SADRAJ :UVOD ............................................................................................................................31.PASIVNI BANKARSKI POSLOVI ................................................................................... 4 1.1. Mobilizacija i koncentracija finansijskih sredstava ..............................................52.VRSTE PASIVNIH BANKARSKIH POSLOVA ...................................................................5 2.1.Kratkoroni pasivni bankarski poslovi ..................................................................6 2.1.1 Depozitni poslovi ............................................................................................6 2.1.2 Specijalni bankarski poslovi .............................................................................9 2.1.3 Reeskotni poslovi ...........................................................................................11 2.1.4 Relombardni poslovi ...................................................................................... 12 2.1.5 Kratkoroni krediti od drugih banaka ............................................................ 13 2.2 Dugoroni pasivni bankarski poslovi.....................................................................13 2.2.1 Emisija dugoronih HOV (dionice i dugorone obveznice) ............................ 14 2.2.2 Prikupljanje oroenih i ogranienih depozita .................................................. 17 2.2.3 Emisija zalonica .............................................................................................. 18 2.2.4 Inostrani dugoroni krediti .............................................................................. 19 2.2.5 Dugoroni depoziti drave,javnih ustanova i institucija ................................. 193.ZASTUPLJENOST PASIVNIH BANKARSKIH POSLOVA U BIH...20ZAKLJUAK .................................................................................................................. 22LITERATURA ............................................................................................................... 23

UVODTema koju sam izabrala za izradu maturskog rada jeste Pasivni bankarski poslovi". Pasivni bankarski poslovisu poslovi mobilizacije i koncentracijefinansijskih sredstava. Na ove poslove banka isplauje pasivnu kamatnu stopu. Tako mobilisana sredstva, banka, plasira finansijski deficitarnim sektorima u vidu kredita, na koje naplauje aktivnu kamatnu stopu.Ovi poslovi su vezani za poetke bankarskog poslovanja, budui da je primanje novanih depozita jedan od najstarijih funkcija banke. U ovim poslovima banke se javljaju kao dunici.Osnovni cilj poslovne banke u sferi prikupljanja slobodnih finansijskih sredstava jeste njeno nastojanje da ih preko svog bankarskog mehanizma stavi u funkciju tranje.Ovu temu sam izabrala iz razloga to me zanima tematika vezana za bankarske poslove i htjela sam kroz izradu ovog rada te kroz prikupljanje informacija opirnije saznati o ovoj temi.Izvori informacija kojim sam se sluila za prikupljanje podataka prilikom izrade maturskog rada su knjige vezane za ovu tematiku i internet. Ovaj maturski rad sastavljen je iz tri dijela a to su : pasivni bankarski poslovi,podjela pasivnih bankarskih poslova te zastupljenost pasivnih bankarskih poslova u BIH.Prvi dio maturskog rada sadri iskljuivo informacije tekstualnog tipa te opisuje ta su to pasivni bankarski poslovi te mobilizaciju i koncentraciju finansijskih sredstava.Drugi dio maturskog rada koji je takoe sastavljen od informacija tekstualnog tipa kao i slika sadri podjelu pasivnih bankarskih poslova koja je izvrena na dugorone i kratkorone pasivne bankarske poslove koji se dalje dijele na odreene grupe.U treem dijelu ovog rada rije je o zastupljenost ovih poslova u BIH gdje se kao najzastupljeniji poslovi javljaju depozitni poslovi.Sve prethodno navedeno je u nastavku rada opirnije i podrobnije opisano.

1.PASIVNI BANKARSKI POSLOVIPasivni bankarski poslovi obuhvataju sve vrste bankarskih poslova u kojima se banke pojavljuju kao dunici. Ovi poslovi mogu biti razliiti ali su najei oni kada se banka javlja u ulozi mobilizatora slobodnih novanih i drugih sredstava radi stvaranja kreditnog potencijala. U te poslove spadaju prije svega depozitni poslovi, kada banka postavlja slobodna novana sredstva od privrede, stanovnitva, vanprivrednih organizacija i ustanova.[footnoteRef:2] Ovi depoziti mogu imati razliite forme i to: po vienju, neoroeni tedni depozit, oroeni, namjenski i drugi. Ali svima je zajedniko to to ih banke prikupljaju radi plasiranja u odreene kanale i na odreeni nain. Takoer, u pasivne bankarske poslove spadaju i neki drugi poslovi poput: meubankarski zajmovi, eskontni poslovi, emisije obveznica i svi drugi poslovi u kojima se banke javljaju kao dunici. [2: ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo , Sarajevo, 2004.god.,str.453]

1.1. Mobilizacija i koncentracija finansijskih sredstavaPosao mobilizacije i koncentracije novanih sredstava je jedan od osnovnih poslova svih banaka i jer zahvaljujui takvim poslovima,banke dolaze do novanih sredstava potrebnih za njihovo poslovanje.Prikupljanje novanih sredstava spada u pasivne bankarske poslove,jer ta sredstva predstavljaju pasivu banke tj.njene obaveze.Pasivni bankarski poslovi se jo nazivaju mobilizatorskim, jer obavljajui takve poslove,banka mobilizira,prikuplja sredstva koja su privremeno izvan upotrebe ili do njih dolazi novom emisijom.[footnoteRef:3] [3: Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,Tugra Sarajevo,2010.god.str 65]

Ovi poslovi su poslovi mobilizacije novanih sredstava tj. poslovi kojima banka formira svoj finansijski i kreditni potencijal. S obzirom da ih pribavlja od drugih vlasnika (subjekata), sa aspekta bilansa ovi poslovi predstavljaju dug (obavezu) banke i nalaze se u njenoj pasivi. Bilansno posmatrano, radi se o tuim mobilisanim i koncentrisanim sredstvima, koja su sa aspekta banke njen dug, zbog ega se evidentiraju u njenoj pasivi.Obavljajui pasivne bankarske poslove, banka vri dvije znaajne funkcije. Prvo, vri mobilizaciju i koncentraciju atomiziranih finansijskih vikova, razliite vremenske neuskladjenosti, inei ih upotrebljivim po kvalitetu i kvantitetu sa aspekta zajmotraioca. Drugo, tako mobilisana i koncentrisana sredstva banka transformie i stavlja na raspolaganje finansijski deficitnim transaktorima, shodno njihovim kvantitatativnim i vremenskim preferencijama. Moe se rei da banka predstavlja organizacioni oblik koncentracije finansijski suficitnih transaktora (zajmotrailaca) i finansijski deficitarnih transaktora.Zbog toga, bankarski poslovi mobilizacije i koncentracije ine potreban uslov za normalno bankarsko poslovanje, dok drugu stranu bankarskih aktivnosti ine plasmani prethodno prikupljenih sredstava. Sutinski posmatrano, bankari stvaraju sopstvene obaveze prema finansijski suficitnim transaktorima da bi ih transferisali u vidu potraivanja prema finansijski deficitarnim transaktorima. Moglo bi se rei da su banke opti upravljai novanog kapitala, jer koncentriu upravljaka prava mnogih kreditora s jedne strane, a sa druge strane su globalni debitor jer se banka zaduuje u ime mnotva finansijski deficitnih transaktora.2.VRSTE PASIVNIH BANKARSKIH POSLOVAPasivni bankarski poslovi se najee dijele na kratkorone i dugorone, pri emu se nekadanja podjela i na srednjorone poslove sve vie zanemaruje. Za bankovno poslovanje ovi su poslovi bitni, jer preko njih ona prikuplja sredstava za svoj rad, a strukturirani su na kratkorone poslove kojima se prikupljaju novana sredstva za odobravanje kratkoronih kredita svojim komitentima i za obavljanje ostalih vlastitih i drugih aktivnih poslova, i na dugorone poslove kojima ona prikuplja sredstva za kreditiranje razvoja industrije i prometa odnosno financiranje investicija.

