SEBZE YETİŞTİRME

TEKNİĞİ

SEBZE TOPRAĞI NASIL OLMALIDIR?

Üzerinde sebze üretimini gerçekleştirdiğimiz

toprak canlı bir varlıktır. Sebze türlerine göre ufak

tefek farklılıklar göstermekle birlikte ideal bir

yetiştiricilik için toprakta bulunması gereken

özellikler:

- Sıcak olmalı

- Nemli ve süzek olmalı

- Derin ve gevşek olmalı

- Yumuşak ve humusça zengin olmalı.

- Besin maddelerince zengin olmalı

İdeal bir sebze bahçesi toprağı senelerce

düzgün ve düzenli şekilde işlenmiş, gübrelenmiş,

münavebe uygulanmış, kumlu-tınlı ve % 4 kireç

ihtiva eden topraklardır.

Başlangıçta toprak ne kadar iyi hazırlanacak

olursa, sonradan alınacak neticelerde o kadar iyi

olur.

Ekilecek tohumların çimlenmesi ve sürmesi,

dikilecek fidelerin tutması, toprağın tezeksiz

ve yumuşak olarak işlenmesine bağlıdır.

ERKENCİLİK İÇİN KUMLU TOPRAKLAR

Eğer erkencilik isteniyorsa;

• Hafif bünyeli,

• Kumlu ve milli topraklar tercih edilmelidir.

Böyle topraklar kolay ısınıp havalanır, ilkbaharda

dengeyi kısa sürede sağlar. Ancak bu topraklara

kuvvetli gübreleme yapılmalıdır.

Yüksek verim isteniyorsa;

• Biraz daha ağır bünyeli,

• Tınlı ve killi-tınlı,alüvyonlu topraklar tercih

edilmelidir. Bu toprakların bitkileri besleme gücü fazla

olup, su tutma yeteneği yüksektir. Özellikle yazlık

yetiştiricilikte, su tutma yetenekleri nedeniyle tercih

edilirler.

SEBZELERİN TOPRAK TERCİHİ

Taşlı topraklar: Sebze tarımı açısından uygun olmayan

topraklardır. Su tutamazlar ve besin maddelerince

fakirdirler. Fakat içinde % 50 den fazla toprak bulunan

taşlı topraklarda erkenci domates, kabak, hıyar, biber

ve patlıcan tarımı yapılabilir.

Kumlu topraklar: % 60 dan fazla kum içeren

topraklardır. Besin maddelerince fakirdirler ve su

tutma kabiliyetleri azdır. Ancak yanmış sığır gübresi ile

gübrelenerek sebze yetiştiriciliği için uygun hale

getirilebilirler. Bu topraklarda kuşkonmaz, kökleri

yenen sebzelerden havuç, turp, pancar, kereviz ve

ayrıca kavun, karpuz ve hıyar yetiştirilebilir.

Tınlı topraklar: Sıcak ve hafif topraklardır. İyi su

tutar ve havalanırlar. Sebzecilik açısından en ideal

topraklardır. Bu topraklarda bütün sebzeler

özellikle ıspanak, hıyar ve bezelye iyi yetişir.

Killi topraklar: % 50 den fazla kil bulunur. Su ve

besin maddesi tutma kabiliyetleri yüksektir. Ancak

ahır gübresi kireç ve kum verilerek yapıları daha

uygun hale getirilebilir. Bu topraklarda lahana,

pırasa, domates ve enginar gibi çok su ve azot

isteyen bitkiler yetiştirilir.

TOPRAK İŞLEME

• Hasat sonrası bitki kalıntılarının toprağa

karıştırılarak çürümesini sağlar

• Toprak canlılığının devamı için gereklidir

• Tohum yatağı hazırlığı ve

• Fide dikimi için toprağın uygun hale getirilmesi

toprak işleme ile mümkündür.

Toprak işlemede kombine işleme aletlerinin

kullanımı hem maliyeti azaltır ve hem de iş gücü ve

zamandan tasarruf sağlar.

Ekim veya dikim zamanından çok öncesinde

toprak işlemeden kaçınılmalıdır.

Tarla ıslak ve çamurlu iken asla toprak işleme

yapılmamalıdır.

