OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA

PONAŠANJA

Predmet: Metodologija naučnih istraživanja14.10.2008.

Mirjana Beara

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA

I. Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa

II. Definisanje varijabliIII. Definisanje problema i cilja istraživanjaIV. Istraživanje literature o problemuV. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanjaVI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje

strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka)

VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja

I.Teorijski okvir istraživanja

Skup nekih uverenja, teorija, u kojem želiš da se tvoja misao, istraživanje kreće

Često se polazi od filozofskog pravca, što znači da se on najpre izabere

Zatim se u skladu sa tim pravcem, teorijom, bira opšti pristup istraživanju (kvantitativni, kvalitativni ili mešoviti)

Primer 1

Pozitivizam kao teorijski okvir se zasniva na merenju, eksperimentu, matematici, statistici – teži empirijskoj (iskustvenoj) proveri

Opšti pristup koji se najčešće koristi u okviru pozitivizma je...

KVANTITATIVNI pristup

Primer 2

Fenomenološki pravac u filozofiji se zasniva na tvdnji da istina postoji nezavisno od našeg saznanja, tj. da stvarnost možemo saznati jer je ona direktno povezana sa našim duhom i da znanja o svetu mogu biti objektivna jer su javna (postoji naša saglasnost o pojavama)

“Koje je ovo boje?”

Primer 2 (nastavak)

Fenomenološki pravac u svojim istraživanjima koristi fenomenološku metodu, koja je KVALITATIVNA – subjektivno iskustvo, značenje, pronicanje u suštinu, celovitost, posmatranje i opisivanje

Opšti pristup istraživanju

Može biti: KVANTITATIVNI KVALITATIVNI MEŠOVITI

KVANTITATIVNI PRISTUP Ideje, teorije, pretpostavke se testiraju empirijski

(eksperimentalno) Traže se zakonitosti i pravilnosti koje važe za sve

slučajeve a ne samo za pojedinca (opšte zakonitosti)

Istraživanja se planiraju i sprovode sistematski i precizno

Istraživanja se ponavljaju da bi se izgradila teorija Dobro kontrolisana, javna, precizna, mogu da se

generalizuju, jasna, pregledna, sa jasnom i preciznom metodologijom

Primer kvantitativnog istraživanjaLaboratorijsko istraživanje percepcije subliminalnih draži

(draži ispod praga percepcije) Kontrolna i eksperimentalna grupa Obema grupama se na ekranu kompjutera izlažu

parovi reči a ispitanik treba da se opredeli da li su reči istog ili suprotnog značenja

Eksperimentalnoj grupi se, na svakih nekoliko minuta, na ekranu veoma kratko (subliminalno) pojave rečenice “sposoban sam” i “uspešan sam”

Kontrolnoj grupi se u istim intervalima pojavljuju neutralne rečenice “avion leti” i “brod plovi”

Većina ispitanika nije bila u stanju da svesno prepozna subliminalne poruke, ali je ustanovljeno da je eksperimentalna grupa bila uspešnija u rešavanju osnovnog zadatka

KVALITATIVNI PRISTUP

Ovom pristupu su strani pojmovi merenja, statističke obrade, eksperiment, analitičko raščlanjivanje pojava

Bliski pojmovi su: lično iskustvo, introspekcija, posmatranje i opisivanje

Sprovode se na terenu (tamo gde su ispitanici) a ne u laboratorijama

Kvalitativna istraživanja su EKSPLORATIVNA – koriste se za istraživanje pojava o kojima nemamo dovoljno znanja ili kada je pojava izuzetak od svih postojećih znanja

Primer kvalitativnog istraživanja

Ispitivanje stavova volontera jedne telefonske službe za rad sa HIV pozitivnima o tome koliko su zadovoljni rezultatima, rukovođenjem i kakvi su im predlozi za dalji rad

Korištene metode: upitnici, intervjui, fokus grupe

MEŠOVITI PRISTUP ISTRAŽIVANJU

Oslanja se na pragmatizam – “koristićemo sve što će nam dati rezultate”

Centralni pojam istraživanja je PROBLEM ISTRAŽIVANJA, a ne METOD koji ćemo koristiti ili teorijski okvir u kome ćemo se kretati

Istraživanje počinjemo od definisanja problema i ciljeva, a zatim tragamo i biramo opšti pristup i teorijski okvir koji bi mogao dovesti do ostvarenja tih ciljeva

Koristimo i kvantitativne metode (merenje) i kvalitativne (eksploraciju, opisivanje)

KADA SU NE-KVANTITATIVNA ISTRAŽIVANJA DOVOLJNO NAUČNA?

Kada su ispunjeni sledeći uslovi: Prikupljeni su novi podaci i izvršena originalna

posmatranja Postoji plan studije i sistematičnost Rezultati moraju biti sumirani, prikazani i

interpetirani sistematično Rezultati se moraju uporediti sa prethodnim

nalazima (svojim i drugih autora) Moraju se istaći sugestije i smernice za dalja

istraživanja Opšti ton izveštaja: kompetentnost, kritičnost,

objektivnost, erudicija...

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA

I. Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa

II. Definisanje varijabliIII. Definisanje problema i cilja istraživanjaIV. Istraživanje literature o problemuV. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanjaVI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje

strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka)

VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja

II. VARIJABLE (PROMENLJIVE)

Varijable i merenje ponašanja

a. Ponašanje individua

b. Ponašanje grupa

c. Proizvodi čovekove praktične delatnosti

Definicija varijable

Varijabla je rezultat merenja nekog atributa na skupu entiteta

Entitet – ŠTA? (jedinica analize: ljudi, ljudske grupe, životinje, proizvodi ljudi itd)

Atribut – KAKAV je neki entitet? (svojstva i osobina entiteta)

PODELE I VRSTE VARIJABLI

1. NA OSNOVU VIDLJIVOSTI I DOSTUPNOSTI MERENJU:

- Manifestne (opazive, merljive)

- Latentne (skrivene)

Primeri manifestnih varijabli: pol, starost, obrazovanje, visina, težina... ali i manifestna ponašanja (“observable”)

Primeri latentnih varijabli: stavovi, motivacija, agresivnost, inteligencija, socijalna distanca...

