1.0 PENGENALAN

Makmal atau bilik sains merupakan tempat yang penting dan istimewa bagi guru

dan pelajar meneroka konsep dan melakukankerja amali. Definisi makmal atau bilik

sains adalah seperti berikut:

Makmal sains ialah ruang yang digunakan untuk mengajar, membuat analisis,

penyelidikan, menjalankan eksperimen dan penghasilan bahan di Sekolah menengah.

Makmal ialah tempat mengadakan percubaan atau penyelidikan segala sesuatu yang

berhubung dengan ilmu sains (fizik, kimia, dan lain-lain).

Kamus Dewan edisi keempat

Dalam konteks SekolahRendah, Bilik sains ialah ruang yang digunakan untuk

mengajar, membuat analisis, penyelidikan, menjalankan eksperimen, dan penghasilan

bahan. Kurikulum Sains memerlukan murid menjalani aktiviti ‘hands-on’ menggunakan

pendekatan inkuiri semasa proses pembelajaran. Pembelajaran melalui penerokaan

dan menjalankan sendiri eksperimen dapat menguja perasaan ingin tahu dan

seterusnya memberi kefahaman mendalam yang menjadi asas kepada prinsip Sains.

Pembelajaran sains perlu dijalankan di Makmal Sains atau Bilik Sains untuk:

Memastikan P&P matapelajaransainslebihefektif. Juga dapat Mengembangkan

kemahiran saintifik yang meliputi pemikiran secara saintifik, kemahiran menjalankan

penyiasatan dan penyelidikan sains serta kemahiran manipulatif.

Membolehkan eksperimen dijalankan dengan aktif, di tempat yang lebih sesuai.

Juga dapat memperkembangkan lagi semangat ingin tahu dan minat terhadap sains

dan membentuk serta mengamalkan nilai-nilai sains dan nilai-nilai murni.

Ia juga dapat memberikan ruang yang lebih kondusif dan sesuai bagi

memperkenalkan matapelajaran Sains pada setiap peringkat sekolah rendah.

Menggalakkan murid mengikuti pelajaran sains dengan lebih berkesan dan juga untuk

menanam minat sains dalam kalangan murid. Memudahkan capaian Internet (di

makmal-makmal yang tersedia Internet).Menggalakkan lebih ramai pelajar menceburi

bidang sains, selari dengan sasaran KPM mencapai Dasar 60:40

Reka bentuk makmal berbeza bergantung kepada beberapa factor seperti fungsi,

bahan dan peralatan, dan bilangan pengguna. Jenis rekabentuk dan pelan susunatur

bergantung kepada kelulusan pelan dan jenis projek pembangunan (contohnya pelan

Jabatan Kerja Raya, ‘Project Management Consultant’ dan lain-lain).

2.0 STUKTUR ORGANISASI JAWATANKUASA PENGURUSAN MAKMAL SAINS

SEKOLAH

PENOLONG KANAN PENTADBIRAN

EN. ABD RAZAK BIN HAJI RASHID

PEN. KANAN HEM

PN CHE GAYAH BT CHE HAK

PENASIHAT

TUAN HAJI WAN NOOR BIN WAN AHMAD

(GURU BESAR)

AJK

GURU-GURU SAINS

EN. MOHAMMAD BIN ABDULLAH

EN. ABD YAZID BIN MOHD ZAIN

S/U PANITIA SAINS

PN. ROSLAWATI BIN DAUD

KETUA PANITIA

EN. MOHD AZDI BIN ABD AZIZ

GPK KO KURIKULUM

ENCIK ABD YAZID BIN MOHD ZAIN

3.0 PERANAN DAN TANGGUNG JAWAB JAWATANKUASA PENGURUSAN

MAKMAL

3.1 PENASIHAT ( GURU BESAR )

Guru Besar merupakan tonggak utama di sekolah kerana beliaulah yang

menguruskan dan menggerakkan semua hal yang berkaitan dengan pengurusan dan

pentadbiran sekolah. Guru Besar merupakan ketua dan pemimpin yang perlu

mempunyai matlamat, strategi, gaya dan pemantauan kepimpinan terhadap guru-guru

ke arah pencapaian objektif sekolah. Jika Guru Besar tersebut seorang yang tidak

berdisiplin, maka pincanglah segala perancangan dan pengurusan sekolah tersebut.

Jadi, kecemerlangan sesebuah sekolah wajar dirintis oleh kepimpinan sekolah yang

diterajui oleh Guru Besar untuk melahirkan insan yang seimbang dari semua aspek

JERIS selaras dengan hasrat FPK.

