยคอมพว เตอร (Computerized

Maintenance Management System: CMMS) เ พอชวยในการจดการใบส งงาน การก าหนดมาตรฐานในการบ ารงรกษา การก าหนดและวางแผนตารางเวลา การออกเอกสารและรายงานไปยงผทเกยวของ และการวเคราะหขอมลเพอหาสาเหตทแทจรงของปญหา ดงภาพท 13.13

การควบคมตนทน การใชประโยชนของสนทรพย

ความปลอดภยและผลกระทบตอสงแวดลอม

การจดสรรทรพยากรการบ ารงรกษา

คณคา

คณคา คณคา

คณคา


ภาพท 13.12 แสดงองคประกอบระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร (CMMS)

ระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร (CMMS) ขอมลทไดจะถกน าไปวางแผนเพอปรบปรงสมรรถนะของอปกรณและเครองจกร หรอวางแผนออกแบบและจดซอใหมเพอทดแทนของเดม พนกงานบ ารงรกษาสามารถน าขอมลและค าแนะน าเพอใชในการแกไขเบองตนและการซอมบ ารงดวยตวเอง ทราบระดบอะไหลส ารอง เพอน ามาก าหนดนโยบายการบ ารงรกษาใหเหมาะสมและสอดคลองกบตนทน

นอกจากนระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร (CMMS) ไดพฒนาจนสามารถท างานเชอมโยงผานระบบเครอขาย มชอเรยกวาระบบสารสนเทศการจดการบ ารงรกษา (Maintenance Management Information System: MMIS) และไดถกผนวกเขาเปนสวนหนงในระบบการวางแผนทรพยากรองคกร (ERP) และเชอมโยงไปยงระบบสารสนเทศอน ๆ เชน ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน ระบบการผลตแบบอตโนมต ระบบการจดการสนคาคงคลง และระบบการจดการความสมพนธกบผสงมอบหรอคคา เปนตน

คอมพวเตอรและซอฟตแวร CMMS

การจดการใบสงงาน

/แจงซอม

การบ ารงรกษา แบบปองกน

การบ ารงรกษาแบบแกไข/เมอช ารด

การออกเอกสารและรายงาน

การจดการอะไหลส ารอง และประวตการบ ารงรกษา

ตารางตรวจสอบ/ ค าแนะน าการบ ารงรกษา


บทสรป

กอนป ค.ศ. 1950 แนวคดการบ ารงรกษาจะเปนแบบการซอมแซมหรอการแกไขเฉพาะกจ หลงจากป ค.ศ. 1950 มการน าเทคโนโลยทางการผลตมาใชในอตสาหกรรม แนวคดการบ ารงรกษาจะเปนแนวคดแบบปองกน เพอไมใหอปกรณและเครองจกรเกดการช ารดหรอมเหตขดของ ชวงป ค.ศ. 1960 มการพฒนาแนวคดการบ ารงรกษาโดยการวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง (RCM) ใหความส าคญกบระดบการบรการ ความนาเชอถอของอปกรณและเครองจกร ชวงป ค.ศ. 1980-1990 มการน าแนวคดการวเคราะหตนทนตลอดอายการใชงาน (LCC) โดยพจารณาตนทนตาง ๆ ทเกยวของ

กบการบ ารงรกษาตลอดชวงเวลาทใชงาน และ การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม (TPM) พนกงานทกคนมสวนรวม และสามารถด าเนนการบ ารงรกษาไดดวยตวเอง

ชวงป ค.ศ. 2000-ปจจบน แนวคดการบ ารงรกษาจะค านงถงความเสยงตาง ๆ การบ ารงรกษาโดยมความเสยงเปนศนยกลาง (RBM) และการบ ารงรกษาทเปนศนยกลางของธรกจ (BCM)

ซงใหความส าคญกบการบ ารงรกษาอยางตอเนอง และไดพฒนาจนเกดแนวคดความสมดลระหวางความนาเชอถอ ระดบการบรการ และตนทนตาง ๆ ทเกยวของในการบ ารงรกษาทเรยกวา การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา (VDM)

ประเภทการบ ารงรกษาแบงออกเปน 2 ประเภทไดแก การบ ารงรกษาแบบไมมแผน และการบ ารงรกษาแบบมแผนซงยงแบงแยกยอยไดเปนการบ ารงรกษาแบบแกไขและการบ ารงรกษาแบบปองกน โดยมนโยบายการบ ารงรกษาไดแก การบ ารงรกษาเมอช ารด (FBM) การบ ารงรกษาเพอขจดปญหาใหหมดไป (DOM) การบ ารงรกษาเมอตรวจสอบพบ (DBM) การบ ารงรกษาตามสภาพ (CBM)

และการบ ารงรกษาตามการใชงาน (UBM)

ตนทนทเหมาะสมในการบ ารงรกษาจะตองเกดความสมดลระหวางคาใชจายในกาบ ารงรกษาแบบปองกน และคาใชจายการบ ารงรกษาแบบแกไขเมออปกรณและเครองจกรเกดการช ารดและยงตองพจารณาตนทนความเสยหายทเกดจากการช ารดหรอขดของของเครองจกร

ปจจบนการจดการบ ารงรกษาไดน าระบบสารสนเทศมาชวยในการจดการขอมล ผานระบบประมวลผลดวยคอมพวเตอรทเรยกวา ระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร (CMMS)



1. จงอธบายแนวคดการบ ารงรกษาในแตละชวงเวลา

2. จงอธบายความแตกตางการบ ารงรกษาแตละประเภท

3. จงอธบายการก าหนดนโยบายการบ ารงรกษา

4. บรษทแหงหนง ไดท าการจดซอเครองปรบอากาศจ านวน 20 เครอง โดยท าสญญาวาจางจากบรษทภายนอกเพอใหท าการบ ารงรกษาแบบปองกน โดยมคาใชจายครงละ 1,000 บาทตอเครอง คาใชจายในการซอมแซมเมอเกดการช ารดโดยเฉลยเครองละ 5,000 บาท ทางบรษทควรวางแผนการบ ารงรกษาอยางไร โดยประเมนโอกาสทเครองจะช ารดเสยหายไดดงน

