ឯក ររ វរជវ គណៈកមមករទ៨ រពទធសភ ទទលបនទកសខភបល សងគមកចច អតតយទធជន យវនតសមបទ ករងរ បណត ះប ត លវជជ ជវៈ នងកចចករនរ

“សខភព ធរណៈ នងជមងេអដសេនរបេទសកមពជ”

អនករ វរជវ៖ ដនឡេរន

ជ មលក បចរនសន េសបេសទ ន ែខមន ឆន ២០១៤ ទយ ថ នសភកមពជ

មតក

 

បញជ អក រកត ............................................................................................................................................ 1 ខលម រសេងខប .......................................................................................................................................... 2 I. េសចកតេផតម ...................................................................................................................................... 3 II. ថ នភពសខភព ធរណៈ នងជមងេអដសេនកនងរបេទសកមពជ .............................................................. 5 ១ - របពនធែថទសខភពេនកមពជ ............................................................................................................. 5 ២ - ជមងេអដស នងកមមវធពយបលែដលមនរ ប ........................................................................................ 7 ៣ - បញហ របឈមបចចបបននពកពនធេទនងជមងេអដស ....................................................................................... 9

III. េតបញហ ជមងេអដសមនលកខណៈខសគន យង េនកមពជ? ..................................................................... 10 ១ -ករមនមនទនននយេរបៀបេធៀបសរមបអរ អនកផទកេមេ គហវេន មប ត េខតត ........................................... 10 ២ - នភយរបសជមងេអដសសរមបរកមែដលរបឈមនងេរគះថន កបផត ) MARPs) ......................................... 11

IV. េគលនេយបយសខភព ធរណៈេនកមពជចេពះជមងេអដស ............................................................... 15 ១ -មលនធៃនកមមវធពកពនធនងជមងេអដស ................................................................................................. 15 ២កមពជេននរនតភពហរញញវតថេលកមមវធជមងេអដស - ...................................................................................... 18

V. េតមនបទពេ ធនលៗអ ខលះេនថន កតបន នងេលសកលេ ក កនងករេ ះរ យបញហ របឈមជមងេអដស? 19 ១-បទពេ ធនលៗអ ជសកលសតពវធ រសតសខភព ធរណៈេលបញហ ជមងេអដស........................................... 19 ២-បទពេ ធនលៗអ ថន កតបនសតពវធ រសតសខភព ធរណៈេលបញហ ជមងេអដស ......................................... 20

VI. េតកមពជគរេរបរបសវធ រសតែបប េដមបទទលបនភពេជគជយកនងករេ ះរ យបញហ េអដស? ............. 21 បទពេ ធនកនលងមក ........................................................................................................................... 21 ១ .ជរ ឋ ភបលកមពជបនទទលេជគជយថន កពភពេ កកនងករកតបនថយកររក ល លៃនជមងេអដស។ បែនត េយង មរបយករណរបស UNAIDS ឆន ២០១៣សតពជមងេអដសេនតបន សនងបសហវក ទរកងហ ែណវ េដមបបនតនវភពេជគជយេនះ ជរ ឋ ភបលកមពជគរែតមនវធនករណេទេលរកមែដលងយរងេរគះបផត។ .................... 21

VII. េសចកតសនន ឋ ន ............................................................................................................................... 22 ឯក រេយង ..................................................................................................................................... 23

1

បញជអក រកត

 AIDS – Acquired Immune Deficiency Syndrome 

ANC – Antenatal Care 

ART – Antiretroviral Therapy 

CVD – Cardio Vascular Disease 

FEW – Female Entertainment Workers 

GFAMT – Global Fund for AIDS, Malaria, and Tuberculosis 

HACC – HIV/AIDS Committee of Cambodia 

HIV – Human Immunodeficiency Virus 

HSP – Health Strategic Plan 

MARP – Most At Risk Population 

MDG – Millennium Development Goals 

MoH – Ministry of Health 

MSM – Men Who have with Sex 

NAA – National AIDS Authority 

NASA – National AIDS Spending Assessment 

NCHADS – National Centre for HIV/AIDS, Dermatology, and STDs 

NDC – Non‐Communicable Disease  

NGO – Non‐Governmental Organization 

NSP – National Strategic Plan 

PLHIV – People Living with HIV 

RGC – Royal Government of Cambodia 

RH – Regional Hospital 

TB ‐ Tuberculosis 

UN – United Nations 

UNAIDS – Joint United Nations Programme on HIV/AIDS 

WHO – World Health Organization 

 

2

ខលម រសេងខប របេទសកមពជទទលបនេជគជយកនងករកតបនថយកររក ល លៃនជមងេអដស កនងេនះអរ ជមងេអដសបនធល កចះព២%(ឆន ១៩៩៨) រហតដល០.៩% (ឆន ២០០៦)គតកនងយវវយកមពជ ។ កមពជរតវបនទទលគ លថជរបេទសែដលនមខេគកនងករកតបនថយជមងេអដសទងថន កតបន នងថន កសកល ។

យទធ រសត៣.០ បចចបបននរបសរកសងសខភបលមនេគលេ លបបបតទងរសងៃនករចមលងថមេនឆន ២០២០ មរយៈករអនវតតន“វធ រសតផ រភជ ប” ែដលរតវបនទទល គ លថជករអនវតតនែដលលអបផតេនកនងល បអនតរជត ។ យទធ រសតេនះបនែណនបងហ ញអពករេធវើេតសតរកេមេ គហវករអបរករពយបល នងកររបក កដចជដេណើ រកររបចៃថងកនងករែថរក គពរសខភពម ។ យទធ រសតេនះផតលនវគណសមបតតពរ ទមយគករពរករឆលងពមត យេទកនែដលែតងែតេកើតមនេឡើងជញកញបក ត េនះជយ ដលករកតបនថយអរ អនកជមងផទកេមេ គហវ នងទពរេធវើកររតតពនតយែសវងរកេមេ គហវេនកនងខលនមត យ នងទរក នងផតលនវករពយបលកនងករណចបច េរពះកមពជកកពងពរងកនវេស គពរសខភពម ផងែដរ។

េទះបជយង កេ យ េយង មបទពេ ធនរបសរបេទសដៃទេដើមបបនតនវភពេជគជយេនះ កមពជរតវយកចតតទក កេលើករកតបនថយនវករចមលងេមេ គហវកនងចេ មជនែដលងយរងេរគះដចជអនកែដលពកពនធនង ជវកមមផលវេភទ នងអនកេរបើរបសករចកថន េញ នជេដើម ។ េនះគជបញហ សខន េ យ រែតបគគលែដលមន នភយខពសទងេនះ ចចមលងេមេ គហវេទបគគលែដលេយើងគតថមន នភយទបដចជបរសែដលបនឆលងេមេ គហវជមងពរសតរកសផលវេភទ េហើយបនចមលងបនតេទរបពនធរបសគតជេដើម។ ករេ ះរ យបញហ េនះបនជបរបទះនវករលបកកនែតខល ងចប ងពេពលែដលផទះបនរតវបនបទ េ យ

រែតមនករពបកកនងករែសវងរករសតរកសផលវេភទេ យទទលបនេស សខភពសខនៗ នងពតមនពយទធនករអបរេផ ងៗ។ ឯក ររ វរជវេនះនងបងហ ញព ថ នភពបចចបបននទកទងនងជមងេអដសេនកមពជអពេហតផលៃនភពខសគន របសជមងេអដសេនកមពជអពេគលនេយបយសខភព ធរណៈេនកមពជទកទងនងបញហ ទងេនះអពបទពេ ធនលៗអ កនងករេ ះរ យបញហ ទងេនះ នងអវែដលកមពជ ចេធវើបនេដើមបបនតនវេជគជយរបសខលនកនងករេ ះរ យបញហ ជមងេអដស។

3

I. េសចកតេផើតម

សខភព ធរណៈ គជកររបេមើលេមើលេទេលើសខភពរបសរបជពលរដឋទេទមនែមនរបសបគគលមន កៗេនះេទ។ែសតងេចញពទស នៈវសយេនះ បញហ សខភពរតវបនរតតពនតយេលើករច យ នងរបសទធភពេដើមបេលើកកមពសគណភពជវតរបសមនស ទងអស។ េ យ រែតរបសទធភព នងរបសទធភពៃនករច យមន រៈសខនចេពះសខភព ធរណៈ ក ត ទងេនះនងកណតថេតើេគលករណជក ក

មយ ចជះឥទធពលេទេលើចននរបជជនបនម ន1? េគលនេយបយសខភព ធរណៈមនេគលបណងេធវើេ យសខភពរគ រ នងសហគមនកនែតរបេសើរេឡើង មរយៈករេលើកកមពសជវភពរសេនែដលរបកបេ យផសខភព កមមវធបងក រជមង នងេរគះថន កនននង មរយៈករករពរ នងរតតពនតយនវជមងឆលងេផ ងៗ។ ជរម សខភព ធរណៈទកទងនងករករពរសខភព នងេ ះរ យបញហ សខភពរបសរបជពលរដឋ។ របជពលរដឋកនងនយេនះ ចសេេទេលើរបជពលរដឋេនកនងថន កមល ឋ នតបន របេទស ឬករមតពភពេ ក2។ សខភពជះឥទធពលយងខល ងេទេលើដេណើ រករអភវឌ ន ។ របសនេបើរបជពលរដឋមយភគធមនសខភពទនេខ យ ក ត េនះ ចប ត លេ យមនបញហ ដចជ៖ សមតថភពេធើវករងរចះអនថយ សមជករកមរគ រខកខនេពលេវ េលើករេមើលែថទពកេគ េហើយករច យេនកនងរគ រកកនែតេរចើនេឡើងែថមេទៀត។ ករងរសខភព ធរណៈេផត តសខនេទេលើសខភពរបសរបជជន នងករេ ះរ យនវបញហសខភពសខនៗ ែដល ចបះពលេទដលកររសេនពកេគ។ មរយៈករកតបនថយជមងដងក តកនងកនងរបេទសពកេគ ចេទេធើវករ េទសក វនេយគ នងចលរមចែណកដលករអភវឌ នេសដឋកចចនងសងគមរបសរបេទស។ សហគមនអនតរជតបនទទល គ លភពេជគជយរបសរបេទសកមពជកនងករកតបនថយនវអរ ចមលងេមេ គហវ។ របេទសកមពជ ចកតបនថយអរ អនកឆលងេមេ គហវ េលើសពពកក ត ល េ យគតចបពអរ ខពសបផតគ ២% ៃនសថតរបសមនស េពញវយនឆន ១៩៩៨ ដលរតម ០,៩% នឆន ២០០៦3។ ជរ ឋ ភបលបនកណតទសេ មនេ យមនករឆលងជមងេមេ គហវថមេទៀត េនរតមឆន ២០២០4 េហើយបចចបបននេនះ កមពជជរបេទសែដលនមខេគកនងតបនកនងករផតលឲយនវកមមវធទកទងនងជមងេអដស។ រសបេពលជមយគន េនះផងែដរ របេទសកមពជកកពងរបឈមមខកនងករេ ះរ យបញហ ជមងេអដសសរមបបគគលែដល “របឈម“ រមមន អនករកសផលវេភទ បរសរស ញបរស នងអនកែដលចកថន េញ នជេដើម។

1CDC Foundation. “What is Public Health?” Accessed: July 10, 2013.http://www.cdcfoundation.org/content/what‐public‐health 2Ibid. 3WHO, “THE WORK OF WHO IN THE WESTERN PACIFIC REGION, 2007–2008” (Geneva: WHO, 2008), http://www2.wpro.who.int/NR/rdonlyres/69F4E71F‐9705‐446B‐8578‐CD51AC11B71A/0/04dcc.pdf.p. 15. 4National Center for HIV/AIDS, Dermatology and STD (NCHADS), “Conceptual Framework on Virtual Elimination of New HIV Infections in Cambodia by 2020 Cambodia 3.0” (Phnom Penh: NCHADS, 2010), http://www.nchads.org/Events/000184/planning_workshop_for_2013/nchads/Cambodia%203%200%20by%202020%20‐September%202012.pdf. p. 22.