Guru Besar juga bertanggungjawab dalam semua hal yang berkaitan dengan

kewangan sekolah. Segala duit debit dan kredit yang digunakan oleh sekolah perlu

mendapat pengesahan dari Guru Besar terlebih dahulu. Siapa kata tugas seorang Guru

Besar itu merupakan tugas yang senang? Guru Besar juga berperanan penting dalam

merangka matlamat sekolah, menerangkan matlamat sekolah, memantau dan menilai

pengajaran guru, menyelaras kurikulum, memantau kemajuan murid, mengawal masa

pengajaran, sentiasa kelihatan, memberi ganjaran untuk guru, menggalakkan

perkembangan profesionalisme guru dan menyediakan insentif untuk murid

.

Edmond (1977), Sweeney (1982), Hussein Mahmood (1993) dan Leithwood dan

Jantzi (1997) menekankan bahawa Guru Besar perlu mempunyai sesitiviti terhadap

bakat dan kemahiran guru-guru, berkongsi matlamat dan membuat keputusan, memberi

latihan pembangunan profesionalisme kepada guru-guru dan interaksi yang tinggi

terhadap guru-guru. Maksudnya di sini, Guru Besar berperanan penting dalam

meningkatkan tahap profesionalisme seseorang guru untuk mencapai objektif sekolah

yang dengan lebih efektif dan sistematik.

Guru Besar bukan sahaja merancang segala aktiviti dan program di sekolah,

namun perlu turut sama terlibat dengan perlaksanaan aktiviti-aktiviti yang dirancang di

sekolah. Guru Besar yang cemerlang akan sentiasa memberikan sokongan dan

galakan kepada guru-guru untuk mewujudkan suasana pembelajaran yang lebih baik

dan menarik minat murid-murid untuk belajar. Beliau bukan sahaja pandai memberi

arahan, namun perlu turut serta terlibat dengan program-program serta perlaksanaan

yang dijalankan di sekolah. Penglibatan secara langsung Guru Besar dengan

organisasi sekolah amat penting dalam mewujudkan suasana dan iklim sekolah yang

harmonis dan damai selaras dengan kehendak FPK. 

Selain itu, Guru Besar juga dijadikan tempat rujukan organisasi sekolah. Jika

terdapat kakitangan sekolah yang menghadapi masalah, guru besar perlu peka dan

prihatin terhadap mereka. Seorang pemimpin yang baik akan dapat memahami

kesulitan yang dialami oleh kakitangannya. Beliau perlu meringankan tangan dan

bersedia untuk menolong kakitangannya yang mempunyai masalah tersebut. Sifat

empati yang tinggi perlu ada di dalam diri seorang pemimpin agar sentiasa dihormati

dan disenangi oleh semua pihak sekolah. Jika kita berbuat baik kepadaorang

lain, orang lain akan senang memberikan pertolongan kepada kita kelak dan begitulah

sebaliknya. Pemimpin yang tidak mengendahkan keadaan staf-stafnya akan

menyebabkan banyak berlaku implikasi negetif. Contohnya, guru tidak akan

memberikan kerjasama yang baik kepada Guru Besar jika Guru Besar meminta

pertolongan dari guru tersebut.

Oleh itu, Guru Besar yang baik dan dihormati oleh semua warga sekolah

termasuk murid-murid perlulah mempunyai keterampilan yang baik dalam

melaksanakan tugas dan tanggungjawab mereka dalam menguruskan pentadbiran

sekolah. 

3.2 PENOLONG KANAN PENTADBIRAN ( GPK 1 )

Guru Penolong Kanan (GPK)juga memainkan peranan yang penting di sesebuah

sekolah. Terdapat 3 jenis guru PenolongKanan di setiap sekolah iaitu GPK 1, GPK

Kokurikulum dan GPK HEM. Tugas-tugas GPK ini adalah untuk melicinkan segala

pengurusan dan pentadbiran di sekolah. Mereka bertanggungjawab kepada Guru Besar

dalam hal pentadbiran, kurikulum, pengurusan guru dan kakitangan bukan guru.

Guru Penolong Kanan 1 (GPK 1) merupakan orang yang paling hampir dengan

guru besar. Beliau akan menggantikan guru besar ketika ketiadaannya. Segala urusan

berkaitan dengan jadual waktu dan guru terletak di bawah tugas GPK1.

Apabila terdapat guru yang tidak hadir maklumat perlu disampaikan kepada

GPK 1 dan beliau akan mencari guru ganti mengisi kekosongan kelas. GPK 1

merupakan orang kedua selepas guru besar dan perlu sama-sama memastikan

kelancaran pentadbiran sekolah. Segala masalah berkaitan dengan guru, GPK 1 akan

menyelesaikannya. Ini kerana semua masalah guru terletak di bawah tanggungjawab

GPK 1. jadual waktu yang disediakan hendaklah selaras dan tiada berlaku pertindihan

waktu antara guru. Struktur organisasi sekolah juga berada di bawah kawalan GPK 1

ini. Kesimpulannya,GPK 1 ini memainkan peranan penting dalam membantu guru besar

untuk melaksanakan Falsafah Pendidikan Kebanfsaan dengan jayanya. 

