ps 2 tokovi

7/29/2019 ps 2 tokovi

1/22

7/29/2019 ps 2 tokovi

2/22

Proizvodni sistemi II

2

1.Uvod

Tokovi materijala su od izuzetne vanosti za funkcioniranje proizvodnih sistema, jer povezujusve dijelove sistema i omoguavaju kretanje materijala od ulaza u sistem do izlaza iz njega.Kako je prethodno navedeno, od pravilno odabranog toka materijala u znaajnoj mjeri oviseproizvodni efekti i ekonominost poslovanja preduzea u cjelini.Oblik odnosno vrste tokova materijala, direktno su ovisni od:

radnog prostora:

- oblik radnog prostora,

- raspored radnih prostora.

rasporeda opreme,

rasporeda radnih mjesta.

Kod proizvodnih sistema ili njihovih dijelova, raspored prostora, opreme i radnih mjesta,moe se projektovati na osnovu:- procesa koji se odvijaju u sistemu ili njegovim dijelovima (grupni raspored opreme

grupisanje istih ili slinih vrsta opreme prema funkciji ili vrsti obrade) Layout prema

procesu,

- redoslijeda odvijanja operacija (oprema instalirana prema redoslijedu odvijanja proizvodno

tehnolokih operacija) Layout prema proizvodu,

- kombinovanja prva dva naina (vrste procesa i odvijanja operacija prema tehnolokompostupku redoslijedu odvijanja operacija) kombinovani Layout. Kombinovani Layout,znai organizovanje proizvodne opreme u zasebne cjeline ili grupe, tako da se u svakoj

od tih cjelina (grupa), vri kompletna proizvodnja komponenata slinih karakteristika.Proces rada proizvodnog sistema je skup postupaka promjena stanja predmeta rada, koje

nastaju kao rezultat meusobnog djelovanja elemenata radnih sistema (predmeta rada,sredstava rada i uesnika u procesima rada (slika 1).

Promjene stanja u proizvodnom sistemu su omoguene kretanjem elemenata u razliitim

Slika1. Meuzavisnost elemenata u procesu radaproizvodnog sistema

Predmet

rada

Sredstvo

rada

Uesnik uradu

7/29/2019 ps 2 tokovi

3/22


3

kombinacijama i radnim procesima (slika 2.), gdje se pod pojmom elementi podrazumijevaju

radnici, tehnoloki sistemi, predmeti rada itd.). U veini radnih procesa proizvodnih sistemanajvii obim kretanja imaju predmeti rada, zbog ega je poznavanje tokova materijala predmeta rada proizvodnih sistema posebno vano za ostvarenje funkcije cilja.

Tok materijalapredmeta rada, ima slijedee karakteristike:

- predstavlja kvalitativnu i kvantitativnu veliinu za projektovanje proizvodnog procesa;

- trokovi toka materijala imaju znaajan udio u ukupnim trokovima proizvodnje;

- predstavlja teite mjera racionalizacije u proizvodnim sistemima;

- predstavlja osnovu za mehanizaciju i automatizaciju transporta i skladitenja, odnosno

sistema za rukovanje materijalom.

Potreba oblikovanja tokova materijala javlja se kako kod projektovanja novih, tako i u

postupku racionalizacije postojeih proizvodnih sistema i procesa (promjena u kapacitetuproizvodnje, promjena u rasporedu sredstava za proizvodnju, uvoenja novih sredstava za

proizvodnju, itd.

Slika 2.Mogua stanja elemenata proizvodnog sistema u odnosu na radno mjesta

Simboli: Kretanje: ; Mirovanje:

Redni

brojPredmet rada

Sredstvo za

proizvodnjuovjek Vrsta procesa

1.Najei sluaj u metalopreraivakoj industriji; vei

broj operacija na predmetu rada.

2.

Transportni sistemi mobilnog karaktera, mehanizmi

industrijskih robota.