2.1.Kratkoroni pasivni bankarski posloviNajznaajniji kratkoroni pasivni bankarski poslovi su:[footnoteRef:4] [4: Ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo,Sarajevo,2004.god.str 454]

depozitni poslovi, specijani bankarski poslovi, reeskontni poslovi, relombardni poslovi, kratkoroni krediti od drugih banaka

2.1.1 Depozitni posloviOd samog poetka poslovanja banaka,prikupljanje novanih depozita bila je osnova bankarskog poslovanja.Prikupljanjem novca i njegovom koncentracijom omogueno je banci koritenje slobodnih novanih sredstava koja ine njen kreditni potencijal.Pod novanim depozitima podrazumijevaju se novana sredstva koja preduzea,graani, strana fizika i pravna lica deponuju kod banke uplatom na osnovu ugovora.Na ova sredstva banka plaa kamatu.[footnoteRef:5] Depozitni izvori predstavljaju osnovnu metodu napajanja finansijskog potencijala i zadovoljavajueg stupnja propulzivnosti i stabilnosti banke. [5: Ekonomika i organizacija poslovanja,E.Alihodi,B.Peri,Sarajevo,1989.god.str.458]

Depoziti se dijele na : Depoziti po vienju Oroeni depoziti Depoziti sa posebnom namjenom Depoziti bez namjeneDepoziti po vienju su sva sredstva deponovana kod banke kojima deponent moe slobodno raspolagati bez ogranienja.Depozit po vienju su novana sredstva kod banaka i drugih depozitnih ustanova koja mogu bez zapreka biti povuena u gotovini ili prenijeta na drugi raun bez prethodne obavijesti banci. Uz gotovinu (metalni i notalni papirni novac) komponenta su novane mase, prosjeno iznose oko 70-75% ukupne koliine novca u opticaju i slue kao prometno i plaevno sredstvo.Depoziti po vienju koji nisu namijenjeni transakcijama ve npr. tednji ne smatraju se novcem ve kvazi novcem tobonjim novcem iako po svemu mogu posluiti kao prometno i plaevno sredstvo. "A vista" je odgovarajui talijanski izraz koji se upotrebljava kako za depozite plative po vienju, tako i za ekove i mjenice plative im se predoe. Krediti po vienju imaju ugovorenu klauzulu kojom kreditor moe od dunika traiti potpunu otplatu kredita u svakom trenutku.Depoziti po vienju su instrument bezgotovinskog plaanja.Rije je uglavnom o depozitima koji ne donose kamatu i koji nemaju rok dospjea.Nalaze se na iro raunima i tekuim raunima i nazivaju se dnevnim novcem ili novcem po pozivu.Direktno uestvuju u monetarnoj multiplikaciji i preko njih se stvara novac i novi depoziti po vienju.Za nebankarski sektor oni predstavljaju tezaurisani novac i postoji mali interes za njima,a za banku oni predstavljaju najjeftiniji izvor sredstava.Porast primarnog novca (porast gotovine i rezervi banaka) neminovno utie na porast depozita po vienju.[footnoteRef:6]U cilju privlaenja depozita po vienju banka moe uvesti kamatu na njih.Pasivna kamata mora biti nia od aktivne i razlika izmeu njih se naziva bankarska mara.Ona treba da pokrije:trokove fondova banke,transakcione trokove i profit. [6: Babi B., Zatita depozita kao inilac konkurentnosti banaka,Strategijski menadment br.1/2002,str.68]

Depozite dijelimo na : Prave NepravePravi depoziti su oni u koje ubrajamo:zlato,plemenite metale i vrijednosne paprire.Prave depozite banka vraa ulagau u istom obliku u kojem je depozit uloen u banku.Nepravi depoziti predstavljaju novane uloge koji se ulau u banku s tim da ih banka isplati ulagau u obliku uloene svote novca uveane za iznos kamate u zavisnosti od zakljuenog ugovora izmeu deponenta i banke.U zavisnosti od toga ko ulae sredstva u banku depozite po vienju moemo podijeliti na:-depozite stanovnitva(tedni raun,-r i tekui raun)-depozite preduzea (tedni i -r)- i ostali depoziti na raznim raunima kod banke (udruenja,zajednice..)[footnoteRef:7] [7: Ekonomika i organizacija poslovanja,E.Alihodi,B.Peri,Sarajevo,1989.god.str.459]

DEPOZITI STANOVNITVA (tedni,-r,tekui raun)U savremenom bankarskom sistemu poslovima tednje graana posveuje se velika panja jer tednja predstavlja ogromna potencijalna sredstva koja banke mogu iracionalno upotrijebiti.tednja kao kratkoroni pasivni bankarski posao omoguava koncentraciju i koritenje tih novanih sredstava za odobravanje pozajmica kratkoronih kredita.Znaaj tednje se ogleda kroz njenu ulogu u ekonomskoj politici drave i samoj politici banke.Ulozi na tednju imaju odreene specifinosti u odnosu na ostale vrste depozita po vienju a sastoje se u sljedeem: Ulaga koji poloi u banku odreeni iznos novanih sredstava za uzvrat dobija tednu knjiicu kao dokaz o svom potraivanju kod banke.U tednu knjiicu unose se sve promjene koje su nastale u pogledu ulaganja i podizanja sredstava sa tednog rauna, tedna knjiica moe da glasi na ime,na donosioca i na donosioca sa ifrom.Trei nain polaganja depozita omoguava ulagaima najveu tajnost ulaganja i razliite mogunosti koritenja sredstava bez posebne formalnosti i procedure, Na tedne uloge banka plaa ugovorenu kamatu ime stimulie ulagae na tednju.Pravo da otvore tekui raun imaju svi pravni i poslovno sposobni graani bez obzira na zanimanje i nain ostvarivanja prihoda.Osim tekueg rauna graani mogu otvoriti i iro raun.Karakteristike -r sastoji se u tome da se vlasnik tog rauna ne nalazi u ulozi dunika nego samo u ulozi povjerioca.-r kod banke otvaraju fizika lica koja ostvaruju prihode po osnovu samostalnog pruanja usluga,autorskog prava i sl.[footnoteRef:8] [8: Babi B., Zatita depozita kao inilac konkurentnosti banaka,Strategijski menadment br.1/2002,str,70]