Genel bir uygulama yerine yetiştirilecek sebze

türüne göre en uygun toprak işleme sistemi

belirlenmeli ve uygulanmalıdır.

SEBZECİLİKTE GÜBRELEME

Gübre: Toprağının yapısını düzeltmek ve bitkilerin

gelişmeleri ile verimlerini artırmak amacıyla, bitkilerin

yetiştirildikleri ortamlara verilen maddeye GÜBRE,

yapılan bu işleme ise GÜBRELEME denir.

Tarımsal yetiştiricilikte kullanılan gübreler başlıca 2

gruba ayrılır.

1-İşletme gübreleri (Organik gübreler veya çiftlik

gübreleri

2-Ticaret gübreleri (Kimyevi gübreler)

İŞLETME GÜBRELERİ (ÇİFTLİK GÜBRELERİ)

-Ahır gübresi

-Komposto

-Yeşil gübre

-Şerbet

At, koyun ve kümes hayvanlarının gübreleri

kuru olduğundan sıcak, buna karşın sığır gübreleri

fazla sulu olduğundan soğuk gübreleri oluşturur.

GÜBRELEMEDE TOPRAK YAPISI

Ahır gübresi ile yapılacak gübrelemede

toprağın yapısına dikkat edilmelidir. HAFİF,

KUMLU topraklara gübre azar azar ve sık sık, AĞIR

KİLLİ topraklara bol fakat seyrek verilmelidir.

Genel olarak soğuk topraklara sıcak, sıcak

topraklara soğuk gübre verilmelidir.

AHIR GÜBRESİ NE FAYDA SAĞLAR?

1- Toprağın işlenmesini kolaylaştırır.

2- Toprağın su tutma kabiliyetini artırır.

3- Toprağın havalanmasını sağlar.

4- Toprakta yaşayan canlılarının faaliyetini artırır.

5- Çok ağır veya çok hafif toprakların yapısını

düzelterek daha elverişli hale getirir.

6- Toprağa besin maddesi sağlar.

Ahır gübresinin içindeki besin maddelerinin

kaybolmaması için mümkünse üstü kapalı yerlerde

muhafaza edilmeleri gerekir. Özellikle yağmur ve kar

suları gübrenin içindeki besin maddelerinin yıkanarak

kaybolmasına neden olur.

Kompost:Kompost: Çeşitli bitki artıkları ve hayvan

menşeli besin artıkları bir araya toplanarak ve

çürümeye terk edilerek elde edilen gübredir. Bu

maksat için ağaç yaprakları, sebze artıkları (kök,

yaprak, gövde), bozuk yemler, mutfak artıkları,

mezbaha artıkları (kan,deri,tırnak,kemik,et) kullanılır.

Toprağa besin maddesi verir ve organik maddece

zengin tutar.

YEŞİL GÜBRELER AZOT KAYNAĞIDIRYEŞİL GÜBRELER AZOT KAYNAĞIDIR FiğFiğ, bakla, soya fasulyesi, taş yoncası gibi bitkilerin çiçek döneminde iken toprağa gömülmesi işlemine yeşil gübreleme ve bu amaçla kullanılan bitkilere de yeşil gübre denir. Yeşil gübreler toprağa bol miktarda azot vererek toprağı besin maddelerince zenginleştirir ve toprağın yapısını düzeltir daha iyi havalanmasını sağlar.

Çiftlik gübreleri toprak analizine göre ve sonbaharda hasadı bitmiş olan tarlaya gübreyi serperek ve daha sonra pulluk ve kültivatör geçirerek toprağa karıştırmak şeklinde verilir. Bu gübreler mutlaka iyice ayrışmaları ve toprağa karışmaları gerekir.

GÜBRELEMEDEN ÖNCE TOPRAK ANALİZİ ŞART

Sebzeler, diğer birçok kültür bitkisine göre, topraktan

daha fazla besin maddesi kaldırırlar. Bu nedenle düzenli ve bol

ürün alabilmek için mutlaka ihtiyaç duyulan besin maddeleri

toprağa verilmelidir. Gübrelemede en önemli nokta mutlaka

TOPRAK ANALİZİ yapılmasıdır.

