ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

Arts for Young Children

ปนทอง นนทะลำด

ศษ.ม. (ปฐมวยศกษำ)

คณะครศำสตร มหำวทยำลยรำชภฏอดรธำน

2560

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอนฉบบนจดท าขนเพอประกอบการสอนรายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย (Arts for Young Children) รหส EA10122 โดยมวตถประสงคเพอใชประกอบการเรยนการสอน ส าหรบนกศกษา ตามหลกสตรครศาสตรบณฑต สาขาการศกษาปฐมวย พ.ศ. 2560 ไดเรยบเรยงเนอหาเกยวกบศลปะส าหรบเดกปฐมวย ทครอบคลมค าอธบายรายวชา

เนอหาภายในเลมประกอบดวย 7 บท ไดแก ความรเบองตนเกยวกบศลปะ ความหมายและความส าคญของศลปะส าหรบเดกปฐมวย พฒนาการดานศลปะของเดกปฐมวยและทฤษฎทเกยวของ จดมงหมายและหลกการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย วสด อปกรณ การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะ การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย บทบาทของครและผปกครองใน การสงเสรมประสบการณทางศลปะของเดกปฐมวย การจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก การฝกปฏบตกจกรรมศลปะ เนอหาในแตละบทเรยนนน อางองหรอประยกตจากต าราของไทยและของตางประเทศ เพอใหนกศกษาใชในการคนควาหาความรทงในสวนของทฤษฎและแนวทางปฏบต

ทายทสดน ขาพเจาขอเทดทนพระคณของบดา มารดา ครอาจารย และขอบคณ ผทรงคณวฒผตรวจผลงานทางวชาการทกรณาใหค าแนะน าทเปนประโยชนและมคณคายง ค าแนะน าของผทรงคณวฒ นอกจากจะชวยใหขาพเจามองเหนแนวทางการปรบปรงเอกสารเลมนแลวยงเปนก าลงใจใหมความมงมนทจะเขยนผลงานทางวชาการตอไป อกทงขอขอบพระคณ ผมสวนชวยเหลอสนบสนนใหต าราเลมนส าเรจลลวงไปไดดวยด ทคอยชวยเหลอ และเปนก าลงใจ ขอขอบพระคณเพอนๆ และผทมสวนเกยวของทกทานทไมอาจกลาวนาม ได หากมขอผดพลาดประการใด ผเรยบเรยงยนดรบฟงทกขอเสนอแนะและจะน าไปปรบปรงแกไขใน โอกาสตอไป

ปนทอง นนทะลาด

พฤษภาคม 2560

สำรบญ

หนา

ค าน า (1) สารบญ (2) สารบญภาพ (3) แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 1

บทท 1 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 3

ความหมายของศลปะ 3

ความส าคญของศลปะตอเดกปฐมวย 5

คณคาของกจกรรมศลปะตอเดกปฐมวย 8

วามตองการของเดกปฐมวยเกยวกบศลปะ 11

การพฒนาแรงจงใจเพอใหเดกประสบความส าเรจในการสรางสรรคงานศลปะ 12

ศลปะกบการคดสรางสรรคในวยเดก 14

ลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรคสง 15

ลกษณะพฒนาการทางความคดสรางสรรคของเดก 15

การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผสอน 17

การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผปกครอง 21

การประเมนพฤตกรรมดานจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 22

บทสรป 24

แบบฝกหดทายบท 25

เอกสารอางอง 26

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 29

บทท 2 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 31

พฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวย 31

พฒนาการและการรบรทางวตถของเดกปฐมวย 39

ความส าพนธของศลปะตอประสบการณดานตาง ๆ ของเดกปฐมวย 40

(4)

สำรบญ (ตอ)

หนา ทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวย 43

ทฤษฎเสมอนจรง 43

ทฤษฎปญญา 46

ทฤษฎการรบรทางศลปศกษา 49

ทฤษฎความรสกและการเหน 51

บทสรป 54

แบบฝกหดทายบท 55

เอกสารอางอง 56

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 57

บทท 3 หลกการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย 61 แนวทางในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย 61

จดมงหมายในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย 62

การเตรยมกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย 63

การจดประสบการณทางศลปะใหกบเดกปฐมวย 65

การเตรยมหองเรยนศลปะ 66

กจกรรมศลปะทมความเหมาะสมส าหรบเดกปฐมวย 66

การจดประสบการณทางดานศลปะส าหรบเดกปฐมวยตอนปลาย 70

ขอควรค านงในการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวย 75

กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย 77

การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย 77

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ 79

การเตรยมหองเรยนศลปะ 81

ล าดบขนตอนในการสอนศลปะเดกปฐมวย 82

กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย 83

การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย 84

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ 86

(5)

สำรบญ (ตอ)

หนา

บทสรป 88

แบบฝกหดทายบท 89

เอกสารอางอง 90

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4 93

บทท 4 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 97

วสดอปกรณทใชในงานศลปะ 98

การเลอกวสดเหลอใชและวสดทองถนมาใชในกจกรรมศลปะ 103

การท าแปงโดว 104

การประดษฐพกนจากวสดในทองถนเพอใชในงานศลปะ 105

ศลปะกบภมปญญาทองถน 106

ความหมายของภมปญญาทองถน 107

ความส าคญของแหลงเรยนรภมปญญาทองถน 109

ทมาของภมปญญาทองถน 110

รปแบบงานศลปะในทองถน 111

แนวทางการน าภมปญญาทองถนไปใชในการสอน 112

การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะของเดกปฐมวย 113

บทสรป 114

แบบฝกหดทายบท 115

เอกสารอางอง 116

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 117

บทท 5 การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะ 121

ความหมายของการวพากษ 121

การวพากษผลงานศลปะเดก 121

การประเมนพฒนาการเดกปฐมวย 122

(6)

สำรบญ (ตอ)

หนา การประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย 123

หลกการประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย 124

เครองมอในการประเมนผลงานเดกปฐมวย 125

การสงเกตและบนทก 125

การสนทนา 126

การรวบรวมผลงาน 127

การวเคราะหผลงานศลปะเดกปฐมวย 127

ศลปะกบความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 129

การประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 131

เครองมอประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 132

บทสรป 136

แบบฝกหดทายบท 137

เอกสารอางอง 138

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6 140

บทท 6 การจดนทรรศการจากผลงานเดก 143

ความหมายการจดนทรรศการศลปะ 143

ความส าคญของนทรรศการเดก 144

จดประสงคในการจดนทรรศการผลงานเดกปฐมวย 145

ประวตของนทรรศการ 147

นทรรศการเพอการศกษา 149

ประเภทของนทรรศการเพอการศกษา 149

นทรรศการผลงานเดกปฐมวย 154

การจดนทรรศการจากผลงานเดดปฐมวย 155

บทสรป 157

แบบฝกหดทายบท 158

เอกสารอางอง 159

(7)

สำรบญ (ตอ)

หนา แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7 161

บทท 7 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 165

หลกการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย 165

แนวทางการจดกจกรรมส าหรบส าหรบเดกปฐมวย 166

บทบาทครในการจดกจกรรม 167

ประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก 167

รปแบบในการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย 168

กจกรรมกระดาษส าหรบเดกปฐมวย 170

กจกรรมศลปะจากสประเภทตาง ๆ 173

กจกรรมการพมพภาพ 176

กจกรรมศลปะจากสธรรมชาต 177

กจกรรมศลปะดวยการปน 180

บทสรป 184

แบบฝกหดทายบท 184

เอกสารอางอง 185

บรรณานกรม 188

สำรบญภำพ

หนา

ภาพท 6.1 การจดนทรรศการผลงานเดกปฐมวย “โรงเรยนอนบาลบงกาฬ 146

วศษยอ านวยศลป ภาพท 6.2 ตวอยางรปแบบนทรรศการผลงานศลปะในชนเรยน 152

ภาพท 6.3 ตวอยางการจดรปแบบนทรรศการจากผลงานศลปะเดก 153

ภาพท 6.4 ตวอยางนทรรศการในชนเรยน 153

ภาพท 6.5 ตวอยางนทรรศการศลปะในชนเรยน 154

ภาพท 6.6 ตวอยางการจดนทรรศการศลปะในชนเรยน 155

สำรบญตำรำง

หนา ตาราง 5.1 แบบสงเกตพฤตกรรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 133

ชนอนบาลปท 3 (5-6 ป) กจกรรม ศลปะสรางสรรค ตาราง 5.2 แบบประเมนผลงานศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย 134

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำวชำ

รหสวชำ EA10122

ชอวชำ ศลปะส าหรบเดกปฐมวย (Arts for Young Children)

หนวยกต 3(2-2-5)

ค ำอธบำยรำยวชำ (Course Description)

ความรเบองตนเกยวกบศลปะ ความหมายและความส าคญของศลปะส าหรบเดกปฐมวย พฒนาการดานศลปะของเดกปฐมวยและทฤษฎทเกยวของ จดมงหมายและหลกการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย วสด อปกรณ การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะ การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย บทบาทของครและผปกครองใน การสงเสรมประสบการณทางศลปะของเดกปฐมวย การจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก การฝกปฏบตกจกรรมศลปะ

วตถประสงค เพอใหผเรยนมความสามารถดงน 1. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเบองตนเกยวกบองคประกอบทางศลปะส าหรบเดก

ปฐมวย

2. เพอใหนกศกษาเขาใจความส าคญของศลปะส าหรบเดกปฐมวย 3. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบพฒนาการดานศลปะของเดกปฐมวยและ

ทฤษฎทเกยวของ 4. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบจดมงหมายและหลกการจดประสบการณ

ศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. เพอใหนกศกษาสามารถน าวสด อปกรณ การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะ

6. เพอใหนกศกษาเขาใจหลกการวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

(14)

7. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบบทบาทของครและผปกครองใน การสงเสรมประสบการณทางศลปะของเดกปฐมวย

8. เพอใหนกศกษามความรความเขาใจเกยวกบการจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก

9. เพอใหนกศกษาสามารถออกแบบและฝกปฏบตกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยได

เนอหำ บทท 1 ควำมรเบองตนเกยวกบศลปะ 4 ชวโมง ความหมายของศลปะ

ความส าคญของศลปะตอเดกปฐมวย

คณคาของกจกรรมศลปะตอเดกปฐมวย

ความตองการของเดกปฐมวยเกยวกบศลปะ

การพฒนาแรงจงใจเพอใหเดกประสบความส าเรจในการสรางสรรคงานศลปะ

ศลปะกบการคดสรางสรรคในวยเดก

ลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรคสง ลกษณะพฒนาการทางความคดสรางสรรคของเดก

การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผสอน

การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผปกครอง การประเมนพฤตกรรมดานจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

บทสรป ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

บทท 2 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 8 ชวโมง พฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวย

พฒนาการและการรบรทางวตถของเดกปฐมวย

ความส าพนธของศลปะตอประสบการณดานตาง ๆ ของเดกปฐมวย

ศลปะสมพนธกบภาษา

ศลปะสมพนธกบสงคมศกษา

ทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวย

ทฤษฎเสมอนจรง ทฤษฎปญญา

ทฤษฎความรสกและการเหน

(15)

ทฤษฎการรบรทางศลปะศกษา บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

บทท 3 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 8 ชวโมง แนวทางในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

จดมงหมายในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

การเตรยมกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

การจดประสบการณทางศลปะใหกบเดกปฐมวย

การเตรยมหองเรยนศลปะ

กจกรรมศลปะทมความเหมาะสมส าหรบเดกปฐมวย

การจดประสบการณทางดานศลปะส าหรบเดกปฐมวยตอนปลาย ขอควรค านงในการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ

การเตรยมหองเรยนศลปะ

ล าดบขนตอนในการสอนศลปะเดกปฐมวย

กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง บทท 4 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 8 ชวโมง

วสดอปกรณทใชในงานศลปะ

การเลอกวสดเหลอใชและวสดทองถนมาใชในกจกรรมศลปะ

การท าแปงโดว การประดษฐพกนจากวสดในทองถนเพอใชในงานศลปะ

ศลปะกบภมปญญาทองถน

ความหมายของภมปญญาทองถน

(16)

ความส าคญของแหลงเรยนรภมปญญาทองถน

ทมาของภมปญญาทองถน

รปแบบงานศลปะในทองถน

แนวทางการน าภมปญญาทองถนไปใชในการสอน

การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะของเดกปฐมวย

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง บทท 5 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 8 ชวโมง

ความหมายของการวพากษ

การวพากษผลงานศลปะเดก

การประเมนพฒนาการเดกปฐมวย

การประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

หลกการประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

เครองมอในการประเมนผลงานเดกปฐมวย

ศลปะกบความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

การประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

เครองมอประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง บทท 6 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 8 ชวโมง

ความหมายการจดนทรรศการศลปะ

ความส าคญของนทรรศการเดก

ประวตของนทรรศการ

นทรรศการเพอการศกษา

ประเภทของนทรรศการเพอการศกษา บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

(17)

บทท 7 ความรเบองตนเกยวกบศลปะ 12 ชวโมง หลกการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

แนวทางการจดกจกรรมส าหรบส าหรบเดกปฐมวย

บทบาทครในการจดกจกรรม ประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก

รปแบบในการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กจกรรมกระดาษส าหรบเดกปฐมวย

กจกรรมศลปะจากสประเภทตาง ๆ

กจกรรมการพมพภาพ ศลปะจากสธรรมชาต กจกรรมศลปะดวยการปน

บทสรป

ค าถามทายบท

เอกสารอางอง

กจกรรมกำรเรยนกำรสอน

1. การอภปรายกลมใหญ และกลมยอย

2. การน าตวอยาง สไลด วดโอ เหตการณจรงมาใหนกศกษาดเพอกระตนความสนใจและความเขาใจ

3. การถามตอบระหวางเรยน และทายชวโมงเรยน

4. การน าเสนอรายกลม และการเตรยมกจกรรมใหทกคนในชนไดท ารวมกน

5. การแสดงบทบาทสมมต 6. น าเสนอรายบคคลหนาชนเรยน แลกเปลยนความรระหวางผสอนและผเรยน

7. การทดลองจดนทรรศการศลปะ

8. การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย 9. การฝกปฏบตการท ากจกรรมศลปะและการน าเสนอ

10. รวมกนสรปบทเรยนทกครงทายคาบเรยน 11. การท าแบบฝกทายบท เพอการทบทวนบทเรยน

(18)

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ต าราศลปะส าหรบครปฐมวย

3. หนงสอ ต าราทเกยวของ 4. Power Point

5. ใบงาน/ แบบฝกหด

กำรวดและประเมนผล

คะแนนระหวางภาค

- การรายงาน และการน าเสนอ 15 คะแนน

- แบบฝกหดทายบท 10 คะแนน

- งานเดยว 15 คะแนน

- งานกลม 10 คะแนน

- สอบกลางภาค 20 คะแนน

สอบปลายภาค 30 คะแนน

รวม 100 คะแนน

กำรประเมนผล

คะแนน 80-100 ไดเกรด A

คะแนน 75-79 ไดเกรด B+

คะแนน 70-74 ไดเกรด B

คะแนน 65-69 ไดเกรด C+

คะแนน 60-64 ไดเกรด C

คะแนน 55-59 ไดเกรด D+

คะแนน 50-54 ไดเกรด D

คะแนน 0-49 ไดเกรด F

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 1

ควำมรเบองตนเกยวกบศลปะ

(4 ชวโมง)

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. บอกความหมายของศลปะได 2. อธบายความส าคญของศลปะส าหรบเดกปฐมวยได

3. อธบายคณคาของกจกรรมศลปะทสงผลตอพฒนาการของเดกปฐมวยได

4. อธบายความส าคญและการสงเสรมความคดสรางสรรคใหกบเดกปฐมวยได

5. ยกตวอยางรปแบบการประเมนความคดสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

หวขอเนอหำ 1. ความหมายของศลปะ

2. ความส าคญของศลปะตอเดกปฐมวย

3. คณคาของกจกรรมศลปะตอเดกปฐมวย

4. ความตองการของเดกปฐมวยเกยวกบศลปะ

5. การพฒนาแรงจงใจเพอใหเดกประสบความส าเรจในการสรางสรรคงานศลปะ

6. ศลปะกบการคดสรางสรรคในวยเดก

7. ลกษณะของบคคลทมความคดสรางสรรคสง 8. ลกษณะพฒนาการทางความคดสรางสรรคของเดก

9. การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผสอน

10. การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยโดยผปกครอง 11. การประเมนพฤตกรรมดานจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

12. บทสรป 13. ค าถามทายบท

14. เอกสารอางอง

2 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

1. ปฐมนเทศและอธบายแผนบรหารการสอน ตลอดปการศกษา และเกณฑการวดประเมนผลรายวชา เอกสาร ต าราอานเพมเตม รวมถงขอปฏบตในการเรยนตลอดภาคการศกษา

2. อภปรายกอนเรยนในหวขอ “ศลปะ กบ เดกปฐมวย”

3. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอน

3. ดคลปวดโอ ศลปะเดก

4. บรรยายประกอบ power point เรอง ความรเบอตนเกยวกบศลปะส าหรบเดดปฐมวย

5. นกศกษาแบงกลมอภปรายแสดงความคดเหน และเรยนรแบบ Jig-saw พรอมเกบคะแนน

6. นกศกษาแตละกลมน าเสนอหนาชนเรยน รวมกนซกถาม อภปราย

7. ท าแบบฝกหดทายบท

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. power point เรอง ความรเบอตนเกยวกบศลปะส าหรบเดดปฐมวย

4. Course Syllabus

5. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอนๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

3. ประเมนจากการน าเสนอหนาชนเรยน

4. ประเมนจากแบบฝกหดทายบทเรยน

บทท 1

ควำมรเบองตนเกยวกบศลปะ

การพฒนาเดกปฐมวยดวยศลปะเปนการปพนฐานการเปนมนษยทสมบรณทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา การสรางสรรคงานศลปะชวยใหเดกเกดสนทรยภาพในการใชชวตในอนาคต ซงเกดจากการไดปลดปลอยพลงจากธรรมชาต สงรอบตวมความสวยงามของศลปะซอนอยทกหนทกแหง ทงทเปนสงทมอย เกดขน และเปลยนแปลงไปตามธรรมชาต อกทงสงทมนษยสรางสรรคขนจากอดตจนถงปจจบน ลวนมาจากการสรางสรรคเพอจรรโลงสงคมและการด ารงคอยของมนษย จะเหนไดจากความพยายามของนกศลปะในทกยคทกสมยทพยายามคนหา รปแบบงานศลปะดวยการลองผดลองถกมานานบศตวรรษ ซงในหลายยคสมยวทยาการทางศลปะกเกดจากการคนพบทางวทยาศาสตร ท าใหไดขอเทจจรงทน ามาประยกตเพอการสรางสรรคความแตกตางในรปแบบทหลากหลาย แมกระทงกระบวนการในการถายทอดกส าคญทนกศลปะไดรวมมอกบนกการศกษาเพอคดคนแนวทางในการพฒนาความคดสรางสรรคดวยการใชศลปะ ซงในปจจบนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวาศลปะมความส าคญในการพฒนาคนใหสมบรณไดในทกดาน ไปพรอม ๆ กนตลอดชวต รวมถงการจรรโลงสงคมใหมความเปนปกตสขใหสมบรณได

ควำมหมำยของศลปะ

“ศลปะ” เปนค าทมความหมายกวาง ซงหมายรวมถงศลปะหลากหลายแขนงและหลากหลายระดบ โดยครจะถายทอดใหกบผเรยนตามความเหมาะสมโดยค านงถงทงระดบการศกษาและชวงวยของเดก ซงนกการศกษาหลายทานไดใหความหมายของศลปะไวหลากหลายทศนะ ดงน

เลศ อานนทนะ (2555: 44) กลาววา ศลปศกษา หมายถง การประยกตใชกจกรรมทางศลปะเพอประโยชนทางการศกษา ในการพฒนาเดกทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา แตมไดมงหวงใหเดกเปนจตรกรในอนาคต

วรณ ตงเจรญ (2555: 60) กลาววา ศลปะเดก คอ การแสดงผลงานตามความสนใจผานการรบร ตามความพรอมและความสามารถของเดกแตละคนทมความแตกตางกน ผานวสดทเหมาะสมดวยวธการอยางใดอยางหนง ใหผอนสามารถรบรไดดวยตา

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2546: 13) กลาววา กจกรรมศลปะ หมายถง กจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบงานศลปะ ทมจดมงหมายในการพฒนากระบวนการสรางสรรค ซง

4 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

หมายรวมถงการประดษฐจากเศษวสด ทกระตนใหเดกไดแสดงออกอยางอสระตามความรสกและความสามารถ จนเกดการรบรในความงามของงานศลปะ

สรวงพร กศลสง (2553: 2-3) กลาวถง ศลปะวา เปนการแสดงทกษะดานการการคดสรางสรรค ผานงานศลปะ โดยใชจนตนาการอยางอสระท าใหเกดการสงสมประสบการณและเรยนรความเปนเอกภาพ ความงามทางศลปะ เกดประสบการณสามารถสรางสรรคงานงานไดอยางมคณคา รและเขาใจในสนทรยภาพของศลปะ รจกการชนชมผลงานของตนเองและผอน

Carter V. good (1973: 38) ไดนยามค าวา ศลปะ(Art) วา เปนกจกรรมทชวยมนษยสามารถเกดทกษะในการสรางผลงาน เพอสงเสรมความคดสรางสรรค

Lowenfeld and Brittian (1985: 7) ไดใหความหมายของ ศลปะส าหรบเดกวา หมายถง

การแสดงออกถงความรสกนกคด และความเจรญเตบโต สามารถเขาใจความหมายของสงตาง ๆ รอบตว และจะมการเปลยนแปลงไปตามวฒภาวะและการเจรญเตบโต

ทน เขตกน (2550: 2) กลาววา ศลปะส าหรบเดก หมายถง การแสดงออกดานความรสก จนตนาการ ความคดสรางสรรค ผานผลงานทมความหมายชดเจน

กรมวชาการ (2545: 2) ใหความหมายของศลปะไววา การใชความคดสรางสรรคดดแปลง จนเกดสนทรยภาพและเหนคณคาของศลปะวฒนธรรมทงของไทยและสากล เกดจากการเรยนรทผเรยนมอสระจากการเรยนร

มานพ ถนอมศร (2546: 14) กลาววา ผลงานทกอใหเกดความสะเทอนทางอารมณ มคณคาตอจตใจ ทผานการถายทอดจากภมปญญา ผานสอและเทคนคทหลากหลาย

ชาญณรงค พรรงโรจน (2545: 25 – 27) ไดสรปความหมายของศลปะวา เปนการแสดงออกทางอารมณ หรอสงทอยภายใน ดวยการจ าลองและการแสดงออก ผานประสบการณของชวต

จากความหมายของศลปะขางตนทนกการศกษาไดกลาวไว สามารถสรปไดวา เปนการแสดงออกทางอารมณ ความรสกนกคด ออกมาเปนผลงาน โดยการประยกตใชศลปะเพอประโยชน ในการพฒนาเดกทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา ดวยการแสดงผลงานตามความสนใจ ตามความความสามารถของเดกแตละคนทมความแตกตางกน ดวยการใชวสดทเหมาะสมอยางอสระใหผอนสามารถรบรได และยงเปนเครองมอในการพฒนากระบวนการคดรเรมสรางสรรค ทกระตนใหเดกไดแสดงออกอยางอสระตามความรสกและความสามารถ ผานงานศลปะ จนท าใหเกดการสงสมประสบการณ และเรยนรความงามทางศลปะ จนสามารถสรางสรรคงานงานไดอยางมคณคา รและเขาใจในสนทรยภาพของศลปะ เหนคณคาของศลปะทผานการถายทอดมาจากภมปญญาของบรรพบรษ และเปดใจรจกการชนชมผลงานทงของตนเองและผอน

5 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ควำมส ำคญของศลปะตอเดกปฐมวย

ศลปะมความส าคญตอการพฒนาเดกปฐมวยในทกดาน กระบวนการสอนศลปะส าหรบเดกครเปนผมบทบาทส าคญในการวางแผน จดเตรยม และด าเนนการ เพอใหเดกไดพฒนาอยางเตมตามศกยภาพ ถงแมวาความชอบในศลปะของเดกกบผใหญจะมความแตกตางกน แตครปฐมวยตองเรยนรความชนชอบในศลปะของเดก และใชเปนแรงผลกดนในการกระตนใหเดกสรางงานศลปะ เพอดงศกยภาพในตวเดกออกมา ซงนกวชาการหลายทานไดกลาวถงความส าคญของศลปะไวดงน พรพไล เลศวชา (2557: 16) ไดอธบายความส าคญของศลปะส าหรบเดกวา ผใหญกบเดกมความชอบในการท างานศลปะทมความแตกตางอยางมาก พบวาผใหญสวนใหญไมคอยชอบท างานศลปะ แตเดกทกคนกลบชอบท างานศลปะ การท างานของสมองเดกตอการท างานศลปะ คอการเปลยนเอาสงตาง ๆ ทคดจนตนาการอยในสมองออกมาไวขางนอก ดวยการวาด ระบายส การปน ฯลฯ ส าหรบเดก “ศลปะ” กคอการเปลยนความคดออกมาเปนภาพ เหมอนหรอไม สวยหรอไม กไมส าคญ สงส าคญคอ น ามนออกมาปรากฏงอกสมองใหได หลงจากนน เดกกจะเรมลบ บด ตด รอ หรอท าไม ถารสกวางานนนยอมออกมาไมตรงกบทเขารสก ดงนน การท างานศลปะเดก กคอกระบวนการพฒนาสมองนนเอง นอกจากน การท างานศลปะยงชวยใหเดกรสกผอนคลาย ระบายสงทอยขางในออกมา ลดความกดดน นเปนการพฒนาสมองสวนอารมณ ขณะท างานศลปะ เดกจะน าเอาขอมลทรและเกบอยในสมองมาประมวลผลทสมองสวนหนา สมองสวนหนาสงไปทสมองสวนควบคมการเคลอนไหว (motor cortex) จากนนสงสญญาณไปทมอ มอท าตามทสมองสงทงหมดนกคอการพฒนาศกยภาพของสมองของเดกนนเอง

ชาญณรงค พรรงโรจน (2545: 37-39) กลาววา ศลปะมความมหศจรรยและส าคญตอการ ด ารงชวตของมนษยมากมายดงตอไปน

1. ศลปะเพอการผอนคลาย เพราะเปนเครองมอในการระบายอารมณ ความรสกนกคดของมนษยออกมา ไมวาจะเปนความรสกเชนไรกตาม มนษยเรากสามารถระบายออกมาผานงานศลปะไดอยางอสระ ทงความรสกสขใจ และทกขใจ

2. ศลปะเพอการพฒนาจตใจ ในแงของจตวทยา ศลปะเปนเครองมอบงบอกสภาพจตทมความส าคญ เชน ถาบคคลใดสามารถท างานส าเรจลลวงไปดวยด มกจะเปนผทรจ กใหการชนชมในผลงานของผอน ยนดเมอเขาท าไดด เออเฟอเผอแผ มอารมณผอนคลายในการท างาน บคคลลกษณะนมกจะเปนบคคลทท างานไดอยางมประสทธภาพ

3. ศลปะเพอพฒนาสงคม ศลปะเปนสอและเครองมอทส าคญทชวยท าใหเกดสมพนธภาพของคนในสงคม และชวยใหด าเนนตอไปไดอยางสงบสข เพราะศลปะสามารถเปนสอกลางทใชในการ

6 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เชอมบคคลในการจดกจกรรมตาง ๆ รวมกน เชน การเชอมโยงความสมพนธของประชากรในกลมประเทศ ทงสบประเทศเขาดวยกน ดวยการใชศลปะและวฒนธรรม เพอเชอมสมพนธไมตร

4. ศลปะเพอการบ าบด (Art Therapy) คอ การใชศลปะเพอการบ าบดโรคทางจตและการวนจฉยหาขอบกพรองของบคคลทรางกายหยอนสมรรถภาพจากกลไกการท างานของรางกายทผดปกตจนสงผลตอระบบจตใจ เมอทราบสาเหต จงไดเลอกใชกจกรรมทางศลปะทมความเหมาะสมมาใชเพอการรกษา ซงสงผลใหมสภาพทดขน

นอกเหนอจากกจกรรมการเลนและการปฏบตอน ๆ แลว ในสถานศกษาปฐมวยยงมอกหนงกจกรรมทมความส าคญและจดใหเดกไดปฏบตเปนประจ าคอกจกรรมศลปะ ซงจดอยในรปของกจกรรมทใหเดกไดเลอกตดสนใจลงมอกระท าและแสดงผลงานทเกดจากการกระท ากจกรรมศลปะจงเปนกจกรรมทตอบสนองการพฒนาเดกไดครบทกดาน กจกรรมศลปะกบการพฒนาเดกโดยรวม โฟรอเบล (Froebel. 1826) บดาแหงการศกษาปฐมวย ชาวเยอรมน เปนผทใหแนวคดในการศกษา ส าหรบเดกปฐมวยวา เดกปฐมวยควรไดรบการศกษาเพอใหเกดการพฒนาในทกสวนไปดวยกน การศกษาส าหรบเดกจงมใชเปนการศกษาเพอใหเดกเปนบคคลพเศษทมความเปนเลศ ซงกลาวไดวา เปนการแสดงแนวคดแรกของแนวทางการพฒนาเดกโดยรวม และจากนนมากวาสองศตวรรษ ความเชอเรองการพฒนาเดกโดยรวมยงเปนแนวทางของการพฒนาเดกปฐมวยทยดถอกนมาโดยตลอด (Fox and

Diffily. 2002: 146) ความส าคญของการพฒนาเดกโดยรวม ไดเปนหลกการของการจดการศกษาปฐมวยสบเนองมาจนถงปจจบน และมการศกษาคนควาวจยองคความรใหมๆ อยตลอดเวลา ขอคนพบตางๆ ในปจจบนเปนการแสดงใหเหนอยางชดเจนถงลกษณะของพฒนาการของเดกทสมพนธกนอยางแนบแนนในแตละสวน การดเนอร (1993) นกจตวทยาทางสมองทเปนผศกษาพบถงความฉลาดทางปญญาของมนษย และกอตง ทฤษฏพหปญญา(Multiple intelligences theory) ระบวา มนษยมความฉลาดทางปญญาอยหลายดาน ซงในขอคนพบในขณะนคอความฉลาด 9 ดาน ซงความฉลาดในทกดานจะท างานรวมกน ขณะเดยวกนสามารถพฒนาความฉลาดใหสงขนไดโดยการสนบสนนจากการใหเดกไดรบประสบการณจากสภาพ แวดลอมทเหมาะสม และกจกรรมทใหเดกไดใชความฉลาดในการลงมอปฏบต คอ กจกรรมศลปะ ทใหเดกไดคดวาจะท าอะไรและใชกระบวนการอะไร จะใชสออปกรณอะไร จะสรางอยางไรและคาดวาจะเกดผลอยางไร ซงจากกจกรรมดงกลาวเดกจะตองอาศยความฉลาดในทกดานมาปฏบตรวมกน และขณะทปฏบตการอยนน ความฉลาดในทก ๆดานจะไดรบการกระตนและเกดประสบการณท าใหเกดการพฒนาไปพรอม ๆ กน กจกรรมศลปะจงเปนอกหนงกจกรรมทน ามาใชในการพฒนาเดกตามหลกของการพฒนาเดกโดยรวม ดงน (วฒนา ปญญฤทธ, 2553: 71)

1. กจกรรมศลปะกบการพฒนาการโดยรวมของเดก

7 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

จากหลกการพฒนาเดกโดยรวมมาสการปฏบตในสถานศกษาปฐมวย จงจดกจกรรมทหลากหลายใหเดกไดลงมอปฏบต ทงการเลน การรองร าท าเพลง การเคลอนไหว การเลนกบสอวสด การปฏบตการใน รปแบบตาง ๆ การเลนตามมมการเรยนร การท าเลยนแบบรวมทงการท ากจกรรมศลปะ ซงมนกวชาการไดแสดงใหเหนถงความสมพนธของกจกรรมศลปะกบการสงเสรมพฒนาการดานตาง ๆ ของเดกดงน

2. ศลปะกบพฒนาการทางสงคมอารมณจตใจ มงานวจยทสนบสนนวาจากการท ากจกรรมศลปะ ทเปดโอกาสใหมอสระในการเลอกและ

ตดสนใจเอง จะชวยพฒนาความเปนตวของตวเองของเดกตลอดจนสรางความรความเข าใจในตนเอง เดกจะเรมคดตงแตเลอกเรองหรอประเดนทจะท างาน คดวาจะใชวสดอะไร จะใชวธการอะไรบาง การคดถงความสมพนธของสอวสดและวธการ การคาดหวงถงผลของการท างาน ซงมาจากกระบวนการดงกลาว ซง กระบวนการเหลานนเองเดกจะไดแสดงออกถงความรสกนกคดและถายทอดประสบ การณ ความคด ความเหนของตนเองออกมา และหากเปนการท ากจกรรมแบบกลม เดกจะเรยนรถงการท างานรวมกน การแลกเปลยนความคดการรบฟงความคดเหน การขยายประสบการณของตน การยอมรบค าตชมของผอน การเรยนรเทคนคและวธการตาง ๆ จากผอน การรจกแบงปน การรอคอยการเออเฟอการรวมมอและรวมทง การรถงความส าคญของความคดของผอนทมความส าคญเชนเดยวกบความคดของตน

นอกจากน จากการวจยพบวาจากการท ากจกรรมศลปะ เดกจะรสกสบาย ผอนคลายไมเครยด และมความสข เพราะไดท าในสงทตนสนใจ เพลดเพลน สามารถท าสงตาง ๆ ไดตามความสามารถ ไดควบคมวสดและกระท าตามวตถประสงค ท าใหสงผลตอสภาวะทางอารมณซงสภาวะดงกลาวจะมความสมพนธ กบการท างานของสมองและสงผลใหเกดการเรยนรทมประสทธภาพ ขณะเดยวกนการท ากจกรรมทไดใชการคดสรางสรรคจะท าใหเกดการรบรเขาใจสงทมความหมาย และเขาใจถงวธการส ารวจสงตาง ๆ เพอสรางสรรคความรตอไป

3. ศลปะกบการพฒนาอวยวะและกลามเนอ จากกจกรรมศลปะ เดกจะไดท างานโดยใชอวยวะทงกลามเนอมดใหญและอวยวะทเปน

กลามเนอ เลกรวมทงการท างานประสานสมพนธของอวยวะตาง ๆ เชน การวาดภาพขนาดใหญตองใชทอนแขนใน การวาดวงแขนใหไดระยะของเสนทตองการ การใชอวยวะท างานใหไดออกมาตามทออกแบบไวการท างานของอวยวะตาง ๆ ตามทสมองสงการท าใหเกดการพฒนาและเกดประสทธภาพในการท างานของอวยวะนน ๆ และพฒนาไปสการสงเกตจดจ าและการบงคบอวยวะไปสการขดเขยนและท ากจกรรมอนตอไป

4. กจกรรมศลปะกบการพฒนาทางสตปญญา

8 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

นกจตวทยาระบวาการท ากจกรรมศลปะของเดก โดยเฉพาะการวาดภาพเปนสงส าคญอยางยงตอ พฒนาการทางศลปะของเดก เพราะเปนการสรางความรความเขาใจทมตอสงตาง ๆ ในโลกโดยรอบ ซงจาก กจกรรมการวาดภาพจะชวยสงเสรมการคดวางแผน การคดยดหยนการเรยนรวธการแกปญหาทหลากหลาย ฝกการถายทอดสงตาง ๆ ดวยการวาดเพอพฒนาไปสการเขยนหนงสอตอไป นอกจากนนกจตวทยายงระบถง การวาดภาพกบการตดสนใจของเดกดงน

ขนท 1 เลอกและตดสนใจจะวาดภาพอะไร ขนท 2 เลอกและตดสนใจวาจะถายทอดผานวสดอะไรและจดออกมาในลกษณะใด ขนท 3 เลอกและตดสนใจวาจะท าทไหน ขนท 4 เลอกและตดสนใจวาจะท าอยางไรจงจะไดผลงานทนาพงพอใจ

จากความส าคญขางตน จะเหนไดวาศลปะชวยพฒนาเดกไดโดยองครวม ไปพรอม ๆ กนไดในทกดาน และเปนเครองมอส าคญในการด ารงชวตของมนษย ทงชวยในการผอนคลาย ระบายอารมณ ความอดอนตนใจใหรสกผอนคลาย และเปนสข เปนเครองมอในการชวยพฒนาจตใจของมนษยใหสงขน รจกการชนชมยนดกบความส าเรจของผอน สงผลตอการพฒนาสงคมทมความสข ในการเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางคนตางเชอชาต ตางศาสนา

อกทงศลปะยงเปนเครองมอทชวยบ าบดรกษาโรคตาง ๆ ไมวาจะเปนทางจตและรางกาย อนจะชวยใหบคคลใชชวตไดอยางเปนปกตในสงคมได การพฒนาความฉลาดในตวเดกใหสงขนนน สามารถท าไดดวยกจกรรมทางศลปะ ซงเดกจะไดฝกการคดอยางเปนกระบวนการ ทงการออกแบบ การเลอกวสดอปกรณ การจนตนาการถงผลทจะออกมาลวงหนา ซงสมองของของเดกจะไดร บการกระตน เมอลงมอท าจะเปนการตอกย าซ าทวนใหเดกไดฝก ทงทางดานการคดและรางกายไปพรอม ๆ กน จงท าใหเดกเกดการพฒนาอยางองครวมเมอไดท างานศลปะอยางอสระ

คณคำของกจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

คณคาของกจกรรมศลปะทมตอเดกปฐมวยนนมรอบดาน ทงในการพฒนาสตปญญาเพอชวยในการแกปญหาอนเปนเครองมอในการด ารงคชวต ทงชวยดงศกยภาพดานความคดสรางสรรค จนตนาการ ในการชวยสรางสรรคสงใหมเพอความอยรอดของสงคมมนษยในอนาคต ทงชวยพฒนาดานรางกาย ในการประสานสมพนธกนทงกลามเนอมอและตา ซงเปนพนฐานการใชกลามเนอยอย ไปสการใชกลามเนอใหญ เปนการปพนฐานทมนคงในการขด เขยน หยบ จบ สง ๆ ตางไดอยางมนคงแมนย า เปนทกษะในการประกอบอาชพตาง ๆ ในอนาคต

9 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ซงในปจจบนการใชศลปะเพอเปนเครองมอส าคญในการพฒนาเดกปฐมวยนนเปนทรจกและนยมกนอยางกวางขวาง เพราะศลปะเปนสงทเดกชนนชอบจงเปนการงายในการทจะโนมนาวใหเดกไดลงมอสรางสรรคงานในหลายรปแบบ อยางทครตงจดมงหมายเอาไว

นอกจากนนในปจจบนไดมผน ากจกรรมศลปะไปเปนฐานทน าไปสการพฒนาเดกปฐมวยในเรองอน ๆ ท าใหคณคาของกจกรรมตอการน าไปใชกวางขวางยงขน ดงทมนกการศกษาไดกลาวถงคณคาของศลปะไวดงน

วฒนา ปญญฤทธ และคณะ (2553: 5) กลาวไววา 1. ศลปะชวยใหพฒนาพฤตกรรมในการท างานของคนเราอยางมคณคาและสรางสรรค 2. ศลปะชวยใหพฒนาการท างานของคนเราอยางเปนกระบวนการ

3. ศลปะชวยพฒนาคณลกษณะของบคคลดานการคดรเรมสรางสรรค 4. ศลปะชวยใหคนเราเปนผทคดเปน ท าเปน แกปญหาเปน ในทกดาน

5. ศลปะชวยใหคนเราเกดทกษะทางสงคมทด มการพฒนาพฤตกรรมทางสงคมและการท างานรวมกบผอน

6. ศลปะชวยพฒนาพนฐานดานคณธรรม ไดแก การมวนย ความรบผดชอบ ความขยน การประหยด การเออเฟอ ความสามคค

7. ศลปะชวยพฒนาจตใจและท าใหเกดสนทรยภาพในการด าเนนชวต

8. ศลปะชวยใหเกดการรคณคาของเวลา รจกใชเวลาวางอยางมคณคาและสรางสรรค 9. ศลปะชวยใหคนเราพฒนาภาษา เมอมโอกาสไดถายทอด สอสาร อธบบายเกยวกบผลงานแกผอน

10. ศลปะชวยในการสอสารความคด ออกมาเปนการสรางสรรคผลงาน ใหผอนรบร ทงน คณคาของศลปะมความกวางขวางและลกซง นอกจากจะท าใหเดกไดแสดงออกโดยการ

สรางสรรคผลงานทแสดงถงการถายทอดความรสก จนตนาการ ความคดสรางสรรคแลว ศลปะยงชวยสงเสรมและพฒนาการศกษาทางดานอน ๆ อกดวย การเรยนรจะเกดขนอยางถาวรคะเดกไดเรยนอยางสนกสนานเพลดเพลน เกดเจตคตทดตอการเรยนรในสงนน ๆ ซงสงเหลานนจะเกดขนไดดวยการใชกจกรรมทางศลปะเขาชวย การแสดงออกอยางสมบรณทางศลปะจะชวยสรางบรรยากาศทดในการเรยนร คณคาของศลปะจ าแนกออกเปน 6 ดานใหญๆ (ทน เขตกน, 2550: 2-3) ดงน

1. ความตระหนกเชงสนทรยะ หมายถง การรบรการเขาใจในความงาม ความมคณคาของงานศลปะ ความมงหมาย หลกพนฐานของศลปะศกษา คอ ชวยใหคนไดรบความสขอยางลกซงจากการมองเหน สามารถวจารณและจ าแนกงานศลปะไดดวยตนเอง ทงนเพอจะไดเกดความเพลดเพลนเจรญใจและสามารถพฒนาผลงานตนเองใหดขน สามารถตอบสนองตอสงเราทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางสงคม

10 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ผลรวมของประสบการณ การสรางผลงานทางศลปะตองอาศยประสบการณ ผมประสบการณมากจะรจกน าประสบการณเดมมาใชสรางสรรคงานศลปะ จะท าใหผลงานสมบรณยงขน รวมของประสบการณทางศลปะมความหมายและมคณคาทางศลปะนนมผลตอความตระหนกในทางศลปะของเดกเปนอยางมาก เมอใดทเดกสรางสรรคงานศลปะเมอนนเดกจ าเปนตองใชความสามารถหลายๆดาน ทงนเพราะเดกตองเผชญกบปญหาตาง ๆ และตองขจดปญหาเหลานนใหหมดไป โดยธรรมชาตของเดกจะชอบงานศลปะ เพราะงานศลปะเปนงานททาทาย ผลรวมของประสบการณทางศลปะ มความหมายรวมไปถงความคดสรางสรรคของเดกในการสรางดวยทกษะจนตภาพของตน ผลรวมของประสบการณทางศลปะของเดกจะเกดขนได เดกจะตองผานประสบการณตาง ๆ มากมาย เชน ตองเปลยนแนวคด เปลยนวธการหลายครง เปลยนอารมณหลายครง การเปลยนแลวเปลยนอกเชนน จะท าใหเดกไดผลงานเปนทพอใจและเปนประสบการณทเดกสามารถน าไปใชไดในอนาคต

3. ความคดรเรมสรางสรรค เดกแตละคนมความคดรเรมสรางสรรคทไมเหมอนกน ในดานการศกษาการจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพสง ครผสอนตองค านงถงความแตกตางในเรองความคดสรางสรรคของเดกมากกวาการสอนวชาอน ๆ ทงนเพราะวชาศลปะศกษาอยางสรางสรรคตองการผลงานจากพนฐานของเดกแตละคน ซงจะท าใหเกดผลงานทางศลปะทแตกตางกนอยางไรหลากหลาย

4. การแสดงออก การแสดงออกเปนความมงหมายส าคญของศลปะ การแสดงออกไดแก ความสามารถในการแสดงความคด ความรสกและอารมณ โดยใชภาษาของศลปะเปนสอ องคประกอบทส าคญของการแสดงออกอยางสรางสรรคทางศลปะ ไดแก การสรางสรรคหรอการประดษฐงานศลปะโดยใชรปแบบและสเปนหลก เปนการแสดงความรสกนกคด อารมณของบคคลทมอยในจตใจ แสดงออกอยางเสรโดยไมมการบงคบ คณคาของผลงานเดกขนอยกบความมอสระในการแสดงออก เดกจะแสดงออกไดดขนอยกบความเชอมนของเดก

5. ประดษฐการและความรอบร ประดษฐการ หมายถง นกประดษฐ จดประสงคหลกของการศกษาปจจบน ไดแก การปลกฝงใหเดกเกดการสรางสรรค ความรอบร ความคดรเรมและประดษฐการ การสรางงานศลปะเปนการเปดโอกาสใหเดกไดใชแนวความคด ใชจนตนาการ ใชประสบการณ สรางงานขน จากวสดตาง ๆ ซงจะกอใหเกดคณสมบตทพงประสงคแกเดก เชน การสรางสรรค การรเรมและประดษฐการ เปนตน งานศลปะจะมความสมบรณกตอเมอเดกไดใชแนวความคด ความร และประสบการณของตนในการแสดงออกอยางสรางสรรค ความรอบรเปนปจจยส าคญในการตดสน ใจของเดกเกยวกบการเลอกใชวธการ เลอกแนวคดและเลอกวสดอยางเหมาะสมกบชนงานศลปะ สงคมทมนกประดษฐยอมสรางสรรคสงใหมๆ ใหแกสงคมนน ซงจะเปนประโยชนตอชวตประจ าวนโดยทวไปในสงคมอกดวย

11 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

6. เสรภาพ เสรภาพในการแสดงออก จดวาเปนความมงหมายทส าคญในการสอนศลปะ เพราะเสรภาพเปนพนฐานของการปกครองตนเอง เดกทกคนมเสรภาพตดสนใจเลอกกจกรรมและท ากจกรรมทมคณคา การตระหนกถงคณคาของศลปะเปนสงส าคญ ทครควรปลกฝงใหเกดกบเดก เมอเดกสามารถรบรเขาใจถงความส าคญไดแลว ผลจากการยอมรบ สรางสรรคงานศลปะ กจะเกดกบเดกโดยปรยาย ในอนาคตการใชชวตของเดกเมอเขาโตขน เมอประสบกบความวนวาย สถานการณตงเครยดตาง ๆ ศลปะจะเปนเครองมอทเขาสามารถดงทกษะทเคยไดรบไดแสดงออกมาใชรบมอเพอการใชชวตและเอาตวรอดในสถานการณตาง ๆ ได จากการทเขาสามารถรบรและเขาใจสนทรยภาพทางศลปะทเคยไดรบมา

ควำมตองกำรของเดกปฐมวยเกยวกบศลปะ

เดกปฐมวยมความตองการในการเรยนรศลปะโดยธรรมชาตอยแลว เดกสามารถท าสงตาง ๆ ไดอยางมความสข โดยเฉพาะศลปะ ทเดกมอสระ ไดลองผดลองถก ซงศลปะไมมค าวาผด เดกจงรสกมความสขทไดอสระในการสรางสรรค ครและผเกยวของจงควรสนบสนนในการสรางสรรคผลงาน ดวยการเอออ านวย ทงวสด อปกรณ เวลา และบรรยากาศ การใหก าลงใจ การชนชม รวมถงการกระตน ยวยใหสรางสรรคงานทแตกตางทซบซอนและยากขนเรอย ๆ ใหกบเดก เพอใหเขาไดพฒนา และฉายแววนกสรางสรรคอยางมความสข ไมใชการถกบงคบ ซงจะไดผลทตรงขามกนโดยสนเชง

ทน เขตกน (2550: 4) กลาวถงความตองการของผเรยนในการเรยนรเกยวกบศลปะวา จากการสงเกตการสรางสรรคงานศลปะของผเรยน พบวา ผเรยนมความสขกบการท างานมาก บางคนวาดภาพไปคยไปกบตวเอง บางคนกเรยกรองใหผอนฟงหรอสนใจงานทตนท าอย การถายทอดเรองราวตาง ๆ ออกมาเปนภาพนเปนกระบวนการทางศลปะ ทชวยพฒนาการเรยนรของผเรยนตงแตยงอาน เขยนหรอใชภาษาสอสารยงไมไดหรอไดไมดนก แตสามารถถายทอดความรสกนกคดออกมาเปนภาพตาง ๆ เชน ภาพคน รถ สตว สตวประหลาด มนษยอวกาศ ซงเปนภาพเกยวกบเรองราวทเขาสนใจ ประทบใจ หรอจากจนตนาการและประสบการณทเคยไดรบบานภาพสะทอนถงความเกบกดหรอปญหาในใจของผเรยน

เดก ๆ ชอบวาดภาพและการทเดกวาดภาพตาง ๆ ออกมาไดนนเขาจะตองมลกษณะเปนบคคลทชางสงเกต จดจ า สนใจมจนตนาการ และประสบการณเกยวกบสงเหลานน ภาพวาดของเดกจงเปนผลจากการบนทกความคดรวบยอด และความรสก ความตองการในการแสดงออกดานศลปะ ตองการความสนใจและการสนบสนนจากผใหญในดานวสด อปกรณในการท างานดานศลปะ สถานท

12 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ในการท างานดานศลปะ ตองการพดคยถงเรองราวจากภาพหรอการกลาวค าชมเชย ซงจะชวยสรางก าลงใจ ความมนใจและความภาคภมใจแกเดก

ขางตนแสดงใหเหนวา พฒนาการเรยนรดานศลปะของเดกนน มความตองการทจะเรยนรตงแตเดกเลก ดงนนครจงมบทบาทหนาททจะตองเปนผคนหาความสามารถทางดานศลปะของเดกจากพฤตกรรมตาง ๆ ทเขาแสดงออกมา พรอมทงใหการเสรมแรง และก าลงใจในหลากหลายรปแบบ ชวยสรางความมนใจใหแกเดก อนจะสงผลใหเดกกลาแสดงความสามารถทางดานศลปะ ออกมาอยางเตมทตามศกยภาพ ซงจะสงผลใหเดกไดพฒนาในทกดานตามวฒภาวะโดยธรรมชาต

กำรพฒนำแรงจงใจเพอใหเดกประสบควำมส ำเรจในกำรสรำงสรรคงำนศลปะ

แรงจงใจเปนสงส าคญทจะท าใหบคคลท าสงตาง ๆ ออกมาไดอยางเตมประสทธภาพ ตามศกยภาพทแตละบคคลม การทบคคลจะสามารถท าสงตาง ๆ ไดส าเรจแรงจงใจเปนปจจยทกระตนใหเดกเกดการน าทกษะตาง ๆ ออกมาใช ครและผทเกยวของควรใหความส าคญในการสรางแรงจงใจใหกบเดก สรางพลงบวกในการสรางสรรคผลงานใหเกดขนอยางเหมาะสม สรางบรรยากาศทกระตน ทาทายความอยากรอยากลองของเดกใหเกดเปนแรงจงใจในการท างาน อนจะสงผลใหเดกประสบความส าเรจในการสรางสรรคงานศลปะได ทน เขตกน (2550: 29-30 อางจาก ประวทย จ าปาทอง, 2531: 18) ไดอธบายไววา ความคดสรางสรรคจะเกดขนไดอยางแทจรง จะตองขนอยกบเดกตองมเสรภาพอยางเตมท ท าอยางไรเดกจะมเสรภาพในตวเอง เปนเรองทครตองตระหนกในเรองนอยางมาก ถาเดกมอสระมความพอใจในการท างานแลวผลงานจากการแสดงออกของเดกจะมคานาทงมากทสด ในการพฒนาแรงจงใจเพอใหเดกสรางสรรคผลงานศลปะประสบความส าเรจตามวตถประสงคได จะตองค านงถงสงตอไปน 1. ใหเดกไดเลอกวสดเอง

ในการท างานเกยวกบศลปะตองใหเดกมเสรภาพในตวเอง การก าหนดงานทเจาะจงตายตวจะเปนการบงคบจตใจของเดก แมแตวสดทจะน ามาสรางสรรคผลงาน ควรให เดกไดมโอกาสเลอกใชเองตามใจชอบ และถาหากโรงเรยนไมสามารถจดหามาได กมอบหมายใหเดกจดหามาเอง โดยไมจ ากดวาควรจะเปนอยางไร แตสามารถน ามาสรางสรรคผลงานไดตามวตถประสงคทก าหนด เวลาท าการสอนครควรแนะน าวธการพอเปนแนวทาง สวนเรองการออกแบบ จนตนาการ การตดสนใจควรใหเปนเรองของเดก

2. ครไมควรชวยเดกท างาน

13 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การทครเขาไปชวยเดกท างาน ผลงานของเดกกบผลงานของครจะเกดการเปรยบเทยบขนมาทนท ท าใหเดกเกดความทอแท เพราะคดวาฝมอตวเองสครไมไดและรวมไปถงการทครเขาไปชวยแกไขตอเตมผลงานของเดก จะท าใหเดกเกดความรสกวาผลงานชนดงกลาวไมเปนผลงานทตวเองท าอยางแทจรง ท าใหเดกไมเกดความภมใจในตนเอง วธทดครควรชแนะเปนภาพรวมและใหขอเสนอแนะเมอเดกตองการค าแนะน า หากเดกยงไมแสดงวาอยากใหคยซนกควรใหเดกไดใชเวลาสรางสรรคงานอยางเสร 3. ครอาจจะน าแบบอยางใหเดกด การกระท าในขอนของครยงมผเขาใจสบสนกนเปนสวนมาก บางคนเหนวาไมควรน าแบบอยางใหเดกด เพราะเดกจะลอกเลยนแบบจากตวอยาง แตในขอนหมายความวาความคดรเรมและสรางสรรคนน ถามแบบอยางใหเดกดจนเขาใจ แลวใหเดกคดดดแปลงผลงานทแปลกใหมโดยไมใหเหมอนแบบ

4. ครไมควรต าหนเดก

ผบางคนมกจะต าหนเดกเสยจนเคย บางทกหวเราะอกดวยเมอผลงานของเดกไมถกใจตวเอง การกระท าเชนนนถอวาเปนการสรางปมดอยใหกบเดก เดกเกดความผดหวงและหมดก าลงใจ เกดเจตคตทไมดตอครและวชาศลปะ การต าหนเดกจงเปนการท าลายความคดสรางสรรคของเดก ครควรใหก าลงใจเดกโดยการชมเชย การชมเชยเดกจะท าใหเดกมความสข มก าลงใจและพรอมจะท างานดวยความเตมใจและอยากท า ถาหากครเหนวาผลงานของเดกควรปรบปรงแกไข ครกควรใหแรงเสรมโดยกลาวชมเชยสวนทเปนจดเดนของผลงาน และใหขอชแนะเพอปรบปรงผลงานใหดขน

5. ผควรคดเสมอวาผลงานนนเปนผลงานของเดก

ครไมควรน าศกยภาพของครไปเปรยบเทยบกบผลงานของเดก เดกมการพฒนาการดานตาง ๆ ตามล าดบขนของอายหากเดกไดรบความเอาใจใสและไดฝกฝนตามล าดบพฒนาการของมนษย เดกจะเจรญเตบโตตามขนตอนทเหมาะสมและเปนผใหญทมคณภาพ

ครและผปกครองตองยอมรบคณคาของผลงานของเดก ยกยอง ชมเชยในความพยายามและความสามารถของเดก ใหก าลงใจและใหความชวยเหลออยางใกล ชด แตควรกระท าใหอยในขอบเขต ไมควรใหค ายกยองชมเชยชนเดกส าคญตนผด หรอการชมเชยเกนความจรงจนท าใหเดกเกดความล าบากใจ แตสภาพเปนจรงในปจจบนเดกจะรสกขาดความมนใจในตนเอง ท าอะไรไมถกใจผใหญ ดงนนผใหญตองยอมรบในแนวคด ยอมรบการกระท า ยอมรบการแสดงออกของเดก ใหความรก ความอบอนอยางเปนกนเองจะท าใหเดกรสกเชอมนในตนเอง

6. ขจดคแขงทเปนอปสรรคในการสรางงาน

ในการแสดงออกอยางอสระ ไดแก การแสดงออกจากความคดอยางเสรไมอยในภาวะทกดดน ถกบงคบใหท าตามกฎเกณฑตาง ๆ ในการสอนศลปะไมควรใหเดกมคแขง แตใหเดกรจก

14 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

แขงขนกบตวเอง เพราะคแขงเปนอปสรรคอยางส าคญในการแสดงความคดออกมาในรปผลงานทางศลปะ ผลงานทางศลปะของเดกแตละคนควรไดรบการยอมรบในคณคาตามความสามารถของเดกแตละคน ไมสามารถน าไปเปรยบเทยบกบของคนอนได การน าผลงานทางศลปะของเดกมาเปรยบเทยบกนขดตอจดประสงคของการเรยนศลปะ ตองการเปรยบเทยบผลงานจะท าใหเดกเจาของผลงานขาดความเชอมนในตนเอง หมดก าลงใจเพราะงานทท าไปนนเดกกท าอยางเตมความสามารถแลว เมอถกตดสนใหเปนฝายพายแพเดกยอมประสบความผดหวงไมมก าลงใจทจะสรางสรรคผลงานอกตอไป

ศลปะกบกำรคดสรำงสรรคในวยเดก

การเรยนรศลปะกบการพฒนาความคดสรางสรรคเปนสงทมกจะมาควบคกน และสามารถเชอมโยงกนไดงาย เมอเดกไดท างานศลปะกเทากบวาเดกไดรบโอกาสในการทจะพฒนาความคดสรางสรรคดวย แตการทจะท างานงานศลปะแลวพฒนาความคดสรางสรรคไดมากนอยเพยงใดนน ยอมขนอยกบกระบวนการในการถายทอดของครดวย การเปดโอกาส การสนบสนน และการใหอสระจงเปนสงส าคญ เพราะความคดสรางสรรคนนควรไดรบการสงเสรมตงแตเดก หากขาดการสนใจ กระตนจนเมอเขาโตขน ความคดสรางสรรคทมในตวเดกนนกจะคอย ๆ หายไป นบเปนเรองทนาเสยดาย เพราะความคดสรางสรรคเปนสงส าคญในการสรรคสรางสงใหมใหเกดขน โดยเฉพาะเมอเกดปญหาตาง ๆ ขนในยคดจตอลน ความคดสรางสรรคนจะชวยใหมนษยสามารถสรางสงใหม ๆ มาแกไขปญหาตาง ๆ ได อกทงยงเปนเครองมอในการประกอบอาชพในอนาคตไดอกดวย

ลกษณะของควำมคดสรำงสรรค การทคนเราคดและท าสงทแปลกใหมไปจากคนอนทไมเคยมใครคดและท ามากอน เรยกวาการคดสรางสรรคเปน หรอคนทชอบการดดแปลงสงทมอยแลวใหดกวาเดม กอยในกลมคนทมความคดสรางสรรค หรอแมแตคนทสามารถแสดงผลงานไดมรายละเอยดทแตกตาง แปลกไปจากคนอน ดกวาคนอน กยงจดอยในกลมคนทมความคดสรางสรรคดวยเชนกน (ทนกร บวพล และสมศกด ศรวโรจนสกล, 2552: 2) สรพรรณ ตนตรตนไพศาล (2545: 96) อธบายวา เดกจะใชจนตนาการเพอสบสารและแสดงความรสก เขาจะจดระบบความคดอยางรวดเรวและตอเนองในอนทจะควบคมการแสดงออกใหเปนไปอยางทเขาคดค านง การใชจนตนาการจากประสบการณตาง ๆ เปนลกษณะประจ าตวเดก จนตนาการจะชวยเสรมความคดของเดกใหกระจางขน ภาพเขยนหรองานศลปะของเดกจงเปลยนไปตามแงมมความคดตาง ๆ นน ซงความคดทงหมดยอมมความหมายส าหรบเขา อนเปนวถทางการเรยนรทางหนง ดวยประสบการณเชนนยอมเปนผลกระทบโดยตรงตอประสทธภาพในการคด ทงสวนท

15 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เกยวของกบผลงานศลปะ และเกยวโยงไปถงสงตาง ๆ เมอความคดทเดกมตอสงตาง ๆ เปนไปอยางกวางขวาง จ าเปนพนฐานส าหรบการเรยนรในขนตอ ๆ ไปดวย

ลกษณะของบคคลทมควำมคดสรำงสรรคสง

ลกษณะของผทมความคดสรางสรรค ซ งเปนลกษณะทมอยในตวของคนทกคน โดยการความคดสรางสรรคจะมระดบทางความคดทแตกตางกนออกไปแลวแตตวของบคคล และกระบวนการทางดานการคดสรางสรรคแบบอเนกนยประกอบไปดวยความสามารถหลายทางและความคดหลายลกษณะทสรางสรรค โดยสรปไวดงน (คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก, 2545: 70-72)

1. การมเจตคตทชอบในสงทมความแปลกใหม คนทมความคดสรางสรรคทสงมกจะมเจตคตทชอบในสงทมความแปลกใหมในชวต ซงยอมรบกบปญหาอยางหนาชน มความคดทใหม ๆ มความเตมใจทจะลองท าสงใหม ๆ และมความตองการใหมการปรบปรงเปลยนแปลงสงใหม ๆ อยเสมอ

2. การมความมนใจในตนเองและการเปนตวของตวเองทจะมในกระบวนการความคดสรางสรรคนน ผทจะมความคดสรางสรรคมากจะตองเผชญกบสงทมความลมเหลวและความผดหวงมาอยเสมอ การมความมนใจในตนเองจงเปนลกษณะทส าคญของผทจะมความคดสรางสรรคสง

3. การมความเปดกวางทจะเปดรบประสบการณทแปลกใหม ซงผทมความคดสรางสรรคสงและมทศนคต มมตในมมมองทดตอตนเองมกทจะยอมรบกบประสบการณทมความหลากหลายเขาไว มกจะยอมเปดใจใหกวางเพอใหมการไดรบขอมลมากขนและน ามาใชในการเปรยบเทยบ

4. การมความอดทนตอทกสงทกอยางทมความไมปกต มความสบสน มความขดแยง และมความไมเปนระเบยบตาง ๆ ซงผทมความคดสรางสรรคสงมากจะเลอกท างานทมลกษณะการมความยงยากสลบซบซอนมากอนเพราะเหนวาเปนสงทมความทาทาย และสามารถน าใชในการท าใหเกดสงแปลกใหมโดยมการใชแนวคดทมความแตกตางออกไปจากเดม

5. การมอารมณทข าขน ซงผทมมกมความคดสรางสรรคสงมากจะมอารมณข าขนสงไปดวย ผทจะมอารมณข าขนมกจะเหนการสรางสรรค การส ารวจ การคนพบในสงทมความแปลกใหมเปนสงทสนกสนานอยเสมอ

6. เปนคนทจะมลกษณะไมตงเครยด ชอบคยและชอบเลน ไมคดในสงทท าใหเกดวงแคบทางความคดเปลยนใหเปนสงทสนกสนานอยเสมอ รจกการยอมรบในสงทไมรค าตอบทกอยางวาเปนสงทสามารถสงเสรมทดและน ามาตอยอดทางความคดของตนเอง และมความชนชอบแสวงหาในสงทท าใหเกดประสบการณใหมๆ ดวยการเปดใจใหกวางขน

16 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ลกษณะพฒนำกำรทำงควำมคดสรำงสรรคของเดก

การพฒนาการทางดานจนตนาการทมความคดสรางสรรค ของเดกตงแตแรกเกดจนถงเดกทมอาย 16 ป ซงสามารถสรปไดดงน (คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก, 2545: 77-78) ในชวงของเดกแรกเกดถง 2 ขวบ เดกเรมมการพฒนาจนตนาการในชวงขวบแรก ทตองการรชอของสงตาง ๆ มความพยายามทจะเลยนแบบของเสยงและจงหวะ เมอมการท าอะไรเดกมกจะตงชอของสงนนขนมาแทน มการคาดหวงในสงทจะท าในแตละวน และเมอมอาย 2 ขวบ กมกมความตองการทจะใหมอะไรเกดขนเปนพเศษ ซงจะตองไดสมผส ชม ในทกสงทกอยาง รบรจากการดในสงทมองเหนจะท าใหเดกมความอยากรอยากเหน แตลกษณะการแสดงออกมาของเดกนนขนอยกบการเรยนรของเดกแตละคนวาสงทเขาสมผส แตะตองนนมลกษณะเปนอยางไรบางและสงไหนทสมผส แตะตองไมได เมอเดกมอาย 2 ถง 4 ขวบ เดกจะมการเรยนรเกยวกบโลกโดยมประสบการณตรง และท าในสงนน ๆ โดยการเลนทมการใชจนตนาการ เพอพฒนาความรสก ความตองการ มความตนเตนกบสงทมความแปลกใหมตามธรรมชาต เดกจะมความสนใจในระยะเวลาทสน และเปลยนจากสงทเลนเปนอยางอนอยเสมอ ซงความรสกนจะชวยน าไปใชในการพฒนาดานความเชอมนในตนเอง และเดกยงคงมความอยากรอยากเหนในสงทอยในสภาพแวดลอมรอบของตวเดก และสามารถทจะส ารวจดวยวธการของตวเดกเอง ซงเดกมกจะมค าถามทท าตองการใหผใหญล าบากใจในเวลาทจะตอบ เพราะเดกก าลงทเรยนรดวยวธการทจะมการปรบตวใหเขากบสงทเดกก าลงคนพบ แตเดกมกมประสบการณทนาสะพรงท าใหตกใจกลวบางสงบางอยาง และอาจท าใหเกดการท าลายความมนใจในการคนพบในสงใหมๆ เดกวยนมกมความสามารถทเกนความสารถของตนเอง สงผลใหเกดความรสกโกรธ การคบของใจ