Guru Penolong Kanan Kokurikulum (GPK Ko) merupakan orang yang

bertanggungjawab dalam bidang kokurikulum di sesebuah sekolah. Kurikulum

merupakan satu rancangan pendidikan yang terkandung di dalamnya segala ilmu

pengetahuan serta kemahiran, nilai dan norma, unsur kebudayaan dan kepercayaan

yang telah menjadi pilihan masyarakat untuk diperturunkan kepada ahlinya. GPK Ko

mempunyai dua bidang iaitu kurikulum dan kokurikulum. Dari segi kurikulum beliau

bertanggungjawab dalam pembelajaran yang berlaku di sekolah. Beliau menyelaraskan

sistem pembelajaran supaya menepati kehendak dan matlamat Falsafah Pendidikan

Kebangsaan. Dari segi kokurikulum pula beliau melaksanakan sukan dan persatuan di

dalam sekolah. Ini bertepatan dengan kehendak Falsafah Pendidikan Kebangsaan

yang ingin melahirkan insan yang seimbang dari segi intelek, rohani, emosi dan

jasmani. Pelajar di sekolah bukan sahaja pandai dari segi pelajaran tetapi pandai dari

segi sukan dan persatuan. Guru Penolong Kanan Ko yang bertanggungjawab untuk

melaksanakan hasrat Falsafah ini. 

Guru Penolong Kanan Hal Ehwal Murid (PK HEM) merupakan guru yang

bertanggungjawab dalam hal kebajikan dan masalah palajar di sekolah. PK HEM juga

bertanggungjawab mengenalpasti murid-murid yang cemerlang namun dalam golongan

miskin untuk diberi biasiswa. Pemberian biasiswa kecil kerajaan ini adalah bertujuan

untuk mengurangkan beban keluarga murid tersebut. Murid-murid yang mempunyai

masalah Masalah disiplin juga terletak di bawah kawalan guru ini. Jika berlaku

pergaduhan pelajar tersebut akan dipanggil oleh guru ini untuk diberikan sedikit teguran

dan ibu bapa akan dipanggil bagi sama-sama menyelesaikan masalah. Guru ini

bertanggungjawab untuk membanteras masalah disiplin di sekolah dan mengambil

berat kebajikan pelajar supaya pelajar yang keluar dari sekolah nanti akan seimbang

dirinya. 

Kesimpulannya, guru Penolong Kanan ini adalah pendokong kepada kelancaran

perlaksanaan pengurusan dan pentadbiran sekolah. GPK bukan sahaja untuk

melicinkan pentadbiran sekolah tetapi turut merupakan penasihat kepada Guru Besar.

Guru Besar dapat meminta pertolongan dan pandangan dari GPK agar segala

pengurusan yang dijalankan itu selaras dengan matlamat FPK yang ingin melahirkan

warganegara yang menyeluruh dan seimbang dari pelbagai aspek. 

3.3 KETUA PANITIA

Guru yang dilantik menjadi ketua panitia kebiasaannya dipilih berdasarkan

kecemerlangannya dalam mata pelajaran tertentu. Setiap mata pelajaran mempunyai

seorang ketua panitia masing-masing. Sebagai contoh panitia Bahasa Melayu akan

diketuai oleh seorang ketua iaitu ketua panitia bahasa Melayu. Namun terdapat mata

pelajaran yang tidak mempunyai ketua panitia iaitu mata pelajaran prasekolah, J-Qaf

dan pendidikan khas. 

Ketua panitia bertanggungjawab untuk memastikan kecemerlangan panitia yang

diketuainya. Menyediakan rancangan mengajar bagi panitia dan setiap guru akan

merujuk kepada rancangan mengajar tersebut. Rancangan mengajar yang disediakan

hendaklah selaras di semua sekolah demi untuk mencapai matlamat Falsafah

Pendidikan Kebangsaan. Ketua panitia merancang untuk meningkatkan kecemerlangan

pelajar dalam bidang yang diuruskannya. Maksudnya jika panitia matematik maka ketua

panitia matematik merancang satu kem untuk meningkatkan kecemerlangan dalam

matematik. Ketua panitia ini memainkan peranan yang besar untuk memajukan subjek-

subjek di sekolah bagi mencapai matlamat Falsafah Pendidikan Kebangsaan.