4

របេទសកមពជគរែតបនតពរងងករវវតតនេលើករែថទនងករេ ះរ យបញហ សខភព ធរណៈែដលេកើតមនេឡើង េដើមបបនតបេងើកននវករអភវឌ ន នងសេរមចបននវេគលេ ែដលពកពនធែផនកសខភព5។ របពនធសខភបលរបសកមពជបនឆលងកតនវករផល សបតរជេរចើន។ របពនធសខភបលបចចបបននបនចបេផតើមអភវឌ េនឆន ១៩៩៣ េរកមករជយ គរទពអនកផតលជនយឯកជន នងអងគករេរករ ឋ ភបលអនតរជត។ កងវះ

របតថមភ ជមងរគនចញ ជមងរេបង នងជមង គរសរតវបនចតទកជបញហ សខភព ធរណៈចបងៗជងេគនេដើមទសវត រ៩០6។ េនកនងទសវត រចងេរកយេនះ របពនធែថទសខភពនងករេ ះរ យបញហ សខភព ធរណៈេនកនងរបេទសកមពជមនកររកចេរ ើនគរឲយកតសមគ ល។ បញហ សខភពទងអសរបសកមពជរតវបនេគេមើលេឃើញថ ចនងសេរមចបនឬសេរមចបនេលើសពេគលេ អភវឌ នសហស វត រ(MDGs)េទេទៀត7។ កររកចេរ ើនែដលគរឲយកតសមគ លជងេគគកនងេគលេ អភវឌ នសហស វត រទ៤(MDG4) ទក ទងនងមរណភពកមរ នងេគលេ អភវឌ នសហស វត រទ៦(MDG6) ទកទងជមងេអដសនងជមងរគនចញ ជមងរគនឈមនងជមងរេបង8។ េទះបជមនកររកចេរមើនទងេនះកេ យ របេទសកមពជេនែតបនតជបរបទះនវបញហ របឈមេនកនងវសយសខភព ធរណៈ។ ថវតបតសចនករសខភពកមពជនមខេគកនងប ត របេទសដៃទេទៀតែដលមនចណលទបកេ យ កមពជេនែតសថតេនពេរកយប ត ៃដគរកនងតបនជេរចើនេទៀត9។ ឧទហរណ កមពជមនអរមរណភពរបសម ខពសជងេគេនកនងតបន េហើយអរ មរណភពរបសទរកគសថតេនដែដលកនងអឡងេពលរបឆន ចងេរកយ10។ ឯក ររ វរជវេនះនងេរៀប បអពទដឋភពទេទៃនេគលនេយបយសខភព ធរណៈេនកនងរបេទសកមពជទកទងនងជមងេអដស នងបទពេ ធនពអនតរជតែដលគរយកមកសក នងអនវតត ម។ ែផនកទII នងេរៀប បពរបវតត នង ថ នភពបចចបបននទេទៃនជមងេអដសកនងរបេទសកមពជ។ ែផនកេនះកផតលនវខលម រសេងខបៃនបញហ សខភពចបងែដលពកពនធមយចននេនកនងរបេទសកមពជ ដចជ៖ ជមងរគនចញ ជមងរគនឈម ជមងរេបង នងជមងទកេនមែផអម។ ែផនកទIII នងកនតថេតើបញហ របសជមងេអដសមនភពខសគន ែបប ខលះរ ងែផនកេផ ងៗៃនសហគមនកមពជ នងថេតើសខភព ធរណៈរតវេធើវករេឆើលយតបែបប េដើមបឲយរសបេទ មតរមវករៃន ថ នភពជកែសតង។ ែផនកទIV នងេធើវករអេងកតេលើករេឆលើយតបចេពះបញហ សខភពធរណៈកនងរបេទសកមពជទកទងនងជមងេអដស។ ែផនកទV នងេធវើករេរៀប បលអតអពេគលនេយបយសខភព ធរណៈសតពជមងេអដសែដលមនរបសទធភពេនកនងតបន នងជសកល។ ជចងេរកយ ែផនកទVI

5UNAIDS Efficient and sustainable HIV responses: Case studies on country progress.” (Switzerland, January 2013). 6McGrew, Laura, “Health Care in Cambodia,” Cultural Survival Quarterly, 14(3): 1990, accessed September 3, 2013.http://www.culturalsurvival.org/publications/cultural‐survival‐quarterly/cambodia/health‐care‐cambodia 7Royal Government of Cambodia, Ministry of Planning, “Achieving Cambodia’s Millennium Development Goals,” (Phnom Penh, Cambodia, 2010), 7. 8Ibid. 9National Institute of Public Health, “Literature Review of the Cambodian Health Care System: Strengths, weaknesses, and future research opportunities,” September 23, 2012, accessed: June 15, 2013, www.niph.org.kh/niph/images/publications/sep‐2012/literaturereview‐of‐healthcaresystem‐in‐cambodia.pdf. pp. 15‐6. 10USAID and CDC Foundation, “Cambodia Global Health Initiative Strategy,” (Phnom Penh, Cambodia, September 9, 2011), accessed: August 13, 2013, http://www.ghi.gov/whereWeWork/docs/CambodiaStrategy.pdf, 2.

5

នងេធវើករបញច លនវេសចកតែណនននេដើមបេធើវឲយេគលនេយបយសខភព ធរណៈសតពជមងេអដសេនកមពជកនែតរបេសើរេឡើង។

II. ថ នភពសខភព ធរណៈ នងជមងេអដសេនកនងរបេទសកមពជ

១ - របពនធែថទសខភពេនកមពជ

របពនធែថទសខភពេនកមពជកពងបនតរកចេរ ើននងវវតតនេរកមករប ត កទនពរ ឋ ភបលកមពជ នងអនកផតលជនយបរេទស។ បែនត របពនធេនះេនែតមនភពសមគ ម ញ នងរចបករចបលេនកនងវសយ ធរណៈ នងឯកជន េហើយភពខសគន ៃនគណភពេស ចជបញហ របឈមសរមបរបជពលរដឋកនងករសេរមចចតតនងេរបើរបសេស ែដលេគរតវករ។ ករផតលេស នងហរញញបបទនែថទសខភពេនកមពជេធវើេឡើង មរយៈប ត ញធៗចននបគរ ឋ ភបល, អងគករេរករ ឋ ភបល នងអនកផតលជនយ,នងវសយឯកជន (គលនកឯកជន ង នងឱសថ ថ នឯកជន រពមទងអនកពយបលជមងែបបប ណ)។ ករច យេលើករែថទសខភពេ យ ជរ ឋ ភបលកមពជមនចនន៥.៩%ៃនផលតផលកនងរសកសរប11។ ករទទលបនេស សខភបលមនលកខណៈលអរបេសើរ ងពចងទសវត រឆន ៩០ មរយៈករបេងើកនចននគលនកសខភពនងមនទរេពទយករពរងងទនកទនងរ ងគលនកនងមនទេពទយ នងករបេងកើនចននអនកផតលករែថទសខភពែដលមនករបណត ះប ត ល (រគេពទយ គ នបប ឋ យករ នងអនកសមរគចតតែផនកអបរសខភពកនងសហគមន)12។ បែនត បចចបបននេនះមនែត២១.៣% បេ ណ ះែដលរ ឋ ភបលបនច យេទេលើវសយសខភព13គតចជងេនកនងឆន ២០០៤ ែដលមនចនន៣២%14។ ចែនកឯករច យរបសអនកជមងេទេលើវសយសខភពេនះមនរហតដលេទ៧៣.៣%15។ កងវះខតនវបគគលកែដលទទលបនករបណត ះប ត លែថទែផនកសខភពកជបញហ របឈមនេពលបចចបបននែដរ។ កមពជមនរគេពទយែត០.២៣នកសរមបរបជជន១០,០០០ នក ែដលសថតកនងល បទ១៤៨ ៃន១៩២ របេទស16។ បញហ គនលះែដលេនែតមនេនកនងរបពនធែថទសខភពកមពជប ត លមកពបញហ របឈមដចជ៖ករេធវើសមហរណកមមែដលមនរបសទធភពនវជេរមើសេស សខភពជេរចើននងមនលកខណៈខសៗគន េទ មតបនេផងៗគន ករេចញនវចបបរគបរគងែដលមនរបសទធភពសរមបអនកផតលេស សខភពេនរគបករមត នងភពខសគន កនងករទទលបនេស សខភពែដលមនគណភពេនកនងរបេទសែដលមនរបជជនរសេន មជនបទេរចើន។ េទះបជករេរបើរបសេស សខភព ធរណៈមនករេកើនេឡើងយត (ចេនល ះឆន ២០០៥-២០១០ របជជនកមពជែដលេរបើរបសេស សខភពរដឋសរមបករពយបលបឋម មនករេកើនេឡើង៧,៣%) កអងគករេរករ ឋ

11National Institute of Public Health, “Literature Review of the Cambodian Health Care System: Strengths, weaknesses, and future research opportunities,”  September  23,  2012,  accessed:  www.niph.org.kh/niph/images/publications/sep‐2012/literaturereview‐of‐healthcaresystem‐in‐cambodia.pdf, 3. 12Ibid. 13Ibid. 14World Bank, “World Bank Data Bank,” 2014, http://databank.worldbank.org/data/home.aspx. 15Ibid. 16ibid., 4.

6

ភបល នងរគេពទយឯកជនេនែតេដើរតនទសខនកនងករបនតេ ះរ យបញហ ែដលកពងរបឈមមខ17។ អងគករេរករ ឋ ភបលនងអនកផតលជនយជេរ ើយៗេផត តកមមវធរបសខលននងផតលមលនធពកពនធនងជមង នងបញហសខភពជក កែដលេធវើេ យមនផលលបកកនងបញច លកមមវធទងេនះេទកនងរបពនធរមធមយឲយមនលកខណៈសសងវ កគន ។បចចបបនន មនអនកផតលជនយនងអងគករេរករ ឋ ភបលរបមណ១០០ែដលកពងឧបតថមភេសសខភបលកនងរបេទសកមពជទង មរយៈករអនវតតនកមមវធេ យផទ លឬ មរយៈសហរបតបតតករែផនក

បេចចកេទស18។

ងទ១ខងេរកមរបសឯក រករអេងកតរបជ រសតនងសខភពកមពជ (DHS)ឆន ២០១០ បងហ ញថមនែតរបជជន ២៨.៩% បេ ណ ះែដលែសវងរកករពយបលបឋមេនកែនលងផតលេស ធរណៈខណៈែដល៥៦.៨%េរបើរបសេស ឯកជន នង៥.៤% េរបើរបសេស ពែមនេវជជ រសតដចជេន មប ត ងឬផ រ ជេដើម19។ េនះគជករផល សបតរមយគរឲយកតសមគ លពករអេងកតឆន ២០០៥ ែដលមនែតរបជជន ២១.៦% ែតបេ ណ ះែដលែសវងរកករពយបលបឋមេនកែនលងផតលេស ធរណៈ ៤៨.២%េរបើរបសេស ែថទសខភពឯកជន នង២០.៨%េរបើរបសនវេស ពែមនេវជជ រសត20។ េនកនងវសយ ធរណៈរបជពលរដឋែដលរសេនជនបទេរបើរបសមណឌ លសខភពនងគលនកជចបង(១៨%ៃនចននសរប)21ខណៈែដលរបជពលរដឋេនទរកងែតងែតេទរកករពយបលេនមនទរេពទយរដឋ(១២%ៃនចននសរប)។ ចេពះវសយឯកជន គលនកឯកជនគជេសែដលេគេរបើរបសញកញបបផតសរមបអនករសេនកនងទរកងនងជនបទ22។