ในชวงเดกอาย 4 ถง 6 ขวบ เดกจะมการเรยนรดวยวธการวางแผนเปนครงแรก เดกเรมมความสนกสนานกบวธการวางแผน การเลน การท างาน เดกสามารถเรยนรบทบาทจากผใหญโดยวธการเลนสมมต มความอยากรอยากเหนในสงทเปนจรงและถกตอง แมวาจะไมเขาใจเหตผลนกและเดกสามารถน ามาเชอมโยงเหตการณตาง ๆ เขาหากนได โดยการใชจนตนาการ ความรสก ความเขาใจและเรมมความคดถงผลกระทบตอผอนจากการกระท าของตนเอง

ทอเรนซ ไดอางถงผลงานของ ลกอน (Ligon, 1957) ซงไดพยายามสรางลกษณะพฒนาการดานจนตนาการทางสรางสรรค ตงแตแรกเกดจนถงอาย 16 ป ส าหรบในเอกสารนจะขอกลาวเฉพาะสวนของเดกปฐมวย ซงสามารถสรปไดดงน (คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก , 2545: 77-78)

17 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ในชวงแรกเกดถง 2 ขวบ เดกเรมพฒนาจนตนาการในชวงขวบแรก ตดตองการรชอสงตาง ๆ พยายามเลยนแบบเสยงและจงหวะ เมอเดกท าอะไรขนมาเดกจะตงชอใหสงนน เดกเรมคาดหวงถงสงทจะท าในแตละวน และเมออาย 2 ขวบ กตองการใหมอะไรพเศษเกดขน เดกกคอโดนทจะไดสมผส ชม และดทกสงทกอยาง เดกมความอยากรอยากเหน แตวธการทเดกแสดงออกนนขนอยกบลกษณะเฉพาะของเดกแตละคน เดกเรยนรตงแตตนวามบางสงทเขาแตะตองไดและบางอยางทจะตองไมได เมอเดกอาย 2 ถง 4 ขวบ เดกเรยนรเกยวกบโลกโดยประสบการณตรง และท าสงนน ๆ ซ าโดยการเลนทใชจนตนาการ ชวงนเดกจะตนเตนกบสงแปลกใหมตามธรรมชาต ชวงความสนใจของเดกจะสน และเปลยนจากการเลนอยางหนงไปเปนอกอยางหนงอยเสมอ เดกเรมพฒนาความรสกเปนตวของตวเองและตองการท าสงตาง ๆ ดวยตวเอง ซงความรสกนชวยในการพฒนาความเชอมนในตนเอง เดกยงคงมความอยากรอยากเหนเกยวกบสงทแวดลอมรอบตวเดกและส ารวจดวยวธการของเดกเอง เดกมกจะถามค าถามทท าใหผใหญล าบากใจในการตอบ เดกเรยนรวธการทจะปรบตวใหเขากบสงทเดกคนพบ แตประสบการณทนาสะพรงกลวบางอยางอาจท าลายความมนใจในการคนพบสงใหมๆ เดกวยนมกท าสงทเกนความสามารถของตนเอง ท าใหเกดความรสกโกรธและคบของใจ

ในชวงอาย 4 ถง 6 ขวบ เดกเรยนรวธการวางแผนเปนครงแรก เดกเรมสนกสนานกบการวางแผน การเลนและการท างาน เดกเรยนรบทบาทของผใหญโดยการเลนสมมต มความอยากรอยากเหนสงทเปนจรงและถกตอง แมในเรองทผใหญรสกอบอาย เดกสามารถเชอมโยงเหตการณตาง ๆ แมวาจะไมเขาใจเหตผลนก เดกทดลองเลนบทบาทตาง ๆ ในการเลนโดยใชจนตนาการของเดก เดกเรมเขาใจความรสกของผอนและเรมคดถงผลกระทบของการกระท าของตนทมตอผอน (Torrent,

1962 อางองจาก Ligon, 1957)

กำรสงเสรมจนตนำกำรและควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวยโดยผสอน

การสรางเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดก มความจ าเปนส าหรบการเรยนรและการรจกการแกปญหาทหลากหลาย โดยมกระบวนการทางดานการท างานของสมองทเกดขนไดหลากหลายบรบทของการจดกจกรรมทจะสงเสรมใหเดกไดปฏบต เชน การทดลองทางวทยาศาสตร การท าศลปะสรางสรรค การเคลอนไหว การเลนดนตร การเลานทาน การเลนกฬาและการเลนทวไปในชวตประจ าวนของเดกสามารถอธบายไดดงน จนตนาการและความคดสรางสรรคมความจ าเปนส าหรบการเรยนรและแกปญหาทหลากหลาย กระบวนการท างานของสมองทเกดขนไดในหลายบรบทของกจกรรมทเดกปฏบต เชน วทยาศาสตร ศลปะสรางสรรค การเคลอนไหว การเลนดนตร การเลานทาน การเลนกฬาและการเลน

18 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ทวไปของเดก ผสอนเปนผทมความส าคญตอการสรางเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกดงทมการอธบายไวดงน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาศกษาศาสตร, 2557: 11-66 - 11-68) อาร พนธมณ (2546: 167-169) ไดรวบรวมการสรางเสรมความคดสรางสรรคผานทสอนไวดงน บลอนด และคลอสไมเออร (Blaunt and Klausmier, 1965) ไดใหขอเสนอแนวทางการเสรมสรางความคดสรางสรรคผานผสอน ดงน 1. การสนบสนนและการกระตนทางดานความคดหลายๆ ดาน ตลอดจนการแสดงออกทางดานอารมณ

2. การเนนสถานการณทชวยใหสงเสรมดานความสามารถอนน าไปสวธการแสดงออกทางความคดสรางสรรค เชน การมความคดรเรม เปนตน ตลอดจนการทไมมการจ ากดการแสดงออกทางดานความคดใหไปในรปแบบเดยวกนทกครง 3. อยาก าหนดแบบหรอปดกนความคดของเดกใหมการแสดงออกทเปนไปในแบบทก าหนด หรอทศทางทออกมาเหมอนกนหมด ควรสนบสนนสงเสรมทางดานความคดทมการแสดงออกมาตามจนตนาการทแปลกใหมอยเสมอ 4. ไมควรเขมงวดจรงจงจนเกนไปหรอยดมนอยกบสงเดม ๆ ตองยอมรบในผลงานการแสดงออกในการถายทอดออกมาอยางเทาเทยมกน ไมมการก าหนดแบบแผนจากสงใดสงหนงนอกจากแบบเปนสงทผดไปเสยหมด

5. ไมควรสนบสนนหรอสงเสรมการใหรางวลแตเฉพาะผลงานหรอการกระท า ความมการชมเชยในทก ๆ ผลงาน

ฮอลลแมน (Hallman, 1971: 220-224) ไดใหขอเสนอแนวทางการสรางเสรมความคดสรางสรรคผานผสอนดงน 1. การใหมสวนรวมและโอกาสในการเรยนรดวยความคดทรเรมสรางสรรค จะเปนการกระตนใหเดกไดอยากรอยากเหน อยากทดลอง 2. การจดบรรยากาศ การตกแตงหองเรยน เพอใหเกดการเรยนรแบบเสรใหนกเรยนมอสระในการคดจามจนตนาการ และการแสดงออกมาตามความสนใจและตามความสามารถของเขา ครไมควรท าตวเผดจการทางความคด

3. การสนบสนนใหนกเรยนไดเรยนรเพมมากขนดวยตนเอง

19 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. การยวยใหนกเรยนเกดการคดหาความสมพนธระหวางขอมลในรปแบบทมความแปลกใหมออกไปจากเดม ชวยสงเสรมความคดตามจนตนาการ สงเสรมใหเกดการคดวธการแกปญหาแปลกๆใหมๆ

5. ไมควรเขมงวดกบผลงานหรอค าตอบทไดจากการคนพบของนกเรยน ครควรยอมรบวาความผดพลาดเปนเรองปกตทเกดขนได 6. การยวยใหนกเรยนคดหาวธการทหาค าตอบหรอแกไขปญหาในหลายวธ 7. การสนบสนนใหนกเรยนรจกการประเมนผลสมฤทธและความกาวหนาของตนเอง ใหมความรบผดชอบและรจกการประเมนตนเอง ควรหลกเลยงการใชเกณฑมาตรฐาน

8. การสงเสรมใหเดกมความกระตอรอรนไวตอการรบรในสงเรา

9. การสงเสรมใหเดกตอบค าถามประเภทปลายเปดทมความหมาย และทไมมค าตอบเปนความจรงทแนนอนตายตว

10. การเปดโอกาสใหเดกไดเตรยมพรอมดานความคดและเครองมอในการแกไขปญหาดวยตนเอง ทอแรนซ (Torrence, 1979) ขอเสนอแนวทางการเสรมสรางความคดสรางสรรคผานผสอน โดยเนนการปฏสมพนธระหวางครและนกเรยน ดงน 1. การสงเสรมใหเดกถามและใหเกดความสนใจตอค าถามทแปลกๆ ของเดก และเนนวาผปกครองหรอครไมควรตงจดมงหมายหรอคาดหวงกบค าตอบทถกตองแตเพยงอยางเดยว เพราะในการแกไขปญหาแตเดกจะใชวธการเดาหรอเสยงบางควรยอมรบในการตดสนใจ แตควรมการกระตนใหเดกไดมสวนรวมในการวเคราะห คนหา เพอพสจนการเดา โดยใชการสงเกตจากประสบการณของเดกเอง 2. การตงใจฟงและการเอาใจใสตอความคดเรมแรกของเดกดวยใจเปนกลาง เมอเดกแสดงออกทางดานความคดเหนในเรองใด แมจะมความคดทยงไมมการพดการไดยนมากอนกอยาเพงตดสนและปดกนทางความคดของเดก แตใหสนบสนนตอเตม 3. ความกระตอรอรนตอการตอบค าถามทแปลกของเดก ดวยการตอบค าถามทมการชแนะ ใหเดกหาค าตอบทมความหลากหลายจากแหลงตาง ๆ มาดวยตนเอง 4. การแสดงออกใหเดกเหนวาความคดของเขามคณคา มประโยชน เชน จากภาพทเดกวาดน ามาท าเปนการดในวนแม ฯลฯ ซงเดกจะไดเกดความภาคภมใจและมก าลงใจในการสรางสรรคผลงานออกมา 5. การกระตนและการสรางเสรมใหเดกไดเรยนรดวยตนเอง ครควรเปดโอกาสและเตรยมการใหเดกไดเรยนรดวยวธทตนเองคดและชนชมเดกทมการเรยนรดวยตนเอง ครอาจทจะเปลยนบทบาทเปนผชแนะ ลดลงเปนการอธบายและการบรรยายบาง แตเพมใหเดกเขามามสวนรวมกจกรรมมากขน

20 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

6. การเปดโอกาสใหเดกไดเรยนร คนควาดวยวธการของตนบางอยางตอเนองอยเสมอ โดยไมตองมการใชวธการทครใชดวยวธคะแนนหรอการสอบ การตรวจสอบ เปนตน

7. ควรพงระลกเสมอวา การพฒนาดานความคดสรางสรรคในตวเดก จะตองใชเวลาการพฒนาอยอยางเสมอ และคอยเปนคอยไป

8. การสงเสรมใหเดกไดใชจนตนาการในตนเอง และรจกชนชม เมอเดกมจนตนาการทางดานความคดสรางสรรคทแปลกและมคณคา

บารเรตต (Barrett, 1992 อางถงใน อษณย อนรทธวงศ, 2545: 72-74) ไดเสนอแนวทางส าหรบการเสรมสรางความคดสรางสรรค ซงผเขยนไดน ามาประยกตใชส าหรบการสรางเสรมความคดสรางสรรคผานผสอน ดงน

แนวทางส าหรบการเสรมสรางความคดสรางสรรค มการประยกตใชส าหรบการสรางเสรมความคดสรางสรรคผานผสอน ดงน 1. การฝกใหเดกไดเปนนกบนทก เชน การวาดภาพ การขดเขยน ดวยการเตรยมสมดการบนทกใหแกเดก

2. การยมแยม แจมใส และการมอารมณขบขน หวเราะรวมกบเดก การหากจกรรมหรอเรองราวตาง ๆ น ามาเลาทจะสามารถสรางอารมณขบขน เกดความสนกสนานเพลดเพลนใหแกเดก

3. การสรางสถานการณและการกระตนจากสงแวดลอมเพอใหเดกเกดการมจนตนาการ ความคดสรางสรรค วาสงตาง ๆ เหลานนเปนอยางไรและเกดขนไดอยางไร

4. การสงเสรมใหเดกไดมความรสกภาคภมใจในตนเอง และมความเชอมนในตนเองในทศทางทด โดยการใชค าชมและการใหก าลงใจชวยเหลอ สนบสนน และการแนะน าใหเดกไดท าในกจกรรมจนเกดความประสบผลส าเรจได 5. การตงค าถาม โดยเฉพาะค าถามทเปนค าถามปลายเปดวา อยางไร ท าไม

6. การใหเดกไดคดคนการประดษฐสงใหมๆ โดยครมการจดเตรยมอปกรณทแปลกใหมเพอท ากจกรรมททาทายใหกบเดกไดปฏบต 7. การจดกจกรรมทมความหลากหลายส าหรบการไดแสดงออกทางจนตนาการ และทางความคดสรางสรรค ไดแก การวาดภาพ การปนรปทรงตาง ๆ การประดษฐ การตกแตงสถานทตามมม การประกอบอาหาร การเลนหรอแสดงบทบาทสมมต การเลานทาน เปนตน

8. ความถนดของเดกอาจไมเหมอนกน เดกบางคนถนดซายบางคนถนดขวา ครไมควรบงคบใหมาเขยนในขางทก าหนดเองตามคร แตควรฝกใหเดกไดใชทงสองขางไปพรอมกนและจะชวยใหเกดการพฒนาทางสมองทมการท างานอยางสมดลยงขน

21 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

9. การใหเดกไดมการออกก าลงกายโดยใชทกสวนของรางกาย ไดแก การวง การกระโดด การมวนตว หรอการท าทาเลยนแบบสตวตาง ๆ จะชวยท าใหสมองแจมใส เนองจากไดมการไหลเวยนของระบบโลหตมากขน

10. การเลานทานทยงไมจบ แลวใหเดกมการสรางจนตนาการและเลาเรองราวตอเตมตามความคดของตนเองอยางอสระ

11. การฝกใหเดกวดขนาดจากสงของโดยใชสวนตาง ๆ ของรางกาย เชน นวมอ มอ แขน เทา แทนการใชไมบรรทด หรอไมเมตร ในการวดสงเหลานนแทน

12. การเลนเกมกจกรรมจากการใชค าศพท เชน การหาค าศพททขนตนดวย มะ... นก… กน… ใหหาไดมากทสด

จอหน บ ทอสน และคณะ (2546: 158-159) ไดยกตวอยางของกจกรรมศลปะสรางสรรค ทสรางเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคทผสอนสามารถน าไปใชส าหรบการจดกจกรรมใหแกเดก ดงน กจกรรมศลปะสรางสรรค 1. การพมพใบไมทมความนาสนใจ เอามาท าเปนแมพมพ หากมการใชใบไมแลวเอาไปกดลงบนกระดาษหรอวางกระดาษทบปลอยใหแหงแลวทาสทบลงไป

2. การพมพดวยการใสสลงไปในกระดาษ แลวกดหรอบบเขาหากนเพอใหสกระจายออกแลวเปดออกแลวใหเดกฝกการสงเกต 3. การทาสและพมพลงบนพนผวลวดลายของวสด การระบายสบนผาฝายดวยสทใชระบายผา จะท าตกตาหรอเบาะ การตดผาใหเปนรปทรงตามทตองการ การเยบรมเขาหากนและยดนนหรอเศษผาตามทตองการ

4. การลงเทยน การวาดรปทมองไมสามารถมองเหนดวยการหยดเทยนบนกระดาษขาว เมอมการลงสเบาๆ ทจะท าใหภาพปรากฏขนบนกระดาษ

5. การหยดสแลวพบกระดาษครงหนง แลวเปดออกและหยดสใสแลวพบกดกระดาษเขาหากนอกครง แลวเปดออกดและตดตามรปเพอท าผเสอ

6. การพมพภาพดวยผกผลไม ตดผกเนอแขง เชน แครอท เปนทอนสนยาวในขนาดทแตกตางกน แลวจมในสน ามาเปนแมพมพเปนแบบตาง ๆ ตามทตองการลงบนกระดาษหรอผากได 7. การพมพภาพดวยมอ ใสสแนนหนาลงในถาดส เอามอแปะบนสแลวน ามาพมพลงบนกระดาษหรอจานกระดาษทครเตรยมไว

22 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กำรสงเสรมจนตนำกำรและควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวยโดยผปกครอง

การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย ผปกครองมสวนเกยวของในสวนของการอบรมเลยงด เปนผทตองชวยรบผดชอบในการปฏบตหนาทและใหการศกษาแกเดก เพอชวยใหเดกไดพฒนาทงจนตนาการและการมความคดทสรางสรรค ซงสามารถอธบายไดวาแนวปฏบตส าหรบผปกครองในการสรางเสรมความคดสรางสรรคใหแกเดกปฐมวยมดงน (คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย, 2557: 11-65)

โรเบรต (Robert, 2000: 11) ไดเสนอแนวปฏบตส าหรบผปกครองในการจดกจกรรมเพอสนบสนนใหเดกไดรบการสรางเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรคไวดงน 1. การเปดโอกาสใหเดกไดรบกบประสบการณทมความหลากหลาย เพราะประสบการณเหลานมกจะชวยสงเสรมใหเดกไดเกดเรยนรและเขาใจในโลกมากขน

2. การเลนของเลนเปนสงทส าคญจะชวยกระตนการเรยนร การพฒนากลามเนอ การรบรจากการไดสมผสจรงมผลตอประสาทสมผสการรบรได และสงเสรมดานความคดสรางสรรค ซงการเลนของเลนเหลาน ไมมความจ าเปนทตองมราคาทแพงมาก อาจจะมการน ามาจากของทใชไปแลวหรอวสดทมการเหลอจากการใชกได

3. ควรมการตอบค าถามของเดกดวยความเตมใจตลอดเวลา 4. เดกมการเรยนรโดยผานการเลน คอ การเลนทมความเปนอสระและสรางสรรคตามจนตนาการ ทเดกสามารถฝกไดจากทโรงเรยนและการใชชวตในประจ าวน

5. ควรมการสงเสรมใหความส าคญตอการมจนตนาการและการมความใฝฝนของเดก

6. การใชค าถามทออกในเชงสรางสรรคจะชวยสงเสรมสนบสนนใหเดกไดมแนวทางในความคดทมความหลากหลาย

7. การใหความสนใจตอสงทเดกเกดการสนใจและอยากรอยากเหน เพราะจะเปนแรงเสรมในการกระตนใหเกดการเรยนรสงใหมๆ

8. การเปดโอกาสใหเดกไดมโอกาสในการเลอกและตดสนใจในหลายๆ ดาน มากยงขน เพราะจะชวยใหเดกเกดความสามารถในการตดสนใจและการแกปญหาไดดมากขน

กำรประเมนพฤตกรรมดำนจนตนำกำรและควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวย

คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย (2557: 11-40 - 11-41) ไดเสนอ ยกตวอยางและอธบายไววา การประเมนพฤตกรรมดานจนตนาการและดาน

23 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย เปนการประเมนทจะตองแสดงใหเหนวาผลของการประเมนสะทอนถงศกยภาพของดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกแตละคน วามผลในการพฒนาเปนอยางไร ซงวธการประเมนทเหมาะสม ยอมเปนเครองมอส าคญส าหรบการพฒนาและการเปลยนแปลงไปในทางทดตามมา โดยวธการประเมนดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย จ าเปนทตองมแนวทางในการประเมนทมความครอบคลมประสบการณ กระบวนการ และผลงาน กลาวคอ ในแตละหนวยกจกรรมซงเกดขนจากกระบวนการสงเสรมตอการเรยนร ซงจะชวยใหเกดประสบการณดานความคดสรางสรรคในมมมองตาง ๆ หากผเรยนมความสนใจในการมสวนรวมในกระบวนการ การเรยนรและการท ากจกรรมดวยความตงใจสม าเสมอ ยอมจะสงผลใหไดรบประสบการณทางดานความคดสรางสรรคอนมความหลากหลาย ทกอใหเกดเปนประโยชนนนน าไปสการพฒนาของผลงาน และพฒนาการดานการคดของผเรยน (ชาญณรงค พรรงโรจน , 2546: 92-93) ซงวธการประเมนผลดงกลาวจะมความสอดคลองไปในแนวทางเดยวกบการจดการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยทมความส าคญกบกระบวนการการเรยนร ในขณะทเดกปฏบตกจกรรมและท าผลงานทเกดขนมาจากการเรยนร โดยมการสงเกตพฒนาการจากขอมลเชงบรรยาย จากการรวบรวมผลงาน หรอการแสดงออกในสภาพทเปนจรง (กระทรวงศกษาธการ , 2547: 6-7) ขอมลดงกลาวไดชใหเหนความส าคญของกระบวนการและผลผลตทเกดขนจากการเรยนรของเดกในระหวางการปฏบตกจกรรม ซงน ามาใชเปนแนวทางส าหรบการประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเด กปฐมวยได 2 วธ ดงน 1. การใชแบบทดสอบ

การใชแบบทดสอบส าหรบการประเมนดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย เปนวธการทผประเมนมเปาหมายเฉพาะและมการสรางแบบทดสอบทมมาตรฐาน โดยมการผานกระบวนการหาคณภาพของแบบทดสอบ เชน แบบทดสอบดานความคดสรางสรรคของทอแรนซ แบบทดสอบความคดสรางสรรคของเจลเลน และเออรแบน เปนตน

2. การสงเกต เปนวธการทมการสะทอนใหเหนถงพฤตกรรมดานจนตนาการและดานความคด

สรางสรรคไดอยางเดนชด เปนวธการทมความงาย สะดวก และไมยงยากมากมายส าหรบผประเมน ซงสามารถจะท าการประเมนไดบอยครงอยางตอเนอง โดยการสงเกตยงเปนวธทมไวส าหรบการประเมนดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยทมการแสดงออกไดทงประสบการณหรอกระบวนการทมกจะเกดขนในระหวางการปฏบตกจกรรมของเดก ทงกจกรรมทปกตซงจดในสถานทโรงเรยนและกจกรรมทเปนกจวตรประจ าวนทงทโรงเรยนและบาน

3. การประเมนจากผลงาน

24 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การประเมนผลงานของเดกทสามารถน ามาใชในการประเมนส าหรบพฤตกรรมดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย เชน ผลงานการวาดภาพ การปน การสรางบลอก การระบายส การพมพภาพ การฉกปะ การเปาส การประดษฐ เปนตน ผลงานของเดกเปนสงทสะทอนความหมายของพฤตกรรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดก ทพจารณาจากลกษณะของผลงานทมความหลากหลายและแปลกใหม มความแตกตางจากสงทมอยเดม และสามารถน าไปใชใหกอเกดประโยชน โดยมองคประกอบของผลงานทเปนการแสดงออกถงจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดก ไดแก ความคดคลองแคลว ความคดยดหยน ความคดรเรมสรางสรรค และการมความประณต

การประเมนดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคดงกลาว เปนวธการทจะสามารถสะทอนถงพฤตกรรมดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคของเดกทมความเหมาะสม อนเนองมาจากวธการประเมนทมความครอบคลมทงกระบวนการ คอพฤตกรรมทเดกแสดงออกมาและผลงานทเดกสรางขนมา ท าใหไดทราบไดถงพฤตกรรมของเดกไดอยางชดเจน การน าไปเสรมสรางและพฒนาการจดการเรยนรใหเดกไดมพฤตกรรมดานจนตนาการและดานความคดสรางสรรคอยางมความเหมาะสม

บทสรป

ศลปะเปนเครองมอทสามารถพฒนาเดกปฐมวยไดในทกดาน ผท เกยวของจงควรใหความส าคญในการน าศลปะมาใชในการสอนในรปแบบทหลากหลาย เดกในชวงปฐมวยเปนวยทความคดสรางสรรคก าลงเบงบาน ซงนบเปนวยทองของการพฒนาดานความคดสรางสรรคและจนตนาการ จงควรใหความส าคญเปนพเศษ เพอใหการพฒนาเปนไปอยางเตมศกยภาพของเดกแตละบคคล นอกจากนศลปะยงเปนเครองมอในการพฒนาวฒภาวะทางอารมณ ชวยกลอมเกลาใหเปนคนมอารมณสนทรย มจตใจด สามารถควบคมอารมณของตนเองไดเหมาะสมตามวย น าไปสการอยรวมกบผอนไดอยางมความสข การสรางแรงจงใจเพอใหเดกประสบความส าเรจในกาสรางสรรคงานศลปะสามารถท า ไดไมยาก เพยงแตตองเขาใจหลกการเลก ๆ นอย ๆ ในการน าไปใช เชน การใหเดกไดเลอกวสดดวยตนเอง เพราะการใหเสรภาพเปนสงส าคญในการพฒนาและกระตนความสนใจของเดก ครไมควรชวยเดกท างานศลปะ เพราะจะเปนการท าลายความภาคภมใจของเดก สวนการน าแบบอยางผลงานศลปะของบคคลอนมาใหเดกดนนกสามารถท าไดหากแตตองไมแนะน าใหเดกลอกแบบผลงานนน สงทควรท าคอสอนใหคดดดแปลงใหแตกตางไปจากผลงานนนใหมากทสด และครไมควรต าหนผลงานของเดก

25 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เพราะจะเปนการท าลายความมนใจ และบนทอนก าลงใจในการสรางผลงานของเดกตอไป แตครควรสรางแรงเสรม หาขอชมเชย เพอใหเดกเกดก าลงใจและมแรงบนดาลใจในการสรางผลงานใหส าเรจ แตควรชมเชยตามความเปนจรง ไมควรชมเชยเกนจรงจนเดกเขาใจผดวาผลงานของตนท าไดดแลว ทงทควรตองปรบปรง และครไมควรเอามาตรฐานดานศลปะของครมาใชวดความสามารถของผลงานเดก

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงบอกความหมายของของศลปะ

2. จงบอกความส าคญของศลปะทมตอเดกปฐมวย

3. จงอธบายคณคาของกจกรรมศลปะทสงผลตอพฒนาการของเดกปฐมวย

4. จงอธบายหลกการพฒนาแรงจงใจเพอใหเดกประสบความส าเรจในการสรางสรรคงานศลปะ

5. จงบอกลกษณะของเดกทมความคดสรางสรรค 6. จงบอกหลกในการสงเสรมความคดสรางสรรคใหกบเดกปฐมวยส าหรบครและผปกครอง 7. จงยกตวอยางวธการการประเมนพฤตกรรมดานจนตนาการและความคดสรางสรรคของ

เดกปฐมวยมา 1 วธ

26 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก. (2545). เอกสำรกำรสอนชดวชำพฤตกรรม

วยเดก CHILD BEHAVIOR นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย. (2557). เอกสำร

ประกอบกำรสอนชดวชำกำรประเมนและสรำงเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย 21005

Assessment and Behavioral Enhancement in Early Childhood) หนวยท 9-15. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ทนกร บวพล และสมศกด ศรวโรจนสกล. (2552). ศลปะกบกำรสรำงสรรค. กรงเทพฯ: บรษท ว.พรนท (1991) จ ากด. ทน เขตกน. (2550). นวตกรรมกำรศกษำชด เทคนค “สอนศลปะอยำงสรำงสรรค” โดยเนน

ผเรยนเปนส ำคญ. กรงเทพฯ: บรษท 21 เซนจรจ ากด. วฒนา ปญญฤทธ และคณะ. (2553). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย 2. กรงเทพฯ: มวเซยมบกส. วฒนา ปญญฤทธ. (2553). กำรศกษำปฐมวย : แนวคด หลกกำร สกำรปฏบต. กรงเทพฯ : บรษท

มวเซยม ครเอชน จ ากด. สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. เสาวนตย กาญจนรตน. (2542). โครงกำรต ำรำวชำกำรรำชภฏเฉลมพระเกยรต เนองในวโรกำส

พระบำทสมเดจพระเจำอยหวทรงเจรญพระชนมพรรษำ 6 รอบ. ศลปะส ำหรบคร ประถมศกษำ. นครศรธรรมราช: สถาบนราชภฏนครศรธรรมราช

อาร พนธมณ. (2546). จตวทยำสรำงสรรคกำรเรยนกำรสอน. กรงเทพฯ: ส านกพมพใยไหม เอดดเคต.

_______. (2546). เลน เรยนร สควำมคดสรำงสรรค. กรงเทพฯ: ส านกพมพใยไหม

อษณย อนรทธวงศ. (2545). ฝกเดกใหเปนนกคด. กรงเทพฯ: มลนธสดศร-สฤษดวงศ. Barrett, S.L. (1992). It's All in Your Head. Minnesota: Free Spirit Publishing. Carter V. good. (1973). Dictionary of Education. New Yorkk: McGrew Hill, 1973. Fox,J.E. and D.Diffily.(2002). “Intergrating the visual arts.Building young children’s

knowledge,skill,and confidence.” in Annual editions early childhood

education.Connecticut: McGrow-Hill/Dushkin. Gardner,H.(1980). Artful scribbles : the significance of children’s drawing.

New York : Basic.

27 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

Hallman, R.J. (1971). Techniques of Creative Teaching. Reproduced in G.A. David

and J.A. Scott, (Eds). John B. Thomson ... [et al.]. (2546). เดกตำมธรรมชำต 1 : คมอดแลและเสรมสรำงศกยภำพ

เดกในเจดปแรก Natural childhood (วศษฐ วงวญญ, ผแปล). กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง.

Robert D. R. (2000). 501 Ways to Boost Your Children’s Success in School. Chicago: contemporary.

Torrence, E. Paul. (1970). Encouraging Creativity in the Classroom. Iova : Wm. C. Brown Company publisher.

Torrence, E.P. (1979). The Search for Story and Creativity. New York: Creative

Education Foundation, Inc.

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 2

พฒนำกำรดำนศลปะของเดกปฐมวยและทฤษฎทเกยวของ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. อธบายพฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวยได 2. อธบายพฒนาการและการรบรทางวตถของเดกปฐมวยได

3. ยกตวอยางความส าพนธของศลปะตอประสบการณดานตาง ๆ ของเดกปฐมวยได 4. อธบายทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวยได

หวขอเนอหำ 1. พฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวย

2. พฒนาการและการรบรทางวตถของเดกปฐมวย

3. ความส าพนธของศลปะตอประสบการณดานตาง ๆ ของเดกปฐมวย

3.1 ศลปะสมพนธกบภาษา

3.2 ศลปะสมพนธกบสงคมศกษา

4. ทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวย

4.1 ทฤษฎเสมอนจรง 4.2 ทฤษฎปญญา

4.3 ทฤษฎความรสกและการเหน

4.4 ทฤษฎการรบรทางศลปะศกษา

5. บทสรป

6. ค าถามทายบท

7. เอกสารอางอง

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

1. อภปรายกอนเรยนในหวขอ “ความเกยวของของศลปะในชวตประจ าวนของเดก”

2. ผสอนบรรยาย 3. ศกษา อภปราย คลปวดโอ "การจดกจกรรมศลปะเดก"

30 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. แบงกลมนกศกษาระดมความคดจดท า Mind map ในหวขอ"ศลปะสมพนธกบรายวชาตาง ๆอยางไร"

5. การน าเสนอและซกถาม 6. รวมกนศกษาและสรปทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดก พรอมยกตวอยาง

กรณศกษา 7. สรปทบทวนความรใน Learning log

6. ค าถามทายบท

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. power point เรอง พฒนาการดานศลปะของเดกปฐมวยและทฤษฎทเกยวของ 4. คลปวดโอ “การจดกจกรรมศลปะเดก" 5. กระดาษปรฟ 6. เอกสารประกอบการสอนฯ 7. แบบบนทกความร Learning log

8. ค าถามทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอน ๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการแบงกลมวเคราะหเนอหา

2. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

3. ประเมนจากแบบบนทกความร Learning log

4. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 2

พฒนำกำรดำนศลปะของเดกปฐมวยและทฤษฎทเกยวของ

การแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวย เปนการแสดงออกทตรงไปตรงมาแตกมกจะแฝงไวดวยความซบซอน ของพลงความคดสรางสรรคทถายทอดออกมาอยางไมมเลหเหลยม แตมความหมาย แสดงถงความรสกนกคด อารมณความรสกทบรสทธทไมตกอยภายใตอทธพลของสงใด ผลงานทแสดงออกมาจงมความเปนเอกลกษณและแฝงไวซงความหมายในตวเอง สงส าคญในการพฒนาเดกปฐมวยดานศลปะนนคอ การเปดโอกาสใหเดกไดแสดงผลงานตามธรรมชาต โดยไมสกดกน มอสระในการใชทรพยากรรอบตวในการรงสรรคผลงาน การสรางงานศลปะไมจ าเปนตองใชวสดทมราคาแพง แตควรเปนวสดทหาไดงายรอบตว มโอกาสสรางสรรคไดทกโอกาสเมอตองการหรอเกดอารมณทางศลปน

การทเดกไดขดเขยนแสดงออกมา ถอวาเปนการสรางสรรคงานดานศลปะอยางหนง ในวยเดกนนทกคนตอนเปนเดกเลก ๆ มกชนชอบทจะมการขด การเขยน ตามฝาผนงหรอพน แมในขณะทเขาถกอมอยกตาม เขากมกทจะใชนวมอในการขดเขยนลงบนเสอผาหรอบนตวของผอม ในรปแบบของเสนตาง ๆ ทเกดขนจากการขดเขยนจนกลายมาเปนงานขดเขยน ซงบางทจะเรยกวาการขดเขย ในโลกของเดกนนมกมความพยายามในสงเหลาน ซงแสดงถงการมองเหนและการรบรไดของเดก ส าหรบเดกอาย 2 ขวบ โดยอาจจะเปนความพอใจของเดกและความยงใหญส าหรบเดกมากกวา แตในสวนของผใหญมกจะคาดหวงกบบางสงบางอยางจากงานขดเขยนของเดกและบางคนมความคาดหวงไวมาก แตบางคนกมองดอยางไมใหความส าคญในงานของเดก แตมการมองเหนสงทซอนเรนอยในงานศลปะ ซงจะน ามาสความเขาใจและเขาถงความคดวถชวตและการสงเสรมพฒนาการ ของเดก (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 20)

พฒนำกำรทำงศลปะของเดกปฐมวย

แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบกจกรรมศลปะสรางสรรค การจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย นอกจากจะตองค านงถงขนพฒนาการ ตามวย และพฒนาการทางศลปะของเดกแลว จ าเปนจะตองคนงถงแนวคดและทฤษฎการสอนศลปะควบคกนไปดวย โดยมผกลาวถงแนวคดและทฤษฎทเกยวของกบศลปะสรางสรรคไวดงน

32 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เคลลอก (Kellogg 1967, อางถงใน Olive R. Francks. 1979: 15) ไดศกษางานดานการขดการเขยนของเดก และไดใหความคดเหนวาเดกทวโลกมระบบของกระบวนการในดานการพฒนางานศลปะเปนขนเปนตอนทมความเหมอนกน โดยมวงจรของการพฒนาจะเรมตนจากอาย 3 ขวบหรออายกอน 2 ขวบเลกนอยจนไปถงอาย 4-5 ขวบและไดจ าแนกออกเปน 4 ขนตอน ท าใหเขาใจถงความส าคญของผลงานการขด การเขยน ทางดานศลปะทมตอเตมการพฒนาการในการใชชวตของเดกไวดงน (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 20-26) ขนท 1 ขนการขดเขย (pracement stage) ซงเปนของการทดลองใหเดกอาย 2 - 3 ขวบ ไดมการขด การเขยน ตามจนตนาการและตามธรรมชาตของเดก ซงเดกมกทจะขดเขยเปนเสนๆ ลกษณะตาๆ เชน เสนตรง เสนโคง เสนซกแซก และวงกลม ฯลฯ ลงบนกระดาษพนผวของวสดอๆตามอสระ

ขนท 2 ขนเขยนเปนรปรางตาๆ (shape stage) ซงการทดลองนไดท าการทดลองกบเดกอาย 3 หรอ 4 ขวบ ซงจะพบไดวามการขด การเขยน ของเดกทมการเรมเปนรปรางขน

ขนท 3 ขนรจกการออกแบบ (design stage) ซงขนตอนนเดกเรมทจะมความสามารถทมความหลากหลายรวมกนของการขด การเขยน ทเปนรปรางทหลากหลายเขาดวยกนและท าใหเกดขนเปนรปโครงสรางหรอเคาโครงได ขนท 4 ขนของการวาดแสดงออกมาเปนภาพ (pictorial stage) อนนเปนลกษณะของ การขด การเขยน ของเดกทมอาย 4 หรอ 5 ขวบ ซงเรมทจะแยกแยะวตถทมความเหมอนกนตามมาตรฐานของผใหญได ดงนนจะอธบายไดวารายละเอยดในแตละขนดงน

ขนขดเขย (pracement stage) เดกอาย 2 ขวบ เรมมการขด การเขยน จากเสนทไมไดตงใจมากนก หลงจากนนเดกจะมการพฒนาอยางคอยเปนคอยไปจนสามารถควบคมการขด การเขยน ตามจนตนาการและความตองการของตนเองมากขน จนกระทงมความสามารถขดเขยนรองรอยตาง ๆ ไดถง 20 ชนด งานศลปะในขนนมกอาจกระท าไดโดยวธการใหเดกขดเขยนลงบนกระดาษ ปนดนเหนยว ละเลงสดวยนวมอ หรอใชเครองมอทชวยในการเขยนลงบนวตถอน ๆ เชน ใชดนสอ พกน สเทยน หรอแมแตนวมอสามารถขดเขยนลงบนกระดาษ ไม ทราย ผา ดนเหนยวหรอวตถอน ๆ ทพอจะหาได จะท าใหเหนพฒนาการการแสดงปฏกรยาของเดก ซงสามารถจะสงเกตและวเคราะหไดงาย

เดกวยเลก ๆ มกทจะสรางสรรคผลงานดานศลปะทไมสามารถเหนไดหรอจบตองได ดวยการวาดภาพในน าหรอวาดในอากาศ งานศลปะเปนสงทมส าคญมากตอกระบวนการทางความคดของเดก ซงมความตองการความเขาใจในวตถประสงคและความหมายของงานศลปของเดก ซงจะเหนไดอยบอย ๆ วา เดกทารกหรอเดกทก าลงเดนเตาะแตะแกวงไมหรอดนสอไปมาในอากาศ สงทเดกก าลง

33 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กระท านเปนขนตอนแรกของการขดเขย เดก ๆ จะท างานโดยไมตองมใครมากระตน ดวยความพยายามทจะท าความคดของเขาออกมาเปนรปรางโดยผานงานศลป งานศลปของเดกแตละคนคนมความหมายส าหรบตวเอง ถงแมจะไมไดรบการยอมรบจากผใหญกตาม

เดกอายเพยง 2 หรอ 3 ขวบบางคนกจะมความสามารถและมแนวโนมจะเปนนกศลปะ เดกจะสมผสและมความสขกบกจกรรมตาง ๆ อยางยง เดกจะมองเหนสงแวดลอมรอบตวเองเปนภาพของงานศลปะแมกระทงรางกายของตนเองเขายงสามารถสรางศลปะไดทกสถานทเมอเขามโอกาส ถาอยในเมองกจะขดๆ เขยนๆ ลงบนพนคอนกรต ผนงอาคาร เฟอรนเจอร หรอแมแตบนเสอผา ในวยน ความคดของเดก ๆ จะเปนไปอยางอสระและตอเนอง ซงเปนวถทางทเดกแสดงการเปนตวเองออกมาตอโลก

เดก ๆ จะแสดงความรสกนกคดทตนเอง โลกของเขานนมกมการขดๆ เขยนๆ และเปนพนฐานการพฒนาตนเองของเดก งานศลปะของเดกเปนการแสดงความคด ความรสกอนเปนเอกลกษณในแตละขนตอนของการพฒนาของชวต ในความหมายนคอ งานของศลปโดยการขดๆเขยนๆเปนการแสดงออกของเดกแตละคนอนเปนเอกลกษณของเขาเอง ผใหญควรจะมความเปนอสระในการสงเกต และใหความเปนธรรมแกศลปะประเภทขดๆเขยนๆ ของเดก จตรกรและนกคนควาหลายทานไดคนพบวา งานศลปของเดกนนมความสวยงามมากหรอจะกลาวไดวา งานออกแบบในสมยปจจบนไดมาจากงานศลปขดๆเขยนๆของเดก ปคาสโซ (Picasso อางถงใน Kellogg และ odel 1967: 22) กลาววา ผใหญไมควรสอนเดกในการวาดรป แตควรเรยนจากเดกและจตรกรทท างาน Abstract Art หลายคนไดกลบไปศกษาศลปะของเดก ๆ เพองานศลปของตนเอง

การศกษาถงรปแบบตาง ๆ ของการวางต าแหนงของภาพของเดก ยกตวอยางเชน เดกอาจจะขดเขยนลงบนกระดาษดานซาย ดานขวา หรอตรงกลางของกระดาษ เคลลอก (Kellogg, อางถงใน Olive R. Francks. 1979: 16) ไดจ าแนกต าแหนงของการขดๆเขยนๆของเดกออกเปน 17 ต าแหนงและยงไดรบการยนยนจากนกคนควาอน ๆ วาเดกจะใชรปแบบของการวางต าแหนงเหลาน ในการฝกฝนในขนแรก ในแตละรปแบบกจะพบในแตละขนของการพฒนาเดก เมอเดกพบวธการขดๆ เขยนๆ เดกกจะพฒนาต าแหนงของภาพดวย ซงกกลายเปนสวนหนงทสะสมอยในตวเดกตลอดเวลาของการพฒนาดานศลปะจนกระทงโตเปนผใหญ

ขนเขยนเปนรปรำง (shape stage) หลงจากผานขนท 1 ไปไมนาน เดกอาย 3 หรอ 4 ขวบ เรมจะมการขด การเขยน ทเปน

รปรางขนมาและถาสงเกตเดกอยางใกลชดจะพบวาเดกจะคอยๆ เปลยนแปลงจากการขดเขยนไปเปนเปนเสนไปเปนแบบทเปนรปราง โดยขนแรกเดกจะขดๆ เขยนๆ โดยผานการลากเสนไปมาหลายๆ ครงดวยสเทยน ดนสอ หรอพกน รปรางของภาพมกจะมความหมายและคอยๆ ชดเจนขน แตไมมเสน

34 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ของความชดเจน หลงจากนนเดกจะคอยๆ คนพบรปรางแบบตาง ๆ ในขณะเดยวกนเสนทแสดงออกมาของเดกในขอบเขตของรปรางกชดเจนขน เดกจะวาดรปรางตาง ๆ ทมความคนเคยได เชน วงกลม วงร สเหลยมจตรส สเหลยมผนผา สามเหลยม รปกากบาท ฯลฯ รปแตละรปจะเปนการเรยนรดวยวธของตนเองหรอจากการฝกฝน การขด การเขยน ตลอดเวลา ผใหญไมควรทจะสอนรปทรงหรอใหแบบกบเดกแตควรปลอยใหเดกไดคนพบเอง เพราะจะเปนขนตอนของการพฒนาสการเปนนกศลปะ

ขนรจกออกแบบ (design stage) ในชวงนเดกมกจะเรมมการน ารปรางตาง ๆ มารวบรวมกนใหเกดเปนโครงสรางทคนเคย

เชน การน าเอากากบาทลงในสเหลยมผนผา หรอการน าเอาวงกลมเลกใสในวงกลมใหญ เมอเดกน าเอารปรางแบบตาง ๆ มารวมกนเชนนกจะแสดงไดวาเดกเรมทจะเขาสขนตอนทเรยกวา ขนรจกออกแบบ เดกสามารถเรยนรวารปรางแบบตาง ๆ เหลานนจะสามารถขยบต าแหนงได เชน วางตดกน วางใกลๆ กน หรอวางหางกน หรอน าเอารปท 2 หรอ 3 หรอมากกวาน ามารวมกนเขาเปนแบบ

นอกจากนเดกสามารถรวบรวมวตถรปทรงแบบตาง ๆ เขาดวยกน มความสามารถและรวาจะวตถตาง ๆ ทมส รปราง น าหนก คณภาพ และมชอเรยก การทเดกเอากากบาทใสลงไปในสเหลยมผนผานน หรอการเอาวงกลมเลกใสลงไปในวงกลมใหญนน เดกกเรมทจะไดเพมประสบการณทางดานความคดในการเหนและแสดงออกถายทอดออกมาเพมการมไหวพรบมากขน

ขนกำรวำดแสดงเปนภำพ (pictorial stage)

ในขนน เดกอาย 4 ถง 5 ขวบ มกทจะเรมเขยนรปแบบทใหมภาพทมความชดเจนพอทผใหญจะรได ในขนนเปนการแสดงถงความเปนเดกทโตขนและการมจนตนาการ เดกจะสามารถรวบรวมขนตอนตาง ๆ ทผานมาขางในตนทงหมดเขาดวยกนไดดขน เพอมงน าไปสผลงานทเปนจรง และแสดงออกถงพฒนาการผลงานศลปะดวย

ในขนน เดกมกทจะวาดภาพตามความคดสรางสรรค ตามจนตนาการ วาดภาพตามความตองการและสงทเดกคด สงทเดกเหนทท าใหเกดความพงพอใจและความสนกสนานเพลดเพลน มากกวาการทผใหญก าหนดภาพให อยางไรกตามตองมการค านงถงวามงานคนความากมายเกยวกบงานการขด การเขยน ของเดก แตกจะมสงทจะตองศกษาอกมากมาย โดยเฉพาะในรปของศลปและความคดของเดก ๆ เดกในขนนชนชอบทจะขดๆ เขยนๆ ภาพตามความคดของเขา มากกวาท าตามสงทผใหญก าหนดให เพราะเดกยงไมเขาใจถงขนของการพฒนางานศลปะ และยงไมเขาใจในสงทเปนจรงอยางทผใหญเขาใจมความเขาใจ เชน การวาดรปบาน เดกอาย 5 ขวบมกจะวาดเสนคดเคยวหรอเปนวงเพมลงไปรอบภาพอนเปนภาพของสงแวดลอม ซงมความหมายเกดขนในใจของเดกเองมากกวาความเปนจรง ถาถามเดกวาวาดรปอะไร เดกกอาจจะสนศรษะแลวตอบวา ไมทราบ โลกของเดกเตม

35 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ไปดวยวตถทสามารถเปลยนรป และแบบไดทกขณะ การวาดภาพจรงเหมอนการปนรปตาง ๆ ดวย ดนเหนยว คอยๆ แตงเตมไปเรอย ๆ คอยๆเปลยนแปลงจนกวาจะเปนไปในสงทตองการใหเปน ทเปนตวอยางทดทแสดงใหเหนถงธรรมชาตการเปลยนแปลงอยเสมอในงานขดๆเขยนๆ ของเดก

งานเขยนรปของเดก ๆ เปนการพฒนาอยางตอเนองตามล าดบ ซงเกดจากการฝกฝนการขดๆเขยนๆ หรอการรางรปทรงอยเสมอ จนถงจดทเดกสามารถประกอบสงตาง ๆ เขาดวยกน และการสรางรปรางหรอภาพเขาดวยกนเหมอนอยางทผใหญท ากน เราเรยกกจกรรมการประกอบเขาดวยกนของสงเหลานวา ความสมพนธของภาพและเสนพนฐาน หรอความกลมกลนระหวางรปรางตาง ๆ และสภาพแวดลอมเหมอนกบการรจกใชค าทถกตองเพออธบายความหมายของเรองทเขยน

จากการเรมตนวาดรปวงกลม อาจจะกลายเปนจดเรมตนของการคนพบความส าคญของศลปะตวอยางเชน การลากเสนรศมออกจากจดศนยกลางหรอออกจากวงกลม กดเหมอนเปนแสงอาทตยทออกจากดวงอาทตย (รปท 5) หรอบางทอาจจะดดแปลงเปนรปตะขาบได งานศลปโดยเฉพาะรปแบบนเปนขบวนการของความคดสรางสรรคอนมเอกลกษณของตวมนเอง พระอาทตยหรอตวตะขาบเกดจากการรวมตวของเสนและวงกลมท าใหเหนเปนรปดงกลาวมากกวาจะเหนเปนรปวงกลมและเสน เปนความจรงทวางานศลปในแตละสวนจะมความสมพนธกบภาพทงภาพ เชนเดยวกบมความสมพนธกบสวนอน ๆ

ในเวลาเดยวกนทเดก ๆ แสดงความคดสรางสรรคในกจกรรมของเขาแลวเดก ๆ เรมเรยนรถงความหมายและสญลกษณ เชน เดกอาย 4 ขวบจะเรมเรยนวธการเขยนและการอาน การวาดและการขดๆ เขยนๆ จะกลายเปนสงธรรมดาจากการพยายามทจะหดเขยนตวอกษรและค า

จากการสงเกตเดกมความเปนจรง พบวาเดกอาย 4 และ 5 ขวบ ไมแตจะวาดรปไดโดยธรรมชาตแลว ยงมความพยายามทจะเขยนดวย ในไมชาเดกจะสามารถเขยนชอของตนเอง ชอของสงตาง ๆ และหลงจากนนไมนานเดกกจะสามารถอานสงทเดกอน ๆ เขยนได ทกอยางเกดขนตามธรรมชาต

พฒนำกำรทำงศลปะของเดกปฐมวย

ผทมความเกยวของกบเดกปฐมวยมความจ าเปนอยางยงทควรจะศกษาเกยวกบพฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวย เพอจะเปนประโยชนในการพฒนาเดกปฐมวยใหเตมตามศกยภาพ ซงมนกการศกษาไดกลาวถงพฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวยไวดงน

โลเวนเฟลด (Lowenfeld. 1957: 86; อางถงใน ศรแพร จนทราภรมย, 2550: 31-32) ยงไดกลาวถง พฒนาการทางศลปะจากการวเคราะหผลงานของเดกในวยตาง ๆ โดยแบงไวเปน 5 ขน แตจะขอกลาว 2 ขนทเกยวของกบเดกปฐมวย ดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 79-82)

36 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ขนท 1 ขนขดเขย (Scribbing State) ในขนนเดกมอายประมาณ 2-4 ขวบ เปนเดกวยกอนเรยนเดกสนกอยกบการเคลอนไหวกลามเนอมอ ในขนนยงแบงเปน 4 ขนยอย ๆ อก 4 ระยะดงน 1. Disordered Scribbing หมายถง การขดเขยทไมเปนระเบยบ ไมมแบบแผน มการลากเสนของเดกจะยงเหยงสบสน โดยไมค านงถงวาการลากเสนนนเปนรปอะไรทงสน แตจะแสดงใหเหนวามการควบคมกลามเนอของเดกยงไมมความแขงแรงเพยงพอ จงไมสามารถบงคบมอใหเปนไปตามความตองการของตนเองได 2. Longtitudinal or Controlled Scribbing หมายถง ระยะท เดกมการขดเขยนการลากเสนแนวนอนยาวๆ ได ซงเปนขนทมพฒนาการมากกวาขนทขดเขยนไมเปนระเบยบ

3. Circular Scribbing คอ ขนน เดกมการพฒนากลามเนอใหญรวมดวย โดยสามารถเคลอนไหวไดทงแขนดวยการเขยนเสนเปนวงกลม เปนการเรมตนการขดเขยนทเดกสามารถเรมควบคมกลามเนอได เดกสามารถลากเสนไดหลายรปแบบอยางสนกสนานทงแนวตง แนวนอน เสนซกแซก และเสนอสระ 4. Naming Scribbing หมายถง ระยะทเดกมการเขยนอะไรลงไปแลว การใหชอในสงทเดกเขยนนนวาชออะไร คออะไร เดกเรมทจะใชความคดความค านงในขณะเขยนภาพวตถ คน สตว สงทเดกเขยนออกมามกจะไมเปนภาพทถกตองหรอรปรางในสายตาของผใหญ แตมความหมาย ความส าคญส าหรบเดกมากทางการคด เดกจะพอใจและเรมทจะสนกสนานกบสงทเขาเขยนขน ขนนจะเปนขนทน าไปสการตอยอดทางดานศลปะในการวาดภาพของเดกตอไป

ขนท 2 กำรเขยนภำพใหมควำมหมำย (Pre-Schematic State) ขนสอนสญลกษณ ขนนเดกจะมอายประมาณ 4 ถง 7 ป เปนขนเรมตนของการแสดงออกทมความหมายภาพของ สงตาง ๆ เดกอาจจะเขยนไดหลายๆ แบบ เชน ภาพคนทเดกเขยน วนหนงอาจจะไมเหมอนภาพทเขยนไวในวนตอ ๆ ไป ซงภาพทเดกเขยนอาจจะไมครบถวนตามทเขาร แสดงวาในระยะนโลกทเดกเหนหรอรแตกตางไปจากโลกทเขยนภาพ ลกษณะทเดกเขยนภาพในขนนอาจสงเกตไดงายจากสวนประกอบในภาพ 4 อยาง เชน

1. เดกจะเขยนภาพโดยใชวงกลมเปนสญลกษณของหว มเสนเยอะๆ แทนแขน ขา ล าตว ยงไมมรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบหนาตา มแตเสนทแทนสญลกษณของสวนนน ๆ เทานน

2. สทเดกใชในขนน จะมการใชสของเดกจะไมเปนไปตามธรรมชาต สงทเดกใชเขยนภาพ สทเดกเหนจรง ๆ จะไมเหมอนกน ทงนเพราะเดกใชสตามอารมณ แตวาสไหนจะสะดดตาหรอเดกชอบสไหนเปนพเศษกจะใชสงนน ไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเปนจรง

37 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3. ดจากชองวางหรอชองไฟ ในแผนกระดาษทเดกเขยน เดกยงไมเขาใจวาควรจะเขยนร ปตรงไหนจงจะเหมาะ แตจะวางลงไปโดยไมค านงถงความสมพนธของสงตาง ๆ ตรงไหนมชองวางเดกกจะเขยนสงตาง ๆ ลงไป

4. การออกแบบในขนนเดกยงไมเขาใจการออกแบบ ดงนน ภาพทเดกเขยนจงไมมอะไรแสดงถงการออกแบบ

นอกจากนการพฒนางานศลปะของเดกปฐมวย ชวงอาย 2-4 ป เปนวยเรมตนในการแสดงออกทางการวาดภาพเปนรอยขดเขยตาง ๆ หลายๆแบบ ซงเปนกระบวนการพฒนาทตอเนองจากประสบการณตรงของเดกในชวง 2-3 ปแรก เดกเรมเรยนรแบบมแบบแผนการเรยนรอยางมเจตคต และมความเปนตวของตนเอง ในการพฒนางานศลปะอยางมแบบแผน ซงการวาดภาพของเดกจากการเรมขดเขยจะพฒนาเปนพนฐานของการเขยนตวหนงสอตอไป

ทงน รอยขดเขยทไรความหมายในสายตาของผใหญนน ความจรงแลวคอเครองหมายของการแสดงออกอยางเตมเปยมไปดวยความหมายของเดก ดงนน พฒนาการขนขดเข ยของเดกแบงออกเปน 3 ระยะดงน ระยะท 1 คอ ระยะของการขดเขยนทเปนอสระ (Disordered Scribbing) จะเรมเมออายประมาณ 18 เดอน เดก 7 ขดเขยรวรอย เสนสายตาง ๆ ลงบนกระดาษ โดยไมมการควบคมหรอการจดระเบยบ (เพราะพฒนาการทางการควบคมกลามเนอสวนยอยยงไมม) บางเสนสน บางเสนยาว บางเสนอยในแนวเฉลยง บางเสนอยในแนวตรง ซ าซ า ๆ ไปมากม แตกตางกนกม บางครงขนาดขดเขยนเสนเหลานออกมาสายตาของตนกไมไดมองไปทกระดาษเลย จะเรยกวาเปนเสนทเกดโดยไมไดตงใจกได เนองจากการขดเขยนลากเสนในชวงอายเรมแรกน เปนการขดเขยนตามลกษณะทาทางทเคลอนไหวทงตวโดยอตโนมต เปนการท างานของกลามเนอสวนใหญ ไมใชสวนยอย และไมไดเกดขนจากเจตนาทจะถายทอดสงแวดลอมออกมาใหเปนภาพ แตจะเปนตามลกษณะพฒนาการทางกาย และจตใจ โดยธรรมชาตของเดก เดกจะฝนเฟองไปกบเสนสายทตนเองลากไปมา รสกสนกสนานกบการเคลอนไหว โดยไมสนใจวาพนระนาบทขดเขยนเสนสายตาง ๆ ใหปรากฏขนมานนจะเปนฝาผนง พนบาน โตะ เกาอ หรออะไรกตาม ระยะนจงควรจะสงเสรมใหเดกมโอกาสขดเขยนเสนสายตาง ๆ ใหมากขน ดวยการจดเตรยมวสดอปกรณทเดกจบถอไดงายตามทผใหญเขยนใหด โดยเฉพาะเสนตรงโดยไมตองหวงผลวาเดกจะเขยนไดตามนน ระยะท 2 ระยะการขดเขยทมการควบคม (Controlled Scribbing) เมอเดกผานขนการขดเขยนระยะแรกมาแลวอยางนอยกประมาณ 6 เดอน เดกจะเรมคนพบความสมพนธระหวางการเคลอนไหวของตนเองกบรอยทขดเขยบนกระดาษ ระยะนนบวาเปนระยะส าคญระยะหนง เดกจะรวาการมองมผลตอการขดเขยเสนสายตาง ๆ อยางไร ผลงานทปรากฏออกมาในสายตาของผใหญ อาจจะดไมตางไปจากระยะแรก แตเบองหลงของความแตกตางนเดกเทานนทจะรดและเขาสามารถควบคม

38 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การเคลอนไหวของตนเองไดบางแลว และพยายามท าใหการมองกบการเคลอนไหว (ทจะขดเขยน) เกดการผสานกนการมองท าใหเดกมการเคลอนไหวหลายๆ แบบ ซงเตมไปดวยพลง มการเขยนเสนไดหลายแบบ เชน เสนนอน เสนตงหรอไมกวงกลม บางครงในการเขยนเปนจด หรอเปนรปแบบซ า ๆ กน รวมทงมความสามารถในการและลากเสนใหตกขอบกระดาษไดบางแลว มใชเขยนเปนกลมๆ ไวในบรเวณกระดาษเทานน

ระยะนเดกเรมสนใจทจะมการใชสสนตาง ๆ ระบายบนกระดาษ ระบายสใหเตมหนา ซงการกระท าเชนนแตกอนนนนบวาเปนปญหาส าหรบเขาอยางมาก และยงมความสนใจทจะทดลองขดเขยนดวยวสดแปลกๆ ทดลองจบหลายๆ ท จนถงอาย 3 ขวบ จงจะจบวสดไดไมตางจากเดกโตสามารถลอกเลยนเสนหรอรปรางทไมเคยท าได เชน กากบาท และเสนตรง ๆ ถงแมจะท าไดไมเหมอนกบแบบกตาม หลงจากนนเดกกสามารถเขยนวงกลมได แตรปสเหลยมยงท าไมได เสนทเคยเขยนอยางยงเหยงเมอตอน 3 ขวบ เรมเปนเสนทดเปนรปรางขนมากบสภาพแวดลอมจรง ๆ นน หมายความวา การควบคมกลามเนอยอยเรมสมฤทธผลแลว บางครงกสะทอนใหเหนในกจกรรมการเคลอนไหวอน ๆ เชน เมอมความตองการกลดกระดมตวเอง ใสรองเทาเอง กจกรรมการขดเขยนชวยพฒนาสมรรถนะเลก ๆ นอย ๆ ในการใชชวตประจ าวนของเดกขนมาไดอยางไมนาเชอ

ระยะท 3 ระยะตงชอรอยทขดเขย (Naming Scribbing) ซงเปนชวงทส าคญชวงหนงทางพฒนาการของเดก เปนชวงทเดกเรมทจะมการตงชอเสนทตนขดเขยนออกมา เชน ตงชอวาแม หรอตวเองก าลงวง ซงลวนแตมความจ าเปนในการตงชอของสงทตนเองคนเคยหรอชอบเปนพเศษ เปนการพสจนใหเหนวา เดกไดน าเอารอยขดเขยนของตนไปสรางความสมพนธกบโลกรอบ ๆ ตว เปนการเปลยนความคดทเกดจากการเคลอนไหวของกลามเนอไปสความคดเชงจนตนาการ ระยะนเรมตงแตอายประมาณ 3 ขวบครง เปนชวงทมการขดเขยนออกมาโดยการประสานกบความคดและจนตนาการ ถาเรานกยอนไปถงตวเราเมอวยเดกเราจะจ าความไดถงระยะนเทานนเอง เพราะมนเปนระยะเรมตนของการใชสมองคดนนเอง เสนทมขดเขยนขนมาของเดกวยน จงไมใชผลทเกดจากอารมณเหมอนกบระยะแรกๆ เพยงเทานน แตหากเปนเสนทมผลมาจากจนตนาการทางดานความคดของเดกดวย เปนเสนทเกดจากความตงใจทจะใหเปน เดกจะมความสนกสนานกบการเคลอนไหวควบคไปกบการไดใชจนตนาการ ทาทาง ลองใชวสดทมความแปลกใหม เดกจะตนเตนตอการทดลองใชวสดอยเปนเวลานาน เพอทดสอบความรสกของตนเองตอวสดเหลานน และจะใชเวลาในการเขยนรปมากขน

39 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

พฒนำกำรและกำรรบรทำงวตถของเดกปฐมวย

สภาพแวดลอมสงผลตอการรบสงตาง ๆ ของเดกทตางกน เพราะสงทมากระตนมความแตกตางกน แตสภาพแวดลอมกลวนเปนสงทสรางการรบรของเดกทงส น ดงท สรพรรณ ตนตรตนไพศาล (2545: 93-95) ไดอธบายถง พฒนาการรบรทางวตถไววา การมโอกาสไดส ารวจและสรางสรรคงานศลปะผานการใชวสดตาง ๆ ชวยพฒนาประสาทการรบรตอธรรมชาตและสงรอบตว ซงจะเหนไดวา เดกเรยนรองคประกอบพนฐานทางศลปะ ทง พนผว ส เสน รปราง รปทรง สามารถแยกความเหมอนและความแตกตางของวสด เปนการเรมตนของการพฒนาทกษะการส ารวจดวยตนเอง จนกลายเปนทกษะทตดตว น าไปสการรบรทางค าศพทตาง ๆ ดวย เชนจากการเรยนรชอสปกต กจะไดเรยนรเรองสเพมขน คอ สสวาง สมด สออน สแก สรอน สเยน รวมถงการผสมส นอกจากนกไดเรยนรวธการปฏบตไปพรอม ๆ กนดวย เชน การวาดเสนตาง ๆ ทพฒนาไปตามขน ท าใหเดกเรยนรเรองมต และลกษณะของเสนตาง ๆ ทเมอน ามาประกอบกนจะไดรปทรงทมความแตกตางกนไปอยางไมสนสด ไดเรยนรการเปรยบเทยบสงทวาดกบวตถทม ส เสน รปทรง ผวสมผสทแตกตางกนไป เชน เสนโคง กบไหมพรม เสนขด กบ เสนลวด เสนตรง กบกงไม เสนหยก กบตนหญา รปทรง 4 เหลยมสงต า กบ ตก อาคาร ซงในการน าสงเหลานมาประกอบกนเปนเรองราวดวยงานศลปะ กสามารถท าไดหลากหลายวธ ทงการวาด การพมพ การตดปะ การรบายส เปนตน

การประยกตใชความสามารถในการรบรเรองพนผวของเดกนน มประโยชนในการสงเสรมจนตนาการทท าใหเดกไดทดลองน าสงทมอยรอบตวมาใชแทน เพอเทยบเคยงสงทมอยในชวตจรงแตไมสามารถน ามาสรางงานศลปะได เปนการลดขอจ ากดในการสรางชนงาน ใหอสระในการสรางสรรค จากการส ารวจและรบรพนผวของสงทแตกตาง เชน การฝนสจากเปลอกไม เพอสรางเปนผวหนงของชาง การพมพภาพจากกานกลวยหรอใบไม เพอใชแทนลวดลายของปกผเสอ การตดปะดวยส าลนม ๆ แทนปยของกอนเมฆ การตดประไหมพรมบนศรษะ แทนเสนผมสทองยาวสลวย หรอแทนขนสตวฟฟอง เปดโอกาสใหเดกสมผส พนผวจากสนามหญา พนทราย กระดาษ กระดาษทราย ผนผาตาง ๆ เพอน าไปประยกตใช และเทยบเคยงกบการสรางงานศลปะในอนาคตได การปน การประดษฐ การทดลองเกยวกบศลปะ จะท าใหเดกมโอกาสสรางความเขาใจ ในความสมพนธของมต การเปรยบเทยบ รปราง รปทรง รปเรขาคณต เมอเทยบกบสงแวดลอมทอยรอบตว การน าวสดเหลอใชมาสรางสรรคเปนชนงาน เชน น ากลองมาประดษฐเปนบาน น าดนเหนยวมาปนเปนสตว ซงกจกรรมทางศลปะทงหมดนเปนการเตรยมความพรอมเพอปพนฐาน น าไปสการเรยนรในชนเรยนทสงขนตอไป ทตองใชทกษะการอาน การเขยน การใชภาษา การสงเกต การทดลอง การสรางสรรค เปนตน ผานกระบวนการทางศลปะ ซงจะชวยพฒนาความคลองแคลวในการท างาน

40 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ประสาทสมพนธกนระหวางกลามเนอสวนตาง ๆ ทงจาก การวาด การตด ระบายส ปน ทกข การเยบ ซงเปนทกษะทจ าเปนจะตองใชในชวตประจ าวน เหมอนกบการเขยนหนงสอของเดกนนเอง ตามพฒนาการ เมอเดกอาย 3 – 4 ขวบ ทกษะทกลาวมาจะปรากฏใหเหนและมการพฒนา สงเกตไดจากผลงานการประดษฐ และภาพทวาดของเดก ซงการวาดหรอการปนดนแมแตการปนกระดาษเปนกอนกลม จะใชแทนศรษะ แลวจงเพมเสนตาง ๆ จนเปนรางกายคนทสมบรณในทสด ซงแสดงใหเหนถงพฒนาการในการรบรทางวตถของเดกทมการสงสมมา ในทกครงทเดกไดมการสรางสรรคงานศลปะ จะท าใหเดกเกดการรบรอยางตอเนองและมการพฒนาเพมขนไปเรอย ๆ

