Sedmica I i II

OSNOVE MAKROEKONOMIJE I SISTEMI NACIONALNIH

RAUNA

EKONOMSKI FAKULTET U SARAJEVU

Makroekonomija

Relativno mlada i kao svaka drutvena nauka, prosto nesavrena. Pa ipak, daje nam odgovore na neka od najznamiljivijih pitanja ekonomije;

Makroekonomija/Mikroekonomija;

John Maynard Keynes.

Makroekonomski ciljevi

1. PROIZVODNJA (visok nivo proizvodnje i brza stopa/dinamika rasta;

2. ZAPOSLENOST (puna zaposlenost i niska nedobrovoljna nezaposlenost);

3. CIJENE (stabilnost cijena - odsustvo inflacije i deflacije);

4. MEUNARODNA RAZMJENA (ravnotea platnog bilansa i stabilan devizni kurs).

1. Proizvodnja Osoba sa veim dohotkom lake e priutiti osnovne ivotne potreptine i dodadtne

uitke;

Osnovna i najsveobuhvatnija mjera je GDP (Gross Domestic Product, ili Bruto domai proizvod) koji predstavlja trinu vrijednost svih finalnih roba i usluga koji se proizvedu u jednoj ekonomiji tokom odreenog vremenskog perioda, najee godine.

Cilj je da u jednom broju obuhvati ekonomsku aktivnosti - kruke i jabuke;

Razlikujemo: Nominalni (prema trinim cijenama) i Realni (prema stalnim cijenama):

Realni GDP = Nominalni GDP - Inflacija

GDP ne osigurava da je svim graanima jedne zemlje ivot bolji, ali je dobra pretpostavka da oni uivaju u veem blagostanju. Nesavrena mjera ekonomske aktivnosti.

We cannot pretend that it does not matter whether you produce potato chips, wood chips or microchips.

Realni GDP i Deflator

Otklanjanjem efekata inflacije iz obrauna nominalnog GDPa dobijamo stvarne promjene u vrijednosti proizvodnje;

Deflator GDP = Nominalni GDP/Realni GDP x 100.

ta odreuje proizvodnju?

Proizvodna funkacija (rad, kapital i tehnologija);

Kako se dijeli nacionalni dohodak - Neoklasina teorija distribucije i teorija marginalne produktivnosti.

Potencijalni GDP Potencijalni bruto domai proizvod je maksimalno mogui

odrivi nivo proizvodnje koji jedna ekonomija moe postii uz maksimalno angaovanje svih raspoloivih resursa u odreenom vremenu;

Definisan je raspoloivim faktorima proizvodnje - rad, kapital i tehnologija;

Razlika izmeu potencijalnog proizvoda u kratkom i u dugom roku;

Razliku izmeu potencijalnog i realnog GDPa nazivamo GDP jaz. Javlja se kao rezultat ekonomskih fluktuacija.

2. Zaposlenost

Optimalan nivo upotrebe raspoloive radne snage u kojem su ponuda i potranja za radnom snagom u ravnotei predstavlja punu zaposlenost;

Ne znai da nema nezaposlenosti, poto uvijek postoji dobrovoljna ili privremena nezaposlenost.

Stopa nezaposlenosti

Stopa nezaposlenosti = nezaposleni/radna snaga x 100

Radna snagu predstavljaju svi zaposleni i oni koji aktivno trae posao;

Radno sposobno stanovnitvo se najee odreuje starosnim uzrastom stanovnitva;

Onaj dio stanovnitva sposoban za rad koji ne trai zaposlenje smatra se dobrovoljno nezaposlenim.

3. Cijene

Inflacija predstavlja poveanjeg opteg nivoa cijena. Deflacija je smanjenje opteg nivoa cijena;

Indeksi cijena pokazuju relativnu promjenu cijena u odreenom vremenu;

Neki od mjerila inflacije su: CPI (Consumer Price Index ili Indeks potroakih cijena), GDP Deflator, Indeks proizvoakih cijena, Indeks veleprodajnih cijena itd.