17The provision of know‐how in the form of personnel, training, research and associated costs… covering contributions to development primarily through the medium of education and training… whose primary purpose is to augment the level of knowledge, skills, technical know‐how or productive aptitudes of the population (Land, p4); Land, Anthony M., “Developing Health Sector Capacity in Cambodia: The Contribution of Technical Cooperation ‐ Patterns, Challenges and Lessons,” Council for the Development of Cambodia, May 2008,12. 18The provision of know‐how  in  the  form of personnel,  training,  research and associated costs… covering contributions  to development primarily through the medium of education and training… whose primary purpose  is to augment the  level of knowledge, skills, technical know‐how or productive aptitudes of the population (Land, p4); Land, Anthony M., “Developing Health Sector Capacity in Cambodia: The Contribution of Technical Cooperation ‐ Patterns, Challenges and Lessons,” Council for the Development of Cambodia, May 2008,12. 19National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, “Cambodia Demographic and Health Survey 2010,” Phnom Penh, Cambodia and Calverton, Maryland. USA: National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, 2011, 32. 20National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, “Cambodia Demographic and Health Survey 2010,” Phnom Penh, Cambodia and Calverton, Maryland, USA: National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, 2011, 34. 21Health centres are primarily responsible for delivering primary care, and work closely with Village Health Volunteers who are responsible for outreach activities and supporting access to primary care services. Health centres also provide referrals to higher‐level health service facilities, such as Regional Hospitals  (RH) that offer more comprehensive and complex health services. The HSP2 also aims to more  fully integrate private health care providers  into  the  local and national systems. This effort  is  focused on ensuring  that  these providers meet consistent and reliable clinical service delivery standards. See National Institute of Public Health, 22. 22National Institute of Public Health, op. cit. p 25.

7

ងទ១ ភគរយៃនអនកទទលបនករពយបលជមង ឬេរគះថន ក23

េដើមបចលរមចែណកកនងករងរវមជឈកររបស ជរ ឋ ភបល រកសងសខភបលមនតនទទទលខសរតវកនងករកណតទសេ យទធ រសតនង ទភពទងអសេនកនងវសយសខភបល នងផតលនវករទទលខសរតវបែនថមសរមបេស សខភពរមទងករេលើកកមពសសខភព ករអបរ នងករផតលេស សខភពេទដលៃដគថន កឃ នងថន កេខតត។ ែផនករយទធ រសតសខភបលទ២ បនពនយលអព ទភពកនងវសយសខភបលទងមលសរមបផតលករបងក រ ករពយបល នងករេលើកកមពសសខភពែដលរសបេទនង “េគលករណបទ ឋ ននងេសចកតែណនែផនកេវជជ រសតែដល ចទទលយកបនទទងរបេទស“24។ មនេស មយចននរតវបនផតលឲយេនថន កមល ឋ ន មរយៈមណឌ លសខភពែដលមនរបជពលរដឋចបព៨,០០០ ដល១២,០០០នក25។

២ - ជមងេអដស នងកមមវធពយបលែដលមនរ ប េមេ គហវ (េមេ គែដលេធវើេ យរបពនធករពរសរ ងគចះេខ យ)នងចលេទចលងេមេ គដលេកសកៃនរបពនធករពរេសរ ងគ បផល ញឬេធើវឲយតនទរបសេកសកទងេនះចះទនេខ យ។ ករឆលងេ យេមេ គេនះ នឲយមនករបផល ញរបពនធករពរេសរ ងគជបនតបនទ ប ែដលនងឈនេទដល“កងវះភព េទនងរបពនធកររពរសរ ងគ”។ កងវះភព ៃនរបពនធករពរេសរ ងគេកើតមនេឡើងេនេពលែដលរបពនធករពរេនះមន ចបេពញតនទរបសខលនកនងកររបឆងជមយេមេ គនងជមង។ ករចមលងែដលពកពនធនងករចះេខ យរបពនធករពរសរ ងគធងនធងររតវបន គ លថជ“ករបងកេ គេ យពពកេមេ គេឆល តឱកស” េ យេហតថជមងនងរតវបនបងករេឡើងេពលែដលរបពនធករពរេសរ ងគកយចះអនេខ យ។ ថវតបតែតេមេ គហវព ចពយបលបនែត

23National Institute of Statistics, Cambodia Demographic and Health Survey 2010. 24Health Strategic Plan, xi. 25National Institute of Public Health, 22.

8

ចរគបរគងបនេ យមនរបសទធភព មរយៈករពយបលរយៈេពលែវងេ យេរបើថន េដើមបរបឆងជមងេអដស Antiretroviral Therapy(ART)26។ ជធមម អនកផទកេមេ គហវរតវពយបលេ យថន របឆងនងជមងេអដសART ែដល ច ងករវវតតននងកររកល លៃនេមេ គហវ។ ARTមនរបសទធភពកនែតខល ងរបសនជករពយបលរតវបនចបេផតើមេឡើងភល មៗ

បនទ បពករវនចឆយេ គ។ ករពយបលេនះរតវករេរបើរបសករ យបញច លគន នវថន ពរឬបមខ។ ករទទលបនករពយបលេ យយកចតតទក ក មរយៈករេរបើរបសថន របឆងេមេ គេអដសARTេធវើេ យអនកជមងចរសេនបនយររពមទងមនសខភពលអ េហើយែដលសខនជងេនះេទេទៀតគសរមបរសតមនៃផទេពះ

កនងករបងក រកេ យមនករចមលងេមេ គហវេទទរកែដលេនកនងៃផទ។ ករពយបលជមងែដលផទកេមេ គហវេយបនរតមរតវគរតវពយបលេ យខល ងដចេទនងជមង ៃរ។ ទនននយរបេទសកមពជបនបងហ ញថ៩៥%ៃនអនកផទកេមេ គហវ នងអនកជមងេអដសទទលបនថន របឆងេមេ គហវ(ART)27។ ករអនវតតនេនះបនជយ កតបនថយនវអរ ចមលង ជពេសសពមត យេទកនេ យ រកររមបញច លគន នវករពនតយរកេមេ គហវនងករពយបលART េនកនងគលនកែថរក សខភពរសតមនៃផទេពះ(ANC)28។ ករថយចះៃនអរ រក ល លៃនេមេ គហវកនងចេ មមនស េពញវយរហតដលតចជង១%29េនះេ យ

រែត ជរ ឋ ភបលកមពជបនខតខយងខល ងកនងករេ ះរ យនវបញហ តតបតៃនេមេ គហវេនកមពជ។ គណភពៃនករែថទ នងករទទលបននវេស ែថទមនភពរបេសើរេឡើង េហើយរបជជនកមពជមនករយលដងេរចើនេឡើងទកទងនងករឆលងេមេ គហវ នងរេបៀបករពរករចមលងបនចបស សជងកលព១០ឆន មន30។ មន ថ បនជេរចើនរតវបនបេងកើតេឡើងេរកមកររគបរគងរបសរកសងសខភបលេដើមបេធវើេ យបនរបេសើរេឡើងនវករយលដងអពេមេ គហវ នងជមងេអដសេនរបេទសកមពជ រមមន ជញ ធរជតយទធនងជមងេអដសមជឈមណឌ លជតរបយទធនងជមងេអដស េសើែសបក នងកមេ គជេដើម ។ អងគករេរករ ឋ ភបលកេដើរតនទដសខនផងែដរកនងករផតលករែថទនង ម នកររក ល លៃនជមងេអដសេនកមពជ។ អនកផតលជនយ នងតអងគដសខនេផ ងេទៀតរមមន អងគករសខភពពភពេ ក មលនធសកលមជឈមណឌ លរតតពនតយជមង េមរក (ACDC)នងកមមវធរមរបសអងគករសហរបជជតសតពជមងេអដស(UNAIDS)។ ែផនករយទធ រសតរបស ជរ ឋ ភបល បនកណតនវេគលេ ែដលទកទងនងេមេ គហវដចខងេរកម៖

រសតមនៃផទេពះ៧៥%ែដលផទកេមេ គហវរតវទទលបន ARTឲយរតមឆន ២០១៥31 នង អនកផទកេមេ គហវេរចើនជង៨៥%រតវទទលបន ARTរតមឆន ២០១៥32។

26“WHO | 10 Facts on HIV/AIDS,” WHO, accessed January 21, 2014, http://www.who.int/features/factfiles/hiv/en/index.html. 27WHO, “Data on the HIV/AIDS Response: Antiretroviral Therapy Coverage by Country” (Genva: WHO, 2013), http://apps.who.int/gho/data/node.main.574?lang=en. 28UNAIDS. 2013. UNAIDS Report 2013 : HIV in Asia and the Pacific. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013 from: http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2013/2013_HIV‐Asia‐Pacific_en.pdf. p. 85. 29WHO, “THE WORK OF WHO 2007‐2008.” p. 15. 30OumSopheap, interview by MalikaChea, Khana Offices, Phnom Penh, August 14, 2013. 31Ministry of Health. 2009. “Health Strategic Plan: 2008‐15,” Ministry of Health, Phnom Penh, Cambodia, 2008. p.24. 32ibid, 25.

9

៣ - បញហ របឈមបចចបបននពកពនធេទនងជមងេអដស របេទសកមពជបនជបរបទះនវបញហ របឈមជេរចើនកនងកឡងេពលកតបនថយអរ រក ល លៃនេមេ គហវ នងកតបនថយអរ មរណៈ េដើមបេ យឈនេទដលទសេ របសខលនកនងករបងក រមនឲយមនករចមលងេមេ គហវថមៗេទៀតនឆន ២០២០33។ បញហ របឈមទងេនះរមមន៖ បញហ សខភព នងឧបសគគៃនសងគមនងេសដឋកចចែដលអនកជមង នងរកមរគ រកពងជបរបទះ រពមទងកងវះខតនវករកតបនថយេមេ គហវកនងចេ មរកមរបជពលរដឋែដលមន នភយខពស។ បញហ របឈមដចមបងកនងកររគបរគងជមងេមេ គហវគេ យ រែតអនកជមងរេបងមនចននេរចើន ។ ជធមមអនកែដលមនផទកេមេ គហវជអនកែដលងយនងឆលងជមងបែនថម។ អនកែដលផទកេមេ គហវព២០%-៣៧%ភគេរចើន ចនងងយឆលងជមងរេបងជងរបជពលរដឋទេទ34។ ជមងរេបងគជមលេហតសខនែដលប ត លេ យអនកជមងេអដស ល បជមង មយភគបនៃនករ ល បទងអសរបសអនកផទកេមេ គហវប ត លមកពឆលងជមងរេបងបែនថមេទៀត។ ទនននយឆន ២០១១ បនបងហ ញថរបជជនកមពជ ៣២.៧%ែដលផទកជមងទងពរេនះបនទទលករពយបលេទ មលកខខណឌ ៃនជមង35។ ករបេងើកនករយកចតតទក កេទេលើបញហ េនះបនផតលនវលទធផលជវជជមន េ យេនកនងឆន ២០០៩ មនរបជជន៦.១% ែដលផទកជមងរេបងផង នងជមងេមេ គហវផង បនកតបនថយព១០%កនងឆន ២០០៥ នង៧.៨% កនងឆន ២០០៧36។ បញហ ែដលេនែតបនតេកើតេឡើងសរមបអនកែដលផទកជមងពររេរចើនកនងេពលែតមយេនះគជភព ញទកទងនងរបបកនងករេរបើរបសថន ។ េនេពលែដលរបបៃនករេរបើរបសថន កនែតសមគ ម ញអរ ៃនអនកែដលមន ចអនវតតបនកកនែតខពស ែដលនឲយកនែតពបកកនងករេ ះរ យបញហ េនះ (ឧទហរណ អនកជមងែដលេរបើរបសថន េរចើនេនកនងលកខខណឌ ខសៗគន មនករលបកកនែតខល ងកនងកររបកនេ យបនខជ បខជនៃនរបបថន ទងេនះ)37។ អងគករេរករ ឋ ភបលដចជ រគេពទយគម នរពែដន(Médecins Sans Frontières) គជអងគករែដលនមខេគេនកនងរបេទសកមពជកនងករអភវឌ នកមមវធេដើមបជយ ដលអនកជមងទងេនះ មរយៈករកតបនថយកររក លលផលបះពលៃនភព របសេមេ គចេពះថន រពមទងនេ យេរគះថន កដលអនកផទកេមេ គហវផង នង