ควำมสมพนธของศลปะตอประสบกำรณดำนตำง ๆ ของเดกปฐมวย

ในการพฒนาเดกปฐมวยเพอใหเขาสามารถพฒนาไปเปนผใหญทมศกยภาพไดนน มความจ าเปนอยางยงทจะตองใชศาสตรหลายแขนงมาบรณาการใหเกดการเรยนร แตควรเปนบรรยากาศการเรยนรอยางมความสขเดกจงจะมความสข เกดการจดจ า และน าไปประยกตใชได ซงศลปะนบเปนกจกรรมทส าคญทสามารถเชอมโยงการเรยนรสงตาง ๆ รอบตวเดก ใหเขามารวมอยในการท ากจกรรมประจ าวน โดยเดกจะถายทอดความคด ความร ความเขาใจผานผลงานศลปะ เพราะเดกปฐมวยเปนชวงวยทมความสขกบการการท างานศลปะ จงเปนการเหมาะทจะบรณาการศาสตรตาง ๆ เขาดวยกบท างานศลปะของเดก ซงมนกการศกษาไดเสนอวธการบรณาการศาสตรตาง ๆ เขากบการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวยไวดงน สรพรรณ ตนตรตนไพศาล (2545: 99-101) กลาววา กจกรรมทางดานศลปะเปนสวนหนงของการเรยนการสอนในระดบปฐมวย ศลปะไมเพยงแตจะชวยสงเสรมพฒนาการดานตาง ๆ เทานน ยงเปนพนฐานทมความส าคญและสมพนธกบประสบการณดานอน ๆ ดงน ศลปะสมพนธกบวทยำศำสตร

เดก ๆ มกจะมการเรยนรเกยวกบวทยาศาสตรดวยการสงเกตและประสบการณในการท ากจกรรมศลปะ เชน ถาเอาสฝนใสลงในน า สฝนกจะละลายผสมกบน า ถาเอาพกนหรอฟองน าจมลงในสพกนและฟองน ากจะดดสไว แตถาเอาแผนพลาสตกจมลงในสแผนพลาสตกจะไมดดส ถาจมพกนกบสมาก ๆ สจะหยดลงได เมอหยดสลงบนกระดาษกสามารถใชปากเปาใหสกระจายหรอถาเอยงกระดาษไปมาสกจะไหลไปตามกระดาษ เดกทปนดนแลวทงคางคนดนกจะแหงแขงไมเปยกอกตอไป หรอการเอาสหลายสมาผสมกนกจะเกดเปนสใหมขน และถาเอาสเทยนตากแดดหรอวางไวใกลของรอนสเทยนกจะละลายได ขดความสามารถในการพฒนาทางความคดทางวทยาศาสตรนนอยทวสด อปกรณ แนะน ากระบวนการทจะท าใหเดกคนพบหรอการประยกตใช

41 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ศลปะสมพนธกบคณตศำสตร การเรยนรเกยวกบคณตศาสตร มกจะเกดขนขณะทเดกท ากจกรรมศลปะ ดวยวธการนบ

เชน “รถของฉนม 4 ลอ” “ฉนจะวาดรปสามเหลยมเปนหลงคาบาน” “สเทยนสแดงของฉนยาวกวาของเธอ แทงสเหลองสนนดเดยว” “โตะนม 5 คนตองใชกรรไกร 5 อน” “ฉนตองใชงานไอศกรมกวนแตฉนมแค 7 อนเทานน” “ฉนมไอศกรมตง 12 อนมากกวาเธออก” เหลานเปนตน จะเหนวาเดกเรยนรเรองขนาด รปทรง จ านวนมากนอยไปดวย หรอในขณะทเขาวาดรปคนกจะตองคดวาจะใสตาลงไปกตา กนว และวางต าแหนงตรงไหนในกจกรรมการฉก การตดปะกระดาษ เดกอาจจะบอกเพอนๆ วาตองฉกกระดาษใหเปนเสนยาวๆ กอนแลวทากาว จงจะน าไปปะลงไปในรป ซงจะเหนไดวาเดกจะมการเรยนรตามเรองราว การเปนล าดบควรท าอะไรกอนอะไรหลง ไปพรอมกนดวย

ศลปะสมพนธกบภำษำ

การใชค าศพทตาง ๆ ในการจดกจกรรมทางดานศลปะ บางค าเปนค าศพทเฉพาะ บางค ากเปนค าทใชทว ๆ ไป แตสามารถน ามาเชองโยงใหเดกเกดการเรยนรเกยวกบค าทจะใชเรยกวสดอปกรณทใช ในการจดกจกรรมเหลานนได เชน พกน ส ดนน ามน กระดาษ ฯลฯ และเกดการเรยนรค าทใชในการท ากจกรรม เชน ตด ปะ ฉก พบ ปน ฯลฯ นอกจากนยงสามารถน ามาใชในการเรยนรถงคณสมบตและคณลกษณะของวสดอปกรณนน ๆ เชน สออน สเขม มด สวาง เรยบ เหนยว แขง บาง ออนนม ตรง โคง การเปรยบเทยบกบขนาด น าหนก ส รปทรง พนผว และการเลาเรองราวจากภาพวาด ถอยค าทเหมาะสมกบเดกในการเลา หรอสนทนาพดคยขณะในการท ากจกรรมจะชวยใหเกดความคนเคยและเขาใจ เปนการฝกการเรยนรค าพดใหมๆ รจกพดประโยค และฝกการฟงไปดวย ส าหรบดานการเขยนนน ศลปะมกจะเปนพนฐานทส าคญอยางยง เพราะเสนพนฐานทกเสนในการเขยนตวอกษรอยในการวาดภาพของเดกทงหมดนน ไมจ าเปนตองมาฝกการลากเสนลลามอเลย ขอเพยงแตใหเดกไดวาดรปมาก ๆ เขากจะสามารถน าเอาเสนมารวมประกอบเปนตวหนงสอได ศลปะสมพนธกบสงคมศกษำ

ในการท ากจกรรมทางดานศลปะเปนกลมๆ นน จะเหนแบบแผนทางสงคมเกดขนอยทวไป เดกจะมการเรยนรการปรบตวเขากบเพอน รจกการให การแบงปน การท างานรวมกนกบผ อน การยอมรบ การเสนอความคด ความรสก การขอความคดเหน ฯลฯ เดก ๆ เรยนรโดยไมรตววานนคอแบบแผนทางสงคม การอยรวมกนในสงคม การใชค าพดในโอกาสตาง ๆ รวมไปถงการพดคย เพอขอค าแนะน าขอรอง ดแสดงความคดเหนเกดขนอยตลอดเวลาในกระบวนการท ากจกรรมศลปะ ครผสอนอาจจะสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมและสงแวดลอมเขาไปดวย การเลอกหวขอในการท ากจกรรมเกยวกบสงคม เชน การคมนาคม สตวตาง ๆ ครอบครวของฉน บานของฉน ฯลฯ ลวนเปนหวขอ ใชในการท ากจกรรมทางศลปะไดหลายรปแบบ

42 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การเรยนการสอนศลปะจะสมพนธกบประสบการณในดานอนไดอกมาก ในการท ากจกรรมทางศลปะและหลายประเภทควรใหโอกาสในการแสดงออกซงความคดรเรมสรางสรรค โดยชวยเดกดวยการสอดแทรกใหรายละเอยดและเสรมความเขาใจของเดก การวางแผนการจดประสบการณใหสอดคลองกบความรความสามารถของเดก ส าหรบเดกและรปของเดกแลวศลปะไมเพยงแตสมพนธกบเนอหาวชาตาง ๆ เทานน แตมความสมพนธกบชวตดวย ความพยายามในการสรางความสมพนธระหวางศลปะกบชวตนน งานศลปในหองเรยนกเปนประสบการณทแสดงออกถงการเจรญเตบโตของเดกในสภาพแวดลอมตาง ๆ เปนการแสดงออกในทางทเดกสามารถใชชวตอยางสมบรณ มความพอใจมากขน มความสขมากขน เดกมความรสก ความตองการและมประสบการณจากกจกรรมตาง ๆ ตามรปแบบของการเรยนรจากศลปะทใหความอสระแกเดก จะท าใหการพฒนาของเดกเปนไปอยางมประสทธภาพ

ศลปะกบกำรพฒนำทำงอำรมณและสงคม

สรพรรณ ตนตรตนไพศาล (2545: 96-98) ไดอธบายวา การไดส ารวจ การจบตอง การสมผสวสดอปกรณตาง ๆ ทน ามาใชในงานศลปะเปนกจกรรมทเดก ๆ พอใจ เดกในขนทก าลงพฒนาประสาทการรบรจะมความตนเตนมาก เพราะเดกไดรบการกระตนจากสงแวดลอมรอบตว ไดสมผสกบความออนนมของดนหรอแปงโดว ซงแตกตางกนจากความแขงของไม สมผสกบของเปยก ชน แหง เดกเลก ๆ ชอบทจะใชพกนแตมสระบาย ชอบเลนกบสงทมความเลอะเทอะเปรอะเปอน เดกในระดบโตกวาชอบงานดานการกอสรางไมบลอก หรองานทเปนเรองราวมากกวา การใชสอวสดอปกรณมาชวยเพมความสนกสนานเพลดเพลนนน เดกสามารถเรยนรไดดวยตนเอง เดกทวาดรปแลวใชสสดๆระบายลงแลวสรปดวยความภาคภมใจวา “วาดรปตวหนเอง” หรอขอความชวยเหลอใหผเรยนเขยนชอเขาไวบนภาพดวย กระบวนการทางการประดษฐเปดโอกาสใหเดกแสดงความคด ใหเกดความมนใจในตนเอง การมอสระในการเลอกกจกรรมหรอชนดของการแสดงของตนเอง ความรสกทดตอตนเองเกดขนตลอด ในการท ากจกรรมทางดานศลปะนน ชวยในการพฒนาบคลกภาพและเกดความประทบใจตอตวเดกเอง การประสบความส าเรจในการท างานทางดานศลปะ สามารถชวยเดกเพงเกดความรสกและมปฏกรยาทดตอโรงเรยน เดกบางคนขอายกจะเกดความภมใจตองานทเขาท าขน โดยถองานนนมาบอกครอยางตนเตนวา “ดสคะ หนท าไดแลว หนขอเอากลบบานไปใหคณแมดนะคะ” จะเหนวาศลปะสามารถเปลยนลกษณะนสยของเดกในโรงเรยนใหกลาแสดงออกได

43 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ถาผ ใหญไดสงเกตการเลอกใชวสด อปกรณทางศลปะของเดกแลวจะเหนวา เดกมความสามารถ มอสระและมความเชอมนในตนเองสง เดกเองกจะมองดงานทเขาท าวาเปนเครองแสดงความสามารถทมอทธพลตอสงแวดลอมตอโลกภายนอกดวย บรรยากาศของความภมใจนกเปนสงส าคญมาก เพราะจะชวยใหเดกพฒนาความไววางใจ อสรภาพและความเปนตวของตวเอง ซงพฒนามาจากการเรยนรจากศลปะทงสน

ความคดสรางสรรคในกระบวนการทางดานศลปะ เปนอกสงหนงทจะชวยสงเสรมใหเดกถายทอดความรสกนกคดออกมา เชนเดยวกบความคดทางศลปะกลายเปนสงถายทอดลกษณะนสยและการใชอารมณ การใชส ขนาดและการวางต าแหนงของการแสดงออกทางศลปะ การชใหเหนไดชดเจนถงสขภาพจตของเดกมากกวาการเขยนตวหนงสอ ปญหาทางอารมณทเดกแสดงออก หรออานจากผลงานจะชวยจตแพทยไดมาก ในการรกษาเชนเดยวกบการใชศลปะชวยรกษาและฟนฟสขภาพกายและจตของคนไขไดดวย

ทฤษฎกำรแสดงออกทำงศลปะของเดก

การแสดงออกดานศลปะของเดก โดย นกศลปศกษา ไดกลาวถง ทฤษฎทางศลปะของเดกและแบงออกเปน 4 ทฤษฎ คอ (คณะกรรมการกลมผลตชดวชา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2545: 266-280) การสอนศลปะเพอการพฒนาเดกในทกดานนน ตองค านงถงองคประกอบหลายอยางทจะชวยในการพฒนาและเกอหนนกน ทงรปแบบการสอน พฒนาการตามวย และทฤษฎทเกยวของกบศลปะ องคประกอบตาง ๆ ทจะท าใหครทราบหลกการน าไปใชอยางแทจรง ซงการศกษาใหเขาใจถงทฤษฎดานศลปะเปนสงส าคญทจะท าใหเขาใจถงการรบรและการแสดงออกดานศลปะของเดก

ทฤษฎเสมอนจรง (Naive Realism) ความเปลยนแปลงกาวหนาของศลปะในสงคม ศลปนเปนผสรางสรรคใหเปลยนแปลงไปอยาง

กวางไกล และตลอดเวลา ศลปะเหลานนมกจะมชองวางกบประชาชนเสมอ ศลปนมงพฒนาคณภาพของศลปะโดยยดถอการสรางสรรคทแปลกใหมเฉพาะตวเปนหลก ท าใหศลปะถกเปลยนรปแบบและเนอหาไปเรอย ๆ เปลยนไปตามความคดของแตละสถาบน ศลปะแตละกลมและศลปนแตละคน เมอการเปลยนแปลงทางศลปะเปนไปตลอดเวลาจงท าใหเกดชองวางทางดานการรบรขน อยางไรกตามการกาวไปขางหนาของศลปะ กชวยใหเกดการประยกตใชอยางกวางขวางดวย เชน ประยกตไปสงานออกแบบ ศลปะโฆษณา ศลปะตกแตง สสนในศลปะการแตงกายเปนตน ซงกอาจจะคลายกบความกาวหนาทางวทยาการดานอน ๆ เชน การศกษาคนควาทางวทยาศาสตรบรสทธทกาวล าหนาจะตามมาดวยการประยกตวทยาศาสตรไปใชในชวตประจ าวน เปนตน

44 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

นอกเหนอจากศลปะของศลปนในสงคมจะไดรบการประยกตไปใชในชวตประจ าวนแลว ยงมผลกระทบไปสการเรยนการสอนศลปะศกษาในโรงเรยนอกดวย เมอศลปะในสงคมกาวหนาไปทางใด แนวโนมทตามมากคอ ศลปะในโรงเรยนมกจะมแนวโนมไปในทางนนดวย เชน เมอศลปนพฒนาศลปะไปสภาพปะตด (collage) ตอมาภาพปะตดกไดรบการประยกตใหงาย เพอน าไปใชฝกปฏบตในโรงเรยนดวย

ศลปะแบบเสมอนจรงในสงคม

สงคมไทยในปจจบนทมการตดตอสอสารประเทศชาตตาง ๆ อยางกวางขวาง ไดสงผลใหสภาพสงคมเปลยนแปลงไปตามแนวโนมใหมนน ไมยกเวนแมแตศลปะและวฒนธรรมซงเปนสายประเพณนยม ซงศลปะประเพณ (Traditional Art)ไมอาจจะมอยไดเพยงอยาง ศลปะสมยใหม (Modern Art)ไดแพรสะพดเขามาพรอมกบคานยมในสงคม เราไมอาจปฏเสธศลปะสมยใหมได เหมอนกบทเราไมอาจปฏเสธวทยาการ แนวคด เทคโนโลยและวตถใหมๆไดเชนกน นอกเสยจากจะตองชวยกนไตรตรงและขดเกลาใหดงามเหมาะสมกบสภาพสงคมนตอไป

ในอดตเสอประกรรมไทยมลกษณะเปนแบบอดมคต (idealism)ทสรางสรรครปแบบดวยลลาอนออนชอยนมนวล สสนงดงามตามแบบไทย เสนอเนอหาในทางศาสนาเปนพน และศลปะประเพณไทยกผกพนอยกบศาสนาและสถาบนกษตรยอยางแยกไมออก ตองเมอสภาพสงคมใหมในลกษณะความเปนสากลมบทบาทขน ใหเราเรมไดรบกระแสศลปกรรมจากประเทศชาตทางตะวนตก ศลปกรรมถา หาค าทมพนฐานในรปแบบเหมอนจรง (Realistic) ผานเขามาสประสบการณของคนไทย เรารบไวพรอมกบการชนชมตอสงตาง ๆ ซงจรง ๆ แลวศลปะในรปแบบเหมอนจรงน ตางไปจากประสบการณทเรามตอศลปะประเพณอยางมาก ซงอาจจะสรปวาคนไทยเราแตเดมชนชมกบศลปะทไมเหมอนจรงกนาจะได

ศลปะแบบเสมอนจรงทางตะวนตก เหนผลชดเจนตงแตครงอารยธรรมกรกโบราณและโรมน ซงเปนตนฉบบอารยธรรมตะวนตกตอมา เมอศลปะท าหนาทสนบสนนครสตศาสนา ศ ลปะแบบเสมอนจรงกท าหนาทอยางตอเนองตลอดมา เมอตนครสตศตวรรษท 19 ศลปนในยโรปไดรวมกนเสนอทศนะและรปแบบทางศลปะ โดยเนนความเหมอนจรงหรอสจจะ 2 ดานคอ หางดานรปแบบทเลยนแบบวตถสงแวดลอมใหเหมอนจรง และทางดานเนอหาทแสดงสจจะเหต การณในสงคม เชน สภาพความยากจน แรงงาน และชวตในสงคม เปนตน จนกระทงศลปะของศลปนกลมนไดชอวา กลมสจนยม (Realism) และนนกดเหมอนวาเนอหาสาระของศลปะกลมนไดกาวเขามาสศลปะสมยใหมอยางแทจรงทเดยว ตอจากนน แมศลปะทางตะวนตกจะพฒนาไปสรปแบบและเนอหาทเปลยนแปลงไปเปนอนมาก แตรปแบบเหมอนจรงหรอการเรยนแบบวตถสงแวดลอมกยงคงมบทบาทตอมาเรอย ๆจนถงทกวนน

45 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ส าหรบคนไทยเราในปจจบนจ านวนไมนอยทผกพนตวเองไวกบศลปะแบบเหมอนจรง จนลมไปวาเรามพนฐานการชนชมกบศลปะทไมเหมอนจรงมากอน จนบางครงรบรไดชนชมไดเฉพาะศลปะแบบเหมอนจรงเทานน และปฏเสธลกษณะอน ๆ รวมทงศลปะในสายประเพณของไทย ซงอาจเปนเพราะวาศลปะแบบเสมอนจรงทสอสารไดงายและมสงเปรยบเทยบใหเหนไดงายๆกได ซงการก าหนดตวเองไวกบศลปะแบบเหมอนจรงเชนน เปนความคดทคอนขางแคบและมผลเสยไปสการสนบสนนศลปะเดกอกดวย เพราะศลปะทเดกแสดงออกไมใชศลปะในลกษณะเหมอนจรงเพยงอยางเดยวเทานน ทฤษฎเหมอนจรงทำงศลปะศกษำ

ทฤษฎเหมอนจรงทางศลปศกษาขนอยกบสมมตฐานทวา “ไมมขอแตกตางกนระหวางรปวตถและภาพทเดกรบร” จากสมมตฐานขางตนหมายความถงวา เมอวตถสงแวดลอมมรปทรง ส รายละเอยดอยางไร ภาพทเดกรบรกสามารถจะรบรรปทรง สและรายละเอยดตรงกบความเปนจรงทกประการ ไมมความแตกตางกนอยางใด เชน เมอเดกมองไปทรถยนต เดกจะรบรขอมลภาพ (Visual

Information) เชนเดยวกบทผใหญรบร คอ การออกแบบ รปทรง สและรายละเอยดอยางอน ไมมขอแตกตางในการรบรรถยนต เมอทงเดกและผใหญน าขอมลภาพมาสรางเปนผลงานศลปะหรอภาพเขยน สงทแตกตางกนอยางเหนไดชดคอ ความแตกตางกนทางดานทกษะการควบคมมอปฏบตงาน

จากความเชอเชนนพบวา เรามไดค านงถงความแตกตางเฉพาะบคคลของเดกแตละคน ไมเกยวของกบประสบการณเดนตอสงนน ไมเกยวของกบการเรยนรสงสม วฒนธรรม การพฒนาการรบร ความสมพนธระหวางมอกบตา และอกหลายปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพของเดก เชน ความพรอมของเดกแตละคนทจะตอบสนองตอสงเราของวตถในสภาพแวดลอมของเขา ยงกวานนแนวคดในทฤษฎน ยงไมไดตระหนกถงความเกบกดและพนฐานประสบการณทมผลตอการแสดงออกทางศลปะ และมไดนกถงความแตกตางเฉพาะบคคลดานความสามารถในการแสดงรายละเอยดและการออกแบบพนภาพอกดวย

เมอเดกถกเรงเราใหสรางสรรครปทรงในลกษณะเหมอนจรง โดยฝกฝนทางดานทกษะใหเหมอนกบทผใหญฝกฝนทางศลปะนน ความเหมอนจรงจงเปนเปาหมายหลกของการแสดงออก สงทตามมากคอเดกเบอหนายกบกจกรรมศลปะทครเปนผก าหนดการแสดงออกนนซงจรง ๆ แลวเดกอาจจะไมไดมองเหนหรอรบรรปวตถทครมองเหนและตดสนกได แตทงนและทงนนไมไดหมายความวาเรามองเหนวตถแตกตางกนโดยสนเชง จรงอย เมอเราใชชวตอยในวฒนธรรมเดยวกน เรายอมมองเหนวตถสงแวดลอมมแนวโนมไปในทางเดยวกนหรอใกลเคยงกน เดกกพรอมจะเรยนรและไดรบการสงสมและส ารวจตรวจสอบไปในวถทางเดยวกนดวย แตควรจะคอยเปนคอยไปและอยางระมดระวง พรอมกนนน การแสดงออกทางศลปะของเดกกควรจะมความสมพนธกบประสบการณ

46 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

สวนตวทผานมา และเปนวถทางทพวกเขาสนองตอบตอสถานการณขณะนนดวย ไมใชเปนวตถทอยเหนอกาลเวลา อยเหนอสภาพแวดลอมหรออยเหนอความรสกนกคดของผรบร ถาเดกไดรบการปลกฝงทางศลปะในแบบแผนของผ ใหญ ขาดการยอมรบทางดานความแตกตางทางเอกตภาพ ขาดการลองผดลองถก สงทเดกไดรบคอ ความพงพอใจของผใหญ และการไรเสยซงความมนใจและความเปนตวของตวเอง ศลปะเดกแบบเสมอนจรง เมอเรารบศลปะแบบเสมอนจรงเขามาสอนในโรงเรยน โดยเนนการฝกฝนทางด านฝมอใหสามารถแสดงออกทางศลปะได ผลงานทเลยนแบบวตถสงแวดลอม เชน ใหเดกฝกเขยนภาพใบไม ขวด กลอง ชอลกทวทศน ทผานมา นอกจากจะเปนรปแบบเหมอนจรงทมขดจ ากดแลว สอการแสดงออกกดเหมอนจะนยมกนอยไมกอยางอกดวย ซงท าใหการแสดงออกในลกษณะเหมอนจรงมจดออนยงขน

การสอนเขยนภาพดวยการปนแกะสลกในลกษณะเหมอนจรงตามโรงเรยนทผานมา อาจจะสอดคลองกบสภาพการศกษาทยดถอครเปนศนยกลางดวยเชนกน มลกษณะเปนการฝกฝนทางทกษะทงายตอการสอนและงายตอการตรวจสอบคณภาพ หรอการใหคะแนนของคร นอกจากนนยงอาจจะสอดคลองกบการฝกฝนทางทกษะทางศลปะสายประเพณในอดตอกดวย ท าใหการเรยนการสอนศลปะในลกษณะเหมอนจรงไดรบการยอมรบอยางกวางขวางและเปนเวลานานพอสมควร

มการฝกฝนศลปะแบบเหมอนจรงจะเหมาะสมกบการฝกฝนของนกเรยนทโตขน หรอผศกษาทางดานศลปะโดยตรงกตาม แตกจกรรมการเขยนภาพแบบเหมอนจรงกยงคงใชไดกบศลปะเดก แตตองเปนเพยงสวนหนงซงจะชวยใหเดกมประสบการณและการแสดงออกทหลากหลายยงขน และกตองไมใชแบบเหมอนจรงตามมาตรฐานของผใหญ แตเปนแบบเหมอนจรงตามมาตรฐานของเดก โดยมความแตกตางระหวางบคคลเปนพนฐานในการแสดงออก

ทฤษฎปญญำ (Intellectualist Theory) ศลปะทเรมผสำนควำมรควำมคด

หลงจากทนวตน (Sir Isaac Newton) เสนอการทดลองแยกสจากแสงดวยปรซมไดแสง 7 ส หรอทเรยกวาสเปกตรม ในชวงปลายครสตศตวรรษท 17 แลว ขอพสจนนนตอมาไดสงผลกระทบมาสการสรางสรรคจตรกรรมดวย แมจะลาชาถงครงหลงครสตศตวรรษท 19 กตาม

กอนหนานนการสรางสรรคจตรกรรมมกจะก าหนดสของแสงตามทตามองเหนไดทวไป คอ เปนสทออกเหลองเปนพน และก าหนดบรเวณเอาเปนสน าตาล ผานมาถงตนครสตศตวรรษท 19

ศลปนยโรปหลายคนเรมพฒนาการใชสใหหลากหลายขน และทปรากฏเดนชดคอ จตรกรรมของลทธอมเพรสชนนสม (Impressionism) ในฐานะทรบอทธพลแนวคดทางดานแสงสจากนกวทยาศาสตร

47 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

น ามาประยกตใชในงานจตรกรรม โดยมไดก าหนดใหแสงเปนสเหลองอกเชนเดม แตไดก าหนดสมากมายหลายสผสมผสานไวดวยกน ภาพทองฟาในอดตทเคยระบายเปนสฟาตามทตาเหนกมมากมายหลายสงขน ศลปนไดศกษาคนควาถงเรองการสะทอนแสงส จากวตถหนงไปสอกวตถหนงทท าใหสบนพนภาพมลกษณะผสมผสานกนเปนเอกภาพ เนนการระบายสใหผสมผสานกบรอยแปรง เกดความรสกสนสะเทอนของแสง (Light Vibration) บนพนภาพ ใหความรสกเราใจและประทบใจเปนอยางดยง

หลงจากศลปนกลมอมเพรสชนนสม เปดนทรรศการผลงานขนเปนครงแรกในป ค.ศ. 1874 กอาจจะนบเปนจดเรมตนของการเสนอความคดใหมของมนษยในการสรางสรรครปแบบทางศลปะ ตอจากนนมา ศลปะไดกลายเปนสงทาทายความคดของศลปนมากขน ทงรปแบบและเนอหาทไมจ าเปนจะตองเดนตามกนอยเชนเดม รปแบบรวมทงเทคนคไดเปลยนแปลงไปอยางมาก เนอหากไดหลดพนศาสนาและผมอ านาจรฐโดยสนเชง กจกรรมทางศลปะไดมสภาพเปนกจกรรมลกษณะใหมทศลปนสามารถจะใชสตปญญาสรางสรรคไดอยางกวางขวาง ภายใตเปาหมาย ความคดค านง และการแสดงออกทมเหตผลของตน

ผานมาถงปจจบนเราพบศลปะรวมสมยทมากมายหลายลกษณะ หลายกลมความคด ทไดเสนอความคดค านงออกมาเปนผลงานศลปะแบบแปลกๆทาทายการท าความเขาใจตอลกษณะทเราใจนน ศลปะสมยใหมหลายตอหลายลกษณะ ไมใชประโยคบอกเลา เพอจะบอกกบทกสงทกอยางเหมอนผชนชมไรเสยซงสตปญญาความคด แตศลปะเหลานนอาจจะเปนประโยคค าถาม หรอเปนปรากฏการณอยางหนง ซงเราตองตอบค าถามหรอท าความเขาใจกบปรากฏการณนนนน เคยมผกลาวท านองวา “เมอคนเราฉลาดขน เราจะบงคบใหศลปะคงความโงเขลาเพยงสวยงามงายๆ อยเชนนนหรอ”

ทฤษฎปญญำทำงศลปศกษำ

ตามแนวคดของทฤษฎปญญาทางศลปศกษามความเชอรวมกนวา “เมอเดกเขยนสงใดจะเขยนตามทร” ความหมายของการทเดกรในทน หมายถง การทเดกมความรตอสงนน ๆ อยางไร เปนความรในลกษณะทเปนความคดรวบยอด (Concept) ตอสงนน เชน เมอเดกพบเหนผลสม เดกจะมความคดรวบยอดตอสมแตกตางกนไป เดกคนหนงอาจจะมความคดรวบยอดเกยวกบรส ส ราคา หรอการปลกสม เฉพาะตวของเขาซงมความคดรวบยอดตอสงใดสงหนงนนเปนผลมาจากการสงสมประสบการณของแตละคน ความคดรวบยอดตอสงใดสงหนงไมใชรายละเอยด ขอมลหรอภาพทปรากฏอยเบองหนาขณะนน แตภาพเบองหนาเปนตวกระตนใหคดค านงถงประสบการณในสงนน ๆ ส แสงเงา รปทรงหรอลกษณะผว จงมสภาพเปนสวนประกอบหรอสวนรองของความรเทานนเอง

ส าหรบทฤษฎปญญาน ถอวาความคดรวบยอดของเดกคอปจจยอนส าคญในการสรางสรรคงานของเขา และเปนปจจยส าคญในการตรวจสอบงานศลปะของเดกดวย กดอนาฟ (Florence

48 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

Goodenough) เคยเสนอผลงานวจยวา การเขยนภาพคนของเดกนน เดกคนใดทมความคดรวบยอดตอคนไดสมบรณกวาหรอมากกวา มกจะปรากฏผลวาเดกคนนนจะเขยนภาพไดละเอยดและถกตองชดเจนกวาดวย ซงในงายๆเกยวกบความคดรวบยอดของเดกทมตอคน เขาไดสรปวา ความคดรวบยอดนน เกยวของกบวฒนธรรมและการด าเนนชวต จากขอเสนอขางตน จะพบวาเกยวของกบทฤษฎปญญาในแงทวา ภาพทเดกแสดงออกจะเกยวของกบความคดรวบยอดและเกยวของกบการพฒนารปแบบทางศลปะดวย

จากผลงานศลปะของเดก เราจะพบขอนาสงเกตอกอนหนงวา รปแบบทปรากฏขนในผลงานศลปะหรอผาเขยนนน จะแสดงการสอสารกบขอมลทางดานความคดรวบยอดตอสงนน มากกวาขอมลทไดจากภาพทปรากฏเบองหนา นกทฤษฎปญญาสรปวา “เดกเขยนภาพตามทเขาร ไมใชจากการทเดกมองเหน” และกเชอวา ขอมลทางดานความคดรวบยอดจะมความสมพนธกบขอมลภาพทปรากฏ ซงจะมอทธพลตอการฝกฝนและประสบการณตอไป

การมองเหนวตถสงแวดลอมแลวมความสนใจจดจอตอสงนน สงเกตรปทรง ส และรายละเอยดอน ๆ การเรมตนจากสงทเหนยอมน ามาซงความคดรวบยอดตอสงนน และความคดรวบยอดซงเกดจากประสบการณกจะมผลไปสการมองเหนอก และในแงศลปะเดกกถอวาการมองเหนวตถหรอการกลาวถงวตถเปนเพยงจดเรมตนของการแสดงออกซงความร หรอความคดรวบยอดของเดกแตละคนเทานน

ศลปะเดกกบทฤษฎปญญำ

การประยกตทฤษฎปญญามาใชส าหรบเกยวกบเดก สามารถน ามาใชไดอยางด เพราะเปนการเปดโอกาสใหเดกเสนอความคดของเดกแตละคน ทไดสะสมประสบการณและการรบร จนเกดเปนความคดรวบยอดลกษณะใดลกษณะหนงในจตส านกของเดก ซงความค ดรวบยอดจะถกตอง กวางขวาง และดงามเพยงใด ขนอยกบการเตรยมการของผใหญทงทางบานและโรงเรยน

การน าแนวคดนมาใชกบเดกอยางงาย ๆ เชน การน าวตถสงใดสงหนงมาทสดดวงใจ แลวเปดโอกาส ใหเดกเสยอความคดรวบยอด โดยแสดงออกมาเปนงานศลปะ อาจเปนไปไดระยะหนง แตมอบอยเขา ความนาเบอของกจกรรมกจะเกดขน อาจารยเลศ อานนทนะ โรงเรยนสาธตจฬาฯ (ฝายประถมฯ) ไดเคยทดลองสอนศลปะเดกชวงกอน 14 ตลาคม 2516 ในลกษณะทใกลเคยงกบทฤษฎปญญา หรออาจจะถอวาเปนการประยกตทฤษฎปญญาทกาวหนากได โดยค านงถงความคดรวบยอดของเดกทกวางขวางขน และอาจจะประทมประสานกบสภาพสงคมดวย ซงอาจารยเลศ อานนทนะ ไดตพมพหนงสอรวบรวมกจกรรมของเดกขนหวเรองหนง ชอหนงสอ “ฉนเปนนายกรฐมนตร” เปนกจกรรมเขยนภาพทใหเดกเสนอความคดรวบยอดซงเดกแตละคนมตอนายกรฐมนตรขณะนน ซงด

49 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เหมอนวาการแสดงออกของเดกไดผสมผสานความคดและจนตนาการของแตละคนไวกบความคดรวบยอดอยางกวางขวางและนาสนใจยง

ส าหรบการเรยนการสอนศลปะเดกโดยทวไปไมไดยดถอทฤษฎนเพยงทฤษฎเดยว เพราะขดจ ากดของกจกรรมทมอยตามทกลาวถงบางแลว แนวคดของทฤษฎปญญาจงถกน าไปแทรกหรอผสมผสานกบแนวคดวธอน ๆ ดวย เพอใหเดกไดเสนอความคด ไดแสดงออกและไดรบประสบการณทกวางขวางขน เพราะประสบการณทางศลปะควรมลกษณะบรณาการหลายดาน เชน การเสนอความคด รปแบบสรางสรรค การแสดงอารมณ การบนทกสภาพแวดลอม เปนตน

ทฤษฎกำรรบร (Perceptual Theory) หลงจากศลปะลทธอมเพรสชนนสม กลมศลปะทมชอเสยงในยโรปอกหลายกลม เชนซานน

(Paul Cezanne) ศลปนชาวฝรงเศส ไดมบทบาทเดนขนในฐานะผทสรางสรรคจตรกรรมโดยแสดงภาพการรบรตอวตถสงแวดลอมโดยตรง ความส าคญของการมองเหนหรอการรบรวตถโดยตรง เชน คณคาของปรมาตร มวลสาร พนผว เขาไมคอยจะสนใจเรองของแสงทเกยวของกบการคนควาทางวทยาศาสตร เขาไมไดสนใจแตเพยงการมองเหนอยางทวไปเทานน ยงสนใจถงความจรงหรอธรรมชาตของสงนน ในแงวตถทด ารงอยดวย นอกจากนนเขายงสนใจกบการรบรในแงความสมพนธของสงทงหลายทอยรวมกน เซซานนโดยพยายามสรางความสมพนธบนพนภาพจตรกรรม ทงบรเวณภาพและบรเวณพนผว (Figure and Ground) อยางนาสนใจมาก

ถงตนครสตศตวรรษท 20 ปคาสโซ (Pablo Picasso) กเปนผน าในการพฒนาความคดในลกษณะนไปอยางกาวไกลมาก งานของเขาลกษณะควบสม (Cubism) ไมสนใจกบสภาพแวดลอมอนใดนก นอกเสยจากวตถเบองหนาและการรบรของเขา

การรบรในลกษณะของควบสม เปนการรบรโครงสรางของวตถในลกษณะงาย ๆ ไมซบซอน รบรสภาพสวนรวมมากกวารายละเอยดปลกยอย นยวาเปนผลมาจากจตวทยาส านกเกสตอลทดวย ลกษณะการรบรและการแสดงออกทเดนมากอกลกษณะหนงกคอ การรบรวตถหลายดานหลายมม เพราะจรง ๆ แลววตถใดวตถหนงมไดมเพยงดานเดยวหรอมอเดยวเทานน รปแบบจตรกรรมทปรากฏจงอาจจะรวมดานตาง ๆ ไวดวยกนบนพนภาพ เชน ภาพคนกอาจจะรวมดานหนาและดานหลงไวดวยกน ภาพหนนงกอาจจะรวมหนนงดานหนาและดานบนไวดวยกน เปนตน

เกยวกบการรบรหลายไดเชนน ถาเราตดตามสงเกตการเขยนภาพของเดกอยางตอเนอง เราจะพบวาการรบรและการแสดงออกของวยเดกชวงหนงกสอสารการรบรหลายดานไวดวยกน เชน เดกอาจจะเขยนแกวน าแสดงกนแกวดานขาง ปากแกวดานบน ระดบมมเฉยง ตวแกวดานขาง เปนตน ซงถาเราเขาใจวาการแสดงออกในลกษณะรวมดานและมมตาง ๆ ไวดวยกน ไมใชความผดในเชงศลปะ แตเปนผลมาจากการรบร กจะชวยใหเราเขาใจการแสดงออกทางศลปะของเดกไดอยางดขนดวย

50 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ทฤษฎกำรรบรทำงศลปะศกษำ

จากแนวคดจตตะวทยาเกสตอลท (Gestalt Psychology) ในแงการรบรจากสภาพสวนรวมเศษสวนยอย ไดสงผลสอบทฤษฎของ อารเนม (Arnheim’s Theory) ทฤษฎของเขาไดเสนอหลกการโดยสรปวา “เดกเขยนภาพตามทเหน” โดยเชอในกระบวนการรบรทเรมจากการมองเหนสงตาง ๆ ในภาพรวมทงหมด แลวจงมองเหนรายละเอยดตามมาและในแงการรบรโลกภายนอกของผใหญกแตกตางกบการรบรของเดก การแสดงออกทางดานรายละเอยดและสญลกษณกแตกตางกนอยางเหนไดชดเชนกน (Rudolph Arnheim, 1954)

จากแนวคดขางตน ถาเราน ามาพจารณาเปรยบเทยบกบการแสดงออกทางศลปะของเดก โดยเฉพาะอยางยงการเขยนภาพ เราจะพบวา วยเดกในชวงแรกจะเขยนภาพวตถสงแวดลอมเปนรปทรงงายๆไมมรายละเอยดอะไรมากนก ตอเมอเดกเรมโตขนเราจะผ คอย ๆ เพมความซบซอนหรอรายละเอยดขนดวย จากขอสงเกตของความนกอาจจะพอสรปไดวา เดกจะเรมรบรสงตาง ๆ ในลกษณะสวนรวมทเปนโครงสรางใหญ ๆ และแสดงออกเปนภาพงายๆตอเมอเดกพฒนาการรบรไปพรอมพรอมกบพฒนาการดานอน ๆ เดกรบรรายละเอยดมากขน เขากจะแสดงออกดวยรายละเอยดของสงนนเพมมากขนดวยเชนกน ดวยเหตนผลงานศลปะของผใหญและเดกจงมความงายและซบซอนตางกนดวย เชน เมอเดกและผใหญมองไปทรถยนตคนเดยวกน เดกอาจจะรบรสภาพสวนรวมงายๆของรถในลกษณะหลงคาโคง ลอกลมกลม 4 ลอ สแดง สวนผใหญนอกจากจะมองเหนภาพสวนรวมเชนนนแลว เขาจะเหนรายละเอยดเพมขน เชน กระจก ทปดน าฝน กนชน ไฟหนาหลง เปนตน

นอกจากการรบรแตกตางกนตามวยแลว ความสามารถในการมองเหนรายละเอยดยงแตกตางกนแตละเฉพาะบคคลอกดวย ทงนขนอยกบสมรรถภาพในการรบรของแตละคน ซงสมรรถภาพในการรบรน อาจจะเกยวของกบสตปญญา ประสบการณ ความตงใจ และสภาพวฒนธรรมทแตกตางกน เชน เมอเรามองไปทสนามเรายอมรบรสภาพสวนรวมทงหมดกอน อาจจะเปนสภาพสเหลยมกวางใหญ พนหญาสเขยวและเมอเราจดจอเพมขนเรากจะรบรถงชนดของตนหญา ความสงต าของสภาพสนามบางตอน หรอลอยหญาตายบางพนท เปนตน ซงรายละเอยดมากนอยนนยอมแตกตางกนออกไป

การแสดงออกทางศลปะเดกทางดานรายละเอยดมากนอย จงไมใชความผดของเดก แตเปนผลมาจากการรบรทแตกตางกนโดยตรง และความจรงแลวความงามของศลปะทกรปแบบ กไมไดขนอยกบรายละเอยดมากหรอนอย ความงายหรอความซบซอนกมคณคาทางความงามไดเชนเดยวกน

ศลปะเดกกบทฤษฎกำรรบร ตามแนวคดของทฤษฎการรบร ไดสงผลมาถงการเรยนการสอนเปนอยางมากชวงเวลาหนง

โดยทครจะพยายามชแนะใหเดกมองไปยงวตถสงแวดลอมรอบตว มองใหเหนเปนรปทรงหรอเคาโครง

51 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

งายๆกอน แลวจงมองละเอยดตามมา เชน ถาจะใหเดกเขยนภาพชาง กใหเดกพจารณาเคาโครงใหญๆแลวรางภาพเปนรปทรงงายๆคอล าตวสเหลยม หวสเหลยม หมสเหลยม งวงและงานเปนแทงยาว หางเปนเสนตรง เปนตน หลงจากเดกเขยนโครงสรางสวนรวมไดแลว จงใหขดเขยนเสนโคงคดใหทวภาพตามลกษณะชางทตองการอกครงหนง

เมองไทยเราไดนยมสอนศลปะในลกษณะโครงสรางงายๆมานาน นบแตหลงเปลยนการปกครอง พ. ศ. 2475 ยงในระยะเรมแรกการสอนเขยนภาพจะเรมดวยการเขยนตามแบบซงเปนโครงสรางเหลยมงายๆ เปนภาพลวดลายเรขาคณต ดอกไม สตว วตถสงของ ฯลฯ จากภาพทปรากฏอยในตารางหรอกราฟ แลวใหเดกเรยนแบบภาพมาสรางขนในตารางหรอกราฟอกแผนหนง ซงตอมาเมอเขยนภาพของเดกเนนเสรภาพมากขน วธการเหลานจงคอยๆเปลยนไป

การน าแนวคดทฤษฎการรบรมาใชแทนทศกษาทฤษฎในแงของการรบรทแตกตางกน แลวขยายกจกรรมใหกวางขน แตกลบน ามาใชเฉพาะผลของการรบรคอ ลกษณะรปทรงงายๆทเดกรบรวตถสงแวดลอม เรองท าใหกจกรรมศลปะมขดจ ากดขน นอกจากนนการชนชมอยเฉพาะรปทรงงาย ๆทยอมรบกนวาสวยงามจงเกดแบบทซ าซากจ าเจขน

จากวธการสอนทไมไดพฒนาใหกวางขวางออกไป ท าใหการเรยนวาดเขยนของเดกเกดรปแบบทซ าซากจ าเจ การเรยนการสอนทไมเราใจและเกดการเรยนแบบกนอยางกวางขวาง เชน ภาพกระตายวงกลม 2 วง หแหลม หางแหลม ภาพดอกไมทตองใชวงเวยนเทยนรอบนอกแลวแบงเปนกรบ 6 กลบ เปนตน รปแบบเหลานไดเลยนแบบกนทวประเทศไทย เมอการเสนอกจกรรมมขดจ ากดเชนน การเขยนตามวธการขางตนจงลดความส าคญลง ประกอบกบวถทางการศกษาทพฒนาไปอยางมากท าใหการเขยนภาพในลกษณะก าหนดสภาพสวนรวมจงหมดความส าคญลง

ทฤษฎควำมรสกและกำรเหน (Haptic and Visual Theory) ศลปะทแสดงอำรมณ เมอตนครสตศตวรรษท 19 กอนหนาทศลปะกลมอมเพรสชนนสมจะเจรญรงเรองขน ศลปะ

กลมโรแมนตก (Romanticism) ไดเสนอทาทใหมในการแสดงทางดานศลปกรรมขน โดยเนนทางเรองราวและรปแบบทเราอารมณผด เชน ทวทศนทแสดงทองฟาและทองทะเลปนปวน ภาพสงครามทแสดงบรรยากาศทตนเตนดเดอด หรอภาพคนตายซงแสดงสภาพการใชสทชวนเศราใจ เปนตน ชอเราจะพบวาเพยงเรองราวทตนเตนเราอารมณนนไมสามารถจะโนมนาวความรสกของผดไดเพยงพอ การเสรมสรางคณคาทางดานรปแบบในแงของบรรยากาศ ส น าหนกส จะชวยกระตนอารมณใหสมจรงตามเนอหาไดอยางมาก

จากการเรมตนของงานศลปกรรมทเสนออารมณอนเราใจเชนนน ไดกลายเปนจดเรมตนส าหรบศลปนสมยใหมตอมาเปนอยางมาก เชน ผ(Vincent van Gogh) ทเสนอภาพคน ทวทศน หรอ

52 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

สงตางๆดวยสและรอยแปลงทหยาบกรานเราใจมาก อารมณทเราสมผสไดบนพนภาพไดกลายเปนอกแงมมหนงในการชนชมศลปกรรม แทนทจะเปนความประณตสวยงามอยดานเดยวเทานน

ศลปนบางกลมกแสดงอารมณเรองราวชวตในสงคม สรางภาพอารมณทใหความรสกเกบกดและตอสดนรนอยางรนแรง หรอบางกลมกแสดงอารมณความรสกดวยสสนอนสดใสสนกสนาน โดยใชสทไมค านงถงสจรงของวตถสงแวดลอม เพราะถอวาสใหอารมณความรสกตอผดไดโดยตรง เชน ตนไมอาจจะเปนสมวง ทองฟาอาจจะเปนสแดง น าอาจจะเปนสเขยว เปนตน ศลปนพร งนเชอวาส าหรบงานจตรกรรมแลวสเปนสงแสดงอารมณไดโดยตรง

นอกจากนนยงมกลมศลปนชาวอเมรกนทเนนการแสดงอารมณดวยรอยแปรงหรอรอยสทตนเตนยงขน โดยอาจจะใชรอยแปลงขนาดใหญระบายอยางรวดเรวรนแรง ใชสหยด สาด เท ใหตนเตนเราใจ การแสดงออกทางอารมณอนรนแรงเชนน อาจจะสอสารไดไมดนกส าหรบผคนทวไป แตอยางนอยศลปะเชนนกสะทอนใหเหนถงความเกบกดและความรนแรงของผคนในสงคมปจจบน ซงเปนสงคมทไมสงบราบเรยบนก

จรงอยคนงานศลปะทกชนดยอมเปนสอสารทเกยวของกบอารมณความร สก ซงอาจจะเปนความงดงาม ประณต สงบ ออนหวาน แตศลปะในแนวทางนไดเสนอความรสกหรออารมณทเดนชด เปนตวกระตนผชนชมใหเกดอารมณรวมตามทศลปกรรมชนนนแสดงออก เพราะถอวาเมอคนเราพบหรอสมผสกบวตถแวดลอมใด ๆ เราจะเกดความรสกหรออารมณดานใดดานหนงตอสงนน อารมณความรสกจงเปนสจจะอยางหนงของชวตทควรจะเปนจดส าคญในการแสดงออกทางศลปะดวย

ทฤษฎควำมรสกและกำรเหนทำงศลปศกษำ ทฤษฎความรสกและการเหน เปนแนวคดทประมวลมาจากความคดของนกศลปศกษา โลเวน

เฟลด (Viktor Lowenfeld) ซงโลเวนเฟลดมความเชอท านองวา เมอเดกพบเหนสงใดสงหนงหรอเหตการณใดเหตการณหนงนน เดกจะไมไดเพยงรบรรปทรงของวตถสงของเทานน แตจะเกดความรสกตอสงนนขนดวยเชน การทเดกพบกระตาย เขาไมไดเพยงรบรรปรางหนาตาของกระตายเทานน เขาอาจจะชนชม ไดเลนกบกระตาย และรสกถงความนารกและความสวยงามของกระตาย ความรสกของเดกเชนน เปนความรสกทมอสรภาพอยในโลกสวนตวของตนเอง

คนเราเรยนรไดดวยการเรยนรผานความรสกภายใน คอสมรรถภาพในการเหน รสก ไดยน ไดกลน และลมรส ซงนบเปนประสาทสมผสทมคาตอการมชวตอยในสภาพแวดลอมของเขา การพฒนาการความรสกในการรบรนบเปนสงส าคญยงอยางหนงในกระบวนการเรยนรของเดก ซงตลอดเวลาเรามกจะไมคอยใสใจกบพฒนาการทางดานประสาทสมผส เพราะมวแตเนนทางดานคณภาพการเรยนรโดยตรงเสยเปนสวนมาก ถาการศกษาสามารถพฒนาความรสกสมผสไดด ยอมมผลดไปสการเรยนรโดยตรงดวย

53 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การเรยนรทางศลปะรวมชวยพฒนาคณภาพทางดานความรสกสมผสของเดกไดอยางด เมอเรากลาวถงความรสกนนยอมหมายถงวาไดประสานกบอารมณ (Emotion) ไวดวย ศลปะควรจะเปนสงชวยกระตนอารมณความรสกใหตนตว ทงในแงความรสกสมผสทมตอสภาพแวดลอม และตอการสรางสรรคศลปะโดยตรง เมอเดกไดรบการสรางเสรมประสบการณทางดานความรสกสมผสมากขน คณภาพกยอมพฒนาขนดวยเชนกน

ตามความคดและความเชอของทฤษฎความรสกและการเหน จงมงกจกรรมศลปะทเปดโอกาสใหเดกไดแสดงออกทางอารมณความรสกอยางเสรภาพ และเชอมนวาการสงเสรมการแสดงออกในลกษณะน ยอมสรางเสรมใหเดกเกดคณคาอยางกวางขวางทงในแงคณคาทางศลปะและคณคาทางดานบคลกภาพ โดยเฉพาะทางดานบคลกภาพนน เกยวของกบความรสกสมผสทมตอสภาพแวดลอมรอบดาน

เมอกลาวถงอารมณในผลงานศลปะเดก ยอมตางไปจากการแสดงอารมณในผลงานศลปะของศลปนอยางแนนอน ในขณะทศลปนพยายามแสดงอารมณทสมพนธกบการสรางสรรคในรปแบบและเทคนคตาง ๆ เพอการยอมรบในสงคมแตเดกจะแสดงอารมณดวยความรสกทมตอสงใดสงหนงโดยตรง เดกไมเนนการแสดงออกดวยการสรางสรรคเทคนคอยางเดนชด แตแสดงออกอยางตรงไปตรงมาตามความรสกสมผสของเขาซงอาจจะแสดงออกดวยส รวรอย และรปทรงอยางงายๆ แตดวยความตงใจและมนใจในการแสดงออก เราจะสามารถรบรการแสดงอารมณความรสกในศลปะเดกไดอยางด

ศลปะเดกกบทฤษฎควำมรสกและกำรเหน

ในขณะทศลปะในสงคมเนนการแสดงออกทางดานอารมณความรสก ศลปะเดกกหนมาเนนการแสดงออกจากอารมณความรสกของเดก ตามทฤษฎความรสกและการเหนดวยเชนกน เพราะเชอมนวาความรสกสมผสทเดกมตอสภาพแวดลอมนนเปนความรสกทบรสทธใจ เปนความรสกทเราควรจะยอมรบและยอมใหเดกเปดเผย เพราะเมอเดกแสดงออกในสงทเขารสกสมผส นนยอมเปนทางหนงทเราจะเขาใจเขาได ความรสกสมผสเชนนยอมเปนการชวยกระตนประสาทสมผสหรอการรบรของเดกใหมความฉบไวตอสงตาง ๆ ทผานเขามาในชวต

ปจจบนแนวคดตอศลปะเดกในเมองไทยเรมเปนทยอมรบทฤษฎความรสกและการเหนกนอยางกวางขวาง ดงจะพบไดจากกจกรรมทวไปทเราอาจจะเสนอเรองราวหรอเนอหาตาง ๆ ใหเดกแสดงออก เชน บานของฉน อาชพของพอแม การท านา การจราจร การตดไมท าลายปา การท างาน ฯลฯ ซงเรองราวทเสนอใหเดกไดแสดงออกนนควรจะเปนเรองราวทมลกษณะเปนสภาพแวดลอมจรงๆ ของเดก เพอเขาจะไดสามารถสะทอนความรสกสมผสโดยตรงในชวตประจ าวน มาเปนงานศลปะทมคณคาได

54 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

นอกจากนน งานศลปะเดกทสนบสนนการแสดงออกทางดานจนตนาการกนะวาชวยกระตนการแสดงความรสกไดดดวย ซงเรองราวทเดกจะแสดงจนตนาการนนมกจะเปนเรองราวทเกยวของกบชวตของเดก เรองราวทเดกสนใจหรอเรองราวทเดกมประสบการณ เชน ชวตในอนาคต เมองไทยในอนาคต โลกวทยาศาสตร ชวตบนดาวองคาร ฯลฯ จรงอยจนตนาการอาจจะไมใชความจรง แตจนตนาการกสมพนธกบความจรงและทาทายความรสกนกคดของเดกไดอยางดยง

บทสรป

ธรรมชาตของเดกปฐมวยในการสรางสรรคงานศลปะะนน เปนไปตามขนพฒนาการ เรมตงแตวยเดกเลกเดกมกจะใชมอในการลาก ขด เขยน อยตลอดเวลา แมแตวยเดกทยงไมสามารถจบอปกรณในการขดเขยนไดกมการลากนวมอไปมา เปนการขดเขยนโดยสญชาตญาณนนเอง ซงเดกทวโลกมพฒนาการในการเขยนทน าไปสการสรางงานศลปะเรมตงแตอาย 3 ขวบ ซงแบงออกเปน 4 ขน คอ ขนท 1 ขนขดเขย เปนการเขยนแบบปราศจากการควบคม ขนท 2 ขนเขยนเปนรปราง เดกจะเรมเขยนเสนตาง ๆ เปนรปรางมากขน ขนท 3 ขนรจกออกแบบ ขนนเดกจะสามารถเขยนเปนเคาโครงรปรางทมความหมายไดบาง โดยการรวมเอาทกษะการขดเขยนทผานมาเขาดวยกน ขนท 4 ขนการวาดแสดงเปนภาพ เปนการรวมเอาทกษะขนท 1 – 3 มารวมกนสรางเปนเรองราวใหผอนเขาใจได นบเปนขนเรมตนของการแสดงออกถงการงานศลปะของเดก

การสงเสรมใหเดกเกดการพฒนาดานศลปะนน ควรเปนไปอยางตอเนองและเปนธรรมชาต ใหเดกไดมโอกาสสรางสรรคงานอยางมความสข เกดการพฒนาการรบรทางวตถดวยการเชอมโยงสงทเกดขนตามธรรมชาต และอยในสภาพแวดลอม ใหเดกไดหยบจบ ทดลอง ส ารวจ จนเขาใจความแตกตางดวยตนเอง จนเกดการเชอมโยงความร จากสงหนงไปสสงหนง จากสงของเปนค าศพท จากค าศพทไปสประโยค ขยายไปสความเขาใจและสามารถถายทอดใหผอนรบรไดดวยชนงาน และการน าเสนอ จากความเขาใจและประสบการณทสงสมมมา

การจดกจกรรมศลปะใหกบเดก นอกจากจะเปนสวนหนงในการท ากจกรรมในแตละวนโดยทวไป ยงเปนการเตรยมความพรอมเพอเชอมโยงทกษะน าไปสการเรยนในชนทสงขนดวย โดยเดกจะเรยนรทกษะพนฐานทางวทยาศาสตร ดวยการสงเกตเกยวกบส ความแตกตางของรปทรง วตถ พนผว ฯลฯ เมอเดกไดทดลองกไดเรยนร มการลงมอปฏบต จนน าไปสการท างานเปนขนตอน จนประสบผลส าเรจ ไดเรยนรพนฐานทางคณตศาสตรจากค าศพททใชในการสอสารขณะท างาน เชน “ฉนวาดรถจกรยานม 2 ลอ” “เธอวาดหลงคาบานเหมอน 3 เหลยมเลย” “ฉนวาดลกไกไดมากกวาเธอตง 5 ตว” “ดตนไมของฉนส สงกวากอนเมฆตงเยอะ” เปนตน ซงในขณะเดยวกนเดกกไดเรยนร

55 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ทกษะการใชภาษาอยางไมรตวไปพรอม ๆ กน อกทงไดเรยนรทกษะทางสงคมไปพรอม ๆ กนดวย ซงเปนการเรยนรทเปรยบเสมอนการเลนอยางสนกสนาน ทไมตองมการบงคบ แตเดกมอสระในการจนตนาการสรางสรรคผลงาน

ทงน ในการสอนศลปะในโรงเรยน มการลองผดลองถกมามากมาย และมความพยายามในการหาวธการตาง ๆ เพอใชในการสอนศลปะเพอการพฒนาศกยภาพของเดกใหเตมตามความสามารถของแตละบคคล โดยการรวมมอกบนกศลปะศกษา น าทฤษฎการแสดงออกทางศลปะหลายทฤษฎเขามาใชในโรงเรยน ไมวาจะเปน ทฤษฎเหมอนจรง ทฤษฎทางปญญา ทฤษฎการรบร แตกไมเปนไปตามทคาดหวงในการพฒนาเดก ท าใหทฤษฎเหลานหมดความส าคญลง จนมาถงครสตศตวรรษท 19 ไดก าเนดทฤษฎใหมขนคอ ทฤษฎความรสกและการเหน ทเนนการสรางสรรคงานศลปะทออกมาจากความรสกภายในอยางเสร ซงความรสกทเดกมตอสงตาง ๆ ในสภาพแวดลอมรอบตว เปนความรสกทบรสทธ ทชวยกระตนประสาทการรบรใหเกดกบส งทผานเขามาในชวตของเดกไดเปนอยางด เดกจะสามารถสะทอนความรสกภายในออกมาไดเพราะเปนสงทรจก คนเคย ซงเปนความรสกทควรไดรบการยอมรบ ซงทฤษฎนเปนทยอมรบอยางกวางขวางในประเทศไทยมาจนถงปจจบน

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงสรปและอธบายล าดบขนพฒนาการทางศลปะของเดกปฐมวยเปนรปแผนภมมาให

ครอบคลม

2. จงยกตวอยางและอธบายวธการสงเสรมพฒนาการในการขดเขยนของเดกอาย 3 ขวบครง – 4 ขวบ

2. เดกปฐมวยมพฒนาการดานการรบรทางวตถอยางไร และน าไปสการเรยนรศลปะไดอยางไร

3. ยกตวอยางกจกรรมศลปะทสงเสรมความรดาน วทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษาไทย สงคมศกษา มาดานละ 5 ขอ

4. การท างานศลปะของเดกปฐมวยมประโยชนตอการพฒนาทางอารมณและสงคมของเดกปฐมวยอยางไร

5. จงเปรยบเทยบความแตกตางของทฤษฎการแสดงออกทางศลปะของเดกปฐมวยทง 4 ทฤษฎ ในรปแบบตาราง

56 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. ศรแพร จนทราภรมย. (2550). ควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวยทไดรบกำรจดกจกรรม

ศลปะสรำงสรรคโดยใชเปลอกขำวโพด. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การศกษาปฐมวย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรจน. ถายเอกสาร.

คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก. (2545). เอกสำรกำรสอนชดวชำ พฤตกรรมวยเดก (Child Behavior) หนวยท 8-15. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 3

หลกกำรจดประสบกำรณศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. อธบายจดมงหมายและแนวทางในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวยได 2. อธบายการเตรยมกจกรรมและการจดประสบการณ ศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวยได 3. อธบายแนวทางในการจดประสบการณทางศลปะใหกบเดกปฐมวยได 4. ยกตวอยางกระบวนการสอนศลปะเดกใหบรรลเปาหมายได 5. การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวยได 6. อธบายการเตรยมหองเรยนศลปะได

7. สรปกระบวนการสอนและการวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวยได 8. บอกสงทตองเตรยมการกอนการวางแผนการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยได 9. บทสรป

หวขอเนอหำ 1. แนวทางในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

2. จดมงหมายในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

3. การเตรยมกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

4. การจดประสบการณทางศลปะใหกบเดกปฐมวย

4.1 การเตรยมหองเรยนศลปะ

4.2 กจกรรมศลปะทมความเหมาะสมส าหรบเดกปฐมวย

4.3 การจดประสบการณทางดานศลปะส าหรบเดกปฐมวยตอนปลาย 5. ขอควรค านงในการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวย

6. กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย 7. การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

8. สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ

9. การเตรยมหองเรยนศลปะ

58 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

10. ล าดบขนตอนในการสอนศลปะเดกปฐมวย

11. กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย 12. การวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

13. สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ

14. บทสรป

15. ค าถามทายบท

16. เอกสารอางอง วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

สปดาหท 3

1. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint เรอง การจดประสบการณทางศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและรวมกนสรป

4. แบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ใหรวมกนออกแบบการจดประสบการณทางศลปะ และน าเสนอในรปแบบใดกไดอยางอสระ โดยใหเวลาไมเกน กลมละ 10 นาท

5. รวมกนสะทอนถงขอดขอเสย และสงทควรปฏบตในการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดก

6. มอบหมายงานใหนกศกษาไปศกษารปแบบการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวยมาลวงหนา

สปดาหท 4

1. ทบทวนสงทไดเรยนรมาแลวในสปดาหท 3

2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษา อภปรายในหวขอ “กระบวนการสอนศลปะใหบรรลเปาหมาย”

3. บรรยาย และสรปเนอหาดวย Microsoft PowerPoint เรอง รปแบบการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. แบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ใหรวมกนแสดงบทบาทสมมตเกยวกบการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย โดยใหเวลาไมเกน กลมละ 10 นาท

6. รวมกนสรปอภปรายการเรยนรในบทท 3

7. มอบหมายใหท าแบบฝกหดทายบทและน าสงในสปดาหหนา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

59 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. Microsoft PowerPoint เรอง การจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก

4. Microsoft PowerPoint เรอง รปแบบการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอน ๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการออกแบบการจดประสบการณทางศลปะ

3. ประเมนจากแสดงบทบาทสมมตเกยวกบการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย 4. ประเมนจากน าเสนอเนอหา

5. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

6. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 3

หลกกำรจดประสบกำรณศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

หลกส าคญในการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย คอ ควรใหสอดคลองกบหลกพฒนาการของเดกปฐมวย และควรใหสอดคลองกบหลกในการจดกจกรรมประจ าวนดวย ซงตามหลกสตรสถานศกษาของแตละสถานศกษาไดมการวางแผนการจดประสบการณไวอยแลว เพอไมเกดความซ าซอนและเปนไปตามธรรมชาตอยางมความสขทงเดกและคร ในการเลอกกจกรรมควรใหเหมาะสมตามชวงอาย และมความหลากหลายทสามารถพฒนาเดกไดทง 4 ดาน ทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาไปพรอม ๆ กนดวย การปลกฝงใหเดกชนชอบและรกในการท างานศลปะนนเปนสงส าคญทครควรรกลวธ เพราะผลทจะเกดกบเดกเมอเขาไดสรางสรรคงานศลปะอยางมความสขนนมมากมายนก เปนกจกรรมทชวยสรางเสรมลกษณะนสยอนพงประสงคตาง ๆ ทงตอตนเองและผอน แตครควรตระหนกในการสอนศลปะวาไมควรใหเดกท างานศลปะโดยเลยนแบบเหมอนกบของจรง เพราะจะเปนการปดกนจนตนาการ และท าใหเดกขาดความเชอมนในตนเองได ดงนนครจงควรสงเสรมใหเดกสรางผลงานอยางอสระ ภายใตความรสกนกคดของตนเอง เพอกระตนศกยภาพทมอยภายในของเดกออกมาใหไดมากทสด

แนวทำงในกำรจดกจกรรมศลปะสรำงสรรคส ำหรบเดกปฐมวย

เพอใหการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยเปนอยางเหมาะสมควรค านงถงแนวทางในการจดกจกรรม ดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 126-127)

1. ควรค านงถงกระบวนการมากกวาความส าเรจของผลงาน

2. หลกเลยงการใหเดกวาดภาพระบายส และการวาดภาพตามแบบ เพราะจะท าใหเดกขาดความคดรเรมสรางสรรค

3. ครควรหาขอชนชมในความกาวหนาในผลงานของเดก 4. วางแผนและจดเตรยมวสดอปกรณใหเพยงพอกบเดกทกคนในการท ากจกรรมแตละครง 5. เตรยมวสดอปกรณใหเปนหมวดหม ใหเดกสามารถหยบจบไดดวยตนเองอยางสะดวก ทง

การใชและการเกบเขาทเดม

62 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

6. อยาใชค าถามวา “ก าลงท าอะไรอย” หรอเดาถงสงทเดกท า เพราะอาจจะไมถกตองจะสงผลตอความรสกในการสรางผลงานของเดกตอไป

7. สงเสรมใหเดกสรางผลงานใหส าเรจไดดวยตนเอง ดวยการกระตน แนะน า ใหฝกฝนใหก าลงใจสรางทศนคตเชงบวก

8. ใหความส าคญตอกจกรรมศลปะ เปรยบเสมอนกบการสอนเขยนอาน

9. การสอนศลปะเดก ควรสอนใหเดกรองคประกอบศลปดวย

10. สรางความเขาใจกบผปกครองถงแนวทางและจดมงหมายในการสงเสรมความคดสรางสรรคใหกบเดก

จดมงหมำยในกำรจดกจกรรมศลปะสรำงสรรคส ำหรบเดกปฐมวย

สตยา สายเชอ (2541: 39-40) ไดกลาวถงจดมงหมายของกจกรรมศลปะสรางสรรค ไวดงน 1. ครไมควรบงคบเดกในการท ากจกรรม ครควรสงเสรมใหเดกไดแสดงออกอยางอสระตาม

ความตองการของเดก โดยเปดโอกาสใหเดกไดขดเขยน เพอสงเสรมความฉบไวดานการพฒนาทางสมอง

2. การสรางเสรมพฒนาการทกดานของเดกไปพรอมกน ควรมการปลกฝงและสรางทศนคตทดไปพรอม ๆ กนอยางสม าเสมอในหลายรปแบบ เพอสรางสรรคความคด รกสวยรกงาม รกธรรมชาต เชน ตนไม ใบไม ผเสอ สนามหญา บรเวณโรงเรยน น าตก สวนหยอม ทองฟา ฯลฯ ครสามารถปรบสภาพแวดลอมใหเดกคดตามวาสงทเหนอยในธรรมชาตนนมความสวยงาม

3. ครควรชกชวนเดกสนทนาพดคยสงเกต เปรยบเทยบ ในดานศลปะ ใหเดกสงเกต พจารณาสงตาง ๆ จากรปภาพ วดโอหรอของจรงทน ามาประกอบการสอน เชน รปบาน รปรถยนต ตนไม ดอกไม ใบไม มะมวง แอปเปล มงคด แกวน าดม ถวย จาน ชอน ซอม เพอเดกจะไดฝกการสงเกต เปรยบเทยบจากสงของตาง ๆ ทมองเหนและรวมกนสนทนาพดคย

4. การฝกใหเดกรจกการสงเกตโดยใหเดกไดรวมกจกรรมอยางสม าเสมอ เพอพฒนากลามเนอสวนตาง ๆ และพฒนาการสมพนธกลามเนอมอและตา เชน การเลนดน เลนทราย เลนน า ปนแปงโด ฉกปะตดปะตามรอย และขย ากระดาษ

5. การฝกเดกในการใชอปกรณตาง ๆ เชน พกน จานส แกวน า กาว และกระดาษ เมอใชเสรจใหท าความสะอาดและเกบรกษาอยางถกวธ

6. ครใหเดกบอกสทรจก ครบอกชนดและจ านวนสทเกดจากธรรมชาตและสทมนษยสรางขน เชน สจากเปลอกไม ดอกไม หน ถาน และดน ฯลฯ

63 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

7. สงเสรมกจกรรมทางการแสดงออกทางศลปะ เชน ตดปะ ฉกปะตามรอย การวาดภาพดวยมอลงบนกระบะทราย การเปาส พบกระดาษ หยดส เทส เพอพฒนาการเรยนรทหลากหลายในกจกรรม และเกดการเรยนรมากยงขน

8. ฝกการท างานอยางมระเบยบและเปนขนตอน รจกรกษาท าความสะอาดอปกรณทใชแลวใหใชงานไดนาน ตลอดจนการมความรบผดชอบ มระเบยบวนยของตนเอง สรพนธ ตนตรตนไพศาล (2545: 31-32) กลาววา การสอนศลปะในระดบปฐมวยเปนการอบรมเบองตน มไดมจดมงหมายใหเดกวาดรปเกง แตเพอปลกฝงใหเดกมนสยอนดงาม และมความพรอมในการศกษาในระดบตอไป ดงมจดมงหมายดงน 1. เพอฝกความพรอมดานตาง ๆ ใหเดกรจกการใชประสาทสมผสใหสมพนธกนไดตามวย

2. เพอสรางเสรมความคดสรางสรรค ฝกการสงเกต การมไหวพรบ สามารถแสดงออกตามความสมารถและความถนดของแตละบคคล และรจกชนชมความสวยงาม

3. เพอการพฒนาทางดานรางกาย อารมณ สงคม สตปญญา และบคลกภาพ

4. เพอการปลกฝงคานยมใหเดกชนชอบ และสรางสรรคงานศลปะอยางมความสข มความเชอมนในตนเองได สงเสรมใหเดกสรางผลงานอยางอสระ ภายใตความรสกนกคดตนเอง มเจตคตทดตอศลปะและวฒนธรรมไทย เพอกระตนศกยภาพทมอยภายในของเดกออกมาใหไดมากทสด

5. เพอฝกการใชกลามเนอมอในการหยบจบอปกรณตาง ๆ ในการท างานศลปะ และรจกการท าความสะอาดและเกบรกษาอปกรณไดอยางถกวธ 6. เพอฝกการท างานเปนกลม การอยรวมกนกบคนอน ชนชมความสวยงาม เรยรความมระเบยบตาม และฝกการท างานขนตอน

7. เพอสงเสรมใหเดกสรางผลงานอยางอสระ ภายใตความรสกนกคดทมอยออกมาอยางมความสข สนกสนาน มความชนชอบเพลดเพลน ใชเวลาวางใหเกดประโยชน 8. เพอใหมการจดกจกรรมทสอดคลองกบการจดประสบการณทางดานตาง ๆ

กำรเตรยมกจกรรมศลปะสรำงสรรคส ำหรบเดกปฐมวย

การจดกจกรรมศลปะสรางสรรคเปนกจกรรมทสงเสรมใหเดกไดมโอกาสส ารวจ คนหาและทดลอง มการสรางผลงานอยางอสระ ภายใตความรสกนกคดของตนเอง จากอปกรณทางศลปะสรางสรรค ซงสามารถพฒนาเดกไดทง 4 ดาน ทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาไปพรอม ๆ กนดวย สามารถพฒนาไปสความรพนฐานทางดานคณตศาสตร วทยาศาสตรจากการสงเกต การเปรยบเทยบประเมนจากภาพ ในการจดกจกรรมศลปะควรแนะน าและบอกเดกเพยงเลกนอยเทานน เพอเปนวธการใหเดกไดเกดการเรยนร คนหากระบวนการดวยตนเอง อยางมความสข

64 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ความอสระในการสรางสรรคผลงานตามความพอใจของตนเอง ได ครควรกระตนและสงเสรมจนตนาการพรอมกบสนบสนนใหเดกไดแสดงออกดานความคดสรางสรรค ซงหลกเลยงการวาดภาพตามแบบหรอวาดภาพตามสมดภาพ เพราะเปนการปดกนทางความคดของเดก ในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคทมความเหมาะสมของกจกรรมควรมดงน - การวางแผนเตรยมกจกรรมตาง ๆ ใหมความพรอม

- ใหเดกไดฝกฝนการลงมอท าดวยตนเองเสมอ

- การสรางทศนคตทดตอการท ากจกรรมศลปะสรางสรรค - การสรางเสรมการเรยนรตอกจกรรมศลปะสรางสรรคและสามารถบรณาการความรทเกยวของได การจดกจกรรมศลปะสรางสรรคในทางปฏบตส าหรบดานการศกษาปฐมวย สามารถจ าแนกศลปะสรางสรรคเปน 5 ประเภท ดงน 1. การวาดและการใชส เดกปฐมวยชอบการวาดภาพและการใชสเพราะเปนการสงเสรมการสรางกลามเนอมอและการมองเหน แสดงสมรรถนะทางกายของเดก เดก 3 ขวบ สามารถจบดนสอไดโดยเฉพาะจะก าไปทางปลายดนสอโดยใชมอ 2 มอ สามารถใชส 2-3 ส มาประสานกน รชอส สนกกบการใชพกนระบายสอยางเพลดเพลน (Sheridan, 19822: 52) เมออายมากขนเปน 5 ขวบ เดกจะชอบวาดบานมประต หนาตาง หลงคา ระบายสไดเรยบรอยสวยงามมากขน

2. การพมพ เปนการสรางการเรยนรใหกบเดกดวยการใชอปกรณ ซงอาจเปนเศษวสดทหาไดงายจากธรรมชาต สามารถทาสแลวประทบลงบนกระดาษใหเกดเปนภาพพมพทมลวดลายหรอรปแบบทเดกสนใจได เชน กานกลวย ใบไม กงไม 3. การประดษฐ เปนงานศลปะทสามารถฝกการใชกลามเนอมอแลวยงเปนการพฒนาทางดานความคดสรางสรรคดวย กจกรรมการประดษฐ ไดแก

- การพบกระดาษเปนรปตาง ๆ

- การท าสงประดษฐ เชน การสาน การประดษฐเศษวสด - การตอเตม ไดแก ฉก ตด แปะ

4. การประดบตกแตง ดงมกจกรรมดงน - จดดอกไมในโถแกว หรอจานพลาสตก

- การจดหองในมมตาง ๆ

- แตงสวนในถาดพลาสตก

- จดตกแตงโตะอาหาร

65 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. การปน การปนเปนกจกรรมทสงเสรมการพฒนาดานกลามเนอเลก การคดจนตนาการและการเรยนรเกยวกบรปทรง ตลอดจนพฒนาการรบร ลกษณะการปนของเดกม 2 แบบ คอ

5.1 การปนแบบวเคราะห หมายถง การปนดนทงกอน แลวดงสวนตาง ๆ ออกเปนสวนประกอบยอย

5.2 การปนแบบสงเคราะห หมายถง การปนตามรายละเอยดสวนยอยแลวน ามาปะตดตอเปนภาพรวม (Mayesky, et.al., 1995: 156-157) ไมวาเดกจะปนลกษณะใด เดกตางไดความคดจนตนาการและการเรยนรอยางอสระจากงานนน สอทน ามาใชกบงานปนไดแก ดนเหนยว ดนน ามน แปง ไดแก แปงขาวเจา แปงขาวเหนยว แปงสาล แปงปน ขเลอย ฯลฯ

พฒนาการปนของเดก (Schirrmacher, 1988: 236-237) จ าแนกตามอายจ าแนกได 4 ขน ดงน ขนท 1 การสมผส เปนพฒนาดานการปนของเดกอาย 2 ขวบ มลกษณะเปนการเลนจบสมผส ทบไปมา ไมแสดงผลงาน ขนท 2 การคนหา เดกจะเรมท างานปนเปนระบบมากขน ดวยการปนเปนกอนกลม ปนเปนแทง มการเจาะร เปนพฒนาดานการปนของเดกอาย 3 ขวบ

ขนท 3 การประดษฐ เปนขนของการผลตผลงานจากความคดสรางสรรค พฒนาเปนรปรางชนงานสมบรณมากขน เปนงานของเดกอาย 4 ขวบ

ขนท 4 งานสรางสรรค เดกอาย 5 ขวบเรมมความรความเขาใจทจะสรางสรรค ดวยการน าวสดอนมาแตงผลงาน

การปนนสามารถน าไปใชในการเตรยมความพรอมทางภาษาได ถาคณวางแผนและการจดกจกรรมโดยเนนภาษาอยางมความหมาย จากการทดลองวจยของ ซงการทดลองกจกรรมการปนประกอบการสนทนา ท าใหเดกปฐมวยมความพรอมทางภาษามากกวาการปลอยใหปนอสระโดยไมมการสนทนาเลย

กำรจดประสบกำรณทำงศลปะใหกบเดกปฐมวย

การจดกจกรรมสรางสรรคทางศลปะใหกบเดกปฐมวย ควรตงจดประสงคทางการเรยนรใหกบเดก โดยใหมความสอดคลองกบพฒนาการทางดานตาง ๆ ของเดก จากนนจงก าหนดเนอหาและการวางแผนกจกรรมทจะชวยสงเสรมการพฒนาทางดานทกษะของเดกในดานตาง ๆ ถงแมวาจะมการเตรยมความพรอมของขนตอนเปนอยางด แตเดกกยงเปนเดกทมนสยซกซนอยากรอยากเหนสงรอบตวเปนเรองธรรมดาทคกนกบตวเดก ดงนนการสรางแรงจงใจใหอยากเขารวมการท ากจกรรมจงเปนสงทขาดไมได (พรพงศ กลพศาล, 2545: 40-42) เชน เรมจากกจกรรมการเลานทานใหฟงเพอ

66 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

น าไปสกจกรรมศลปะสรางสรรค การเลนเกม การใหเดกไดฝกใชอปกรณใหม ๆ ฯลฯ ลวนแลวแตเปนวธการทเราตองน ามาใชทงสน เพอใหเกดสงเราหรอสอตาง ๆ ซงมสวนชวยใหเดกไดพฒนาทางดานความคดรวบยอด ซงสงผลตอควบคมการลากเสนทขดเขย จ าเปนตองใหเดกไดรบประสบการณโดยตรง เพอสรางความเขาใจโดยไมตองมค าอธบายมากมายซบซอน เชน เรองของสนข แมว กระตาย แมลง ยานพาหนะ ฯลฯ การใหเดกไดเหนของจรงซงเปนการเปดโอกาสใหเดกไดคดวเคราะหอยางละเอยดถถวน จากการสมผสสงนนดวยมอ จากการฟงเสยงจรง ๆ การดมกลนจรง ลวนเปนประสบการณทด สงเหลานจะชวยพฒนาความคดรวบยอดทเดกมตอสงตาง ๆ ไดถกตองมากยงขน แตควรค านงถงเดกในวยนจะสามารถเรยนรไดมากจากขนาดไหนจากสงของทละอยาง ซงมความแตกตางจากเดกโตหรอผใหญทสามารถสรางความคดรวบยอดจากสงของหลาย ๆ สงไดในเวลาเดยวกน ถามสงของทตองเรยนรมากมายในเวลาเดยวกน เดกมกจะเกดความทอแทใจ สบสน ในกรณทเดกไมรจะวาดรปอะไรด ครควรท าหนาทเปนตวเรา วธทนยมใชในการแนะน าคอหวขอทใหเดกวาด เชน สนขของฉน แมวทฉนรก ฉนอยากเปนอะไร บานของฉน คณแมท าอาหาร พระจนทรเตมดวง รถของคณพอ ของเลนของฉน เพอนทโรงเรยน ครของฉน ปลาในตกระจก ฯลฯ

วสดอปกรณทเกยวของในการใชสรางงานศลปะกเปนสงส าคญไมแพกน เมอเดกไดเหนวสดอปกรณทมความแตกตางกนออกไป ท าใหเดกเกดความอยากรอยากเหนอยากหยบจบและอยากสมผสทดลองใช และเรมคดหวขอในการสรางสรรคงานศลปะ

กำรเตรยมหองเรยนศลปะ

การเตรยมหองเรยนส าหรบงานศลปะกเปนอยางหนงทมความส าคญเชนกน หองเรยนดานงานศลปะทดควรมโตะ เกาอ ทไดสดสวนมความเหมาะสมกบขนาดของเดกทสามารถเคลอนยายไดงายตลอดการใชในการจดกจกรรมดานศลปะ เนองจากกจกรรมบางกจกรรมอาจจ าเปนตองใชโตะมาตอกนเพอใหเกดพนทในการใชงานอยางกวางหรออาจเปนเรองของการใชอปกรณรวมกน ดงนนจ านวนของโตะ เกาอ ควรเพยงพอกบจ านวนเดก โตะทใชควรลบมมใหเรยบรอยมความปลอดภยตอการใชงาน พนโตะควรท าจากวสดคงทน เพองายตอการท าความสะอาด ในหองเรยนควรมชนวางและตเกบอปกรณ หรอสอการสอนศลปะโดยเฉพาะ มทตดผลงานเมอยงไมแหง และควรมทตดตงแสดงผลงานทควรไดรบการชนชม ควรมอางลางมอส าหรบท าความสะอาดอปกรณ สบ ผาเชดมอ ถงขยะฯลฯ ไมกระดานขนาดเลกส าหรบเดกรองเขยนงานหรอเปนฐานรองส าหรบการปนงาน สงสดทายทขาดไมไดคอผากนเปอน เพอปองกนการท ากจกรรมตาง ๆ ไมใหเดก ๆ เกดความพะวงกบการท ากจกรรม ไมตองกลวเปอน จนขาดสมาธในการท างานศลปะ

กจกรรมศลปะทมควำมเหมำะสมส ำหรบเดกปฐมวย

67 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ตวอยางเนอหากจกรรมศลปะทมความเหมาะสมส าหรบเดกปฐมวย ไดแก (วรณ ตงเจรญ, 2539: 36 – 42) 1. กจกรรมส าหรบการปพนฐานใหกบเดกทสามารถสงเสรมใหเดกมองเหนความสวยงามของศลปะจากกจกรรมมสวนประกอบ ดงนคอ

– ฝกการสงเกตจากรปทรงตาง ๆ

– ใหเดกไดสมผสและเลนสงของตาง ๆ ทมรปทรงและมสสนทมทงความเหมอนกนและความแตกตางกน

– เดกและครชวยกนหาสงของเพอน ามาจดตกแตงมมหองใหมความสวยสวยงาม เพอใหเดกไดฝกการสงเกตจากลกษณะของ รปทรงตาง ๆ เสน ส และลกษณะพนผวของวสดตาง ๆ ทมการเปลยนแปลง – ครควรหาหรอจดท าสงประดษฐส าเรจรป ทสามารถน ามาตกแตงหองเรยน เพอสรางเสรมการเรยนรและชวยกระตนใหเดกเกดความรสกตนเตน อยากรอยากเหนอยสม าเสมอ

– เดกและครรวมกนสะสมสงของและภาพตาง ๆ ทมรปทรงแบบตาง ๆ เพอน ามาใชในการตกแตงหองเรยน ใหเกดความสวยงามและฝกใหเดกชนชอบความสวยความงามในการตกแตงตามอสระ

2. การวาดภาพระบายส – ใหเดกฝกจากการลากเสนตามรอยปะทครเตรยมไวใหเปนรปรางแบบตาง ๆ จากงายไปยาก โดยพยายามฝกใหเดกลากเสนตอเนองกน

– ใหเดกฝกจากการลากเสนรปทรงแบบตาง ๆ เชน เสนแนวตง เสนแนวนอน เสนโคง คลน เสนกนหอย ฯลฯ โดยฝกการวาดในกรอบทครก าหนดไว พยายามใหลากเสนตอเนองกน

– วาดภาพระบายสดวยจากการใชการลากเสนประเภทรปทรงตาง ๆ

– ใหเดกเรมจากการวาดภาพบนกระดาษ กระดาน กระบะทราย หรอวสดทหาไดงายตางออกไปจากความเคยชนในชวตประจ าวน ใหเดกฝกสงเกตผลทไดจากการวาดในผลงานตนเอง – ขณะทเดกก าลงฝกการวาดภาพ ครอาจเปดเพลงทเดกชนชอบเพอสรางบรรยากาศทดในการท างาน

– ครอาจก าหนดรปทรงตาง ๆ อยางงาย บนกระดาษใหเดกตอเตมภาพและระบายสเพมเตมอยางอสระ

– เมอวาดเสรจครและเดกรวมกนตงชอผลงานและเลาเรองจากภาพวาดของตนเอง 3. การทดลองเกยวกบส – ครแนะน าชนดของสตาง ๆ เรมจากสชนดทงาย เชน สเทยน สไม สโปสเตอร และใหเดกไดท าการทดลองใชจรง โดยสโปสเตอรครควรควบคมและตองดแลเดกอยางใกลชด

68 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

– ฝกใหเดกละเลงสเดยวบนกระดาษทมขนาดใหญโดยใชอวยวะสวนไหนกได ไมจ ากด เชน นวมอ ฝามอ นวเทา ฝาเทา ทอนแขน ฯลฯ และรวมกนสนทนาเลาเรองจากผลงานทตนเองท าเสรจ

– ฝกใหเดกท าการทดลองและสงเกตการหยดสโปสเตอรทละหยด โดยครเรมจากการใชสจ านวน 1 ส และ 2 ส ผสมกนใหเดกฝกสงเกตการเปลยนแปลงของสทหยดลงไป

– ใหเดกท าการทดลองการเปาสเขาหากนทละหลายๆ ส เพอเปนการฝกใหเดกไดสงเกตการเปลยนแปลงของสทผสมกน

– ครน ากระดาษทมเนอบาง เชน กระดาษสามาตดใหเปนรปแบบสเหลยมพบทบไปมาแลวจมปลายดานหนงลงกบสหนง และน าอกดานมาจมซ ากบสอน ๆ ทเตรยมไวแลวใหเดกฝกการสงเกตความเปลยนแปลงของสทจมกระดาษลงไป

– การหยดสน ามนลงในอางน าและท าใหเดกไดฝกการสงเกตการเคลอนทและการผสมกนของสทหยดลงในอางน า แลวรวมกนสนทนาพดคย

– ครน ากลองรองเทาทเตรยมไวแลวใสลกแกวกลมททาสหลายสแลวใสรวมกนลงในกลอง ปลอยใหลกแกวกลงไปมาจนเกดการทบส หรอผสมสกนในกลองรองเทา ใหเดกฝกการสงเกตการทบกนของส – การทดลองของการผสมแมสทง 3 ส ฝกการสงเกตใหเดกดความเปลยนแปลง 4. การท าภาพพมพ

– ใหเดกฝกการสงเกตสงทจะใชเปนแมพมพ เชน กงไม ใบไม วสดทมพนผวและรปรางแตกตางกน

– ฝกใหเดกพมพภาพดวยสและวสดจากสงของทมความแตกตางชนดกน

– ฝกใหเดกไดทดลองการใชอวยวะสวนตาง ๆ ของตนเองในการเปนแมพมพ เชน นวมอ ฝามอ นวเทา ฝาเทา ก าปน ฯลฯ

– ครน าภาพพมพผลงานเดกทท าเสรจแลวไปตากใหแหง และรวมกนสนทนาพดคยใหเดกเลาตอเตมภาพตามจนตนาการอยางอสระ

5. การปน

– น าวสดอปกรณทสามารถน ามาใชในการปนได เชน ดนน ามน ดนเหนยว ฯลฯ ฝกใหเดกลงมอท าและมการสมผสจรง เชน การบบ การนวด ฯลฯ

– ฝกการปนจากรปทรงเรขาคณตอยางงายๆ และสามารถน ามาประกอบกนเปนรปรางตาง ๆ ตามจนนาการ เชน กระตาย หม แครอท กลวย สม ทว ฯลฯ

69 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

– ใหเดกฝกการปนจากรปทรงตาง ๆ ตามจนตนาการอยางอสระ ครและเดกรวมกนเลาเรองทมความเกยวของกบผลงาน

– น าวสดทใชในการปนมาแผใหเปนแผนเรยบ แลวน าวสดชนดอนมากดทบลงเพอใหเกดเปนรอย เชน กระดมเสอ เหรยญบาท ลวดเสยบกระดาษ กญแจ ฯลฯ

6. การพบ ฉก ปะ

– ใหเดก ๆ ฝกการพบกระดาษเปนรปทรงแบบตาง ๆ อยางงาย ครคอยสงเสรมตอยอดจนตนาการใหกบเดก

– ใหเดกฝกการพบหรอการมวนกระดาษ หรอการฉกเศษผาใหเปนแถบยาวแลวน ามาขย าหรอตอเตมใหเปนรปทรงและภาพแบบตาง ๆ ตามจนตนาการอยางอสระ

– ใหเดกฝกการฉกกระดาษเปนรปรางรปทรงแบบตาง ๆ อยางงาย ๆ แลวน ามาปะตดลงใหเปนภาพตามใจทตนเองชนชอบ ครและเดกรวมสนทนาเลาเรองจากภาพนน

– ครเตรยมตดรปอวยวะตาง ๆ บนใบหนาทงคนและสตว จากนตยสารตาง ๆ เพอน ามาใหเดกเลอกทจะน าไปปะตดบนใบหนาอน ๆ ของใบงานทครเตรยมไว 7. การประดษฐ – ครใหเดกเตรยมสงของทเหลอใชมาจากทบาน ครและเดกรวมกนสาธตบทบาทสมมตในการใชสงของตาง ๆ หนาชนเรยนรวมกน

– ครและเดกน าสงของมาใชประกอบกจกรรมตามจนตนาการ โดยเนนใหมการใชวสดทกอยางเทาทมและประกอบใหใชเปนรปทรงทหลากหลายแตกตางกนมากทสด

– ฝกใหเดกใชสงของรวมกนกบผอนและการท างานเปนกลม

ตวอยางในการจดกจกรรมดงกลาวเปนแนวทางทน าไปใชในการจดประสบการณทางดานศลปะใหกบเดกปฐมวย โดยการออกแบบกจกรรมควรค านงถงการใหเดกมสวนรวม เปนผรเรมในการท างาน มอสรเสรทจะสามารถเตมจนตนาการในสงใดกได ทงนในการจดประสบการณทางดานศลปะใหกบเดกปฐมวยนน ไมควรทจะแยกตวกจกรรมออกมาอยางเดนชดมากเกนไป แตควรใหเดกมสวนรวมทจะเลอกท าดวยตนเองตามความสนใจ จงมความจ าเปนอยางมากทตองมครพเลยง เพอใหมคนคอยชวยเหลอดแล ส าหรบเดกปฐมวยตอนปลายทมอายอยระหวาง 5 – 6 ป ควรมการจดกจกรรมศลปะทแยกออกมาเดนชดมากขนอยางนอยสปดาหละครง กลาวคอครควรมการจดชวโมงกจกรรมศลปะใหกบเดก อยางมแบบแผนและมกระบวนการ มจดหมายทชดเจน วากจกรรมทจดขนเสรมใหเดกมความรอะไร หรอมประสบการณทางดานศลปะอยางไร กจกรรมไมควรมความยงยากจนเกนไปส าหรบเดกเพราะเมอเดกไดมความพยายามอยางเตมความสามารถแลว งานยงไมส าเรจจะท าใหเดกเกดความรสกทอแทใจและเบอหนายในกจกรรมนนในการท ากจกรรมครงไป

70 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กำรจดประสบกำรณทำงดำนศลปะส ำหรบเดกปฐมวยตอนปลำย ควรค านงถงสงตอไปน (พรพงศ กลพศาล, 2545: 40-42) 1. ผสอนควรมการวางแผนการสอนลวงหนาตลอดปการการศกษา วาแตละสปดาหจะใหมกจกรรมส าหรบเดกอะไรบาง ซงเรมจากความยากไปหางายและไมมความซบซอนมากเกนไปของชนงานนน

2. มการจดเตรยมเรองวสด อปกรณ การจดสภาพของหองเรยนและวธสอนใหมความสอดคลองกบแผนการสอนทวางไว 3. ชวงเวลาทจะใหเดกเรมท ากจกรรม ควรตระหนกถงกจกรรมทจะจดขนวาเปดโอกาสใหเดกไดรวมใชประสบการณตรงจากกจกรรมทท าและสงผลตอสงแวดลอมนอกหองเรยนเพยงพอหรอไม ควรหลกเลยงกจกรรมทมการใหเดกท าเหมอนกน เพราะการสรางสรรคผลงานดานศลปะคอการแสดงออกทางผลงานอยางสรางสรรคแปลกใหม ครควรค านงถงพฤตกรรมการท างานศลปะของเดกในแตละคนวามความแตกตางกนตามความถนด บางคนชอบนงทโตะท างาน บางคนชอบนงทพน นอนทพน บางคนชอบนงท างานนอกหองเรยน ครควรใหอสระอยางเตมทในการท างาน เพราะถาเดกมความเพลนเพลน สนกสนานและมสมาธในการท างานจะสงผลใหเกดการพฒนาการในดานตาง ๆ ของเดก นอกจากนนครควรเปดโอกาสใหเดกไดฝกการท างานเปนกลม และรวมสนทนาพดคย ประเมนผลงาน ตลอดจนการแสดงความคดเหนเกยวกบผลงานของเพอนในชนเรยนดวย

4. ใหผปกครองมสวนรวมและชวยในการสงเสรมประสบการณทางดานศลปะ ขณะทเดกอยทบานดวย ควรมการก าหนดเรองลวงหนาแตละสปดาหวาจะมการท ากจกรรมในเรองใด ใชวสดอปกรณและวธการท างานในกจกรรมเปนอยางไรบาง มการเตรยมความพรอมกจกรรมเหลานทจะชวยกระตนใหเดกอยากรอยากเหน มความตนเตน เกดจนตนาการ และสามารถสรางสรรคผลงานออมาไดสมบรณมากยงขน

5. ครควรมความเมตตาและความหวงดตอเดกทกคนอยางเทาเทยมกน โดยมการแสดงความรกและความหวงใยอยางสม าเสมอ ควรใชค าพดทสงเสรมการกระตนจนตนาการของเดกระหวางทมการท างานอยางตอเนองและเหมาะสม

จากทกลาวมาขางตนแลวจะเหนไดวามการจดประสบการณทางดานศลปะใหกบเดกปฐมวยไมใชเรองทยากซบซอน แตผสอนตองมความเขาใจตอพฒนาการและความพรอมของเดก โดยผสอนตองยอมรบวาเดกแตละคนมพฒนาการทางดานรางกาย อารมณ สงคมและสตปญญา ไมเทากน กจกรรมดานศลปะตองเปดโอกาสใหเดกไดมการเรยนรจากการสมผสจรง การลงมอปฏบตและการสรางสรรคผลงานทจะเปนตวกระตนใหเดกมพฒนาการทเพมขนในทกดาน ทงนครตองไมลมไปวาผลของการจดประสบการณทางดานศลปะ มไดประเมนทตวศลปะวามความสวยงามตามการ

71 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

รบรความรสกของผใหญหรอไม หากตองประเมนดวยรอยยมอนเกดขนจากความสขทไดแสดงออกมาในงานศลปะของเดกตางหาก

ประเภทของกจกรรมดานศลปะสรางสรรค กจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย ควรมวสดอปกรณในการท ากจกรรมควรมความหลากหลายของชนดทแตกตางกนไป ซงถอวาเปนเครองมอทชวยใหเดกสามารถไดฝกในการนบจ านวนไดอยางด และมผกลาวถงประเภทของกจกรรมดานศลปะสรางสรรคไวตางกนดงน

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2546: 13 – 14) แบงกจกรรมทางดานศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวยเปน 7 ประเภท ดงน

1. กจกรรมการวาดภาพและระบายส เปนกจกรรมการสรางภาพ

มตทเดกไดเขยนลวดลายตาง ๆ ลงไปดวยความรสกของตนเอง ใชเปนสญลกษณ แทนการ ใชค าพด เชน

1.1 การวาดภาพจากสเทยนและจากสไม

1.2 การวาดภาพจากสน า เชน พกน ฟองน า 2. กจกรรมการเลนกบสน า

2.1 การเปาสดวยหลอด

2.2 การหยดส 2.3 การเทส 3. กจกรรมการพมพภาพ

3.1 การพมพภาพดวยอวยวะสวนตาง ๆ ของรางกาย เชน นวมอ ฝามอ นวเทา ฝาเทา ฯลฯ

3.2 การพมพภาพจากรปทรงแบบตาง ๆ จากวสดธรรมชาตตาง ๆ เชน พช ผก ผลไมฯลฯ

3.3 การพมพภาพจากรปทรงตาง ๆ จากวสดเหลอใชตาง ๆ เชน กระดม ฝาขวดน า กนขวด ขนแปรงสฟน ฯลฯ

3.4 การพมพภาพดวยวธการขยมกระดาษ

3.5 การใหเดกฝกการใชกระดาษบางวางซอนทบวสดทมลายนนแลวใชดนสอสถไปมา ท าใหเกดภาพเหมอนแบบ

4. การปน

4.1 ฝกใหเดกคลงใหเปนเสน การปนเปนแผน การปนเปนกอนกลมหรอสเหลยม

4.2 การปนตามเรองราวหรอนทานทครเลาแลวเดกปนตามจนตนาการ

4.3 การปนแปงท าขนมอยางงาย ๆ เชน ขนมบวลอย เปนตน

4.4 การปนตามใจชอบ เปนรปคน สตว สงของเครองใชและอน ๆ

72 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. การฉก ตด ปะ กระดาษ เปนกจกรรมทสามารถใชกระดาษตาง ๆ มาฉก ตด และน ามา ตดปะ ลงบนกระดาษตามจนตนาการ ท าใหเกดเปนภาพ กระดาษทใชไมควรมความแขงหรอเหนยวเกนไป เชน กระดาษสมน กระดาษหนงสอพมพ กระดาษวารสาร เปนตน การฉก ตด ปะกระดาษ ท าไดหลากหลายวธ ไดแก

5.1 ฉกกระดาษใหออกมาเปนชนตดซอนเรยงกน

5.2 ฉกกระดาษใหเปนชนแลวน ามาตดลงบนภาพหรอขอบเขตทมการก าหนดให 5.3 ฉกกระดาษลงบนรปทตดเตรยมไวใหแลวใหเดกฝกการฉกกระดาษทมสวนเกนออก

5.4 ฉกกระดาษใหเปนรปทรงเรขาคณตแบบตาง ๆ เชน สามเหลยม สเหลยม วงกลม ฯลฯ

5.5 แบงกระดาษทฉกไวเปนรปเรขาคณตแลวตดลงบนกระดาษอกแผนใหเปนรปรางตาง ๆ

5.6 ฉกหรอตดกระดาษอยางอสระเปนรปตามจนตนาการ

6. การพบกระดาษ เปนการประดษฐกระดาษใหมลกษณะทเปนภาพ 3 มต เปนกจกรรมท ตองอาศยการท างานทมการประสานสมพนธระหวางกลามเนอตาและมอ รวมถงนวมอในการ พบกระดาษใหเปนภาพตามขนตอน โดยครควรอธบายประกอบกจกรรมการพบ ซงขนตอนการท าไมควรยากและมความซบซอนจนเกนความสามารถของเดก

7. งานประดษฐจากเศษวสด เปนการรวบรวมเศษวสดจากกระดาษทไมใชใหน ากบมาท าเปนสงประดษฐ เชน กลองรองเทา กลองยาสฟน กระดาษชนดตาง ๆ ทเปนเศษกระดาษเหลอใช กระดาษหอของขวญ แกนกระดาษทชช ฯลฯ มาประดษฐเปนสงประดษฐตาง ๆ ตามความเหมาะสมหรอความคดอสระตามจนตนาการ และใชวสดอน ๆ ในการประกอบการประดษฐหรอตกแตงเพมเตมใหเกดความสวยงามและสมบรณมากขน เชน กาว กรรไกร เศษไหมพรม เมลดพช ไมไอศกรม หลอดกาแฟ รวมถงการใชงานกระดาษเปนเสนประกอบท ารปรางตาง ๆ

สตยา สายเชอ (2551: 66-163) ไดแบงกจกรรมทางดานศลปะส าหรบเดกปฐมวยเปน 7

ประเภท ดงน 1. กจกรรมการวาดเสนและระบายส 1.1 กจกรรมการวาดเสนตามแบบมอ

1.2 การเขยนภาพจากสเทยน

1.3 การเขยนภาพจากสน าและสเทยน

1.4 การสรางสรรคจากสตามแบบทก าหนดให 1.5 เทคนคจากการขดสเทยน

1.6 การพบส 1.7 การเปาส

73 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1.8 เทคนคสซม

2. กจกรรมศลปะดวยสธรรมชาต 2.1 การเขยนภาพจากนวมอ

2.2 การวาดเสนจากกาวลาเทกซหรอกาวน า 2.3 การเขยนภาพจากดอกอนชน

2.4 การเขยนภาพจากขมน

2.4 การเขยนภาพจากดอกอญชน

2.5 การเขยนภาพจากปนแดง ดนลกรง 2.6 การเขยนภาพจากดนโคลน

2.7 การสรางภาพจากดอกไม ใบหญา 2.8 การสรางภาพจากน ามะนาวหรอสารสม

2.9 การเขยนภาพจากดางทบทม

2.10 เทคนคการเขยนสผสมกบทราย

3. กจกรรมภาพพมพ

3.1 ภาพพมพจากวสด 3.2 การพมพภาพจากเสนดาย

3.3 การพมพภาพจากกระดาษขยม

3.4 การพมพภาพจากดนน ามน

3.5 การพมพภาพจากใบไม 3.6 การพมพภาพจากมนเทศและมะละกอ

3.7 การพมพภาพจากกานกลวย

4. กจกรรมประตมากรรม

4.1 การปนดนเหนยวหรอดนน ามน

4.2 การปนกอนแปงโด

4.3 การปนกระดาษเปอยผสมกบแปงเปยก

4.4 การปนหนากาก

4.5 การปนกระดาษหรอการขย ากระดาษ

4.6 โมบาย

5. กจกรรมกระดาษ

5.1 การปนกระดาษหรอการขย ากระดาษ

5.2 การสรางสรรคภาพจากกระดาษทชช (หรอเศษกระดาษยน)

74 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5.3 กจกรรมการฉก การตด การตดปะจากกระดาษ

5.4 กจกรรมสรางภาพจากวธโมเสก

5.5 การสรางภาพจากกระดาษ (บดกระดาษ) 5.6 ศลปะจากกระดาษมวน

5.7 หนากากจากกระดาษ

5.8 การพบจากกระดาษ

6. กจกรรมการประดษฐตกแตง 6.1 กจกรรมการประดษฐและตกแตง 6.2 กจกรรมการประดษฐและตกแตงภาพสตวตาง ๆ

6.3 กจกรรมการประดษฐและตกแตงจากขวดพลาสตก

6.4 กจกรรมการประดษฐเครองดนตรจากเศษวสดเหลอใช 6.5 กจกรรมการประดษฐจากเศษวสดเหลอใช 6.7 กจกรรมการตกแตงลายบนภาชนะดนเผา

7. กจกรรมการจดนทรรศการส าหรบเดก

7.1 กจกรรมนทรรศการรายสปดาห 7.2 กจกรรมนทรรศการตามวนส าคญ

7.3 กจกรรมนทรรศการสงเสรมความร จากทกลาวมาขางตนสรปไดวา การแบงประเภทการจดกจกรรมดานศลปะสามารถแบงเปน

7 ประเภท ไดแก กจกรรมจากการวาดภาพและระบายส กจกรรมจากการเลนกบสน า กจกรรมจากการพมพภาพ กจกรรมจากการปน กจกรรมจากการฉก การตด การตดปะกระดาษ กจกรรมจากการพบกระดาษ กจกรรมจากงานประดษฐจากเศษวสด ทงนวสดอปกรณทน ามาใชในการท ากจกรรมทกกจกรรมทกลาวมานน ตองสามารถน าไปส

การฝกทกษะทางการนบจ านวนไดอกดวย ซงมงานวจยไดทดลองการจดกจกรรมการวาดภาพระบายส และกจกรรมการพมพภาพ กจกรรมการปน เพราะเปนกจกรรมทสงเสรมใหเดกเลกระดบอนบาล 1

สามารถท าไดและมความเขาใจไดงายยงขน

75 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ขอควรค ำนงในกำรสอนศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

เบญจา แสงมะล (2545: 63-67) กลาววา การจดกจกรรมดานศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวยมสงทควรค านงถง ดงน 1. ความสนใจของเดกแตละบคคล ครชวยเหลอสงเสรมใหเดกไดมประสบการณท เปนผลส าเรจตามทเดกตองการ สรางเสรมการมเจตคตทดตอความผดพลาดทอาจเกดขน และการรจกความรบผดชอบในการดแลรกษาวสดอปกรณ พรอมทงเสรมสรางความรสกมนใจ โดยปลอยใหเดกไดมอสระในการคดตามจนตนาการ เลอกและตดสนใจเอง ครควรมหนาทเขาไปชวยเหลอ และแนะน าเวลาทเดกมความตองการ โดยใชถอยค าทสามารถถามเพอกระตนความคด และใหเดกคดตามในความเปนจรงของเดก ซงนอกจากนนครควรมความเปนกนเอง มความจรงใจ และมความเขาใจในตวของเดกดวย

2. การจดตกแตงสถานท การใชเวลาในการท ากจกรรมใหมความเหมาะสม และวสดอปกรณมเพยงพอตอจ านวนเดกหรอใหมความเหมาะสมกบกจกรรมทท า เพอใหเดกฝกการเคลอนไหวอยางอสระ เวลาท างานเปนกลมเลก ๆ บนพนหรอบนโตะ ภายในหองเรยนหรอภายนอกอาคารเรยน ตามความเหมาะสมในการดแลรกษาวสดอปกรณ เครองมอเครองใชไดดวยตนเอง เวลาทใหเดกท ากจกรรมไมควรนอยจนเกนไป จนเดกตองรบรอนในจากการท ากจกรรม ครควรการส ารวจและวางแผนหลงเสรจกจกรรมเรองการท าความสะอาดใหกบเดก เพอสรางเสรมอปนสยในการเกบรกษาวสดอปกรณและรจกการเกบท าความสะอาดากหลงจากท างานเสรจ เปดโอกาสใหเดกมประสบการณทางประสาทสมผสในกจกรรมได 3. การแสดงออกในเชงสรางสรรค เรมจากการเลนของเดกในชวตประจ าวน เพอชวยกระตนและสรางสรรคการแสดงออกสการมประสบการณทสมบรณของเดก ตลอดจนการพด การสนทนาการแสดงความรสกในสงทตนเองเหน และชวยใหเดกนกถงเหตการณทพบเหนกบตนเอง ครควรสนบสนนสงเสรมพดคยกบเดก โดยเปนผฟงใหเดกไดแสดงออกทางการกระท า ทาทาง และการแสดงออกโดยการใชสอกลางวสดอปกรณเครองมอทางศลปะ ซงการจดทศนศกษาเปนสวนหนงทสามารถสรางเสรมการแสดงออกแบบสรางสรรคได 4. เจตคตผปกครองทมตอการแสดงออกในทางสรางสรรคของเดก ครตองท าหนาทเปนสวนกลางระหวางผปกครองกบเดก มความเขาใจถงผลงานของเดกและสามารถเสนอแนะผปกครองในการเลอกวสดทมความเหมาะสมใหเดกเมออยทบาน

5. ครใชวธสรางสรรคโดยมการสนบสนนเดกใหไดเลอกกจกรรมศลปะดวยวธของเดก ซงจะมการแสดงออกหรอกระท าได และรวบรวมถายทอดออกมาเปนความคดหรอวสด ซงเดกจะมวธทจะ

76 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กระท ากจกรรมโดยปราศจากการแนะน าหรอท าตาม แตหมายความวาเดกจะตดสนใจในการทจะเลอกดวยตนเอง จากกจกรรมดานศลปะมหลายชนดทใหเดกไดมโอกาสเลอกท าในแตละวน

6. ผวางแผนเตรยมการท ากจกรรมตาง ๆ เปนอยางด เดกมอสระในการส ารวจ และคนหา ทดลอง เมอครรการจดสภาพแวดลอมทสงผลตอการถายทอดสงทตนเองรและใหผอนเขาใจไดงาย จากกลามเนอเลก จากการประสานสมพนธระหวางมอกบตาทจะพฒนาขน มโนภาพเรองรปทรงตาง ๆ การใชส การเจรญเตบโตขน การทเดกไดเรยนรจากการเลนกบเพอนสนทนาพดคยและแลกเปลยนสงของ การรบผดชอบรวมกน รจกการรอคอยตามล าดบชวยเสรมความพรอมทางอารมณและสงคมใหแกเดก

7. ครตองรวบรวมขอมลหลกฐาน เพอน าไปสจดมงหมายในการวดประเมน คมอหลกสตรปฐมวยพทธศกราช 2546 ( 2546: 50) กลาววา การจดกจกรรมดานศลปะสรางสรรค ควรจดใหกบเดกทกวนโดยอาจจดวนละ 3-5 กจกรรม ใหเดกเลอกท าอยางนอย 1-2 กจกรรม ตามความสนใจของเดกจงไดเสนอแนะการท ากจกรรม ดงตอไปน 7.1 ครควรมการเตรยมวสดอปกรณ ควรพยายามหาวสดอปกรณในทองถนมาใชกอนเปนอนดบแรก

7.2 กอนเรมกจกรรมควรใหเดกฟงขนตอน โดยครตองอธบายวธใชวสดอปกรณทถกตองใหเดกทราบ พรอมทงการสาธตใหเดกดจนเขาใจ

7.3 ฝกใหเดกรจกการวางแผนและการท างานรวมกบผอน ใหเดกรจกการท ากจกรรมสรางสรรคประเภทรวมกนในกลมยอย

7.4 แสดงความสนใจในการท างานของเดกทกคน ไมควรมองผลงานเดกดวยความขบขน และควรมการน าผลงานของเดกทกคนหมนเวยนกนจดปายนเทศ

7.5 หากครพบวามเดกคนใดสนใจท ากจกรรมเดยวตลอดเวลา ควรมการสงเสรมกระตนสงเราและสงจงใจ ใหเดกเปลยนมาท ากจกรรมอนบาง เพราะการท ากจกรรมสรางสรรคแตละประเภท กจะมการพฒนาเดกแตละคนแตกตางกนออกไป เมอเดกท าตามค าแนะน าไดควรสงเสรมทกครง

7.6 เกบชนผลงานทเดกแสดงความพฒนากาวหนา ของเดกแตละรายบคคลมความแตกตาง เพอเปนขอสงเกตพฒนาการของเดก The จดมงหมายในการสอนศลปะ

สรปไดวา การจดกจกรรมดานศลปะควรมการเปดโอกาสใหเดกไดแสดงออกทางความคดสรางสรรคอยางอสระ ตามจนตนาการ สามารถถายทอดออกมาทางดานความคดของเดก โดยคณคาและความส าคญของกจกรรมดานศลปะสรางสรรค อนดบแรกควรส ารวจเร องความพรอม และวฒภาวะของเดกทจะสามารถเรยนร ถายทอด ซงควรมการจดเตรยมใหเดกไดฝกทกษะในการใชวสดอปกรณในงานศลปะทมความหลากหลาย การจดกจกรรมทงภายในหองเรยนและภายนอกหองเรยน

77 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การจดสภาพแวดลอมทสงผลเออตอการจดกจกรรม การเรยนรจากการน าจากวสดธรรมชาต วสดทเหลอใชมาประดษฐพฒนาสรางสรรคออกมาเปนงานศลปะใหมคณคา

กระบวนกำรสอนศลปะใหบรรลเปำหมำย

การสอนศลปะใหกบเดกควรค านงถงการสอนอยางมความหมาย และสรางความเชอมโยง เพอใหเดกเกดความสข ความเพลดเพลน มการพฒนาการตามจนตนาการอยางอสระ ซงสงทครควรกระท า ดงน (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2550: 51) 1. เลอกกระบวนการทางดานการสอนใหมความสอดคลองกบวตถประสงค 2. จดเตรยมวสดอปกรณการเรยนรทมลกษณะทจะสามารถใชกบประสาทสมผสรบรไดโดยตรง 3. การจดบรรยากาศในการเรยนรใหมความนาสนใจ ใหเกดความรสกตนเตน ความรสกรวม โดยเฉพาะเมอมกจกรรมทเปนเรองใกลตวเดก

4. การจดกระบวนการเรยนรทมการสงเสรมใหเดก ๆ ตองลงมอปฏบตดวยตนเอง ใหรางกายของเดก ๆ ไดเคลอนไหวตามอสระ ไดใชพลงงานทกอเกดการเคลอนไหวนนมทศทางทน าไปสการสรางสรรคงานทางดานศลปะ

กำรวำงแผนกำรจดประสบกำรณศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

สรพนธ ตนตรตนไพศาล (2545: 37-39) กลาววา ครเปนผทสรางบรรยากาศในการท างานประดษฐคดคนและเปนผผลตผลงานออกมา ดงนน ครจงตองมวธสอนทสามารถดงดดความสนใจ กระตนการตอบสนองพฒนาการดานตาง ๆ ของเดก ใหมวธการใหเดกสรางสรรค วสดอปกรณ วธการสอนทมความแปลกใหมทางดานเทคนคใหมๆ ในการสอนใหสมพนธกบการจดประสบการณดานอน ๆ ในการใชกจกรรมหลากหลายอยางออกไป และหาวธสอนใหสอดคลองกบสภาวะในปจจบน ประการส าคญกคอ ใหเดกไดมความคดเหนเปนอยางอสระของตนเอง มเสรภาพในการท างานออกมา สามารถเลอกท างาน เลอกวสดอปกรณ วธการและเทคนคของการท างานตาง ๆ ไดดวยตนเอง การมประสบการณจรง สอการสอน การสนทนาพดคย การเลอกวสดอปกรณในการท างานดานศลปะ คอ สงเราหรอสอตาง ๆ นมสวนทชวยใหเดกไดพฒนาความคดรวบยอดในแตละเรอง เพอสามารถน าไปถายทอดในงานศลปะ แตมขอควรค านงทส าคญคอ เดกเลกวยนควรจะมเรยนรจากสงของทละอยางจากงายไปยาก ซงแตกตางจากเดกโตหรอผใหญทสามารถมการเรยนรรวบยอดทางความคดจากสงของหลายๆ สงไดในเวลาเดยวกนแตถามสงทตองเรยนรมากในเวลาเดยวกน เดกกจะ

78 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ท าใหเกดความสบสนและถงแมวาจะมแตบางคนใชความพยายามเปนอยางมาก เขาอาจจะรบรสง ตาง ๆ เหลานนได แตจะรบในแตละสงทยงไมชดเจน ในระหวางสองสงทไมควรขาดคอ การจงใจ ไมวาจะเปนการเลานทานใหฟงหรอการฉายสไลดวธท าใหด การพาไปดของจรง การใชอปกรณในการประกอบแสดงทาทางการสอน แนะน าหวขอทเดกมประสบการณใหวาด เชน บานของฉน พอของฉน แมของฉน ครของฉน ของเลนทฉนชอบมากทสด ไปเทยววนเปดเทอม ฯลฯ จะตองเตรยมวสดอปกรณใหพรอมอยเสมอ เรามกจะพบวาเดกเลกไมรจะเรมตนตรงไหนในการท างานศลปะอะไรดกอน แตเมอเขาไดเหนอปกรณบางอยางวางไวบนโตะกเกดความคดทจะตองการท างานขนมาในทนท ในบางครงอาจจะมการแบงเดกออกเปนกลมตามความสนใจ เดกอาจจะท างานทมความหลากหลายในอปกรณทแตกตางกน แตภายใตหวขอเดยวกนบางครงหรอบางทเดกอาจจะท างานเดยวภายใตหลายๆ หวขอ ทงนขนอยกบความตองการสวนบคคลของเดก ซงครควรจะรไดถงความแตกตางของความส าคญอนน เชน ในการจดไปทศนศกษาสวนสตว ซงเปนความตนเตนมากทเดก ๆอยากจะถายทอดความรสกนกคดออกมาเปนประสบการณลงบนกระดาษ อยางไรกตามถงแมวาเดก ๆจะมประสบการณรวมกนกตาม ไปในทแหงเดยวกนกตาม เวลาเดยวกนและอยในสงแวดลอมเชนเดยวกนกตาม เชน การพาเดกไปสวนสตว ความสนใจของเดกกอาจมความแตกตางกน เดกผชายอาจจะตนเตนกบสตวตาง ๆ รปราง ขนาด การเคลอนไหวของสตวแตละประเภท แตเดกผหญงอาจจะสนใจถงความเปนอยกบอาหาร และการหลบนอนของสตวตาง ๆ มากกวา การเตรยมกจกรรมอยางรอบคอบเปนสวนส าคญอยางยง ส าหรบกจกรรมดานศลปะส าหรบเดกปฐมวย ครควรจะตองมการเตรยมกจกรรม ดงน

1. การตงกฎเกณฑในการใชวสดอปกรณตาง ๆ เดก ๆ ตองรจกวาวสดทใชนนจะตองไมทงใหสญเปลา เขาจะตองไมท าลายอปกรณทมอย เดก ๆ จะตองรอกดวยวาวสดอปกรณในงานศลปะจะรบประทานไมได

2. การจดวางวสดและอปกรณ ทเดกจ าเปนตองใชในการท ากจกรรมแตละครงใหครบถวน เพยงพอ ความสะดวก และไมเปนอนตรายแกเดก จดไวในทเดกสามารถหยบใชได

3. การเตรยมการจดหาวสดอปกรณในการท ากจกรรมโดยทดลองดวยตนเองกอน เพอจะไดน าไปถายทอดแกเดกไดไมตดขด ผสอนจะตองรวาวสดอปกรณในแตละครงมอะไรบาง สทใชในแตละกจกรรมควรขนหรอใสเพยงใด ใชกาวชนดไหนจงเหมาะกบงานแตละชนด ผสอนตองทดลองท าและเตรยมงานลวงหนาเสมอ

4. การเตรยมพรอมน าชนๆ หรอผาเชดมอหมาดๆ ไวส าหรบใหเดกไดเชดมอในการท ากจกรรมบางอยางทเลอะเทอะเปรอะเปอนหรอเหนยวเหนอะหนะ จะท าใหเดกท างานไดดขนไมตองกงวน

79 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. การท าความสะอาด ตองเปนการท าทงายและสะดวกทสด ส าหรบกจกรรม ควรจะปกระดาษหนงสอพมพลงคลมบนโตะกอน เพอใหงายและรวดเรวในการท าความสะอาด มถงน า ผาเชดหนาส าหรบเดก ถวยใสน าสะอาดส าหรบลางพกน เสอกนเปอนทเยบขนเปนพเศษหรอเสอแขนสนของผใหญทไมใชแลว สวมคลมทบเสอเดกกนเปอน

6. เดก ๆจะตองมพนทในการท างานเพยงพอ ไมเบยดกนจนเกนไป ถาไมมสถานทกวางพอส าหรบคนกลมใหญ ใหแบงออกเปนกลมเลก ๆหมนเวยนกนมาท ากจกรรม

7. กจกรรมศลปะตองใหเวลามากเพยงพอในการเตรยม ลงมอกระท าและเวลาในการเกบเครองใชและท าความสะอาด หากเรงรบจนเกนไปกจะท าใหเดกสรางสรรคงานไมเตมทและขาดความสนกสนาน

8. จดเตรยมสถานทส าหรบเกบผลงาน หรอบางงานบางชนดตองหาทตากใหแหงกอนเกบ ผสอนจะตองเตรยมหาไวลวงหนา

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ มดงน

รตนาวด รอดภรมย (2542: 88-90) ไดอธบายถงสงทครควรเตรยมกอนการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยไวดงน 1. การเตรยมเนอหาวชา 1.1 การมความเหมาะสมกบพฒนาการของเดกตามวย

1.2 การสรางโอกาสในการเรยนรไปหลายๆ อยางพรอมกน เชน เรยนรจากเรองการใชวสดตาง ๆ การเรยนรวดวยวธการจดกระท ากบวสด เปนตน

1.3 เปนเนอหาทมอยในความสนใจของเดก

1.4 เปนเนอหาทมความสมพนธกนกบเรองอน ๆ หรอน าไปสการเรยนรจากเรองอน ๆ ได 2. การเตรยมความพรอมดานเทคนคของการสอนทจะเปนสงเรา เพอใหเดกไดแสดงออกทางดานศลปะ เนองจากกจกรรมศลปะทมมากมาย และมวธการทจะเปนสงเราใหเดกไดแสดงออกมาจงจะมความแตกตางกน

2.1 สงเราใหเดกไดแสดงออกมาดวยวธการขดเขยน และการระบายส ท าไดหลากหลายวธดงน 2.1.1 การใชค าถามใหเกดความรสกนกคด ซงจะชวยเชอมโยงจากประสบการณเดมทมอยของเดก

2.1.2 การสนมนาพดคยทเกยวของกบเรองทเดกใหความสนใจ

80 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.1.3 การแสดงสงเราดวยเสยงเพลงเพอใหเกดเปนจนตนาการ ทเปนเพลงส าหรบเดกโดยมเนอหาเกยวกบเรองราวทวาด

2.1.4 การกระตนโดยการใชผลงานของเดกมาเปนสวนเรา เพอใหเกดความเชอมนในตนเองมากขน

2.1.5 การแสดงสงเราดวยค าชม เพอชวยเปนแรงจงใจใหเดกเกดก าลงใจและมความอดทนตอการสรางสรรคผลงานตอไป

2.1.6 การแสดงสงเราดวยวธการแขงขน เพอใหเดกเกดความกระตอรอรนในผลส าเรจของการท างานได 2.2 การแสดงสงเราใหเดกไดแสดงออกมาดวยวธการฉก การปะตด การพบกระดาษ เนองจากเปนกจกรรมทมลกษณะทท าเปนขนตอน โดยตองอาศยความสามารถทจะท าการวเคราะหและสงเคราะหในรปทรง ตลอดจนการมความสามารถในการน าประสบการณเดมทมอยมาใชประกอบเปนผลงานทมความสมบรณแบบมากยงขน มความส าเรจของงานจะตองอาศยการมความอดทนซงใชเวลานาน ดงนนการทเราใหเดกไดแสดงออกในดานน จงมความแตกตางจากการทเราใหแสดงออกมาในดานอน ๆ คอ

2.2.1 การจดกจกรรมใหมล าดบขนตอนของการท างานเพมมากขนตามวย และพฒนาการของเดก โดยเสนอแนะการจดกจกรรมทและการเพมความยากขนไปเมอเดกมความสามารถทมากขน

2.2.2 การน าสออน ๆ มาชวยเราใหเกดการแสดงออก เชน การเลาเรองราวตาง ๆ การใชนทาน การใชเพลง การเชดหนแสดงเรองราวประกอบ ฯลฯ

2.3 การเอาใหเดกแสดงออกดวยการพมพภาพและประดษฐวสด/เศษวสด การพมพภาพเปนกจกรรมทมงเนนถงการเลอกพนผวของวสดทตางผวกน เดกจะ

เหนความแตกตางในดานเทคนคการผสมผสานส ซงจะเปนประสบการณใหมทท าใหเดกรสกตนเตนกบสงท เขาไดขน การจดกจกรรมจงไมไดเนนใหเกดการสรางในรปแบบทจ ากด แตควรเนนความสามารถในการแสดงออกทางดานความคดสรางสรรค ดงนนการแสดงสงเราใหเดกแสดงออกในดานนคอ การจดหาวสดทงสงทน ามาจากธรรมชาตและสงทมอยรอบตวมาใหเดกไดทดลองจดท าไวส าหรบกจกรรมการประดษฐวสดและเศษวสดนน กเปนกจกรรมทครสามารถแสดงสงเราดวยการจดหาวสดทมความหลากหลายมาใหเดกไดท าผลงาน ทงนคดวาเปนกจกรรมทมงเนน ทงนเปนเพราะกจกรรมทมจดมงหมายใหเดกรจกเลอกวสดทจะใชไดอยางเหมาะสมตามความคด จนตนาการ รปแบบของตนเอง และใหเกดความสนกสนานเพลดเพลนเปนสวนทส าคญ

2.4 การแสดงสงเราใหเดกแสดงออกดวยการปน สามารถท าไดหลายวธ

81 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.4.1 การรวมท ากจกรรมกบเดก ครตองมการชแนะ และกระตนใหเดกไดมการแสดงออกทางความคดของตนเอง 2.4.2 จดใหเดกไดมโอกาสฝกการสงเกตและการท างานรวมกบเพอนๆ วามการใชเทคนคและวธการท ากจกรรมอยางไร ในกรณทมการใชเทคนคทแปลกใหมจากทเดกเคยเหน

2.4.3 การน าผลงานการปนของเดกทมการใชเทคนคการปนตาง ๆ มาใหเดกดและฝกการสงเกต

3. การเตรยมสอเสรมบทเรยน กจกรรมดานศลปะควรมความเกยวของกบจนตนาการและความคดสรางสรรค เพอชวยใหการจดกจกรรมเปนไปอยางมประสทธภาพประสทธผล ครควรตองรจกการเกบรวบรวมสอเสรมบทเรยน ดงน 3.1 รปถาย 3.2 เทปบนทกเสยง/คลปเสยง 3.3 เทปโทรทศน 3.4 หนชนดตาง ๆ นทาน

3.5 งานจ าลองแบบ

3.6 ผลงานของนกเรยน

สอเหลานลวนมความส าคญและความจ าเปนมาก โดยเฉพาะกรณทมการใชเปนอปกรณทสรางแรงจงใจใหเกดขนกบตวเดก หรอจะใชเปนสอการสอนส าหรบตวอยางส าหรบการจดกจกรรมใหมๆ ทคาดวาเดกจะเกดความงวยงงและเกดความเขาใจไดยาก นอกจากนนยงตองใชเ ปนแนวเสนอแนะเพอใหเดกไดเกดความคดสรางสรรคทแปลกออกไป

4. การเตรยมวสดอปกรณทใชในการท างานดานศลปะ วสดอปกรณทางดานศลปะมมากมายหลายรปแบบ แตตองมการค านงถงวาสงใดทจะน ามาชวยพฒนาสงเสรม สงใดทมผลกระทบตอการยบยงหรอการสกดกนพฒนาการของเดกได ดงนนจงตองมการพจารณาใหเกดความเหมาะสม ส าหรบการเลอกวสดอปกรณของเดกวยอนบาล อปกรณดานศลปะทน ามาใชควรมขนาดใหญ งายตอการหยบใชไดอยางสะดวก เพราะเดกมระดบกลามเนอมอทยงหยบจบไมสะดวก ของทใชกควรมขนาดใหญเพอทจะก าหรอจบไดอยางถนดมอ

กำรเตรยมหองเรยนศลปะ

การจดหองเรยนใหเหมาะสมกบกจกรรมทางศลปะ โตะและเกาอในหองเรยนจะเปนแบบเคลอนยายไดงาย เพราะบางครงจ าเปนตองใชโตะมาตอกนเปนตวใหญตวเดยว เพอใชท างานรวมกน หรอใชอปกรณบางอยางรวมกน และบางครงกตองเคลอนยายโตะออกเพอใชบรเวณพนหองไดกวางๆ

82 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เพอปฏบตงาน ในโรงเรยนแตละแหงควรมตเกบ วสดอปกรณทางศลปะโดยเฉพาะ ซงอาจจะตงไวหลงหองเรยนแตละหอง หรอตงไวทศนยกลางศลปะของโรงเรยนกได สงทนาท าไวก คอจดท าตเปนลกษณะ “รถเกบอปกรณศลปะ” (Art cart) ในรถนจะมลนชกและชองใสอปกรณไวมากมายและสามารถลากจงไปใชตามหองเรยนตาง ๆ ได (ยกเวนบางครงตองแบบกขนบนไดตกชนอน ๆ บาง) โดยปกตเราจะพบวาโรงเรยนเดกกอนวยเรยนและโรงเรยนอนบาลหลายแหงไมไดจดบรเวณเฉพาะส าหรบกจกรรมทางศลปะ ทง ๆ ทเปนสงจ าเปน เพราะเดกทมพฒนาการทดทางศลปะมกจะมพฒนาการทดทางอนดวย บางโรงเรยนหนไปสรางความไววางใจแกพอแมผปกครองดวยวธจดหองฉายวดโอแอรคอนดชน สรางสนามเดกเลนทใหญโต , มรถรบสงอยางดหลายคน , จดสวนโออาเพยงแคนพอแมผปกครองบางคนกตดสนใจไดงายๆวา “ฉนตองเอาลกเขาโรงเรยนด ๆ อยางน” หารไมวายงมสงอน ๆ อกมากมาย ทตองพนจพเคราะหใหละเอยดถถวนกอนทจะตดสนใจมอบอนาคตของลกใหกบใครคนหนง สภาพของหองเรยนศลปะทดจะตองมทท างานเพยงพอกบจ านวนเดก มบรเวณส าหรบเกบหรอตากผลงานทยงไมแหง ซงท าไดทงแบบตะแกรงลวดซอนๆ กนหรอเปนราวตากผา สงจ าเปนอกอยางหนงคอ อางส าหรบลางท าความสะอาด ขางๆอาง ควรมสบ ฟองน า และผาส าหรบเชดมอแขวนไวดวย โตะปฏบตงาน ควรบดวยแผนโฟเมกาหรอแผนโลหะเพอใหงายตอการท าความสะอาด ถาเปนโตะไมธรรมดาควรใชสน ามนกพอใชแทนได หรอถามงบประมาณไมพอกใชแคแผนพลาสตก หรอผายางปคลมโตะไวกอน ทจะลงมอปฏบตงาน สงเหลานจะชวยลดภาระในการท าความสะอาดขดลางคราบส-กาว-ดน ทเดก ๆ ท าเลอะเทอะไว สงทควรมอกอยางคอแผนไมขนาดเลก (ประมาณไมเกน 12x18 นว) แจกใหเดกปฏบตงานบนแผนไมนคนละแผน เชน งานปนดน, ปนกระดาษ, ตอโครงสราง เพราะงานเหลานเดกมกจะท าไมส าเรจ จ าเปนตองเกบแยกใหเปนสดสวนเพอมาท าตอในวนตอไป เดก ๆ สามารถชวยตวเองดวยการยกแผนไมของตนไปเกบไวโดยทผลงานบนแผนไมไมแตกหรอเสยหาย สดทายทจะตองเตรยมไวในหองปฏบตงานคอเสอคลมกนเปอนของเดก (Smock) เพอปองกนไมใหเสอผาเปรอะเปอน เสอคลมทหาไดงายทสดคอเสอเชตเกาๆ ของผใหญ โดยเวลาเดกใชใหใสกลบดานหลงมาอยดานหนา (http://oknation.nationtv.tv/blog/yushiva/2014/01/30

/entry-1)

ล ำดบขนตอนในกำรสอนศลปะเดกปฐมวย

สตยา สายเชอ (2541: 41-43) ไดอธบายถง ล าดบขนตอนการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวย ดงน

83 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1. เวลาสอนครหรอปกครองตองจดประสบการณใหเดก คณตองรประสบการณของเดกแตละคน และทราบวาเดกมความรเดมอยางไร ยกตวอยางเชน รถไฟ ครควรหาภาพหรอพาเดกไปดสถานรถไฟ ชวนสนทนาเกยวกบลกษณะของรถไฟ จากประสบการณบตรของเพอนผเขยนไดการซอเมอไปทสถานรถไฟ เดกจะวาดภาพรถไฟได ลกษณะรถไฟกระบอกสเหลยม มคนนงทมองเหนจากชองหนาตาง มหวดรถไฟ แตไมมราง ไมมหวรถจกร