3. Odravanje, runi montani radovi, proizvodnja plina

4. Poljoprivreda, rudarstvo, teka industrija.

5.Hemijska industrija, rad na vie strojeva u

preraivakoj industriji

6.

Linijska proizvodnja - predmet rada uvren u

sredstvo za proizvodnju. Procesi runog, ne

mehanizovanog rada (radovi odravanja, runi

montani radovi itd)

7.

Opravke, prenoenje predmeta rada alata i pribora i

slinih zahtijevi. Transport, graevinarstvo,

brodogradnja

7/29/2019 ps 2 tokovi

4/22


4

2.Kriterijum za oblikovanje tokova materijala

Kriterijum za izbor i oblikovanje tokova materijala zasniva se na skupu karakteristinihveliina i odreivanje osnovnih parametara proizvodnih sistema. Ove veliine su:

- koliine proizvoda (qj) koje definiu obim razmjene sistema sa okolinom,- odnos strukture proizvodnog programa koliine koji odreuju kvalitet razmjene sa

okolinom i predstavlja glavnu osnovu za izbor tipa tokova materijala u proizvodnom

sistemu,

- stepen tehnoloke sloenosti proizvoda koji odreuje funkcija proizvoda,postupakoblikovanja,postupak izrade,kvalitet veze izmeu sredstava rada i ljudi i uslovaizvoenja rada.Iskazuje se vremenom trajanja izvoenja operacija.

- kapacitet elemenata sistema,koji karakterie radne mogunosti, izabrani reim rada,uslove koritenja, stanje u sistemu i kvalitet procesa odluivanja.

U osnovi razvoja kriterijuma za oblikovanje tokova u sistemu lei vremenski izraen odnosizmeu ukupnih potreba radaneophodnih za izvodenje svih operacija rada za dati programproizvodnje (optereenje)i efektivnih mogunostipredmetne strukture sistema (kapacitet) priemu se, u rezultatu razliitih uticaja, javlja karakteristian odnos u smislu nejednaine:

-

Imajui u vidu stepen tehnoloke sloenosti predmeta rada, koji je dat kao zbir vremenatrajanja izvoenja operacija rada:

i koliine u programu koje je, za svaki predmet rada, potrebno obraditi qj moe se

pokazati da je ukupna potreba rada za izradu odreenog predmeta datog stepena

sloenosti i datih koliina - qj, odreena kao zbir potreba rada za svaku operaciju

rada .

Kako je efektivni kapacitet Ke [vr. jed./vr. per.] posmatrane strukture sistema odreenstandardnim reimom rada, za dati vremenski period, tada se odnos izmeu potreba rada imogunosti sistema moe predstaviti izrazom:

mi

ii

T1

Ke

Kako se moe vidjeti iz datog izraza u optem sluaju, postoje tri osnovne mogunostikoje generira odnos potreba rada i efektivnog kapaciteta sistema i to:

Ukupna potreba rada

( optereenje )

>

7/29/2019 ps 2 tokovi

7/22


7

Stepen univerzalnosti tokova materijala na odreeni nain pokazuje sposobnostprilagoavanja proizvodnih struktura (fleksibilnost).

3.Osnovni oblici tokova materijala

Razvoj kriterijuma za oblikovanje tokova materijala, pokazuje da su tokovi materijala uproizvodnim sistemima u osnovi: prekidnog i neprekidnog karaktera:

- za sluaj prekidnih tokova materijala vai relacija:

e

ni

i iKT

1i odnos:

eiKT za vei dio od m-operacija rada.

- za sluaj neprekidnih tokova materijala vai relacija:

e

mi

i iKT

1i odnos:

eiKT za vei dio od m-operacija rada.

3.1.Prekidni tokovi

Pod ovim se podrazumijevaju tokovi karakteristini za podruja ireg asortimana(strukture) jedininih i manjih koliina proizvoda. Karakteristike veliina prekidnih tokova(prema dijagramu na slici 3.) su:

za podruje IV: u najveem broju sluajeva je razliit proizvod; za podruje III: serija istih ili slinih proizvoda.