ជមងរេបងផងែដលមនបនទទលរបបថន េ យបនរតមរតវ។ បែនថមពេលើបញហ ទងេនះ បញហ េសដឋកចចករតវបនេចទេឡើងផងែដរ ចេពះេ យរគ រែដលមនសមជកជអនកផទកេមេ គហវ។ មរយៈករសក រ វរជវឆន ២០១០ េនកនងេខតតរពះសហនបនបងហ ញថរគ រែដលមនសមជកផទកេមេ គហវមនចណលទបជងរគ រែដលគម នសមជកផទកេមេ គហវ(៤១%) ករច យកទបជង(៣៣%) េហើយរទពយសមបតត នងករចនយេលើករសក កទបជងែដរគ(៤២%)38។ករផត

33OumSopheap. 34Reuben Granich et al., “Prevention of Tuberculosis in People Living with HIV,” Clinical Infectious Diseases: An Official Publication of the Infectious Diseases Society of America 50 Suppl 3 (May 15, 2010): S215–222, doi:10.1086/651494. 35Cambodia Country Progress Report, 33. 36ibid. 37Martin, Leslie R. et al. “The challenge of patient adherence,” Therapeutics and Clinical Risk Management 1(3), 2005, 189‐199, 190. 38Nomoto, Marino, et al., “Socioeconomic Impact of HIV/AIDS on Households under Free Antiretroviral Therapy in Preah Sihanouk Province, Cambodia,” Journal of Antiviral & Antiretroviral 5(1), 2013, 3.

10

លថន ពនយរជវតនងេស កមមែដលពកពនធសខភពដលអនកផទកេមេ គហវេ យឥតគតៃថលបនមននយថេទះបជរគ រែដលមនសមជកផទកេមេ គហវមនជវភពរករកកេ យកករច យេទេលើករទញថន េផងៗេទៀតរបសពកេគមនករមតទបែដរ។េទះជយង កេ យរគ រែដលមនសមជកផទកេមេ គហវរតវករច យខពសេលើមេធយបយេធវើដេណើ រេដើមបទទលបនេស សខភព នងច យេលើពធបណយសព39។ សមបែតេនេពលមនករផតលឲយនវថន ARTេ យឥតគតៃថលកេ យ ករកមអនកជមងេនះេនែតជបរបទះបញហ ែផនកថវកកនែតលបក ជងរគ រគម នសមជកផទកេមេ គហវ។ េនះ ចេ យ រែតេមេ គហវ បនេធវើេ យថ នភពសខភព នងករងររបសពកគតចះអនថយ។ មនអន សនមយចននជនេទ ជរ ឋ ភបលនងថ បនែដលពកពនធេដើមបផតលជនយេលើៃថលពនតយពយបលដលអនកជមងេអដស នង“ផតលជនយេទដលជវភព

រសេនបែនថមេរកពជនយែផនកសខភព”40(ឧទហរណៈ រគ ររតវទទលបននវករគរទេលើករអបរ នងឱកសករងរលអរបេសើរជងមន)។ ជងេនះេទេទៀត អនកជមងែដលផទកេមេ គហវេមើលេទមនករមតអបរទបជងរបជពលរដឋធមម ែដល ចនងេធើវឲយពកេគកនែតមនជវភពរករក នងមនករលបកេរចើនកនងករទទលបនករពយបល41។

III. េតើបញហ ជមងេអដសមនលកខណៈខសគន យង េនកមពជ?

១-ករមនមនទនននយេរបៀបេធៀបសរមបអរ អនកផទកេមេ គហវេន មប ត េខតត ទនននយែដល ចទកចតតបននងទនននយេរប បេធៀបៃនអរ អនកផទកេមេ គហវសរមបេខតតនមយៗមនទនរតវបនរបមលអសរយៈេពលជងរបឆន មកេហើយេនកនងរបេទសកមពជ េរពះវធ រសតគរនេពលបចចបបននគេផដ តែតេទេលើអរ ផទកេមេ គហវេន មវសយនមយៗេនកនងសងគមជជងេន មតបនភម រសត។កររ វរជវរយៈេពលជង២០ឆន ចងេរកយបនរកេឃើញថ ថ នភពសងគមមនស ដចជករមតៃនករអបរ ករងរករេធវើច ករសក ឬករមតៃនភពរករករបសពកេគ គជក ត មយេធវើឱយពកេគរបឈមមខខពសនងករឆលងេមេ គហវ42។ េ យ រែតមលេហតេនះេហើយេទើបករ ទ បសទងមតពអរ េមេ គហវេន មេខតតមនបនេធវើេទដលេគលេ ពតរបកដ។ គរែតេរបើរបសធនធនែដលមនេទេលើរកមែដលរបឈមនងេរគះថន ក ដចជអនករកសផលវេភទឬរសតមនៃផទេពះកនងករទទលបនករពយបលេដើមបករពរេមេ គហវកឲយឆលងដលទរកេនកនងៃផទ។ ដចបនេរៀប បរចមកេហើយថ កររបកបរបរមយចននដចជអនករកសផលវេភទនងអនកចកេរគ ងេញ នែតងែតរបមលផត គន េនកនងទរកងេនះជករណែដលេកើតមនេឡើងញកញបេនកនងទរកងធៗែដលជទកែនលងែដលមនបញហ េអដសេរចើនជងទកែនលងដៃទេទៀត43។

39Ibid. 40Nomoto, 5. 41Ibid 2. 42UNAIDS. 2013. UNAIDS Report 2013 : HIV in Asia and the Pacific. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013 from: http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2013/2013_HIV‐Asia‐Pacific_en.pdf. p. 13‐15 43Ibid. 

11

២- នភយរបសជមងេអដសសរមបរកមែដលរបឈមនងេរគះថន កបផត ) MARPS) ខណៈេពលែដល ជរ ឋ ភបលកមពជបនេជគជយកនងករកតបនថយអរ រក ល លជទេទៃនេមេ គហវ នងអរ ឆលងកនងចេ មរបជពលរដឋទេទ រកមែដលសងគមមនសវយកចតតទក ក នងរកមែដលមនកររបឈមនងេរគះថន កេនែតេចទជបញហ ។មនទនមនករេរប បេធៀប មយទកទងនងករកតបនថយនវអរ របសអនកផទកេមេ គហវកនងចេ មរកមែដលមនកររបឈមនងេរគះថន កទងអសែដលកនងេនះមនអរ ២៤.៤%ៃនរកមែដលចកេរគ ងេញ ន នង១៣.៩%អនកែដលេធវើករែផនកក នតែដលរបឈមមខនងេរគះថន ក(ទនននយេបះពមពកនងឆន ២០១១) 44។ រកមែដលរបឈមនងេរគះថន កបផត(MARPs)គជបគគលនងរកមទង យែដលមន កបបករយ នងកររបរពតតែដលងយទទលរងេរគះខល ងេ យ រជមងេអដស។រកមទងេនះកទទលបនករែថទ នងចេណះដងសតពជមងេអដសតចតចែដរ។ រកមែដលងយរងេរគះទងេនះមនដចជ អនករកសផលវេភទ បរសរស ញបរស(MSM) នងអនកចកេរគ ងេញ ន។រកមែដលងយរងេរគះទងេនះេកើតមនេនរគបសងគមទងអស េហើយេ យ រែតករសកមមភពរបសពកេគបនេធវើេ យពកេគរតែតងយរងេរគះកនែតខល ងេឡើងមនរតមែតងយរងករឆលងេមេ គហវ នងចមលងេមេ គហវេទអនកដៃទបេ ណ ះេទ ពកគតែថមទងងយនងរងេរគះេ យជមងេផ ងៗេទៀតដចជជមងរ កេថលើមនងជមងកមេ គជេដើម។នរែដលេធវើករែផនកក នត(រមមនរសតខ អេខ នងរសតេឃសនរ េបៀរ)ភគេរចើនរតវបនេគចតទកជ”អនករកសផលវេភទេ យរបេយល”េរពះករងររបសពកគតជរមញេ យមនករេធវើ ជវកមមផលវេភទជមយនងអតថជនែដលមនលកខណៈដចជករលកនវផលតផល ឬេស ផង នងែថមទងផតលនវេស ផលវេភទ។45។សពធេនកនងករងរបនជរមញេ យពកេគពកពនធេទនងសកមមភពផលវេភទ នងអរ ខពសបផតៃនករេរបើរបសថន េញ ន នងេរគ ងរសវងេហើយអនកែដលមនៃដគរមផលវេភទេរចើនេ យមនបនអនវតតវធនករសវតថភពកនងេពលរមេភទ(ឧ.េរបើេរ មអនមយ) គអនកទងេនះេហើយែដលបនបេងកើនេ យមនករឆលងរក ល លៃនេមេ គហវ។ អនករកសផលវេភទេ យផទ ល សេ េលើរសតេពសយចរ គជអនកែដលមនៃដគរមេភទេរចើនែដល ចបេងកើននវកររក ល លៃនេមេ គហវ។ រកមបរសរស ញបរសកចតចលកនងរកមអនកែដលផទកេមេ គហវែដលមនអរ ខពសបផតែដលជញកញបពកគតជរកមែដលមនៃដគរមេភទេរចើន នងមនករេរបើរបសេរ មអនមយតចតចបផត។ រកមបរសរស ញបរសកបនេ យដងផងែដរថ ពកគតទទលបនចេណះដងតចតចទកទងនងេមេ គហវ នងករេធវើេតសតរកេមេ គហវ។អនកេរបើរបសថន េញ ន ជពេសសអនកចកថន េញ ន មនកររបឈមខពសនងេមេ គហវ មរយៈសកមមភពផលវេភទេ យគម នកររបងរបយតនេនេពលែដលពកគតសថតេនេរកមឥទធពលថន េញ ន ឬេនេពលែដលេរបើមជលចកថន េញ នរមគន ។ អនកែដលេនកនងរសទបរបជជនរបេភទេនះគមនរតវបនផតលតៃមលេនកនងសងគមេឡើយ។ ករេមើលងយពសងគម នងវសមភពរបកចណលេធវើឲយពកេគមនលទធភព

44Ibid. p, 15. 45UNAIDS. Efficient and sustainable HIV responses: Case studies on country progress. Switzerland, January 2013, 4. Accessed March 27, 2014.http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2013/JC2450_case‐studies‐country‐progress_en.pdf. Also see: National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs (NCHADS) HIV Sentinel Surveillance Survey. s.l. :Ministry of Health, Kingdom of Cambodia, 2011. 