DEPOZITI PREDUZEA (-r,tekui raun i izdvojeni rauni)Ovi depoziti predstavljaju dio novanog kapitala koji nastaje iz redovnog poslovanja preduzea (bez obzira na vrstu djelatnosti).Pomenuta preduzea ovim sredstvima obavljaju sva plaanja koja proizilaze iz poslovanja.Banka vri prenos (transakciju) izmeu preduzea i time banka ubrzava opticaj sredstava,smanjuje trokove plaanja i omoguava da manja koliina novanih sredstava izvrava vei broj isplata.Preduzea raspolau veim brojem -r i tekuih rauna kod razliitih banaka.Na tim raunima se nalazi odreena koliina slobodnog depozita odnosno novca kojeg banke koriste za odobravanje kredita.Time se automatski iznos novca koji je uloen na njenim raunima poveava.Na taj nain banka utie na robno novane odnose na trituOroeni depoziti mogu se podijeliti na oroene depozite sa otkaznim rokom i oroene depozite bez otkaznog roka.Oroeni depoziti sa otkaznim rokom su ona sredstva koja su deponovana kod banke,a s kojim deponent moe slobodno raspolagati po isteku ugovorenog roka od dana kada deponent pismenim putem otkae banci svoj depozit.Oroeni depoziti bez otkaznog roka su sredstva deponovana kod banke kojima deponent moe raspolagati po isteku vremena koji je ugovorom o deponovanju predvien.Depoziti sa posebnom namjenom su takva novana sredstva koja su deponovana kod banke a koja se mogu koristiti samo za posebne namjene. Kamatna stopa na depozite sa posebnom namjenom utvruje se ugovorom izmeu banke i deponenata pod uslovom da je tim ugovorom utvren krajnji rok i namjena, s tim da se oroavanje moe vriti samo na rok dui od 12 mjeseci.Depoziti bez namjene su takva sredstva deponovana kod banke gdje izmeu deponenata i banke ugovorom nije odreena njihova namjena.[footnoteRef:9] [9: Ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo,Sarajevo,2004.god.str 455]

2.1.2. Specijalni bankarski posloviSpecijalni bankarski poslovi su takvi poslovi koje banke ne obavljaju neprekidno i redovno ,ve takve poslove obavljaju samo neke banke i potreba za njima pojavljuje se s vremena na vrijeme.[footnoteRef:10] Najsigurnija i najstabilnija bankovna sredstva jesu ona koja su prikupljena emisijom vrijednosnih papira. Njihovim izdavanjem banka dobiva potrebna sredstva, a umjesto toga daje obvezu da e imaocima njenih dionica ili obveznica isplaivati odreeni prinos (dividendu ili kamatu). [10: Ekonomika i organizacija poslovanja,E.Alihodi,B.Peri,Sarajevo,1989.god.str.67]

U ovu vrstu poslova spadaju prvenstveno emisioni poslovi i to :a) Emisija novca,tj.novanica i kovanog novcab) Emisija blagajnikih zapisa

Emisija novca predstavlja jedan od najvanijih bankarskih poslova i ovim se poslom u svakoj zemlji,a na osnovu posebnog zakonskog ovlatenja,bavi samo jedna banka tzv.Centralna (emisiona)banka.Vrlo esto ovakve banke u svom nazivu imaju i svoje drave.Kod kratkoronih pasivnih bankarskih poslova emisija novanica se javlja u 19.vijeku kada su emisione banke izdavale priznanice ili banknote na odreenu koliina zlata koja se koristila kao dokaz o polaganju zlata u banku. Na osnovu banknote njen vlasnik je stekao pravo potraivanja kod banke na odreenu koliina zlata dok je banka postala njen dunik.U poetku djelovanja banknote nisu imale sposobnost kupovne moi ali tu sposobnost imalo je zlato na koje je banknote glasila.Sa razvojem bankarstva dolazi do pojave novanica kao zakonskog sredstva plaanja na podruju jedne zemlje.

Slika br. 1 Prikaz priznanice ili banknote[footnoteRef:11] [11: http://www.tripleclicks.com]

Prvobitne novanice bile su punovrijedni surogat (zamjena) punovrijednog zlatnog novca,a uvedene su zbog lake manipulacije takve vrste novanice u monetarnom sistemu.Danas novanice nije surogat zlata nego slui kao punovrijedno i vaee sredstvo plaanja.Dakle novanica postaje zakonsko sredstvo plaanja koje obavezno mora priznati svaki povjerilac za pravosnano podmirenje svojih potraivanja.[footnoteRef:12] [12: Milenko Deletovi, Bankarski menadment,igoja tampa,Beograd 2008 god.,str.67]

Prilikom izdavanja novanica i kovanog novca drava planski regulie koliinu novca u opticaju.Koliina novca u opticaju mora odgovarati potrebama privrede kako bi novac mogao pravilno da obavlja svoje funkcije i kako ne bi dolo do poremeaja i nestabilnosti u privredi.Te nestabilnosti su poznate pod nazivom :-inflatorni poremeaji (inglacija)-deflatorni poremeaji (deflacija)

Inflacija predstavlja poremeaj koji nastaje ukoliko je koliina novca u opticaju vea od potrebne pri emu opada kupovna snaga novca.Posljedica inflacije naziva se devalvacija a oznaava zakonski propis kojim se zvanino smanjuje vrijednost novca u odnosu na zlato i konvertibilnu valutu.Deflacija nastaje onda kada u opticaju imamo manju koliinu novca od potrebnog pri emu se poveava kupovna vrijednost novca.Posljedica deflacije je revalvacija i predstavlja zakonski propis kojim se zvanino poveava vrijednost novca u odnsou na zlato i konvertibilnu valutu.Karakteristike novanica su : Novanica je zakonsko sredstvo plaanja i vrijednosni papir emisione banke Uvijek glasi na okruglu svotu Nema roka u kojem bi se novanica mogla potroiti to znai da je to vrijednosni papir po vienju Ukoliko izgubimo novanicu ne moemo je proglasiti nevaeom niti za istu traiti duplikat Novanica nije kamatonosna i ne glasi na donosioca Prije nego to se puste u promet novanice predstavljuju bezvrijedne tampane obrazce Prilikom izdavanja novanica drava je duna da regulie koliinu novca u opticaju.[footnoteRef:13] [13: Babi B., Zatita depozita kao inilac konkurentnosti banaka,Strategijski menadment br.1/2002.str.75]