Yapılan analiz sonuçlarına göre, bitkilere istedikleri

miktarda besin maddesi verilerek, hem gübre israfından

kaçınılmış hem de insan sağlığını tehdit eden gereksiz

kimyasallar insanlar tarafından tüketilmemiş olur.

FAZLA GÜBRELEMEDEN KAÇINMALI

Unutulmamalıdır; fazla gübre her zaman fazla ürün

sağlamaz. Çoğu zaman toprağı çoraklaştırmakta, bitkilerde

birikim yaparak bunları tüketen insanların sağlığını olumsuz

yönde etkilemektedir. Ayrıca içme sularına karışarak

insanlar ve hayvanlar için zehirli etkiler göstermektedir.

GÜBRELERİN VERİLME ZAMANI

Gübrelerin Verilme zamanına etki eden faktörler şunlardır.

1- TOPRAK TİPİ: Toprağın yapısı ve geçirgenliği önemlidir.

Kumlu ve hafif, geçirgenliği fazla topraklarda gübre ekim

veya dikimden sonra verilirken; ağır bünyeli, geçirgenliği az

olan topraklarda ekim veya dikimden önce verilmelidir. Hafif

bünyeli topraklarda yıkanma ile besin kaybı hızlı olduğu için

gübreler partiler halinde birkaç seferde verilmeli, ağır bünyeli

toprakların besin maddelerini tutma gücü fazla olduğu için

gübrelerin tamamı bir seferde verilebilir.

2- İKLİM: Yağış ve sıcaklık gübre verilme zamanını etkileyen

bir diğer faktördür. Yağışı fazla ve sık sulama yapılan

yerlerde besin maddeleri çabuk yıkanıp kaybolacağı için

gübreler partiler halinde ekim veya dikimden sonra, yağışın

ve sulamanın az olduğu yerlerde ekim veya dikimden önce

toprağa verilerek karıştırılmalıdır.

3- GÜBRE ÇEŞİDİ:Gübre verilme zamanları gübre çeşitlerine

göre de farklılıklar göstermektedir. Azotlu gübreler 2-3 parti

halinde verilmelidir. İlk parti ekim veya dikimle beraber, 2. ve

3. partiler ise sebze türüne ve gelişme durumuna göre sonraki

dönemlerde verilir. Fosforlu gübreler bir seferde son toprak

işlemesinde pulluk altına, Potaslı gübreler ise; ekim veya

dikimle birlikte bir seferde veya iki seferde verilmelidir.

SEBZECİLİKTE SULAMANIN ÖNEMİSEBZECİLİKTE SULAMANIN ÖNEMİ

Sebzeler bünyelerinde türlere göre değişmekle beraber

%60-97 arasında su ihtiva ederler. Bu nedenle sulama

sebzecilikte çok önemlidir. Ancak önemli olan suyun bitkilerin

ihtiyaç duyduğu dönemlerde ve ihtiyaçları kadar verilmesidir.

Susuz sebzecilik yapılamaz. Başarılı sebzecilik yıllık yağış

miktarı 700-900 mm olan yerlerde yapılır. Bitkiler, verdiğimiz

besin maddelerinden ancak suda erimiş olarak

faydalanabilirler.

HER TÜRLÜ SU SULAMADA KULLANILMAZHER TÜRLÜ SU SULAMADA KULLANILMAZ

Sulama suyunu kullanabilmek için önce bu suyun

sulamada kullanılıp kullanılmayacağının bilinmesi gerekir.

Sebzelerde kullanılacak suda aranan vasıflar.

1- Sulama suyu soğuk olmamalı

2- Sulama suyu havalanmış olmalı

3- Sulama suyunun içinde bitkilere zarar verecek yabancı

maddeler ve madensel tuzlar bulunmamalı.

SU KAYNAKLARIMIZSU KAYNAKLARIMIZ

Sebze üretiminde kullanılan su kaynaklarını şöyle

sıralayabiliriz:.

1- Yağmur suları

2- Akarsular

3- Kuyu suları

4- Memba suları

5- Durgun sular

Tarımsal açıdan en uygun sular yağmur sularıdır. Saf

oldukları için temiz ve havalanmış olup bileşiminde zararlı

tuzlar bulunmamaktadır. Ülkemizde oldukça fazla miktarda

sulama amacı ile yaralanılan akarsular da sulama açısından

uygun sulardır.