12

តចតចកនងករទទលបនករអបរ ករេធវើេតសត នងករពយបលេមេ គហវ។ េលើសពេនះេទេទៀត មករពនតយេទេលើទនននយសខភពកនងចេ មរបជជនទងេនះមនបញហ របឈមជេរចើនេ យ រែតមនភពលបកកនងករែសវងរកពកេគ។ ជងេនះេទេទៀតភពេអៀនខម សទកទងនងរេបៀបរសេនរបសពកេគ ចេធវើេ យរបយករណៃនករេរបើរបសេរ មអនមយមនភពមនរតមរតវ46។ រកមអនកែដលងយរងេរគះេ យេមេ គហវគជឧបសគគរបសកមពជកនងកររក នវភពេជគជយកនលងមកទងករកតបនថយអរ ៃនករឆលង នងអរ មរណភព រពមទងករសេរមចេ យបននវេគលេ លបបបតទងរសងៃនករឆលងេមេ គហវថមនងមនេ យមនអនក ល បេ យ រេមេ គហវេ យបនេនឆន ២០២០47។ ករបនតេកើនេឡើងនវទ បែដលរបកបេ យេរគះថន កកនងចេ មអនកែដលងយរងេរគះគបផ នងករផល សបតរថមេនកនងចបបរបេទសកមពជែដលេធវើេ យបគគលកកមមវធជមងេអដសមនករលបកកនងករែសវងរកេគលេ នងកងវះកមមវធអបរជមងេអដសេ យផទ ល ករកតបនថយ នងករពយបលទងេនះេធវើេ យអរ េមេ គហវមនករេកើនេឡើងេនកនងរកមទងេនះ។ចប ងពករបទផទះបនេនឆន ២០០៨មក អនកែដលរបកបមខរបរផលវេភទេ យផទ លរតវបនជរមញេ យរសេន នងរបកបរបរផលវេភទេ យលច ក។ េរកយពមនករអនមតចបបរបសកមពជ សតពករបងក រករជញដរមនស នងករេកងរបវញច ផលវេភទអងគករែដលផតលេស េលើបញហ េមេ គហវមយចនន បន យករណពករធល កចះយងខល ងេនកនងេរបើរបសេស កមមេនះេ យនរបេរមើផលវេភទ48។ ករេរបើរបសេស កមមេនះមន រៈសខនកនងកររតតពនតយអរ ឆលងេមេ គហវ។ ជញ ធរជតរបយទធរបឆងនងជមងអដសរបស ជរ ឋ ភបលកមពជបនេលើកេឡើងថករេផត តេគលេ េទេលើអនកបេរមើករងរែផនកកម នត មរយៈករេធវើេតសតរកេមេ គហវ នងករផតលេរ មអនមយនងទករអល គជករច យបែនថមេទៀត ែដលេនះជវធនករដមនរបសទធភពែតមយគតេដើមបកតបនថយកររក ល លៃនេមេ គហវ49។ករអនវតតនេគលនេយបយភមឃមនសវតថភពមនេគលបណងកតបនថយបទឧរកដឋេនកនងសហគមនបែនតវធនករេនះកបនជះឥទធពលដលដេណើ រករែសវងរកអនកែដល ចផទកេមេ គហវែដរ ដចជអនកចកថន េញ នជេដើម។ករភយខល ចៃនកររខនឬករចបខលនេធវើឱយអនកទងេនះកនែតរបឈមនង នភយខពសៃនករឆលងេមេ គហវេរពះពកគតបនបតរេទទ ងថមែដលេគ ចមន គ លរមទងេស កមមពយបលជមងេអដសមនចននតចតច50។ករមនបនតកមមវធផល សបតរមជលចកថន 51េនឆន ២០១១េធវើេ យមលនធអនតរជតសរមបកមមវធផល សបតរមជលចកថន នងកមមវធរសេដៀងគន េផ ងៗេទៀតេលើករកតបនថយករឆលងេមេ គេអដសកនងចេ មអនកចកថន េញ នមនករធល កចះ52។

46UNAIDS, “Global Report: UNAIDS Report on the Global AIDS Epidemic of 2013” (Geneva: UNAIDS), accessed January 21, 2014, http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/epidemiology/2013/gr2013/UNAIDS_Global_Report_2013_en.pdf. 47National Centre for HIV/AIDS, Dermatology and STD (NCHADS), No New HIV Infections in Cambodia by 2020.p. 28. 48PREPFAR Cambodia Operational Plan Report FY 2012 (Washington DC, 2013), http://www.pepfar.gov/documents/organization/212133.pdf. pp. 2‐3. 49 The National AIDS Authority, “Cambodia Country Progress Report.” p. 40. 50PEPFAR, 8. 51Cambodia previously had 2 needle exchange programmes that targeted roughly 1,200 of the country’s estimated 2,000 injection drug users. Needle exchange programmes enable injection drug users to trade in their used needles for new and clean ones, while also accessing counseling and support services. The use and sharing of dirty needles is a major contributor to the spread of HIV among injection drug users. 52 PEPRAF, 8 

13

ទនននយពអរ េរបើរបសេរ មអនមយចេពះរសតេធវើករែផនកក នតមនលកខណៈខសគន ។របយករណរបសអងគករសហរបជតកលពឆន ២០១០បនបងហ ញថ អរ អនកេរបើរបសេរ មអនមយកនងរបេទសកនងចេ មបរសគមនរបែហល៦% នងឈនដលអរ ខពស១៥%េន ជធនភនេពញ53 បែនតរបយករណមយរបសអងគករសហរបជជតេធើវករេលើករងររសត (UNW) ឆន ២០១៣បនបងហ ញថអរ អនកេរបើរបសេរ មអនមយមនខពសរហតដល៥០%54។បញហ េនះកនែតសមគ ម ញបែនថមេទៀតេ យ រភពខសគន ែដលបនមកពនរែដលបេរមើករងរែផនកកម នត នងនរេធវើករបេរមើផលវេភទេ យផទ ល(េពសយចរ) នងនរែដលបេរមើផលវេភទេ យរបេយល(នរផ ពវផ យរ េបៀរ នរខ អេខ)។អរ េមេ គេអដសរបសរកមទងពរេនះនងបងហ ញេនកនង ងទ៣ខងេរកមេនះ។េនេពលែដលផទះបនេនកនងរបេទសកមពជរតវបន មឃតករកណតទ ងនងផតលេស សខភពទកទងនងជមងេអដសដលអនករកសផលវេភទេ យផទ លកនែតមនករលបកេឡើងេរពះរកមេនះរបឈមមខនងហនភយេរគះថន កខពសបផតេរពះពកេគ ចចមលងេមេ គហវនងជមងកមេ គេផ ងេទៀតេទេភញ វរបសពកេគ55។ នរែដលបេរមើករងរែផនកកម នតេ យរបេយលមនរតវបន កជបទរពហមទណឌ េហើយកែនលងករងររបសពកេគកមនបនបទទវ រែដរ ដេចនះពកេគេនែតមនលទធភពទទលបនករអបរពជមងេអដសនងេស សខភពនន56។េទះជយង កេ យអនកបេរមើផលវេភទេ យរបេយលជមធយមទទលអតថជនតចតចកនងមយសបត ហេហើយដេចនះអរ េមេ គេអដសនងជមងកមេ គមនករមតទប57។ករមតអតថជនពរបពរនកេឡើងេទកនងមយសបត ហ ចជរមញេ យអរ ៃនករឆលងេមេ គេអដសមនករេកើនេឡើង58។

ងទ២ អរ េមេ គេអដសកនងចេ មរសតបេរមករងរែផនកក នត(FEW) នងនរបេរមផលវេភទ(FSW)59 

53UNAIDS, Sex Work and HIV.Accessed:  www.aidsdatahub.org/dmdocuments/sex_work_hiv_cambodia.pdf. 54HENDERSON, SIMON, “UN REPORT SAYS 1 IN 5 CAMBODIAN MEN HAVE RAPED, CAMBODIA DAILY,” SEPTEMBER 11, 2013, ACCESSED: HTTP://WWW.CAMBODIADAILY.COM/ARCHIVE/UN‐

REPORT‐SAYS‐1‐IN‐5‐CAMBODIAN‐MEN‐HAVE‐RAPED‐42122/?UTM_SOURCE=RSS%UTM_MEDIUM=RSS%UTM_CAMPAIGN=UN‐REPORT‐SAYS‐1‐IN‐5‐CAMBODIAN‐MEN‐HAVE‐RAPED. 55OumSopheap. 

56 ibid. 

57National Center for HIV/AIDS Dermatology and STD, 7. 

58Ibid. 

59 PEPRAF, UNAIDS, Sex Work and HIV. 

14

ជករេរគះថន កខល ង សែដលអនកេធវើករបេរមើផលវេភទេ យរបេយលមនសវបន យករណពករេរបើរបសេរ មអនមយ េហើយមនក ត ជេរចើនេទៀតែដលងយនងេធវើពកគតកតបនថយករេរបើរបសេរ មអនមយ ដចជេពលែដលអតថជនច យរបកបែនថមសរមបកររមេភទេ យមនមនករេរបើរបសេរ មអនមយនងេនេពលែដលពកគតេសពេរគ ងរសវងនងេរគ ងេញ នកនងេពលែដលកពងេធវើករងរ60។ ករេរបើរបសេរគ ងរសវងនងេរគ ងេញ នមនកររក ល លចេពះអនកេធវើករងរបេរមើផលវេភទេ យផទ ល នងេ យរបេយលេនកនងរបេទសកមពជ ។ ពតមនទងេនះរតវបនេគបញច លេនកនងសណរេនកនងរបយករណែដលទកទងនងករេរបើរបសេរ មអនមយ61។ជងេនះេទេទៀតអរ មនៃផទេពះកនងចេ មអនកេធវើករបេរមើផលវេភទមនអរ ខពសដលេទ៣១%62មននយថ៩៨%េរបើរបសេរ មអនមយកនងចេ មនរបេរមើផលវេភទ63

គមនភពរតមរតវ។ រកមែដលរបឈមនងេរគះថន កបផត(MARPs) គអនករកសផលវេភទអនកេរបើរបសេរគ ងេញ ននងរកមបរសរស ញបរសគជ”អនកែដលបេងកើននវករឆលង ល លៃនេមេ គហវ”64។េយងេទ មករវភគរបសកមមវធរមរបសអងគករសហរបជជតសតពបញហ ជមងេអដស(UNAIDS)របេទសកមពជនងមន ចសេរមចបន មេគលេ កនងករកតបនថយេមេ គេអដសេនឆន ២០២០េឡើយរបសនេបើកមមវធសរមបរកមអនកងយរងេរគះមនរតវបនអនវតតយងខល ងកល េនះេទេហើយេមេ គេនះនងេនែតបនតរក ល លេទរបជជនដៃទេទៀត65។ បរសែដលរសេនកនងតបនទរកងមនអរ េរគះថន កខពស ដចជរកមបរសែដលមនៃដគររមេភទេរចើន េហើយកជរកមមយែដល ចបេងកើនកររក ល លៃនជមងេអដសផងែដរ េរពះពកេគគជ” ព ន”សរមបករចមលងេមេ គេអដសរ ងអនកេធវើករងរែផនកកម នតនងរសតែដលរបឈមមខនងកររងេរគះទប (ដចជរសតជរបពនធជេដើម)។ បរសរតវបនទទល គ លថអនកបងកេរគះថន ក មរយៈករេរបើរបសេស រមេភទេនផទះបន។ េ យ

រែតផទះបនរតវបន មឃត បរសទងេនះបនែសវងរកកររមេភទជមយរកមនរបេរមើករងរែផនកកម នត ែដលេធវើេ យនរែដលេធវើករកនងែផនកេនះមនករេកើនេឡើងយងខល ងេនកនងរបភពេផ ងៗដចជ- ងមសកលបខ អេខ ងសផកនងេន មដងផលវជេដើម66។ ករចមលងេមេ គហវកមនករេកើនេឡើងផងែដរេទេលើមនស ពររកមគរកមយវវយ នងៃដគរស ញេភទផទយគន រយៈេពលែវង។ បែនតពកេគមនរតវបន បបញច លជ "រកមងយរងេរគះ"េឡើយ។របយករណេនឆន ២០១៣របសអងគករKHANAែដលជអងគករអចៃរនតយមយែដលផតលនវេស កមមេមេ គេអដស(KHANA)67 បនបងហ ញផងែដរថ ថមៗេនះបនកតសមគ លពករេកើនេឡើងៃនករចមលងេមេ គហវកនងចេ មយវវយេនកមពជ68។ក ត េផ ងៗជេរចើនែដលប ត លឲយអរ េមេ គហវកនងចេ មយវវយេកើនេឡើង រមមនករេរបើរបស

60Oum Sopheap. 61Weinhard, Lance, et al. “Reliability and Validity of Self‐Report Measures of HIV‐Related Sexual Behavior,” Archives of Sexual Behavior, 

27(2): 1998, 155–180. 62OumSopheap. 