Emisija blagajnikih zapisa Blagajnike zapise mogu kupovati svi imaoci slobodnih novanih sredstava.Sredstva prikupljena izdavanjem blagajnikih zapisa mogu koristiti samo za davanje kratkoronih kredita.Blagajniki zapis je instrument za regulisanje koliine novca u opticaju i regulisanje likvidnosti banaka.[footnoteRef:14] [14: Ekonomika i organizacija poslovanja,E.Alihodi,B.Peri,Sarajevo,1989.god.str.68]

Slika br. 2 Prikaz blagajnikog zapisa[footnoteRef:15] [15: http://www.muzejbp.hr]

Odluku o emisiji blagajnikog zapisa donosi nadleni organ emitenta, a mogu ih kupovati kako pravna, tako i fizika lica. Da bi bio validan, blagajniki zapis mora da sadri osnovne elemente; izmeu ostalog, podatke o izdavaocu i donosiocu, visinukamatnestope, rok otplaivanja itd. izdavanje blagajnikih zapisa prvenstveno vre Centralne banke osim centralnih banki blagajnike zapise mogu izdavati i druge komercijalne banke ali uz saglasnost centralne banke.Prilikom izdavanja blagajnikih zapisa od centralne banke kao upisnici (kupci)javljaju se iskljuivo komercijalne banke tj.banke.Kada se blagajniki zapisi emituju od strane drugih banaka kao kupci javljaju se pravna lica,druge finansijske organizacije kao i svi oni koji raspolau sa odreenom koliinom novanih sredstava.Blagajniki zapis moe da glasi na ime i na donosioca.Kada glasi na ime prenosi se indosamentom,a kada glasi na donosioca se prenosi putem kupoprodaje. Prodaje se uzdiskont(popust), tako da mu je cijena pri prodaji nia od nominalne, a rijee se prodaje sa kamatnim kuponom. Uobiajeno mu je dospee 91 do 182 dana.2.1.3 Reeskotni posloviReeskontni poslovi su pasivni bankarski poslovi pomou kojeg manja banka prodaje,odnosno ustupa mjenice ili neke druge vrijednosne papire nekoj veoj banci.Na poslove eskonta se nadovezuje posao reeskonta.Eskont je kupovina mjenica koje nisu dospjele uz odbitak kamate(eskont ili diskont) do dana dospjea mjenice,a obino i eskontne provizije.Sutina reeskonta-banka koja je prvobitno eskontovala mjenicu nekog svog komitenta sada samo dalje tu istu mjenicu podnosi na eskont,opet prije njene dospjelosti nekoj drugoj banci,najee Centralnoj banci.Reeskont je ponovo eskontovanje mjenice prije njenog dospjea.Rok na koji se mjenice reeskontuju po pravilu ne prelazi tri mjeseca.[footnoteRef:16] [16: Milenko Deletovi, Bankarski menadment,igoja tampa,Beograd 2008 god.,str.69]

U bankarskoj praksi reeskontni posao se obavlja : Zbog ostvarenja potrebne likvidnosti Zbog ostvarenja zarade na razlici kamatne stope izmeu eskonta i reeskonta Zbog prenosa mjenice na drugu banku koja e mjenicu po dospijeu naplatiti.[footnoteRef:17] [17: Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,Tugra Sarajevo,2010.god.str.69]

Mjenica iza koje stoje realne robne transakcije ve je jednom eskontovana kada je reemitent prodao banci tj.od iste dobio kredit koji o roku mjenice treba vratit. Ulazei u poslove reeskonta bankarski menadment treba da vodi rauna o tome da je to siguran posao tj.da mjenice imaju robno pokrie najmanje tri ugovorene strane-kupca,prodavca robe i banke koja je izvrila eskont ,da je maksimalan rok dospjea 90dana i da se radi o solidnim mjenicama iza koje stoje solventni partneri.

Bez obzira jesu li ispunjeni uslovi ili nisu,centralna banka ne garantuje automatsku mogunost reeskonta,ve samo u okviru reeskontnih kvota.Shodno tome,postoji jedinstvena eskontna stopa kao cijena reeskontnih kredita koja je podloena u promjenama u cilju uticaja na tranju kredita odnosno promjene koliine nivoa novca u opticaju.Eskont se odvija izmeu poslovne banke i njenih komitenata, a reeskont izmeu poslovnih banaka i centralne banke.

U prvom sluaju poslovna banka odobrava kredit komitentu na bazi njegove mjenice, da bi joj ta ista mjenica posluila za uzimanje kredita kod centralne banke (reeskontni kredit). Preko reeskontnih kredita poslovna banka kompenzira prethodno smanjenje kreditnog potencijala. Meutim, obino ne postoji kvantitativna jednakost izmeu eskonta i reeskonta i obino je reeskontni kredit manji od eskontnog kredita (20-50%), to zavisi od stepena restriktivnosti monetarne politike. Prema tome, eskontovanje je aktivan posao za poslovnu banku, dok je reeskontni kredit pasivan posao.[footnoteRef:18] [18: Milenko Deletovi, Bankarski menadment,igoja tampa,Beograd 2008 god.,str.65]

2.1.4. Relombardni poslovi Relombard je takoe pasivan posao koji nastaje izmeu poslovne banke i centralne banke. Poetni uslov za nastanak relombardnog posla jeste lombardni kredit koji odobrava poslovna banka komitentima, pri emu su vrijednosni papiri i efekti pokrie za kredit. S aspekta poslovne banke lombardni kredit je aktivan posao. Ukoliko poslovna banka iskoristi dobijeno pokrie za lombardni kredit i doznai ga centralnoj banci, dobit e relombardni kredit, koji s aspekta poslovne banke predstavlja pasivan posao. Relombard je neto skuplji u odnosu na druge kratkorone bankarske poslove. [footnoteRef:19] [19: Milenko Deletovi, Bankarski menadment,igoja tampa,Beograd 2008 god.,str.67]

2.1.5 Kratkoroni krediti od drugih banaka

Meubankarske kredite moemo podijeliti u 3 grupe :1. Krediti dobiveni od centralne banke2. Krediti dobiveni od drugih banaka3. Krediti dobiveni iz inostranstvaCentralna banka utvruje visinu,rokove vraanja i koritenja odreuje eskontnu stopu, osnovicu i stopu obaveznih rezervi. kratkoronih kredita bankama.Odobravanje kratkoronih kredita bankama vri se na podlozi vrijednosnih papira koje su izdala preduzea na osnvu njihovih robnonovanih poslova. Kredite za likvidnost centralna banka odobrava poslovnim bankama kako bi one izvrile premoavanje superkratkoronih perioda u kojima je dolo do negativnih udara na poziciju likvidnosti banaka. Ova vrsta kredita nije popularna, ali im je dobra strana to se oni koriste u vremenu kada se kredit ni na jednom drugom mjestu ne moe dobiti, zbog ega se i zovu krediti poslednjeg utoita. Poslovna banka mora centralnoj banci da stavi na raspolaganje pokrie u vidu kratkoronih dravnih HOV. Poslovne banke prodaju centralnoj banci svoje vrijednosne papire ili prije toga diskontovane papire privrede ime dobijaju kredit od centralne banke. Takoe, poslovne banke dre potreban iznos gotovog novca ili obaveznu rezervu.