ระยะเวลาทเครองช ารดภายหลงการบ ารงรกษา (เดอน)

โอกาสทเครองหยดการท างานหรอช ารด

1 0.05

2 0.15

3 0.45

4 0.35

5. บรษทแหงหนงด าเนนการตดตงเครองจกรใหมทงหมดจ านวน 5 เครองแสดงดงภาพ โดยมคาความนาเชอถอของเครองจกรแตละเครองดงภาพจงหาความนาเชอถอของระบบโดยรวม

R1=0.8

R2=0.7

R3=0.8

R5=0.9 R4=0.9

กลมยอย S1 กลมยอย S2

RS



โกศล ดศลธรรม. (2547). การจดการบ ารงรกษาส าหรบงานอตสาหกรรม. พมพครงท 1, กรงเทพฯ: เอมแอนดอ, 117.

เธยรไชย จตตแจง. (2553). การจดการการผลตและปฏบตการ (Production and Operation

Management): หนวยท 14. ระบบการบ ารงรกษาเครองจกรและโรงงาน. พมพครงท 17,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 705.

Haarman, M. and Delahay, G. (2008). “Value Driven Maintenance – new faith in

maintenance”. 2nd Edition, Mainnovation. Dordrecht, 29.



Joel Levitt. (2010). TPM Reloaded: Total Productive Maintenance, New York:

Industrial Press. Inc., 52.

Linker, J. K. (2004). The Toyota Way: 14 Management Principles from the World's

Greatest Manufacturer, McGraw-Hill, 21.

ภาคผนวก | Appendix 385

ตารางท 1 การแจกแจงความนาจะเปนแบบปกต (Normal Distribution)

ตารางท 2 แสดงคาคงททใชในการค านวณแผนภมควบคมแบบ และ ตารางท 3 แสดงระดบการบรการ (Service Level) และ ตวประกอบเพอความ

ปลอดภย (Z)

X R

386 ภาคผนวก | Appendix

ตารางท 1 การแจกแจงความนาจะเปนแบบปกต (Normal Distribution)