PODELE I VRSTE VARIJABLI/2

NA OSNOVU ODNOSA IZMEĐU UZROKA I POSLEDICE:

- Nezavisne (uzroci)

- Zavisne (posledice)

Još o nezavisnim varijablama

Nezavisne varijable su “nastale” ranije u vremenu u odnosu na zavisne (npr. ispitanici su dobili na lotou, završili neku određenu školu, “dobili” određeni pol, primili neki stimulus od istraživača...)

Još o nezavisnim varijablama/2

Nezavisne varijable u nekom konkretnom istraživanju imaju status uzroka (izvora) zavisnih varijabli - tj. upravo se to proverava

Primer1. provera da li pol deluje na znanje matematike

Primer 2. provera da li bračni status pre početka rata ima uticaja na pojavu PTSP učesnika rata

U ovim primerima, mi ne stvaramo nezavisne varijable, nego ih kontrolišemo

Još o nezavisnim varijablama/3

U eksperimentalnim istraživanjima, nezavisne varijable su one kojima manipulišemo mi kao istraživači sa ciljem da ispitamo njihov uticaj na zavisne varijable.

Primer3: potkrepljenje (slaganje, neutralna reakcija, neslaganje sa mišljenjem ispitanika) određene vrste odgovora ispitanika prilikom ispitivanja spremnosti na izražavanje mišljenja

U ovom slučaju, mi stvaramo nezavisne varijable i manipulišemo njima

A sad malo o zavisnim varijablama...

U vremenskom poretku su nastale nakon nezavisnih

Lako je to izvesti u eksperimentalnom istraživanju: mi promenimo vrednost nezavisne varijable (npr vrstu potkrepljenja) pa tek nakon toga merimo zavisnu (npr. spremnost na izražavanje mišljenja)

U neeksperimentalnom istraživanju, NV i ZV se mere u istom trenutku, a vremenski poredak se utvrđuje na osnovu logike: pol je “nastao” pre izbora profesije, socijalno poreklo pre partijskog opredeljenja, itd.

Još malo o zavisnim varijablama/2

Kako merimo zavisne varijable:- Primer 2. Poremećaji sna, intruzije,

bezvoljnost, povlačenje iz društva: manifestni indikatori zavisne varijable tj. PTSP

- Primer 3. Vreme u kojem ispitanik daje odgovor, broj rečenica (iskaza): manifestni indikatori zavisne varijable “spremnosti na iznošenje mišljenja”

Dakle...

Zavisna varijabla, kako joj i ime govori, ZAVISI OD nezavisne varijable

Pri tome, mi možemo samo kontrolisati ili pak sami stvoriti, manipulisati nezavisne varijable

U društvenim istraživanjima se ne mogu uvek odrediti uzročno-posledični odnosi (da je NV UZROK, a ZV POSLEDICA), stoga koristimo termin ZAVISI

OSNOVNI ELEMENTI ISTRAŽIVANJA

I. Izbor teorijskog okvira istraživanja i opšteg istraživačkog pristupa

II. Definisanje varijabliIII. Definisanje problema i cilja istraživanjaIV. Istraživanje literature o problemuV. Postavljanje hipoteza i istraživačkih pitanjaVI. Priprema projekta istraživanja (postavljanje

strukture istraživanja: hipoteze, varijable, uzorak, način prikupljanja i analize podataka)

VII. Utvrđivanje validnosti istraživanja

AKTIVNE I DESKRIPTIVNE VARIJABLE

Varijable mogu biti AKTIVNE I DESKRIPTIVNE Aktivne varijable su one kojima mi manipulišemo Nazivaju se još i dražima Deskriptivne varijable su one koje nam opisuju objekte

koje istražujemo. Njima ne manipulišemo, nego ih utvrđujemo. To su mere svojstava naših subjekata istraživanja (npr. starost, prihod, bračno stanje...)

Nazivaju se još i atribut varijablama ili varijablama individualnih razlika

Deskriptivne varijable su takođe nezavisne varijable

DRAŽI I REAKCIJE kao varijable

Najčešće u eksperimentalnim istraživanjima DRAŽ – aktivna, nezavisna varijabla REAKCIJA – odgovor na draž, zavisna

varijabla

“NEŽELJENE VARIJABLE” (konfundirajuće)

Deluju na zavisnu varijablu, bilo direktno, bilo preko nezavisnih varijabli

Primer: ustanovili smo visoku povezanost između broja cipela i uspeha u čitanju dece

Ali - ne utiče broj cipela na uspeh u čitanju, već u konfudirajuća varijabla: uzrast dece

Medijatorske (intervenišuće) varijable

To su one varijable su one preko kojih NV ostvaruju svoj uticaj na ZV

NV je uzrok MV, a MV je uzrok ZV

Moderatorske (varijable interakcije)

Deluju kao moderatori uticaja NV na ZV NAjčešće se uključuju u nacrt istraživanja da

bi se kontrolisale U pojavama koje izučavaju društvene nauke,

najčešće postoje isprepletani lanci različitih varijabli, koje utiču jedne na druge

Primer

Kakav je uticaj starosti na zadovoljstvo poslom?

Da li tu intervenišu i druge varijable, npr. autonomija u poslu i plata?

OSNOVNA MATRICA PODATAKA