Uzimanje kredita se vri samo po uslovima koji si utvreni zakonom.Banka moe u svoje ime i za svoj raun uzimati kod drugih banaka u zemlji kratkorone kredite za likvidnost i sanacione kredite. Kreditno zaduenje kod drugih banaka je poseban kredit koji jedna banka odobrava drugoj, radi odravanja tekue likvidnosti. Do ovih kreditnih odnosa najee dolazi kod banaka koje meusobno sarauju. Prelivanje kreditnih resursa izmeu banaka se smatra sekundarnim vidom formiranja potencijala u sistemu poslovnih banaka.Banke mogu kreditne poslove zakljuivati i sa inostranim bankama radi odravanja likvidnosti,deviznih rezervi i poveanja kreditnog potencijala.Na taj nain se prelijevaju sredstva iz inostranstva u nau zemlju.Uzimanje kredita iz inostranstva banke obavljaju u svoje ime a na raun preduzea i drugih drutvenih organizacija osim kreditnih linija koje uzimaju u svoje ime i za svoj raun.[footnoteRef:20] [20: E.Alihodi,B.Peri, Ekonomika i organizacija poslovanja,Sarajevo,1989.god.str.69]

2.2 Dugoroni pasivni bankarski posloviDugoroni pasivni bankarski poslovi su poslovi koji se sastoje u mobilizaciji i centralizaciji novanih sredstava koje banka koristi za odoboravanje dugoronih kredita.Takoe ova novana sredstva banke mogu korstiti za finansiranje razvoja industrije i prometa. Dugoroni pasivni bankarski poslovi su poslovi iji je rok dospea obaveza dui od godinu dana. [footnoteRef:21] [21: http://www.pasivni_bankarski_poslovi.com]

U dugorone pasivne bankarske poslove spadaju : emisija dugoronih hartija od vrijednosti (dionice i dugorone obveznice); prikupljanje oroenih i ogranienih depozita emisija zalonica; dugoroni depoziti drave,javnih ustanova i institucija; inostrani dugoroni krediti i.[footnoteRef:22] [22: ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo,Sarajevo,2004.god.,str.454]

2.2.1 Emisija dugoronih HOV (dionice i dugorone obveznice)Dionica je vrijednosni papir kojim uplatitelj dokazuje svoj ulog u temeljni kapital dionikog drutva. Ona je dokaz vlasnitva nad dijelom trgovakog drutva koje je registrirano kao dioniko drutvo.Ona daje prava, ali i odreene obaveze prema drutvu. U pravilu je nasljedna, ali postoji i mogunost da se u odnosu na nasljeivanje i trgovanje u aktu o osnivanju predvide i odreena ogranienja.Jedno od osnovnih svojstava dionice je da donosi dividendu, to znai, sudjelovanje vlasnika dionice u profitu koje u odreenom razdoblju (u pravilu svake godine) ostvari dioniko drutvo.Trina cijena dionice= nominalna vrijednost dionice x dividendna stopa / kamatna stopaIndeks cijena dionica najvaniji je pokazatelj dinamike cijena dionica. Oni predstavljaju ponderiranu aritmetiku sredinu cijena dionica izabranih iz reprezentativne grupe dionica.[footnoteRef:23] [23: http://www.dionice.com]

Slika br. 3 Izgled dionice[footnoteRef:24] [24: http://www.muzejbp.hr]

Emisija dionica predstavlja jedan od najstarijih oblika akumulacije sredstava. Razlozi emisije novih dionica jesu osiguranje prava prvokupnje dionica nove emisije ako je ono odreeno aktom o inkorporiranju (osnivanju), osiguranje njihova steenog udjela u kontroli (vlasnikoj glavnici) preduzea te osiguranjem postojeih dioniara od rizika razvodnjavanja njihova kapitala zbog emisije novih dionica po cijenama niim od tekuih trinih cijena prije emisije.Sa stajalita dionikog preduzea osnovni je razlog emisije novih redovnih dionica s pravima smanjenje trokova emisije jer se postojei dioniari motiviraju za uspjeh emisije, te poveanje lojalnosti dioniara prema svom poduzeu. Potencijalna opasnost emisije novih redovnih dionica s pravima lei u mogunosti gubitaka onih dioniara koji ne iskoriste dobivena prava.Emisijom dionica banka poveava svoja sredstva za odobravanje kredita i tako stvara novi capital koji je do tada bio u rukama upisnika dionica.Ovako upisana sredstva banke predstavljaju najstarija i najstabilnija sredstva koje banka moe koristiti za odobravanje bilo koje vrste dugogornih kredita.Dionica vlasniku daje pravo n audio u dobiti (dividenda),pravo upravljanje i pravo vlasnitva.Ovi vrijednosni papiri su predmet kupoprodaje na tritu kapitala. Emisija dionica i prvi krug prodaje odvija se na nain kako je odreeno u odluci o osnivanju i prema nominalnoj cijeni dionica u trenutku osnutka vrijednost i nominalna cijena dionica su jednake. Nominalna vrijednost dionica ispisana je na dionici i ona se odreuje prilikom emisije dionice. Nakon nekog vremena vrijednost dionica moe se promijeniti, zavisno od rezultata poslovanja preduzea: ukoliko ono posluje sa stalnim profitom, vrijednost dionica raste ako preduzee slabo posluje vrijednost dionica pada. Nova vrijednost koja se pojavljuje u poslovanju preduzea zove se realna vrijednost dionica.[footnoteRef:25] [25: http://www.dionice.com]

Emisija obveznica : Obveznica je pismena isprava kojom se njen izdavalac obvezuje da e licu oznaenom u obveznici ili po njegovoj naredbi,odnosno donosiocu,pod odreenim uslovima i o roku dospjelosti,isplatiti iznos naznaen na obveznici kao i odgovarajuu kamatu.[footnoteRef:26] [26: Ekonomika i organizacija poslovanja,E.Alihodi,B.Peri,Sarajevo,1989.god.str.68]

Slika br.4 Prikaz obveznice[footnoteRef:27] [27: http://www.ezadar.hr]

Obveznica je kreditni instrument i u biti je ugovor o kreditu. Moe glasiti na ime ili na donosioca, a izdaje se u gotovim apoenima.Kao izdavalac obveznice javlja se :dravne banke,tedionice,velika industrijska preduzea. .Ukupna suma zajma se podijeli na okrugle svote na koje se obveznice i izdaju.Na obveznici moraju biti tampani svi uslovi zajma,rokovi otplate,namjena zajma,visina kamate,nain obraunavanja i plaanja.Obveznice se izdaju u posebnoj formi.Sastoje se iz obveznice i kupona.Kuponi mogu biti kamatni ili anuitetni.Vlasnik obveznice naplauje kamatni kupon na dospjelu kamatu za protekli period.Dok anuitetnim kuponom vlasnik obveznice naplauje dio otplate i kamatu za protekli period.Obveznice kao vrijednosni papiri mogu biti predmet kupoprodaje,mogu se prenositi,prodavati i zalagati.One su znaajne jer,zahvaljujui njima,mobiliu se slobodna novana sredstva i usmjeravaju ih tamo gdje su ona potrebna.[footnoteRef:28] [28: http://www.psinvest.rs/sr/obaveznice]