Jika seseorang guru mempunyai masalah berhubung dengan kurikulum dan

pengajaran, mereka perlu berjumpa dengan ketua panitia masing -masing sebelum

dirujuk kepada Guru Besar atau Guru-guru Penolong Kanan sekolah. Jadi ketua panitia

hendaklah sentiasa peka terhadap keperluan guru-guru di bawah naungannya. Jadi,

peranan ketua panitia ini amat penting dalam memperbaiki kelemahan pengajaran

selain dapat meningkatkan prestasi dan mutu semasa proses pengajaran dan

pembelajaran yang selaras dengan hasrat FPK yang ingin melahirkan rakyat Malaysia

yang berilmu pengetahuan serta berkeupayaan memberi sumbangan kepada kemajuan

negara.

Secara ringkasnya, peranan ketua panitia sains adalah ;

1. Memahami kandungan Huraian Sukatan Sains (HSP) setiap tahun.

2. Memastikan perancangan dan pelaksanan pengajaran dan pembelajaran selaras dengan HSP.

3. Menyediakan takwim panitia danmelaksanakan perancangannya.

4. Membuatsasaranperatusankelulusan.

5. Menyemak draf soalan ujian dan peperiksaan untuk memastikan ujian dan penilaian adalah berkualiti sebelum penyediaan kertas soalan dijalankan.

6. Menganalisa keputusan selepas peperiksaan.

7. Mempengerusikan mesyuarat panitia.

8. Mengetuai perbincangan dalam penyelesaian masalah pengajaran dan pembelajaran.

9. Membuat pemantauan dari masa kesemasa atau bila diperlukan.

10. Melaksanakan projek-projek yang bersesuaian untuk meningkatkan penghayatan pelajar-pelajar serta prestasi panitia.

3.4 SETIAUSAHA ( PANITIA SAINS)

1. Menyediakan surat panggilan mesyuarat.

2. Mencatatkan minit semasa mesyuarat dijalankan.

3. Menyediakan minit mesyuarat dan mengedarkannya kepada semua ahli dalam panitia sebaik selepas mesyuarat atau sebelum mesyuarat.

4. Menyelenggarakan fail-fail panitia, surat-menyurat dan rekod-rekod yang berkaitan.

5. Menghadiri mesyuarat bersama ketua panitia atau mewakili ketua panitia Sains bila diperlukan.

3.5 GURU MATAPELAJARAN

* AHLI PANITIA

1. Menghadiri semua mesyuarat, perjumpaan atau perbincangan yang dikendalikan oleh panitia.

2. Melibatkan diri dengan aktif dalam semua aktiviti yang dirancangkan oleh panitia Sains.

3. Menyediakan perancangan pengajaran dan pembelajaran yang telah diselaraskan oleh Panitia.

4. Mengetahuai perubahan dalam Huraian Sukatan Pelajaran dari masa kesemasa.

5. Menyediakan draf soalan ujian atau peperiksaan untuk disemak oleh Ketua Panitia. Sebelum menyediakan kertas soalan.

6. Mengadakan ujian bulanan mengikut kesesuaian masing-masing.

7. Merekodkan markah-markah ujian bulanan ,ujian pertengahan semester dan Peperiksaan.

8. Memberikan markah peperiksaan kepada guru darjah sebaik sahaja selepas peperiksaan dijalankan.

9. Memeriksa buku rampaian, buku kerja murid dengan teliti dan berhati-hati.

10. Menghadiri kursus-kursus yang dikelolakan di semua peringkat (sekolah, daerah, Bahagian atau negeri) bila diwajibkan.

4.0 PERANCANGAN BELANJAWAN, PESANAN DAN PROSEDUR PEMBELIAN

4.1 Perancangan Perbelanjaan

Perancangan perbelanjaan adalah sangat penting dalam memperolehi peralatan

sains, bahan kimia dan bahan bantu mengajar. Panitia sains hendaklah merancang

untuk melengkapkan keperluan Bilik Sains supaya pengajaran dan pembelajaran Sains

Sekolah Rendah dapat dilaksanakan dengan sempurna.

Sebelum perancangan dibuat, panitia Sains hendaklah mempastikan kedudukan

kewangan ( baki terkini serta jumlah peruntukan pada tahun semasa.)

4.1.1 Anggaran Perbelanjaan

Anggaran perbelanjaan sesuatu tahun hendaklah dibuat pada akhir tahun

sebelumnya. Tindakan yang harus diambil semasa membuat anggaran adalah seperti

berikut:

Memeriksa semua stok peralatan dan bahan sains.

Menyediakan senarai peralatan dan bahan sains yang perlu dibeli

mengikut keutamaan

Mendapat maklumat mengenai bilangan murid bagi tujuan jangkaan jumla

peruntukan yang akan diterima.