63Ministry of Health (MoH). 2011. Evaluation of the STI Management Protocol for Female Sex Workers in Cambodia. Accessed 27/02/2014 

from: https://www.nchads.org/Publication/Others/STI%20validation%20study%20report%20en‐v3.pdf 64 UNAIDS, “Global Report: UNAIDS Report on the Global AIDS Epidemic of 2013.” p. 43. 

65Ibid. 

66PEPFAR, 3. 

67http://www.khana.org.kh/page.php?mainid=26 

68OumSopheap. 

15

េរគ ងរសវង នងេរគ ងេញ ន69។ ជងេនះេទេទៀត េនកនងខណៈេពលែដលរបេទសកមពជបនទទលេជគជយកនងករេលើកកមពសករេរបើរបសេរ មអនមយពស កអនករកសផលវេភទ/អនកេធើវករែផនកកម នត នងអនកែដលទទលេស កមម(៨៧%70) រ ងមនស រស ញេភទផទយគន ករេរបើរបសេរ មអនមយមនរបែហល៥០%ែដលនងបងហ ញកនង ងទ៣ខងេរកម។ ករចមលងេមេ គហវរ ងរកមរស ញេភទផទយគន េនែតមនបនតករេកើនេឡើង71។សមគ លអរ រសតែដល យករណពករេរបើរបសេរ មអនមយមនរបែហល៨០% គេទវរដងេរប បេធៀបនងបរសែដលមនរតមែត៣៩%72។

ងតេលខទ៣ មជឈមណឌ លជតរបយទធរបឆន ងនងជមងេអដស េសែសបក នងកមេ គឆន ២០១១73  

                   

IV. េគលនេយបយសខភព ធរណៈេនកមពជចេពះជមងេអដស

១-មលនធៃនកមមវធពកពនធនងជមងេអដស េរកមករែណនរបសរកសងសខភបល របេទសកមពជមនតអងគសខនជេរចើនែដលេធវើករជមងពកពនធនងេមេ គហវ។ ទងេនះរមមន ជញ ធរជតរបយទធនងជមងេអដសែដលរគបរគងេ យរ ឋ ភបល នងមជឈមណឌ លជតរបយទធនងជមងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ (NCHADS)។ អងគករេរករ ឋ ភបលកនងរសក ែដលរមមន អងគករសមពនធភពែខមររបយទធនងជមងេអដស(Khana) នងគណៈកមម ធករសរមបសរមលរបយទធនងជមងេអដស(HACC)។ េលើសពេនះេទេទៀត មលធន នងកមមវធែដលសខនគរតវបនផតលឲយេ យអងគករអនតរជតដចជកមមវធរមរបសអងគករសហរបជជតសតពបញហ ជមងេអដស(UNAIDS) មលនធសកល

69ibid. 70ibid. 71National Center for HIV/AIDS Dermatology and STD. p. 17. 72AnastasiyaNitsoy, “National AIDS Spending Assessment: 2011‐2012.” National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs, National AIDS Authority, and UNAIDS, (Phnom Penh, Cambodia, April 8, 2013). p. 5. 73National AIDS Authority.

16

(Global Funds)នងអងគករសខភពពភពេ ក (WHO)។ សរមបរបេទសកមពជ ទករបកចនន ៥៨,០៥៩,៤៦៩ដ ល េមរករតវបនច យេទេលើករេ ះរ យបញហ ជមងេអដសកនងឆន ២០១០74។ ជញ ធរជតរបយទធនងជមងេអដស គជ ថ បនចមបងរបស ជរ ឋ ភបលកនងករដកន នងអនវតតកមមវធបងក រ

សរមបករទប ក ត នងរគបរគងជមងេអដសេនកមពជ។ ជញ ធរេនះទទលបនទកអភវឌ េគលនេយបយជតទងអស នងេគលករណែណនសតពជមងេអដសអភវឌ ែផនករយទធ រសតជតសរមបជមងេអដស នងេធើវករសរមបសរមលកនងចេ មប ត រកសង នង ថ បនពកពនធអងគករអនតរជតេរករ ឋ ភបលនងមច សជនយទងអស75។ មជឈមណឌ លជតរបយទធនងជមងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ (NCHADS) គជអងគភពរបតបតតករៃនរកសងសខភបលែដលបនផតលនវករអភវឌឈនេគលនេយបយេលើវសយសខភពសរមបកររបយទធនងេមេ គេអដស/ជមងេអដស នងជមងកមេ គ។ មជឈមណឌ លជតេនះកទទលបនទកកនងកររគបរគងកមមវធគរទថន កេខតត នងសរមបសរមលជមយនងៃដគេផ ងេទៀតកនងវសយសខភបល អភវឌ េគលករណែណនសរមបសមសភពេមេ គេអដស/ជមងេអដសេរៀបចែផនករអភបលថន កជត នងករ យតៃមលអពេ គតតបត (េអពេដម រសត) ឥរយបទ នងរបសទធភពករបងក រ នងករែថទជមងកមេ គ/េមេ គេអដស/ ជមង

េអដស76។ ជរ ឋ ភបលគជអនករគបរគងមលនធធជងេគេលើប ត េស ែដលពកពនធេទនងជមងេអដសេនកមពជ

មរយៈយនតករៃនករ យតៃមលករច យេទេលើជមងេអដសថន កជត(NASA)។េនកនងឆន ២០១២ ជរ ឋ ភបលបនេធវើករសេរមចចតតែបងែចកមលនធចននបនេហើយករច យសរបេទេលើជមងេអដសមនរបែហល ៥០%77។ មលនធសរមបជមងេអដសរបស ជរ ឋ ភបលបនេកើនេឡើងព១.៧ នដ ល រ េមរកកនងឆន ២០០៩ ដល៥.៦ នដ ល រ េមរកកនងឆន ២០១១ នង២០១២។ ៤៥% ៃនកររមចែណករបស ជរ ឋ ភបលកមពជគផតលជរបកែខដលបគគលកែដលផតលេស ែថទសខភព78។ េទះបជមនមនករេកើនេឡើងែបបេនះកត របេទសកមពជេនែតពងែផអកេទេលើមច សជនយអនតរជតែដលមន៨៩%ៃនចននមលនធសរប។ពតមនពមលនធេលើកមមវធ នងករច យេលើជមងេអដសរបសកមពជ នងមនករពនយលយងេកបះកបយេនកនង ងទ៥ នង៦ខងេរកម េ យេយងេទ មទនននយរបសមជឈមណឌ លជតរបយទធនងជមងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ (NCHADS)79។

74AnastasiyaNitsoy, “National AIDS Spending Assessment: 2011‐2012.” National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs, National AIDS Authority, and UNAIDS, (Phnom Penh, Cambodia, April 8, 2013). p. 5. 75National AIDS Authority, accessed: http://www.naa.org.kh/. 76National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs, “Missions, Functions and Structure,” accessed at: http://www.nchads.org/index.php?id=25. 77National AIDS Spending Assessment, 11. 78 Ibid. 12 79National AIDS Spending Assessment, 12

17

មលនធែដលពកពនធនងកមមវធជមងេអដស ករច យេទេលើជមងេអដសេនកមពជបនឈនដលចណចខពសកនងឆន ២០១១ ែដលមនចនន សរបេលើសព៥៨ នដ ល រ េមរក-- ជគតជមធយម របែហល៤.១០ដ ល រសរមបរបជជនទេទមន កៗ នង ៧៤៦ដ ល រសរមបមនស ែដលផទកេមេ គេអដសមន ក។ េនកនងមលនធជមងេអដសឆន ២០១២ ករផតលមលនធរតវបនកតបនថយមករតម៥០.៩ នដ ល រ េមរក ែតចននេនះេនែតខពសជងេគសរមបមនស មន កៗ េបើេធៀបនងរបេទសដៃទេទៀតេនកនងតបន80។

ងទ៤ ករ យតៃមលករច យេលជមងេអដសឆន ២០១២81

80Ibid. 9. 81Nitsoy, National AIDS Spending Assessment. p. 5

២០០៩ ២០១០ ២០១១ ២០១២ រពះ ជ ចរកកមពជ $១,៧០៣,៤០៣ ៣% $២,៤៣៦,៨៣២ ៤% $៥,៦៤៤,៩៤៧ ១១% $៥,៦៧១,៨៦២ ១១% ថ បនឯកជន $៣៦,៩៥៥ <១% $៥១,៥៤០ <១% $៩៦៣,៩៥២ <២% $៩៥៦,៨៣៧ <២%

អងគករេទវភគ $១៥,៥៦៥,១៣៧ ២៩% $១៥,៦៦២,៥២៧ ២៧% $១៥,៧១៣,៧៩៥ ២៩% $១៥,៨៧២,៤៧៤ ៣១% អងគករអនតរជត $៩,១១៩,២៩៥ ១៧% $៧,៥១៦,៣៣១ ១៣% $៣,៧៣៦,២២៤ ៧% $២,៨៥៥,៨៨២ ៦% GRATM $១៩,០២៣,៣៧៧ ៣៥% $២២,៧១១,២៤៥ ៣៩% $១៨,០៣០,៥៩៥ ៣៤% $២០,០២៧,១៣២ ៣៩% ទភន កងរសហរបជជត $៧,៥៤៧,៤៣៧ ១៤% $៨,៣៨២,៦៥២ ១៤% $៧,១២៨,៨៥៧ ១៣% $៤,៣២០,៣៥២ ៨% ថ បនចរះេផ ងៗេទៀត

(េលកែលងែត GRATM នងអងគករសហរបជជត)

$៦១២,៣០៧ ១% $១,០៤៣,១៦៨ ២% $១,៧៤៥,៦២១ ៣% $១,១៦៥,២៤៣ ២%

ដេ ះរ យអនតរជតេនកនងពភពេ ក

$១២៧,២៨៦ <១% $២៥៥,១៧៥ <១% $២៥៤,៦៥៤ <1% $៥៧,៦១៩ <១%

18

ងទ៥ ករែបងែចកមលនធជមងេអដសរបចឆន េនរបេទសកមពជ82 

 

២-នរនតភពហរញញវតថេលើកមមវធជមងេអដសេនកមពជ េយើងេឃើញថ បចចបបននេនះកមពជ កបដចជគម ននរនតរភពែផនកហរញញ វតថ េរពះដចែដលបនបងហ ញខងេលើេនកនង ងេលខ៥ ជរ ឋ ភបលរមចែណករតមែត១១%ៃនករផតលមលនធេ យមយចននធគបនមកពសហគមនអនតរជតនងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល។េទះបជយង កេ យអងគករេរករ ឋ ភបលអនដរជតដចជទភន កងរកតលករបសចរកភពអងេគលសសរមបករអភវឌ នេរករបេទស(UK Based Catholic Agency for Overseas Development)កពងេធវើករេទេលើករងរជមងេអដសេនកមពជ េហើយបចចបបននេនះ មលនធសកលរបយទធនងជមងេអដសរេបង នងរគនចញកនងរតវបញចបេនឆន ២០១៥ែដរ83។ជងេនះេទេទៀត េនឆន ២០១០ ករ យតៃមលបនពយករណថនងមនគមល តធនធនគ២៤៤.៣ នដ ល រសហរដឋ េមរកកនងរយៈេពល៥ឆន ចបេផតើមពឆន ២០១៥េទ84។គមល តៃនករផតលមលនធេនះ ចនងរបេសើរេឡើង របសនេបើ ជរឋ ភបលកមពជ ចសេរមចបន មេគលេ របសខលនកនងករែដលមនេ យមនអរ ឆលងេមេ គហវថមេ

យបនេនឆន ២០២០។

83Lauren Donaldson, CAFOD, in email message to author, Nov. 7, 2013. 84National AIDS Authority, National Spending Assessment III: The financial resources for the comprehensive% multi‐sectoral response to HIV/AIDS (2011‐2015) in Cambodia, (Phnom Penh, Cambodia, 2010).