Obveznica je, u pravilu, vrsta dugoronog vrijednosnog papira. To je pisani dokument koji nalae izdavaocu (emitentu) obveznice da plati njezinu imaocu odreeni iznos novca naznaen na obveznici i ugovorene kamate, na samo jedan budui datum (datum dospijea) ili na niz buduih datuma. U prvom sluaju radi se o obveznici bez kupona (jednokratno isplativoj obveznici), dok je u drugom sluaju rije o obveznici s kuponima (viekratno isplativoj obveznici). Obveznica bez kupona je ona kojom se emitent obvezuje da e izvriti samo jednu isplatu na odreeni budui datum i ta isplata jednaka je nominalnoj vrijednosti obveznice.

Prednost za emitenta je to nema godinjih isplata, ali meutim kada obveznica dospije, u sluaju nedostatka novanih sredstava, emitent moe doi u stanje nelikvidnosti i insolventnosti. Ukoliko se prodaju prije dospijea, prodaju se uz duboki diskont. Ako je rije o obveznici s kuponima, emitent se obvezuje isplaivati kamate u ugovorenim (polugodinjim ili godinjim) iznosima, dok se glavnica podmiruje na dan dospijea.Banka moe imati dvostruku ulogu kod emisije obveznica,moe izdavati obveznice u tue ima i za tui raun i tada se nalazi u ulozi posrednika tj.vri organizaciju emisije obveznica.Takoe banka moe emitovati obveznice u svoje ime i za svoj raun gdje se nalazi u ulozi direktnog izdavaoca obveznica.Sva prava po osnovu obveznice oznaena sun a samoj obveznici.Obveznicu moe upisati (kupiti) svako pravno i fiziko lice.[footnoteRef:29] [29: http://www.limun.hr]

Karakterisitke obveznice su : To je isprava kojom izdavalac priznaje dug i vlasniku obveznice daje pravo na povrat uplaenog zajma i ugovorene kamate, Ne daje pravo vlasniku na upravljanje niti udio u dobiti, Izdaje se u posebnoj formi koja slui za promet i naplatu kamate, Sastoji se od obveznice i kupona One su predmmet kupoprodaje na finansijskom tritu kapitala,a njihova cijena se formira na temelju odnosa ponude i potranje za obveznice Znaajan su instrument CB koji slui za regulisanje koliine novca u opticaju.

2.2.2 Prikupljanje oroenih i ogranienih depozitaOroeni depoziti su dugorona potraivanja nebankarskog sektora od banaka, odnosno dugorone obaveze bankarskog sektora prema klijentima.Karakteristika ovih depozita je prethodno utvreni rok dospjea,datum povlaenja sredstava kao i vea kamata. Oroeni depozit predstavlja novana sredstva na posebnim depozitnim raunima banaka ije se upotrebe deponent odrie na odreeno dogovoreno vrijeme. Sredstva oroenih ronih depozita ne mogu se koristiti za svakodnevna plaanja.[footnoteRef:30] [30: Babi B., Zatita depozita kao inilac konkurentnosti banaka,Strategijski menadment br.1/2002]

Depoziti oroeni sa otkaznim rokom su ona sredstva koja su deponovana kod banke ,a skojima deponent moe slobodno raspolagati po isteku ugovorenog roka od dana kada deponent pismenim putem otkae banci svoj depozit.[footnoteRef:31] [31: Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,Tugra Sarajevo,2010.god.str.66]

Depozit na neodreeno vrijeme uz otkazni rok mogu se koristiti tek istekom ugovorenog roka od pismene obavijesti o otkazu depozita. Depoziti na odreeno vrijeme koriste se tek istekom tog vremena. Kod oroenih depozita komitent se obavezuje "drati" sredstva kod banke na due vrijeme, esto 3, 6 ili 12 mjeseci, te time stjee pravo na viu kamatu Roni depozit moe se razroiti samo u rijetkim, ugovorom predvienim prilikama. U sluaju razroavanja obraunava se nia paralizirajua kamatna stopa od one predviene za oroeni depozit, koja je inae via nego na druge vrste depozita.Deponent je duan u sluaju povlaenja novanih sredstava prije ugovorenog roka o tome obavijestiti banku na nekoliko dana radnije od dana kada e podii novana sredstva Visina kamatne stope na oroene depozite raste usporedo s duinom roka oroavanja depozita.Depoziti oroeni bez otkaznog roka su sredstva deponovana kod banke kojima deponent moe da raspolae po isteku vremena koji je ugovorom o deponovanju predvien.[footnoteRef:32] [32: 31Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,Tugra Sarajevo,2010.god.str.67]

2.2.3 Emisija zalonica

Hipotekarne banke i hipotekarne kreditne zadruge izdavaju zadunice, koje se zovu zalonice. To su hipotekarne zadunice, hipotekarni certifikati. One nose kamate. Mogu se prodavati na berzi te se isplauju po naznaenoj ili nominalnoj vrijednosti. Zalonice se izdavaju i prodavaju te dobiveni novac ostaje banci kao glavnica. U prolosti banka je onome tko bi od nje traio zajam davala izvjesnu koliinu svojih zalonica, koje dunik sam unovuje. Hipotekarnebankesu privatne specijalizirane banke koje se bave odobravanjem dugoronihkreditauz zalono pravo na nekretnini koja je posluila kaoosiguranje odobrenog kredita ili uz pokrie (osiguranje) jedinice lokalne samouprave. Potrebna sredstva zakreditiranjepribavljaju izdavanjem, na osnovi prikupljenih hipoteka, dugoronih hipotekarnih obveznica (zalonica), komunalnih obveznica i ostalih slinih obveznica kojima se trguje na hipotekarnom tritu.Zadunica je isprava na kojoj je javno ovjerovljen potpis dunika (po javnom biljeniku) kojom dunik daje suglasnost da se radi naplate trabine odreenog vjerovnika zaplijene svi rauni koje ima kod banaka, te da se novac s tih rauna, u skladu s njegovom izjavom sadranom u toj ispravi, izravno isplauje vjerovniku.Zadunica se izdaje u jednom primjerku i ima uinak pravomonog rjeenja o ovrsi. Emisija zalonica slui bankama da reguliu prethodno smanjenje kreditnog potencijala.Emisija zalonica kao pokrie ima odreene nepokretnosti (stan, poslovni prostor, zemlju).Kod nas je emitovanje zalonica uglavnom vezano za finansiranje stambene i komunalne izgradnje.[footnoteRef:33] [33: Deletovi M., ivkovi A., Bojovi P., Bankarski menadment , Beograd, 2008., str. 63]