Menyediakan sebut harga peralatan dan bahan sains menggunakan

borang sebut harga.

Pemilihan pembekal hendaklah mengambil kira kos, kualiti barangan

perkhidmatan selepas jualan, cara pembayaran, mudah diperolehi dan keupayaan

pembekal membekalkan barangan tersebut pada masa yang dikehendaki.

4.2 Pesanan dan Prosedur Pembelian

Untuk membuat pesanan dan pembayaran mestilah mengikut garis panduan

Perakaunan dan Kewangan Sekolah, Kementerian Pelajaran Malaysia. Satu contoh rekod

kewangan yang digunakan untuk membuat pesanan dan pembayaran adalah seperti berikut:

TARIKH BAYARAN

NAMA SYARIKAT/ FIRMA DEBIT KREDIT BAKI CATATAN

( Rekod Kewangan Jabatan Sains Sekolah)

Pembelian barang atau peralatan sains mempunyai beberapa prosedur. Jika

pembelian anggaran harga melebihi RM50,000 pembelian mestilah melalui cara tender.

Bagi pembelian kurang daripada RM50,000, pembelian adalah melalui sebut harga.

Pembelian melalui sebut harga merangkumi tujuh langkah, iaitu:

1. Meminta Sebut harga

Sekolah menghantar surat kepada sekurang-kurangnya lima (5) pembekal

meminta sebut harga. Pihak sekolah jugan perlu menyatakan spesifikasi item dan

kuantiti yang diperlukan serta tarikh tutup sebut harga. Salinan surat perlu disimpan

diperingkat sekolah sebagai rujukan.

2. Pemilihan Pembekal

Pemilihan pembekal adalah berdasarkan sebut harga yang diterima oleh pihak

sekolah. Kriteria utama yang dititik beratkan ialah harga item yang dikeluarkan oleh

pembekal. Selain itu kriteria lain juga diambil kira iaitu dari segi mutu barangan, status

pembekal, perkhidmatan selepas jualan. Untuk memastikan kualiti barang tersebut

pihak sekolah boleh minta sampel untuk diperiksa dahulu.

3. Borang pesanan .

Sekolah mengantar borang pesanan kepada pembekal yang berjaya. Salinan pesanan

perlulah disimpan oleh pihak sekolah.

4. Surat/nota tanda terima .

Selepas borang pesanan dibuat, pembekal akan menghantar nota akuan penerimaan

pesanan. Surat/ nota tanda terima tersebut difailkan bersama-sama dengan borang

pesanan.

5. Nota hantaran .

Pembekal menghantar nota hantaran , menyatakan tarikh dan masa barangan akan

dihantar ke sekolah seperti dinyatakan dalam borang pesanan. Surat menyatakan jenis

dan kuantiti barangan yang akan dihantar. Ketua Jabatan membuat persiapan

menerima hantaran. . Nota hantaran juga perlu difailkan bersama-sama dokumen lain.

6. Penerimaan barangan .

Pembekal menghantar barangan. Tiga salinan nota hantaran disertakan. Sebelum

menandatangani nota hantaran, barangan yang dihantar perlu disemak terlebih dahulu.

Dua salinan nota yang telah ditandatangani dikembalikan kepada pembekal. Satu lagi

disimpan oleh sekolah.

7. Invois .

Pembekal menghantar invois bersama-sama satu salinan nota hantaran yang telah

ditandatangani. . Ketua Jabatan semak invois supaya sesuai dengan sebut harga yang

dibuat. Invois dihantar ke pejabat sekolah untuk urusan pembayaran.

5.0 PENYIMPANAN STOK BAGI PERALATAN DAN ALAT RADAS

Terdapat banyak peralatan dan bahan sains yang mudah rosak. Penyenggaraan

dan penyimpanan yang kerap hendaklah dilakukan untuk mengelak dari terjadinya

perkara ini. Maklumat yang tercatat dalam buku stok hendaklah menunjukkan keadaan

sebenar berhubung dengan penyenggaraan dan penyimpanan peralatan tersebut.

5.1 Bahan Kaca

Bahan kaca perlu disimpan mengikut saiz dan jenis. Ia disimpan tidak terlalu tinggi atau

bersama-sama benda-benda yang berat atau logam. Bagi alat yang mahal seperti

“Kipp’s Apparatus” hendaklah disimpan dalam bungkusan dan kotak asal. Kotak

tersebut mestilah dilabel jengan jelas. Antara bahan kaca yang terdapat dalam Bilik

sains adalah seperti:

Kelalang – Susun mengikut saiz dan diletakkan di dalam kotak yang berbeza.

Buret – disimpan berdiri atau dalam laci yang panjang yang dialas dengan

kapas.