Optimalna veliina serije za sluaj prekidnih tokova materijala (podruje III)

Slika 3. Osnovna podruja zavisnosti (qj pj)

7/29/2019 ps 2 tokovi

8/22


8

Optimalna veliina serije na ulazu u proizvodni sistem nopt. [jedinica/seriji] se odreuje takoto se na ulazu u sistem analiziraju jedinini trokovi u funkciji promjenljive q.

Ukupan broj serija koji se javlja u odreenom vremenskom periodu iznosi:

.opt

j

n n

qi [ser./vr. per.]

Ritam prekidnih tokova "rp" predstavlja vremenski interval koji odvaja dvije uzastopne jedinice

u procesu rada (ulaz/prolaz/izlaz).

- za podruje IV dijagrama (slika 3), pj qj [ser./vr.per.]

e

eeIV

pKK

QKr

1[vr.jed./jed.pr.]

- za podruje III dijagrama (slika 3), pj qj na osnovu relacije [ser./vr.per.]

j

e

optn

eIII

p q

Kn

i

Kr

. [vr.jed./ser.]

Definisanje prekidnih tokova materijala temelji se na procesnom principu koji daje tok sa

sljedeim karakteristikama:

- odreena vrsta obrade materijala koji se kree tokom,- dugako pripremno zavrno vrijeme,

- slobodan ritam toka,- povien stepen strunosti izvrilaca,

Sika. 4. Procesni princip u oblikovanju toka materijala

Obradakovanjem

Obradastruganjem

Obradaglodanjem

Obradabruenjem

Meudkladite

Montaa

1 2 i m 12 W......... ............

S

Ulaz Izlaz

S

. .... .... ... ... ...

operacija

7/29/2019 ps 2 tokovi

9/22


9

- vea meuoperaciona vremena,- povien stepen prilagoavanja uslovima okoline i- tehnolokim sistemima opte i univerzalne namjene.

3.2. Neprekidni tokovi

Pod pojmom neprekidni tokovi podrazumijevaju se tokovi karakteristini za podruje uegasortimana (strukture) i veih koliina proizvoda (podruja II i I na slici 3), odreenih ritmomulaza odnosno izlaza jedinica predmeta rada j, ili partija p

7/29/2019 ps 2 tokovi

10/22


10

1 2 i m 12 W......... ............

S

Ulaz Izlaz

S

MONTA

A

MEUSKLADITE

OPERACIJE Slika5.Predmetni princip u oblikovanju materijala

Neprekidni tokovi se oblikuju na predmetnom principu koji daje prostornu strukturu sljedeihkarakteristika:

- prinudan ritam toka,

- definisana meuoperacijska vremena,- povean stepen podjele rada,- mala pripremnozavrna vremena,

- poviena efektivnost i- smanjena fleksibilnost.

4.Naini oblikovanja tokova materijala

U izboru oblika tokova materijala postoje dva granina pristupa koji daju sisteme razliitihefekata,a i sam postupak projektovanja je razliito efektivan:

- pojedinani pristup i- grupni pristup.

4.1. Pojedinani pristup u oblikovanju tokova materijala

Kod ovog prilaza se posmatra svaki proizvod ponaosob, za svaki se odreuje potreban brojelemenata sistema, postupci rada i projektuju se proizvodni tokovi, odnosno utvruje setehnoloki postupak za sve predmete rada. Razrada tehnolokih postupaka podrazumjevaizbor varijante procesa, izbor varijante postupka rada, razradu operacija rada (odredivanje

zahvata i redosleda izvoenja operacija rada, utvrivanje vremenskihnormativa, ...). Sve ovo uslovljava j (j=1, 2, 3, ... n) pojedinanih tokova materijala usistemu. Kod programa proizvodnje ire strukture i manjih koliina (podruja III i IV) nazahvate razrade postupka rada i projektovanje potrebnih alata i pribora odlazi najvie odukupnog vremena utroenog na pripremi proizvodnje,to znaajno utie na trokoviproizvodnje.Osnovne karakteristike pojedinanog prilaza u oblikovanjutokova materijala su:- raznovrsnost u oblikovanju proizvoda i delova,- pojedinaan prilaz u oblikovanju postupaka rada, to vodi razliitim postupcma za relativnosline delove,- dui rok pripreme proizvodnje- nizak stepen iskorienja sredstava rada u vremenu i radnim karakteristikama zbog malihkoliina razliitih delova,