19

 

V. េតើមនបទពេ ធនលៗអ ខលះេនថន កតបន នងេលើសកលេ ក កនងករេ ះរ យបញហ របឈមជមងេអដស?

១-បទពេ ធនលៗអ ជសកលសតពវធ រសតសខភព ធរណៈេលើបញហ ជមងេអដស

បទពេ ធនលអៗជសកលចេពះករេ ះរ យបញហ របឈមៃនជមងេអដសគេធវើេឡើង មរយៈែសវងរកករគរទេលើករេគលនេយបយសខភព ធរណៈ េ យផ រភជ បកមមវធជមងេអដសេទនងកមមវធសខភពផលវេភទនងសខភពបនតពជ85។អងគករសខភពពភពេ កផតលអន សនេទេលើករេរបើវធ រសតេនះ េរពះថេហ ឋ រចនសមពនធែដលចបចេលើកមមវធសខភពផលវេភទនងសខភពបនតពជកនែតេរចើនក ចរតវបនេគេរបើរបសេដើមបេធវើឲយលទធផលករងរជមងេអដសកនែតលអរបេសើរទងតៃមល នងលទធផលជរម ។ ជទេទ ជមងេអដសរតវបនេគរមបញច លេទកនងវធនករកមមវធសខភពផលវេភទ នងសខភពបនតពជ ែដលបនេធវើជមយរកមែដលងយរងេរគះ86។ជឧទរហណ អងគករជេរចើនដចជUNAIDS បនគរទេលើវធ រសតផ រភជ បេនកនងកមមវធសខភពផលវេភទនងសខភពបនតពជែដលគរទេទេលើករបរញជ ប នងរបសទធភពៃនករេរបើរបសមេធយបយករពរកនងកឡងេពលរមេភទ87។ UNAIDS ទទល គ លថវធ រសតេនះគជបទពេ ធនដលអសរមបពភពេ ក។ េ យ រែតេរបើរបសថវកតច មរយៈករេរបើរបសកមមវធសខភពផលវេភទ នងសខភពបនតពជែដលមនរ ប នង ចឈនចលេទដលរកមេគលេ ជមងេអដសរបកបេ យរបសទធភព88។ រសេដៀងគន េនះផងែដរ ករែថទម នងទរក ឬែផនកររគ រ ចនងរតវបនផ រភជ បកនងករកណត ថ នភពរបសអនកេកើតជមងេអដស បនទ បមកផតលករពយបលជមង នងទប ក តករឆលងបែនថមេទៀត89។ របយករណរបស UNAIDSថមៗេនះ បនគរទេទេលើវធ រសតែដលេផត តសខនេលើរសតែដលរបឈមនងជមងេអដស។ រសតនងេកមងរសែដលជអនករបឈមនងជមងេអដសបផត មនមនលទធភពរគបរគនកនងករទទលបនករពយបល េហើយេ យ រែតករមនៃផទេពះ នងករងររកសផលវេភទ គជចណចេគលេ ដសខនកនងករឆលងជមងេអដស90។េដើមបេ ះរ យបញហ ទងេនះUNAIDSគរទនវជ នទេទដចខងេរកម91៖

១. បញឈបករេរបើអេពើហង នងបញហ វសមភពេទេលើរសតជទេទ ២. បេងកើនករេធវើេតសតរកេមេ គេអដស ករពយបល នងករគរទដលរសត ៣. េលើកកមពសករអបរ ករយលដង នងករទទលបនពតមនសតពជមងេអដស ៤. បេងកើនសវយភពេសដឋកចចដលរសត នង ៥. ផតលអ ចដលរសតេដើមបរបយទធរបឆងនងជមងេអដស។

85World Health Organisation. 2005. Sexual and Reproductive Health and HIV/AIDS: A Framework for Priority Linkages. Geneva: World Health Organisation. Accessed 17/12/2013 from: http://whqlibdoc.who.int/hq/2005/WHO_HIV_2005.05_eng.pdf 86Ibid. 87Ibid. 88Ibid. 89Ibid. 90UNAIDS (ONUSIDA).2013. 5 Mesures en Faveur des Femmes dans le Cadre de la Lutte Contre le VIH dans l’Espace Francophone. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013 from: http://www.unaids.org/en/media/unaids/styleassets/images/microsite/JC2477_Fracophonie_fr.pdf 91Ibid.

20

២-បទពេ ធនលៗអ ថន កតបនសតពវធ រសតសខភព ធរណៈេលើបញហ ជមងេអដស

េយងេទ មរបយករណរបស UNAIDS ឆន ២០១៣បនេ យដងថ ចបពឆន ២០០១មកដល២០១២ ករឆលងេមេ គេអដសបនធល កចះអស២៦% សរមបតបន សបសហវក92។របយករណេនះបញជ កព ថ នភពជកែសតងថ េដើមបេ ះរ យបញហ របឈមរបសជមងេអដសេនកនងតបន គរតវេផត តសខនេទេលើរកមែដលងយរងេរគះជជងគតេទេលើតបនភម រសត។ េទះបជយង កេ យេនកនងតបន សបសហវកបនបងហ ញថ ករមតរសតរកសផលវេភទែដលមនជមងេអដស គមនរហតដល ២៩ដង េបើេរប បេធៀបេទនងរសតទេទ។ េ យ រែតអនករកសផលវេភទភគេរចើនរបមលផត គន េនកនងទរកង ែដលជេហតេធវើេ យទរកងបនកល យជកែនលងេកត គគកមយសរមបជមងេអដស93។ របយករណឆន ២០១៣របស UNAIDSកបនកណតពអតតសញញ ណៃនរកមអនកែដលងយរងេរគះចបងៗេនកនងតបន សបសហវក ដចតេទ៖ ១. អនកចកថន េញ ន ២. អនករកសផលវេភទទងបរស នងរសត នងអតថជនរបសពកេគ ៣. ភរយរបសបរសែដលេទរកេស កមមផលវេភទ ៤. បរសរស ញបរស នងងអនកែកេភទ ៥. ជនច ករសក នង ៦. អនកជបពនធនគរ ។ ែផអកេលើភពេជគជយកនងតបនរយៈេពលមយទសវត រកនលងមកេនះ របយករណឆន ២០១៣របសUNAIDS បនបងហ ញថ បទពេ ធនលអៗេលើវធ រសតកនងករបនតកតបនថយ នភយ នងករខចខតែដលេកើតពជមងេអដសនងកនែតមនភពកនែតរបេសើរេឡើង មរយៈករជយ រកមែដលងយរងេរគះ ករទទលបននវវធនករករពរដចជ ករេរបើរបសេរ មអនមយ នងមជលចកថន ថមៗ ករេធវើេតសតឈមរកេមេ គហវ នងករពយបល នងករគរទេលើកទកចតតដលអនកេកើតជមងេអដស94។ េទះបជករេធវើេតសតឈមរកេមេ គហវ/ជមងេអដស ករែថទនងករពយបលដលរកមែដលងយរងេរគះទងេនះេនមនទនបនេពញេលញ ករបេទសកមពជរតវបនចតទកថជរបេទសគរកនងតបនចេពះបទពេ ធនដលអកនងករមតមយគរឲយកតសមគ ល។ នេដើមឆន ២០០០ របេទសកមពជបនទទលករេកតសរេសើរេទេលើភពេជគជយកនងករសេរមចបននវេគលេ ទកទងនងជមងេអដសកនងចេ មអនករកសផលវេភទ មរយៈករអបរែដលេធវើេ យមនករេកើនេឡើងកនងករេរបើរបសេរ មអនមយ95ែដល ចេធវើេ យពកេគេចៀសផតពជមងឆលងេផ ងៗេទៀត96។ បែនថមពេលើេនះ រសបជមយនងអន សនUNAIDS ដចបនេលើកេឡើងេនកនងែផនកសតពបទពេ ធនលអៗេលើពភពេ កខងេលើ របេទសកមពជគជរបេទសគរកនងតបនកនងករអនវតតនយទធ

រសតៃនករផ រភជ បរ ងកមមវធសខភពផលវេភទនងសខភពបនតពជ នងកមមវធេផ ងៗែដលពកពនធនងជមងេអដស។ កនងឆន ២០០៨ របេទសកមពជបនបេងកើតកមមវធសខភពែដលមនករផ រភជ បគន រ ងសខភពបនតពជ 92UNAIDS. 2013. UNAIDS Report 2013 : HIV in Asia and the Pacific. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013 from: http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2013/2013_HIV‐Asia‐Pacific_en.pdf . p. 10. 93Ibid. pp. 13‐15. 94Ibid. p. 17. 95Ibid. 96Ibid. p. 43.

21

េទនងវធនករននៃនជមងេអដស ែដលេធវើេ យមនករេធវើេតសតរកេមេ គហវ បនចនន៨០%កនងចេ មរសតមនៃផទេពះនកឡងឆន ដបងៃនរបតបតតករេនះេនកនងរសកចននរប។ កមមវធរតវបន កេចញឲយេរបើរបសេនទទងរបេទស ងពឆន ២០០៩97។ េលើសពេនះេទៀត របេទសកមពជកជរបេទសនមខេគកនងតបនពកពនធនងករអនវតតនយទធ រសតរបយទធរបឆងនងជមងេអដស េ យេធវើករេផត តសខនេទេលើជនែដលងយរងេរគះ េដើមបកតបនថយកររក ល លៃនជមងេអដស98 េហើយករតវបនចតទកជរបេទសនមខេគកនងតបនកនងករែដលសេរមចបនជង៥០%េលើវធនករករពររបឆងនងករឆលងេមេ គេអដសេលើកមរ99។ ករ កបញច លបញហ ជមងេអដសេទកនងរបពនធសខភបលេ យបនទលទ យ កដចជករផ រភជ បជមយនងេស សខភពបនតពជ ចជវធ រសតដលអសរមបេ ះរ យបញហ ជមងេអដស េ យែផអកេលើទស នៈសខភព ធរណៈ100។ ទស នៈេនះមនលកខណៈសមេហតផលេរពះថវធនករធននវនរនតភពហរញញ វតថ កដចជករពរងកៃនកមមវធេនះនងបនតបងហ ញពអតថរបេយជនដលជនែដលងយរងេរគះ។

VI. េតើកមពជគរេរបើរបសវធ រសតែបប េដើមបទទលបនភពេជគជយកនងករេ ះរ យបញហ េអដស?

បទពេ ធនកនលងមក

១. ជរ ឋ ភបលកមពជបនទទលេជគជយថន កពភពេ កកនងករកតបនថយកររក ល លៃនជមងេអដស។

បែនត េយង មរបយករណរបស UNAIDS ឆន ២០១៣សតពជមងេអដសេនតបន សនងបសហវក ទរកងហ ែណវ េដើមបបនតនវភពេជគជយេនះ ជរ ឋ ភបលកមពជគរែតមនវធនករណេទេលើរកមែដលងយរងេរគះបផត101។ ២ .ែបបបទៃនករផតលថន សរមបជមងេអដសមនភពសមគ ម ញេ យ រែតថន ែដលរតវេរបើ មនចននេរចើន។ របបថន កនែតមនភពសមគ ម ញជងេនះេទេទៀតរបសនេបើអនកជមងេអដសមនជមងេផ ងេទៀតេនកនងខលនដចជ ជមងរេបងជេដើម ។ របបថន កនែតសមគ ម ញ េធវើេ យអរ អនកេរបើរបសថន បនេទៀតទតកនែតតច ។ រកមមយចននដចជយវវយជនច ករសក នងអនកែដលមនបនេរបើរបសេស សខភពជរបច គជរកមែដលងយរងេរគះកនងករេរបើរបសថន េ យបនេទៀងទត។

បញហ េនះបងហ ញព នភយេនកនងសងក តចនន២មនែមនសរមបែតអនកជមងែតបេ ណ ះេទគសរមបសហ- គមនែដលពកេគរសេន ។ ជដបងករែដលពកេគមនទទលថន េ យបនេទៀតទតេធវើេ យមនករវវតតនៃន វរស ។ េនះជបញហ ែដលេកើតេឡើងដឆបរហសេនកនងតបន ស េគនយ ។ របេទសមយនមហលពន, ឥណឌ េនស នង េវៀត ម រតវបនអងគករសខភពពភពេ កផតលច តថន កជរបេទសែដលមនេមេ គ

97Ibid. p. 85 98Ibid. p22.