Bahan-bahan kaca yang kecil (slaid mikroskop, piring petri, tiub spesimen) –

disimpan di dalam talam di rak ataupun dalam laci. Setiap laci dilabel dengan

jelas.

Termometer – disimpan dalam kotak asal mengikut jenis dan julat.

Tiub dan batang kaca – disimpan tegak dan diberi sokongan di bahagian tengah.

Tiub kaca yang bergaris pusat besar disumbat kedua-dua hujung untuk

mengelak habuk atau debu.

Bahan –bahan ini mesti disimpan mengikut “berat” (berdinding nipis, sederhana atau

tebal). Setiap kategori disimpan mengikut garis pusat luar. Jika belun digunakan,

simpan dalam pembalut asal. . Alat kaca yang panjang (contoh : buret dan pipet)

disimpan derdiri tegak pada rak khusus.

5.2 Bahan atau Alat plastik

Bahan ini sensitif terhadap cuaca yang panas. Oleh itu, ia perlu dielakkan disimpan

di tempat yang mempuyai suhu yang tinggi. Selain itu juga, ia tidak boleh disimpan

bersama-sama alat yang berat.

5.3 Bahan-bahan logam

Bahan-bahan logam seperti Tripod, penunu Bunsen, kaki retot disimpan bersama

dan perlu diperiksa dari semasa ke semasa.

5.4 Bahan bantu mengajar

Bahan bantu mengajar perlu dipamerkan kepada pelajar. Oleh itu ia sesuai

disimpan dalam almari bercermin. Bagi bahan bantu mengajar seperti Carta perlu

ditutup dengan helaian plastik lutsinar.

5.5 Pelbagai item kecil

Item kecil termasuklah mancis, gabus, paku, penyepit tabung uji dan spatula. Bahan-

bahan ini disimpan dalam kotak kayu yang mempunyai banyak petak kecil. Bagi model-

model yang besar ia diletakkan di atas meja-meja yang khusus dan ditutup dengan

plasik untuk mengelak debu. Manakala Mikroskop pula disimpan dalam almari yang

dipasangkan dengan beberapa buah mentol 25 watt sepanjang masa. Bahagian dalam

almari dilapik dengan beberapa keping zink atau aluminium untuk memastikan udara di

dalamnya panas dan kering. Ia bertujuan untuk mengelak percambahan kulat. Dinding

almari ditebuk beberapa lubang kecil supaya udara bergerak dengan bebas.

6.0 REKOD STOK

Penyediaan buku stok dan penyimpanan peralatan dan bahan sains di setengah-

setengah sekolah tidak mempunyai butiran seperti yang diperlukan dan ini

menimbulkan pelbagai masalah. Dalam hubungan ini, pelenggaraan stok amat perlu

bagi menyelaras, menyemak, mengesan, mengemaskini dan memudahkan penradbiran

bilik sains.

6.1 Buku Stok

Buku stok Bilik Sains disediakan dalam 3 jenis

Buku Stok Bekalan Pejabat : Untuk merekod peralatan dan bahan kimia yang

luak serta nilai harganya adalah rendah.

Buku Stok Iventori : untuk merekod barang yang tidak luak yang harganya

kurang daripada RM 500

Buku Stok Harta Modal : Untuk merekod barang tidak luak yang harganya

RM500 dan ke atas.

Penyemakan buku stok hendaklah dilakukan sekurang-kurangnya sekali setahun

mengikut Panduan Pembedaharaan dan Pekeliling Pembendaharaan Bil 2 tahun 1992.

6.1.1 Buku Rekod Pecah

Buku rekod pecah adalah merekod peralatan yang pecah bagi memudahkan proses

mengemaskini stok. Format buku rekod pecah adalah seperti di bawah:

Bil Tarikh Butiran

Alat/

Radas

Kuantiti/

Bilangan

Nama T/tangan Rekod Pada

Buku Stok

(m/s

Nama Guru

Matapelajara

n

catatan

( Butir-Butir Rekod Bahan/ Radas Pecah)

6.1.2 Buku Rekod Pinjaman

Buku rekod pinjaman merupakan buku untuk mencatat pergerakan peralatan sains daripada

Bilik Sains. Setiap pergerakan peralatan/ bahan sains perlulah direkod supaya masalah kehilangan

peralatan dapat di atasi. Format Buku Rekod Pinjaman adalah seperti berikut:

Perihal

Peralatan

Kuantiti Pindah

Ke

Nama

Peminja

m

Tarikh

dikeluarkan

Tarikh

Jangkaan

pemulangan

Tarikh

Dikembalikan

T/tangan

keluar masuk

( Butir-Butir Buku Rekod Pinjaman/ Pemindahan Alatan)