7/29/2019 ps 2 tokovi

11/22


11

- visoki iznosi pripremno-zavrnih vremena,- dugi rokovi isporuka, odnosno vremena trajanja ciklusa proizvodnje,- tekoe u auriranju baza razliitih podataka,- sloenost postupaka planiranja i kontrole redosleda operacija i radnih naloga,- nemogunost primene metoda neprekidnih tokova u uslovima programa ire strukture.

4.1.1Sluaj 1:Osnovni pojedinani

Proizvodni proces ima prekidan karakter jer su potrebe rada manje od kapaciteta radnogmjesta to znai utvren poloaj tog radnog mjesta bez poterbe za daljom potrebom rada.Procesi predmetne vrste su tipini procesi pojedinane proizvodnje po ugovoru sapostupcima runog (zanatski radovi), mehanizovanog (procesi montae velikih objekata) iautomatizovanog karaktera (obradni centri, flexibilni proizvodni sistem).Karakteristike osnovnog pojedinanog toka su:- veliki broj predmeta rada u jedininim koliinama,- rezerva kapaciteta,- prekidni tok,- utvren poloaj predmeta rada,-jedinina nedovrena proizvodnja,- cijo tok se moe odvijati na jednom radnom mestu, i predmeti rada pojedinano prolazekroz tok,- maksimalan stepen fleksibilnosti,- postupak upravljanja u funkciji stepena sloenosti proizvoda,

- vremena trajanja ciklusa u funkciji stepena sloenosti,- tehnoloki sistemi opte namjene,visokokvalifikovani uesnici,lahko odravanje.

Slika 6. Sluaj 1

4.1.2.Prekidni tokovi pojedinani procesnog tipa

Karakteristike pojedinanog toka procesnog tipa:

7/29/2019 ps 2 tokovi

12/22


12

- ira struktura i manje koliine proizvoda- prekidni tok,- prostorna struktura se oblikuje na procesnom prilazu,- univerzalnost sredstava rada i numeriki upravljani tehnoloki sistemi,- visoko kvalifikovana radna snaga,

- povien stepen fleksibilnosti,- povien kapacitet meufaznih skladita,- sloenost organizacije sistema i postupaka upravljanja,- duga vremena trajanja ciklusa proizvodnje,- visok nivo nedovrene proizvodnje,- nizak koeficijent obrtanja novanih sredstava.Tipini procesi ove vrste su prisutni u industriji prerade materijala,namjetaja, konfekcije islino.Proizvodne strukture su izvedene procesnom principu,a radna mjesta razmjetena povrsti obrade.Dijelovi proizvodnog sistema za razliite vrste obrade po pravilu su odvojenimeuskladitnim prostorima u kome serije formiraju red ekanja na dalju preradu.

Slika 7. Sluaj 2

4.2.1 Pojedinani viepredmetni tokovi

Karakteristike pojedinanog viepredmetnog toka su:- ua struktura i vee koliine (velikoserijska proizvodnja),- proizvodna struktura predmetnog tipa,- odvijanje procesa rada u partijama,

- stvaraju se uslovi za formiranje radnih jedinica,- produkcioni tehnoloki sistemi (isplati se automatizacija),- nedovoljna sinhronizovanost vremena trajanja procesa rada (postojanje meuskladita bunkerskog tipa),- srednji stepen strunosti radnika,- poviena efektivnost,- smanjen stepen fleksibilnosti,- pojednostavljeno upravljanje,- nii nivo nedovrene proizvodnje,- vii koeficijent obrtanja novanih sredstava.