2. ครตองจดสถานการณทสงเสรมการแสดงออกทางศลปะใหกบเดก เชน ครควรใชค าพดเสรมก าลงใจ เชน ดมาก ด เกง เปนตน นอกจากนเวลาท ากจกรรมควรยดหยน เมอเรยนวชาคณตศาสตรกอาจสอดแทรกแทรกสลปะเขาไปดวย เชน การนบเลข 1 ใหเขยนรปสงของ 1 อยาง หรอผลไม 1 อยาง เลข 2 เขยนรปสงของ 2 อยาง หรอผลไม 2 ผล เปนตน เดกทกคนจะมวงการเขยนรปอะไรกได 3. ควรเปดโอกาสใหเดกไดเลอกกจกรรมศลปะตามใจชอบ ไมควรบงคบใหท าตามทครตองการ เชน การสรางภาพจากการตด ฉกกระดาษ มอปกรณใหเดก ถาเดกฉดได 2 ชนถอวาเดกไดแสดงออกแลว ซงบางคนอาจจะท าไดสมบรณ

4. อทธพลทางบานเปดโอกาสใหเดกไดแสดงออก เชน เดกทมพอแมใหอสระเสร เปดโอกาสเดกจะแสดงออกทางศลปะไดดกวาเดกทครอบครวยากจน และบบบงคบหามไมใหท าสงนนสงน หรออาจจะเปนเพราะวาพอแมดแลดเกนไปกจะไมประสบความส าเรจในการแสดงออกทางศลปะ

5. สถานททเรยนศลปะอาจยดหยนไดเชนเดยวกน แลวแตความสะดวกทจะใหเดกท างานไดอยางเตมท เชน สนามหญา ใตตนไม หรอมมใดมมหนงของหองเรยน

6. เปดโอกาสใหเดกไดสรางสรรคกอนทจะสอนหลกเกณฑ หมายความวาใหเดกไดเขยน ไดวาด ไดแสดงออกมากกวาจะสอนหลกเกณฑ คอทฤษฎของความเปนจรง จนกวาเดกพรอมทจะสามารถแกไขหรอปรบปรงผลงานของตนเองได

7. ควรจดประสบการณใหเดกเพราะเดกจะไมเขยนภาพทตนไมเคยเหน นอกจากมโนคต ซงอาจจะมเพยงบางคนเทานน ซงครอาจจะจดโดยการเลา หรอพาไปดของจรง เชน ตลาดสด ทาน า เรอ แมน า สะพาน หรออาจจะใหดภาพ สรางสถานการณสมมตขน เพอใหเดกเขาใจจากภาพทเหน

8. การใหเดกท ากจกรรมศลปะนน ไมจ าเปนตองเปนในชวโมงทสอน สามารถใหเดกไดแสดงออกตลอดเวลา หรออาจจะใหท ากจกรรมในวชาภาษาไทย วทยาศาสตร คณตศาสตร ภมศาสตร เปนการสอนใหสมพนธกบวชาอนใดอกดวย

84 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กระบวนกำรสอนศลปะใหบรรลเปำหมำย

การสอนศลปะใหกบเดกควรสอนอยางมความหมาย และสรางความเชอมโยง เพอใหเดกเกดความสข มการพฒนาจนตนาการอยางอสระ ซงสงทผสอนควรกระท ามดงน (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2550: 51) 1. เลอกกระบวนการทางศลปะทสอดคลองกบวตถประสงค 2. จดเตรยมวสดการเรยนรทมลกษณะทสามารถใชประสาทสมผสรบรไดโดยตรง 3. จดบรรยากาศการเรยนรใหนาสนใจ ใหเกดความรสกรวม โดยเฉพาะเมอเปนเรองใกลตวเดก

4. จดกระบวนการเรยนรทเดก ๆ ตองลงมอปฏบตเอง ใหรางกายของเดก ๆ ไดเคลอนไหวและใหพลงงานทกอเกดการเคลอนไหวนนมทศทางทน าไปสการสรางสรรคงานทางศลปะ

กำรวำงแผนกำรจดประสบกำรณศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

สรพนธ ตนตรตนไพศาล (2545: 37-39) กลาววา ครเปนผสรางบรรยากาศในการประดษฐคดคนและผลตผลงานออกมา ดงนนจงตองมวธสอนทสามารถดงดด กระตนความสนใจและสนองพฒนาการดานตาง ๆ ของเดก หาวธการใหเดกสรางสรรค วสดอปกรณ วธการ เทคนคใหมและสอนใหสมพนธกบการจดประสบการณดานอน ๆ ใชกจกรรมหลายหลายอยาง และหาวธสอนใหสอดคลองกบสภาวะปจจบน ประการส าคญคอ ใหเดกมความคดเหนเปนอสระของตนเอง มเสรภาพในการท างาน เลอกงาน เลอกวสด วธการและเทคนคตาง ๆ ดวยตนเอง ประสบการณจรง สอการสอน การพดคย วสดอปกรณในการท างานศลปะ คอ สงเราหรอสอตาง ๆ นมสวนชวยใหเดกไดพฒนาความคดรวบยอดในแตละเรอง เพอน าไปถายทอดในงานศลปะ แตมขอค านงทส าคญคอ เดกเลกวยนจะเรยนรจากสงของทละอยาง ซงแตกตางจากเดกโตหรอผใหญทสามารถรวบรวมความคดจากสงของหลายๆสงไดในเวลาเดยวกน ถามสงทตองเรยนรมากในเวลาเดยวกน เดกกจะเกดความสบสนและถงแมวาจะมแตบางคนใชความพยายามอยางมาก เขาอาจจะรบรสงตาง ๆ เหลานนได แตจะรบในแตละสงทยงไมเตมชดเลย ในระหวางสองสงทขาดเสยมไดคอ การจงใจ ไมวาจะเปนการเลานทานใหฟง ฉายวธท าใหด พาไปดของจรง ใชอปกรณในหมายแสดงทาทางประกอบการสอน แนะน าหวขอทเดกมประสบการณใหวาด เชน บานของฉน พอของฉน แมของฉน ครของฉน ของเลนทฉนชอบมากทสด ไปเทยววนเปดเทอม ฯลฯ เปนตน จะตองเตรยมวสด

85 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

อปกรณใหพรอมอยเสมอ เรามกจะพบวาเดกเลกไมรจะเรมตนท างานศลปะอะไรด แตเมอเขาไดเหนอปกรณบางอยางวางไวบนโตะกเกดความคดทจะท างานขนมาในทนท ในบางครงอาจจะแบงเดกออกเปนกลมตามความสนใจ เดกอาจจะท างานหลากหลายในอปกรณทแตกตางกน แตภายใตหวขอเดยวกนบางครงหรอบางทเดกอาจจะท างานเดยวภายใตหลายๆหวขอ ทงนขนอยกบความตองการสวนบคคลซงครควรจะรไดถงความแตกตางของความส าคญอนน เชน ในการไปทศนศกษาสวนสตว ซงเปนความตนเตนมากทเดก ๆ อยากจะถายทอดความรสกและประสบการณลงบนกระดาษ อยางไรกตาม แมวาเดก ๆ จะมประสบการณรวมกนในทแหงเดยวกน เวลาเดยวกนและอยในสงแวดลอมเชนเดยวกนกตาม ตวอย างเชน การพาเดกไปสวนสตว ความสนใจของเดกกอาจจะแตกตางกน เดกผชายอาจจะตนเตนกบรปราง ขนาด การเคลอนไหวของสตวแตละประเภท แตเดกผหญงอาจจะสนใจถงความเปนอย อาหาร และการหลบนอนของสตวตางๆ มากกวา การเตรยมงานอยางรอบคอบเปนสวนส าคญอยางย ง ส าหรบกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย คณควรจะตองมการเตรยมงาน ดงน

1. ตงกฎเกณฑในการใชวสดอปกรณตาง ๆ เดก ๆ ตองรวาวสดทใชนนจะตองไมทงใหสญเปลา เขาจะตองไมท าลายอปกรณทมอย เดก ๆ จะตองรอกดวยวาวสดอปกรณในงานศลปะจะรบประทานไมได

2. จดวางวสดและอปกรณ ทเดกจ าเปนตองใชในกจกรรมแตละครงใหครบถวน เพยงพอ สะดวก และไมเปนอนตรายแกเดก จดไวในทเดกสามารถหยบใชได

3. เตรยมจดหาวสดอปกรณในการท ากจกรรมโดยทดลองดวยตนเองกอน เพอจะไดน าไปถายทอดแกเดกไดไมตดขด ผสอนจะตองรวาวสดอปกรณในแตละครงมอะไรบาง สทใชในแตละกจกรรมควรขนหรอใสเพยงใด ใชกาวชนดไหนจงเหมาะกบงานแตละชนด ผสอนตองทดลองท าและเตรยมงานลวงหนาเสมอ

4. การเตรยมพรอมน าชนๆหรอผาเชดมอหมาดๆไวใหเดกไดเชดมอในการท ากจกร รมบางอยางทเลอะเทอะหรอเหนยวเหนอะหนะ จะท าใหเดกท างานไดดขน

5. การท าความสะอาด ตองเปนการท าทงายและสะดวกทสด ส าหรบกจกรรม ควรจะปกระดาษหนงสอพมพลงคลมบนโตะกอน เพอใหงายและรวดเรวในการท าความสะอาด มถงน า ผาเชดหนาส าหรบเดก ถวยใสน าสะอาดส าหรบลางพกน เสอกนเปอนทเยบขนเปนพเศษหรอเสอแขนสนของผใหญทไมใชแลว สวมคลมทบเสอเดกกนเปอน

6. เดก ๆ จะตองมพนทในการท างานเพยงพอ ไมเบยดกนจนเกนไป ถาไมมสถานทกวางพอส าหรบคนกลมใหญ ใหแบงออกเปนกลมเลก ๆ หมนเวยนกนมาท ากจกรรม

86 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

7. กจกรรมศลปะตองใหเวลามากเพยงพอในการเตรยม ลงมอกระท าและเวลาในการเกบเครองใชและท าความสะอาด หากเรงรบจนเกนไปกจะท าใหเดกสรางสรรคงานไมเตมทและขาดความสนกสนาน

8. จดเตรยมสถานทส าหรบเกบผลงาน หรอบางงานบางชนดตองหาทตากใหแหงกอนเกบ ผสอนจะตองเตรยมหาไวลวงหนา

สงทครควรเตรยมกอนจดกจกรรมศลปะ มดงน

รตนาวด รอดภรมย (2542: 88-90) ไดอธบายถงสงทครควรเตรยมกอนการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยไวดงน 1. การเตรยมเนอหาวชา 1.1 มความเหมาะสมกบพฒนาการตามวยของเดก

1.2 สรางโอกาสในการเรยนรหลายอยาง เชน เรยนรเรองการใชวสดตาง ๆ เรยนรวธการจดกระท ากบวสด เปนตน

1.3 เปนเนอหาทอยในความสนใจของเดก

1.4 เปนเนอหาทมความสมพนธกบเรองอน ๆ หรอน าไปสการเรยนรเรองอนอนได 2. การเตรยมเทคนคการสอนทจะเราใหเดกแสดงออกทางศลปะ เนองดวยกจกรรมศลปะมมากมาย วธการเราไหเดกแสดงออกจงแตกตางกน

2.1 เราใหเดกไดแสดงออกดวยการขดเขยน และระบายส ท าไดหลายวธดงน 2.1.1 การใชค าถามใหเกดความนกคด ซงเชอมโยงจากประสบการณเดมของเดก

2.1.2 การพดคยเกยวกบเรองทเดกใหความสนใจ 2.1.3 การเราดวยเสยงเพลงเพอใหเกดจนตนาการ เปนเพลงส าหรบเดกทมเนอหาเกยวกบเรองทวาด

2.1.4 การกระตนโดยใชผลงานของเดกมาเปนสวนเราใหเกดความเชอมนในตนเองมากขน

2.1.5 การเราดวยค าชม เพอเปนแรงจงใจใหเดกเกดก าลงใจและมความอดทนทจะสรางผลงานตอไป

2.1.6 การเราดวยวธการแขงขน เพอใหเกดความกระตอรอรนในผลส าเรจของการท างาน

87 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.2 การเราใหเดกไดแสดงออกดวยการฉก ปะ ตด พบกระดาษ เนองจากเปนกจกรรมทมลกษณะท าเปนขนตอน ตองอาศยความสามารถในการวเคราะหและสงเคราะหรปทรง ตลอดจนความสามารถในการน าประสบการณเดมมาใชประกอบเปนผลงานทมความสมบรณมากขน ความส าเรจของงานจะตองอาศยความอดทนซงใชเวลานาน ดงนนการเราใหเดกแสดงออกดานนจงตางจากการเราใหแสดงออกดานอน ๆ คอ

2.2.1 จดกจกรรมใหมล าดบขนตอนการท างานเพมขนตามวย และพฒนาการของเดก โดยเสนอแนะกจกรรมทและเพมความยากขนไปเมอเดกมความสามารถมากขน

2.2.2 การน าสอมาชวยเราใหเกดการแสดงออก เชน การใชนทาน การใชเพลง การเชดหนแสดงเรองราวประกอบ

2.3 การเอาใหเดกแสดงออกดวยการพมพภาพและประดษฐวสด/เศษวสด การพมพภาพเปนกจกรรมทมงถงการเลอกพนผวของวสดทตางผวกน เดกจะเหน

ความแตกตางในดานเทคนคการผสมผสานส ซงจะเปนประสบการณใหมทท าใหเดกรสกตนเตนกบสงทเขาไดท าขน การจดกจกรรมจงมไดเนนใหเกดการสรางในรปแบบทจ ากด แตเนนความสามารถในการแสดงออกดานความคดสรางสรรค ดงนนการเราใหเดกแสดงออกในดานนคอ การจดหาวสดทงจากธรรมชาตและสงทมอยรอบตวมาใหเดกทดลองจดกระท า ส าหรบการประดษฐวสดและเศษวสดนน กเปนกจกรรมทครสามารถเราดวยการจดหาวสดหลากหลายมาใหเดกจดกระท า ทงนวาเปนกจกรรมทมง ทงนเพราะเปนกจกรรมทมงใหเดกรจกเลอกวสดทใชไดอยางเหมาะสมตามรปแบบของตนเอง และมความสนกสนานเพลดเพลนเปนส าคญ

2.4 การเราใหเดกแสดงออกดวยการปน ท าไดหลายวธ 2.4.1 รวมท ากจกรรมกบเดก ชแนะ และกระตนใหเดกไดแสดงออกตามความคดของตน

2.4.2 จดใหเดกไดมโอกาสสงเกตการท างานของเพอนๆ วามเทคนคและวธการท าอยางไร ในกรณทใชเทคนคแปลกใหมจากทเคยเหนเหน

2.4.3 น างานปนของเดกทมเทคนคการปนตาง ๆ มาใหเดกดและสงเกต

3. การเตรยมสอเสรมบทเรยน กจกรรมศลปะมความเกยวของกบจนตนาการและความคดสรางสรรค เพอใหการจดกจกรรมเปนไปอยางมประสทธภาพ ครตองรจกการรวบรวมสอเสรมบทเรยน ดงน 3.1 รปถาย 3.2 เทปบนทกเสยง/คลปเสยง 3.3 เทปโทรทศน 3.4 หนชนดตาง ๆ นทาน

88 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3.5 งานจ าลองแบบ

3.6 ผลงานของนกเรยน

สอเหลานมความจ าเปนมากโดยเฉพาะกรณทใชเปนอปกรณสรางแรงจงใจใหนกเรยน หรอจะใชเปนตวอยางส าหรบกจกรรมใหมทคาดวานกเรยนจะเกดความงนงงและเขาใจไดยาก นอกจากนนยงใชเปนแนวเสนอแนะเพอใหเดกเกดความคดสรางสรรคทแปลกออกไป

4. การเตรยมวสดอปกรณในการท างานศลปะ วสดอปกรณทางศลปะมมากมาย แตตองค านงถงวาสงใดทจะชวยพฒนา สงใดมผลตอการยบยงหรอสกดกนพฒนาการของเดก ดงนนจงตองพจารณาใหเหมาะสม ส าหรบเดกวยอนบาล อปกรณศลปะทใชควรมขนาดใหญ หยบใชไดสะดวก บงคบไดงาย เพราะเดกระดบนกลามเนอมอยงหยบจบไมสะดวก ของทใชควรมขนาดใหญเพอก าหรอจบไดถนดมอ

บทสรป

ในการจดกจกรรมศลปะใหกบเดกปฐมวย เปนการเตรยมความพรอมในดานตาง ๆ ใหกบเดก ฝกการใชประสามสมผสใหเกดการพฒนาตามวย และเปนการกระตนใหเดกเกดความคดสรางสรรค มไหวพรบในการเอาตวรอดไดในสงคม อกทงสามารถใชชวตไดอยางมความสข รจกมองสงตางในแงมมดานบวก เพอใหเหนความสวยงาม เกดความเขาใจในธรรมชาตของสงตาง ๆ ซงเป นตวกระตนศกยภาพทมอยภายในของเดกออกมาใหไดมากทสด

ครถอเปนผสรางบรรยากาศในการเรยนรของเดก จงตองมการวางแผน เตรยมการในการจดประสบการณอยางเปนระบบ ทนตอเหตการณในปจจบน ซงรวมไปถงการวางแผนการจดหาวสดอปกรณไวลวงหนา เพอใหการจดกจกรรมเกดความราบรน และหลากหยาย ไมยดตดรปแบบและมองขามจอจ ากดตาง ๆ เพอสงเสรมบรรยากาศทดใหเดกในการเรยนรและลงมอปฏบต

89 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงอธบายจดมงหมายและแนวทางในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

2. จงอธบายการเตรยมกจกรรมและการจดประสบการณ ศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

3. จงอธบายแนวทางในการจดประสบการณทางศลปะใหกบเดกปฐมวย

4. จงยกตวอยางกระบวนการสอนศลปะเดกใหบรรลเปาหมาย

5. จงอธบายการวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

6. จงอธบายการเตรยมหองเรยนศลปะ

7. จงสรปกระบวนการสอนและการวางแผนการจดประสบการณศลปะส าหรบเดกปฐมวย

8. กอนการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย นกศกษาควรเตรยมสงใดกอนเพราะเหตใด

90 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

กลยา ตนตผลาชวะ. (2551). กำรจดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบเดกปฐมวย: โรงพมพ

มตรสมพนธกราฟฟก. คณะกรรมการผลตและบรหารชดวชาการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย. (2547). ประมวล

สำระชดวชำกำรจดประสบกำรณส ำหรบเดกปฐมวย. หนวยท 6. นนทบร: ส านกพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. จนดามณ นชนารถ. (2551). การจดนทรรศการ. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://

jujumixed .blogspot.com/2008/02/1.html

บรรลอ พฤกษะวน. (2551). จดประกำยสมองของเดกปฐมวย(คมอครผปกครอง). พมพครงท 2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วรณ ตงเจรญ. (2539). ศลปศกษำ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. เบญจา แสงมะล. (2545). กำรพฒนำเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมวชาการ. วฒนา ปญญฤทธ. (2552). กำรจดกำรเรยนรส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: วทยาลย

การฝกหดคร. _______. (2553). กำรศกษำปฐมวย: แนวคด หลกกำร สกำรปฏบต. กรงเทพฯ:

บรษท มวเซยม ครเอชน จ ากด. สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2550). ศลปะกบกำรพฒนำกำรเรยนรของเดก. กรงเทพฯ: บจก. เอส.พ.ว. การพมพ. สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. สนนทา นนทา รงสมนตชาต. (2553). กำรจดนทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย. สบคนเมอ 25

กมภาพนธ 2561, จาก https://www.gotoknow.org/posts/415614

พรพไล เลศวชา. (2557). แผนกำรสอนปฐมวย BEST PRACTICES แผนกำรสอนทสอดคลองกบ

กำรพฒนำกำรทำงสมองของเดก. เชยงใหม: บรษทธารปญญา จ ากด. พรพงศ กลพศาล. (2545). สมองลกพฒนำไดดวยศลปะ. กรงเทพฯ: เคลดไทย. lek_nuaon’s blog. (2552). กำรจดประสบกำรณทำงศลปะส ำหรบเดก. สบคนเมอ 7

กมภาพนธ 2561, จาก http://mblog.manager.co.th/leknuaon/th-68734/

91 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

Mayesky, M.Et.Al. (1995). Creative activities for young children. New York: Delmar. Schirrmacher, R. (1988). Art and creative development for young children.

New York: Delmar. Sheridan, M.D. (1982). From birth to five years : Children development progress. Great Britain: Press Bros, (Norwick) Ltd. Warner,L.and J.Sower. (2005). Educating young children from preschool through

primary grade. New York: Pearson Education, Inc.

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 4

วสด อปกรณ กำรน ำภมปญญำและวสดทองถนมำใชในงำนศลปะ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. แยกประเภทของวสดอปกรณทใชในงานศลปะได 2. ระบและอธบายวสดเหลอใชและวสดทองถนทใชในกจกรรมศลปะได

3. บอกความหมาย ความส าคญและทมาของภมปญญาทองถนได 4. วเคราะหและบอกความสมพนธของศลปะกบภมปญญาทองถนได

5. บอกแนวทางการใชภมปญญาทองถนในสถานศกษาและการน าไปใชในการสอนศลปะใหกบเดกปฐมวยได

หวขอเนอหำ 1. วสดอปกรณทใชในงานศลปะ

2. การเลอกวสดเหลอใชและวสดทองถนมาใชในกจกรรมศลปะ

3. การท าแปงโดว 4. การประดษฐพกนจากวสดในทองถนเพอใชในงานศลปะ

5. ศลปะกบภมปญญาทองถน

6. ความหมายของภมปญญาทองถน

7. ความส าคญของแหลงเรยนรภมปญญาทองถน

8. ทมาของภมปญญาทองถน

9. รปแบบงานศลปะในทองถน

10 แนวทางการน าภมปญญาทองถนไปใชในการสอน

11. การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะของเดกปฐมวย

12. บทสรป

13. ค าถามทายบท

14. เอกสารอางอง

94 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

สปดาหท 5

1. บรรยาย และสรปเนอหาสาระสำคญประกอบการนำเสนอดวย Microsoft PowerPoint เรอง วสดอปกรณทใชในงานศลปะ

2. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและรวมกนสรปในหวขอเรองวสดอปกรณทใชในงานศลปะ

4. มอบหมายงานแบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ระดมความคดเหนและแยกประเภทน าเสนอ

ในหวขอ “หลกการเลอกวสดเหลอใชและวสดทองถนมาใชในกจกรรมศลปะ” แลวน าเสนอในรปแบบ Problem tree

5. มอบหมายใหนกศกษาแตละกลมเตรยมวสดอปกรณในการท าแปงโดวและพกน มาในสปดาหหนา

สปดาหท 6

1. ทบทวนสงทไดเรยนรในสปดาหท 5 2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษาเสนอชอวสดเหลอใชรอบตว ทสามารถน ามาสรางงาน

ศลปะไดคนละ 1 ชนด โดยไมใหซ ากน 3. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

เรอง ภมปญญาและวสดทองถนในงานศลปะ

4. รวมกนอภปราย แลกเปลยนในประเดน “การน าภมปญญาและวสดทองถนมาใชในงานศลปะของเดกปฐมวย”

5. สาธตการท าแปงโดวและพกน ใหนกศกษาดทละขนตอน แลวใหแตละกลมลงมอปฏบตตามกลมทไดรบมอบหมาย

6. แตละกลมทดลองใชแปงโดวและพกนทไดรวมกนท าในวนน 7. มอบหมายใหท าแบบฝกหดทายบทและน าสงในสปดาหหนา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. Microsoft PowerPoint เรอง วสดอปกรณทใชในงานศลปะ

4. Microsoft PowerPoint เรอง ภมปญญาและวสดทองถนในงานศลปะ

5. กระดาษปรฟ 6. วสดอปกรณในการท าแปงโดวและพกน

95 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

7. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอน ๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการแบงกลมวเคราะห น าเสนอเนอหา

3. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

4. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 4

วสด อปกรณ กำรน ำภมปญญำและวสดทองถนมำใชในงำนศลปะ

การจดเตรยมวสดอปกรณเพอการสรางสรรคงานศลปะส าหรบเดกปฐมวยนน ในปจจบนนยม

หนกลบมาใชวสดทมในทองถน เพราะหางาย ลดคาใชจาย ท าใหเดกเหนคณคาของทรพยากรทมในทองถนของตนเอง และอกสวนหนงกเกดจากการน าภมปญญาของผ เฒาผแก ในชมชนน ามาใชใหเกดประโยชนเปนการอนรกษณภมปญญาดงเดมไมใหสญหายไป และเปนการสรางคณคาของภมปญญาในทองถนใหคงอยกบลกหลานสบตอไป

อปกรณส าหรบการสรางสรรคงานศลปะมมากมาย และสามารถแบงออกไดหลายประเภท ทงประเภททตองหาซอเฉพาะตามรานเครองเขยน ประเภททเปนของเหลอใช ประเภททเปนวสดทมในทองถน และประเภททเปนวสดในบานหรอวสดใกลตวทสามารถน ามาประยกตใชได ถาหากเปนวสดทเปนของจรง ทเดกสามารถมสวนรวมในการจดหามาจะยงเปนการด ทเดกจะไดรสกวาตนเองมความส าคญเพราะมสวนรวมในการเตรยมอปกรณส าหรบสรางสรรคงานดวย

ทงนในการเลอกอปกรณทมมากมายตองค านงถงศกยภาพของอปกรณนนวาชวยพฒนาไดในดานใด หรอเปนการสกดกนพฒนาการของเดกหรอไม โดยปกตปรมาณของอปกรณไมจ าเปน เทากบคณภาพ เพราะอปกรณเพยงอยางเดยวเดกกสามารถสรางงานศลปะไดเพยงพอแลว ดงนนควรพจารณาอปกรณใหเหมาะสม เพอใหเดกคนควา สรางความคนเคย หากมมากเกนไปกท าใหเสยเวลาเพราะเกดความลงเล จะสงผลใหการพฒนาชงกลงได ถงแมจะเปนแคชวงเวลาสน ๆ กตาม แตอปกรณมากกเปนการดส าหรบการสรางสรรคงานบางลกษณะ และกบเดกบางชวงอาย ดงนนควรค านงถงความพอด ขนาดของอกรณกเปนสงทตองค านงถงใหเหมาะสม เดกเลกอปกรณทใชควรมขนาดใหญ สามารถบงคบ หยบ จบ ไดสะดวก เพอสรางสนทรยภาพทางอารมณในการท างานให กบเดก (พราวพรรณ เหลองสวรรณ, 2537: 180-181)

วสด อปกรณ ทใชในงำนศลปะ

ในการเลอกวสด อปกรณ ทใชในงานศลปะ ครควรศกษาคณสมบตและประเภทของวสดอปกรณในการใชทเหมาะสม จ าเปนในการสรางสรรค เพอใหเดกเรยนรวธการใชวสดอปกรณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม ถกวธ ซงวสด อปกรณทใชในงานศลปะมหลายประเภท โดยแบงออกเปนประเภททเปนวสด คอ สงทใชแลวหมดไป หรอเสอมสภาพ บางอยางไมสามารถน ากลบมาใชไดอก เชน สน า

98 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กระดาษ กาว สไม เปนตน อปกรณ คอ สงทใชแลวไมหมดไป สามารถน ากลบมาใชไดอก เชน กรรไกร พกน จานส เปนตน วสดอปกรณทน ามาใชส าหรบงานศลปะ มดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 28-36) 1. กระดำษประเภทตำง ๆ กระดาษมหลายประเภท สามารถเลอกใชใหเหมาะกบงานศลปะ หากเปนงานศลปะประเภทสน ากควรเลอกประเภททมความหนาพอสมควร แตหากเปนงานวาดภาพ กสามารถเลอกชนดหนาปานกลาง หากเปนงานตดควรเลอกชนดบาง เปนตน นอกจากนยงมชนดทมสหนาเดยวและสองหนาอกดวย การเลอกกระดาษมาใชกบงานศลปะเดกไมควรเลอกสสะทอนแสงจะเปนอนตลายตอสายตาของเดกได และกระดาษทใชในงานฉกปะกไมควรใชชนดหนาหรอเหนยว เพราะจะล าบากในการฉกสงผลตออารมณในการท างานของเดก โดยกระดาษทเหมาะสมในการน ามาใชมดงน 1.1 กระดาษวาดเขยน มทงแบบเรยบสองดาน และแบบดานหนงเรยบอกดานหนงหยาบ ซงแบบนเหมาะกบการใชในการวาดภาพสน าเพอไมใหสไหลออกจากบรเวณทระบาย กระดาษวาดเขยน มขนาดความหนาเรยกเปนปอนด มตงแต 60 ปอนด 80 ปอนด และ 100 ปอนด

1.2 กระดาษปรฟ เปนกระดาษทมการน าเยอของกระดาษทใชแลวมาผสม จงมสวนผสมของเยอบดทมเสนใยสน กระดาษปรฟมน าหนกเบาเพยง 40 – 52 กรม/ตารางเมตร มสอมเหลอง ราคาไมแพงแตความแขงแรงนอย ซมน าไดงาย เหมาะส าหรบงานพมพหนงสอพมพ และเอกสารทไมตองการคณภาพมาก นยมน ามาใหเดกวาดภาพอสระ โดยตดไวทผนงหอง 1.3 กระดาษเทา-ขาว มทงชนดบางและชนดหนา เนอกระดาษคอนขางหนาและแขง ดานหนงมสขาวอกดานหนงสเทาเหมาะส าหรบใชเปนวสดในการตดแบบของสอชนดตาง ๆ

1.4 กระดาษโปสเตอรสหนาเดยว ม 2 ชนด คอ ชนดหนาและชนดบาง โดยมสใหเลอกหลากหลายตามความตองการ เหมาะส าหรบการผลตสอการสอนและการจดปายนเทศ เปนตน 1.5 กระดาษโปสเตอรสสองหนา มชนดบาง มสเหมอนกนทง 2 ดาน และมสใหเลอกทหลากหลาย น ามาจดท าสอทสามารถใชไดทง 2 ดาน เชน สอประเภทโมบายและงานพบกระดาษ เปนตน

1.6 กระดาษแกวส มลกษณะบางใส เหมาะทจะประดษฐงานประเภท ตดฉล เจาะใหเปนลวดลาย

1.7 กระดาษวาว มลกษณะเปราะบาง มลกษณะขน ขาดงาย การน ามาใชจงควรใชดวยความระมดระวง นยมน ามาตดฉลท าเปนเครองแขวนตามงานประเพณ วฒนธรรมไทยและวนส าคญทางศาสนา

99 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1.8 กระดาษสตกเกอรสะทอนแสง มความหนาปานกลาง ดานบนมสหลากหลาย ดานหลงมลกษณะดาน มสเหลองหรอสขาว เหมาะกบการตดเปนตวอกษรหรอภาพ เพอตกแตงหองเรยนตามผนงหรอกระจก

1.9 กระดาษลกฟก มลกษณะดานหนงเรยบ ดานบนเปนลอนคลน มใหเลอกใชทงลอนลกฟกเลกและลอนลกฟกใหญ เพอใชในการผลตสอและตกแตงปายนเทศ

1.10 กระดาษยน ม 2 ชนด คอชนด 2 ชนและชนเดยว มลกษณะยดหยนไดเหมาะส าหรบงานประดษฐเปนดอกไมหรอตกตา 1.11 กระดาษสา มทงชนดหนาและชนดบาง มลกษณะทผลตจากเสนใยจากพชตนสา เลอกใชไดทงแบบผลตจากเครองและแบบผลตจากธรรมชาต โดยจะมความหนาและผวขรขระมากกวาชนดทผลตจากเครอง สามารถน ามาใชกบงานศลปะไดหลากหลายและน ามาผลตสอไดอยางสวยงาม

1.12 กระดาษอารตมน มลกษณะหนาปานกลาง นยมใชสขาว ดานหนงมน ดานหนงมลกษณะดาน ใชส าหรบการจดพมพเอกสารทเปนรปเลม

1.13 กระดาษหนงสอพมพ ท าจากเยอไมราคาถก คณภาพต า เมอเกบไวนาน ๆ จะเปลยนจากสขาวหมนเปนสเหลอง นยมพมพเปนเอกสาร

1.14 กระดาษตะกว มลกษณะบาง ดานหนามสมนสะทอนแสงแวววาว สวนดานหลงเปนสขาว นยมน ามาตกแตงสถานทในงานพธทางศาสนา สรปไดวา กระดาษมหลายประเภทและแตละประเภทมลกษณะและคณสมบตทแตกตางกน

ในการเลอกกระดาษเพอน ามาใชในการท างานศลปะควรดคณสมบตใหเหมาะสม กบงาน เชน ถาเปนงานตดควรเปนกระดาษทบาง ถาเปนงานฉกปะ ควรเปนกระดาษโปสเตอรส ถาเปนงานสน าควรเปนกระดาษปอนดชนดทมดานหยาบ หรอใชกระดาษ 100 ปอนด ถาเปนงานวาดภาพสามารถใชกระดาษปอนด ตงแต 60 แกรมขนไปกใชได หรอแมแตกระดาษปรฟกใชได และยงมกระดาษอน ๆ ทไดจากการเหลอใช กสามารถน ามาสะสมไวเพอสรางสรรคงานไดอกหลายรปแบบ เชน กระดาษหนงสอพมพ นตยสาร โบชวร แคทตาลอก แผนพบโฆษณา ทงนควรเปดโอกาสใหเดกไดทดลองใชกระดาษหลาย ๆ แบบเพอสรางความเขาใจในคณสมบต และความแตกตาง ซงจะท าใหไดผลงานทาวยแปลกตาไปอกแบบดวย เปนการสนบสนนใหเดกเกดความคดสรางสรรคไดอกดวย

2. ส ส มความส าคญตอการสรางสรรคงานศลปะ สมหลายชนดหลายลกษณะทแตกตางกน

สามารถเลอกไดตามความตองการของงานแตละประเภท สมลกษณะทงชนดเปนครม เปนน า เปนผง เปนแทง บางชนดอาจใชผสมกบน าหรอผสมกบน ามน โดยแบงเปน 2 ประเภทดงน

100 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.1 ส วทยาศาสตร หมายถง สสงเคราะหทมสวนผสมของสารเคม แปง น ามน วสดทท าใหเกดลกษณะทแตกตางกน เพอใหเหมาะสมกบงานแตละประเภท ซงสแตละประเภทสามารถน าไปใชงานได ดงน

2.1.1 สน า(หลอด) สวนใหญม 12 สส าหรบใชกบการวาดภาพของเดก

2.1.2 สโปสเตอร ลกษณะเปนขวด มคณสมบตทบแสงปานกลาง ความเขมของเนอสมาก เหมาะส าหรบงานประเภทพมพภาพการวาดภาพ โดยอาจใชน าในการผสม เพอใหเจอจางกอนการใชงาน

2.1.3 สฝน มลกษณะเปนผงน ามาผสมกบน าดกาวน า ใชสวนผสมทง 3 สวนตอน า 1 สวน ถาขนไปใหเตมน าเพอใหระบายหรอวาดได โดยใชอปกรณพกนในการระบายส ประโยชนของสฝนคอ ราคาถก หาซอไดงาย

2.1.4 สเทยน ลกษณะเปนแทงมหากสใหเลอกใช สวนของแทงสหมดวยกระดาษ เพอสะดวกในการใชงาน เดกควรใชสเทยนแทงใหญ สามารถทจะน ามาวาดลงบนกระดาษวาดเขยนไดเลย ไมสกปรก เลอะเทอะ เหมาะสมกบเดกปฐมวย

2.1.5 สชอลค มลกษณะเปนผงชอลกอดแทง มสวนผสมของน ามน เหมาะส าหรบเดกปฐมวย

2.1.6 สไม ไสดนสอสไมเปนสตาง ๆ หลายส ปจจบนมใหเลอกทงแบบสไมธรรมดาและสไมแบบระบายน า มทงแบบแทงเลกและแทงใหญ เพอเลอกใชไดใหเหมาะสมกบเดกปฐมวย

2.1.7 สเมจก มลกษณะเปนแทง ปลายปากเปนผาสกหลาด เพอใหดดซมสไดด มทนเนอรเปนสวนผสมของส จงไมเหมาะสมทจะน ามาใชกบเดกปฐมวย

2.1.8 สผสมอหาร ม 2 ชนด คอ ชนดทเปนผงและชนดทเปนน า สามารถน ามาผสมกบน าหรอกาวน า เพอใชกบงานศลปะของเดกปฐมวยได เพราะไมมอนตลาย

2.1.9 สน ามน มลกษณะเปนหลอด มสวนผสมของน ามน การผสมสถาตองการใหเหลวควรใชน ามนในการผสมส

2.2 สธรรมชาต หมายถง สทไดจากพชหรอสตวทสามารถใหสตามธรรมชาต เพอน ามาใชประโยชนทางงานศลปะ ซงสามารถน ามาใชไดหลายชนด ดงน

2.2.1 สเหลอง ไดจาก ขมน ไพล ดอกบานบร ดอกสพรรณการ 2.2.2 สน าเงนไดจากครามยอมผา หรอผงคราม ลกหมก และดอกอญชน

2.2.3 สน าตาล ไดจาก ดนลกรง(ปนละเอยดผสมน า) ยางไมบางประเภท ไพลผสมปนแดง

2.2.4 สเขยว ไดจาก ใบเตย ใบต าลง ใบพระหง ใบยานาง

101 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.2.5 สแดง ไดจาก ปนแดง หมกแดง ยาแดง ยาอทยทพย ดอกกระเจยบ

2.2.6 สชมพ ไดจาก ดอกกหลาบ ดอกกหลาบเซยงไฮ เปลอกแกวมงกร

2.2.7 สมวง ไดจาก ดอกอญชน(ผสมน ามะนาว) เปลอกมงคด

2.2.8 สแสด ไดจาก ปนแดง ดอกสพรรณการ 2.2.9 สด า ไดจาก ลกมะเกลอ หมกด า เขมา กาบมะพราวเผา

สเปนวสดหลกทใชในการสรางสรรคงานศลปะ ชวยสรางสสนและกระตนจนตนาการ และเปนการเรยนรประสบการณใหม ๆ ส าหรบเดก จากสทมาจากแหลงเรยนร สทน ามาใหเดกไดใชควรเปนทงสทสงเคราะหขน คอ วทยาศาสตร ซงมหลายชนด คณลกษณะกแตกตางกนไปสามารถเลอกไดตามลกษณะของงานศลปะทใช และยงมสทไดจากธรรมชาต คอจากสพช และจากสงแวดลอม เชน หน ดน ซงถอเปนสทหาไดงายและปลอดภยและนยมน ามาใชในสถานศกษาอยางกวางขวางในปจจบน

3. ประเภทกำว กาว เปนวสดส าหรบการยดตดงานศลปะใหสมบรณในการประกอบเปนชนงาน อาจใชเพอเปนการผสมในสวนผสมของชนงาน หรอใชเปนวสดในการปะตด

3.1 กาวน า ท าจากยางกระถน จะมขายส าเรจเปนขวด มลกษณะใสและเหนยว ส าหรบใชผสมกบสฝน หรอสโปสเตอรในการสรางภาพ หรอใชในการตดกจกรรมการโรยทราย

3.2 กาวลาเทกซ เปนกาวทมลกษณะขน เหนยว ใชไดกบทกชนงาน สามารถใชไดกบวสดทเปนกระดาษ พลาสตก และไมไดเปนอยางด ไมเลอะเทอะ

3.3 แปงเปยก ส าหรบใชผสมส ขเลอย เพอตดท าหน หรอหนากาก งานเปเปอรอารตทตองใชกาวตดยดกระดาษทซอนกนหลายชน เพอใหเกดความหนา สามารถท าไดเองโดยใชแปงมน 1

ถวย ตอน า 3 ถวย ละลายตงไฟ กวนใหสก

3.4 กาวแทงไฟฟา มลกษณะเปนแทงใส ใชคกบปนกาวไฟฟา เพอใชตดวสดอปกรณในการประดษฐ งานประดษฐตาง ๆ

3.5 กาวรอน มลกษณะเปนน าใส ส าหรบตดวสดไดหลายประเภท แหงเรว การใชจงควรระมดระวงและไมเหมาะสมกบเดกปฐมวย

สรป งานศลปะหลายแขน มการเลอกใชกาวในการสรางสรรคงาน เชน งานประตมากรรม งานปน หรองานศลปะประดษฐ อาจตองน ากาวมาเปนตวประสาน ประกอบใหงานมรปทรงตามตองการ โดยเลอกใหเหมาะสมกบวสดแตละชนด ถาตองการสรางภาพพมพและใหสเกาะบนกระดาษใสกาวน าเปนสวนผสมในส เชนเดยวกบการสรางงาน ฉก ตด ปะ หรองานประดษฐกตองน ากาวมาชวยในการยดตดวสดตาง ๆ จะท าใหงานเสรจสมบรณได

102 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. เทปกำว

4.1 เทปกาวยดตด(เทปกาวยน) มหลายขนาดหลายสใหเลอกใชเหมาะสมส าหรบตดวสดบนบอรดหรอกระดาษ

4.2 เทปใส มหลายขนาดใชในการตดภาพ เหมาะกบวสดทเปนกระดาษ

4.3 เทปผา ใชส าหรบหมปกสมดงานหรอเลมหนงสอ

4.4 เทปโฟมสองหนา ใชส าหรบการตดทตองการใหวสดเกาะแนนกบผนง 4.5 เทปสองหนาชนดบาง ใชส าหรบงานทตองการใหวสด 2 สวนตดกนท าใหงานประณต

สวยงามมากขน

การจดแสดงงานทางศลปะ ชวงของการน าเสนอโดยใชปายนเทศ หรองานนทรรศการ อาจมความจ าเปนในการใชเทปกาวในงานศลปะและการตดตงในต าแหนงทตองการ เพอไมใหหลดจากทตงทก าหนด การเลอกใชเทปกาวจงมความจ าเปนเชนกน

5. กรรไกร 5.1 กรรไกรธรรมดา ใชส าหรบการตดวสดทงผา กระดาษ พลาสตก ควรเลอกใหมขนาด

เหมาะสมกบงาน

5.2 กรรไกรซกแซกลวดลาย มลายใหเลอกใชหลายแบบเพอใชตกแตงตวอกษร หรอกรอบของภาพใหสวยงาม เพอตกแตงงานปายนเทศ

ทงน กรรไกรเปนอปกรณทเดกชอบมากชนดหนง กรรไกรทจะน ามาใหเดกใชจะตองเปนกรรไกรปลายมน มขนาดพอเหมาะกบมอเดก ไมทอ งางออกไมยาก หรอหลวมจนกระทงใชตดกระดาษไมออก ผสอนจะตองส ารวจกรรไกรทกเลมกอนใหเดกใช เพราะถาเดกพบความบกพรองดงกลาวขางตนแลว กจะท าใหเดกคบของใจ ไมอยากท างานศลปะทมกรรไกรเปนเครองมอประกอบ ทงจะตองตกลงกบเดกถงขอบขายการใชกรรไกรใหด เพราะบางคนอาจจะน าไปตดผม หรอเสอผาของเพอนได เดกทถนดมอซายกควรมกรรไกรส าหรบมอซายใหเขาดวยเชนกน (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 52)

6. ไมบรรทด ไมบรรทด เปนอปกรณทใชในการวดต าแหนงของวสด หรอวดเพอก าหนดขนาดของ

ตวอกษร

7. จำนส จานส เปนอปกรณทใชกบสน า เพอผสมส

103 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

8. พกน

พกน เปนอปกรณทใชในการวาดภาพดวยสน าส าหรบเดกปฐมวยนยมใชพกนเบอร 11 ทงแบบพกนแบน หรอพกนกลม เดกควรเลอกใชพกนในการวาดภาพสวนตาง ๆ ครอาจเตรยมอปกรณอนไวใหเดกใชแทนพกนได เชน ผพนจากฟองน า หรอพกนจากขนนก เปนตน

9. กระดำนตงส ำหรบวำดภำพ กระดานตงส าหรบวาดภาพ ทมกระบะดานลางในการรองรบอปกรณในการใสสและผกน

ควรมความสงทเหมาะสมกบเดกปฐมวยทสามารถยนวาดภาพไดสะดวก

10. ผำกนเปอนพลำสตก ผากนเปอนพลาสตก ส าหรบใหเดกสวมใสกอนเลนวาดภาพสน า เพอปองกนสเปอน

เสอผา 11. ทเกบผลงำน ทเกบผลงาน ควรจดเตรยมสถานทเพอแขวนผลงานใหสแหงกอนน ามาเกบใสแฟม หรอ

จดแสดงบนปายนเทศ

สรปไดวา การสรางงานศลปะตองใชวสดหรออปกรณอกหลายชนดในการสรางสรรคงาน เชน เทปกาว กรรไกร ไมบรรทด จานส พกน กระดานตงส าหรบวาดภาพ ฯลฯ เปนสงทมสวนใหงานทสรางสรรคเสรจสมบรณยงขน การสรางสรรคงานศลปะหลายแขนงจงมความจ าเปนในการเลอกใชวสดและอปกรณอกหลายประเภททมสวนในการสรางงานใหสวยงามประณตได

12. ลกกลง เปนอปกรณใชกลงหมกหรอส ใชในการพมพ มลกษณะเปนแทงกลมหมดวยยาง มดามถอ มหลายขนาด ใชกลงทาสหรอกลงบนสแลวกลงทบบนวสด เพอใชในการพมพ (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 52) 13. แผนฉลรปทรง เปนอปกรณส าเรจรป มขายตามรานเครองเขยน ทท าขนจากแผนพลาสตก จะเปนรปวงกลม สามเหลยม สเหลยม หรอรปอน ๆ ใชชวยในการสรางภาพ (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 53)

กำรเลอกวสดเหลอใชและวสดทองถนมำใชในกจกรรมศลปะ

กอนการจดกจกรรมศลปะครสามารถวางแผนในการจดหาวสดเพอใชในการจดกจกรรมศลปะสรางสรรค โดยอาจแยกไดดงตอไปน (วบลลกษณ สารจตร, 2548: 219) 1. เครองใชส านกงาน ไดแก

104 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

หนงสอพมพ รบบน แกนกระดาษทชช โบชวรโฆษณาสนคา กระดาษปฏทนทไมใชแลว ปากกา กระดาษปอนด เปนตน

2. วสดและเครองใชในบาน ไดแก

เสอผาทไมใชแลว หรอเศษผา ของใชทช ารด ตะกรา กระจาด เศษโลหะ ถวยไอศกรม มะกะโรน ฟองน า ขวดชนดตาง ๆ เชน ขวดแชมพ ขวดน าหอม ขวดน าเปลา ขวดซอส ขวดน าหวาน ขวดน ายาลางจาน ขวดครมทาผว หรอกระปกครมทาหนา ขวดเครองส าอาง กลองขนม กลองผลตภณฑประเภทตาง ๆ เชน ประเภททท าจากโฟม กลองประเภททท าจากกระดาษ กลองประเภทพลาสตก ถงผา ถงหรอกระเปาจากหนงสตว สงทเหลอจากการรบประทานอาหาร เชน เปลอกหอย กระดก เปลอกไข กางปลา กระดองป เปลอกผลไม เปนตน

3. กอนหน ได แก หน ทราย กรวด เปนตน

4. จากสตว เชน ขนไก รงไหม เกลดปลา เปลอกหอย ขนเปด เปนตน

5. จากพช ไดแก เมลดแตงโม ลกสน เมลดมะก าตาหน เมดล าไย เมดทเรยน เมดยาง เมดมะขาม เปลอกขาวโพด เปลอกตนไม ลกเนยง เปลอกถวลสง กาบมะพราว กงไม รากไม ตนไมตาง ๆ เถาวลย ยานลเพา เครอไม เปนตน

นอกจากน สมจนต มนญศลป (2543: 2) ยงไดอธบายวา ในการเลอกวสดเหลอใชจากธรรมชาต ควรพจารณากอนทจะน ามาใช เพราะวสดบางชนดอาจเปนอนตลายได จงจ าเปนจะตองศกษากอนน าไปใช โดยจะแบงวสดเหลอใชออกเปน 3 ประเภทดงน ประเภทท 1 วสดทไดจากของเหลอใชในชวตประจ าวนทก ๆ วน

เศษวสดทเหลอจากการใชในชวตประจ าวนมมากมาย เชน กลองยาสฟน กลองสบ แกนกระดาษทชช ขวดแชมพ ขวดพลาสตก กลองกระดาษตาง ๆ ฯลฯ

ประเภทท 2 วสดทเหลอใชทไดจากทรพยากรธรรมชาต ทงทมอยในบานและนอกบาน โดยทวไป อาจเกบมาจากการไปทศนาจร ทองเทยว หรอเกบ

ไวตามฤดการใหผลผลต เชน เปลอกหอย กอนหน ขนสตว เมลดพชตาง ๆ ประเภทท 3 วสดทเหลอใชจากโรงงานอตสาหกรรม

วสดทเหลอใชเหลานสามารถน ามาประดษฐ เปนสงของได เชน แกนหลอดดายขนาดและประเภทตาง ๆ กระดาษลง แผนพลาสตก เศษผา เปนตน

105 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กำรท ำแปงโดว

แปงโดว สามารถใชแทนดนน ามนและดนเหนยวได การจดหาวสดเพอการปนใหกบเดกเปนสงส าคญ เพราะมสวนชวยพฒนากลามเนอเลก และสงเสรมจนตนาการ เดกสวนใหญชนชอบการปนอยแลวโดยธรรมชาต อกทงแปงโดวยงมความปลอดภยไรสารเคม ไมมกลน ไมสกปรกตดมอ ซงเดกวยนชอบเอามอเขาปาก วธการท าแปงโดวกไมยาก สามารถเกบไวไดนาน ดงจะน าเสนอตอไปน (นตยา ประพฤตกจ, 2536: 107-108)

สวนผสม มดงน 1. แปงสาล 2 ถวยตวง

2. เกลอปน 1 ถวยตวง 3. น า 2 ถวยตวง

4. น ามนพช 2 ชอนโตะ

5. ครมออฟทารทาร 2 ชอนชา

6. สผสมอาหาร หรอสจากธรรมชาต วธการท า เทสวนผสม 3 อยางลงในกระทะ ไดแก แปงสาล เกลอปน และครมออฟทารทาร แลวคนใหเขากน แลวใสน ามนและสลงไป จากนนน ากระทะตงไฟใหความรอนปานกลาง คนไปเรอย ๆ จนกระทงแปงจะจบเปนกอนเปนเนอเดยวกน จากนนเอาลงจากไฟ และนวดทนทในขณะทยงรอนอย ควรใสถงมอกนรอนเพอความปลอดภย นวดจนแปงอนถงเยน ควรเกบแปงไวในภาชนะสญญากาศ จะสามารถเกบแปงโดวนไวใชไดหลายเดอน

กำรประดษฐพกนจำกวสดในทองถนเพอใชในงำนศลปะ

การประดษฐพกนใชเองเปนการแกปญหาเรองของการขาดแคลนงบประมาณ และสถานทจดซอทอยหางไกล ครสามารถแกปญหาไดดวยการน าวสดในทองถนหลาย ๆ ประเภทมาประยกตใช ถงแมบางประเภทจะสามารถท าแลวใชไดหลายครง บางประเภทท าแลวใชไดครงเดยว แตกสามารถท าไดงาย ๆ ดวยตนเอง ดงน (สตยา สายเชอ, 2541: 60-61) 1. พกนเชอกมะนลา โดยน ามาฉกใหเปนฝอย ตดเปนทอนความยาวเทาปลายพกนปกต และใชดายผกกบปลายไมใชเปนดามจบ

106 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. พกนกงหมาก โดยการน ากงหมากมาจดเปนทอนขนาดพอดจบถนดมอ แลวทบหนงดานใหเสนใยแตกอกจากกน

3. พกนเศษผา โดยการน าเศษผามาพบและมวนตดกบปลายไม ใหเปนลกษณะเหมอนดอกบวตม แลวใชดายมดตดกบปลายไมใหแนน

4. พกนส าลหรอนน โดยการน าส าลหรอนนมาพนหรอมวนแลวคอยพนรอบปลายไม แลวใชดายมดตดกบปลายไมใหแนน

5. พกนฟองน า สามารถท าไดหลายรปทรง ทงแบบเปนทรงพมบวตม หรอแบบทเหมอนเปนดอกดาวกระจาย โดยตดแตงฟองน าตามความตองการแลวใชดายมดตดกบไมกใชไดแลว

6. พกนกาบมะพราวหรอเปลอกมะพราว โดยการน าเอาเสนใยจากเปลอกหอกาบมะพราวทขดเปนเสนแลวมามดรวมกนตดกบปลายไม ขนาดสามารถท าไดตามตองการ

7. พกนตอกไมไผ โดยการน าตอกไปชบน าแลวทบใหแตก แลวจงน ามาตดและมดตดกบปลายไม

8. พกนกงขอย โดยการตกกงขอยเปนทอนตามความยาวทตองการใหจบไดพอด ทบปลายใหแตกจนเปนเสนฝอยกสามารถใชได

พกนแตละชนดมคณสมบตทแตกตางกน พกนบางชนดใชจมสแลวสจะจบพกนแนนอาจจะใชไดครงเดยวตองทงเลย และพกนทกลาวมาสวนใหญท าจากวสดธรรมชาตทหางายแตไมคงทน ตองท าเพมบอย ๆ ครควรท าไวเผอเปนจ านวนมาก ๆ อาจใหเดกท าชวยไดในบางประเภท เพอฝกใหเดกรจกการประยกตใชของจากธรรมชาตดวย

ศลปะกบภมปญญำทองถน

ภมปญญาทองถนของไทยเรามความเกยวของกบศลปะอยางแยกไมออก เพราะทงสองสงเจรญงอกงาม สรางสรรคความรงเรองแหงอารยะธรรมมายาวนาน จนมนษยเราเหนวาเปนสวนหนงของการด ารงชวตไปแลว ดงท ช าเลอง มณวงษ (2551: 1) กลาววา ศลปะ (Art) มความหมายทส าคญยงกบชวตของมนษย ไดมผใหค าจ ากดความเอาไวหลายอยาง แตโดยสรป ศลปะ คอผลงานทเกดจากความคดสรางสรรคของมนษย เพอประโยชนและความงาม ค าวาประโยชน เปนค าทกวางและค าวาศลปะกสามารถทจะครอบคลมค านไดเพราะวา ในชวตของมนษยเราเกยวของอยกบศลปะตลอดเวลา

ความงดงามทปรากฏขนไดในโลกนสวนแลวแตมทมาจากความคดสรางสรรคของมนษย ถงแมวาในยคนจะไมมผคนจ านวนหมนแสนคนมารวมพลงกนสรางสรรคสงมหศจรรยใหตนตาและเพมศรทธาไดอยางในอดตกตาม แตเรากยงมสงทยงใหญฝงลกอยในหวใจของกลมคนตามทองถนตาง

107 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ๆ ในสงคมนอยใหญอกเปนจ านวนมาก ในเรองของขนาดใหญโตมโหฬาร อาจจะไมมใหเหนอกหรออาจจะมกได แตในความประทบใจจะยงคงมอยใหเหนตอไป

ภมปญญาทองถน (Wisdom) เปนความรทไดรบการถายทอดมาจากบรรพบรษ ไดแกจากคนรนหนงสงมายงคนอกรนหนงเปนทอด ๆ ตอกนมา เชน คนรนปสอนความรในเรองอาชพของตนใหกบลกคอพอของเรา และพอสอนความรใหกบลก ดวยการสงสมความรทอาจจะมาจากความใกลชด อยในครอบครวเดยวกน ไดเหนแบบอยางและไดรวมปฏบตงานตามวถชวต จงเปนการสงสม หรอสะสม รวบรวมเอาเขาไวในชวตของคน ๆ หนงอยางชา ๆ และตอเนอง และทนาภาคภมใจกบคนไทยกคอ บานเรามผททรงคณคาทางความรในเรองตาง ๆ เฉพาะทางอยเปนจ านวนมาก รอคอยใหลก หลาน เหลน โหลนเขามาศกษา หวใจคนไทยคดอยางไรคงไมอาจจะทายใจได เพยงแตคดเสยดายความมเสนหแหงปญญาทหลายดานสญหายไปจากแผนดนของเรานานแลว และก าลงมอกหลายอยางทจะทยอยจากเราไป เพราะไมมคนไปรบการสบทอดและขาดการเหลยวแล

เปนการดท พ.ร.บ.การศกษาก าหนดค าวาภมปญญาไทย ภมปญญาทองถนหรอภมปญญาชาวบานเอาไว ในหมวด 4 มาตรา 27 ในวงเลบ 3 วา การจดการศกษาทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย จะตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาในเรองตอไปน (3) ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม กฬา ภมปญญาไทย และการประยกตใชภมปญญา

รปแบบในการจดการเรยนร ในโรงเรยนจงใหความส าคญกบการน าภมปญญาเขามาใช ทงแบบทครไปเรยนรมาและน ามาถายทอด และทงแบบทเชญครภมปญญาในชมชนมาสอนเดกในโรงเรยน

เปนการน าเสนอผลงานศลปะทตนถนดเชอมโยงกบภมปญญาทตนสนใจทหนาหองเรยน ตลอดเวลาแหงการเรยนรมการประเมนผลโดยคร และเพอน ๆ แตในวนน าเสนอผลงานชวงสดทาย (https://www.gotoknow.org/posts/97082) คำมหมำยของภมปญญำทองถน

ภมปญญาทองถน หมายถง กระบวนทศนของบคคลทมตอตนเอง ตอโลกและสงแวดลอม ซงกระบวนการดงกลาว จะมรากฐานค าสอนทางศาสนา คต จารต ประเพณ ทไดรบการถายทอดสงสอนและปฏบตสบเนองกนมา ปรบปรงเขากบบรบททางสงคมทเปลยนแปลงไปแตละสมย ทงนโดยมเปาหมายเพอความสงบสขในสวนทเปนชมชน และปจเจกบคคล ซงกระบวนทศนทเปนภมปญญาทองถน จ าแนกได 3 ลกษณะ คอ (https://sites.google.com/site/krobumja/)

1. ภมปญญาเกยวกบการจดการความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตแวดลอม

108 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ภมปญญาเกยวกบสงคมหรอการจดความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย 3. ภมปญญาเกยวกบระบบการผลตหรอประกอบอาชพทมลกษณะมงเนนระบบการผลตเพอ

ตนเอง สมพร โตนวล และกลชญา วงษเพญ (2556: 2) กลาววา ภมปญญาทองถนเปนความรทเกด

จากประสบการณในชวตของคนผานกระบวนการศกษา สงเกต คด วเคราะห จนเกดปญหาและตกผลก เปนองคความรทประกอบกนขนมาจากความรเฉพาะหลายๆเรอง จดวาเปนพนฐานขององคความรสมยใหมทชวยในการเรยนร การเขาใจปญหา การจดการและการปรบตวในการด าเนนชวตของคนเรา ภมปญญาทองถนเปนองคความรทมอยทวไปในสงคม ชมชน และในตวผรเอง จงควรมการสบคน รวบรวม ศกษา ถายทอด พฒนาและน าไปใชใหเกดประโยชนไดอยางกวางขวาง สมพร โตนวล และกลชญา วงษเพญ (2556: 3 อางจาก ประเวศ วะส, 2534: 75) ใหแนวคดของภมปญญาทองถนวา คอ ภมปญญาชาวบานเกดจากการสะสมการเรยนรมาเปนระยะเวลายาวนานมลกษณะทเชอมโยงกนในทกสาขาวชาไมแยกเปนวชาๆ แบบทไดเคยเรยนผานมา ฉะนนวชาเกยวกบเศรษฐกจ อาชพ ความเปนอย การศกษา วฒนธรรม จะผสมกลมกลนเชอมโยงก าหนด

นศารตน หวานชะเอม (2557: 9) กลาววา ภมปญญาทองถนหรอภมปญญาชาวบาน หมายถง ความคด ทกษะ ความสามารถทเกดจากการสงสมประสบการณกนมาแตอดตจนถงปจจบน เปนเรองของการจดความสมพนธระหวางคนกบคน คนกบธรรมชาตแวดลอม คนกบสงเหนอธรรมชาต โดยผานกระบวนการทางจารตประเพณ วถชวตการท ามาหากนและพธกรรมตาง ๆ และปฏบตสบทอดกนมาเปนเวลายาวนาน พรอมทงมกระบวนการเลอกสรร ปรบปรง เปลยนแปลง พฒนาใหสอดรบกบการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางธรรมชาต สงคมวฒนธรรม และเศรษฐกจ เพอใหสามารถแกปญหา จดการ กลบตว พฒนาวถชวตใหสมดลกบบรบทตาง ๆ ในยคสมยและด ารงชวตเพอการอยรวมกนของสงคมในทองถนนนนนอยางสงบสข

เทดชาย ชวยบ ารง (2554: 38) ภมปญญาทองถน หมายถง ความสามารถในการใชความร เพอพฒนาและด ารงชวตของคนในทองถน มการถายทอดความรไปใชในการพฒนาทองถนจนเกดเปนความรใหมทมการใชและพฒนาเปนวงจรไมจบสน

กฤษฎา ศรธรรมา (2554: 4-5) ไดสรปความหมายของภมปญญาทองถนวา คอ ความรอบร และผลผลตทางปญญาของผคนในชมชนและทองถน ทเกดจากประสบการณภายใตบรบททางสงคมและธรรมชาตแวดลอมขอทองถน ประกอบกบแนวคดวเคราะหในการแกปญหาตาง ๆ ของตนเองจนเกดเปนการหลอมรวมเปนแนวคดทเปนลกษณะของตนเอง สามารถพฒนาความรดงกลาว มาประยกตใช ใหเหมาะสมกบกาลสมยในการด าเนนชวตในทองถนไดด ภมปญญาทองถนจงเปนกระบวนการทเกดจากการสบทอด ถายทอดองคความรทมอยเดมในชมชนทองถนตาง ๆ แลวพฒนา

109 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เลอกสรรค ปรบปรงองคความรเดมเหลานนใหเพมพนคณคาขน จนเกดทกษะความช านาญ สามารถแกไขและพฒนาชวตอยางสอดประสานอยางเหมาะสมกบยคสมย แลวเกดภมปญญาองคความรใหมเหมาะสมและสบทอดพฒนาตอไปอยางไมมทสนสด ซงจะมความสมพนธระหวางคนกบสงแวดลอมทางธรรมชาตคนกบคน และคนกบสงศกดสทธ

สรปไดวา ภมปญญาทองถนเปนการถายทอดความรของคนรนเกาสลกหลาน เพอน าไปใชในการพฒนาทองถนจนเกดเปนความรใหม สอดคลองกบสภาพสงคมทเปลยนไปในแตละยคสมย ซงลกษณะทส าคญคอเปนองคความรทเชอมโยงกนไปหมดไมวาจะเปนเรองของอาชพ เศรษฐกจ ความเปนอย การศกษา วฒนธรรม ซงมความผสมกลมกลนกน ท าใหด ารงอยรวมกนไดอยางราบรน

ควำมส ำคญของแหลงเรยนรภมปญญำทองถน

โลกปจจบนเปนโลกแหงขอมลขาวสารทแพรหลายทวถงกนไดอยางรวดเรว ไรอาณาเขตขวางกน สภาพดงกลาว มสวนกระทบถงวถชวตของผคนพลเมองโดยทวไป เพราะเปนสภาพทเอออ านวยในการรบและถายโยงเอาศาสตร หรอภมปญญาตะวนตกเขามาในการพฒนาประเทศ และพฒนาผลผลต ตลอดจนการด าเนนชวตอยางมไดมการปรบปนกบภมปญญาไทย ทมความเหมาะสมกบสภาพทองถนทเปนทนเดมอยแลว ท าใหชมชนชนบทประสบปญหาดงทกลาววา ชมชนลมสลาย อนมผลรวมไปถงความทรดโทรมของสงแวดลอมอยางกวางขวาง การพยายามใชกลไกลทางการศกษาจากเงอนไขทเปดโอกาสใหมการพฒนาหลกสตร ตามความตองการ ของทองถน เปนชองทางในการประยกตเอาภมปญญาชาวบานทมจดเดน ทสามารถพสจนตวเองในการยนหยดอยรอดได ทามกลางกระแสการลมสลายของชมชนและการทรดโทรมของสงแวดลอม ดงกลาวมาสหลกสตรและกระบวน - การเรยนรในแนวทางของการคดปฏบตจรง จากการประยกตปรบปน ภมปญญาชาวบานหรอภมปญญาไทยกบปญญาสากล เพอใหผเรยนคนพบคณคาภมปญญาทมในทองถนทเหมาะสมกบวถชวตของชมชน และสามารถประยกตใชไดอยางไมมทสนสด น ามาซงดลยภาพทสงบ สนตสขของบคคล ชมชนและชาต (https://sites.google.com/site/krobumja/3)

ภมปญญาทองถนถอเปนองคความรส าคญทท าใหชมชนนนด ารงคอยไดอยางมเอกลกษณเปนของตนเอง และยงเปนตวบงบอกถงความเปนมา ประวตศาสตร การด ารงคชวตไดเปนอยางด ซงภมปญญาทองถนมความส าคญตอชาวบาน ครอบครว และชมชน

สมจต พรหมเทพ (2543: 67-68 อางใน กฤษฎา ศรธรรมา, 2554: 6) ไวดงน 1. เปนมรดกทางวฒนธรรมทสบทอดตอกนมาตงแตอดตอนยาวนานจนกลายเปนวถ

ชวตประจ าวนของตนเอง และชมชนตลอดมา

110 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. เปนมาดกทางสงคมทไดจากการเรยนร โดยผานกระบวนการขดเกลาของกลมคนประพฤตปฏบตอยางมองเหนแนวทางทด และมความเชอสบตอกนมา 3. เปนทรพยสนทางปญญาททมคณคา ไมยงหยอนไปกวาความรทางวทยาศาสตร 4. เปนขอมลพนฐานของการด ารงคชวต และการพฒนาอยางยงยน จากอดตจนถงปจจบน

5. เปนแนวทางน าไปสการปรบตวของชมชน ชวยพฒนาเศรฐกจแบบพงตนเองของชมชน 6. ชวยเพมพนความสมดลระหวางธรรมชาต สงแวดลอม ประชาชนเพราะตางพงพาอาศยกน

ประเวท วะส (2530: 11-17) กลาววา ภมปญญาชาวบานจงมความส าคญกบทองถน 3 ประการ ดงน 1. ภมปญญาชาวบานมความจ าเพาะกบทองถนเนองจากภมปญญาชาวบานมความจ าเพาะกบทองถน เนองจากภมปญญาชาวบานสะสมขนจากประสบการณ หรอความจดเจนในชวตและสงคมในทองถนหนงๆ เพราะฉนนภมปญญาชาวบานจงมความสอดคลองกบเรองในทองถนมากกวาภมปญญาทมาจากขางนอก

2. มความเชอมโยงและบรณาการสง เนองจากภมปญญาทองถนเปนภมปญญาทมาจากประสบการณจรง จงไดบรณาการเรองของ กาย ใจ สงคม และสงแวดลอม เชองความเชอเรองพระแมธรณ แมคงคา แมโพสพ เปนตน ท าใหเกดพธกรรมตาง ๆ ขน ไดแก พธลอยกระทง พธแรกกนาขวญ ฯลฯ พธดงกลาวเปนภมปญญาของชาวบาน ทน าเอาธรรมชาตมาสรางใหเกดความศกดสทธเพอใหคนเคารพธรรมชาต ไมท าลายธรรมชาต 3. มความเคารพผอาวโส เนองจากภมปญญาชาวบานใหความส าคญกบผทมประสบการณ มความเคารพผอาวโสโดยถอวาผอาวโสเปนผทมประสบการณมากกวาผเยาว

สรป ภมปญญาทองถนมความส าคญ คอ เปนการสงสมความรและการถายทอดสงทบรรพบรษคดคนขน แลวคนรนลกมการน ามาปรบปรงพฒนาใหมความทนสมย จงถอเปนสงส าคญอยางยงเพราะเปนตนก าเหนดของววฒนาการความรทท าใหคนรนหลงไดใชประโยชนสบตอกนมาจนถงปจจบน

ทมำของภมปญญำทองถน

ภมปญญาทองถนเปนความฉลาดทางปญญาของบรรพบรษท เกดจากการลองผดลองถก สงสมประสบการณ พฒนาปรบปรง และถายทอดมาจากรนสรน จนมาถงปจจบน ซงมทมาอนยาวนาน บรรพบรษตางใชวธการมากมายเพอใหไดมาซงภมปญญาอนส าคญและมความจ าเปนในการด ารงชวต

111 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การรกษาไวใหคงอยซงวถทางอารยธรรม ภมปญญา และการทจะไดมาซงภมปญญาอนมคณคาตางมวธการหลายอยาง ซงสามารถสรปไดดงน เบญจวรรณ นาราสจจ (2552: 3-4 อางใน เอกวทย ณ ถลาง 2545: 61-62) ไดสรปถงทมาของภมปญญาทองถนวาม 9 แนวทางดงน 1. การถายทอดจากสาธต และบอกเลาตอ ๆ กนมา 2. การคนพบจากการลองผดลองถก ครงแลวครงเลา 3. การเรยนรจากการลงมอปฏบตจรง 4. การเรยนรโดยผานพธกรรม ตามความเชอตาง ๆ ของกลมชนนน ๆ 5. การผลตซ าทางวฒนธรรม ครงแลวครงเลาท าใหภมปญญามความชดเจนและคงอย 6. การใชและยดถอตามค าสอนของศาสนามาปฏบตเปนตวหลก โดยผน าชมชนและใหคนอน ๆ ปฏบตตามสบตอกนมา 7. การบนทกและสรางองคความรดวยการจาลกไวเปนลายลกษณอกษร

8. การแลกเปลยนประสบการณจากการไปมาหาสกนระหวางคนตางชมชนตางวฒนธรรม

9. เรยนรดวยวธการแบบครพกลกจ า ดวยการสงเกต ผนวกกบพนฐานความรเดมของตนเองทมอย จนท าใหไดความรใหม ทเกดจากการผสมผสานความรขอมล

ดงนนกวาทภมปญญาตาง ๆ จะถกถายทอดมาจนถงรนลกรนหลานในปจจบน บรรพบรษตางตองใชความพยายามมากมายในการคดคนหาวธ สงเกต ทดลอง บางครงกลมเหลว กวาจะไดมาซงภมปญญาทเราไดใชประโยชนในปจจบน ในฐานะครควรปลกฝงใหเดกรและเหนถงคณคาของภมปญญาตาง ๆ ซงจะสงผลใหเขารกหวงแหนความเปนกลมชน ความเปนชาต และมจตส านกรวมกนอนรกษภมปญญาใหคงอยสบไป

รปแบบงำนศลปะในทองถน

งานศลปะในแตละทองถน จะมลกษณะทแตกตางกนไปตามวฒนธรรมประเพณและความเปนอยของผคนในทองถนนน ๆ และมรปแบบแตกตางกน เชน งานปน งานแกะสลก งานเขยนภาพ เปนตน (เอกรนทร สมหำศำล และคณะ, ม.ป.ป.)