7.0 PROSEDUR PELUPUSAN DAN HAPUS KIRA PERALATAN ATAU BAHAN

Tindakan pelupusan hendaklah dilakukan ke atas barangan yang direkod dalam

buku Stok Iventori dan Buku Stok Harta Modal. Setiap pelupusan peralatan hendaklah

mengikut prosedur Buku Panduan Penerimaan peralatan Sains Sekolah Rendah dan

Tindakan Kuatkuasa Bagi Kontrak Kementerian Pelajaran Malaysia. Bagi bahan-bahan

kimia terdapat beberapa Cara-cara pelupusan yang sesuai diantaranya ialah:

(a) Pencairan

Pencairan merupakan cara paling baik bagi pelupusan cecair dan gas. Bahan yang

larut dalam air boleh dibuang terus ke dalam sistem saliran dengan air yang banyak.

Manakala bahan-bahan organik yang tidak larut dalam air hendaklah dikumpulkan di

dalam botol dan dilabellkan. Jangan buang bahan-bahan itu ke dalam sistem saliran.

(b) Rawatan secara kimia

Kebanyakan bahan sisa makmal boleh dijadikan tidak berbahaya melalui rawatan

secara kimia. Ada yang boleh dimusnahkan melalui tindak balas tertentu dan ada pula

yang boleh dineutralkan dan dicairkan sebelum dibuang. Garam-garam logam,

terutamanya merkuri dan kadmium hendaklah dimendakkan terlebih dahulu. Merkuri

ialah logam yang paling berbahaya di dalam makmal. Langkah keselamatan mestilah

diutamakan semasa mengguna dan membuang bahan ini.

(c) Pembuangan bersama-sama sampah

Bahan-bahan pepejal yang tidak berbahaya boleh dibuang secara ini. Bahan-bahan

kaca dan logam hendaklah diasingkan. Jangan buang bahan-bahan yang boleh diguna

semula.

(d) Penanaman

Najis, bangkai haiwan serta sisa tumbuhan boleh ditanam di tempat yang sesuai.

Pastikan lubangnya agak dalam. Bahan-bahan kimia tidak sesuai dilupuskan melalui

cara ini kerana boleh mencemarkan sumber air bawah tanah yang berdekatan

8.0 PERANCANGAN DAN REKA BENTUK MAKMAL SAINS

BILIK PERSEDIAAN GURU

Bilik persediaan guru adalah satu bilik yang memberikan ruang untuk guru

membuat persediaan :

Peralatan (eksperimen atau alat bantu mengajar )

Sebarang latihan dan aktiviti murid.

Rancangan pengajaran harian.

Pre-latihan untuk pengajaran.

Ruang bilik guru ini selalunya diletakkan dibahagian tengah sekiranya terdapat 2

makmal di sesebuah sekolah. Juga terletak dibahagian hadapan bilik sains jika terdapat

hanya 1 makmal/bilik sains di sesebuah sekolah. Ruang guru ini merangkumi :

Ruang yang luas untuk seorang guru mengurus diri dan bahan.

Mempunyai rak simpanan fail,buku, dokumen.

Terdapat sinki untuk kebersihan.

Perlu berada dalam keadaan bersih dan selamat.

SUSUNAN TEMPAT DUDUK GURU DAN MURID

Susunan tempat duduk guru dan murid ini juga mempengaruhi

persekitaran/keselesaan guru untuk mengajar dan murid untuk belajar. Meja guru

hendaklah :

sentiasa dalam keadaan kemas,

tidak mempunyai banyak barang di atasnya

Lebar dan sesuai untuk membuat demonstrasi kepada murid.

Berkeadaan bersih/tidak berhabuk

Tidak menganggu pemandangan/fokus murid terhadap papan hitam.

Susunan tempat duduk murid pula :

Meja besar untuk diduduki oleh 6 murid sahaja setiap meja.

Meja hendaklah berkeadaan bersih dan tidak berhabuk/kotor.

Kerusi hendaklah selamat dan tidak rosak.

Murid duduk dalam keadaan berkumpulan

( tidak ramai untuk setiap kumpulan )

RUANG PAMERAN

Ruang pameran adalah ruang dimana terletaknya hasil kreativiti pelajar/murid

serta hasil kerja guru yang dipamerkan untuk tontonan ramai. Ruang yang disediakan

hendaklah :

Tidak menganggu pemandangan/fokus murid terhadap P&P

Tidak mengganggu pergerakan murid/guru.

Disediakan dengan kemas dan teratur.

Bahan pameran hendaklah disusun secara sistematik.

Ruang tersebut hendaklah boleh dilihat dengan jelas oleh orang lain.