7/29/2019 ps 2 tokovi

13/22


13

Slika 8. Sluaj 3

4.2.2 Jednopredmetni tok

Proces rada je neprekidnog tipa jednopredmetne protone linije sa tehnolokim sistemimauglavnom namjenskog karaktera,visokog stepena efektivnosti znatno smanjenefleksibilnosti.Razmjetaj opreme i radnih mjesta izvedeni su na predmetnom principu poredoslijedu operacija.Vremena trajanja operacija su u najveoj mjeri meusobno usklaenaodnosno vrijedi ti1ti2 ti3 tii tim Rn.Analiza definisani oblika tokova u uslovima radnih proizvoni programa pokazuje da je uokviru istog programa mogue kombinovati iznesene varijante tokova u zavisnosti od odnosakarakteristinih veliina (qj pj ).Karakteristike jednopredmetnog toka:

- mali broj predmeta rada u masovnoj proizvodnji,- podjela rada na vie tokova (podela operacijskih grupa homogenizacija operacijskihgrupa),- velikoserijska i masovna proizvodnja,- namjenski tehnoloki sistemi visokog stepena automatizacije,- nia strunost radnika,- niska fleksibilnost,- visok stepen efektivnosti,- maksimalna jednostavost organizacije upravljanja.

7/29/2019 ps 2 tokovi

14/22


14

Slika 9. Sluaj 4

4.3.Grupni pristup u oblikovanju tokova materijala

Grupni prilaz je savremeniji. Razvijen je na osnovama slinosti delova u programimaproizvodnje,ogranienog broja oblika i objedinjavanju predmeta rada slinih karakteristika uoperacijsku grupu osnovnu jedinicu posmatranja.Operacijska grupa je utvrena na osnovusistema klasifikacije, koji u sebi sadri kriterijume razvrstavanja,ime su stvoreni uslovi zapoveanje koliina na relaciji ulaz- izlaz procesa rada. Za ovako dobijenu operacijsku grupuvri se izbor realnog ili projektovanje kompleksnog predmeta rada i za njega se razrauje tehnoloki postupak. Pod pojmom slinost karakteristika podrazumeva se skup relevantnihobeleja predmeta rada u operacijskoj grupi koji odreuju mogunost na jednom ili skupu

tehnolokih sistema istih karakteristika.Na ovaj nain javljaju se, umesto pojedinanih, tokovioperacijskih grupa to poveava koliine u toku i, nizom drugih efekata, podie kvalitettokova u cjelini. Primjenom grupnog prilaza u oblikovanju tokova materijala postiu sesljedei efekti:- minimalizacija pripremno-zavrnih vremena,- smanjenje vremena trajanja ciklusa proizvodnje,- smanjenje nedovrene proizvodnje,- snienje stepena sloenosti tokova materijala u sistemu,- poveanje stepena fleksibilnosti struktura preduzea,- povienje stepena serijnosti,- mogunost izbora odgovarajueg stepena automatizacije,- olakano upravljanje procesima rada,

- snienje stepena sloenosti informacionih tokova,- optimalan razmetaj radnih mesta,- primena grupnog modularnog prilaza u razvoju proizvoda,- izgradnja sistema bez ugraenih ogranienja,- poveanje nivoa kvaliteta, to kao rezultat daje poveanje ukupne efikasnosti i efektivnostisistema u cjelini.U oblikovanju unutranje strukture (razmetaj radnih mesta) postoje takode dva prilaza:procesni i predmetni.

7/29/2019 ps 2 tokovi

15/22


15

4.3.1.Procesni prilaz

Procesni prilaz zasnovan je na grupisanju svih operacija,odnosno tehnolokih sistema istevrste u istu radnu jedinicu - radionicu. Razliitost karakteristika predmeta rada uslovljava irazliite tehnoloke postupke,a samim tim razliiti predmeti rada se kreu na razliite naine.