KUYU SUYUNU TAHLİL YAPTIRMADAN VE

DİNLENDİRMEDEN KULLANMAMALI

Sulama amacı ile fazla miktarda kullanılan bir diğer su

kaynağı olan kuyu sularının içlerinde bitkilere zarar

verebilecek maddeler bulunabileceğinden kullanılmadan önce

mutlaka tahlillerinin yapılması gerekir. Ayrıca bu sular soğuk

ve havasız olduğu için mutlaka 24 saat dinlendirildikten sonra

kullanılmalıdır. Memba suları da soğuk ve havasızdırlar.

Tahlilleri yapılarak ve dinlendirilerek kullanılmaları gerekir.

Durgun sular ise tarımsal amaçlı sulama suyu olarak

hiçbir zaman kullanılmamalıdır. Bu sular belirli çukurlarda

suların toplanması ile meydana gelirler. İçlerinde birçok

hastalık ve zararlı olabileceği için bitkiler için çok tehlikelidirler.

SULAMA ŞEKİLLERİ

Sebzecilikte kullanılan çeşitli sulama şekilleri vardır.

1- Salma (taşırma,tava) sulama

2- Sızdırma (karık,tahta,masura) sulama

3- Yağmurlama sulama

4- Damla sulama

SALMA,TAŞIRMA SULAMA: İklimi sıcak, suyu bol ve toprağı

kumsal olan yerlerde uygulanır. Bu sulama yönteminde sebze

bahçesi tavalara ayrılır. Tavaların genişlikleri 3-5m olmalı ve

tavalar birbirinden 25-30cm yüksekliğinde yapılan setlerle

ayrılmalıdır. Tavadaki suyun yüksekliği bitkinin gelişme

durumuna göre ayarlanmalı,. eğer bitki yeni çimlenmiş ise su

bir uçtan diğer uca ulaşınca kesilmelidir.

Şayet bitkiler büyümüş ve boylanmış ise, tavalara 10cm

yüksekliğe ulaşıncaya kadar su ile doldurulmalıdır. Bu sulama

şekli soğan, ıspanak, maydanoz ve dereotu bitkilerinde

uygulanabilmektedir.

SIZDIRMA, KARIK SULAMA:SIZDIRMA, KARIK SULAMA: Ülkemizde en çok kullanılan

sulama yöntemidir. Bu yöntem domates, biber, patlıcan gibi

yazlık ve suya gereksinimi fazla olan sebzelerin

yetiştirilmesinde kullanılır. 100-150 cm genişliğindeki

tahtaların arasına 40-60 cm genişliğinde ve 15-30 cm

derinliğinde karıklar açılır. Karıkların uzunluğu 10-20 m

olmalıdır. Karık uzunluğu arttıkça sızma şeklinde meydana

gelen su kayıpları artmaktadır. Karıkların uzunluğuna

yetiştirme şekli ve toprak yapısı etki etmektedir.

Ayrıca karıklar meyilli arazilerde meyile dik olacak

şekilde yapılarak düzenli bir sulama ve erozyon kontrolü

sağlanmış olur.

YAĞMURLAMA SULAMA:YAĞMURLAMA SULAMA: Bu sistem özellikle suyu bol olan

işletmelerde ve suya hassas olmayan bitkilerde kullanılır.

Yağmurlama sulama yaprağı ve kökü yenen sebzelerin verim

ve kalitesine olumlu etki yapmaktadır. Ancak yağmurlama

sıcakta yapılmamalıdır. Yağmurlama sulama ile topraktaki

potasyum ve azot yıkanarak kaybolduğundan gübrelemede

bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.

DAMLA SULAMA: DAMLA SULAMA: Ülkemizde son yıllarda geniş ölçüde

kullanılmaya başlanan en iyi sulama sistemidir. Özellikle

sulama suyunun kısıtlı olduğu ve toprak yüzeyinde fazla

suya hassas olan bitkilerin yetiştirilmesinde idealdir. Bitkilerin

bulunduğu sıraların üzerinden geçirilen çeşitli çaplardaki

borulara açılan küçük deliklerle bitkilerin kök bölgesine

damlalar şeklinde su verilmektedir. Bu yöntemin en büyük

faydası suyu çok tasarruflu kullanması ve hastalıkların

sulama yolu ile yayılmasının önlenmesidir. Bitkinin istediği

miktardan fazla su verilmesi ile ortaya çıkan çeşitli

problemler (çoraklaşma, tuzlanma) engellenmektedir. Ayrıca

bu sistemle kimyevi gübrelerin sulama suyu ile birlikte

verilmesi de mümkündür.