z 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09

0.0 0.0000 0.0040 0.0080 0.0120 0.0160 0.0199 0.0239 0.0279 0.0319 0.0359

0.1 0.0398 0.0438 0.0478 0.0517 0.0557 0.0596 0.0636 0.0675 0.0714 0.0753

0.2 0.0793 0.0832 0.0871 0.0910 0.0948 0.0987 0.1026 0.1064 0.1103 0.1141

0.3 0.1179 0.1217 0.1255 0.1293 0.1331 0.1368 0.1406 0.1443 0.1480 0.1517

0.4 0.1554 0.1591 0.1628 0.1664 0.1700 0.1736 0.1772 0.1808 0.1844 0.1879

0.5 0.1915 0.1950 0.1985 0.2019 0.2054 0.2088 0.2123 0.2157 0.2190 0.2224

0.6 0.2257 0.2291 0.2324 0.2357 0.2389 0.2422 0.2454 0.2486 0.2517 0.2549

0.7 0.2580 0.2611 0.2642 0.2673 0.2704 0.2734 0.2764 0.2794 0.2823 0.2852

0.8 0.2881 0.2910 0.2939 0.2967 0.2995 0.3023 0.3051 0.3078 0.3106 0.3133

0.9 0.3159 0.3186 0.3212 0.3238 0.3264 0.3289 0.3315 0.3340 0.3365 0.3389

1.0 0.3413 0.3438 0.3461 0.3485 0.3508 0.3531 0.3554 0.3577 0.3599 0.3621

1.1 0.3643 0.3665 0.3686 0.3708 0.3729 0.3749 0.3770 0.3790 0.3810 0.3830

1.2 0.3849 0.3869 0.3888 0.3907 0.3925 0.3944 0.3962 0.3980 0.3997 0.4015

1.3 0.4032 0.4049 0.4066 0.4082 0.4099 0.4115 0.4131 0.4147 0.4162 0.4177

1.4 0.4192 0.4207 0.4222 0.4236 0.4251 0.4265 0.4279 0.4292 0.4306 0.4319

1.5 0.4332 0.4345 0.4357 0.4370 0.4382 0.4394 0.4406 0.4418 0.4429 0.4441

1.6 0.4452 0.4463 0.4474 0.4484 0.4495 0.4505 0.4515 0.4525 0.4535 0.4545

1.7 0.4554 0.4564 0.4573 0.4582 0.4591 0.4599 0.4608 0.4616 0.4625 0.4633

1.8 0.4641 0.4649 0.4656 0.4664 0.4671 0.4678 0.4686 0.4693 0.4699 0.4706

1.9 0.4713 0.4719 0.4726 0.4732 0.4738 0.4744 0.4750 0.4756 0.4761 0.4767

2.0 0.4772 0.4778 0.4783 0.4788 0.4793 0.4798 0.4803 0.4808 0.4812 0.4817

2.1 0.4821 0.4826 0.4830 0.4834 0.4838 0.4842 0.4846 0.4850 0.4854 0.4857

2.2 0.4861 0.4864 0.4868 0.4871 0.4875 0.4878 0.4881 0.4884 0.4887 0.4890

2.3 0.4893 0.4896 0.4898 0.4901 0.4904 0.4906 0.4909 0.4911 0.4913 0.4916

2.4 0.4918 0.4920 0.4922 0.4925 0.4927 0.4929 0.4931 0.4932 0.4934 0.4936

2.5 0.4938 0.4940 0.4941 0.4943 0.4945 0.4946 0.4948 0.4949 0.4951 0.4952

2.6 0.4953 0.4955 0.4956 0.4957 0.4959 0.4960 0.4961 0.4962 0.4963 0.4964

2.7 0.4965 0.4966 0.4967 0.4968 0.4969 0.4970 0.4971 0.4972 0.4973 0.4974

2.8 0.4974 0.4975 0.4976 0.4977 0.4977 0.4978 0.4979 0.4979 0.4980 0.4981

2.9 0.4981 0.4982 0.4982 0.4983 0.4984 0.4984 0.4985 0.4985 0.4986 0.4986

3.0 0.4987 0.4987 0.4987 0.4988 0.4988 0.4989 0.4989 0.4989 0.4990 0.4990

ภาคผนวก | Appendix 387

ตารางท 2 แสดงคาคงททใชในการค านวณแผนภมควบคมแบบ และ

จ านวนตวอยาง (n) A2 D3 D4

2 1.880 0 3.269

3 1.023 0 2.574

4 0.729 0 2.282

5 0.577 0 2.114

6 0.483 0 2.004

7 0.419 0.076 1.924

8 0.373 0.136 1.864

9 0.337 0.184 1.816

10 0.308 0.223 1.777

11 0.285 0.256 1.744

12 0.266 0.284 1.716

13 0.249 0.308 1.692

14 0.235 0.329 1.671

15 0.223 0.348 1.652

16 0.212 0.364 1.636

17 0.203 0.379 1.621

18 0.194 0.392 1.608

19 0.187 0.404 1.596

20 0.180 0.414 1.586

21 0.173 0.425 1.575

22 0.167 0.434 1.566

23 0.162 0.443 1.557

24 0.157 0.451 1.548

25 0.153 0.459 1.541

X R

388 ภาคผนวก | Appendix

ตารางท 3 แสดงระดบการบรการ (Service Level) และ ตวประกอบเพอความปลอดภย (Z)

ระดบการบรการ (Service Level)

ตวประกอบเพอความปลอดภย (Z)

ระดบการบรการ (Service Level)

ตวประกอบเพอความปลอดภย (Z)

50% 0.00 90% 1.28

55% 0.13 91% 1.34

60% 0.25 92% 1.41

65% 0.39 93% 1.48

70% 0.52 94% 1.55

75% 0.67 95% 1.64

80% 0.84 96% 1.75

81% 0.88 97% 1.88

82% 0.92 98% 2.05

83% 0.95 99% 2.33

84% 0.99 99.50% 2.58

85% 1.04 99.60% 2.65

86% 1.08 99.70% 2.75

87% 1.13 99.80% 2.88

88% 1.17 99.90% 3.09

89% 1.23 99.99% 3.72

บรรณานกรม | Bibliography 389

390 บรรณานกรม | Bibliography

บรรณานกรม

กตตศกด พลอยพานชเจรญ. (2557). TQM: การบรหารเพอคณภาพโดยรวม. กรงเทพฯ:

ส านกพมพ ส.ส.ท.

กตตศกด พลอยพานชเจรญ. (2551). การวเคราะหความสามารถของกระบวนการ. พมพครงท 5. กรงเทพฯ: ส านกพมพ ส.ส.ท.

โกศล ดศลธรรม. (2547). การจดการบ ารงรกษาส าหรบงานอตสาหกรรม. พมพครงท 1, กรงเทพฯ: เอมแอนดอ.

ค านาย อภปรชญาสกล. (2557). การบรหารการผลต. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โฟกสมเดย แอนด พบลชชง.

ชมพล ศฤงคารศร. (2553). การวางแผนและควบคมการผลต. พมพครงท 21, สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน.

ฐาปนา บญหลา และ นงลกษณ นมตภวดล (2555). การจดการโลจสตกสมตซพพลายเชน. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

ธนต โสรตน. (2550). การประยกตใชโลจสตกสและโซอปทาน. กรงเทพฯ: ประชมทอง พรนตง กรป.

เธยรไชย จตตแจง. (2553). การจดการการผลตและปฏบตการ (Production and Operation

Management): หนวยท 14. ระบบการบ ารงรกษาเครองจกรและโรงงาน. พมพครงท 17,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พสทธ พพฒนโภคากล. (2549). เทคนคในการสรางระบบรการใหเปนเลศ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

ศลษา ภมรสถต. (2551). การจดการการด าเนนงาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส านกพมพทอป.


สาธต พะเนยงทอง (2548). การจดการโซอปทานเชงกลยทธ. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

สทธมา ช านาญเวช. (2555). การวเคราะหเชงปรมาณ. พมพครงท 6, กรงเทพฯ: วทยพฒน.

Akao, Yoji. (1994). "Development History of Quality Function Deployment". The

Customer Driven Approach to Quality Planning and Deployment. Minato,

Tokyo 107 Japan: Asian Productivity Organization.

Bowerman, B.L., O’connell, R.T. & Koehler, A.B. (2005). Forecasting, Time series, and

Regression. Printed in the United States: Thomson.


management. New York: McGraw- Hill Irwin.

Bracker, J. (1980). The Historical Development of The Strategic Management

Concept. Academy of Management Review.

Buttle, F. (2009). Customer Relationship Management: Concepts and Technologies.

2nd edition, Amsterdam: Elsevier.

Choi, D. K. (2011). Human-centered Productivity. Korea Productivity Center.

Christopher, M. (2010). Logistics and Supply Chain Management. 4th Edition.

Financial Times, Prentice Hall.

Cleland, D.I. & Gareis, R. (2006). Global Project Management Handbook. McGraw-

Hill Professional.

Foster, S.T. (2007). Managing Quality. New Jersey: Pearson Prentice Hall.