Ta razliitost je izraena u razliitom redosledu operacija, postojanju povratnih kretanjauslovljenih poloajem tehnolokih sistema i ukrtanjem putanja predmeta rada, to tokove usistemu ini nepotrebno sloenim. Ovaj prilaz se primenjuje kod proizvodnih programa ire strukture sa relativno malim koliinama. Prednost ovog prilaza je u visokom stepenufleksibilnosti,olakanoj kontroli tehnolokih postupaka. Nedostaci procesnog prilaza upostavljanju tokova materijala ogledaju se u sloenosti upravljackih struktura, usporenomprotoku, velikom obimu nedovrene proizvodnje i visokim trokovima rukovanja materijalom.

Slika 10. Procesni razmetaj elemenata proizvodne strukture

4.3.2.Predmetni prilaz

Predmetni prilaz je savremeniji. Zasnovan je na postavljanju struktura proizvodnih sistemana principu organizovanja celina radnih jedinica koje, objedinjavaju tehnoloke strukture iuesnike u procesu rada potrebne za izradu grupe slinih predmeta rada utvenih

tehnolokim postupkom.Osnova predmetnog prilaza je sadrana u oblikovanju prostornoizdvojenih nezavisnih delova strukture sistema u kojima poinje i u potpunosti se zavravaizrada grupe predmeta rada odreenog stepena tehnoloke sloenosti koji uslovljava slinosttehnolokih postupaka. Kao rezultat razliitog stepena sloenosti predmeta rada odnosnorazlitih vremena trajanja operacija rada na odreenim mestima javljaju se bunkeri zasmjetaj predmeta rada u redovima ekanja. Prednost ovog prilaza je u poveanojefikasnosti, manjem obimu nedovrene proizvodnje, boljem iskoricenju kapaciteta iolakanom upravljanju, a nedostaci su povien stepen nefleksibilnosti i oteana kontrolatehnolokih postupaka.

7/29/2019 ps 2 tokovi

16/22


16

Slika 11 . Predmetni razmetaj elemenata proizvodne strukture

Kombinujui oveprilaze u oblikovanju strukture preduzea dobijamo sisteme zasnovane napojedinanom i procesnom ili predmetnom principu, i grupnom i procesnom ili predmetnomprilazu.Najvei broj naih proizvodnih sistema postavljen je na pojednanom i procesnomprilazu.Ovako postavljeni procesi u proizvodnim sistemima generiu niz ogranienja kojaspreavaju ostvarenje projektovanih efekata.Neka od tih ogranienja su:- iroka podruja rasipanja karakteristika predmeta rada, kao rezultat pojedinanog,odvojeno za svakiproizvod i deo, projektovanja i konstruisanja,- visok stepen sloenosti tehnologija izrade velikog broja razliitih predmeta rada,

- znaajno uee pasivnih pripremno-zavrnih vremena u ukupnom vremenu izrade,- upotreba velikog broja alata i pribora,- neoptimalnost rada u serijama malih veliina,- visok nivo nedovrene proizvodnje,- niska pogodnost upravljanja,- zapostavljanje principa minimalnih rastojanja,- sloenost mree tokova u sistemu,- pojave zastoja i ekanja u redovima koji produavaju vreme trajanja ciklusa proizvodnje,Iz tih razloga namee se zamena proizvodnih sistema zasnovanih na ovim prilazimaefektivnijim, novim prilazom koji e navedena ogranienja eliminisati. Kao savremeniji pristupjavlj se proizvodni sistem zasnovan na grupnom i predmetnom prilazu. U osnovi ovogpristupa je radna jedinica deo strukture sistema u kojoj poinju i zavravaju se sveprojektovane operacije rada- nizak nivo motivacije uesnika u procesima radaGrupni i predmetni prilaz podrazumeva potovanje sledeih principa:- princip slinosti,- princip sposobnosti odranja nezavisne egzistencije,- princip upravljanja prema ciljevima,- princip sposobnosti za efektivan rad,- princip izgradnje efektivne motivacije i obezbeenja uslova rada.Potujui ove principe proizvodni sistem stie preduslove za prevazilaenje ugraenihogranienja jo u fazi projektovanja.Primjenom grupnog i predmetnog prilaza postiemo:- smanjenje pasivnih vremena od 3 do 12 puta,