99Ibid. p. 52.

100Ibid. p. 84.

101UNAIDS. 2013. UNAIDS Report 2013 : HIV in Asia and the Pacific. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013 from: http://www.unaids.org/en/media/unaids/contentassets/documents/unaidspublication/2013/2013_HIV‐Asia‐Pacific_en.pdf . p. 10.

22

រេបង នងជតថន ភគេរចើន102។ បែនថមពេលើេនះ ករេរបើរបសថន មនបនរតមរតវនងេធវើេ យកររក លលៃនេមេ គកនែតខល ង ែដលេធវើេ យកនែតងយចមលងេទអនកដៃទ ។ េហតដចេនះ នភយៃនករឆលងជ

មងេអដសកនែតេកើនេឡើងចេពះអនករមេភទ ឬករចកថន េញ នអនកជមងេអដសែដលមនបនេរបើរបសថន េទៀងទត ជពេសសេនេពលែដលពកគតមនយកចតតទក កេលើ នភយខពសែដលខលនកពងែតរបឈម ។

មនវធ រសតមយចននែដល ចេ ះរ យបញហ ទងេនះបនដចជ ៖

- ករេរបើរបសកមមវធទរសពទៃដេដើមបរលកអនកជមងេ យទទលទនថន ររលកពករ តជបពនតយសខភព

- កមមវធផ ពវផ យករេលើកកមពសករេរបើរបសេរ មអនមយ មរយៈករេផញើរ រផតលពតមនអបរែផនកសខភព នងកររមេភទេ យសវតថភព ។

៣ . កញចបថវកបែនថមសរមបនរនតភពេលើកររគបរគងបញហ េអដសមន រៈសខន សេរពះ៧០%ៃនថវករបចឆន បចចបបននគែផអកទងរសងេលើមច សជនយ។ បចចបបននេនះ មច សជនយបនចបេផតើមដកខលនពកមពជ េហើយកមពជនងរបឈមមខនវបញហ រគបរគងកមមវធេអដស ែដលជឧបសគគកនងករកតបនថយអរ អនកេកើតជមងេអដស នងមរណភព103 ។

VII. េសចកតសនន ឋ ន កមពជបនទទលេជគជយេរចើនកនងករេ ះរ យបញហ សខភព ធរណៈែដលបនជះឥទធពលបផតកនងកឡងេពល ថ បនរបេទសេនឆន ១៩៩០ ។ ជមយគន េនះផងែដរកមពជគជរបេទសនមខេគេនកនងតបនចេពះេ ះរ យបញហ េអដស ។ សខភព ធរណៈេនែតជ ទភពសរមប ជរ ឋ ភបលកមពជ នងគរែតបនតករងរេនះេដើមបពរងងករអភវឌ នជតបែនថមេទៀត។

េដើមបសេរមចេ យបននវេគលេ ជរ ឋ ភបលកនងករេលើកកមពសសខភព នងលបបបតេ យបននវករចមលងជមងេអដសថមេ យបនរតមឆន ២០២០េ យកនែតមនរបសទធភព ជរ ឋ ភបលគរែតយកចតតទក កបែនថមេទៀតេលើរកមែដលមន នភយខពស ។ េដើមបសេរមចបនករងរេនះមេធយបយដសមរមយមយសរមបេ ះរ យបញហ សខភព នងសងគម កនងកររបឈមមខេទនងរកមែដលមន នភយខពសគវធ

រសតរយៈេពលែវងេ យេរបើយទធ រសត “ករេឆលើយតបែដលផ រភជ បគន ” របសកមពជ ៕

________________________ 

102World Health Organisation

103Voice of America – Khmer, Cambodia Risks Losing Funding, Gains Against HIV: Doctors, Phnom Penh, 22 December 2010, accessed: http://www.voacambodia.com/content/cambodia-risks-losing-funding-gains-against-hiv-doctors-112326939/1357646.html.

23

ឯក រេយង  

1. CDC Foundation. “What is Public Health?” Accessed: July 10, 2013.  http://www.cdcfoundation.org/content/what‐public‐health. 

2. Cambodia Global Health Initiative Strategy 2011. 3. Henderson, Simon. “UN Report Says 1 in 5 Cambodian Men Have Raped.” Cambodia Daily. September 11, 2013. Accessed 

October 1, 2013. http://www.cambodiadaily.com/archive/un‐report‐says‐1‐in‐5‐cambodian‐men‐have‐raped‐42122/?utm_source=rss%utm_medium=rss%utm_campaign=un‐report‐says‐1‐in‐5‐cambodian‐men‐have‐raped. 

4. Investment Framework for an Effective and Efficient Response to HIV/AIDS in Cambodia, 2012. 5. Land, Anthony M., “Developing Health Sector Capacity in Cambodia: The Contribution of Technical 

Cooperation ‐ Patterns, Challenges and Lessons,” Council for the Development of Cambodia, May 2008. 6. Martin, Leslie R. et al. “The challenge of patient adherence,” Therapeutics and Clinical Risk Management 

1(3), 2005, 189‐199. 7. McGrew, Laura, “Health Care in Cambodia,” Cultural Survival Quarterly, 14(3): 1990, accessed September 3, 

2013. http://www.culturalsurvival.org/publications/cultural‐survival‐quarterly/cambodia/health‐care‐cambodia 

8. Men, C. et al. “I wish I had Diabetes: A Qualitative Study in Access to Health Care Service for HIV/AIDS and Diabetic Patients in Cambodia.” Health, Culture and Society, 1(2), 2012. 

9. Milton, Joseph, “Fake Medicines: Illegal, immoral and liable to increase drug resistance”, Financial Times, April 22, 2010. Accessed: July 20, 2013. http://www.ft.com/cms/s/0/7ae20f3e‐4ce6‐11df‐9977‐00144feab49a.html#axzz2ibgdUDkg. 

10. Ministry of Health. “Health Strategic Plan: 2008‐15,” (Phnom Penh, Cambodia, 2008). 11. National AIDS Authority. “Cambodia Country Progress Report: Monitoring the Progress Toward the 

Implementation of the Declaration of Commitment on HIV and AIDS.” (Phnom Penh, 2011).  12. National AIDS Authority. “National Spending Assessment III: The financial resources for the comprehensive% 

multi‐sectoral response to HIV/AIDS (2011‐2015) in Cambodia.” (Phnom Penh, Cambodia, 2010).  13. National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STD. “Estimation of the HIV Prevalence among General 

Population in Cambodia, 2010.” (Phnom Penh, Cambodia, 2011). 14. National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs. “Missions, Functions and Structure.” Accessed July 1, 

2013. http://www.nchads.org/index.php?id=25. 15. National Institute of Public Health. “Literature Review of the Cambodian Health Care System: Strengths, 

weaknesses, and future research opportunities.” September 23, 2012. Accessed: www.niph.org.kh/niph/images/publications/sep‐2012/literaturereview‐of‐healthcaresystem‐in‐cambodia.pdf. 

16. National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro. “Cambodia Demographic and Health Survey 2005.” Phnom Penh, Cambodia and Calverton, Maryland. USA: National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, 2006. 

17. National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro. “Cambodia Demographic and Health Survey 2010.” Phnom Penh, Cambodia and Calverton, Maryland. USA: National Institute of Statistics, Directorate General for Health, and ICF Macro, 2011. 

18. Nitsoy, Anastasiya. “National AIDS Spending Assessment: 2011‐2012.” National Centre for HIV/AIDS Dermatology and STDs, National AIDS Authority, and UNAIDS. (Phnom Penh, Cambodia, April 8, 2013). 

19. Nomoto, Marino, et al. “Socioeconomic Impact of HIV/AIDS on Households under Free Antiretroviral Therapy in Preah Sihanouk Province, Cambodia.” Journal of Antiviral% Antiretroviral 5(1), 2013. 

20. OumSopheap, interview by MalikaChea, Khana Offices, Phnom Penh, August 14, 2013. 21. Royal Government of Cambodia, Ministry of Planning. “Achieving Cambodia’s Millennium Development 

Goals.” (Phnom Penh, Cambodia, 2010).  22. UNAIDS. “Efficient and sustainable HIV responses: Case studies on country progress.” (Switzerland, January 

2013). 23. UNAIDS. “Sex Work% HIV – Cambodia.” Accessed: August 2010. 

www.aidsdatahub.org/dmdocuments/sex_work_hiv_cambodia.pdf. 24. U.S. President’s Emergency Plan for AIDS Relief. “Cambodia: Operational Plan Report – 2012.” (Phnom Penh, 

Cambodia, May 23, 2013). 25. Voice of America – Khmer. “Cambodia Risks Losing Funding, Gains Against HIV Doctors.” Phnom Penh, 22 

December 2010. Accessed: August 13, 2013. http://www.voacambodia.com/content/cambodia‐risks‐losing‐funding‐gains‐against‐hiv‐doctors‐112326939/1357646.html. 

26. Weinhard, Lance, et al. “Reliability and Validity of Self‐Report Measures of HIV‐Related Sexual Behavior.” Archives of Sexual Behavior, 27(2): 1998, 155–180. 

27. World Health Organisation, 2005. Sexual and Reproductive Health and HIV/AIDS: A Framework for Priority Linkages. Geneva: World Health Organisation. Accessed 17/12/2013. http://whqlibdoc.who.int/hq/2005/WHO_HIV_2005.05_eng.pdf 

28. World Health Organization. Country Profiles: Cambodia, 2011. Accessed July 12, 2013. http://www.wpro.who.int/countries/khm/4cam_pro2011_finaldraft.pdf 

24

29. UNAIDS, 2013. UNAIDS Report 2013 : HIV in Asia and the Pacific. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013. 30. UNAIDS (ONUSIDA), 2013. 5 Mesures en Faveur des Femmes dans le Cadre de la Lutte Contre le VIH dans 

l’Espace Francophone. Geneva: UNAIDS. Accessed 17/12/2013. http://www.unaids.org/en/media/unaids/styleassets/images/microsite/JC2477_Fracophonie_fr.pdf