Indeks potroakih cijena

Najee koriteno mjerilo inflacije;

Mjeri trokove potroake korpe roba i usluga koje kupuje prosjean potroa;

Rauna se ponderisanjem svake cijene u skladu sa ekonomskim znaenjem pojedine robe u potroakoj korpi;

Primjer BHAS.

http://www.bhas.ba/saopstenja/2015/CPI%20_2014_M12_001_02_bos.pdf

Indeks potroakih cijena vs. GDP Deflator

GDP Deflator mjeri sve robe i usluge koji se proizvedu u jednoj ekonomiji, dok CPI mjeri samo one robe i usluge koje potroai kupuju;

GDP Deflator mjeri samo one robe i usluge koji se proizvedu unutrar jedne drave, dok CPI mjeri i cijenu uvoznih dobara;

Fiksni (Lasperov) indeks i varijabilni (Paeov) indeks. CPI precjenjuje (efekat supstituije), dok GDP Deflator potcjenjuje inflaciju. CPI ne uzima u obzir promjene kvalitete.

4. Meunarodna razmjena - platni bilans

Osnov za analizu je platni bilans;

Meunarodna ekonomija nam omoguuje da izvozimo viak proizvodnje, ali jedno i da troimo vie nego to smo u stanju da proizvedemo - suficit i deficit platnog bilansa;

Devizni kurs (deprecijacija i aprecijacija u odnosu na devalvaciju i revalvaciju). U skladu s tim razlikujemo fluktuirajui i fiksni devizni kurs;

Na koji nain devizni kurs utie na ekonomiju?

Konflikt ciljeva

Brzi rast ivotnog standarda u budunosti moe znaiti smanjenje potronje danas, a obuzdavanje inflacije moe ukljuiti privremeno razdoblje visoke nezaposlenosti.

Sistemi nacionalnih rauna

Sistemi nacionalnih rauna

Predstavlja skup razliitih rauna koji zajedno daju cjelovitu sliku ekonomije i koji nam omoguavaju da analiziramo razliite varijable poput proizvodnje, zaposlenosti, nivoa cijena i stepena meunarodne razmjene.

Upotreba Sistemi nacionalnih rauna

Privredna kretanja - leading indicators;

Makroekonomska analiza (prua osnovu razumijevanja uzajamnih veza i odnosa izmeu razliitih ekonomskih varijabli, meuzavisnosti i pravilnosti u ekonomiji) - Roe vs. Wade;

Kreiranje ekonomske politike;

Meunarodna poreenja (npr. slue i kao podloga meunarodnim organizacijama i institucijama o kvalificiranosti zemalja za zajmove, pomo ili druga sredstva).

Razumijevanje osnovnih pojmova

Ekonomski subjekti koji, na osnovu svojih prava, mogu posjedovati dobra i aktivu, preuzeti obaveze i uestvovati u ekonomskim aktivnostima sa ostalim institucionalnim jedinicama i transakcijama samostalno i za svoj raun.

Razlikujemo dvije vrste institucionalnih jedinica: domainstva i pravne osobe, pravimo razliku izmeu rezidenata (domainstva, firme, finansijski sektor, vladin sektor i neprofitne institucije) i sektora inostranstva;

ta sve ukljuuje, odnosno ta ne.

Agregatni pokazatelji

Bruto domai proizvod - vrijednost finalnih roba i usluga u jednoj ekonomiji. Zbir dodajne vrijednosti u svim sektorima u ekonomiji;

Dodajna vrijednost - vrijednost bruto proizvodnje umanjene za vrijednost potronje u meufazama;

Potronja - dijeli se na meufaznu (intermedijarnu) i finalnu potronju;

Investicije - dodatak stvarnom fondu kapitala. Potronja u funkciji budue uveane potronje. Pretvaranje jednog oblika vrijednosti u drugi unutar jedne ekonomije, nije investicija.

Agregatni pokazatelji

Amortizacija - cijena zamjene starog kapitala novim. Koristi se za razlikovanje pojmova bruto i neto investicija. Problem je razlikovanja amortizacije i investicija (pisaa maina zamjenjena s raunarom - novo sredstvo omoguava isto to i staro, ali i vie)

Neto investicije = bruto investicije - amortizacija

Neto izvoz - vrijednost izvoza roba i usluga umanjena za vrijednost uvoza roba i usluga.

Apsorpcija - zbir finalne potronje (C) i bruto investicija (I).