Gavin D.A. (1988). Managing Quaility. New York: The Free Press.

Grant, R. M. (2010). Contemporary Strategy Analysis. 7th ed. John Wiley & Sons.


Haarman, M. and Delahay, G. (2008). “Value Driven Maintenance – new faith in

maintenance”. 2nd Edition, Mainnovation. Dordrecht.

Harrison, A. and Hoek, R.V. (2002). Logistics Management and Strategy. London:

Pearson Education.


Pearson Prentice Hall.

Hines, P. (2000). Value Stream Management: Strategy and Excellence in the Supply

Chain, New York: Prentice Hall.

Imai M. (1986). Kaizen: A Common Sense, Low Cost Approach to Management,

New York: McGraw-Hill.

Jacobs, F. R. (2013). Operations and Supply Chain Management: The Core. 3rd

Edition, Chicago: Irwin/McGraw-Hill.

Jacobs, F.R., Chase, R.B. & Acquilano, N.J. (2009). Operations and supply

management. New York: McGraw-Hill.

Joel Levitt. (2010). TPM Reloaded: Total Productive Maintenance, New York:

Industrial Press.

Juran, J.M. (1999). “How to think about Quality” Juran’s Quality Handbook.

International Edition. McGrawhill, Singapore.

Kim, W.C. and Mauborgne, R. (2005). Blue Ocean Strategy. How To Create

Uncontested Market Space And Make The Competition Irrelevant. Boston,

M.A.: Harvard Business School Press.


Kotler, P. and Keller, K.L. (2011). Marketing Management. 14th Edition, NJ: Pearson

Prentice Hall.

Kuczmarski, T.D. (2000). Managing New Products: Using the MAP System to

Accelerate Growth. 3rd edition, Prentice Hall.

Kumar, S. and Suresh, N. (2009). Operations Management. New Delhi: New Age

International.

Leon, A. (2008). ERP Demystified. 2nd Edition, Tata McGraw-Hill Education.

Lewis, M. and Slack, N. (2008). Operations strategy. 2nd edition, FT Prentice-Hall.

Linker, J. K. (2004). The Toyota Way: 14 Management Principles from the World's

Greatest Manufacturer, McGraw-Hill.

Moen, Ronald D. and Norman, Clifford L. (2010). Evolution of the PDCA Cycle.

Quality Progress, Vol. 43 No. 11.

Moritz, S. (2005). Service Design. Practical access to an evolving field. MSc thesis,

KISD.

Payne, A. (2006). Handbook of CRM: Achieving Excellence in Customer Management.

Elsevier, Oxford.

Render, B., Stair, R.M. and Hanna, M.E. (2011). Quantitative Analysis for

Management. 11th Edition, Pearson Prentice Hall.


Wiley & Sons.


Rutkauskas, J. and Paulaviciene, E. (2005). Concept of Productivity in Service

Sector. Engineering Economics 2005. Influence of Quality Management of The

Country’s Economy.

Saxena, R.S. (2009). Inventory Management: Controlling in a Fluctuating Demand

Environment, Global India Publications.

Schmenner, R. W. (2004). Service Businesses and Productivity. Decision Sciences.

Schwarz, Leroy B. (2008). The Economic Order-Quantity (EOQ) Model. Operations

Management Models and Principles, Springer Science Business Media, LLC;

2008.

Singh, P.J., Power, D. (2009). The nature and effectiveness of collaboration

between firms, their customers and suppliers: a supply chain perspective.

Supply Chain Management: An International Journal 14(3).

Stevens, M.J. (2002). Project Management Pathways. Association for Project

Management, APM Publishing,

Tague, N. R. (2004). "Seven Basic Quality Tools". The Quality Toolbox. Milwaukee,

Wisconsin: American Society for Quality.

Upendra Kachru. (2009). Production & Operations Management. New Delhi: Excel

Books.

Wauters, F. and Mathot, J. (2002). Overall Equipment Effectiveness. ABB.

William, D.P., William, D.P.Jr., and McCarthy, E.J. (2010). Basic Marketing. 17th Edition,

McGraw-Hill Education.

เฉลยค ำถำมทำยบท | Solutions to Even-Numbered Problems 395

396 เฉลยค ำถำมทำยบท | Solutions to Even-Numbered Problems

เฉลยค ำถำมทำยบท

เฉลยค ำตอบในสวนทเปนขอค ำถำมแสดงวธท ำ

บทท 1

7.1) TFP 2556 = 1.27, TFP 2557 = 1.20

บทท 3

5.2) 13 วน

5.3) ออกแบบ, จดท ำแบบ, ผลต, ประกอบ และจดสง 5.4) สงชนสวนและจดสงชนสวน ลำชำได กจกรรมละ 4 วน

6.1) A=2, B=2, C=2, D=3, E=4, F=7 และ

G=6 วน

6.3) 12 วน

6.4) B, E และ G

6.5) A=1, C=3, D=1, F=3 วน

6.6) รอยละ 65.91

บทท 4

5.2) 2 เดอน = 26 ชน, 3 เดอน = 27.33 ชน

5.3) 25.8 ชน

5.4) 25.55 ชน

5.6) MAD1=4.75, MAD2=3.625,

MSE1=27.92, MSE2=17.20

6.2) 204.89 หนวย

7.2) ยอดขำยป 2557 ไตรมำสท 1-4 ยอดขำย=43.1, 119.7, 79.4, 58.4 ตน

8.2) X=7.12 หนวย

บทท 6

5) A, B และ C

6) ขอบเขตคณภำพ = 11.71-91.71

บทท 7

4) ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ

20 27 34 41 48 55 62 69 76 830

10

20

2345678

XUCL= 7.13

CL = 4.67

LCL= 2.21

เฉลยค ำถำมทำยบท | Solutions to Even-Numbered Problems 397

ขอบเขตควบคมแผนภมแบบ R

6.1) 400,000 หนวย, 4,000,000 บำท

6.2) 130 วน

บทท 8

3) แหลงท 1 หรอ แหลงท 2, มคำ EV เทำกน เทำกบ 200,000 บำท

4) พกด (5.28, 5.64)