CIRI-CIRI KESELAMATAN

• Peraturan makmal – Satu senarai tentang apa yang pelajar patut patuhi semasa

bearada dan bekerja di dalam makmal sains. Pastikan setiap pelajar memahami

peraturan berkenaan Penerangan tentang peraturan diberi semasa pelajar

pertama kali mengunakan makmal. Tampalkan peraturan makmal ditempat yang

mudah dilihat oleh pelajar.

• Kemahiran manipulatif – Pastikan pelajar tahu menggunakan teknik yang betul

semasa mengendalikan alat radas dan bahan kimia serta sentiasa mematuhi

arahan guru tentang prosedur amali.

• Kotak pertolongan cemas – Pastikan kotak pertolongan cemas tidak berkunci

dan mengandungi peralatan untuk rawatan kecemasan.

• Peralatan keselamatan – Pastikan semua peralatan keselamatan, misalnya alat

pemadam kebakaran berada dalam keadaan baik dan berfungsi serta diletakkan

di tempat yang mudah diambil. Pastikan juga semua pelajar tahu menggunakan

peralatan berkenaan.

• Petunjuk – Pamerkan petunjuk JAGALAH KESELAMATAN ANDA di tempat

yang mudah dilihat dalam setiap mmakmal.

• Kebersihan – Makmal hendaklah sentiasa bersih dan tidak licin. Bekas sampah

hendaklah disediakan.

• Rancangan untuk keadaan kecemasan – Pastikan pelajar tahu prosedur

menyelamatkan diri jika berlaku kebakaran.

• Pencahayaan dan pengudaraan – Pastikan cukup pencahayaan dan

pengudaraan di dalam makmal.

• Panduan keselamatan – Sediakan panduan keselamatan makmal dan pastikan

guru dan kakitangan makmal memahami isi kandungannya serta dapat

mengambil langkah-langkah keselamatan bila perlu.

• Peralatan- Pastikan semua peralatan, termasuk pendawaian dan palam elektrik

berada dalam keadaan baik.

• Pelupusan bahan sisa – Pastikan bahan sisa makmal dilupuskan dengan cara

yang betul.

• Rawatan kecemasan – Pastikan guru dan kakitangan makmal tahu tentang

cara-cara memberi rawatan kecemasan apabila diperlukan.

• Selain memastikan aktiviti di makmal berjalan lancar, guru mempunyai

tanggungjawab tambahan, iaitu:

• Pengetahuan tentang pertolongan cemas; dan,

• Rancangan tindakan untuk keadaan cemas

SINKI

Sinki selalunya diletakkan dibahagian meja tepi makmal berdekatan tingkap. Ada

juga meja makmal yang menyediakan sinki yang terdapat pada meja tersebut. Antara

ciri-ciri sinki di dalam makmal adalah :

Ditempatkan pada ketinggian yang sesuai dengan murid sekolah

rendah/menengah.

Mangkuk sinki tersebut hendaklah lebar dan agak dalam supaya mudah

diletakkan radas-radas/bahan didalamnya.

Saluran air hendaklah sedikit tinggi supaya tidak menyekat proses

basuhan alatan.

Kepala paip tersebut hendaklah yang boleh disalurkan dengan saluran

getah yang sesuai.

Perlu sentiasa dalam keadaan bersih.

Tidak mencurahkan bahan kimia sesuka hati kedalamnya.

Pastikan tidak berlaku kebocoran/tersumbat.

9.0 REKA BENTUK BILIK SAINS SEKOLAH RENDAH

SINKI

MEJA GURURAK

MEJA MURID MEJA MURID

MEJA MURID MEJA MURID

MEJA MURID MEJA MURID

ALMARI

PAPAN PUTIH/HITAM

SINKI

10.0 JADUAL PERBANDINGAN DIANTARA MAKMAL SAINS SEKOLAH

MENENGAH DAN SEKOLAH RENDAH

ITEM SEKOLAH MENENGAH SEKOLAH RENDAH

PERSAMAAN

Fungsi 1. Tempat menjalankan eksperimen dan aktiviti pengajaran dan

pembelajaran sains.

PERBEZAAN

Dikenali sebagai Makmal Sains Bilik Sains

Pembantu Mempunyai Pembantu Makmal Tidak mempunyai pembantu Makmal

Bilik Persediaan Mempunyai bilik persediaan guru

yang digunakan untuk penyediaan

eksperimen.

Tidak mempunyai bilik persediaan

guru.

Bahan-bahan

kimia

Mempunyai bahan-bahan kimia

yang berbahaya.

Bahan-bahan kimia adalah terhad dan

adalah tidak berbahaya seperti seperti

cuka .

Kebuk wasap Mempunyai ruang kebuk wasap Tidak mempunyai kebuk wasap