- smanjuje se nedovrena proizvodnja od 4 do 12 puta,- poveava se koeficijent obrta kapitala snienjem nedovrene proizvodnje do 10 puta,- vreme trajanja ciklusa proizvodnje se smanjuje od 8 do 25 puta,

7/29/2019 ps 2 tokovi

17/22


17

- obezbeeni su uslovi za timski rad,- obezbeuje se izvrenje operativnih planova do nivoa 95-100 %,- povienu pogodnost za automatizaciju tehnolokih struktura sistema,-razvijenu produktivistiku klimu u radnoj jedinici ipovien nivo motivacije uesnika.

5.Uravnoteenje tokova materijala

Jedan od zadataka projektovanja i upravljanja procesima rada je uravnoteenje odnosaizmeu elemenata radnog sistema, zadataka koje treba da obave, veza izmeu njih i njihovihkarakteristika u cilju ostvarenja stabilnosti izlaznih veliina u skladu sa postavljenomfunkcijom cilja i datim uslovima okoline .U optem sluaju zadatak uravnoteenja tokovamaterijala svodi se na osiguranje odreenog unaprijed projektovanog ritma toka definiranogizrazom:

j

k

q

KR

S obzirom da operacije koje se izvode du toka materijala kao i karakteristike radnih sistemakoji izvravaju te operacije razliite to se postupci uravnoteavanja tokova materijala u praksiveoma teko izvode, odnosno dolazi do ekanja predmeta rada ili do razliitog stepenaiskoritenja tehnolokih sistema. Postupci uravnoteavanja procesa rada zavise od:

- tipa toka;

- vremena trajanja ciklusa uravnoteavanja;

- stepena nejednakosti vremena trajanja operacija rada;

- postupka ulaza predmeta rada u proces rada.

5.1. Uravnoteenje procesa rada prekidnih tokova

Uravnoteenje procesa rada prekidnih tokova materijala zasniva se na obezbjeivanjujednakosti ritma izlaz/ulaz iz radnih mjesta na toku Ri=R, odnosno uravnoteenju uinakasusjednih radnih mjesta Ixi i Ixi+1 smanjenjem razlike:

1)1( xixiiix IIi

Moe se rei da se uravnoteenje u sutini sastoji u otklanjanju pojave meuvremena tizmeu bilo koje dvije operacije ulaganjem u proces rada dodatnih koliina predmeta rada

)1()1( iiniim ii obraenih u prethodnim operacijama. Za prethodno uloenu koliinu koja

formira red ekanja i tekuu koliinu u nekom trenutku vremena dobivamo vrijednostnedovrene proizvodnje:

)1()1( iiniixzi iiI

Optimalna vrijednost uinka radnog mjesta )1( iinopt

i pri kojoj se postie minimalno

angaovanje obrtnih sredstava dobija se iz uslova: 0mi n ziI .

7/29/2019 ps 2 tokovi

18/22


18

Obradni red ekanja )1( iiuopt

i predstavlja koliinu predmeta koja se u toku ciklusa

uravnoteenja obrne, a izraunava se prema relaciji:

coi

ii

ico

ii

cuoptu

T

k

T

kTi ,

1,

1,

,[ser]

gdje su:

Tcuciklus uravnoteenja koji se usvaja u skladu sa postavljenim ciljem,

Tcoi operacioni ciklus i-te operacije, iik, i 1, iik stepeni ostvarenog neprekidnog optereenja

radnih mjesta na toku.Jo jedna od bitnih veliina za uravnoteenje tokova materijala je

vrijednost maksimalne nedovrene proizvodnje maxzI i izraunava se prema obrascu:

optnico

m

ii

coi

m

ii

cuiizi

T

k

T

kTI

,1,

1,

)1(max,

[ser] (13.32)

gdje su:

-m

iik im

iik 1, stepeni ostvarenog optereenja na radnim mjestima, i

- i+1operacija u trenutku kada se ostvaruje vrijednost maksimalne nedovrene proizvodnjeIzmax.