5) C=3,950 บำท, D=4,150 บำท เลอกขยำย

โรงงำนไป C

บทท 9

6) ตนทนเคลอนยำยรวม= 2,000 บำท

B A

C D

E

7) A,B C D E F

2 1.5 2 2 3

ประสทธภำพ=70%, เวลำสญเปลำ=30%

และประสทธผล=80%

บทท 11

3.1) EOQ=700 ชน

3.2) ROP=70 หนวย

3.3) สงครงละ 2,000 ชนจะมตนทนรวม

ต ำสดเทำกบ 34,322.5 บำท

4.1) EPQ=40 หนวย/ครง, TC=20,000 บำท

4.2) tC=30 วน, n=10 ครง, Qmax=20 หนวย

5) ROP=82.65 หนวย

6) d=720.26 หนวย

บทท 12

1)

ชนสวน สปดำหท

1 2 3 4 5

C 130 240 200 180

D 60 210 340 290 180

2) EOQ=800 หนวย, t=5 สปดำห C 1 2 3 4 5

ควำมตองกำรรวม 140 240 200 180

รบตำมก ำหนด

สนคำทใชได : 10 10 670 430 230 50

ควำมตองกำรสทธ 0 0 0 0

รบตำมแผน 800

สงตำมแผน 800

01234567

UCL= 6.18

CL = 2.40

LCL = 0

398 เฉลยค ำถำมทำยบท | Solutions to Even-Numbered Problems

บทท 13

4) ตนทนกำรซอมแซมแกไขเมอช ำรดไมมกำร

บ ำรงรกษำแบบปองกน=32,258 บำท

ตนทนกำรบ ำรงรกษำรวมต ำทสด เมอท ำ กำรบ ำรงรกษำแบบปองกนในรอบ 2 เดอน=20,125 บำท

5) Rs=0.80 หรอ รอยละ 80

ดชน | Index 399

400 ดชน | Index

ดชน

ก. กระบวนการ, 175

กระบวนการงานบรการ, 186

กระบวนการจดการเชงกลยทธ, 36

กราฟ, 159

กลยทธผน าทางดานตนทน, 40

กลยทธระดบธรกจ,39

กลยทธระดบหนาท, 41

กลยทธระดบองคกร, 38

กลยทธสรางความแตกตาง, 40

การควบคมกระบวนการ, 182

การควบคมและประเมนผลเชงกลยทธ, 37

การควบคมสนคาคงคลง, 318

การจดการความสมพนธกบผสงมอบ, 274

การจดการคณภาพ, 49

การจดการโซอปทาน, 50, 270

การจดการบ ารงรกษา, 356

การจดการลกคาสมพนธ, 271

การจดการโลจสตกส, 282

การจดการสนคาคงคลง, 50, 304

การจดตงโครงการ, 61

การจดล าดบความส าคญของปจจย, 231

การจดสรรงานและทรพยากรบคคล, 50

การจดสานกงานแบบแยกหองเฉพาะ, 245

การจดส านกงานแบบเปด, 246

การด าเนนโครงการ, 61

การด าเนนงานดานการบรการ, 18

การด าเนนงานดานการผลต, 15

การตอบสนองอยางรวดเรว, 41

การตดตามและควบคมโครงการ, 61

การทบทวนโครงการและปดโครงการ, 61

การน ากลยทธไปสปฏบต, 36

การบ ารงรกษา, 50

การบ ารงรกษาขณะเดนเครอง, 361

การบ ารงรกษาขณะหยดเครอง, 361

การบ ารงรกษาโดยมความเสยงเปนศนยกลาง, 359

การบ ารงรกษาตามการใชงาน, 363, 365

การบ ารงรกษาตามสภาพ, 363, 365

การบ ารงรกษาทวผลททกคนมสวนรวม, 359, 376

การบ ารงรกษาทเปนศนยกลางของธรกจ, 359

การบ ารงรกษาทมงเนนขบเคลอนคณคา, 359, 378

การบ ารงรกษาแบบแกไข, 361

การบ ารงรกษาแบบปองกน, 361

การบ ารงรกษาแบบมแผน, 361

การบ ารงรกษาแบบไมมแผน, 360

การบ ารงรกษาเพอขจดปญหาใหหมดไป, 363, 365

การบ ารงรกษาเมอช ารด, 361-362

การบ ารงรกษาเมอตรวจสอบพบ, 363, 365

การประเมนผลและทบทวนโครงการ, 62

การพยากรณ 1 หนวยเวลาลวงหนา, 86

การพยากรณความตองการ, 83

การพยากรณเชงคณภาพ, 87

การพยากรณเชงปรมาณ, 87

การพยากรณระยะปานกลาง, 87

การพยากรณระยะยาว, 87

การพยากรณระยะสน, 86

การรเรมโครงการ, 61

การเลอกสถานทตง, 49, 204

การวดผลตภาพการบรการ, 27

การวดผลตภาพการผลต, 22

การวดอตราการช ารด, 374

การวางผงกลมเซลลปฏบตการ, 242


การวางผงคลงสนคา, 251

การวางผงตามกระบวนการ, 240

การวางผงตามต าแหนงงาน, 239

การวางผงตามผลตภณฑ, 241

การวางผงแบบกระดก, 250

การวางผงแบบตาราง, 248

การวางผงแบบวน, 249

การวางผงแบบอสระ, 248

การวางผงสถานประกอบการ, 49, 236

การวางผงส านกงาน, 243

การวางผงส าหรบธรกจคาปลก, 248

การวางแผนกระบวนการ, 178

การวางแผนกลยทธ,36

การวางแผนความตองการก าลงการผลต, 346

การวางแผนความตองการวสดแบบวงจรปด, 346

การวางแผนโครงการ, 61

การวางแผนทรพยากรการผลต, 348

การวางแผนทรพยากรองคกร, 328, 349-350

การวเคราะหกระบวนการ, 180

การวเคราะหขายงาน, 68

การวเคราะหความเชอมนเปนศนยกลาง, 358

การวเคราะหจดคมทน, 195

การวเคราะหโซคณคา, 42-43

การวเคราะหตนทนตลอดอายการใชงาน, 359

การสรางขายงาน, 65