Transferi

Jednosmjerno kretanje transkacija bez obavezne proturadnje kao npr. doznake radnika iz inostranstva, humanitarna pomo itd.;

Iskljueni iz obrauna GDPa ali ukljueni u GNDI (raspoloivi dohodak);

Neto transferi = Primanja transfera plaanja transfera

Mjerenje Bruto domaeg proizvoda

to produce bread, which the firms in turn sell to the households. Hence, laborflows from households to firms, and bread flows from firms to households.

The outer loop in Figure 2-1 represents the corresponding flow of dollars.The households buy bread from the firms. The firms use some of the revenuefrom these sales to pay the wages of their workers, and the remainder is the prof-it belonging to the owners of the firms (who themselves are part of the house-hold sector). Hence, expenditure on bread flows from households to firms, andincome in the form of wages and profit flows from firms to households.

GDP measures the flow of dollars in this economy. We can compute it in twoways. GDP is the total income from the production of bread, which equals thesum of wages and profitthe top half of the circular flow of dollars. GDP is alsothe total expenditure on purchases of breadthe bottom half of the circular flowof dollars. To compute GDP, we can look at either the flow of dollars from firmsto households or the flow of dollars from households to firms.

These two ways of computing GDP must be equal because, by the rules ofaccounting, the expenditure of buyers on products is income to the sellers ofthose products. Every transaction that affects expenditure must affect income, andevery transaction that affects income must affect expenditure. For example, sup-pose that a firm produces and sells one more loaf of bread to a household. Clear-ly this transaction raises total expenditure on bread, but it also has an equal effect

C H A P T E R 2 The Data of Macroeconomics | 19

FIGURE 2-1

Income ($)

Labor

Goods (bread)

Expenditure ($)

Households Firms

The Circular FlowThis figure illustratesthe flows between firmsand households in aneconomy that producesone good, bread, fromone input, labor. Theinner loop representsthe flows of labor andbread: households selltheir labor to firms,and the firms sell thebread they produce tohouseholds. The outerloop represents the cor-responding flows ofdollars: households paythe firms for the bread,and the firms paywages and profit to thehouseholds. In thiseconomy, GDP is boththe total expenditureon bread and the totalincome from the pro-duction of bread.

Mjerenje Bruto domaeg proizvoda

Tri alternativna pristupa mjerenja ukupne vrijednosti bruto domaeg proizvoda u jednoj nacionalnoj ekonomiji: proizvodni, dohodovni i potroni;

Proizvodni pristup predstavlja zbir dodajne vrijednosti odnosno razliku izmeu vrijednosti bruto prozivodnje i vrijednosti intermedijarne potronje;

Dohodovni pristup predstavlja zbir svih prihoda koje naplauju rezidenti jedne zemlje (plate, rente, kamate, dobit itd.);

Potroni pristup je jedna zbiru privatne potronje (C), investicija (I), dravne potronje (G) i neto izvoza (X-M).

GDP prema potronom pristupu

GDP = C + I + G + NX

u zatvorenoj ekonomiji:

GDP = C + I + G iz ega slijedi da je tednja uvijek jednaka investicijama S = I

GDP kao mjera blagostanja

GDP se esto uzima kao mjera blagostanja;

Nejednakost i njene drutvene posljedice;

Vrijeme potrebno za njegovo stvaranje;

Odrivost, okoli i Green GDP;

Globalizacija.

GDP kao mjera blagostanja

Crna i siva ekonomija;

Promjene u kvaliteti roba i usluga;

Uloga drave i javna dobra;

ta sve dovodi do njegovog poveanja.

GDP ne mjeri zdravlje nae djece, kvalitet njihovog obrazovanja, ili njihovu radost dok se igraju. On takoer ne mjeri ljepotu nae poezije, jainu naih

brakova, inteligentnost naih javnih debata, integritet naih dravnih slubenika. On ne mjeri nau hrabrost,

niti nau mudrost, a ni predanost naoj dravi. On mjeri, ukratko, sve osim onoga to na ivot ini

vrijednim i moe nam rei sve o SAD, osim razloga zato smo ponosni to smo Amerikanci.

- Robert Kennedy tokom predsjednike kampanje 1968. godine -