5.2. Uravnoteenje procesa rada neprekidnih tokova

Uravnoteenje procesa rada sa neprekidnim tokovima je znatno kompleksnije, s obzirom nakarakteristike tehnolokih sistema i veliinu angairanih sredstava. Veliina obradnog redaekanja izraunava se prema jednakosti:

ii

rs

s

so

ii

ii

rs

s

so

ii

cuuopt t

k

t

k

Tq 11,

1 [jed.pred.rada] (13.33)

gdje su:

s= 1, 2, ..., rbroj tehnolokih sistema na jednom radnom mjestu,

i= 1, 2, ..., m broj operacija obrade u toku.

Maksimalni red ekanja (zaliha) se rauna na osnovu izraza:

7/29/2019 ps 2 tokovi

19/22


19

uopt

ii

m

ii

ii

m

ii

cuqq

t

k

t

kTQ

1,

1,

max[jed.pred.rada]

5.3.Postupci uravnoteenja procesa rada

Procesi uravnoteenja tokova materijala u procesima rada zavise od tipa toka, stepenanejednakosti vremena trajanja operacija, naina ulaska predmeta rada u proces i duinevremena uravnoteenja, a mogu da se izvedu:

- poboljanjem izvoenja operacija;

- postavljanjem najsposobnijih radnika da izvode operacije koje su usko grlo toka;

- produavanjem radnog vremena radnika;

- uvoenjem paralelnog rada;

- postavljanjem meuoperacijskih skladita;

- podjelom radnih zadataka do nedjeljivih elemenata i njihova koncentracija po radnim

mjestima u zavisnosti od redoslijeda njihovog izvoenja i drugih ogranienja tehnolokogpostupaka.

Za postupke uravnoteenja tokova materijala razvijeno je niz formaliziranih postupaka koji semogu grupisati u:

- empirijske postupke koji ne daju mogunost konanog utvrivanja kvaliteta ve samo

mogunost ocjene najbolje od razmatranih vrijednosti;

- heuristiki postupci su analitiki postupci sa ukljuenim logikim razmatranjima. Oni u sebi

ukljuuju metodu pokuaja i pogreaka, meutim u matematikom smislu ne daju optimalno

rjeenje ali daju dovoljno dobra praktina rjeenja;

- matematiki postupak zasniva se na grupisanju tehnoloki nedjeljivih elemenata.

7/29/2019 ps 2 tokovi

20/22


20

6.Zakljuak

7/29/2019 ps 2 tokovi

21/22


21

7.Literatura

Demo Tufeki,Ramiz elo Proizvodni sistemi

Safet Brdarevi Projektovanje fabrika

Jugoslav Brati Magistarski rad

7/29/2019 ps 2 tokovi

22/22


22

8.Popis slika

Slika1. Meuzavisnost elemenata u procesu rada proizvodnog sistema

Slika 2.Mogua stanja elemenata proizvodnog sistema u odnosu na radno mjesta

Slika 3. Osnovna podruja zavisnosti (qj pj)

Slika. 4. Procesni princip u oblikovanju toka materijalaSlika 5.Predmetni princip u oblikovanju materijala

Slika 6.Sluaj 1

Slika 7. Sluaj 2

Slika 8.Sluaj 3

Slika 9.Sluaj 4

Slika 10. Procesni razmetaj elemenata proizvodne strukture

Slika 11.Predmetni razmetaj elemenata proizvodne strukture

Documents

ps 2 tokovi