การใหคะแนนถวงน าหนก, 231

การออกแบบกระบวนการ, 49

การออกแบบผลตภณฑ, 122

การออกแบบผงตามกระบวนการ, 253

การออกแบบผงตามผลตภณฑ, 258

การออกแบบสนคาและบรการ, 49

ก าลงการผลต, 49, 193

กจกรรมหลกโลจสตกส, 284

เกณฑของลาปลาซ, 215

เกณฑของเฮอรวกซ, 215

เกณฑคาคาดคะเน, 211

เกณฑคาคาดคะเนทเสยโอกาส, 212

เกณฑมนแมกซรเกรต, 214

เกณฑแมกซมน, 214

เกณฑแมกซแมกซ, 213

ข. ขอมลทมลกษณะแนวโนม, 88

ขอมลทมลกษณะเปนแนวระดบ, 88

ขอมลทมลกษณะเปนวฏจกร, 88

ขอมลทมลกษณะรปแบบตามฤดกาล, 88

ค. คลงสนคาทมหนาทกระจายสนคา, 252

คลงสนคาทมหนาทเกบรกษาสนคา, 251

ความตองการของลกคา, 125-126

ความนาเชอถอ, 370

ความแมนย าของคาพยากรณ, 106

ความส าคญการด าเนนงาน, 10, 19

คาเฉลยความคาดเคลอนก าลงสอง, 106

คาเฉลยความคาดเคลอนสมบรณ, 106

คาเฉลยเคลอนท, 91

คาเฉลยเคลอนทแบบถวงน าหนก, 91

คาเฉลยเคลอนทอยางงาย, 91

คาปรบเรยบเอกซโพเนนเชยล, 96

โครงการ, 60

โครงสรางผลตภณฑ, 332

จ. จดแยกหองเฉพาะบคคล, 245

จดแยกหองเฉพาะแบบกลม, 245

จดสงซอทประหยดทสด, 305

จดสงซอใหม, 309

ช. ชองวางคณภาพของงานบรการ, 138

ซ. โซอปทาน, 269


ต. ตนทนการเกบรกษา, 302, 306

ตนทนการบ ารงรกษา, 366

ตนทนการสงซอ, 302, 307

ตนทนเนองจากสนคาขาดแคลน, 303

ตนทนในการบ ารงรกษาแบบปองกน, 366

ตนทนบ ารงรกษาในการซอมแซม, 366

ตนทนผลตภณฑ, 302

ตนทนโลจสตกส, 287

ตนทนสนคาคงคลง, 302

ตวแบบการขนสง, 221

ตวแบบพนฐานสนคาคงคลง, 305

ตวแบบสนคาคงคลงจากการผลต, 313

ตารางรายการผลตหลก, 331

ท. เทคนคการจดผงกลมงาน, 253

เทคนคการจดผงเชงความสมพนธ, 256

เทคนคการปรบเรยบ, 91

เทคนคการออกค าสงซอ, 336

เทคนคการออกแบบผลตภณฑ, 136

เทคโนโลยกระบวนการ, 188

เทคโนโลยควบคมตวเลข, 191

เทคโนโลยในการผลต, 188

เทคโนโลยแบบกลม, 242

เทคโนโลยผลตภณฑ, 188

เทคโนโลยสารสนเทศ, 192

น. นโยบายการบ ารงรกษา, 362

แนวคดการจดการบ ารงรกษา, 357

แนวคดดานคณภาพ, 147

แนวทางการลดตนทนขนสง, 289

แนวทางการลดตนทนคลงสนคา, 292

แนวทางการลดตนทนบรหารจดการโลจสตกส, 294

แนวทางการลดตนทนโลจสตกส, 289

แนวทางการลดตนทนสนคาคงคลง, 291

บ. บานแหงคณภาพ, 131-132

แบบรปทรงเรขาคณต, 246

แบบรปทรงอสระ, 247

ใบตรวจสอบ, 153

ป. ประสทธผล, 26

ประสทธภาพ, 26

ปรากฏการณแสมา, 271

ผ. ผลตภณฑใหม, 120-121

ผลตภาพ, 21, 26

ผลตภาพจากปจจยการผลตสทธ,22

ผลตภาพจากปจจยเดยว, 22

ผลตภาพจากพหปจจย,22

ผลตภาพทควรจะเปน, 26

ผงกลมความคด, 162

ผงกางปลา, 152

ผงการวเคราะหขอมล, 167

ผงความสมพนธ, 163

ผงตนไม, 163

ผงเมตรกซ, 164

ผงลกศร, 165

ผงเหตและผล, 152

แผนผงแจงนบ, 153

แผนภาพการกระจาย, 158

แผนภาพชวยในการตดสนใจ, 358

แผนภมกระบวนการไหล, 180

แผนภมการไหลของกระบวนการ, 180 แผนภมการไหลของผลตภณฑ, 180 แผนภมแกนต, 59, 76

แผนภมขนตอนการตดสนใจ, 166

แผนภมควบคม, 161, 182

แผนภมพาเรโต, 154


พ. พนธมตรทางธรกจ, 275, 277

ฟ. แฟมขอมลรายการสนคาคงคลง, 333

ม. มาตรฐาน ISO 14000, 168

มาตรฐาน ISO 9000, 167

มงตลาดเฉพาะ, 41

เมตรกซการตดสนใจ, 209

ร. รอบในการสงซอ, 309

ระดบกลยทธ,37

ระดบการใหบรการ ระดบการออกแบบการบรการ, 140

ระดบสนคาคงคลงเพอความปลอดภย, 319

ระดบสนคาและบรการ, 12-13

ระบบการจดการความสมพนธกบผสงมอบ, 280

ระบบการจดการบ ารงรกษาดวยคอมพวเตอร, 380

ระบบการจดการลกคาสมพนธ, 279

ระบบการด าเนนงาน, 10-11

ระบบการผลตแบบยดหยน, 190

ระบบการวางแผนความตองการวสด, 330

ระบบการวางแผนจดการทรพยากรในองคกร, 281

ระบบจดเกบสนคาอตโนมต, 190

ระบบบรหารจดการการขนสงสนคา, 295

ระบบบารโคด, 294

ระบบปรมาณการสงคงท, 319

ระบบล าเลยงอตโนมต, 189

ระบบสงซอโดยชวงเวลาคงท, 322

ระบบสารสนเทศการจดการบ ารงรกษา, 381

ระบบสารสนเทศในการจดการโซอปทาน, 277

ระบบอตโนมต, 188

ระเบยบวธวถวกฤต, 59, 64

ว. วงจร PDCA, 148-149, 151

วงจร PDSA, 149-150

วงจรชวตผลตภณฑ, 47, 118-119