Pojam zalonica ima brojna znaenja, a najvanija su:- obveznica koja nosi kamatu, izdana od trgovakog drutva ili drave, koja nije osigurana nikakvom posebnom imovinom- potvrda to je, prema pravu SAD-a, izdaje luki carinski slubenik, a kojom se potvruje da je uvoznik dobara ovlaten traiti povrat carine - isprava na temelju koje nastaje ili kojom se potvruje dug.[footnoteRef:34] [34: http://www.moj-bankar.hr]

ZALONICA JE POGODNO SREDSTVO OSIGURANJA PLAANJA JER SE:

Jednom ispravom mogu plijeniti svi rauni dunika Obvezu dunika mogu preuzeti i tree osobe u svojstvu jamca platca Moe se prenositi na tree osobe ima uinak pravomonog rjeenja o ovrsi Moe se provesti ovrha i na drugoj imovini dunika, to znai da joj zakon priznaje svojstvo ovrne isprave

Karakteristike :

Zalonica je vrijednosni papir Zalonicom se osigurava naplata novane trabine Zalonica je sredstvo osiguranja i sredstvo prisilne naplate Iznos trabine na zalonici nije limitiran Zalonica moe sadravati i valutnu klauzulu, ali se mora navesti da je plaanje po odreenom teaju

2.2.4 Inostrani dugoroni kreditiInostrani dugoroni krediti predstavljaju znaajan izvor sredstava za banku koje banka osigurava na meunarodnom tritu novca i kapitala putem zakljuivanja kreditnih linija kao osnovnih oblika finansiranja iz insotranstva.Ovi krediti se dobijaju od razvojnih banaka i specijalizovanih poslovih banaka.[footnoteRef:35] [35: Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,Tugra Sarajevo,2010.god.str 75]

2.2.5 Dugoroni depoziti drave,javnih ustanova i institucijaDugoroni depoziti drave,javnih ustanova i institucija su veoma znaaj izvor dugoronoih bankarskih sredstava.Ova sredstva drava formira izdvajanjem iz budeta,namjenjena za finansiranje dugoronih projekata od posebnih interesa za dravu.U banku se ulau i novana sredstva od javnih ustanova i institucija koja imaju dugoroni karakter i slue za odobravanje dugoronog kredita odnosno za dugorone plasmane.[footnoteRef:36] [36: ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo , Sarajevo, 2004.god.,str.458]

3.ZASTUPLJENOST PASIVNIH BANKARSKIH POSLOVA U BIHStabilnost i transparentnost bankarskog sistema BiH uz primjenu institucionalnih okvira dovela je do rasta povjerenja u banke. Efikasan i siguran bankarski sistem BiH osnova je trine ekonomije, jer podstie stanovnitvo i privredu na tednju, pruajui im kvalitetne instrumente tednje. istovremeno, prikupljena sredstva se, plasirana po povoljnim uslovima, koriste za otvaranje novih i / ili proirivanje postojeih poslova / preduzea. Na taj nain unapreuje investicioni, ekonomski i privredni rast BiH. Bankarski sektor u BiH regulisan je prvenstveno: na dravnom nivou Zakonom o osiguranju depozita i Zakonom o Centralnoj banci BiH te entiteskim zakonima o bankama koji reguliu aktivnosti poslovnih banaka i zakonima o Agencijama za bankarstvo.Glavnu ulogu u bankarskom sistemu Bosne i Hercegovine ima Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH), osnovana 20.06.1997. godine Zakonom o Centralnoj banci koga je usvojila. Centralna banka tokom prvih est godina nakon stupanja Ustava na snagu ne smije odobravati kredite emisijom novca, ve u tom pogledu funkcionira kao odbor za distribuciju novca nakon toga roka Parlamentarna je skuptina moe ovlastiti i za prvi zadatak.Emitovanjem primarnog novca, CBBiH obezbeuje depozitna sredstva i sredstva likvidnosti bankama, ime determinie kamatne stope i vri dominantni uticaj na novano trite. Promjene u kamatnim stopama utiu na potronju, tednju i investicione odluke domainstava i firmi. Vie kamatne stope smanjuju interes domainstava i preduzea da uzimaju zajmove u cilju potronje i investicija, a poveavaju motive za tednju poto se njihova tednja u tom sluaju poveava. U suprotnom sluaju, to je nii nivo kamatnih stopa vei broj domainstava i preduzea pozajmljuju novac za kupovinu roba i usluga.To sa svoje strane poveava agregatnu tranju, a time i proizvodnju i investicije. [footnoteRef:37] [37: http://www.aod.ba/]

Primaran izvor finansiranja bankarskog sektora su depoziti.Depozitni poslovi su najzastupljeniji pasivni bankarski poslovi u BIH. Zbog toga su direktno zavisni obim poslovanja, planiranje i voenje poslovne politike banke sa nivoom, strukturom i ronou njenih depozita. Uz tehniku i finansijsku pomo Meunarodne zajednice razvijen je koncept osiguranja depozita, zasnovan na meunarodnom iskustvu i standardima, ali prilagoen specifinim potrebama. Zakon o osiguranju depozita BiH regulie osnivanje, status, djelatnost, upravljanje i rukovoenje, ovlatenja, obaveze i finansiranje Agencije za osiguranje depozita BiH (AODBiH). Njegov cilj je da osigura, u okviru ogranienja odreenih ovim zakonom, zatitu depozita fizikih osoba u bankama koje su dobile dozvolu za rad od entitetskih Agencija za bankarstvo. Na kraju 2012. godine, 26 poslovnih banaka u BiH lanice su programa osiguranja, ime je ostvareno gotovo potpuno pokrie svih depozita. Da bi se zatitili klijenti banaka, jedan od osnovnih zadataka Agencije za osiguranje depozita BiH je osiguranje prikladnih depozita fizikih osoba u bankama lanicama u skladu sa Zakonom o osiguranju depozita u bankama Bosne i Hercegovine.Prikladan depozit u smislu ovog zakona je ukupan iznos svih sredstava koji rezultiraju iz depozita, tednih rauna ili certifikata banke koje je deponent deponovao u banci lanici umanjeno za iskljuenja iz lana 5. ovog zakona. [footnoteRef:38] [38: Vilendei, Simeun: Monetarna politika, devizni kurs i monetarna unija, Besjeda, Banja Luka, 2008., str. 267]