1. งำนปน เปนผลงานศลปะทองถนทเราสามารถพบเหนไดทวไป โดยเฉพาะในวดและในสถานทส าคญของแตละทองถนนน ผลงานปนของบางทองถนสามารถสรางชอเสยงจนเปนทรจกกนทวไป เชน เครองปนดนเผาของ อ.ดานเกวยน จ.นครราชสมา เครองปนดนเผา ทเกาะเกรด จ. นนทบร

112 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. งำนแกะสลก งานแกะสลกทพบในแตละทองถนจะมความงดงามแตกตางกน ซงงานศลปะประเภทนมกอยในพวกของประดบตกแตง ของใช และสถานทบางแหง เชน วด บานเรอน เปนตน

3. งำนเขยนภำพ งานศลปะประเภทนมอยมากมายในทองถน เชน ภาพเขยนผนงในวด ซงแสดงลวดลายและเลาเรองในทองถนนน งานเขยนภาพบางทองถนสามารถชอเสยงใหกบทองถนจนเปนทรจกกนทวไป

4. งำนจกสำน เปนงานศลปะทแสดงใหเหนถงความสามารถของผคนในทองถนในการน าวสดตาง ๆ มาท าเปนเครองจกสานตาง ๆ ซงแตละทองถนจะมลกษณะ และมความสวยงามแตกตางกนไป

นอกจากน ยงมงานศลปะประเภทอน ๆ ซงในแตละทองถนจะแตกตางกนไป เราจงควรภมใจในผลงานศลปะของทองถนตนเอง รวมทงถามโอกาสควรชวยกนสบทอดใหอยคทองถนของตนตลอดไป

แนวทำงกำรน ำภมปญญำทองถนไปใชในกำรสอน

การน าภมปญญาทองถนมาสการเรยนการสอน เปนการน าคตนยม ความเชอหรอหลกการพนฐานทเกดจากการสงสมหรอสบทอดกนมา หรอขนมธรรมเนยมประเพณ ศลปะและจรยธรรม ทแสดงออกถงความเจรญงอกงามและความเปนระเบยบแบบแผนทเคยยดถอปฏบตสบทอดกนมา ทสอดคลองกบเนอหาสาระ มาใหนกเรยนไดเรยนรตามขนตอนกจกรรมการเรยนการสอน เพอใหบรรลวตถประสงคการเรยนรทก าหนดไว (https://sites.google.com/site/krobumja/) ดงน

ลกษณะภมปญญาทองถนเขาสระบบโรงเรยน ม 3 ลกษณะ คอ

1. คน

2. แนวคดชาวบาน

3. ผลงานชาวบาน

การน าภมปญญาทองถนมาใชในการจดการเรยนการสอน สามารถด าเนนการได 2 วธ คอ

1. การเชญภมปญญาทองถนมารวมการจดการเรยนรในโรงเรยน

2. การน านกเรยนไปยงแหลงเรยนรหรอสถานประกอบการของภมปญญาทองถน

ขอดในการน าแหลงเรยนร และภมปญญาทองถนมาใชในกระบวนการเรยนการสอน

1. ผเรยนไดเรยนรจากของจรง ท าใหเกดประสบการณตรง 2. ผเรยนเกดความสนกสนาน

113 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3. ผเรยนมเจตคตทดตอชมชน และกระบวนการเรยนร 4. ผเรยนเหนคณคาของแหลงเรยนร ภมปญญาทองถน

5. ผเรยนเกดความรกทองถนและเกดความรในการอนรกษสงทมคณคาในทองถน

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2541: 81) ไดสรปแนวทางการน าภมปญญาทองถนไปใชในการสอนดงน

1. ลกษณะของภมปญญาทองถนท ไปสการเรยนการสอน ควรเปนองคความร และประสบการณทมสวนของคณธรรม จรยธรรม สอดแทรกอยดวยและเปนสงทสรางสรรคประโยชนสขใหแกผเรยนและสงคมอยางสอดคลองกบธรรมชาตและสงแวดลอม

2. กระบวนการเรยนการสอน เปนการผสมผสานระหวางความรสากลกบความรทองถน เนนการศกษา วเคราะห ท าความเขาใจวธคดและแนวคดของภมปญญาทองถน ใหผเรยนไดคดอยางมอสระ คดหลายดานหลายมม และสรปเปนความรและประสบการณทจะใชในชวตประจ าวน

3. การจดกจกรรมการเรยนการสอนอาจใหครเปนผด าเนนกจกรรม โดยน าความรและประสบการณของปราชญทองถน มาจดการเรยนการสอน หรออาจใหปราชญทองถนเปนผด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน และผประเมนดวยสวนสถานทเรยนอาจเปนโรงเรยน หรอใหนกเรยนไปเรยนทบานนกปราชญทองถน

4. บทบาทของหนวยงาน หรอผทเกยวของ ผบรหารและครผสอนควรเหนความส าคญในคณคาของทองถน และตระหนกในตนเองวาไมใชผรทงหมดแตเปน ผสรางกระบวนการเรยนรและเอออ านวยใหเกดการเรยนร และควรน าผรหรอปราชญทองถนมารวมพฒนาหลกสตร และวางแผนการจดการเรยนการสอนกบครผสอน นอกจากนนหนวยงานตนสงกด ควรใหการสนบสนนอยางจรงจงและตอเนอง ใหความอสระแกโรงเรยน ในเรองการเรยนการสอน พรอมน าผลงาน ทครสอนเปนสวนหนงของการพจารณาความดความชอบ

กำรน ำภมปญญำและวสดทองถนมำใชในงำนศลปะของเดกปฐมวย

การน าวสดทองถนมาใชสอนศลปะเดกปฐมวย ถอเปนจดเรมตนของการสรางจนตนาการและความคดสรางสรรคใหเกดขนกบเดก ซงจะเปนการปพนฐานในการน าทกษะตาง ๆ ไปใชในสรางสรรคศลปะในอนาคต การสรางสรรคศลปะสามารถกระท าไดทกพนท เพยงแตตองใชจนตนาการเขามารงสรรคสงรอบตวใหกลายเปนงานศลปะ ผใหญควรพงระลกเสมอวาผลงานศลปะส าหรบเดกปฐมวยนน ไมมถก ไมมผด ไมมการตคาเปนคะแนน ผลงานศลปะเดกทแสดงออกมานนเราตองเปดโอกาสใหเดกไดถายทอดอยางอสระ เปดโอกาสใหเดกน าเสนอแนวความคด ผใหญมหนาทใหก าลงใจ เสรมแรง ทกค าพดทผใหญแสดงออกมาลวนมอทธพลตอการแสดงออกของผลงานของเดกทงสน

114 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

การถายทอด กระตน และสงเสรมใหเดกเกดความคดสรางสรรคในงานศลปะ จ าเปนอยางยงทควรจะสงเสรมใหน าวสดทองถนมาใชในการสรางผลงาน เพราะสวนใหญ เปนวสดทหางาย มอยในทองถนและอยรอบ ๆ ตวเดก ไมวาจะมองไปทางไหนกสามารถหาไดโดยงายไมตองซอหา และหากเดกมอารมณสนทรยในการสรางสรรคงานศลปะเมอใดกสามารถท าไดทนท นนกแปลวาเดกสามารถสรางสรรคงานศลปะไดทกท ไมเฉพาะทโรงเรยนกบครดวยซ า และส าหรบครยงเปนอกหนทางทจะชวยครลดตนทน ลดคาใชจายในการหาซอวสดเพอมาใชในกจกรรมศลปะสรางสรรคไดอกดวย อกทงผปกครองกสามารถมสวนรวมในการสนบสนนการเรยนรของลก โดยการจดหาวสดทองถนตาง ๆ มาชวยไดอกแรงดวย ซงวสดทองถนเหลานลวนเปนวสดธรรมชาตทไมมสารเคม ไมเปนอนตลายตอเดก และยงเปนการสงเสรมใหเดกเหนคณคาของธรรมชาตอกดวย

กำรน ำภมปญญำทองถนมำใชในกำรสอนศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

ในการบรณาการภมปญญาทองถนเพอใชในการสอนศลปะนน ควรเนนการใหความรเกยวกบประวตความเปนมาของศลปะทองถนนน ๆ วามการสรางสรรคงานศลปะทองถนชนดใดบาง สรางขนมาดวยเหตใด ใครเปนผคดคน มความมงหมายเพอใชประโยชนดานใด เปนศลปะทองถนทมคณคาตอการด ารงชวตของคนในชมชนอยางไร โดยมการบรณาการคณธรรม จรยธรรมทางพระพทธศาสนาใหกบเดกดวย เพราะสงคมไทยตงแตอดตกาลจนถงปจจบน มความเกยวของกบพระพทธศาสนา วดเปนแหลงรวมทงดานจตใจ และความร ปราชญชาวบานเกดขนจากการรวมกลมกนท ากจกรรมตาง ๆ แลกเปลยนประสบการณ ความร สรางสรรคสงตาง ๆ เพออ านวยความสะดวก และความจรรโลงใจ โดยมพธกรรมทางศาสนาเปนตวเชอมโยง ใหเกดภมปญญามากมาย ครจงควรตระหนกและควรเนนใหเดกเกดความซาบซงในศลปะของทองถน และในการจดการเรยนการสอนควรเปดโอกาสใหเดกไดสมผสกบประสบการณตรง และมประสบการณในการเรยนรสรางสรรคศลปะทองถน จากปราชญชาวบาน ไดเรยนรภมปญญาทองถน ดวยการสรางสรรคงานศลปะผานวสดทองถนทมความหลากหลาย อนจะเปนการสรางความสมพนธอนดระหวางโรงเรยนกบชมชนอกดวย

บทสรป

การสรางอารมณสนทรยในการสรางสรรคงานศลปะใหเกดกบเดกปฐมวยนน วสดอปกรณในการท างานศลปะเปนสงทส าคญ ทจะกระตนความอยากร อยากลอง หยบจบ สมผส ทเดกจะสามารถน ามาตด ตด ปะ อยางมความสข ครจงควรรจกการเลอกวสดอปกรณส าหรบเดกอยางมจดมงหมาย

115 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

และควรมการจดเตรยมอยางไวอยางเปนหมวดหม เพอใหการตดสนใจเลอกใชอปกรณของเดกงายขน และสะดวกในการหยบจบ ทงวสดทวไปทตองมการจดหาและซอมา เชน สประเภทตาง ๆ กระดาษ กาว และอปกรณตาง ๆ ครควรใหค าแนะน าในการใชอยางถกวธ เพอใหเดกทราบคณสมบตและเลอกไดอยางเหมาะสม สะดวกในการสรางสรรคงาน ไมเปนการสรางความยงยาก เดกจะไดรสกวางใจ มความสข เมอจะลงมอปฏบต สวนวสดเหลอใช ควรมการเกบสะสมไวอยางตอเนอง จากหลายแหลงทสามารถหาได บางอยางอาจไดมาฟร แตบางอยางตองซอหาแตราคาถก เชน ของเหลอใชในบาน อปกรณส านกงาน วสดเหลอใชทไดจากสตวและพชรอบตว รวมถงสงทมอยตามธรรมชาตในชมชนหรอในโรงเรยน เมอน ามากควรท าความสะอาด ผงใหแหง แลวแยกใสกลองเปนหมวดหม เกบในชนทเดกสามารถหยบจบไดดวยตนเอง

ทงนอปกรณส าคญในการท ากจกรรมศลปะส าหรบเดกหากมขอจ ากดเรองงบประมาณและแหลงซอหา หากสามารถประดษฐขนไดกจะเปนการด เพอเปนการใหโอกาสเดกในการใชอปกรณทครบถวน เชน พกน กสามาถท าจากวสดตาง ๆ รอบตวไดเรอย ๆ สวนดนน ามนราคาคอนขางแพงเปนวสดทตองใชเปนประจ า กสามารถท าไดดวยตนเองโดยการหาดนเหนยวมาใชแทนหรอท าแปงโดวเกบไวใชกเปนการด การน าภมปญญาทองถนมาใชในการสอนศลปะเดกกเปนสงส าคญ ทครควรทจะตระหนกและควรบรรจไวในหลกสตรสถานศกษาปฐมวย ซงในปจจบนรฐบาลกใหการสนบสนนการน าภมปญญาเขามาใชในสถานศกษา โดยมการรางเปนพระราชบญญต ไวอยางชดเจน เพอใหภมปญญาทสบทอดกนมาแตบนพบรษยงคงอย และเปนการปลกฝงใหเดกเกดความรกและภาคภมใจในทองถนของตนเอง อกทงยงเปนการสงเสรมใหเดกเหนคณคาของทรพยากรธรรมชาตทมอยในชมชน เกดจตส านกในการมสวนรวมดแลรกษาใหคงอย และใชอยางคมคาทสด

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงยกตวอยางและแยกประเภทของวสดอปกรณทใชในงานศลปะ ออกเปนหมวดหมให

ชดเจน ทงวสดทวไป วสดเหลอใช และวสดในทองถน

2. จงอธบายความหมาย และความส าคญของภมปญญาทองถนทมตอการศกษาไทยตงแตอดตจนถงปจจบน

3. จงบอกทมาของภมปญญาในทองถนไทย พรอมอธบายมาอยางละเอยด

4. จงวเคราะหและบอกความสมพนธของศลปะกบภมปญญาทองถน

116 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. ภมปญญาทองถนดานใดบางทควรน ามาใชกบเดกปฐมวย เพราะเหตใดจงใหเหตผลประกอบใหชดเจน

6. บอกแนวทางในการน าภมปญญาทองถนไปใชในสถานศกษาและการน าไปใชในการสอนศลปะใหกบเดกปฐมวย

7. จงอธบายขนตอนการท าแปงโดวและพกน มาเปนล าดบขนตอน พรอมแนบรปภาพประกอบการบรรยาย

เอกสำรอำงอง

ช าเลอง มณวงษ (2551). ศลปะกบภมปญญำทองถน. สบคนเมอ 6 มกราคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/97082

ทมงำนทรปลกปญญำ. (2552). ผลงำนศลปะทองถน. สบคนเมอ 15 กมภาพนธ 2560, จาก http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/2260/

วบลยลกษณ สารวจตร. (2548). ศลปะส ำหรบครประถม. กรงเทพฯ: หลกสตรและการสอน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. นตยา ประพฤตกจ. (2536). กำรพฒนำเดกปฐมวย (developing young children). ต ำรำ-

เอกสำรวชำกำร ฉบบท 66. ภาคพฒนาต าราและเอกสารวชาการ หนวยศกษานเทศก กรมการฝกหดคร. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา.

นศารตน หวานชะเอม. (2557). ภมปญญำไทยกบกำรศกษำ (Thai Wisdom and Education). ภาควชาพนฐานการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง.

พราวพรรณ เหลองสวรรณ. (2537). ปฐมวยศกษำ : กจกรรมและสอกำรสอนเพอฝกทกษะ พฒนำกำรและกำรเรยนร. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สตยา สายเชอ. (2541). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกกอนวยเรยน. กรงเทพฯ: โอ.เอส. พรนตงเฮาส. สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2541). แนวทำงสงเสรมภมปญญำไทยในกำรจด

กำรศกษำ. กรงเทพฯ: พมพด. สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. สมจนต มนญศลป. (2543). วสดเหลอใชไดประโยชน. กรงเทพฯ: รวมสาสน. สมพร โตนวล และกลชญา วงษเพญ. (2556). ภมปญญำทองถนส ำหรบครสงคมศกษำ ( Local

117 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

Wisdom for Social student Teachers). ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. เอกรนทร สมหำศำล และคณะ. (ม.ป.ป.) ศลปะ ป.5. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน. Krobumja. บทท 1 แหลงเรยนรและภมปญญาทองถน. สบคนเมอ 15 กมภาพนธ 2560, จาก

https://sites.google.com/site/krobumja/home

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 5

กำรวพำกษ วเครำะห และประเมนผลงำนศลปะของเดกปฐมวย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. บอกความหมายและลกษณะของการวพากษผลงานศลปะเดกได 2. วเคราะหผลงานศลปะของเดกปฐมวยได 3. บอกวธการประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวยได

4. อธบายลกษณะเดกทมความคดสรางสรรคได 5. อธบายวธการและประโยชนในการประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดก

ปฐมวยได

หวขอเนอหำ 1. ความหมายของการวพากษ 2. การวพากษผลงานศลปะเดก

3. การประเมนพฒนาการเดกปฐมวย

4. การประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

5. หลกการประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

6. เครองมอในการประเมนผลงานเดกปฐมวย

6.1 การสงเกตและบนทก

6.2 การสนทนา 6.3 การรวบรวมผลงาน

6.4 การวเคราะหผลงานศลปะเดกปฐมวย

7. ศลปะกบความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

8. การประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

9. เครองมอประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

10. บทสรป

11. ค าถามทายบท

12. เอกสารอางอง

118 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

สปดาหท 7

1. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint เรอง การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

2. มอบหมายงานแบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ระดมความคดเหนและน าเสนอ การประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย โดยไมก าหนดรปแบบการน าเสนอ แตใหมความคดสรางสรรคแปลกใหม

3. รวมกนสรป การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวยจากสงทไดเรยนในวนน

4. มอบหมายใหนกศกษาแตละคนเตรยมผลงานศลปะเดก มาคนละ 1 ผลงานในสปดาหหนา สปดาหท 8

1. ทบทวนสงทไดเรยนรในสปดาหท 7

2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษาเสนอความคดเหน “ลกษณะเดกทมความคดสรางสรรค” ใหไดมากทสดโดยใหซ ากน

3. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint

เรอง การประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

4. รวมกนอภปราย ซกถาม

5. ใหเวลานกศกษา ศกษาผลงานศลปะเดกทไดเตรยมมา แลวใหน าเสนอดวยการวพากษและประเมนผลงานหนาชนเรยน

6. ทดลองใชแบบประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย กบผลงานศลปะเดกทไดเตรยมมา

7. รวมกบอภปรายและสรปเนอหาบทเรยนของบทท 5

8. มอบหมายใหท าแบบฝกหดทายบทและน าสงในสปดาหหนา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. Microsoft PowerPoint เรอง การวพากษ วเคราะห และประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวย

4. Microsoft PowerPoint เรอง การประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

119 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. ผลงานศลปะเดกทนกศกษาเตรยมมา 6. แบบประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย 7. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอน ๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการแบงกลมวเคราะห น าเสนอเนอหา

3. ประเมนจากการรวมเสนอความคดเหน

4. ประเมนจากการน าเสนอหนาชนเรยน

5.ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรมกบผอน

6. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 5

กำรวพำกษ วเครำะห และประเมนผลงำนศลปะของเดกปฐมวย

ผลงานศลปะของเดกแตละคนนนยอมมความแตกตางกน ขนอยกบการน าเอาประสบการณทรบรมาดงออกมาใชในการสรางผลงาน ทงจากความประทบใจ ความฝงใจในประสบการณ ในอดตน าออกมาใช จงท าใหเราเหนความแตกตางและหลากหลายรปแบบของผลงาน ซงแสดงใหเหนถงความสามารถทแตกตางเฉพาะบคคล ถงแมวาสวนใหญเดกจะไดรบการสอนจากครคนเดยวกน แมกระทงถงระดบทโตขน อกปจจยหนงกคอความสามารถในการใชมอของเดกแตละคนทมการพฒนาตางกนกสงผลให การรบรและการสรางผลงานพฒนาไดตางกน ดวยเหตนจงท าใหการแสดงออกทางศลปะเดกตางกนตามประสบการณและพฒนาการ

การชวยเดกใหพฒนาไปตามล าดบขนนน จงเกยวของกบการประเมนผลงานทางศลปะ ซงควรสงเสรมใหเดกมความสข และชอบในการท างานศลปะ โดยครควรศกษาเพอใหเขาใจพฒนาการทางจตวทยาเดก อนจะเปนเครองมอใหครสามารถเขาถงเดกทมความแตกตางกนได

ควำมหมำยของกำรวพำกษ

การวพากษ หมายถง การพจารณาสงตาง ๆ ตามหลกความเปนจรง โดยไมยดถอตามขอเสนอแนะของบคคลใดบคคลหนง ดวยการวเคราะห อยางมหลกการ มเหตมผล และรอบคอบ แลวน าเสนอขอมลอยางตรงไปตรงมาทงดานบวกและดานลบ โดยเสนอแนะในทางสรางสรรคเพอใหเกดการพฒนาอยางแทจรง

กำรวพำกษผลงำนศลปะเดก

การวพากษผลงานศลปะเดกเปนเรองละเอยดออน แตสงผลตอการพฒนาเดกอยางชดเจน จะท าใหเหนทงสงทครควรพฒนาในตวเดกและจดเดนทควรสนบสนนอยางตอเนอง ทงนครทราบดวาการประเมนและการจดกจกรรมควรค านงถงความแตกตางระหวางบคคลของเดก แตนนเปนสงทท าใหครยอมรบในความสามารถของเดกทมความแตกตางกน แตในการวพากษผลงานเดก ครควรตระหนกถงความจรงทปรากฏตามหลกฐานเชงประจกษ เชน ผลงาน พฤตกรรมทแสดงออก ทกษะทเดกสามารถท าได เปนตน ตามพฒนาการของเดกแตละคน โดยยดหลกพฒนาการตามวย โดยไมใช

122 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ความรสกสวนตวเขามาเกยวของในการตดสนความสามารถของเดกในดานตา ง ๆ เพอสะทอนใหบคคลทเกยวของกบเดกสามารถรบรเขาใจและยอมรบผลประเมนได ผลการวพากษผลงานศลปะเดก จะเปนประโยชนส าหรบคร ผปกครอง และผทเกยวของในการพฒนาเดก ควรมการบนทกผลอยางตอเนองเปนรายบคคล และเกบหลกฐานไวอยางเปนระบบ ทงผลงานและผลการวพากษ เพอใชในการตดตามพฒนาการ ซงเปนประโยชนอยางมากในการแกไขพฒนาเดกทอยในเกณฑทควรปรบปรงหรอกลมเสยง ครอาจจดท าเปนแฟมสะสมผลงานศลปะ และรายงานใหผปกครองทราบเปนระยะ เพอรวมมอกนในการพฒนาเดกอยางตอเนองและทนทวงท

กำรประเมนพฒนำกำรเดกปฐมวย

การประเมนพฒนาการทง 4 ดาน ของเดกปฐมวย ไดแก ดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาของเดก อาย 3 - 6 ป ถอเปนกระบวนการตอเนอง และถอเปนสวนหนงของการจดกจกรรมปกตทจดตามปกตใหเดกในแตละวน ผลของจากการสงเกตพฒนาการเดก ควรมการน ามาจดท าในรปแบบสารนทศน หรอจดท าในรปแบบขอมลหลกฐาน เอกสารอยางเปนระบบ ดวยวธการรวบรวมผลงานของเดกเปนรายบคคล ทสามารถชใหเหนถงเรองราว และประสบการณทเดกเกดการเรยนรวาเดกมความกาวหนาเพยงใด โดยการน าขอมลทไดจากผลการประเมนพฒนาการของเดกมาพจารณาปรบปรง น าไปสการออกแบบวางแผนการจดกจกรรม เพอสงเสรมใหเดกทกคนไดรบการพฒนาตามจดหมายของหลกสตรอยางตอเนอง ในการประเมนพฒนาการเดกอาย 3 - 6 ป ควรมการด าเนนการ ดงน (กระทรวงศกษาธการ, 2560: 44)

1. ด าเนนการวางแผนการประเมนพฒนาการอยางเปนระบบ

2. มการประเมนพฒนาการของเดกครบทกดาน

3. วางแผนและประเมนพฒนาการเดกอยางตอเนองตลอดป เปนรายบคคลอยางสม าเสมอ 4. การประเมนพฒนาการไมควรใชแบบทดสอบ และควรประเมนทกดานตามสภาพจรงจาก

การท ากจกรรมประจ าวน ดวยเครองมอและวธการทหลากหลาย

5. เมอสนสดการประเมน ตองสรปผลการประเมน มการจดท าขอมล และน าผลจากการประเมนไปใชในการพฒนาเดก

วธการในการประเมนเดกในชวงอาย 3 – 6 ขวบ ควรมการจดท าและจดเกบขอมลอยางเปนระบบ โดยใชรปแบบทเหมาะสม ไดแก การสงเกต การสมภาษณ การสนทนากบเดก การบนทกพฤตกรรม การวเคราะหขอมลจากผลงานเดกทมการจดเกบอยางมระบบ เปนปจจบน มการส าเสนอ

123 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ขอมลความกาวหนาตอผทเกยวของอยางตอเนอง หรอเฉพาะกจเมอตองมการพฒนาอยางเรงดวน หากมการละเลยเดกทมพฒนาการลาชาจะไมไดรบการแกปญหา ท าใหการพฒนาไมตอเนอง

กำรประเมนผลงำนศลปะของเดกปฐมวย

ในความเปนจรงแลวศลปะไมจ าเปนตองสวยงาม และท าตามแบบไดถกตอง เพราะศลปะไมมค าตอบทถกหรอผด เหมอนการเรยนดานอน ๆ จงเปนการยากส าหรบครทจะวางมาตรฐานทางศลปะโดยใชความตองการหรอรสนยมของครเปนหลก เนองจากมาตรฐานของครไมเปนเกณฑในการแสดงออกของเดกเลก ๆ การประเมนผลทางศลปะ แยกการจดออกเปน 2 สวนคอ สวนทเปนผลงาน และสวนทเปนพฤตกรรม ดงน (สรพรรณ ตนตรตนไพศาล, 2545: 106-107)

1. กำรประเมนผลดำนผลงำน คอ การประเมนผลงานของเดกจากการสงเกตและการจดบนทกหรอการท าตารางบนทก ดวยวธตาง ๆ ดงน 1.1 สงเกตจากความส าเรจของงานมมากนอยเพยงใด

1.2 สงเกตพฒนาการแลความกาวหนาในการท างานวาพฒนาขนหรอไม เชน ทกษะทตองมการใชมอ และการใชเครองมอ สงเกตการเปลยนแปลงจากขอบกพรองทเคยมในการสรางผลงานครงกอน ๆ 1.3 สงเกตความคดรเรมสรางสรรคเพยงใด จากทกษะในการวาดและระบายส ภาพทเดกวาดมลายเสนมนคง ความราบรน ความตอเนองของเสนทวาด

ขอควรระวงในการประเมนดานผลงาน คอ ไมควรน าเอาผลงานของเดกแตละคนมาเปรยบเทยบกน แตจะเปนการน าเอาผลงานของเดกคนเดยวทท าไวในแตละครงมาเปรยบเทยบกน วามพฒนาการดขนหรอไมอยางไร ครจงจ าเปนตองมการบนทกอยางละเอยด โดยระบชอเดก วน เดอน ป ทเดกท างาน ลงในผลงานของเดกทกครงดวย

2. กำรประเมนผลดำนพฤตกรรม เปนการประเมนผลพฤตกรรมของเดก โดยสามารถประเมนไดจากการสงเกตจากพฤตกรรมดานตาง ๆ อยางละเอยดและสม าเสมอ ดงน 2.1. พฒนาการทางกาย สงเกตจากความสามารถในการปฏบตงาน สามารถใชเครองมออปกรณไดอยางคลองแคลว มนคง ใหความสนใจในกจกรรยาวนานเพยงใด สามารถท างานทไดรบมอบหมายไดส าเรจตามเวลาหรอไม 2.2 ดานอารมณ สงเกตการแสดงออกจากความพงพอใจตองานทตนไดท า มความรสกสนกสนาน เพลดเพลนเมอไดลงมอท างาน สามารถท างานไดอยางมนใจ

124 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2.3 พฒนาการทางสงคม สงเกตจากความสามารถในการท างานกลมรวมกบเพอน สามารถปรบตวใหเขากบหมคณะไดด สามารถรบผดชอบตองานไดด รหนาทในการเกบท าความสะอาดรกษาเครองมอ อปกรณหลงปฏบตงานเสรจเรยบรอยแลว

2.4 พฒนาการทางการสรางสรรค สามารถแสดงความคดไดแตกตางแปลกใหม โดยไมลอกเลยนแบบงานของผอน สามารถแกปญหาและแสดงความเชอมนในความคดของตนได

ทงนพฤตกรรมทกลาวมาขางตน ในบางอยางเปนการคาดหวงวาจะเปนพฤตกรรมทควรจะเกดขนกบเดกในชวงวยนโดยทวไป แตไมไดหมายความวาจะเกดกบเดกทคนเสมอไป บางคนกอาจจะท าไมได เนองจากความแตกตางระหวางบคคล แตหากครเปดโอกาสใหเดกไดฝกอยางสม าเสมอ เดกหลาย ๆ คนอาจจะท าได ขนอยกบภาวะทางอารมณ ความพรอมและโอกาสของเดกแตละคนดวย

การรวมมอกนทงทางบานและโรงเรยนกเปนอกหนทางหนงทจะชวยกระตนใหเดกเกดทกษะทจะน าไปสการพฒนาความคดสรางสรรคดวย

หลกกำรประเมนผลงำนศลปะของเดกปฐมวย

ในการทจะท าการประเมนผลงานศลปะเดกควรมการก าหนดจดมงหมายทชดเจน เลอกรปแบบการประเมนทเหมาะสมกบวยของเดก มการวางแผนประกอบกจกรรมทใชในการประเมน โดยจดท าอยางตอเนองเปนกระบวนการ นบเปนสวนหนงในการพฒนากจกรรมการเรยนการสอนดวย โดยมหลกการในการประเมนดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 111) 1. ประเมนดานความสามารถทางการรบรและความเขาใจ

2. ประเมนความสามารถดานการคดสรางสรรคและจนตนาการ

3. มการก าหนดแบบแผนในการประเมนทชดเจน โดยการประเมนเดกเปนรายบคคลอยางสม าเสมอและตอเนองตลอดปการศกษา 4. ยดหลกองคประกอบศลปในการประเมนผลงานเดก

5. ประเมนพฤตกรรม จากการมสวนรวมในการท างานรวมกบผอน

6. วางแผนการประเมนเดกใหครบทง 4 ดาน

7. แสดงหลกฐานการประเมนทเปนรปธรรม มกระบวนการประเมนทเปนระบบ มเกณฑมาตรฐานทชดเจน มการวางแผนและเลอกใชเครองมออยางเหมาะสม

8. ในการจดกจกรรม 1 ครง สามารถประเมนไดหลายวธ 9. ควรเกบรวบรวมขอมลจากหลาย ๆ ดาน แตไมควรใชแบบทดสอบในการประเมน โดยควรมการวางแผนและใชเกณฑในการประเมนทชดเจนและเปนเปนมาตรฐาน

125 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เมอครเขาใจหลกการขางตนในการประเมนผลงานศลปะของเดกปฐมวยแลว กจะเปนการงายในการด าเนนการ ไมรสกยงยากเปนภาระงานเพมเตมอยางทหลาคนคด เพราะการประเมนและการสอนเปนสงทควรท าควบคกน ทงนเพอใหทราบความกาวหนาของพฒนาการเดก และท าใหรถงประสทธภาพการวางแผนรปแบบการสอนทครเลอกน ามาใชกบเดก เพอใหครเกดการพฒนากจกรรมการสอนใหมความหลากหลายและมประสทธภาพมากขนเรอย ๆ และใหมความสอดคลองกบวตถประสงคของการประเมน เพอการพฒนาเดกใหครอบคลมทง 4 ดานอยางสมดล

เครองมอในกำรประเมนผลงำนเดกปฐมวย

การประเมนผลงานเดกปฐมวย สามารถใชเครองมอในการประเมนผลงานจากการท ากจกรรมสรางสรรค ไดดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 111-115) - การสงเกตและการบนทก

- การสนทนา - การรวบรวมผลงาน

- การวเคราะหผลงานศลปะของเดกปฐมวย

1. กำรสงเกตและบนทก

การสงเกตและการบนทก เปนวธการในการการประเมนผลงานเดกเมอครมการจดกจกรรมสรางสรรค โดยมากครปฐมวยมกใชวธการสงเกตและบนทกพฒนาการดานรางกายเพอใชในการประเมนกลามเนอมดเลกและการประสานสมพนธระหวางมอกบตา โดยมแนวทางในการประเมนดงน 1.1 กจกรรมการวาดภาพระบายส ตามหลกเกณฑของส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต (2542: 20) เดกอาย 3-5 ป มพฒนาการดงน อาย 3 ป สามารถวาดภาพทมลกษณะเปนวงกลมได อาย 4 ป สามารถวาดภาพทมลกษณะสเหลยมไดชดเจน อาย 5 ป สามารถวาดภาพทมลกษณะมมสามเหลยมชดเจน ซงครสามารถสงเกตพฤตกรรมและพฒนาการของเดกแตละวยไดดงน 1.1.1 สงเกตการวาดภาพบนวสดดวยสเทยนและสน าได 1.1.2 มการจดแสดงผลงานเดกทกคนและสงเกตความกาวหนาพรอมกบบนทกรายละเอยดไวเปนระยะ

1.1.3 ควรมการจดสภาพแวดลอมทสงเสรมบรรยากาศในการท างานอยางมความสข

126 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1.1.4 ครอาจประเมนดวยการวดการแสดงความภาคภมใจในผลงานของตนเองของเดกแตละคน

1.1.5 สงเกตจากการถายทอดความรสกนกคดออกมาเปนผลงานดวยตนเองของเดก

1.1.6 อาจมการจดใหเดกวาดภาพตามแบบ เพอสงเกตพฒนาการในปจจบนของเดก

1.2 กจกรรมการปน การจดกจกรรมการปนแบบทใช อปกรณและไมใช อปกรณ ประกอบการปน ตามเกณฑการประเมนเดกอาย 3-5 ป ของส านกบรหารงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน (2548: 21) คอ เดกอาย 3 ป สามารถปนและคลงเปนเสนยาว ปนเปนกอนกลมหรอแบนได เดกอาย 4 ป สามารถปนและคลงเปนรปรางอยางหยาบ ๆ ไดซงผ อนอาจไมเขาใจความหมาย เดกอาย 5 ป สามารถปนและคลงเปนรปรางทมรายละเอยดสอความหมายใหผอนเขาใจได ซงครสามารถสงเกตพฤตกรรมเพอใชเปนแนวทางในการประเมนดงน 1.2.1 เดกสามารถท ากจกรรมไดอยางคลองแคลวแสดงถงความถนดในการใชมอในการปฏบตกจกรรม

1.2.2 สงเกตการเลอกลงมอปนตามจนตนาการ และตามความสนใจของเดกเอง 1.2.3 สงเกตพฤตกรรม และผลงานจากการประสานสมพนธกนระหวางมอและตา

1.2.4 ถายทอดความรสกนกคดออกมาเปนผลงานและสามารถบอกเลาเรองราวใหผอนฟงได

1.2.5 สงเกตการใชมอในการปน คลง ขย า นวดเปนรปรางตาง ๆ อยางคลองแคลว

1.2.6 สงเกตการเลอกใชวสดประกอบการปน ตด พมพ ขดเปนรปราง 1.3 กจกรรมการตดกระดาษ ตามเกณฑการประเมนเดกปฐมวยอาย 3-5 ป ของ ส านกงานคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต (2542 : 59) คอ เดกปฐมวยอาย 3 ป สามารถตดกระดาษขาดออกจากกนได เดกปฐมวยอาย 4 ป สามารถตดกระดาษตามแนวเสนได ซงอาจมรอยหยก เดกปฐมวยอาย 5 ป สามารถตดกระดาษตามแนวเสนโดยไมมรอยหยกได ในการประเมนพฒนาการจากการท างานศลปะของเดกปฐมวย ครสามารถสงเกตไดจากการตด โดยดจากพฤตกรรมขณะท ากจกรรม และผลงานของเดก สงเกตผลงานการวาดภาพของเดกและการรวมกจกรรมกบเพอน สงเกตการเลอกใชส ลกษณะเสนทวาด และรายละเอยดของภาพทวาด รวมถงสงทเดกประดษฐสรางสรรคขน โดยการประเมนควรค านงถงเกมในการประเมนตามอายทก าหนด

2. กำรสนทนำ การสนทนา เปนการวธการประเมนอยางหนงทจะท าใหทราบขอมลเชงลกในเรองของความรสกนกคดของเดกทมตอผลงานของตนเอง และยงท าใหเดกเกดความไววางใจแกครในขณะท า

127 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กจกรรม เปนการสรางความสนทสนมคนเคยระหวางครกบเดก อนจะท าใหเกดความสมพนธอนด สงผลตอบรรยากาศทดในการท างานศลปะดวย

3. กำรรวบรวมผลงำน การรวบรวมผลงาน หรอการท าแฟมผลงาน (portfolio) เปนการรวบรวมผลงานทแสดงถงความกาวหนาของเดกในแตละดานโดยมการจดรวบรวมไวเปนรายบคคล โดยมจดมงหมายทชดเจน ซงเปนวธการรวบรวมขอมลดานตาง ๆ ของเดก สามารถแสดงถงการเปลยนแปลงพฒนาการในทกดานเอาไว ซงถอเปนแหลงรวบรวมเครองมอชนดตาง ๆ ทครใชและไดจดท า เอาไว เชน แบบสงเกตพฤตกรรมเดก แบบสอบถามผปกครอง แบบบนทกสขภาพอนามย แบบประเมนผลงานชนดตาง ๆ เปนตน เพอใหผทเกยวของไดทราบขอมลเกยวกบตวเดกอยางชดเจน และถกตอง แตผลงานทมการเกบรวบรวมควรมการประเมนทกชน หากผลงานไมไดรบการประเมน เพยงแตเกบรวบรวมในแฟมจะไมถอเปนการประเมนผลงานเพราะไมไดรบการน ามาพฒนาเดก แตแฟมชนดนจะเรยกวาแฟมสะสมงานเทานน ซงมกใชในการเกบผลงานศลปะของเดก มกเรยกแฟมผลงานวาดเขยนของเดก ครควรใชแฟมสะสมผลงานของเดกอยางคมคา เพอการพฒนาเดกในทกดานและใชเปนขอมลในการสอสารกบผปกครอง เพราะการเกบรวบรวมผลงาน และการประเมนอยางตอเนอง ท าใหสามารถเปรยบเทยบความกาวหนาของเดกได อนเปนการสรางความเขาใจใหกบผปกครอง โดยการสงเกตตงแตชนแรกจนถงชนปจจบน จะเหนถงพฒนาการและความแตกตางอยางชดเจน แฟมสะสมผลงาน (portfolio) ควรประกอบดวย ผลงานการวาดและการขดเขยนของเดก บนทกการอานเพอประเมนพฒนาการทางภาษา จ านวนเลมหนงสอทอาน ขอมลของเดกทผสอนเปนผบนทกพฤตกรรมตาง ๆ ซงจะสะทอนความเจรญงอกงามในตวเดกแตละคนจากการประเมนตามสภาพจรงอยางชดเจน ซงแบบทดสอบไมสามารถท าใหทราบขอมลเหลานได ครควรสรางความเขาใจดวยการชแจงถงแนวทางวธการประเมนและเกบรวบรวมขอมลเพอใหผปกครองเขาใจ ควรใหผปกครองมสวนรวมในการคดเลอกชนงานในแฟมผลงานของเดกดวย ซ งในการเลอกเกบขอมลไวในแฟมงาน สามารถพจารณาไดดงน - ขอมลทไดจากเครองมอการประเมน ทแสดงถงพฒนาการและความส าเรจของเดก

- สามารถเลอกเกบขอมลดวยตวครเองและใหเดกมสวนรวมในการเลอกเกบผลงานดวย - มเลอกขอมลของเดกทไดจากผปกครอง

4. กำรวเครำะหผลงำนศลปะของเดกปฐมวย

การวเคราะหผลงานศลปะของเดกโดยการน าความรทางพฒนาการมาใชเปนตวก าหนดทศทาง เพอสรางความเขาใจในสงทสามารถมองเหนภายนอก และสงทซอนแฝงเรนอยภายใน ทงน เราสามารถมองรบรและเหนความเจรญงอกงามของการเปลยนแปลงทงดานลบและดานบวกได การวเคราะหเชงพฒนาการ สามารถแบงออกเปน 2 ดาน คอ

128 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1. วเคราะหดานพฒนาการของเดก

1.1 ทางรางกาย สงเกตทกษะตาง ๆ ตอไปน เชน ทกษะการใชมอ ไดแก การหยบจบอปกรณ การลากเสนและการขดเขยน การใชกรรไกรในการตด การตดปะ การปน คลง นวด ทกษะทางตา คอ การกะระยะ และความแมนย า ลกษณะ รปราง ส ความเหมอนและแตกตาง 1.2 ทางอารมณ เปนคนสขภาพจตด อารมณด มความสข ใจด ราเรง ไมฉนเฉยว สนกสนาน ไมโกรธงาย 1.3 ทางสงคม เปนคนชอบท ากจกรรมกบเพอน รจกการแบงปน สามารถเขากบคนอนไดงาย รจกยอมรบ ใหอภย และชวยเหลอผอน เปนผน าและผตามทด รวมกลมกบเพอนได 1.4 ทางสตปญญา เปนคนฉลาด คลองแคลว วองไว มทกษะในการตดสนใจ ชอบการคนควา ทดลอง มความคดรเรม มความจ าด สามารถเปรยบเทยบสงตาง ๆ ได เปนคนชางสงเกต สงเคราะหได 2. วเคราะหเชงพฒนาการทางศลปะ จากการศกษา ไดแบงพฒนาการทางศลปะเดกตามอายและวย ดงน 2.1 อาย 2 ถง 4 ขวบ “ขนการขดเขยน” ในระยะนเดกจะมพฒนาการดานศลปะเปน 4 ระยะ คอ

ระยะท 1 การขดเขยนเปนเสนยง ๆ โดยเขยนทไมมทศทาง และไมค านงถงความหมายขนอยกบความพอใจ

ระยะท 2 การเขยนเสนยาว เรมจากการลากจดหนงไปยงอกจดหนง แตลากไดไมตรงนก แตเปนการเรมสรางเสนทมทศทางและเปาหมาย

ระยะท 3 การเขยนเปนวงกลม การหมนขอมอในการลากเสนวงกลมในระยะแรกอาจยงท าไมได เดกอาจใชวธการเดนหมนรอบกระดาษในการลากเสน แลวจงพฒนาขนเรอย ๆ จนสามารถลากเสนอยกบทได ระยะท 4 การตงชอเสนทเขยน เดกมกจะตงชอใหกบเสนทวาด เมอมการพฒนาการเขยนทมเปาหมายและมทศทางมากขนไดแลว ชวงแรกเดกจะเขยนไปพดไป แทนการเขยนเปนค าเพราะยงไมสามารถเขยนหนงสอได เมอเดกเขยนไดจงจะมการเขยนประกอบไปดวย

2.2 อาย 4-6 ป เปนขนการขดเขยนอยางมความหมาย เดกในขนนพฒนาการจะมการเขยนเพมจากวงกลมเปนวงร สามเหลยม สเหลยม สามารถน ามาผสมผสานและตอเตมได แตภาพทวาดยงมลกษณะเปนเสนทไมมความหนา การวาดดวงตามลกษณะเปนจด ขดเสนตรงเปนปาก ขดนวมอเปนเสน ภาพยงไมเปนเอกภาพ ยงกระจดกระจาย ตามความพอใจของเดกเอง

129 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ดงนนในการประเมนพฒนาการเดก หรอแมกระทงการวางแผนในการจดกจกรรมเพอพฒนาเดกรอบดาน ควรค านงถงพฒนาการและความสามารถตามวยของเดก โดยเมอมการประเมนแลวอาจจะมการจดกลมเดกตามระดบความสามารถ เพองายตอการจดกจกรรมเพอกระตนพฒนาการ และจดกจกรรมเสรมใหเดกพฒนาอยางทดเทยมกบคนอนตามศกยภาพของแตละบคคล และเปนขอมลส าคญในการชแจงใหผปกตรองทราบความกาวหนา และตระหนกในการรวมมอกนเพอการพฒนาอยางตอเนอง

ศลปะกบควำมคดสรำงสรรคของเดก

ความคดสรางสรรคเปนสงทมคณคา กอใหเกดประโยชนทงตอตนเองและผอน เปนความคดทแตกตาง แปลกใหม และมการสรางสรรค น าไปสการเปลยนแปลงทดขน ไมวาจะเปนความสะดวกสบาย ความสข ความปลอดภย ความเจรญกาวหนาทางดานการแพทย การศ กษา การคมนาคม การสอสาร ฯลฯ ซงความแปลกใหมอยางสรางสรรคนมความส าคญ โดยสามารถจ าแนกไดเปน 2 ระดบ ดงน (อาร พรรณมณ, 2552: 9-6 - 9-9) 1. ระดบบคคล หมายถง ความคดสรางสรรคสามารถตอบสนองความตองการของบคคล แตละคนทมความตองการแตกตางกน ดงทเฮอรลอค (Hurlock, 1972: 319) กลาววา ความคดสรางสรรคกอใหเกดความสข ความสนก และท าใหเดกเกดความพงพอใจ อนสงผลตอบคลกภาพของเดก ท าใหเดกรสกตนเตนมความสขและเกดความภาคภมใจในการสรางสรรคงานอยางอสระ อนสงผลดตอคณลกษณะทง 4 ดานของเดกปฐมวย ดงน 1.1 สนทรยภาพและความคดสรางสรรค

ความคดสรางสรรคกอใหเกดสนทรยภาพ ชวยพฒนาทางดานจตใจ ใหเดกรจกชนชม และรกกบความงาม เกดความพงพอใจทผลงานของตนเปนทยอมรบ ท าใหเกดทศนคตทด เกดการเรยนรจากความตองการของตนอยางแทจรง ชวยพฒนาสนทรยภาพ ท าใหเขาใจความหมายของสง ทท าและเหนความส าคญ ท าใหเกดทกษะการสงเกต ความละเอยดลออ ใสใจในการรบร มความประณตกระตอรอรนทจะเรยนรสงตาง ๆ รอบตว

1.2 การผอนคลายอารมณ การสรางสรรคผลงาน เปนหนทางในการชวยเดกใหปลดปลอยและผอนคลายอารมณ

ความตองการแสดงออกอยางอสระ ผานการลงมอปฏบตจรง ดวยการคดน าไปสการกระท า ชวยลดความคบของใจ ความรสกกดดน เปนการผอนคลายอารมณไดอกทางหนง 1.3 สรางนสยทดในการท างาน

130 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ในการท างานเดกจะไดเรยนรการสรางนสยทดจากการแนะน าของครและเพอน การสงเกตผอน ไมวาจะเปนการวาด การระบายส การประดษฐ ฯลฯ รวมถงการจดเกบเครองมออปกรณตาง ๆ ทใชในการท างานใหเปนระเบยบเรยบรอย การจดเกบแยกสงของอยางเปนหมวดหม และการท าความสะอาดวสดอปกรณในการท างาน รวมถงสถานททใชในการท างานดวย

1.4 โอกาสในการเลนกบความคด เดกมโอกาสไดใชวสดอปกรณ และสอตาง ๆ ในการส ารวจคนควาทดลอง และปฏบต

กจกรรมอยางอสระ มโอกาสเลอกใชวสดหลากหลายในการสรางสรรคผลงานใหม ๆ ท าใหไดเรยนรทกษะในการคดสรางสรรค น าไปสการสรางพนฐานนกคดสรางสรรคในอนาคต

1.5 การพฒนากลามเนอใหญ-กลามเนอยอย และการประสานสมพนธระหวางมอและตา เดกไดพฒนาทกษะตาง ๆ เหลานจากการท ากจกรรมการเลนการเคลอนไหวรางกาย

ทง กลามเนอเลกและกลามเนอใหญ ดวยการหยบ จบ ฉก ตด ปะ กระดาษ วาเปนการพฒนาทาง ดานรางกายใหมความสมบรณพรอมในการทจะสรางสรรคสงตาง ๆ ตอไป

2. ระดบสงคม ในปจจบนสภาพสงคมมการเปลยนแปลงไปจากเดมอยางเหนไดชด และมความสลบซบซอน โดยเฉพาะความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยการสอสารทท าใหรปแบบของสงคมเปลยนแปลง และมการแขงขนสง ทกหนวยของสงคมจงตองมการปรบเปลยนเพอใหทนตอการเปลยนแปลงในปจจบน น าไปสการอยรอดในอนาคต ดวยเหตนความคดสรางสรรคจงมความส าคญ ทท าใหสงคมสามารถด ารงอยไดอยางมความสข ดงน 2.1 ท าใหเกดนวตกรรมใหมอยางตอเนอง

ความคดสรางสรรคท าใหมนษยสามารถอยรอดไดในโลกของการแขงขนทางการคา เพราะตลาดมการแขงขนสง สนคาทผลตเหมอน ๆ กนในประเภทเดยวกน และมคแขงมากขนสงผลใหราคาสนคาลดลง ผทสามารถจะอยรอดไดในสภาพเศรษฐกจทมการแขงขนนตองสามารถผลตสนคา ไดดกวาคแขงทงคณภาพ ประโยชนใชสอยความแปลกใหม เพอตอบสนองความตองการ และดงดดใจลกคาใหไดมากทสด สงผลใหยคเทคโนโลยในปจจบนนตองแขงขนกนในดานความคดสรางสรรค เพอใหเกดนวตกรรมใหม ๆ เพอตอบสนองความตองการ และการแขงขนทางธรกจ โดยไมจ ากดอายขนอยกบความสามารถโดยเฉพาะความคดสรางสรรคทเปนตวทะลายก าแพงขอจ ากดดานอาย หากใครมความคดแปลกใหม แตกตาง นาสนใจ ใชประโยชนได กสามารถสรางรายไดและเปนเจาของธรกจไดงาย ๆ เชนกน

2.2 ความปลอดภยในชวต ความคดสรางสรรคท าใหเกดการพฒนาทางการแพทย เกดการคนพบวธการรกษา

ใหม ๆ ท าใหคนเรามชวตทยนยาวขน มเทคนคในการดแลผปวยแบบใหมชวยลดความทรมานจากการ

131 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เจบปวดทยาวนาน และยงสามารถรกษาอาการของโรคใหหายไดเรวขนดวย เชน นกศกษาแพทย ชาวอเมรกน ไดคดสรางสรรควธการท าใหผปวยหายเรวขนดวยการเชดหน การแสดงทาทางตลก -ขบขน การเลานทาน เปนวธชวยใหผปวยรสกผอนคลายอารมณด สงผลใหสภาพรางกายคนสสภาพ-ปกตไดเรวขน

2.3 สขภาพอนามย การสรางสรรคความรใหม ๆ ท าใหคนเรารจกวธการดแลรางกายใหแขงแรง เชน

วธการรบประทานอาหารทมประโยชน วธการออกก าลงกายอยางถกวธ วธการพกผอนอยางถกวธ วธการคลายความเครยด การรกษาสมดลระหวางกายกบจต ท าใหมนษยมสขภาพอนามยทด และ ใชชวตไดอยางมความสข

2.4 วธการแกปญหาสงคม สภาพปญหาในสงคมปจจบนเปลยนแปลงไปจากอดตและมความซบซอนมากขน

การแกปญหาดวยวธเดม ๆ ใชไมไดผล จงจ าเปนตองใชความคดสรางสรรคในการออกแบบวธ -แกปญหาในดานตาง ๆ แมแตดานสงคมเศรษฐกจการเมองการศกษา ฯลฯ ความคดสรางสรรคใหม ๆ จะท าใหสงคมราบรนด าเนนไปอยางมความสข

2.5 ความเจรญกาวหนา ความคดสรางสรรคน ามาซงความเจรญกาวหนา สงผลใหเกดความสข โลกมการพฒนาอยางไมหยดยงเพราะความคดสรางสรรค ความคดสรางสรรคเปนตวยกระดบคณภาพชวต และความเปนอยของมนษยใหดขน

ดงนนจะเหนไดวาความคดสรางสรรคมความส าคญมากในปจจบน เพราะโลกมการแขงขนสงในทกดาน การสงเสรมใหมนษยมความคดสรางสรรคจงเปนสงทส าคญ ท าใหเกดการสรางสรรคสงทแตกตางเหนอกวาสงทเคยปรากฏมา เรมจากการสรางสรรคเพอตอบสนองความตองการของตนเอง น าไปสการสรางสรรคเพอตอบสนองความตองการของสงคม ซงจ าเปนจะตองสรางแรงจงใจใหบคคลเกดความคดสรางสรรคอนน าไปสความพยายามในการศกษาคนควา และคนพบสงแปลกใหม สงผลใหสงคมเกดความเจรญกาวหนาและมความสะดวกสบาย ทดเทยมนานาอารยประเทศ

กำรประเมนควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวย

การประเมนความคดสรางสรรคเดกปฐมวย มหลายวธ แตวธทนยมใชมากทสดคอ การสงเกตพฤตกรรม เพราะสะดวกและมความเหมาะสมส าหรบการประเมนเดก ซงสงทควรค านงถงในการสงเกต มดงน (https://www.gotoknow.org/posts/358170)

132 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1. ควรมการบนทกการสงเกตจากพฤตกรรมทเดกแสดงออกขณะท ากจกรรมตาง ๆ ไมควรจดขนเฉพาะเปนกจกรรมการวดและประเมน

2. ควรท าความเขาใจจดมงหมายหลกของการสงเกตวามจดประสงคเพอวดและประเมนความคดสรางสรรคและตองศกษาใหมความรความเขาใจทชดเจนเกยวกบพฤตกรรมทเดกแสดงออกอยางสรางสรรคทางความคด

3. ผทท าหนาทสงเกตควรเปนคนทรจกเดกและเปนผทใกลชดกบเดกปฐมวยเปนอยางด ทงนการสงเกตควรกระท าอยางลบ ๆ ไมใหเดกทรตววาถกสงเกตอย เพอจะไดเหนพฤตกรรมทเดกแสดงออกอยางแทจรง 4. เมอบนทกไมควรใสความคดเหนของผสงเกตลงไป แตควรบนทกเฉพาะพฤตกรรมทเหนและไดยน การบนทกควรใชภาษาทกระชบ ไดใจความ ไมคลมเครอ โดยไมแปลความหมายพฤตกรรมของเดก บนทกเฉพาะการแสดงออก ไดยนและพฤตกรรมทมองเหนเทานน ในการแปลความ การตดสน และการแสดงความคดเหน ควรแยกสวนไว ไมใหปะปนกบพฤตกรรมทสงเกต โดยท าลงในบนทกภายหลง การประเมนความคดสรางสรรคจากการสงเกตพฤตกรรมทกลาวมาขางตน ไมใชเปนเพยงวธเดยวทควรใชในการประเมน แตมอกหลากหลายวธ เพยงแตชใหเหนวาเปนวธทดวธหนงทจะรบกวน ความเปนอสระของเดกในการท างานใหนอยทสด และท าใหเดกไมอยในภาวะถกกดดน แตกไมสามารถจะวดพฤตกรรมเดกไดทกเรอง จงมความจ าเปนอยางมากทตองใชเครองมอประเภทอนเขามาชวยในการประเมน เพอใหสามารถสะทอนถงความสามารถและปญหาของเดกไดจากหลายมมมอง น าไปสกสนพฒนาความคดสรางสรรคใหกบเดกทมความแตกตางกนได

เครองมอประเมนจนตนำกำรและควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวย

เครองมอเพอการประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย แบงออกเปน 2

ลกษณะ คอ เครองมอทเปนแบบทดสอบความคดสรางสรรค และเคร องมอประเมนความคดสรางสรรคทสรางขน มดงน (พชรา พมชาต, 2557: 11-42 - 11-44)

1. แบบทดสอบความคดสรางสรรค เปนเครองมอทนยมและไดรบการยอมรบส าหรบการน ามาประเมนความคดสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวยในปจจบนคอ

1.1 แบบทดสอบความคดสรางสรรคของทอแรนซ (The Torrance Tests of Creative

Thinking: TTCT) ประกอบดวย

133 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

- แบบทดสอบความคดสรางสรรคฉบบภาษา (Thinking Creativity With

Words: Verbal Form)

- แบบทดสอบความคดสรางสรรคฉบบรปภาพ (Thinking Creativity with

Pictures: Figural From)

1.2 แบบทดสอบความคดสรางสรรคของเจลเลนและเออรแบน (The Test for creative

Thinking Drawing Production: TCT-DP)

2. เครองมอวดความคดสรางสรรคทสรางขนเอง โดยการน าเอาขอบขายของพฤตกรรมดานความคดสรางสรรคทตองการประเมนมาเปนตวก าหนด และใชเปนรายการของพฤตกรรมเพอเปนเกณฑในการประเมน เครองมอทสามารถใชประเมนพฤตกรรมความคดสรางสรรค ไดแก แบบสงเกตพฤตกรรมและแบบประเมนผลงานความคดสรางสรรค ดงตวอยางแบบสงเกตพฤตกรรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย ตอไปน

แบบสงเกตพฤตกรรมจนตนำกำรและควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวย

ชนอนบำลปท 3 (5-6 ป) กจกรรม ศลปะสรำงสรรค

รำยกำรพฤตกรรม ม ไมม

1. เลอกใชอปกรณทหลากหลายในการท ากจกรรม

2. บอกเหตผลในการท ากจกรรมหรอชนงานของตนเองไดมากกวาหนงเหตผล

3. มสมาธในการท ากจกรรมและท าไดส าเรจ

4. เลอกใชอปกรณทแปลกใหม แตกตางจากเดมทท ากนอยทวไปในการท ากจกรรม

5. พดหรออธบายการท ากจกรรมของตนเองดวยประโยคทถกตองไดอยางรวดเรว

6. ชวยเหลอเพอนระหวางการท ากจกรรม

ความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม ………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตาราง 5.1 แบบสงเกตพฤตกรรมจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

ชนอนบาลปท 3 (5-6 ป) กจกรรม ศลปะสรางสรรค ทมา : (พชรา พมชาต, 2557: 11-43)

134 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

แบบประเมนผลงำนศลปะสรำงสรรคส ำหรบเดกปฐมวย

ชอ-นำมสกล ……………………………………..………….. ชนอนบำลปท …………………………

ล ำดบทของผลงำน ………………………………………….. วน เดอน ปทประเมน …………………..

รายการประเมน

ระดบคณภาพ แนวทางการประเมน

3 2 1

1. องคประกอบทส าคญของผลงาน

ประกอบดวย

1.1 สมบรณ มประโยชน 1.2 สมดล

1.3 สวยงาม

3 หมายถง ผลงานมองคประกอบ ทง 3 ลกษณะ

2 หมายถง ผลงานมองคประกอบ เพยง 2 ลกษณะ

1 หมายถง ผลงานมองคประกอบ เพยง 1 ลกษณะ

2. ลกษณะของผลงานสะทอนความคดสรางสรรค ประกอบดวย

2.1 แบบใหมตางจากเดม

2.2 ใชประโยชนหลายอยาง 2.3 หลากหลายวสด

3 หมายถง ผลงานมลกษณะความคด

สรางสรรคทง 3 องคประกอบ

2 หมายถง ผลงานมลกษณะความคด

สรางสรรคเพยง 2 องคประกอบ

1 หมายถง ผลงานมลกษณะความคด

สรางสรรคเพยงหนงองคประกอบ

3. กระบวนการสรางผลงาน ประกอบดวย

3.1 ท าดวยตนเอง 3.2 ท าไดส าเรจ

3.3 ท าบอยและใชเวลานาน

3 หมายถง ผลงานมกระบวนการสราง ผลงานทง 3 วธ

2 หมายถง ผลงานมกระบวนการสราง ผลงานเพยง 2 วธ

1 หมายถง ผลงานมกระบวนการสราง ผลงานเพยง 1 วธ

135 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

(ตอ)

รายการประเมน

ระดบคณภาพ แนวทางการประเมน

3 2 1

4. การตงชอผลงาน ประกอบดวย

4.1 เปนความคดของตนเอง 4.2 แปลกใหมตางจากเดม

4.3 สอดคลองกบผลงาน

3 หมายถง ชอผลงานมองคประกอบ

ทง 3 ขอ

2 หมายถง ชอผลงานมองคประกอบ

เพยง 2 ขอ

1 หมายถง ชอผลงานมองคประกอบ

เพยง 1 ขอ

5. การใชวสด ประกอบดวย

5.1 หลายประเภท

5.2 คงทน

5.3 เนนของเหลอใชหรอวสดธรรมชาต

3 หมายถง เลอกใชวสดทม 3 ลกษณะ

2 หมายถง เลอกใชวสดเพยง 2 ลกษณะ

1 หมายถง เลอกใชวสดเพยง 1 ลกษณะ

6. การพดอธบายเกยวกบผลงาน ประกอบดวย

6.1 ใชประโยคไดถกตอง 6.2 พดไดเรวและถกตอง 6.3 ใชค าศพททแปลกใหมแตกตางจากเดม

3 หมายถง พดอธบายเกยวกบผลงานได ทง 3 องคประกอบ

2 หมายถง พดอธบายเกยวกบผลงานได เพยง 2 องคประกอบ

1 หมายถง พดอธบายเกยวกบผลงานได เพยง 1 องคประกอบ

ความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตม ………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตาราง 5.2 แบบประเมนผลงานศลปะสรางสรรคส าหรบเดกปฐมวย

ทมา : (พชรา พมชาต, 2557: 11-43)

136 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บทสรป

การประเมนผลงานศลปะเดกเปนเรองทส าคญทครควรท าไปควบคกบการวางแผนการจดกจกรรม ในขณะทเดกลงมอท ากจกรรมนน ครสามารถสงเกตเหนเดกแสดงพฤตกรรมและทกษะตางดาน ๆ ออกมา การประเมนในลกษณะนเปนทนยมและสามารถท าไดตลอดเวลา ดวยวธการสงเกตจากสภาพจรง แตไมควรจบจองหรอใหเดกรตว เพอใหครสามารถรขอบกพรองทควรน ามาพฒนาเดกไดอยางชดเจน การประเมนผลงานเดกเปนสงทครควรท าอยางสม าเสมอ เพอไมใหลมและเปนภาระจนงานลนมอของคร การประเมนผลงานเดกควรระบวนทใหเปนปจจบนและมการเกบอยางเปนระบบ เพอใชในการเปรยบเทยบความกาวหนาของพฒนาการเดก ในการประเมนผลงานสามารถประเมนไดทงคณภาพและผลสมฤทธของงาน และการประเมนพฤตกรรมจากการท างานของเดก ซงจะแสดงใหเหนถงพฒนาการดานรางกายขณะท างาน อารมณ สหนา ทาทาง ดานสงคมในการท ากจกรรมรวมกบเพอน หากครสงเกตประเมน บนทกอยางสม าเสมอกจะท าใหสามารถปรบพฤตกรรมเดกไดทนทวงท ในขณะทยงไมรายแรง แตหากปลอยปะละเลยกยากแกการแกไข ดงนนความใสใจ และเอาใจใสในการประเมนจงเปนสงส าคญทควรตระหนกตลอดเวลา เพอพฒนาเดกอยางตอเนอง

137 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงบอกความหมายและอธบายลกษณะของการวพากษผลงานศลปะเดก

2. จงเขยนรายงานการวเคราะหผลงานศลปะของเดกปฐมวยทนกศกษาเตรยมมา

3. จงอธบายหลกการและวธการประเมนผลงานศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. เดกปฐมวยแบบใดทถอวาเปนเดกทมความคดสรางสรรค จงอธบายมาเปนขอ ๆ 5. จงบอกประโยชนของการชมเชยเดกปฐมวย พรอมยกตวอยางค าชมเชยมาใหไดมากทสด

8. จงอธบายการประเมนความคดสรางสรรคของเดกปฐมวย

9. จงออกแบบเครองมอประเมนจนตนาการและความคดสรางสรรคของเดกปฐมวยมาคนละ 1 รปแบบ พรอมคมอในการใช

138 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

กระทรวงศกษาธการ. (2560). หลกสตรกำรศกษำปฐมวย พทธศกรำช 2560. กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด

สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. คณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. (2542). คมอกำรประเมนพฒนำกำรเดกระดบกอน

ประถมศกษำ. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. คณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน. (2548). คมอกำรประเมนพฒนำกำรเดกปฐมวย.

กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย. (2557). เอกสำร

กำรสอนชดวชำ กำรประเมนและสรำงเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย 21005 หนวยท 9-15.

นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. คณะกรรมการผลตและบรหารชดวชาการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย. (2552). ประมวล

สำระชดวชำ กำรจดประสบกำรณส ำหรบเดกปฐมวย 21715 หนวยท 7-11. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สจตรา ทวชพ. (2553). วธประเมนควำมคดสรำงสรรคเดกปฐมวย. สบคนเมอ 3 มนาคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/358170

Hurlock. E. B. (1972). Child Development. New York: McGraw-Hill Book Co.

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 6

กำรจดนทรรศกำรทำงศลปะจำกผลงำนเดก

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. อธบายความหมายและความส าคญของการจดนทรรศการได 2. บอกประวตความเปนมาของนทรรศการได 3. บอกจดประสงคในการจดนทรรศการทางศลปะได

4. ยกตวอยางการจดแสดงนทรรศการแตละประเภทได 5. อธบายและน าเสนอการการจดแสดงนทรรศการจากผลงานเดกได 6. จ าลองรปแบบของการจดนทรรศการศลปะเดกได

หวขอเนอหำ 1. ความหมายการจดนทรรศการศลปะ

2. ความส าคญของนทรรศการเดก

3. ประวตของนทรรศการ

4. นทรรศการเพอการศกษา

5. ประเภทของนทรรศการเพอการศกษา 6. นทรรศการผลงานเดกปฐมวย

7. การจดนทรรศการจากผลงานเดดปฐมวย

8. บทสรป

9. ค าถามทายบท

10. เอกสารอางอง

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

สปดาหท 10

1. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint เรอง การจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก

2. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและรวมกนสรป

140 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

4. แบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ระดมความคดเหนและน าเสนอแบบ Mind maping ในหวขอ “ประเภทของการจดแสดงนทรรศการ” แลวน าเสนอหนาชนเรยน

5. มอบหมายงานใหนกศกษาไปศกษารปแบบการจดนทรรศการศลปะ และเตรยมวสดอปกรณในการจดนทรรศการจ าลอง มาในสปดาหหนา

สปดาหท 11

1. ทบทวนสงทไดเรยนรในสปดาหท 10

2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษา อภปรายเกยวกบนทรรศการศลปะส าหรบเดกทไดศกษามา

3. บรรยาย และสรปเนอหาดวย Microsoft PowerPoint เรอง การจดนทรรศการศลปะและการจดตกแตงหองเรยนศลปะ

4. ใหนกศกษารวมกนจดนทรรศการศลปะจ าลองในชนเรยน 5. แบงหนาท และมอบหมายตวแทนน าเสนอใหอาจารยและเพอนฟง 6. รวมกนสรปอภปรายการเรยนรในบทท 6

7. มอบหมายใหท าแบบฝกหดทายบทและน าสงในสปดาหหนา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. Microsoft PowerPoint เรอง การจดนทรรศการทางศลปะจากผลงานเดก

4. Microsoft PowerPoint เรอง การจดนทรรศการศลปะและการจดตกแตงหองเรยนศลปะ

5. กระดาษปรฟ 6. วสดอปกรณในการจดนทรรศการจ าลอง 7. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอน ๆ

141 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการแบงกลมวเคราะห น าเสนอเนอหา

3. ประเมนจากการจดนทรรศการ

4. ประเมนจากน าเสนอเนอหา 5. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

6. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 6

กำรจดนทรรศกำรทำงศลปะจำกผลงำนเดก

“ศลปะ” เปนเครองมออยางหนงของการพฒนาเดกปฐมวย และเปนสวนหนงในกระบวนการในการเรยนรของเดกตามธรรมชาต สงตาง ๆ รอบตวเดกลวนสามารถน ามาสรางสรรคเปนงานศลปะไดทงสน และสงส าคญในการสงเสรมความสนใจ และภาคภมใจในการท างานศลปะใหกบเดก คอ การน าผลงานของเดกทกคนออกจดแสดงในโอกาสตาง ๆ เพอใหเดกมก าลงใจ ถงแมวาผลงานของเดกจะไมไดรบค าชม แตกเปนการเพยงพอทจะเตมเตมความรสกดใจทไดโชวผลงานใหผอนเหนได และค าชนชมแมจะไมเปนค าพดจากเพอน ๆ หรอคร เพยงแตเปนเสยงปรบมอกสามารถสรางก าลงใจใหเดกไดมากทเดยว การน าผลงานเดกมาจดแสดงจงเปนสงส าคญในการสงเสรมใหเดกอยากท างานศลปะ ซงเปนประโยชนในการพฒนาดานอน ๆ ตามมา ไมวาจะเปนดานภาษา ทครควรเปดโอกาสใหเดกแตละคนไดน าเสนอผลงานของตนเองใหผอนไดฟง ถงแมเวลาจะมไมมากแตกสามารถสลบสบเปลยนกนไปในแตละคราวได อกทงดานรางกายทเดกไดพฒนาการประสานสมพนธกนระหวามอและตา และดานอน ๆ กไดพฒนาไปพรอม ๆ กน เมอเดกไดท างานอยางอสระและมความสข

ควำมหมำยกำรจดนทรรศกำรศลปะ

การจดนทรรศการศลปะสามารถจดไดหลากหลายรปแบบ ขนอยกบวตถประสงคของผจดนทรรศการ โดยอาจยดหลกการจดตามลกษณะของงานศลปะนน ๆ หรอกลมผชม หรอตามชวงอายของผสรางสรรคงานศลปะกได ซงมผใหความหมายของการจดนทรรศการศลปะ ไวดงน

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2554 : 634) ใหความหมายวา “การแสดงผลงาน สนคา ผลตภณฑ หรอกจกรรมใหคนทวไปชม”

นตยา ฉตรเมองปก (2552: online) นทรรศการ หมายถง การน าโสตทศนวสดและวสดอปกรณตาง ๆ มาจดแสดง ซงเปนการใหการศกษาอยางหนงดวยการจดแสดงและเปดใหเขาชมดวยการน าเสนอขอมล ขาวสาร โดยมการกระตนความสนใจผชมดวยการจดกจกรรมอนประกอบ ท าใหเกดความนาสนใจ ไดรบความรบรรลตามเปาหมาย (http://kroobannok.com/blog/6709)

สมใจ ภตศร (ม.ป.ป.: online) ไดใหความหมายไววา การจดนทรรศการศลปะ หมายถง การจดแสดงผลงานศลปะ แขนงใดแขนงหนงหรอหลายแขนง ในทสาธารณะชน โดยเปดโอกาสใหคน

144 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ทวไปเขาชมได โดยมจดประสงคใหไดรบความร มโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน และไดชนชมผลงานนนดวย (https://sites.google .com/site/ minnicangngng/k-1) ธรศกด อครบวร (2537. online) กลาววา นทรรศการ หมายถง การน าสงตาง ๆ ทมเนอหาสมพนธกน เชน วสด สงของ อปกรณและกจกรรมทหลากหลาย มาจดแสดง โดยมจดมงหมายทชดเจน ดวยการออกแบบทเราความสนใจมการวางแผนใหผชมมสวนรวมในหลาย ๆ รปแบบ สอทน ามาใชมหลากหลาย เชน รปภาพ หนจ าลอง ของจรง และกจกรรมตาง ๆ และปายนเทศ กจกรรมอาจจดในลกษณะ การสาธต การประกวด การบรรยาย การอภปราย การถามตอบ เปนตน (http://jujumixed.blogspot.com/2008/02/1.html) ดงนนจงสามารถสรปไดวา การจดนทรรศการศลปะ หมายถง การน าผลงานศลปะในแขนงตาง ๆ ทมเนอหาสอดคลองหรอเชอมโยงกนมาจดแสดง ตามโอกาส หรอตามจดประสงคของผจดแสดง โดยใชเทคนคในการน าเสนอตามความตองการของผจดแสดง โดยเปดโอกาสใหบคคลทวไปเขาชมไดอยางอสระ อาจมการจดกจกรรมเสรมเพอดงดดความสนใจของผเขาชมและเปนการเสรมความรใหผเขาชมไดรบความรบรรลตามวตถประสงค ซงวสดอปกรณในการจดสามารถน าเสนอไดในรปแบบทหลากหลาย เพอใหดทนสมย นาสนใจ สะดดตา ตรงตามวตถประสงค เชน

1. ภาพวาด 5. หนจ าลอง

2. ของจรง 6. ปายนเทศ

3. ภาพถาย 7. โมเดล

4. จอภาพเคลอนไหว 8. รปแบบ 3 มต(แสง ส เสยง) ทงนในการจดแสดงผลงานศลปะในชนเรยนปกต ครกสามารถประยกตรปแบบตาง ๆ ขางตน

มาใชได เพอใหมความแตกตาง เปนการสบเปลยนหมนเวยนไปใหมความแปลกตา ดไมนาเบอ จะท าใหบรรยากาศในการชมนทรรศการนาสนใจตลอดเวลา ไมซ าซากจ าเจ ซงการจดนทรรศการผลงานเดกโดยมากครจะจดในลกษณะปายนเทศ ซงมรปแบบทตามตว กอาจเปลยนมาเปนการน าวสด ลอยตวหรอ 3 มต มาประกอบ และอาจมปายนเทศแบบเคลอนทเขามาประกอบดวยกเปนการชวยเสรมใหนาสนใจขน

ควำมส ำคญของนทรรศกำรผลงำนเดก

นทรรศการผลงานเดกมความจ าเปนมาก ครไมควรละเลย เพราะถอเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนรของเดก เปนการน าเสนอผลงานของเดกเพอสรปในสงทเดกไดเรยนรมา เปนการทบทวนความจ าเกยวกบความคดรวบยอดของประสบการณทเกดจากการทดลอง คดสรางสรรค เสรม

145 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ก าลงใจอนเปนการตอยอดสงทจะลงมอท าในครงตอไป ซงความส าคญของนทรรศการผลงานเดกมดงน 1. เปนการประเมนผลการเรยนรของเดก

2. ท าใหทราบขอบกพรองและความกาวหนาทางการเรยนรของเดกรายบคคล

3. เปนการรวบรวมผลงานเดกส าหรบจดแสดงใหบคคลทเกยวของไดรบร 4. เปนการสรางความภาคภมใจใหกบเดกเจาของผลงาน และผปกครอง 5. ท าใหผปกครองรพฒนาการทงทราบจดเดน จดดอย และพฒนาการดานตาง ๆ ของบตรหลาน 6. สามารถแกไขพฒนาเดกไดทนทวงท ทงจดเดนและจดดอย

7. ท าใหเดกไดพฒนาผลงานจากการไดเรยนรเทคนคจากผลงานผอน

จดประสงคในกำรจดนทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย

การจดนทรรศการผลงานเดกปฐมวย มจดประสงคในการจด ดงน 1. เพอสรางความภาคภมใจในผลงานของตนเองใหกบเดก

2. เพอแสดงผลงานทไดเรยนรมาของเดก ใหบคคลทเกยวของไดชนชม

3. เพอสรางความสมพนธอนดระหวางเดก คร และผปกครอง 4. เพอแสดงความกาวหนา พฒนาการและการเรยนรของเดก

5. เพอใหผปกครองไดมสวนรวมในการจดการเรยนรใหแกเดก

การจดนทรรศการจากผลงานเดกในแตละครงครควรตงจดมงหมายใหมความชดเจนเพอใหเกดประโยชนสงสดตอผเรยน และควรสรางแรงบนดาลใจในการสรางสรรคผลงานใหกบเดก เดกทกคนควรไดโอกาสในการน าผลงานจดแสดงอยางทดเทยมกน ครควรใหก าลงใจ และรจกการใช ค าพดยวยใหเดกเกดการพฒนาผลงาน แตกควรระวงการใชค าพดในเชงเปรยบเทยบซงจะเปนการบนทอนก าลงใจเดกทยงไมมทกษะและความสามารถเทากบเพอน และควรท าความเขาใจกบผปกครองในการแสดงความคดเหนตอผลงานของเดกดวยเชนกน เพอใหเขาใจความแตกตางระหวางบคคลของเดก ซงวยนสามารถพฒนาได แตควรใหก าลงใจ สนนสนนการสรางผลงานอยางเหมาะสม

146 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ภาพท 6.1 การจดนทรรศการผลงานเดกปฐมวย “โรงเรยนอนบาลบงกาฬ

วศษยอ านวยศลป ทมา : ปนทอง นนทะลาด (2560)

147 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ประวตของนทรรศกำร

นทรรศการมประวตการจดแสดงมาอยางยาวนาน ตงแตอดตจนถงปจจบน ท าใหเราไดเรยนรและน ารปแบบมาพฒนาการจดแสดงมาอยางตอเนอง ซง จนดามณ นชนารถ (2551 : Online). ไดอธบายจดเรมตนของการจดนทรรศการวามมาตงแตสมยโบราณ ซงไดคนพบจากหลกฐานบนทกทางประวตศาสตร โดยมการจดแสดงมาตงแตอดตในหลายรปแบบ และมพฒนาการมาจนถงปจจบน ซงมววฒนาการตามล าดบ ดงน (http:// jujumixed .blogspot.com/2008/02/1.html)

1. เมอประมาณ 15000 - 10000 ป กอนครสตศกราช นกโบราณคดระบวา จดเรมตนของนทรรศการจากหลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดทเปนฝมอของมนษยเผาโครมนยอง ไดสรางศลปะภาพเขยนจ านวนมากมายไวในถ า Altamila และยงพบในถ า Lascause ดวย ซงอยทางตอนเหนอของประเทศเสปน และอยทางใตของประเทศฝรงเศส

2. มการจดแสดงนทรรศการมาตงแตยคโบราณ เปนนทรรศการแสดงสนคาขนาดใหญ ลกษณะการจดเปนเทศกาลแสดงสนคากรอเลย ใชค าเรยกวา fair โดยประเทศอยปตไดมการสรางตลาดซอขายสนคาทสสาน และชาวกรกจดแสดงสนคาและเทศการสรรเสรญพระเจา ในเมองเดลฟ ทอาณาจกรโรมน โดยมการจดเทศกาลสนคาในฤดกาลเกบเกยวทางการเกษตร เปนตน

3. ในยคกลาง การจดนทรรศการมผคนใหความสนใจมากขนเรอย ๆ จนมาถงยคหลง กยงไดรบความนยมเพมมากขน เพราะการจดแสดงนทรรศการเปนโอกาสในการพบกนของประเทศตาง ๆ เชน เยอรมน เบลเยยม ฝรงเศส และรสเซย ซงอยในชวงการปกครองของอาณาจกรโรมน

4. ชวงครตศศตวรรษท 12 ประเทศองกฤษมการการจดเทศกาลสนคาขน เปนครงแรกโดยมจดประสงคเพอการรวมพธการทางศาสนา ณ กรงลอนดอน เมองเวสต สวธฟลด ใชชองานวา “บารโธโลมวแฟร”

5. มการจดนทรรศการ ทใชชอวา “รสเซยนแฟร” ณ เมอง นชช นอรดกโรด เปนการน าสนคามาจากประเทศทหางไกลกนมารวมกนจดนทรรศการ เชน กาแฟจากประเทศจน พรมจากประเทศญปนและเปอรเซย

6. การจดแสดงสนคาประเภทหนงสอ ขนสตว ทซอมาจากประเทศทวยโรป โดยจดขนทเมอง ลปซง จนกลายเปนงานแสดงสนคาทใหญระดบโลก

7. เมอประมาณ 300 ปทผานมา ในประเทศอเมรกา ณ เมอง นวเจอรซ ไดจดแสดงสนคาตดตอกนถง 2 ครง จงนบวาเปนทนยม จนถงป ค.ศ. 1810 เอลกานาห วตสน ไดเอาสกรสด าแตมสขาวทหนา ทเทา และหางในไปแสดงทเมองพทซฟลดและเมองแมสซาจเสทส ไดรบความสนใจอยางมาก จนจดเปนงานประจ าปไปทวสหรฐอเมรกา

148 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

8. ในศตวรรษท 19 เปนชวงทมความเจรญทางการคาและการขนสง มการจดงาน “มหกรรม” ขนครงแรกจดขนทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ มการจดนทรรศการทแสดงความกาวหนาทางอตสาหกรรม วทยาศาสตร ศลปะและสถาปตยกรรมจากทวโลก และในปตอ ๆ มากไดมการจดงานมหกรรมกนอยางตอเนอง คอ

- ป ค.ศ. 1851 ป ค.ศ. 1958 จดขนทกรงบรสเซล ประเทศเบลเยยม

- ป ค.ศ. 1962 จดขนท เมองซอททล ประเทศอเมรกา - ป ค.ศ. 1964 - 1965 จดขนท นครนวยอรค ประเทศ อเมรกา - ปค.ศ. 1970 จดขนทเมองโอวากา ประเทศ ญปน

- ป ค.ศ.1985 จดขนทประเทศญปน มชองานวา สกบา - ป ค.ศ. 1986 จดขนท เมองเวนคเวอร ประเทศแคนนาดา - ป ค.ศ. 1994 จดขนทเมองโคโลน ประเทศเยอรมน ปค.ศ.2000 จดขนท เมองฮนโนเวอร

ประเทศเยอรมน - ปค.ศ. 2005 จดขนทจงหวดไอจ ประเทศญปน

9. นทรรศการในประเทศไทยจดขนครงแรกในรชกาลท 6 เปนการแสดงผลงาน ภาพจตกรรมในโบสถ เปนการจดแสดงศลปะบนฝาผนง และจดขนในวงเปนภาพเกยวกบพระมหากษตรย นอกจากนยงมการจดแสดงพระบรมรปใหประชาชนทวไปไดเคารพบชา

จะเหนไดวาจดเรมตนของการจดนทรรศการในยคโบราณ มกมความเกยวของกบการคาขาย ซงสนคาทมการน ามาจดแสดงกมกเปนสงของทแปลกใหมทในทองถนนนไมม และเปนของจ าเปนทคนในทองถนตองการซอหา ลกษณะการจดกจะแตกตางกนออกไปตามวฒนธรรมของทองถนนน ๆ และมววฒนาการมาอยางตอเนอง ซงจดประสงคกมพฒนาการทแอบแฝงแตกตางกนออกไป เชน

1. เพอการจารกเรองราวสคนรนหลง 2. เพอการคา และธรกจ

3. เพอการน าเสนอผลงานศลปะ 4. เพอการพบปะแลกเปลยนขอมล 5. เพอกจกรรมทางศาสนา 6. เพอแสดงผลงานจตกรรมทางศาสนา 7. เพอเปนตวแทนบคคลใหเปนทรจก

6. เพอเปนตวแทนในการแสดงความเคารพนบถอ

9. เพอสรางสรทรยภาพใหแกผสรางและผเขาชม

149 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

จนมาถงยคปจจบนทมความนยมอยางกวางขวางในการจดนทรรศการ ซงสรางความแปลกใหม นาสนใจ ไดอยางไมสนสด นบเปนยคของการแลกเปลยนขอมลขาวสารทนทรรศการมอทธพลสงสดตอสงคม ทกวงการมการน านทรรศการไปประยกตใชในรปแบบทแปลกใหมและแตกตางขนเรอย ๆ แตกมวตถประสงคหลกในการเผยแพรใหเปนทรจกแกสาธารณะชน ซงความเจรญทางเทคโนโลยมผลในการพฒนาใหการจดนทรรศการเปนทรจกและเขาถงไดงาย รวดเรว ผทสนใจในเรองนน ๆ ไดความรตรงตามวตถประสงคอยางแทจรง จากการประชาสมพนธทกวางขวาง ซงเปนสวนหนงในกระบวนการจดนทรรศการ จงชวยใหการจดนทรรศการประสบความส าเรจไดงายขน

นทรรศกำรเพอกำรศกษำ

การจดนทรรศการเพอการศกษา เปนการจดนทรรศการทมวตถประสงคเพอการถายทอดความรรวมถงประสบการณใหกบผเรยน อนสงผลใหผเรยนเกดการเรยนรไดดวยการมสวนรวมแสดงเนอหา ดวยสอ และกจกรรมทหลาก ในการจดนทรรศการเพอการศกษาน มกจะมเนอหา รปแบบ สอ หรอ กจกรรมทมความเกยวของกบหลกสตร บทเรยน หรองานวชาการไมทางตรงกทาง ออม การจดนทรรศการเพอการศกษามลกษณะ ดงน (http://hnung3.blogspot.com/2008/02/)

1. มจดประสงคเพอการถายทอดความรและประสบการณ ดวยรปแบบตาง ๆ

2. สงเสรมทศนคตทดใหกบผชมทมตอสถานศกษา

3. ท าใหผชมหรอผเรยนมโอกาสเลอกในการเรยนร หรอมโอกาสศกษาตามความความถนดและความสามารถของแตละบคคล

4. นทรรศการประเภทใหความร ทหนวยงานตาง ๆ จดขนจดวาเปนนทรรศการเพอการศกษาไดเปนอยางด

5. รปแบบในการจดสามารถจดไดทงนทรรศการชวคราว นทรรศการเคลอนท และนทรรศการถาวร

6. สถานทในการจดนทรรศการทางการศกษา สามารถจดไดทงในหองเรยน ในบรเวณโรงเรยน นอกโรงเรยน รวมถงสถานทสาธารณะในชมชน

150 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ประเภทของนทรรศกำรเพอกำรศกษำ

การจดนทรรศการเพอการศกษา เปนการจดนทรรศการทเนนความเกยวของกบการใหความร ทงใหความรกบประชาชนทวไป และนกเรยนนกศกษาในสถาบนการศกษาตาง ๆ โดยการจดนทรรศการเพอการศกษาสามารถแบงออกไดเปน 4 ประเภทดงน (ชาญชย สญพง, 2544: 4-1 - 4-2) 1. นทรรศกำรในหองเรยน (Classroom Exhibition)

การจดนทรรศการในหองเรยนถอเปนสวนหน งในการเรยนการสอนของเดก โดยมจดประสงคเพอใหผเรยนไดรบความรเพมเตมนอกเหนอจากเนอหาทครสอนในชนเรยน เพอใหการเรยนรของเดกเกดความสมบรณมากย งขน อยางททราบกนดวาการจดนทรรศการถอเปนสวนประกอบทส าคญอยางหนงของการเรยน ทงนครอาจจะเปนผจดนทรรศการดวยตนเอง หรอใหนกเรยนมสวนรวมในการจด และใหนกเรยนเปนผจดทงหมดกได ซงวตถประสงคในการจดนทรรศการในหองเรยนสามารถสรปได ดงน (ธรศกด อครบวร 2543: 56) 1.1 เพอใชในการน าเขาสสาระของเรองทเรยน

1.2 เพอใชก าหนดขอบเขตเนอหาของวชาทเรยน

1.3 เพอเปนเครองมอกระตนใหผเรยนอยากทจะเรยนร 1.4 เพอใชเปนเครองมอในการศกษาในรปแบบการคนควาวจย

1.5 เพอใชเสรมในกจกรรมการเรยนการสอนส าหรบผเรยน

1.6 เพอใชเปนเครองมอชวยในการสรปบทเรยน

1.7 เพอใหผเรยนสามารถเรยนรจดจ าเปนการสะสมความรเพอน าไปใชตอไป

2. นทรรศกำรนอกหองเรยน (Outside Classroom Exhibition)

การจดนทรรศการนอกหองเรยนนกเพอใหผเรยนเกดความรทครอบคลมในเนอหาทเรยนมากยงขน แตกมจดมงหมายส าหรบกลมเปาหมายทกวางขวางมากขน ซงนอกจากจะไดรบความรเฉพาะผเรยนภายในสถานศกษาแลว ผเรยนจากสถานศกษาอน ๆ กยงสามารถเขามาศกษาและไดรบความรในนทรรศการนไดดวย ทงนการจดนทรรศการนอกหองเรยนเนอหาอาจเปนสวนหนงของการเรยนการสอนหรอไมกได และในการจดนทรรศการผทสามารถมสวนรวมในการจดแสดงสามารถเปนไดทงผสอน ผเรยนและผทมความเกยวของ ซงวตถประสงคในการจดการมดงน (ธรศกด อครบวร 2543: 54) 2.1 เพอจดแสดงในโอกาสพเศษนอกเหนอจากการจดทไมเกยวของกบการเรยนการสอน

2.2 เพอใชในการประชาสมพนธสถาบนการศกษาตาง ๆ

2.3 จดขนเพอใชในโอกาสพเศษของสถานศกษา

151 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3. นทรรศกำรในระบบโรงเรยน (School System Exhibition)

การจดนทรรศการในระบบโรงเรยนถอเปนสวนหนงของการจดนทรรศการเพอการเรยนการสอน เปนการเพมพนความรใหแกผเรยนและเปนการตอกย าซ าทวนในเรองทเรยนมาแลวดวย เพราะผเรยนจะไดสมผสคนเคยเปนเวลาพอสมควรจงสามารถจดจ าไดดยงขน วตถประสงคในการจดนทรรศการในระบบโรงเรยน มดงน 3.1 เพอใหผเรยนสามารถเรยนรไดอยางชดเจนเปนรปประธรรม

3.2 เพอเสรมสรางความรความเขาใจจากการไดมโอกาสเปนผจดแสดงนทรรศการดวยตนเอง อกทงยงเปนการสงเสรมการแสดงออกของผเรยนไดอกทางหนง 3.3 เพอใหผเรยนเกดความคดรวบยอดจากการมองเหนภาพสความเขาใจในองคประกอบตาง ๆ อยางชดเจน

3.4 เพอสรางความชดเจนใหแกผเรยน จากการน าเสนอทหลากหลายซงสามารถดงดดความสนใจเพมการจดจอเพอศกษาขอมลตาง ๆ ในการชมนทรรศการใหนานขน

3.5 เพอกระตนความอยากในการเรยนร ท าใหเดกอยากสรางสรรคผลงานเพอแสดงใหผอนเหน ซงจะน าไปสความภาคภมใจของเจาของผลงาน

4. นทรรศการนอกระบบโรงเรยน (Out of School System Exhibition)

การจดนทรรศการนอกระบบโรงเรยน มจดมงหมายเพอการใหความรกบบคคลภายนอกเปนหลก แตจะถอเปนสวนหนงของการเรยนการสอนดวยหรอไมกได ขนอยกบครผสอนในการทจะบรณาการประสบการณใหกบเดก ซงการจดนทรรศการนอกระบบโรงเรยนมวตถประสงคดงน 4.1 เพอเผยแพรขอมลขาวสารใหกบประชาชนทวไปไดทราบตามวตถประสงคทตงไว 4.2 เพอการประชาสมพนธใหประชาชนทวไปเขาใจในเนอหาเกยวกบเรองตาง ๆ ชดเจนยงขน

4.3 เพอปลกกระแส เปนการกระตนใหเกดความตนตวในเรองทตองการน าเสนอ

4.4 เพอเปนเครองมอในการเปลยนทศนคตของบคคลจากดานหนงไปสอกดานหนง 4.5 เพอสรางความสนกสนานเพลดเพลน และจรรโลงใจ

ซงในการจดนทรรศการทเกยวของกบการศกษาจะเหนไดวา ไดประโยชนหลายดานทงตอผเรยน ประชาชนทวไป รวมถงหนวยงานองคกรทตองการไดรบความรจากเรองทจดนน ๆ แตทงนวตถประสงคหลกในการจดนทรรศการเพอการศกษา กเพอการใหความรเพมเตม เปนการประเทองปญญาใหกบผทเขามาศกษาเรยนร อนจะเกดผลดกบทงตวผจดนทรรศการและผรบขอมลจากนทรรศการดวย ทงนในการจดเทศกาลทางการศกษาควรมงเนนรปแบบทท าใหเกดความดงดดนาสนใจ สะดดตาผทจะเขามาชม แตหากเนนการน าเสนอเนอหาเพยงอยางเดยวอาจท าใหผทจะเขามาชมเกดความรสกเบอหนาย เพราะอาจจะท าใหรสกไมแตกตางจากการอานต ารานาน ๆ หนงเลม

152 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ดงนนผจดจงควรศกษารปแบบทสามารถน าเสนอเนอหาทเปนประโยชนและมความดงดดสายตาผชมไดในเวลาเดยวกน ซงจะเกดความคมคามากทสดในการจดนทรรศการ

ภาพท 6.2 ตวอยางรปแบบนทรรศการผลงานศลปะในชนเรยน

ทมา : https://www.pinterest.com/pin/253820128972359708/

153 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ภาพท 6.3 ตวอยางการจดรปแบบนทรรศการจากผลงานศลปะเดก

ทมา : http://sgpart.blogspot.com/2013/09/international-dot-day-lesson-ideas.html

ภาพท 6.4 ตวอยางนทรรศการในชนเรยน

ทมา : https://theimaginationtree.com/making-creative-arts-area-art-gallery-kids/

154 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ภาพท 6.5 ตวอยางนทรรศการศลปะในชนเรยน

ทมา : http://www.labpreschool.udel.edu/

นทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย

การจดนทรรศการผลงานของเดกปฐมวย เปนกระบวนการหนงในการประเมนผลการเรยนรของเดก ถอเปนการประเมนความพรอมในหลาย ๆ ดาน ทงนเพอใหทราบความกาวหนาจากการเรยนรและท ากจกรรมของเดกรปแบบหนง อกทงยงเปนการรวบรวมผลงานของเดกมาแสดงใหบคคลทมความเกยวของกบเดกไดรบทราบ เปนการชวยเสรมสรางความภาคภมใจในตวเองใหกบเดก และชวยใหผปกครองจะไดมสวนรวมในการชนชมผลงาน รบทราบพฒนาการของบตรหลาน ตลอดจนรและท าความเขาใจจดเดน จดดอย ในพฒนาการเรยนรดานตาง ๆ เพอรวมมอกนพฒนาและแกปญหาเดกในสวนทขาด สงเสรมสวนทเดนตอไป (https://www.gotoknow.org/posts/415614)

จดประสงคในกำรจดนทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย

1. เพอเปนโอกาสในการสรางความสมพนธอนดระหวางคร ผปกครองและเดก

2. เพอแสดงผลงานของเดกใหผปกครอง และบคคลทเกยวของไดรบร 3. เพอสรางความภาคภมใจในผลงานของตนเองใหกบเดก

4. เพอน าเสนอพฒนาการ ความกาวหนาทเกดจากการเรยนรของเดก

5. เพอเปดโอกาสใหผปกครองไดมสวนรวมเปนสวนหนงในการจดการเรยนรใหแกเดก

155 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ภาพท 6.6 ตวอยางการจดนทรรศการศลปะของเดกในชนเรยน

ทมา : http://www.scgbuildingmaterials.com/th/LivingIdea/ArchitectLifestyle/%E0%B9%84%E

0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%81%E0%B8

%B2%E0%B8%A3%E0%B8%95%E0%B8%81%E0%B9%81%E0%B8%95%E0%B9%88%E

0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8

%B4%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B8%B0%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%AB%

E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8

%81-(Kids-Art-Space.aspx

กำรจดนทรรศกำรจำกผลงำนเดกปฐมวย

การจดนทรรศการถอเปนสงส าคญทควรจดใหมขนอยางตอเนอง เพราะถอเปนโอกาสส าคญทเดกจะไดแสดงออกผานกจกรรมศลปะ ทงนครและผปกครองควรเลงเหนความส าคญของการจดนทรรศการเดกดวย เพราะเปนกจกรรมหนงทครและเดกมโอกาสไดท างานรวมกน ผลสะทอนทไดจากการจดนทรรศการ คอ เดกเกดความภาคภมใจและสงผลใหเกดความพยายามในการท ากจกรรม ใหด

156 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

มากยงขนกวาเดม เดกจะไดฝกการแกปญหา ฝกการตดสนใจ โดยใชทกษะการคดอยางอสระ จนเกดกระบวนการเรยนรทตดตวเดกไปจนโต การจดนทรรศการผลงานเดกปฐมวยภายในโรงเรยนสามารถท าไดหลายโอกาส ดงน (สตยา สายเชอ, 2541: 157-163) 1. กจกรรมนทรรศการทกสปดาห 2. กจกรรมนทรรศการวนส าคญ

3. กจกรรมนทรรศการเสรมความร ดงจะอธบายรายละเอยดและยกตวอยาง ตอไปน

1. กจกรรมนทรรศกำรทกสปดำห ในการจดนทรรศการในทกสปดาหนน เปนการน าเอาผลงานทางศลปะทเดกไดท าในแตละวนออกมาจดแสดงเปนรายสปดาห ควรจดในวนแรกของตนสปดาห คอ วนจนทร หรอสามารถรวบรวมผลงานของเดกตลอดสปดาหแลวจดแสดงในวนศกร เพอใหผปกครองไดชมในสปดาหถดไป โดยน าเอาผลงานของเดกในสปดาหทผานมารวบรวมแลวจดแสดงไวในมมใดมมหนงของหอง ควรเนนบรเวณทผปกครองสามารถมองเหนได เพอสรางความเชอมนในการเอาใจใสของครใหผปกครองไดรบทราบ และเปนการสรางความภาคภมใจใหกบเจาของผลงานดวย

2. กจกรรมนทรรศกำรวนส ำคญ เปนการจดนทรรศการทมวตถประสงคเฉพาะ เปนการจดแสดงผลงานของเดกทมความเกยวของกบวนส าคญในชวงตาง ๆ ตลอดปทเดกควรมสวนรวมในการน าเสนอผลงาน เปนโอกาสในการการแสดงความรก ความเคารพนบถอ ดวยความรสกตาง ๆ ตอบคคลและตอวนส าคญนน ๆ เชน โอกาส “วนแม” ครอาจจดกจกรรมใหเดกประดษฐดอกไม วาดภาพเกยวกบแม สรางสรรคงานศลปะเพอถายทอดความรสกทมตอแม เปนตน แลวน าผลงานของเดกทกคนในชนเรยน มารวมกนจดแสดงในรปแบบของนทรรศการ นอกจากนยงมวนส าคญตาง ๆ ทเดกควรรบรเพอเปนประสบการณในการด าเนนชวต เพอใหทนตอโลกและเหตการณตาง ๆ ในสงคมปจจบน ชวยปลกฝงความรสกอนด ผานการสรางผลงานศลปะ ท าใหเดกเกดสนทรยภาพ ชวยในการกลอมเกลาจตใจใหเปนคนเออกอาทรตอบคคลอนในสงคม ซงยงมวนส าคญทเกยวของกบสถาบนตาง ๆ อกมากมายทเดดควรรบร เชน วนพอ ซงนอกจากจะเกยวของกบครอบครวแลว ยงเกยวของกบสถาบนพระมหากษตรยดวย วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนสงกรานต วนขนปใหม วนลอยกระทง วนไหวคร ฯลฯ ถอเปนโอกาสดในการปลกฝงใหเดกมความรสกทดตอสงคม การสรางสรรคผลงานทางศลปะจงนบเปนหนทางทดไมยงหยอนไปกวาการพร าสอน เพราะเดกจะไดเรยนรอยางมความสข เกดการยอมรบจากการไดสมผสกบบรรยากาศผานการลงมอปฏบตจรง

157 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3. กจกรรมนทรรศกำรเสรมควำมร ตามปกตการจดนทรรศการเสรมความรภายในชนเรยนส าหรบเดกนน ถอเปนหนาทหลกของคร แตหากครรจกการประยกตและน ากจกรรมศลปะของเดกมาสรางเปนนทรรศการ กจะเปนการใหผเรยนมสวนรวมในการจด โดยการน าผลงานศลปะของเดกหลายประเภทมาประยกตในการจดในรปแบบตาง ๆ กสามารถสรางสรรคนทรรศการเสรมความรทเกยวกบเรองตาง ๆ ไดมากมายและนาสนใจ เชน นทรรศการความรเกยวกบธรรมชาตรอบตว ครอาจจะใหนกเรยนวาดภาพสตวหลากหลายชนด วาดภาพสงมชวตตาง ๆ แลวตดเปนชนชน หรอฉกปะกระดาษเปนรปสงมชวตและธรรมชาตตาง ๆ แลวน ามาประกอบกนเปนเรองราว กจะท าใหไดเนอหาประกอบนทรรศการทนาสนใจ ทเดกเปนผสรางขน ซงจะสามารถดงดดความสนใจใหกบเดกไดไมยาก เพราะเปนผลงานทเกดจากฝมอของเดกทงชนเอง นอกจากนยงมนทรรศการเกยวกบเรองอน ๆ ทสามารถใหเดกรวมแสดงฝมอในการจดไดอก เชน นทรรศการวทยาศาสตรจากผลงานเดก นทรรศการภาษา อาจจะเกยวกบพยญชนะตาง ๆ ซงเดกสามารถมสวนรวมในการเขยน การประดษฐ และตกแตงได นทรรศการเสรมความรดานคณตศาสตร โดยบรณาการชนงานของเดกเขากบตวเลขทเดกควรเรยนร ทงเลขไทยและเลขอารบก การแสดงความสมพนธของจ านวน การแสดงความสมพนธของขนาดและปรมาณ หรอแมแตการเรยนรเรองระยะทางใกลไกลกสามารถน าผลงานของเดกมาประยกตใชในการจดแสดงได จะเหนไดวาการจดนทรรศการผลงานของเดก แมจะไมใชเดกทอยในชนประถมศกษา หรอเดกโต เดกปฐมวยกสามารถมสวนรวมในการจดนทรรศการไดเชนกน โดยครควรรจกการประยกตใชผลงานเดกใหเกดประโยชนสงสด การน าผลงานของเดกมาใชในการจดนทรรศการลกษณะน จะท าใหเดกรสกภาคภมใจแตกตางไปจากการน าผลงานไปตดจดแสดงตามปกต เพราะการสรางสรรคผลงานของเดกเปนสงทมความหมายมากยงขน ท าใหเดกไดเรยนรมประสบการณดานอน ๆ เพมมากขน และยงเปนการยวยดงดดใหเดกสรางสรรคผลงานศลปะ เพราะมจดหมายรวมกนอยางชดเจนในการสรางสรรคผลงาน ภายใตการท างานอยางอสระและมความสข

บทสรป

การจดนทรรศการทางศลปะจากผลเดกเปนเครองมออยางหนงทชวยในการพฒนาเดกปฐมวย ทงดานรางกาย ดานอารมณดานสงคม และดานสตปญญา เปนวธการสรางแรงบนดาลใจใหกบเดกในการแสดงผลงานทางศลปะ ท าใหเดกเกดความภาคภมใจทผลงานของตนเองไดถกน าออกเผยแพรใหบคคลอนไดเหน แมจะไดรบค าชนชมหรอไมกตามแตกท าใหเดกเกดความพงพอใจ มความอยากทจะสรางสรรคผลงานเพอน าออกมาแสดงอก ดวยเหตนครควรตอบสนองความตองการของเดก

158 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ดวยการเลอกรปแบบการจดนทรรศการทมความนาสนใจและหลากหลาย เพอกระตนการพฒนาของเดกอกหนทางหนง และครควรถอโอกาสนในการใชประโยชนจากการจดนทรรศการ โดยเฉพาะการประเมนพฒนาการของเดกในดานตาง ๆ ซงจะท าใหถกตองรวมถงความเจรญกาวหนาของเดก เพอการพฒนาและแกไขปรบปรงไดอยางทนทวงท และถอเปนโอกาสในการสอสารกบผปกครองเพอใหเหนพฒนาการของเดก เพอสรางความเขาใจและใหเกดการยอมรบเพอการพฒนารวมกนอยาง เปนรปธรรม

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงอธบายความหมายและความส าคญของการจดนทรรศการ

2. จงบอกประวตความเปนมาของนทรรศการ

3. จงบอกจดประสงคในการจดนทรรศการทางศลปะ

4. จงยกตวอยางการจดแสดงนทรรศการมาทกประเภทอยางละเอยด

5. จงบรรยายรปแบบของการจดนทรรศการศลปะเดกมาอยางเหมาะสม

6. จงยกตวอยางรปแบบการจดตกแตงหองเรยนศลปะส าหรบเดกเดกปฐมวย

159 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

จนดามณ นชนารถ. (2551). การจดนทรรศการ. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://

jujumixed .blogspot.com/2008/02/1.html

ชาญชย สญพง. (2544). กำรจดนทรรศกำร. คณะวทยาการจดการ สถาบนราชภฏเพรชบรณ. ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. (2556). พจนำนกรม ฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. 2554.

กรงเทพฯ: บรษท ศรวฒนาอนเตอรพรนท จ ากด (มหาชน). ธรศกด อครบวร. (2537). กำรจดนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก

http://jujumixed.blogspot.com/2008/02/1.html

_______. (2543). นทรรศกำรและกำรจดงำนแสดง. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: โรงพมพ

ไทยวฒนาพานช.

นตยา ฉตรเมองปก. (2552). กำรจดนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://kroobannok.com/blog/6709

ววรรธน จนทรเทพย. (2548). กำรจดแสดงและนทรรศกำร. คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

หมบานจอมบง. สตยา สายเชอ. (2541). กจกรรมศลปะส าหรบเดกกอนวยเรยน. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส. สนนทา นนทา รงสมนตชาต. (2553). กำรจดนทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย. สบคนเมอ 25

กมภาพนธ 2561, จาก https://www.gotoknow.org/posts/415614

สมใจ ภตศร. (ม.ป.ป.). กำรจดนทรรสกำรศลปะ. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก https://sites.google.com/site/ minnicangngng/k-1

สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. แสงสรยา วราหค า. (2551). ลกษณะของนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก

http://hnung2.blogspot.com/

Jeedwonder and Pinterest. (2558). ไอเดยกำรตกแตงหองศลปะส ำหรบเดก (Kids Art

Space). สบคนเมอ 3 มนาคม 2561, จาก ttp://www.scgbuildingmaterials.com/th/

LivingIdea/ArchitectLifestyle/ Tami. Children's Art Gallery. สบคนเมอ 6 มนาคม 2561, จาก

https://www.pinterest.com/pin/253820128972359708/

160 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

Taylor's Artopolis. (2557). International Dot Day Lesson Ideas. สบคนเมอ 20 มกราคม 2561, จาก https://theimaginationtree.com/making-creative-arts-area-art-

gallery-kids/

University of Delaware. (2555). Laboratory Preschool. สบคนเมอ 28

มกราคม 2561, จาก http://www.labpreschool.udel.edu/

แผนบรหำรกำรสอนประจ ำบทท 7

กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. อธบายหลกการและแนวทางจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวยได 2. บอกแนวทางการจดกจกรรมส าหรบส าหรบเดกปฐมวยได

3. อธบายประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก ได 4. ยกตวอยางรปแบบของกจกรรมศลปะส าหรบเดกได

5. สามารถสรางสรรคผลงานศลปะไดทกประเภท โดยน าเสนอประเภทละ 2 ชนได

หวขอเนอหำ 1. หลกการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. แนวทางการจดกจกรรมส าหรบส าหรบเดกปฐมวย

3. บทบาทครในการจดกจกรรม 4. ประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก

5. รปแบบในการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5.1 กจกรรมวาดเสน

5.2 กจกรรมศลปะการระบายส 5.3 กจกรรมศลปะการพมพ

5.4 กจกรรมศลปะการประดษฐ 6. กจกรรมกระดาษส าหรบเดกปฐมวย

7. กจกรรมศลปะจากสประเภทตาง ๆ

8. กจกรรมการพมพภาพ 9. ศลปะจากสธรรมชาต

10. กจกรรมศลปะดวยการปน

11. บทสรป

12. ค าถามทายบท

13. เอกสารอางอง

162 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

วธสอนและกจกรรมกำรเรยนกำรสอนประจ ำบท

สปดาหท 12

1. บรรยาย และสรปเนอหาสาระส าคญประกอบการน าเสนอดวย Microsoft PowerPoint เรอง กจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. ใหนกศกษาอภปราย ซกถามและรวมกนสรปในหวขอเรอง บทบาทครและแนวทางในการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดก

3. มอบหมายงานแบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม ระดมความคดเหนและน าเสนอ ในหวขอ “ประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก” แลวน าเสนอในรปแบบ Mind mapping

4. มอบหมายใหนกศกษาแตละกลมเตรยมวสดอปกรณในการฝกปฏบตกจกรรมศลปะ มาในสปดาหหนา

สปดาหท 13

1. ทบทวนสงทไดเรยนรในสปดาหท 12 2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษาเวยนกนน าเสนอวสดทใชในการกจกรรมศลปะจาก

กระดาษ และกจกรรมศลปะจากสประเภทตาง ๆ

3. ผสอนอธบายขนตอนและน าเสนอตวอยาง ใหนกศกษาด พรอมสนทนาแลกเปลยนความคดเหน เปดโอกาสใหนกศกษาไดซกถาม

4. แบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม และปฏบตกจกรรมศลปะจากกระดาษ และกจกรรมศลปะจากสประเภทตาง ๆ

5. ใหนกศกษาน าผลงานทท าเสนอตอเพอนหนาชนและรวมกนจดแสดงผลงานในรปแบบนทรรศการ

6. รวมกนสรปและสะทอนการท ากจกรรมในวนน สปดาหท 14

1. ทบทวนสงทไดเรยนรในสปดาหท 12 และ 13

2. น าเขาสบทเรยนโดยการใหนกศกษาเปลยนกนน าเสนอวสดทใชในการกจกรรมการพมพภาพ กจกรรมศลปะจากสธรรมชาต และกจกรรมการปน

3. ผสอนเสนอแนะขนตอนและน าเสนอตวอยาง ใหนกศกษาด พรอมสนทนาแลกเปลยนความคดเหน เปดโอกาสใหนกศกษาไดซกถาม

4. แบงกลมนกศกษาเปน 5 กลม และปฏบตกจกรรมศลปะการกจกรรมการพมพภาพ กจกรรมศลปะจากสธรรมชาต และกจกรรมการปน

163 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. ใหนกศกษาน าผลงานทท าเสนอตอเพอนหนาชนและรวมกนจดแสดงผลงานในรปแบบนทรรศการ

6. รวมกนสรปและสะทอนการท ากจกรรมทงหมดทผานมา

สอกำรเรยนกำรสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย 2. ต ารา ศลปะส าหรบครปฐมวย

3. Microsoft PowerPoint เรอง วสดอปกรณทใชในงานศลปะ

4. Microsoft PowerPoint เรอง ภมปญญาและวสดทองถนในงานศลปะ

5. กระดาษปรฟ 6. วสดอปกรณในการสรางสรรคงานศลปะ

7. แบบฝกหดทายบท

แหลงเรยนร 1. ส านกวทยบรการ ของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน 2. หองสมดประชาชน

3. เครอขายอนเทอรเนตของส านกวทยบรการของมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน www.libraly.udru.ac.th และอนๆ

กำรวดผลและกำรประเมน

1. ประเมนจากการอภปรายซกถามในชนเรยน

2. ประเมนการแบงกลมวเคราะห น าเสนอเนอหา

3. ประเมนจากความรวมมอและความสนใจในการท ากจกรรม

4. ประเมนจากผลงานการท ากจกรรมสรางสรรค 5. ประเมนจากแบบฝกหดทบทวนทายบทเรยน

บทท 7

กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

ปจจบนรปแบบการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกนน มการประยกตและออกแบบแตกตางไปจากเดมมากมาย เพราะโลกแหงการแลกเปลยนขอมลขาวสาร ความร ของครในปจจบนเปนไปอยางหลากหลายและกวางขวาง ไมวาครจะอยมมใดของโลกกสามารถแลกเปลยนขอมลขาวสาร และตดตามความกาวหนาดานวทยาการในเรยนการสอนของนานาประเทศไดโดยงาย ดวยเหตน จงเกดการผสมผสานการสรางสรรคผลงานศลปะทแตกตางไปจากเดมมากมาย ทงรปแบบ วธการ และการใชวสดอปกรณ ครไดเทคนคใหม ๆ มาใช มชองทางแหงการเรยนรเพอออกแบบกจกรรมทแปลกใหม นาสนใจ และเหมาะสมกบวยของเดกมากยงขน อนเปนโอกาสทดส าหรบเด กทจะเปดโลกแหงจนตนาการไดอยางเตมศกยภาพ

ในการจดกจกรรมส าหรบเดก การใหอสระและก าลงใจเปนสงทมความส าคญ และควรควบคไปดวยกน บทบาทของครจงเปนสงส าคญและมมากมายทตองศกษาเรยนร การชแนะ บอกใหท า การก าหนดกะเกณฑ จงเปนสงทครควรตระหนกวาไมควรท าเปนอยางยง เพราะเปนการฉดรง ใหจนตนาการของเดกหยดชงกได ดงนนการท าบทบาทของครศลปะทดจงเปนสงส าคญและควรถอปฏบตอยางเครงครด เพอการพฒนาของเดกอยางเตมท

หลกกำรจดกจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

ในการจดกจกรรมศลปะใหกบเดกนนครไมควรบอกเดกโดยตรง ควรใหค าแนะน าเพอใหเดกรแนวทางเพยงเลกนอยเทานน เพราะจะกอใหเกดผลเสยโดยตรงกบเดก ควรสนบสนนและใหโอกาสเดกในการคนหาวธการดวยตนเองอยางอสระ การจดเตรยมวสดอปกรณทหลากหลาย มความแตกตางกนส าหรบเดกเปนสงทจะชวยกระตนจนตนาการใรการสรางสรรคไดด การทเดกเลอกวสดทแตกตาง มาสรางเปนผลงาน หรอทเรยกวา ศลปะแบบสอผสม เดกจะรสกมอสระและสนกกบการสรางสรรคหลายรปแบบ เปนการเปดโอกาสใหเดกคนพบวธการทแตกตาง เชน การใชสน าวาดภาพผสมกบสเทยน การตดปะผสมกบการใชเศษวสด เปนตน ครเปนผมบทบาทส าคญในการสงเสรมใหเดกเกดการเรยนรจากกจกรรม ซงเทคนคทส าคญในการสอนศลปะส าหรบเดกมดงน (บศรนทร สรปญญาธร, 2545: 19) - การกระตนเดกในกาสรางสรรคผลงานเพอใหเกดความคดรเรมสรางสรรค

166 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

- เปดโอกาสใหเดกใชมอหยบจบสงตาง ๆ อยางอสระ

- สนบสนนใหเดกท างานดวยตนเอง ครไมควรกาวกาย

- เปดโอกาสและสนบสนนตดสนใจในการเลอกท างานดวยตนเอง - ครควรจดเตรยมวสดทหลากหลายและเหมาะสมกบเดก

- ควรออกแบบกจกรรมใหมหลากหลายรปแบบ

- ใหการยอมรบชนชมผลงานของเดกทกคน น าขนจดแสดงอยางเทาเทยมกน - ใหค าแนะน าในผลงานของเดกเทาทจ าเปน และใหก าลงใจในความพยายาม

- ควรรจกการใชค าถามปลายเปดเปนการเปดโอกาสใหเดกแสดงความคดเหน เพอใหเดกเกดแรงจงใจในการท างาน

แนวทำงกำรจดกจกรรมส ำหรบส ำหรบเดกปฐมวย

1. ใหความส าคญเกยวกบกระบวนการท างานมากกวาผลงาน เพอพฒนาศกยภาพภายในตวของเดก

2. หากเปนกจกรรมทเดกยงไมเคยท ามากอนครควรมการแนะน า ดแลอยใกล ๆ หรอหากซ าซอนอาจจะตองมการแนะน าการใชอปกรณเพอเออตอการท ากจกรรมของเดก

3. สนบสนนใหเดกท างานเปนกลมเพอการพฒนาทกษะทางสงคมไปพรอมกบความคดสรางสรรคดวย เพอเรยนรการยอมรบ การอดทน รอคอย การชวยเหลอแบงปน ความมวนยและการเลยสละ

4. จดกจกรรมโดยค านงถงความตองการของเดกเปนหลก ทเรยกวาการยดเดกเปนศนยกลาง โดยเชอวาเดกทกคนมศกยภาพภายใตความแตกตาง

5. จดบรรยากาศทสงเสรมความคดสรางสรรค ดวยการวางแผนกจกรรมทใหเดกไดท าอยางอสระ ไมชน าหรอบอกใหท าตาม หากมการก าหนดและบอกทขนตอนเดกจะไมมความมนใจในการท างานและไมกลาคดเพราะรอครบอก

6. การสอสารกบผปกครองเปนสงส าคญ ในการสรางความเขาใจในแนวทางการสงเสรมความคดสรางสรรค อยางถกตอง ไมใชการสกดกน

7. จดกจกรรมสรางสรรคใหเดกไดท าทกวน โดยใหเดกเลอกท าอยางนอยวนละ 2 กจกรรม กจกรรมหนงควรมลกษณะการพฒนากลามเนอมอและตาใหประสานสมพนธกน และอกกจกรรมเปนกจกรรมอสระ เชน ประดษฐ ตดปะ ฉกปะ ชย า เปนตน

167 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บทบำทครในกำรจดกจกรรม ครเปนผทเกยวของและส าคญกบเดกในทกกระบวนการ ครควรสนบสนนสงเสรมการเรยรของเดกในทกดาน โดยค านนงถงความแตกตางระหวางบคคล ไมเอาผลงานของเดกแตละคนมาเปรยบเทยบกน และควรใหก าลงใจในการสรางสรรคผลงานใหม ๆ ส าหรบเดกเสมอ ซงบทบาทของครศลปะทดมดงน

1. ฝกใหเดกรจกการท าตามขอตกลงหรอกฎเกณฑตาง ๆ กอนลงมอท ากจกรรม

2. ครควรยอมรบในความสามารถทแตกตางกนของเดกแตละคน

3. รจกการใชค าพดยวย และทาทายความสามารถเดกใหแสดงออก

4. สอนเดกดวยความรกและความเอาใจใส 5. ครไมควรรบรอนแกไขผลงานของเดก แตควรทจะพดเพอใหเดกเกดความคดดวยตนเอง 6. ควรมการวางแผนการจดเตรยมอปกรณในการท ากจกรรมเอาไวลวงหนา และควรเปด

โอกาสใหเดกไดแสดง ออกดวยตนเองอยางอสระ

เพราะเหตน ครปฐมวยจงเปนบคคลทมความส าคญเปนอยางยงในการทจะพฒนาเดก และการพฒนาเดกดวยกจกรรมศลปะกเปนสงทเหมาะสมสอดคลองกบพฒนาการและความตองการของเดกเปนอยางมาก ควรเปดโอกาสใหเดกไดท ากจกรรมศลปะอยางตอเนองเพอการพฒนาทกดานอยางเตมศกยภาพ

ประเภทของกจกรรมศลปะส ำหรบเดก

นกการศกษาปฐมวยไดกลาวถงประเภทของการจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกวา เปนการใชอารมณความรสกในการถายความคด ประกอบการใชเทคนควธการตาง ๆ กบวสด เพอสรางออกมาเปนผลงาน ดงนนในการจดประเภทของกจกรรมศลปะจงไดจดประเภทของงานศลปะแบงตามการสรางสรรคของเดกไดดงน (พรพงศ กลพศาล, 2545: 38)

1. กจกรรมศลปะสองมต คอ ศลปะทมมตดานความกวางและความยาว ทสรางสรรคออกมาในแนวระนาบ มลกษณะแบน บนวสดตาง ๆ เชน กระดาษ ผา พนไม พนดน บนกระจก บนผนง ดวยวธการตาง ๆ ทงการปะตด พมพ วาด ระบาย ฯลฯ เชนการพมพภาพดวยใบไม การวาดภาพดวยสน า การละเลงส การขดส การฝนส เปนตน

2. กจกรรมศลปะสามมต คอ ศลปะประเภทลอยตว มลกษณะนนขน หรอเวาลกลงไป ดวยการใชเทคนคตาง ๆ โดยมอปกรณชวยในการประกอบเปนรปราง เชน การปนดน ปนกระดาษ ปนแปง เปนตน แตวธการไมควรซบซอนเหมอนการสรางผลงานของนกศลปะ เดกสามารถออกแบบ

168 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ประกอบได โดยใชวสดประกอบทงไป เชน กลอง เศษไม สวนประกอของพช สตว เมลดพช เปลอกหอย เปนตน

3. กจกรรมศลปะผสมผสานสองมต สามมต คอ การสรางผลงานศลปะทงแบบสองมตและสามมตเขาดวยกน เชน การปนดนเหนยวเปนรปรางสามมต เมอแหงแลวใชสน าระบายตกแตหรอเขยนเปนลวดลาย หรอการน ากลองมาระบายตกแตงเพมสสน เปนตน

การจดกจกรรมศลปะทง 3 ประเภท ครควรออกแบบรปแบบกจกรรมทใหเดกไดรวมงานกบเดกหลาย ๆ กลม หากเปนการการจดกลมควรจดใหมการท างานทงกลมใหญและกลมยอย ขนอยกบขนาดของผลงาน อาจใหเดกทงกลมสรางชนงานรวมกนเพยง 1 ชน แตมรายละเอยดและขนาดชนงานทใหญขน เชน การวาดภาพฝาผนง การสรางโมเดลบานหรอหนยนต เปนตน

รปแบบในกำรจดกจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย

การสงเสรมพฒนาการเดกใหมความพรอมทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา สงผลถงความพรอมดานประสบการณและการเรยนร ท าใหเดกเกดการพฒนาความพรอมดานการใชวสดอปกรณ เปนปจจยในการสงเสรมและพฒนาเดกใหไดเรยนรการท างาน ท าใหเดกเรยนรหนาทของตนเองน าไปสกระบวนการพฒนาความคดรวบยอด และการคดอยางสรางสรรค จงควรมการวางแผนการจดประสบการณใหเหมาะสม เพอกระตนเดกใหพฒนาอยางเตมตามศกยภาพของแตละบคคล เพราะเดกแตละคนมความสามารถและความสนใจทแตกตางกน การวางแผนการจดกจกรรมควรมความหลากหลายตามความตองการของเดก เดกควรไดมโอกาสท ากจกรรมทงเปนรายบคคล และเปนกลม ทงกลมใหญและกลมยอย เพอฝกการเผชญและการแกปญหาทเกดขนอยางเหมาะสมกบวย ฝกการคดยดหยน เนนการใชสอทเปนของจรง ใหเดกมอสระในการปฏบตกจกรรมดวยตนเอง เพอฝกการแกปญหาและการตดสนใจ ดวยกจกรรมทเหมาะกบเดกปฐมวย สามารถแบงไดเปน 5 กจกรรมดงน (สรวงพร กศลสง, 2553: 130-133)

1. กจกรรมวาดเสน

ศลปะการวาดเสน เปนการขดเขยนเสนเพอสรางภาพจากสงทคดจนตนาการ จากวสดใดวสดหนง โดยใชวสดในการขดเขยนหลายประเภท เชน ดนสอ นวมอ พกน ชอค ส เทยน สไม ฯลฯ จดประสงคของกจกรรมนกเพอการพฒนากลามเนอเลกของเดกใหเกดความคลองแคลว และแขงแรง ซงสามารถพฒนาไดจากการบงคบ และควบคมการใชนวมอและองมอ แลวลากเสนไปทศทางทตองการ ซงเสนทวาดมลกษณะการแสดงออกถงอารมณความคดความร สกของเดกในขณะนน เมอเดกมการใชกลามเนอมอมากขน กจะเปนการพฒนาการบงคบและควบคมกลามเนอมอในการ

169 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ลากเสนตามทศทางทตองการไดมากขน สามารถลากเสนไปในทศทางทแตกตางมากยงขน ลกษณะเสนทวาดมความหมายสามารถสอใหผอนเขาใจไดมากขน ซงจะน าไปสการเขยนอกษรตอไปได 2. กจกรรมศลปะการระบายส กจกรรมการระบายส เปนกจกรรมการการฝกระบายสภาพบนวสด เชน วสดประเภทกระดาษ แผนพลาสตก ผาใบ ซงสามารถใชอปกรณในการระบายไดหลายชนด เชน สเทยน สฝน สน าสโปสเตอร สเมจก พกน แกวน า จานส สน า เปนตน ในการระบายสสามารถระบายสดวยวธการผสมผสาน เชนการระบายสเทยนแลวระบายทบดวยสน า จะท าใหไดภาพทมพนผวแตกตางไปจากเดม เปนการสงเสรมความคดสรางสรรคไดอกทางหนง และในการระบายสเดกยงไดฝกการควบคมการใชมอในการลากเสนตามทศทางทควรจะเปน เพอใหเกดความสวยงามตามทตองการ ไดฝกฝนและเรยนรการใชอปกรณหลายชนดประกอบการท างานอยางมขนตอน เรยนรการใชและการจดเกบ การรกษาความสะอาด และความรบผดชอบในการท างาน 3. กจกรรมศลปะการพมพ

เดกจะไดเรยนรทกษะการพมพภาพ โดยในการจดกจกรรมควรจดเตรยมวสดการพมพทหลากหลาย โดยควรเลอกใชวสดทเปนของจรง ทงสงทอยรอบตวและสงทอยตามธรรมชาต เพอใหเดกเรยนรการประยกตใชสงของรอบตวอยางเหมาะสม เรยนรลกษณะพนผวตาง ๆ ทสามารถน ามากดพมพแลวท าใหเกดรองรอย หากเปนวสดผวเรยบ เดกจะไดเรยนรวาภาพพมพทไดจะมลกษณะเรยบเปนพนสเดยวกน หากเปนลกษณะแมพมพทเปนวสดทมรอยนนผวหยาบ รองรอยของการพมพทไดกจะปรากฏชดเจนเหมอนกบรอยของแมพมพทน ามาใช นอกจากการใชแมพมพทไดจากสงตาง ๆโดยตรง ครยงสามารถสรางแมพมพขนไดเอง เปนการฝกใหเดกเรยนรและประยกตใชซงจะน าไปสการพฒนาขนอกขนเมอเดกโตขนสามารถใชอปกรณทมคมได ครควรแกะแมพมพใหเดกไดเหน เพอใหไดเรยนรขนตอน แตควรสอนถงอนตรายของอปกรณทใชในการแกะ และใหเดกไดมโอกาสใชแมพมพทครแกะใหดมาใชพมพภาพสรางผลงานของเดกได กจกรรมนจะท าใหเดกไดเรยนรการน าวสดทหลากหลายมาสรางสรรคเปนภาพทสวยงาม

4. กจกรรมศลปะการปน

เปนกจกรรมทเดกตางชนชอบและเหมาะกบเดกในการพฒนากลามเนอเลกใหประสานสมพนธกนระหวางมอและตา อปกรณในการปนสามารถซอหาไดในรานเครองเขยนและสามารถหาไดตามธรรมชาต อกทงยงสามารถท าขนไวใชไดอกดวย เชน ดนน ามน ดนเหนยว ดนญปน แปงโดว แปงขนมปง แปงขาวเหนยวเปนตน โดยอาจน าวสดอปกรณอน ๆ มาใชประกอบการปนเพอสงเสรมการคดจนตนาการใหเดกมากยงขน วธการปนครอาจก าหนดการปนใหเดกเพอก าหนดแนวทางในการฝก และใหสอดคลองกบหนวยการเรยนร รวมกบการใหเดกปนอยางอสระตามความสนใจ