วธก าลงสองนอยทสด, 97

วธกจกรรมบนจดเชอม, 65-67

วธกจกรรมบนเสนเชอม, 65 วธดชนฤดกาล, 101

ววฒนาการวงจรการจดการคณภาพ, 148

ส. สนคาคงคลง, 301

ห. หลกการออกแบบผลตภณฑ, 127

หนยนต, 191

อ. องคประกอบโลจสตกส, 283

อนกรมเวลา, 88, 91

อายการใชงานกอนช ารด, 367, 375 เอจว, 189

ฮ. ฮสโตแกรม, 155

7. 7 New QC tools, 162

7 QC tools, 152

A.

Activity on Arc, 65

Activity on Node, 65

Affinity Diagram, 162

Arrow Diagram, 165

Assembly line, 7

Automated Conveyor Systems, 189

Automated guided Vehicle, 189

Automated Storage and Retrieval, 190

Automation, 188


B.

Barcode System, 294

Batch Production,16

Bathtub Curve, 357

Bill of Material, 332

Block Diagramming, 253

Breakdown Maintenance, 361

Break-even Point, 195

Bullwhip Effect, 271

Business Centred Maintenance, 359

Business Strategy,39

C.

Capacity Requirement Planning, 346

Carrying Costs, 302

Causal Forecasting, 89, 104-105

Cause-Effect Diagram, 152

Center of Gravity Method, 216

Check Sheet, 153

Computer Aided Design, 9, 191

Computer Aided Engineering, 192

Computer Aided Manufacturing, 9, 191

Computer Numerically Controlled, 191

Computerized Maintenance Management

System, 380

Condition Based Maintenance, 363, 365

Continuous Production,15

Control Chart, 161

Corporate Strategy,38

Corrective Maintenance, 361

Corrective Maintenance Cost, 366

Cost Leadership, 40

Critical Activity, 68, 73

Critical Path, 68

Critical Path Model, 59

Customer Relationship Management, 271

Customization Focus, 9, 177

Cyclical Pattern, 88

D.

Decision Matrix Analysis, 209

Design Out Maintenance, 363, 365

Detective Based Maintenance, 363, 365

Differentiation,40

E.

Economic Order Quantity, 7, 305

Effectiveness,26

Efficiency,26

Electronic Data Interchange, 9, 273, 278

Enterprise Resource Planning, 9,281

Expected Opportunity Loss, 212

Expected Value, 211

Exponential Smoothing, 96

F.

Factor Rating System, 231

Failure Based Maintenance, 362

Failure Rate, 374

Fish Bone Diagram, 152

Fixed – Position Layout, 239

Fixed Order Interval System, 322

Fixed Order Quantity System, 319

Flexible Manufacturing System, 190

Flow Process Chart, 180

Free Flow Layout, 248

Functional Strategy, 41

G.

Gantt Chart, 7, 59, 76

Geometric Form, 246

Graph, 159

Grid Layout, 248

Group Technology, 242


H.

Histogram, 155

Holding Costs, 302

Horizontal Pattern, 88

Hurwicz, 215

I.

Immediate-term Forecasting, 86

Individual Room System, 245

Information Technology, 192

Item Master File, 333

J.

Job-Shop Production,16

Just in Time, 8-9

L.

Labor Specialization, 6

Landscape Form, 247

Laplace, 215

Least Squares Method, 97

Life Cycle Cost, 359

Logistics Management, 282

Long-term Forecasting, 87

Loop Layout, 249

Lot -for-lot Technique, 336

M.

Maintenance Management Information

System, 381

Manufacturing Resource Planning, 348

Mass Production, 16

Master Production Schedule, 331

Material Requirement Planning, 9

Material Resource Planning, 8-9

Matrix Data Analysis, 167

Matrix Diagram, 164

Maximax, 213

Maximin, 214

Mean Absolute Deviation, 106

Mean Square Error, 106

Mean Time Between Failure, 367, 375

Medium-term Forecasting, 87

Minimax Regret, 214

Motion study, 7

Moving Average, 91

MRP Closed Loop, 346

Multifactor Productivity, 22

O.