Prikladni depoziti ine osnovicu za obraun premije osiguranja.To znai da e ako poslovna banka ukljuena u osiguranja depozita bankrotira (postane nesolventna), svi depozitari biti isplaeni od strane AODBiH do garantovanog iznosa. Garancija pokriva sve pojedinane zahtjeve, bez obzira na valutu i ronost (tedne, oroene, tekue raune ili druge vrste depozita). Kada banka bankrotira, depozitari putem javnog saoptenja dobijaju informaciju kada i gdje mogu dobiti svoje depozite. Ukupni depoziti svih institucionalnih sektora u BiH su u analiziranom periodu, sa izuzetkom 2008. godine, kontinuirano rasli. Tako su sa 1,95 milijarde KM (31.12.2000. godine) uveani na 13,33 milijarde KM (31.12.2012. godine), to predstavlja rast od ak 582% u odnosu na poetak analiziranog dvanaestogodinjeg perioda. Finansijska kriza u narednim godinama utie na njihovo smanjenje, pa uz poveanje javne potronje krajem 2012. godine sa 1.182,4miliona KM ine 9% ukupnih depozita. Krajem 2012. godine depoziti stanovnitva dominaniraju sa 7,65 milijarde KM (57% ukupnih depozita). U ronoj strukturi depozita stanovnitva BiH postoje kratkoroni i dugoroni depoziti. Kratkoroni depoziti obuhvataju depozite po vienju i oroene depozite sa rokom oroenja do godinu dana. Analiza pokazuje da su depoziti po vienju porasli sa 719,88 miliona KM (31.12.2000. godine) na 2.90 milijarde KM (31.12.2012. godine), a depoziti sa rokom oroenja do godinu dana sa 454,75 miliona KM (31.12.2000. godine) na 758,52 miliona KM (31.12.2012. godine). To je porast depozita po vienju od 303% i depozita sa rokom oroenja do godinu dana za 67% u odnosu na poetak analize. Analiza pokazuje da su krajem 2002. godine kratkoroni depoziti stanovnitva BiH inili 81% ukupnih depozita, a 19% dugoroni depoziti. To pokazuje da je rast dugoronih depozita pozitivan trend, jer rona struktura izvora utie na ronu strukturu plasmana banaka, a ona se pomjera ka dugoronim izvorima finansiranja. [footnoteRef:39] [39: http://cbbh.ba/mon.php?id=33&sub=mon&lang=bs&table=depoziti]

ZAKLJUAKObavljajui pasivne bankarske poslove, banka vri dvije znaajne funkcije: mobilizaciju i koncentraciju finansijskih sredstava i transformaciju mobilisanih i koncentrisanih finansijskih sredstava.

Vrei funkciju mobilizacije i koncentracije slobodnih finansijskih resursa, banke faktiki obavljaju pasivne bankarske poslove. Bilansno posmatrano, radi se o tuim mobilisanim i koncentrisanim sredstvima, koja su s aspekta banke njen dug, zbog ega se evidentiraju u njenoj pasivi.Obavljajui funkciju mobilizacije i koncentracije mnotva atomiziranih finansijskih vikova, razliite vremenske neusklaenosti, banka ih ini upotrebljivim po kvalitetu i kvantitetu s aspekta zajmotraioca. Tako mobilisana i koncentrisana sredstva banaka transformie i stavlja na raspolaganje finansijski deficitnim transaktorima, u skladu njihovim kvantitativnim i vremenskim mogunostima.Poslovi mobilizacije i koncentracije sredstava su od specifinog znaaja za banku, jer su polazni uslov za osnivanje i funkcionisanje banke, kao i zbog stalno rastue tranje za finansijskim sredstvima. Zbog toga je politika mobilizacije i koncentracije sredstava sve znaajniji segment poslovne politike banaka.Moe se rei da banka predstavlja organizacioni oblik koncentracije finansijski suficitarnih transaktora s jedne strane i koncentracije finansijski deficitarnih transaktora s druge strane. Zbog toga, bankarski poslovi mobilizacije i koncentracije ine potreban uslov za normalno bankarsko poslovanje, dok drugu stranu bankarskih aktivnosti ine plasmani prethodno prikupljenih sredstava.

Sutinski suficitarnim transaktorima, da bi ih zatim tranferisali u vidu potraivanja prema finansijski deficitarnim transaktorima. Moglo bi se rei da su banke opti upravljai novanog kapitala jer koncentriu upravljaka prava mnogih (i najmanjih) kreditora, s jedne strane i da su s druge strane, globalni debitor jer se banka zaduuje u ime mnotva finansijski deficitarnih transaktora. iz prethodnog razmatranja moemo zakljuiti da su poslovi mobilizacije i koncentracije sredstava od specifinog znaaja za banku jer su polazni uslov za osnivanje i funkcionisanje banke kao i zbog stalno rastue tranje za finansijskim sredstvima. Zbog toga politika mobilizacije i koncentracije sredstava ima sve vei znaaj u poslovnoj politici banaka.

U razvijenim trinim privredama, do skoro je u bankama bio naglasak na upravljanju aktivom (plasmani), a ne pasivom (izvori), a u cilju ostvarivanja ciljeva likvidnosti i profitabilnosti. Posljednjih godina je zapaena promjena u naglasku upravljanja, pa se sve vie ukljuuje regulisanje pasive i kapitalnih sredstava (sopstveni kapital banke), kao nain da se zadovolje ciljevi rentabilnosti. Drugim rijeima, sve vie se radi o potrebi za optimalnom strukturom izvora baninih sredstava to joj omoguuje nesmanjenu aktivnost plasiranja, ak i u uslovima restriktivne monetarne politike.

LITERATURA

Ismet Dautbai, Finansije i finansijsko pravo , Sarajevo, 2004.god

Beganovi Belmina, Bankarsko poslovanje-za iV razred ekonomske kole,TugraSarajevo,2010.god

E.Alihodi,B.Peri, Ekonomika i organizacija poslovanja,Sarajevo,1989.god.

Babi B., Zatita depozita kao inilac konkurentnosti banaka,Strategijski menadment br.1/2002

Vilendei, Simeun: Monetarna politika, devizni kurs i monetarna unija, Besjeda, Banja Luka, 2008

Milenko Deletovi, Bankarski menadment,igoja tampa,Beograd 2008 god.

Deletovi M., ivkovi A., Bojovi P., Bankarski menadment , Beograd, 2008.god. http://www.tripleclicks.com http://www.pasivni_bankarski_poslovi.com http://www.dionice.com http://www.muzejbp.hr http://www.ezadar.hr http://www.psinvest.rs/sr/obaveznice http://www.limun.hr http://www.moj-bankar.hr http://www.aod.ba/ http://cbbh.ba/mon.php?id=33&sub=mon&lang=bs&table=depoziti

Datum predaje maturskog rada: ___________________ M.P.Miljenje nastavnika-mentora o radu:

Ocjena maturskog rada: ____________ ( )Datum odbrane maturskog rada: ______________

Komisija u sastavu: Potpis lanova komisije:1. Predsjednik: __________________________ _______________________2. ispitiva: ____________________________ _______________________3. Stalni lan: ___________________________ _______________________Pitanja na usmenom obrazloenju rada:1. __________________________________________________________________2. __________________________________________________________________3. __________________________________________________________________

Ocjena usmenog obrazloenja rada: ________________ ( )Ocjena rada: ________________ ( ) M.P.

2