170 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

5. กจกรรมศลปะการประดษฐ กจกรรมการประดษฐเปนกจกรรมทชวยพฒนาการคดสรางสรรคและจนตนาการจากการใชวสดตาง ๆ ทอยรอบตวทงวสดทหาซอไดและวสดเหลอใช การประดษฐสามารถสรางสรรคผลงานในรปแบบ 2 มต 3 มต และแบบผสมผสานโดยการใชวสดตาง ๆ น ามาประกอบกนเปนชนงาน เชน ขวดพลาสตก เมลดพช วสดเหลอใชจากสตว เชน ขนไก เปลอกหอย กางปลา เกลดปลา เปลอกไข ฯลฯ การประดษฐสามารถประดษฐเปนของเลนและของตกแตงกได เชน การประดษฐหนากาก การประดษฐโมบาย หนนวมอ หนยนต สตวจ าลอง รถยนต ตกตา การดอวยพร กลองดนสอ ฯลฯ เพอกระตนการคดออกแบบในตวเดก ครควรเตรยมวสดอปกรณไวใหเพยงพอ กอนการเรมตนใหเดกท าผลงานคร สาธตวธการใชเครองมออปกรณใหกบเดกอยางปลอดภย ซงควรมการย าทวนทกครงกอนเรมท ากจกรรม และสรางขอตกลงในการกจกรรมเพอความปลอดภย สอนใหเดกใชและเกบอปกรณเมอเสรจกจกรรม จะเหนไดวาการจดกจกรรมศลปะเปนหนทางในการพฒนาเดกอยางรอบดาน รวมไปถงการพฒนาความรสกนกคดจนตนาการ ในการจดกจกรรมของครเปนการชวยใหเดกมโอกาสฝกทกษะการคนควาทดลอง การสอสาร การแสดงความรสกนกคดใหผอนไดรบรและเขาใจ และไดพฒนาทกษะทส าคญทจะน าไปใชในอนาคต คอ ทกษะการคดสรางสรรค เมอเดกสามารถปฏบตกจกรรมไดอยางคลองแคลวเดกจะเกดการพฒนาความเชอมนในตนเอง สงผลใหเกดการพฒนาทกษะการเรยนร ในเรองตาง ๆ อยางมนคงน าไปสการพฒนาทกษะพนฐานทางดานภาษาเพอเปนการเตรยมความพรอมในการเรยนชนทสงขน

กจกรรมกระดำษส ำหรบเดกปฐมวย

กจกรรมกระดาษ เปน กจกรรมทชวยเดกใหแสดงความคดรเรมสรางสรรคและจตนาการโดยใชการปฏบตงานศลปะจากกระดาษ ไดแก การพบ การตด การฉก ปะ เปนตน มงพฒนากระบวนการคดสรางสรรคการรบรเกยวกบความงามและสงเสรมกระตนใหเดกแตละคน ไดแสดงออกตามความรสกและความสามารถของตนเองปลกฝงลกษณะนสยใหเปนคนมความประณต มความละเอยดออน เปนคนมระเบยบ รกความสะอาดในการท างาน (https://prezi.com/op9caf0k8lvz/

presentation) เบญจา แสงมล (2525: 72-74) ไดกลาวถงกจกรรมกระดาษทจดใหเดกปฐมวย โดยมงเนนให

เดกเกดความคดสรางสรรค มความละเอยดละออ ประณตและมความเปนระเบยบเรยบรอย กจกรรมดงกลาวไดแก

171 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1. กจกรรมการฉก และปะกระดาษ 2. กจกรรมการพบกระดาษ 3. กจกรรมการตดกระดาษ

4. กจกรรมการสานกระดาษ

1. กจกรรมการฉก และปะกระดาษ กจกรรมประเภทนนยมใหเดกวยปฐมวยท า เพราะเปนกจกรรมทชวยสงเสรมการใชทกษะมอ

และนวมอทเราเรยกวากลามเนอมดเลก กลามเนอสวนนจะท างานไดดตองอาศยการประสานสมพนธ ระหวางตากบมอดวยและเปนกจกรรมทปลอดภย เดกจะฉกกระดาษเปนชนเลกชนนอยหรอพยายามฉกตามรปภาพในกระดาษแลวทากาวหรอแปงเปยกปะลงบนกระดาษขาวกจกรรมนชวยฝกการบงคบ

นวมอและควบคมความสมพนธระหวางมอกบตาไดเปนอยางด 2. กจกรรมการพบกระดาษ

การพบกระดาษเปนงานทตองใชสมาธ และความคดรเรมสรางสรรค ท าใหไดความบนเทง และความสามคคในกลมอกดวยประโยชนทจะไดรบ เปนการฝกสมาธ เปนการคดสรางสรรค คดรเรม พฒนาใหการพบกระดาษใชประโยชนรวมกบงานศลปะ ในดานอนๆ อกมากมาย การพบกระดาษในวยเดกปฐมวย ควรเปนการพบอยางงาย ๆ เชน การพบรปสเหลยมท านก เรอ บาน ฯลฯ เปนตน จะไมสอนใหพบซบซอนในวยน

3. กจกรรมการตดกระดาษ การตดกระดาษจะเรมสอนไดด เดกควรจะมอาย5 ขวบขนไป เพราะตองใชสายตามาก การท เดกตดกระดาษไดแสดงวา เดกควบคมการใชนวมอไดด สงทส าคญคอ กรรไกรท ใหเดกใชตองเปนกรรไกรหวปาน

4. งานสานกระดาษ

เปนงานทคอนขางยากส าหรบเดกปฐมวย เพราะตองใชสายตาใหสมพนธกบการใชมอ ดงนน กระดาษท ใชสาน ควรจะแขงเลกนอย และตดใหเปนเสนใหญ ลวดลายยงไมจ าเปนส าหรบเดกวยน เพยงใหเดกรจกการจดเสนกระดาษสลบไปมากเพยงพอแลว

กจกรรมกระดาษ เปนกจกรรมทเหมาะสมกบความสนใจความสามารถและสอดคลองกบ หลกพฒนาการ ของเดกเปนอยางยง กจกรรมกระดาษไมเพยงแตสงเสรมการประสานความสมพนธระหวางกลาม เนอมอกบตา และการผอนคลายความเครยดทางอารมณเทานนแตยงเปนการสงเสรมความคดอสระ ความคดจนตนาการ ฝกการรจกท างานดวยตนเองและฝกการแสดงออกอยางสรางสรรคทงความคดและการกระท าซงถายทอด ออกมาเปนผลงาน ทางศลปะและน าไปสการเรยน เขยน อานอยางสรางสรรคตอไป

ลกษณะของสอเพอจดกจกรรมงำนกระดำษ

172 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

สอเพอจดกจกรรมทางศลปะเดกมความส าคญอยางยงตอการเรยนรของเดก ซงเดกจะเรยนรจากสอโดยอาศยประสาทสมผสทงหาไดแก ตา ห จมก ลน และกาย การเลอกใชสอใหถกตองและเหมาะสม จงเปนหนาทของผสอนจะตองใหความสนใจเปนพเศษ คอ

1. สอทจะน ามาใหเดกเกดการเรยนร ตองเปนสอทหางาย และอยรอบ ๆ ตวเดก

2. สอนนตองมความปลอดภย เพราะเดกเรยนรจากสอดวยการไดสมผส

3. สอตองมราคาไมแพง หางาย ประหยดเวลา อาจเปนสอทหาไดจากภายในทองถน

4. สอทน ามาใชตองตรงกบเปาหมาย ทจะท าใหเดกเกดการเรยนรและสรางเสรมใหเดกม ความพรอมในพฒนาการทงสดาน ไปพรอม ๆ กน ไดแก รางกายอารมณสงคมและสตปญญา

5. สอนนตองสะดวกตอการน ามาใชสอยส าหรบการปฏบตกจกรรมทางศลปะของเดก

6. สอทน ามาใชตองสอดคลองกบวยและความสามารถของเดก

ดงนนการค านงถงการเลอกใชสอใหถกตอง เหมาะสมกบเนอหากจกรรมและวธการสอน เพอสรางเสรมใหเดกเกดการเรยนร และมความพรอมทจะเรยน จงเปนสงทจ าเปนอยางยงส าหรบผสอนและตวเดกเอง การเตรยมสอทดจะเปนเสมอนสงเราทคอยกระตนใหเดกอยากไดอยากสมผสทดลองและน าไปสการพฒนาความคดรเรมสรางสรรคของเดกตอไป

กจกรรมศลปะกบสประเภทตำง ๆ

ควำมส ำคญของส สมความส าคญตอทกสรรพสงบนโลกน สของสงตาง ๆ มความแตกตางกน เกดจากเหตปจจยทแตกตางกนเชนกน สสนทสดใสในพช ใชยวยวนแมลงเพอผสมเกสร สในสตวใชเพออวดโฉม ดงดด เพศตรงขาม สผวของคนเราเปนสงบงบอกลกษณะเชอชาต สในชวตประจ าวนทเกดจากการสรางขนของมนษย ใชแทนสญลกษณตาง ๆ เชน ไฟแดง สประจ าวน สญลกษณของหนวยงาน ฯลฯ จงนบไดวาสมความสมพนธกบมนษยเราอยาแยกไมออก ดงท นาร ศรทรพย (2542: 49) กลาววา สมสวนผกพนและมความส าคญตอชวตมนษยมาก จนอาจกลาวไดวาเราไมสามารถหลกหนสตาง ๆ ได 4 ทอยตามธรรมชาต เชน สของทองฟา ตนไม ดอกไม แมลง ฯลฯ เปนสทอยรอบรอบตวเรา ในปจจบนวทยาศาสตรไดเจรญกาวหนาขนมาก สไดถกน ามาใชใหเหมาะสมกบผลผลตวสดเครองใชตาง ๆ นอกจากนน สยงมอทธพลตอความรสก เราจะพบเหนส งตาง ๆ อยรอบตว เปนตน ครปฐมวยจงจ าเปนตองศกษาเกยวกบสงนเพอใหมความรความเขาใจ และสามารถใชสในการสรางสรรคงานเกยวกบศลปะไดถกตองเหมาะสม เพอสรางพนฐานการเปนนกจตรกรใหกบเดกน าไปใชในอนาคต ซงสมความส าคญดงน

173 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

1. เพอบงบอกอารมณ รสนยม และยงมอทธพลตอ ความรสก อารมณ และจตใจของคน

2. ใชเพอการสรางสรรคงานศลปะใหเกดความสวยงาม สมจรง และนาสนใจ 3. เพอการจดกลมดวยการใชสตาง ๆ เชน คณะ กลม หมวดหม เครองแบบตาง ๆ

4. ใชเปนสญลกษณในการถายทอดความ หมาย หรอใชบอกเลาเรองราว

5. เพอใชในการจดองคประกอบของสงตาง ๆ เพอใหเกดความสวยงาม กลมกลน เชน การจดองคประกอบศลป การจดบอรด การแตงกาย การจดตกแตงบาน

6. เพอใหมนษยสามารถจ าแนกสงตาง ๆ ไดชดเจน

7. เพอกระตนสมอง และเสรมสรางความจ า เชน การใชปากกาหลากสในการจดบนทก

กจกรรมศลปะจำกสประเภทตำง ๆ

กจกรรมศลปะจากสตาง ๆ สามารถแบงออกไดเปน 4 ลกษณะ ดงน กจกรรมวำดภำพและระบำยส กจกรรมวาดภาพระบายสถอเปนกจกรรมพนฐานในการเรมสรางสรรคงานศลปะของเดก ท

ส าคญคอสามารถท าเมอใดกได ไมตองเตรยมวสดใด ๆ ใหยงยาก เพยงแตตองใหก าลงใจ เสรมแรงในการสรางสรรค และนบเปนกจกรรมทเดก ๆ ชนชอบเพราะสามารถท ารวมกนกบเพอนๆและคนในครอบครวไดทกสถานท ดงท จกรพงศ สวรรณรศม (2553: 5-6) กลาวา เดกปฐมวยซงมอายระหวาง 3-6 ขวบ พฒนาการทางศลปะจะอยในชวงตอนปลายของ ระยะขดเขย กบ ระยะกอนสญลกษณพฒนาการของเดกวยนเรมขนมาจากการขดเขยนเสนอยางอสระ ไมมความหมายจนพฒนาขนมาสความสามารถในการควบคมบงคบมอขดเขยนเสนตาง ๆ ใหเปนภาพทมความหมายขนนมาไดการเขยนภาพของเดก เขยนขนมาจากความรสกนกคด ความพงพอใจ และจากประสบการณตรงทไดพบเหน โดยเดกจะพยายามเขยนภาพใหมความสมพนธกบสภาพความเปนจรงและ สงแวดลอม ภาพทเดกเขยน สามารถอธบายเปนเรองราวทมความหมายไดโดยทวไป ภาพท เดกเขยนจะเปนเรองราวเกยวกบตวเองครอบครว และเพอนทโรงเรยน ภาพทเดกชอบวาดทก ๆ ครง ไดแก ภาพคน บาน ตนไม ดวงอาทตย ดอกไม ลกษณะของภาพวาดจะเปนภาพโปรงใส มองทะลเหนสงภายในได เชน เดกวาด ภาพแมทก าลงทอง ภาพทเดกวาดจะมองเหนตวเดกอยในทองแม หรอถาเปนภาพเกยวกบเรองราวตาง ๆ ทเดกตองการเนน และถายทอดความรสกของตนใหผอนเหน เดกจะวาดภาพทมขนาดใหญ เชน วาดภาพครอบครวของฉน เดกจะวาดภาพพอและแมมขนาดใหญกวาใคร ๆ ทอยในภาพ การวาดภาพของเดกวยนจะ ไมค านงถงความเหมอนจรงและความสมดลของภาพ เดกจะวาดภาพขนมาจากความพอใจตามความตองการ ของตนเปนส าคญ ซงสอดคลองกบ บรรลอ พฤกษะวน (2551: 66-68) กลาววา กจกรรมทเดก ๆ ชนชอบนอกจากการเลน คอ การวาดภาพระบายสและ

174 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

นอกจากจะเปนกจกรรมทสงเสรมการแสดงออกทางอารมณ ความคดจนตนาการและประสบการณแลว เดกปฐมวยยงจะไดมโอกาสฝกใหมสมาธยาวนานขนไดด ตางไปจากการเลนดนเหนยว กคอ มกพดคยในระหวางการท างานนอยลง ซงการสอนศลปะในปจจบนคงมแนวคดตางไปจากเดม เชน สมยกอนมกจะก าหนดโครงรางใหวาดภาพ การด าเนนงานในลกษณะนจงเทากบไปจ ากดแนวคดและจนตนาการของเดก การวาดภาพระบายสควรเปนกจกรรมอสระทครสงเสรมใหเดกไดแสดงออกทางความคดสรางสรรค และควรใหเดกไดมความส านกในคณคาของความคดและประสบการณของตน มความมนใจและเปนตวของตวเอง ครควรสงเสรมใหเดกไดสามารถแสดงออกจากประสบการณทไดจากการสงเกต และสมผสดวยตนเอง และอาจเกดจากจนตนาการของเดกเอง นนคอสงเสรมใหเดกไดเลอกสงทจะวาด คดออกแบบเอง เพอใหเดกเกดความสบายใจ ลกษณะของภาพกไมจ าเปนตองเหมอนของจรง งานการวาดภาพของเดกกมกจะสมพนธกบการปนดวยดนเหนยว เดกจะไดเรยนรการฝกลากเสน การสงเกตจากการใชสเทยน ทจะแตมภาพตกแตงไดอยางอสระตามความพอใจของตน กำรเตรยมเครองมอเครองใช - ควรเตรยมกระดาษส าหรบวาด อาจเปนกระดาษอดส าเนา ชนดขาวคอนขางหยาบ ขนาด 50 กรมกพอใชได

- ดนสอด า ครงออนครงแขง(HB) และยางลบดนสอ

- สเทยน 1 กลอง การด าเนนการควรสงเสรมใหเดกวาดภาพและระบายสทภาพตามความพอใจ ครควรใหรจกชนดของส แดง ด า เขยว ขาว เหลอง สม และอน ๆ ทงนอาจสงเสรมใหสมพนธกบสประจ าวน

- ก าหนดภาพและสประจ าตวนกเรยนอาจเปนภาพดอกไม ผลไม รปสตวหรออน ๆเพราะนกเรยนยงเขยนชอของตนเองไมได การสมมตสงใดสงหนงขนแทนชอจะชวยใหเดกพอใจ และสะดวกในการเรยกขาน ทงนครอาจใชบลอกพมพ แลวสงเสรมใหระบายสตามใจชอบ

- สงทเดกวาดไมควรมองทผลงาน ควรเพงเลงถงสงทเดกไดแสดงออกจากจนตนาการความรสกนกคดของเดกเอง การชมเชยในความส าเรจของเดกยอมจะชวยใหเดกเกดความภมใจ สบายใจ อบอนใจอยางยง - ในการวาดภาพนน หากเดกขอรองวา วาดสงนน สวนนน ไมได ครอาจแนะน าหรอใหดแบบอยางจากเพอน เพราะการทผใหญน าผาทผใหญมาใหดแบบอยางยอมไมท าใหเดกสบายใจ ทอใจ เพราะวาดไดยาก ฉะนนภาพจากจนตนาการยอมสงเสรมความรเรมไดด ภาพแบบ 2 มต ภาพลายเสน แสดงโครงสรางกนบวาเปนสงทควรพอใจยง

175 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

- สงเสรมใหมการเลาเรองจากภาพทวาด เพราะการวาดภาพของเดกนนมสวนในการสอความคดจนตนาการ ประสบการณของเขาเอง การเลาเรองเอง หรอโดยครชวยยอมชวยพฒนาทางภาษาทสมพนธกบความคดไดดในลกษณะทแสดงออกทางศลปะ สวนใหญเดกวยนยงตองการสงเสยง เพอเรยกรองความสนใจในตวเขาเทานน จงเสนอแนะวาตองสงเสรมใหเดกไดเลาเรองเกยวกบภาพในชนประถมศกษาปท 1-2 กควรสงเสรมการเขยนอธบายภาพดวยเชนกน - การจดรวบรวมการแสดงและการประเมนผลงาน นบวามความส าคญมากเมอมการจดแสดงผลงาน เดกเองจะเปรยบเทยบประเมนผลของเขาดวยตนเองในขณะเดยวกนเขาเองกอาจตองการแกไขแตงเตมผลงานของเขาดวย ครควรสนใจและสงเสรมใหตกแตงหรอแกไขผลงานไดตามใจชอบ เพราะชอวาเปนสงมคาสงสดทเดกสามารถปรบตวโดยการประเมนผลงานของตนเอง สอนตนเอง เปนเปาประสงคสงสดของการศกษาคอการปรบตนเอง นอกจากนเดกเองยงรสกภมใจในความส าเรจทครกลาวชมอกดวย

ขอควรรถงส าหรบคร คอ ภาพของเดกเองเดกและเพอนยอมเขาใจความหมายของภาพไดดกวาผใหญ เพราะหนงสอเดกบางเลมกนยมจะใชภาพประกอบทเดกแตละวยวาดภาพลายเสนหยาบๆ ยงมเปนแบบอยางในการวาดทดเพราะวาดงายตกแตงงาย

กจกรรมกำรเลนกบสน ำ

การสรางสรรคผลงานศลปะผานกจกรรมการเลนสน า ถอเปนงานศลปะทมความทาทายส าหรบเดกมาก เพราะความเหลว เปยก เปอนของสทยากตอการควบคมส าหรบวยเดกเลก ซงประสาทสมผสตาง ๆ ยงคอนขางชาและอยในชวงของการพฒนา บอยครงในขณะทครสอนแลวเกดความวนวาย ชลมน จากอบตเหตเลก ๆ นอย สงผลใหการสอนชงก ครหลายคนหลกเลยงในการสอนเดกสรางสรรคงานศลปะจากสน าเพราะหลายๆเหตผล โดยเฉพาะเรองของความสะอาด บางครงสเปอนเสอผาบาง บางครงเลอะเทอะชนเรยนบาง แตนไมควรเปนเหตผลทครจะหลกเลยงการใหเดกท ากจกรรม อนจะท าใหเดกเสยโอกาสในการพฒนา ครควรเรยนรวธการในการบรหารจดการชนเรยน ตงแตขนพนฐาน การแนะน าอปกรณและวธการใชอยางถกตอง ยกตวอยางอนตลายและอบต เหตทอาจจะเกดขนจากการใชอปกรณ การสรางขอตกลงรวมกนกอนท ากจกรรม ไมควรใหเดกท ากจกรรมอยางเรงรบ โดยเฉพาะในชวงแรกทเดกฝกสรางสรรคกจกรรมสน า ครตองใหความใกลชด ใหค าแนะน า ใหค าชมเชย ใหก าลงใจ เมอเดกท าไดด ถกตอง มการกระตนใหเดกสรางสรรคงานทแปลกใหม สรางความภาคภมใจใหกบเดกดวยการใหน าเสนอผลงานของตนเองใหคนอน ๆ ไดด และจบดวยการน าผลงานไปจดแสดงอยางเทาเทยมกนทกคน

176 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กจกรรมกำรพมพภำพ

การพมพภาพส าหรบเดกปฐมวย นบเปนกระบวนการพนฐานในการพฒนาทกษะกระบวนการคด รจกวางแผน การประยกตใชสงตาง ๆ รอบตวน าไปสการพฒนาความคดสรางสรรค ในการสรางสรรคสงตาง ๆ ในการด ารงชวตในอนาคต การพมพภาพ เพอการสรางสรรคงานศลปะส าหรบเดกปฐมวยนน ไมมกฎตายตวในการเลอกใชวสดตาง ๆ เพอการพมพในการสรางสรรคผลงาน จงนบเปนพนฐานในการสรางกระบวนการคดของเดกอยางกวางขวาง เดกจะเกดทกษะการประยกตใชจากการสงเกตวสดอปกรณทสามารถน ามาพมพภาพได และเมอเลอกวสด อปกรณไดแลว เดกยงตองคดวางแผน วาจะสรางสรรคออกมาในรปแบบใด ซงนบเปนสงทนาตนเตน ทาทาย ตอความอยากรอยากเหนของเดก ซงสอดคลองกบ รตนวด รอดภรมย (2542: 218 - 219) กลาววา การพมพเปนเทคนคในการสรางสรรคศลปะอกวธหนงทนาตนเตนและเรงเราใหเดกกาวไปในโลกของความคดและจนตนาการ ทงผลงานส าเรจทปรากฏออกมากนาสนใจและมความงาม การพมพเปนเรองของการวางแผนในการท างาน องคประกอบส าคญของการพมพมอย 3 อยางคอ แมพมพ สพมพและกระดาษ หากเดกสามารถน าองคประกอบทง 3 นมาผสมผสานกนตามกระบวนการจนเกดภาพขนมาไดนนคอการสรางสรรคงานภาพพมพ

แมพมพดเหมอนจะเปนองคประกอบทส าคญทสดของเทคนควธน เพราะการพมพภาพจะเกดขนไมไดเปนอนขาด ถาไมมแมพมพ แมพมพจะเปนอะไรกไดไมใชเรองส าคญแตตองสามารถมผลท าใหเกดภาพพมพขนมาได ในการพมพภาพโดยทวไปเขาเลอกใชแมพมพจาก 4 ลกษณะคอ วตถทมผวนนและขรขระ วตถทมรองลก วตถทมผวเรยบและวตถทเปนรอยเจาะ ฉล แมพมพแตละชนดจะใหภาพพมพลกษณะตางกน รวมทงเหมาะสมกบวยของเดกแตละวยตาง ๆ กนดวย เดกเลก ๆ ทยงไมมประสบการณในการพมพภาพมากอน รวมทงมทกษะในการใชมอนอยควรเรมตนเรยนรการพมพภาพจากแมพมพผวนน ทอาจจะอยในรปของสงประดษฐของเลน พชผกจากธรรมชาตทเดกคนเคยและอยใกลชดมอ เพอเปนการสอนใหเดกเรยนรวธการแยกแยะวตถรอบ ๆ ตววาสงใดสามารถใชเปนแมพมพส าหรบพมพภาพได วตถและสงของเหลานอาจจะอยในรปของ 2 มตหรอ 3 มต เชน เหรยญ เปลอกขนน เปลอกไม ลวดลายบนของเลน หนาตดของกลวย ลายนวมอ ฯลฯ

การรจกชนดตาง ๆ ของแมพมพทอยใกลตว นอกจากจะท าใหเดกจ าแนกไดวาสงใดคอแมพมพแลวยงจะชวยในเรองการคนหากระบวนการพมพภาพดวย เพราะแมพมพอนหมายถงวตถแตละอยางมคณสมบตและลกษณะแตกตางกน ยอมจะสรางปญหาในการพมพทแตกตางกนไปดวย สงนเองทจะเปนการสอนใหเดกเรยนรการแกปญหา และคนคดการท างานใหส าเรจ ซงกคอพนฐานของการสรางสรรคนนเอง เดกเลก ๆ ทผานงานพมพมาบางแลวอาจจะรจกการสรางแมพมพอยางงายๆ

177 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

จากวสดทมอยรอบ ๆ ตว เชน กระดาษ ยางลบ กานกลวย การสรางแมพมพของเดกจะชวยใหเดกมประสบการณในการมองทยาวไกล ตลอดกระบวนการท างาน ซงจะเปนผลดตอชวตในภายภาคหนา

อปกรณทใชในกำรพมพภำพ

อปกรณทใชในการพมพภาพไมจ าเปนตองเปนวสด อปกรณทตองหาซอ แตควรเปนสงทหาไดงาย อยรอบ ๆ ตว ทงทเปนของเลน ของใช วสดทมาจากธรรมชาต เพอสอนใหเดกรจกการประยกตใช และเหนคณคาของสงรอบตว สามารถสรางสรรคงานพมพภาพไดทกททอยากท า และยงเปนการลดคาใชจายในการซอวสดอปกรณของครอกดวย เชน ใบไมชนดตาง ๆ กอนหน กานกลวย

ขนนก ลกกญแจ กงไม หลอดกาแฟ มอ เทา ฝาขวดชนดตาง ๆ กนขวด เปลอกหอย ถวย จาน แกวน า ผกและผลไมชนดตาง ๆ ของเลน ตวตอ แมพมพแกะ เชน ยาลบ แครอท มนฝรง หวผกกาด สบ ฟองน า ฯลฯ

การพมพภาพจากแมพมพนน เปนวธการพมพทเหมาะส าหรบเดกปฐมวย เพราะเปนแมพมพทชวยสรางความเขาใจเรองหลกในการพมพใหกบเดกปฐมวยไดดทสด วสดตาง ๆ ทอยรอบตวสามารถน ามาเปนแมพมพไดแทบทงสน เชน กญแจ ผลไม ลกโปง ของเลน ตวตอ หว มอ เทา รองเทาฯลฯ การพมพกใชวธการเดยวกน คอ การทาสลงไปบนวสดแลวประทบลงบนผาหรอกระดาษทเตรยมไว สวนการสรางสรรคแมพมพเดกเลกจะยงไมสามารถท าได ครสามารถแกะใหเดกดเพอใหรทมาและกระบวนการ อยางเปนล าดบขนตอน แลวใหเดกพมพโดยใชแมพมพทครท า

กจกรรมศลปะจำกสธรรมชำต

ธรรมชาตสรางสรรคความสวยงามใหกบโลก ไมวาจะเปนคนหรอสตย ลวนพงพาสสนในการด ารงชวต ไมวาจะเปนพชทตองใชสสนเพอลอแมลงในการผสมเกสร สตวตวผหลายๆชนดทมสสนแปลกตาเพอใชดงดดตวเมยเพอการผสมพนธ และแมแตคนเราทใชสสนจากธรรมชาตเพอจรรโลงใจ ทงการพกผอน การสรางสรรคงานศลปะ การดงดดเพศตรงขาม ฯลฯ สจงมอทธพลกบทกสรรพสงบนโลกน สทมนษยเราใชกนมาตงแตบรรพบรษ คอสทไดจากธรรมชาต จากภมปญญา มการใชกนอยางกวางขวาง ซงวธการสกดสกสามารถท าไดงาย ไมซบซอน ถงแมสจะไมสดและคงทนเหมอนสทไดจากเคม แตกมความปลอดภยสง สธรรมชาตหลายๆชนดรบประทานไดนยมน ามาผสมในอาหารท าใหดนารบประทาน สบางชนดไมนยมน ามาผสมในอาหารแตน ามายอมเครองนงหมเพอความสวยงาม สจากธรรมชาตมอยมากมายและหาไดงาย วงการศกษาสงเสรมใหน าสจากธรรมชาตมาใชในการเรยนการสอนเพราะปลอดภย หางาย มในทองถน และเปนการปลกฝงใหเดกเหนคณคาของธรรมชาตอกดวย

กำรน ำสจำกธรรมชำตมำใชในงำนศลปะ

178 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ในการสกดสจากธรรมชาตแตละชนดมความแตกตางกนอยางนาอศจรรย เชน น าบลเบอรรเมอระบายสลงบนกระดาษครงแรกจะปรากฏเปนสชมพ แตเมอสแหงจะเปลยนเปนสมวง สน าเงนจากดอกอญชน เมอผสมน ามะนาวเพยงเลกนอยจะเปลยนเปนสมวง สจากดน ทแตกตางกนตามพนททไดมา เปนตน ถงแมสทไดจะไมสดเทาใดนก แตกเปนทนยมเพราะมความปลอดภยสง สทไดจากธรรมชาต มดงน

1. สเขยว ไดจาก เตยหอม , ใบต าลง , ใบพระหง , ใบยานาง 2. สเหลอง ไดจาก ขมนชน-ขมนออย , หญาฝรน , โสน , กรรณการ , แครอท , ฟกทอง ,

ดาวเรอง , ลกพด ลกตาลสก , ดอกค าฝอย , เมลดค าแสด , ไขแดง , หญาฝรน , ไพล , ดอกบานบร 3. สแดง ไดจาก พรกชฟา , มะเขอเทศ , กระเจยบแดง , ผกกาดแดง(Beet Root) , ค าแสด

, ฝาง , ครง , ค าฝอย , ครง (ใชรงครงใหมๆ) , ดอกเขม , มะละกอ , ขาวแดง , ปนแดง 4. สมวงและสน าเงน ไดจาก ผกปลง , ขาวเหนยวด า , ถวด า , ดอกอญชน , ลกหวา , ใบสาว

ด า , มนเลอดนก , ดอกอญชนผสมน ามะนาว , ครามยอมผา หรอผงคราม , ลกหมก , เปลอกมงคด

5. สด า ไดจาก มะพราว , ดอกดน , ใบยอ , ใบคนทสอ , ถาน , กาบหรอกะลามะพราวเผาไฟ หรอใบจาก หรอรวงตาลเผาไฟ , ถวด า , ดนด า , ลกมะเกลอ , หมกด า , เขมา

6. สน าตาล ไดจาก พะยอม , มะขามปอม , สเสยด , น าตาลเคยวไหม (Caramel) , โกโกผง , ดนเหนยว , ดนลกรง(ปนละเอยดผสมน า) , ยางไมบางประเภท , ไพลผสมปนแดง

7. สชมพ ไดจาก ดอกกหลาบ , ดอกกหลาบเซยงไฮ , เปลอกแกวมงกร

กำรสกดสจำกธรรมชำต สำมำรถท ำไดดงน สเขยว จาก ใบเตยหอม

วธท า น าใบเตยแกพอสมควร มาหนตามขวางเปนชนเลก ๆ น าไปปน หรอต าใหละเอยด เตมน า คนใหสออกจากใบเตย แลวกรองดวยกระชอน หรอผาขาวบาง

สแดง จาก กระเจยบแดง วธท า น าดอกกระเจยบทแกพอประมาณ ยงแกยงด หรอน ามาตากแหงกได แลวน ามาแกะ

กลบดอกออก น าไปตมในน าเดอด กรองเอากากออก จะไดสแดงเขม

สน าตาล จาก โกโก วธท า น าเมลดโกโกมาคว เอาเปลอกหมเมลดออก บดละเอยด บบน ามนออก แลวน ามาบดใหแตกเปนผง ผสมกบน าแลวกรองจะไดสเขม สออนตามปรมาณของผงโกโกทผสม หรอสามารถใชโกโกผงทชงเครองดมน ามาผสมกได สเหลอง จาก ดอกกรรณกา

179 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

วธท า เดดเอาแตเฉพาะหลอดดอก หอดวยผาขาวบาง หยดน าใสเลกนอย แลวคนเอาเฉพาะน า

สเหลอง จาก ขมน

วธท า ปอกเปลอกขมนออก แลวน าไปโขลกใหละเอยด เตมน าเลกนอย กรองดวยผาขาวบาง คนเอาแตน า

สมวง จาก ขาวเหนยวด า วธท า น าขาวเหนยวด าไปแชน าพอทวมประมาณ 2-3 ชม. คนใหสของขาวละลายกบน าให

มากทสด น าน าซาวขาวทไดไปตมจนสก แลวทงไวใหเยนกสามารถน ามาใชได สมวง จาก ดอกอญชน

วธท า เกบดอกอญชนน ามาเดดเอาสวนโคนทเปนสเขยวออก เตมน ารอนเลกนอย แลวบใหช า กรองเอาเฉพาะน า หากตองการสน าเงนหรอสมวงใหเตมน ามะนาว

สด า จาก กาบมะพราวเผา วธท า กาบมะพราวมาเผาไฟจนไหมเปนถานแดง เอาน าราดใหไฟดบ น าไปบดละเอยด ผสม

กบน า กรองผานผาขาวบาง นอกจากนยงมสธรรมชาตอกมากมาย ทสามารถน ามาสรางสรรคงานศลปะได ซงสามารถน ามาสกดไดงาย ดวยวธคลายกนกบทเสนอไวขางตน ทงนตองมการทดลองกอนน าไปใชสอนเดก เพอความถกตอง และเหมาะสมกบงานทจะใช งำนศลปะจำกสธรรมชำต การน าสธรรมชาตมาใชในการสอนศลปะส าหรบเดกปฐมวย ครควรบรณาการเขากบเรองตาง ๆ ตามหนวยการจดประสบการณ โดยสามารถบรณาศาสตรตาง ๆ เขารวมดวย เชน วทยาศาสตร มการทดลองเกยวกบส กระบวนการการสกดส สงเกตความแตกตางเมอสเปยกและเมอสแหง ฯลฯ คณตศาสตร เปรยบเทยบวสดทน ามาใชในการสรางสรรคงานศลปะ ทงส รปราง ขนาด ความเหมอน ความแตกตาง จ านวน ฯลฯ เรยนรภาษา จากค าศพท ทงภาษาพด ภาษาเขยน ทงภาษาไทยและตางประเทศ หรอแมแตประยกตเขากบการเรยนในรปแบบตาง เชน Stem Education การเรยนรอยางลมลกผานโครงการ (Project Approach) เพอใหเดกไดเรยนรอยางหลากหลาย และมความหมาย

180 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

กจกรรมศลปะดวยกำรปน

กจกรรมกำรปน การปนชวยพฒนาทกษะทง 2 ดาน คอ ดานกายภาพ เชน กลามเนอมดเลก ซงในสวนน เดก

ยคใหมจะเรมมปญหากนมาก เพราะเลนแตเกมคอมพวเตอร และคลกเมาสอยางเดยว สงผลใหจบปากกาไมได เพราะกลามเนอมดเลกไมแขงแรง สวนดานท 2 คอเรองของ อารมณ งานปนแปงโดวจะชวยฝกสมาธ ท าใหเดกซน สามารถนง และจดจออยกบสงทท าไดนานขน นอกจากน ยงจะชวยในเรองของมตสมพนธ ท าใหเดก สามารถมองภาพทเปน 3 มต ไดดขน (https://phattahawan. wordpress.com/)

ประโยชนของการปน

- พฒนากลามเนอมอกลามเนอมดเลก มอและนวมอ ในการนวด นวด คลง และปน

- พฒนากลามเนอมอกลามเนอมดใหญ แขนหยบจบเลน

- พฒนาประสาทสมพนธ สอดคลองระหวางตากบมอ ระหวางทปน

- พฒนาทกษะทางดานภาษาในการอธบายผลงานของตนเอง - พฒนาความคดสรางสรรคและเสรมสรางจนตนาการ

- ฝกสมาธท าใหเดกจดจอกบงานทท าไดนานมากขน

- ผอนคลายอารมณเกดความสนกสนานเพลดเพลนขณะท ากจกรรม

- เสรมสรางความภมใจในตวเอง พงพอใจในผลงานของตน

- พฒนาการทางดานสงคม โดยเดกสามารถเลนรวมกบเพอน พนอง คณพอคณแมผปกครอง และญาตผใหญได

- ฝกนสยการเกบของเลนใหเปนท การรกษาของ เพราะหลงจากเลนเสรจแลวตองเกบแปงโดวใหมดชด และดแลแปงโดวใหมอายนานขนเพอทจะน ามาเลนไดอกในครงตอไป

กำรเลนดนเหนยว

บรรลอ พฤกษะวน (2551: 63-65) กลาวถงวธการเลนดนเหนยววา เปนสงทหางายมอยทวไปและใหประโยชนในการชวยกอใหเกดพฒนาการหลายๆการ มคณคาสงกวาดนน ามน ซงมกนยมใหเลนในโรงเรยนอกดวย

1. ดนเหนยวหางายไมตองใชจายสนเปลองในการเลน

2. ดนเหนยวมคณสมบตเฉพาะตว จะมเวลาแขงตวในเวลาจ ากดเปนการเรงรดการท างานของเดกไดด และยงจะชวยใหเดกเปนคนกระฉบกระเฉงในการท างานไดดยง สวนการเลนดนน ามนน าขาดสมบตในดานนอาจฝกใหเปนคนเฉอยชาได

181 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

3. การปนดนเหนยวนนหากไมสนใจเดกกสามารถทบรวมเปนกอน ขย า เคลาดนใหม ชวยพฒนากลามเนอมอไดด เปนการระบายอารมณทไมพงประสงคทกอใหเกดความเสยหายเดอดรอนใด ๆ เปนการสนองความตองการทจะระบายอารมณไดถกทางยง 4. ลกษณะของดนเดยวนน เมอปนไดสมใจแลวยงสามารถตกแตงโดยการขดมนไดอกดวย สวนดนน ามนขาดคณสมบตในดานน 5. การสงเสรมใหเดกเลนดนเหนยวนนตองจดสถานทเฉพาะหรอจะใชภาชนะรองกนเปอนนบวาเปนการด ทครจะสงเสรมใหนกเรยนรจกรบผดชอบการเกบและการรกษาความสะอาด

6. เดกสามารถพชตดนเหนยวไดหลายลกษณะ ทงในดานรปทรง สดสวน ตอเตมสวนไดสมใจอยาก (เตมอม) 7. การเลนดนเหนยวชวยในการพฒนาภาษาพด ไดพดคยกบเพอน จดประสงคทจะปนเปนการวางแผน คาดการณ และแสดงความตองการไปพรอมกนดวยเมองานเสรจแลวยงน ามาเลนสมมตหรออน ๆ ไดด ปางคปนรถยนตตาง ๆ แลวใชรถยนต เครองบนเหลานนวงแขงกน ไดออกก าลงไปพรอมกนดวย

8. ความคดรเรมในการเลนดนเหนยวเปนการสงเสรมจนตนาการในการเลนไดด ดงกลาวถงการวางแผนงานทจะปนไวกอนแลว ทงยงเปนการกอใหเกดการรเรมดวยตนเอง 9. เสรมกจกรรมทางภาษา ดงไดกลาวมาแลววาการทเดกจะปนสงใดเพออะไรนน เดกมกจะพดคยโออวดถงความตองการทจะแสดงผลออกมา ดงนนเมอเสรจงานแลว ควรสงเสรมใหเดกไดเลาถงผลงานของตน เปนการสงเสรมพฒนาการทางภาษาและการแสดงออกไดเปนอยางมากอกดวย

การเตรยมตวเพอการเลนดนเหนยว

- ควรใหเดกใชเสอเกาของผปกครองมาสวมกลบหลงชายเสออาจมดหรอรฐดวยเชอกเพอใหกะทดรด ใชผากนเปอนในการเลน

- ควรจดสถานทหรอหาแผนไมส าหรบรองการทบดนเคลาดนใหเขากน

- ควรใหอสระในการปนสงเสรมใหแสดงออกถงประสบการณสวนตวของเดกเองใหมากทสดเทาทจะมากได ดงนน เดกจงมโอกาสเลอกภาพจะปนอะไรกได สวนใหญเดกมกจะปนภาพสตวตาง ๆ ผลไม ภาชนะและเครองใชในครว เมอเสรจแลวใหมการเลาถงผลงานทตนปน ควรจะรวบรวมแสดงผลงานของเดกเปนรายสปดาห อานใหแสดงเปนชดสวนสตวของเรา ผลไม และอน ๆ ใหสอดคลองกบหนวยหรอเรองราวทเรยน

- ระยะเวลาทใหเดกเลนดนเหนยว เลนดนเหนยว ควรขนอยกบชวงเวลาทดนเหนยวจะแขงตว ประมาณ 30 ถง 40 นาท และจะท าความสะอาด เกบเครองมอเครองใชและผลงานใหเปนทโดยสม าเสมอ

182 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

- บรรยากาศในการปนดนเหนยวควรใหเปนบรรยากาศทเปนกนเองท สด ใหเดกไดพดคย อวดผลงานของกนและกน โออวดหรอบอกเพอนวาจะท าอะไร ปนอะไรเพออะไร ยอมจะเปนบรรยากาศทเดก ๆสขใจ และเพลดเพลนยงกบทงยงมโอกาสแสดงผลงาน เลาถงผลงานใหครและเพอนฟง เปนการพฒนาภาษาพดตามทกลาวมาแลว

- คควรใหก าลงใจโดยชมเชย ชกชวนใหสนทนาถงผลงานของเขา หากมจดประสงคเฉพาะกอาจใหปนเปนตวอกษรส าหรบใชนวมอลากเลนตามทกลาวมาแลว

อาจกลาวไดวาการเลนดนเหนยวและสงเสรมการปนดวยดนเหนยวนเปนระยะเวลาทเดก ๆ ควรไดรบการพฒนาตนเองหลายๆดานและยงสามารถสรางเสรมความสามารถทางสงคมในหมเพอนไดดยง ตลอดปการศกษาจงควรสงเสรมการปนดวยดนเหนยวใหมาก

ดนน ำมนและแปงโดว พรพไล เลศวชา (2557: 25) แปงโดวเปนแปงทมคณสมบตพเศษ ท าใหดนน ามนลดบทบาทลง ในโลกของเดก ๆ ทมาจากครอบครวฐานะด แปงโดวมหลายส มความเหนยว ปนงาย ไมตดมอ ไมเหนยวเปนน ามน ไมมกลนเหมน แตดวยเหตทแปงโดวมราคาแพงกวาดนน ามนจงท าใหดนน ามนกยงคงไดรบความนยมอย การเลนดนน ามนหรอแปงโดว ทนยมกนมากกคอน าเอามาปนเปนรปตาง ๆ เชน สตว ผก ผลไม ดอกไม และภาชนะตาง ๆ เปนตน เมอปนเสรจแลวเดก ๆ มกกวางผลงานของตนโชวไวไดหลายวน รปรางกจะคงอยอยางนน ถาจะใหการเลนสนกขน กตองมอปกรณส าหรบนวดเพอใหแบน อปกรณส าหรบตดเพอชวยแบงไฟลใหเลกลงได การทแปงโดวและดนน ามนมคณสมบตในการท าใหยดได ท าใหกลมด ท าใหเปลยนเหลยมและมมได ท าใหโคงงอได จงท าใหการเลนดนน ามนและแปงโดวครองใจเดก ๆ ชวยรองรบการคดและจนตนาการ ไมวาเดกคดจะปนง ปนหมอ ปนรปบาน โตะ เกาอ สะพาน หรอแมแตปนเปนลกยกษ ดนน ามนและแปงโดวกใชงานเหลานได เลนกบแปงโดวหรอดนน ำมน

- จะเตรยมแปงโดวหรอดนน ามนทมสสนหลากหลาย

- กระตนใหเดก ๆ ลองใชแปงโดวหรอดนน ามนปนรปตาง ๆ ตามจนตนาการของตนเอง - จดหาเครองมอ อปกรณทใชส าหรบตด นวด ทไมเปนอนตรายกบเดก

- ใหเดกเลนแปงโดวหรอดนน ามน โดยลองใชแมพมพตาง ๆ เขาชวย

- จดหาอปกรณตาง ๆ ทกระตนจนตนาการมากขน เชน เปลอกหอย กงไม ใบไม เพอใหเดกลองพมพไปบนแปงโดวหรอดนน ามน

- จดหาอปกรณเพมเตม เชน รถของเลน กงหนลม เลโก ตกตาเลก ๆ เปนตน เพอเปดโอกาสใหเดกไดขยายโลกแหงประสบการณของตนเองกวางขวางขนอก

183 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

ประโยชนของกำรปน

หากพดถงงานศลปะทเดก ๆ ชนชอบและสนกทสามารถสรางสรรคผลงานตามจนตนาการไดอยางไมรจบ คงหนไมพน “ศลปะการปน” ซงนอกจากความสนกแลว ยงชวยฝก และเสรมพฒนาการในดาน “มตสมพนธ” และกลามเนอมอใหกบเดกเปนอยางด เชน มการหยบจบไดอยางคลอง เขยนหนงสอไดดขน โดยเฉพาะความแขงแรงของกลามเนอมอนน มความส าคญกบเดกมาก เหนไดจากผลการศกษาของ “เพยเจท” นกจตวทยาชาวสวสเซอรแลนด เกยวกบการพฒนาการเดก พบวา ความสามารถในการคด และทกษะทางภาษาของเดก เกยวโยงกบพนฐานและประสบการณดานกลามเนอ เดกจะไมสามารถพฒนาทางภาษาได ถาปราศจากพนฐานทมนคงทางดานประสบการณออกก าลงกาย และการหยบจบสงของรอบ ๆ ตว เพราะเดกปฐมวยจะเรยนรจากการทเดกไดสมผสกบสอวสดตาง ๆ ผานประสาทสมผสทงหานนเอง

การปนชวยพฒนาทกษะทง 2 ดาน คอ ดานกายภาพ เชน กลามเนอมดเลก ซงในสวนน เดกยคใหมจะเรมมปญหากนมาก เพราะเลนแตเกมคอมพวเตอร และคลกเมาสอยางเดยว สงผลใหจบปากกาไมได เพราะกลามเนอมดเลกไมแขงแรง สวนดานท 2 คอเรองของ อารมณ งานปนแปงโดวจะชวยฝกสมาธ ท าใหเดกซน สามารถนง และจดจออยกบสงทท าไดนานขน นอกจากน ยงจะชวยในเรองของมตสมพนธ ท าใหเดก สามารถมองภาพทเปน 3 มต ไดดขน

1. พฒนากลามเนอมอกลามเนอมดเลก มอและนวมอ ในการนวด นวด คลง และปน

2. พฒนากลามเนอมอกลามเนอมดใหญ แขนหยบจบเลน

3. พฒนาประสาทสมพนธ สอดคลองระหวางตากบมอ ระหวางทปน

4. พฒนาทกษะทางดานภาษาในการอธบายผลงานของตนเอง 5. พฒนาความคดสรางสรรคและเสรมสรางจนตนาการ

6. ฝกสมาธท าใหเดกจดจอกบงานทท าไดนานมากขน

7. ผอนคลายอารมณเกดความสนกสนานเพลดเพลนขณะท ากจกรรม

8. เสรมสรางความภมใจในตวเอง พงพอใจในผลงานของตน

9. พฒนาการทางดานสงคม โดยเดกสามารถเลนรวมกบเพอน พนอง คณพอคณแมผปกครอง และญาตผใหญได

10. ฝกนสยการเกบของเลนใหเปนท การรกษาของ เพราะหลงจากเลนเสรจแลวตองเกบแปงโดวใหมดชด และดแลแปงโดวใหมอายนานขนเพอทจะน ามาเลนไดอกในครงตอไป

184 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บทสรป

การจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย ครควรมการวางแผนการจดกจกรรมลวงหนา และควรท าควบคไปพรอม ๆ กนกบการวางแผนการประเมนพฒนาการทง 4 ดานของเดกปฐมวย เพอชวยในการประเมนคณภาพของกจกรรมทครออกแบบทใชในการสอนแตละครงควบคกบการประเมน ในการจดกจกรรมของครควรมการจดกจกรรมทเปนกจกรรมหลกและกจกรรมทวไป คอ ใหมทงกจกรรมทยากและงายผสมกน เพอใหเดกไดมโอกาสตดสนใจเลอก และเปนการเปดโอกาสใหเดกสามารถสรางผลงานใหส าเรจไดภายในชวงเวลาทก าหนด เพอใหเดกรสกมก าลงใจและตวกระตนการท างาน อนเกดจากความภาคภมใจในการท างานไดส าเรจของเดกดวย

ในการจดเตรยมวสดในการท ากจกรรมสรางสรรค ครสามารถใหเดกมสวนรวมในการจดเตรยมมาจากบาน วสดบางชนดทหายากอาจมการเกบสะสมไวทละเลกทละนอย เมอเพยงกบจ านวนเดกแลวจงน าออกมาใหเดกท ากจกรรม วสดในการท ากจกรรมควรจดเกบไวในกลองเปนหมวดหม วางไวใหเปนระเบยบ เพอใหเดกเรยนรความเปนระเบยบในการท างาน และควรวางไวใหเดกสามารถหยบจบ เลอกใชไดสะดวก เมอเดกท างานกจะสรางความรสกเปนอสระ และฝกการตดสนใจในการเลอกใชวสดตาง ๆ ดวยตนเอง

แบบฝกหดทำยบท

ค าชแจง ใหนกศกษาตอบค าถามตอไปนใหถกตอง และสมบรณ 1. จงยกตวอยางและแยกประเภทของวสดอปกรณทใชในงานศลปะ ออกเปนหมวดหมให

ชดเจน ทงวสดทวไป วสดเหลอใช และวสดในทองถน

เมอนกศกษาไดศกษาบทเรยนนแลวสามารถ

1. จงอธบายหลกการและแนวทางจดกจกรรมศลปะส าหรบเดกปฐมวย

2. จงบอกแนวทางการจดกจกรรมส าหรบส าหรบเดกปฐมวย

3. จงอธบายประเภทของกจกรรมศลปะส าหรบเดก

4. จงยกตวอยางรปแบบของกจกรรมศลปะส าหรบเดก

5. สามารถสรางสรรคผลงานศลปะใหครบทกประเภท แลวน าเสนอในลกษณะ Portfolio

โดยน าเสนอแตละประเภทอยางนอย 2 ชน

6. สรปและอธบายขนตอนในการจดนทรรศการมาโดยละเอยด

185 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

เอกสำรอำงอง

ครปฐมวย. (ม.ป.ป.). กจกรรมงำนปน. สบคนเมอ 26 กมภาพนธ 2561, จาก https://phattahawan wordpress.com

จกรพงศ สวรรณรศม. (2553). คมอกำรจดกจกรรมสรำงสรรค : ศลปะเดกปฐมวย. พมพครงท 2.

ส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 3 ชลบร: โรงเรยนทนาพรวทยา. ชยณรงค เจรญพาณชกล. (2532). กจกรรมศลปะเดกอนบำล. กรงเทพฯ: บรษท แปลน

พบลชชง จ ากด. บรรลอ พฤกษะวน. (2551). จดประกำยสมองของเดกปฐมวย(คมอครผปกครอง). พมพครงท 2.

กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. บ.บ.บลอก. (2557). มำวำดรปสออนหวำนดวยสน ำท ำเองจำกดอกไมในสวนกนเถอะ. สบคนเมอ

2 เมษายน 2560, จาก https://www.bbblogr.com/4470 on 01 Dec 2014

บศรนทร สรปญญาธร. (2545). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. วารสารการศกษาปฐมวย. 6(3), 14.

ปยะนนท พทกษกล. (2559). กจกรรมกระดำษ. สบคนเมอ 2 เมษายน 2560, จาก

https://prezi.com/op9caf0k8lvz/presentation

พรพไล เลศวชา (2557). แผนกำรสอนปฐมวย BEST PRACTICES แผนกำรสอนทสอดคลองกบ

กำรพฒนำกำรทำงสมองของเดก. เชยงใหม: บรษทธารปญญา จ ากด. พรพงศ กลพศาล. (2545). สมองลกพฒนำไดดวยศลปะ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: เคลดไทย. รตนวด รอดภรมย. (2542). ศลปะและศลปะประดษฐส ำหรบเดกปฐมวย. ภาควชาการอนบาล

ศกษา คณะครศาสตร สถาบนราชภฏอดรธาน. ClayWorks Chiangmai. (2557). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย/กจกรรมงำนปน. สบคนเมอ 20

มกราคม 2560, จาก https://web.facebook.com/

ClayWorksChiangMai?_rdc=1&_rdr

Pisaporn Kaewin. (2555). ควำมหมำยของส. สบคนเมอ 20 มกราคม 2560, จาก

http://pisapornom12.blogspot.com

บรรณำนกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2560). หลกสตรกำรศกษำปฐมวย พทธศกรำช 2560. กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด

กลยา ตนตผลาชวะ. (2551). กำรจดกจกรรมกำรเรยนรส ำหรบเดกปฐมวย: โรงพมพ

มตรสมพนธกราฟฟก. คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย. (2557). เอกสำร

ประกอบกำรสอนชดวชำกำรประเมนและสรำงเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย 21005

Assessment and Behavioral Enhancement in Early Childhood) หนวยท 9-15. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

คณะกรรมการกลมผลตชดวชาพฤตกรรมวยเดก. (2545). เอกสำรกำรสอนชดวชำ พฤตกรรมวยเดก (Child Behavior) หนวยท 8-15. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

คณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. (2542). คมอกำรประเมนพฒนำกำรเดกระดบกอน

ประถมศกษำ. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. คณะกรรมการผลตและบรหารชดวชาการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย. (2547). ประมวล

สำระชดวชำกำรจดประสบกำรณส ำหรบเดกปฐมวย หนวยท 6. นนทบร: ส านกพมพ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. คณะกรรมการกลมผลตชดวชาการประเมนและสรางเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย. (2557). เอกสำร

กำรสอนชดวชำ กำรประเมนและสรำงเสรมพฤตกรรมเดกปฐมวย 21005 หนวยท 9-15.

นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. คณะกรรมการผลตและบรหารชดวชาการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย. (2552). ประมวล

สำระชดวชำ กำรจดประสบกำรณส ำหรบเดกปฐมวย 21715 หนวยท 7-11. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

คณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน. (2548). คมอกำรประเมนพฒนำกำรเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

ครปฐมวย. (ม.ป.ป.). กจกรรมงำนปน. สบคนเมอ 26 กมภาพนธ 2561, จาก https://phattahawan wordpress.com

จกรพงศ สวรรณรศม. (2553). คมอกำรจดกจกรรมสรำงสรรค : ศลปะเดกปฐมวย. พมพครงท 2. ส านกงานเขตพนทการศกษาชลบร เขต 3 ชลบร: โรงเรยนทนาพรวทยา. จนดามณ นชนารถ. (2551). กำรจดนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://

jujumixed .blogspot.com/2008/02/1.html

188 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บรรณำนกรม (ตอ)

ชยณรงค เจรญพาณชกล. (2532). กจกรรมศลปะเดกอนบำล. กรงเทพฯ: บรษท แปลน พบลชชง จ ากด.

ชาญชย สญพง. (2544). กำรจดนทรรศกำร. คณะวทยาการจดการ สถาบนราชภฏเพรชบรณ. ช าเลอง มณวงษ. (2551). ศลปะกบภมปญญำทองถน. สบคนเมอ 6 มกราคม 2560, จาก https://www.gotoknow.org/posts/97082

ทมงานทรปลกปญญา. (2552). ผลงำนศลปะทองถน. สบคนเมอ 15 กมภาพนธ 2560, จาก http://www.trueplookpanya.com/learning/detail/2260/

ธรศกด อครบวร. (2537). กำรจดนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://jujumixed.blogspot.com/2008/02/1.html

_______. (2543). นทรรศกำรและกำรจดงำนแสดง. พมพครงท 4. กรงเทพฯ: โรงพมพ

ไทยวฒนาพานช.

นตยา ฉตรเมองปก. (2552). กำรจดนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก http://kroobannok.com/blog/6709

นตยา ประพฤตกจ. (2536). กำรพฒนำเดกปฐมวย (developing young children). ต ำรำ- เอกสำรวชำกำร ฉบบท 66. ภาคพฒนาต าราและเอกสารวชาการ หนวยศกษานเทศก

กรมการฝกหดคร. กรงเทพฯ: โรงพมพการศาสนา. นศารตน หวานชะเอม. (2557). ภมปญญำไทยกบกำรศกษำ (Thai Wisdom and Education).

ภาควชาพนฐานการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง: ส านกพมพ

มหาวทยาลยรามค าแหง. บรรลอ พฤกษะวน. (2551). จดประกำยสมองของเดกปฐมวย(คมอครผปกครอง). พมพครงท 2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. บ.บ.บลอก. (2557). มำวำดรปสออนหวำนดวยสน ำท ำเองจำกดอกไมในสวนกนเถอะ. สบคนเมอ

2 เมษายน 2560, จาก https://www.bbblogr.com/4470 on 01 Dec 2014

บศรนทร สรปญญาธร. (2545). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. วารสารการศกษาปฐมวย. 6(3), 14. เบญจา แสงมะล. (2545). กำรพฒนำเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: ศนยสงเสรมวชาการ. ปยะนนท พทกษกล. (2559). กจกรรมกระดำษ. สบคนเมอ 2 เมษายน 2560, จาก

https://prezi.com/op9caf0k8lvz/presentation

189 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บรรณำนกรม (ตอ)

พราวพรรณ เหลองสวรรณ. (2537). ปฐมวยศกษำ : กจกรรมและสอกำรสอนเพอฝกทกษะ พฒนำกำรและกำรเรยนร. กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. พรพไล เลศวชา. (2557). แผนกำรสอนปฐมวย BEST PRACTICES แผนกำรสอนทสอดคลองกบ

กำรพฒนำกำรทำงสมองของเดก. เชยงใหม: บรษทธารปญญา จ ากด. พรพงศ กลพศาล. (2545). สมองลกพฒนำไดดวยศลปะ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: เคลดไทย. รตนวด รอดภรมย. (2542). ศลปะและศลปะประดษฐส ำหรบเดกปฐมวย. ภาควชาการอนบาล

ศกษา คณะครศาสตร สถาบนราชภฏอดรธาน. ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554. (2556). พจนำนกรม ฉบบรำชบณฑตยสถำน พ.ศ. 2554.

กรงเทพฯ: บรษท ศรวฒนาอนเตอรพรนท จ ากด (มหาชน). วฒนา ปญญฤทธ. (2552). กำรจดกำรเรยนรส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: วทยาลย

การฝกหดคร. _______. (2553). กำรศกษำปฐมวย: แนวคด หลกกำร สกำรปฏบต. กรงเทพฯ:

บรษท มวเซยม ครเอชน จ ากด. _______. (2553). กำรศกษำปฐมวย : แนวคด หลกกำร สกำรปฏบต. กรงเทพฯ:

มวเซยมบกส: บรษท มวเซยม ครเอชน จ ากด. วฒนา ปญญฤทธ และคณะ. (2553). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกปฐมวย 2. กรงเทพฯ:

มวเซยมบกส. วบลยลกษณ สารวจตร. (2548). ศลปะส ำหรบครประถม. กรงเทพฯ: หลกสตรและการสอน

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. วรณ ตงเจรญ. (2539). ศลปศกษำ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ววรรธน จนทรเทพย. (2548). กำรจดแสดงและนทรรศกำร. คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

หมบานจอมบง. ทนกร บวพล และสมศกด ศรวโรจนสกล. (2552). ศลปะกบกำรสรำงสรรค. กรงเทพฯ: บรษท ว.พรนท (1991) จ ากด. ทน เขตกน. (2550). นวตกรรมกำรศกษำชด เทคนค “สอนศลปะอยำงสรำงสรรค” โดยเนน

ผเรยนเปนส ำคญ. กรงเทพฯ: บรษท 21 เซนจรจ ากด. ศรแพร จนทราภรมย. (2550). ควำมคดสรำงสรรคของเดกปฐมวยทไดรบกำรจดกจกรรม

ศลปะสรำงสรรคโดยใชเปลอกขำวโพด. ปรญญานพนธ กศ.ม. (การศกษาปฐมวย). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรจน. ถายเอกสาร.

190 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บรรณำนกรม (ตอ)

สตยา สายเชอ. (2541). กจกรรมศลปะส ำหรบเดกกอนวยเรยน. กรงเทพฯ: โอ.เอส. พรนตงเฮาส. สรวงพร กศลสง. (2553). สนทรยภำพทำงศลปะระดบปฐมวย. คณะครศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏเพชรบรณ. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2541). แนวทำงสงเสรมภมปญญำไทยในกำรจด

กำรศกษำ. กรงเทพฯ: พมพด. ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2550). ศลปะกบกำรพฒนำกำรเรยนรของเดก. กรงเทพฯ: บจก. เอส.พ.ว. การพมพ. สรพรรณ ตนตรตนไพศาล. (2545). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. สจตรา ทวชพ. (2553). วธประเมนควำมคดสรำงสรรคเดกปฐมวย. สบคนเมอ 3 มนาคม 2560,

จาก https://www.gotoknow.org/posts/358170

สนนทา นนทา รงสมนตชาต. (2553). กำรจดนทรรศกำรผลงำนเดกปฐมวย. สบคนเมอ 25

กมภาพนธ 2561, จาก https://www.gotoknow.org/posts/415614

เสาวนตย กาญจนรตน. (2542). โครงกำรต ำรำวชำกำรรำชภฏเฉลมพระเกยรต เนองในวโรกำส

พระบำทสมเดจพระเจำอยหวทรงเจรญพระชนมพรรษำ 6 รอบ. ศลปะส ำหรบคร ประถมศกษำ. นครศรธรรมราช: สถาบนราชภฏนครศรธรรมราช

สมจนต มนญศลป. (2543). วสดเหลอใชไดประโยชน. กรงเทพฯ: รวมสาสน. สมพร โตนวล และกลชญา วงษเพญ. (2556). ภมปญญำทองถนส ำหรบครสงคมศกษำ ( Local

Wisdom for Social student Teachers). ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง. แสงสรยา วราหค า. (2551). ลกษณะของนทรรศกำร. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก

http://hnung2.blogspot.com/

สมใจ ภตศร. (ม.ป.ป.). กำรจดนทรรสกำรศลปะ. สบคนเมอ 22 กมภาพนธ 2561, จาก https://sites.google.com/site/ minnicangngng/k-1

อาร พนธมณ. (2546). จตวทยำสรำงสรรคกำรเรยนกำรสอน. กรงเทพฯ: ส านกพมพใยไหม เอดดเคต.

_______. (2546). เลน เรยนร สควำมคดสรำงสรรค. กรงเทพฯ: ส านกพมพใยไหม

อษณย อนรทธวงศ. (2545). ฝกเดกใหเปนนกคด. กรงเทพฯ: มลนธสดศร-สฤษดวงศ. เอกรนทร สมหาศาล และคณะ. (ม.ป.ป.) ศลปะ ป.5. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน.

191 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บรรณำนกรม (ตอ)

Barrett, S.L. (1992). It's All in Your Head. Minnesota: Free Spirit Publishing. Carter V. good. (1973). Dictionary of Education. New Yorkk: McGrew Hill, 1973. ClayWorks Chiangmai. (2557). ศลปะส ำหรบเดกปฐมวย/กจกรรมงำนปน. สบคนเมอ 20 มกราคม 2560, จาก https://web.facebook.com/ ClayWorksChiangMai?_

rdc=1&_rdr

Fox,J.E. and D.Diffily. (2002). “Intergrating the visual arts.Building young

children’s knowledge,skill,and confidence.” in Annual editions early

childhood education. Connecticut: McGrow-Hill/Dushkin. Gardner,H. (1980). Artful scribbles : the significance of children’s drawing.

New York: Basic. Hallman, R.J. (1971). Techniques of Creative Teaching. Reproduced in G.A. David

and J.A. Scott, (Eds). Hurlock. E. B. (1972). Child Development. New York: McGraw-Hill Book Co.

Jeedwonder and Pinterest. (2558). ไอเดยกำรตกแตงหองศลปะส ำหรบเดก (Kids Art

Space). สบคนเมอ 3 มนาคม 2561, จาก ttp://www.scgbuildingmaterials.com/th/

LivingIdea/ArchitectLifestyle/

John B. Thomson ... [et al.]. (2546). เดกตำมธรรมชำต 1 : คมอดแลและเสรมสรำงศกยภำพ

เดกในเจดปแรก Natural childhood (วศษฐ วงวญญ, ผแปล). กรงเทพฯ: แปลน พรนทตง.

Krobumja. (ม.ป.ป.). บทท 1 แหลงเรยนรและภมปญญำทองถน. สบคนเมอ 15 กมภาพนธ 2560, จาก https://sites.google.com/site/krobumja/home

lek_nuaon’s blog. (2552). กำรจดประสบกำรณทำงศลปะส ำหรบเดก. สบคนเมอ 7 กมภาพนธ 2561, จาก http://mblog.manager.co.th/leknuaon/th-68734/

Mayesky, M.Et.Al. (1995). Creative activities for young children. New York: Delmar. orrence, E.P. (1979). The Search for Story and Creativity. New York: Creative

Education Foundation, Inc. Pisaporn Kaewin. (2555). ควำมหมำยของส. สบคนเมอ 20 มกราคม 2560, จาก http://pisapornom12.blogspot.com

192 เอกสารประกอบการสอน รายวชาศลปะส าหรบเดกปฐมวย

บรรณำนกรม (ตอ)

Robert D. R. (2000). 501 Ways to Boost Your Children’s Success in School. Chicago: contemporary.

Schirrmacher, R. (1988). Art and creative development for young children. New York: Delmar.

Sheridan, M.D. (1982). From birth to five years : Children development progress. Great Britain: Press Bros, (Norwick) Ltd. Torrence, E. Paul. (1970). Encouraging Creativity in the Classroom. Iova : Wm. C.

Brown Company publisher. Tami. (ม.ป.ป.). Children's Art Gallery. สบคนเมอ 6 มนาคม 2561, จาก

https://www.pinterest.com/pin/253820128972359708/

Taylor's Artopolis. (2557). International Dot Day Lesson Ideas. สบคนเมอ 20 มกราคม 2561, จาก https://theimaginationtree.com/making-creative-arts-area-art-

gallery-kids/

University of Delaware. (2555). Laboratory Preschool. สบคนเมอ 28

มกราคม 2561, จาก http://www.labpreschool.udel.edu/

Warner,L.and J.Sower. (2005). Educating young children from preschool through

primary grade. New York: Pearson Education, Inc.