Open Layout System, 246

Operations Management, 10

Operative Flow Process Chart, 180

Order Cycle, 309

Ordering Costs, 302

P.

Pareto Diagram, 154

Partial Factor Productivity, 22

Partnership, 275, 277

Pert & CPM, 8-9

Planned Maintenance, 361

Preventive Maintenance, 361

Preventive Maintenance Cost, 366

Process Decision Program Chart, 166

Process Focus, 175

Process Layout, 240

Process Technology, 188

Product Cost, 302

Product Flow Process Chart, 180

Product Focus, 175

Product Layout, 241

Product Structures, 332

Product Technology, 188

Production Management, 10


Productivity, 21

Program Evaluation and Review, 59, 62

Project Execution, 61

Project Initiation, 61

Project Monitoring & Control, 61

Project Planning, 61

Project Review & Close, 61

Project Start-Up, 61

Q.

Quality Function Deployment, 131-132

Quantitative Forecasting, 87

Queuing Theory, 6

Quick & Dirty Diagram, 358

Quick Response, 41

R.

Radio Frequency Identification, 295

Ranking Technique, 231

Relation Diagram, 163

Relationship Diagramming, 256

Reliability, 370

Reliability-Centered Maintenance, 358

Re-Order Point, 309

Repetitive Focus, 176

Retail Layout, 248

Risk Based Maintenance, 359

Robot, 191

Running Maintenance, 361

S.

Safety Stock, 319

Scatter Diagram, 158

Scientific Management, 6

Seasonal Index, 101

Seasonal Pattern, 88

Service Costs, 302

Service Level

Short -term Forecasting, 86

Shortage Costs, 303

Shutdown Maintenance, 361

Simple Moving Average, 91

Smoothing Techniques, 91

Spine Layout, 250

Standardized Part, 6

Statistical Quality Control, 7

Stock out Costs, 303

Strategic Control and Evaluation, 37

Strategic Implementation, 36

Strategic Planning, 36

Supplier Relationship Management, 274

Supply Chain Management,9

T.

Tally Chart, 153

Time Series, 88

Total Factor Productivity, 22

Total Productive Maintenance, 359, 376

Total Quality Management, 8-9

Total Slack, 74

Transportation management system, 295

Transportation Models, 221

Tree Diagram, 163

Trend Pattern, 88

U.

Unplanned Maintenance, 360

Use Based Maintenance, 363, 365

V.

Value Chain, 42-43

Value Driven Maintenance, 359, 378

W.

Weight Moving Average, 91

Work-cell Layout, 242

ประวตผเขยน | Curriculum Vitae 407

ประวตผเขยน

ชอ-นามสกล นายมานน เซยวประจวบ

สถานทท างาน สาขาวชาการจดการทวไป คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ประวตการศกษา

- ปรญญาโทบรหารธรกจมหาบณฑต (บธ.ม.) สาขาวชาการจดการทวไป จากมหาวทยาลย ขอนแกน: 2547

- ปรญญาตรวศวกรรมศาสตรบณฑต (วศ.บ.) สาขาวศวกรรมโยธา จากมหาวทยาลยขอนแกน:

2544

ประวตการฝกอบรม

1. อบรมเชงปฏบตการ “การจดการคณภาพตามมาตรฐาน ISO 9001: 2000”: 2548

2. อบรมเช งปฏบ ต การ “การแปลงวส ยทศน ส ภ าคปฏบ ต ด วยเครองมอ Balanced

Scorecard”: 2549

3. อบรมเชงปฏบตการ “พฒนาศกยภาพการจดท ากจกรรม 5 ส.”: 2549

4. บรกรธรกจอตสาหกรรม (Service Provider) ประเภทขอมลเบองตนส าหรบวสาหกจชมชน : 2550

ประวตผลงานการวจย

1. สอพนบานในฐานะทนวฒนธรรม เพอสงเสรมการทองเทยว กรณศกษา: บานเชยง จงหวดอดรธาน: 2549

2. การศกษาศกยภาพและการดแลรกษาแหลงทองเทยวเชงอนรกษ เพอพฒนาการทองเทยวอยางยงยน กรณศกษาอทยานประวตศาสตร “ภพระบาท”: 2550

3. การพฒนาระบบสารสนเทศการประเมนผลการจดการเรยนการสอนเพอประกนคณภาพการศกษาของคณาจารย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน: 2551

408 ประวตผเขยน | Curriculum Vitae

4. การพฒนากระบวนการเรยนรการใชสอการสอนเกมธรกจจ าลอง: กรณศกษาคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน: 2551

5. การประเมนความตองการจ าเปนในการพฒนาตนเองของนกศกษาหลกสตรบรหารธรกจคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน: 2555

ประสบการณดานการสอน

1. การบรหารการผลตและการด าเนนงาน

2. การจดการการจดสงทางธรกจ

3. นวตกรรมทางการจดการ

4. การวเคราะหเชงปรมาณทางธรกจ

5. การจดการเชงกลยทธ

6. การจดการธรกจดวยคอมพวเตอร

ประสบการณดานงานบรหาร

พ.ศ. 2556 - 2557 รองคณบดฝายบรหาร คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

พ.ศ. 2552 - 2556 ผชวยคณบด คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ประสบการณดานงานธรกจ

พ.ศ. 2547 - 2548 บรษทโชคชยวฒนกอสราง จ ากด ต าแหนงวศวกรโครงการ

พ.ศ. 2546 - 2547 บรษทกฤษณาดวลอปทเมนต จ ากด ต าแหนงวศวกรโครงการ

พ.ศ. 2544 - 2545 บรษทอดรพชรการโยธา จ ากด ต าแหนงวศวกรประจ าส านกงาน

Documents

Operations Management - portal5.udru.ac.thportal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/173NR15N945P9y4KJx32.pdf · วิชาการจัดการการผลิต༛(Production