TOHUM EKİMİTOHUM EKİMİ

Sebzelerin yetiştirilmesinde direkt tarlaya tohum

ekilebildiği gibi, fide ile üretim de mümkündür. Bu tercihte bazı

faktörler etkili olmaktadır. Bu faktörler yetiştirilecek türün

ekolojik istekleri, tohumun pahalı olması, tarlanın uzun süre bir

türe tahsis edilip edilmemesi, çimlenmede problemi olan

türlerin seçilmesi, yoğun bir yetiştiricilik yapılması gibi

faktörlerdir.

Soğuk ve sıcağa hassas olmayan sebzelerin tohumları

ekim zamanı düşünülmeden doğrudan tarlaya ekilerek

yetiştirilebilir. Bu sebzeler havuç, maydanoz, ıspanak ve

bezelyedir. Diğer grupta yer alan sebzeler iklim isteklerine göre

uygun şartlar oluştuğunda ekilirler. Bu sebzeler soğan, salata

ve marul, fasulye, bakla, hıyar, kavun, karpuz ve turptur.

HİBRİT ÇEŞİTLERİ FİDEDEN YETİŞTİRMELİHİBRİT ÇEŞİTLERİ FİDEDEN YETİŞTİRMELİ

Ancak günümüzde hibrit çeşitlerinin yaygınlaştığı

domates, biber, patlıcan, hıyar, salata, marul, kavun, karpuz,

ve soğan türlerinde tohumlarının pahalı olması nedeni ile

fide ile üretim zorunludur. Domates ve biberin sanayi için

üretimi düşünüldüğünde, direkt tarlaya tohum ekim yöntemi

uygulanmalıdır.

SEBZECİLİKTE BAKIM İŞLERİSEBZECİLİKTE BAKIM İŞLERİ

İster tarlaya doğrudan ekilsin, isterse fide olarak

dikilmiş olsun belli bir büyüklüğe erişen sebzelere

birtakım bakım işleri gereklidir. Genel olarak sebzelere

sulama, boğaz doldurma, budama, çapalama ve

mücadele gibi bakım işlemleri uygulanır.

CAN SUYU :Fide olarak dikilen sebzelerde ilk bakım

işlemi can suyu verilmesidir. Daha sonra mevsim çok

kurak geçmedikçe ilk meyveler görülene kadar bir daha

su verilmez.

HEREK VERME ve İPE ALMA:Domates, bezelye, fasulye ve hıyar gibi türlerin sırık çeşitlerine herek vermek gerekir. Domates bitkileri uzadıkça her 30-35 cm de bir hereğe bağlamak gerekir. Diğer türler sarılıcı olduklarından böyle bir uygulamaya gerek kalmaz. Bu türlerde bitkiler tek tek hereklere sardırılabildiği gibi, belli mesafelerde dikilen hereklerin arasına gerilen tellere bağlanan iplere de sardırılabilirler.

BUDAMA : Domateste budama, yaprak diplerinden çıkan ve koltuk adı verilen sürgünlerin bitkiden koparılması ile yapılır. Örtü altında yetiştirilen hıyar çeşitlerinde de budama, tepe alma ve sürgün koparılması şeklinde uygulanır.

ÇAPALAMA:

Çapalamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz.

-Sulama ve yağmurdan sonra oluşan kaymak tabakasının

kırılması

-Toprağın gevşetilip havalandırılması

-Topraktaki nemin muhafaza edilmesi

-Yabancı ot kontrolünü sağlaması

BOĞAZ DOLDURMA: Dikimden sonraki ilk çapalama ile

beraber boğaz doldurma işlemi de yapılır. Böylece bitki

köklerinin gelişmesi teşvik edilerek kuvvetli bitki gelişimi

sağlanmış olur.