UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA MENADŽMENT I POSLOVNU EKONOMIJU

SMJER: OPĆI MENADŽMENT

BUDŽET I BUDŽETSKA NAČELA

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA MAKROEKONOMIJA

Kandidat: Mentor:

Saliha Alihodžić 2299/15 Prof. Dr. Namik Čolaković

Kiseljak, mart, 2016.

SADRŽAJ

Uvod............................................................................................................................................3

Nastanak i razvoj Franačke.........................................................................................................4

Društvena i privredna struktura..................................................................................................6

Crkva Franačke...........................................................................................................................7

Država u Franačkoj.....................................................................................................................9

Kralj............................................................................................................................................9

Narodna skupština.....................................................................................................................11

Sabor velikaša (Placitum generale)..........................................................................................12

Vojno i upravno ustrojstvo........................................................................................................13

Zaključak...................................................................................................................................16

Literatura...................................................................................................................................17

Uvod

Budžet (od starofran. bougette - mala kožna torba) se općenito smatra kao spisak svih

planiranih prihoda i rashoda. Koncept budžeta je od izuzetne važnosti u mikroekonomiji,

monetarnim i javnim finansijama, koja upotrebljava budžetsku liniju da ilustruje razmjenu

između dva ili više ekonomska dobra. Drugim riječima, budžet je organizacioni plan izražen

monetarnim terminima.

Budžet u pravnom smislu označava zakonski akt kojim predstavničko tijelo utvrđuje prihode i

rashode za funkcioniranje države tijekom jedne budžetske godine. U gospodarskom pogledu,

osnovni instrument kojim država utječe na gospodarske tokove i na ponašanje gospodarskih

subjekata prema štednji, investicijama, novom zapošljavanju i drugim ciljevima gospodarske

politike. Pravna, ekonomska i politička obilježja budžeta očituju se u budžetskim načelima.

Tijekom vremena pojedina su načela mijenjana, nadopunjavana ili odbačena. Najvažnija

budžetska načela jesu: načelo javnosti, načelo budžetskog jedinstva, načelo budžetske

potpunosti (načelo bruto budžeta), načelo nespojivosti prihoda i rashoda, načelo budžetske

ravnoteže, načelo prethodnog odobrenja, načelo specifikacije, načelo istinitosti (točnosti),

načelo periodičnosti.

Pojava krize u kapitalističkim zemljama 30-ih godina 20. st. značila je zaokret u gledanju na

pojedina budžetska načela koja je zastupala klasična budžetska teorija. Napuštanje načela

uravnoteženog proračuna i fleksibilnija uporaba budžetskog suficita i deficita u okviru

makroekonomske analize rezultiralo je novim konceptom proračuna. Zajednička im je odlika

da polaze od Keynesova koncepta aktivnih javnih financija, koje se temelje na anticikličkom

konceptu vođenja gospodarske politike.

U analizi proračuna sve se više primjenjuju metode makroekonomske analize koje mjerenjem

multiplikativnih efekata pojedinih kategorija prihoda i rashoda nastoje budžetskom politikom

naći optimum između slobodne inicijative i poduzetnika, koji teži što manjim porezima, i

nužne intervencije države koja rashodima stvara infrastrukturne preduvjete za dugoročni

gospodarski razvitak.

Budžetska načela

Pri sastavljanju budžeta, kao i u procesu njegovog izvršenja, u svim zemljama se primjenjuju

određena načela, koja je usvojila finansijska teorija i praksa. To su budžetska načela:

načelo potpunosti

načelo jedinstva budžeta;

načelo realnosti;

načelo specijalizacije;

načelo ravnoteže;

načelo jednogodišnjosti, i

načeolo javnosti.

Načelo budžetske potpunosti

Ovo načelo postavlja zahtjev da se u budžet unesu, u punim iznosima, svi prihodi i rashodi

zajednice, budući da budžet treba da predstavlja realnu sliku cjelokupnog finansijskog stanja

zemlje.

Unošenje prihoda i rashoda u budžet može da se izvrši na dva načina, i to:

- metodom bruto-budžeta, koji se sastoji u tome što se svi prihodi i rashodi koji se unose

u budžet prikazuju u bruto iznosima;

- metodom neto-budžeta, koji podrazumjeva prethodno prebijanje prihoda i rashoda i

unošenje u budžet samo njihovih salda.

Načelo budžetskog jedinstva

Prema ovom načelu svi prihodi i rashodi u budžetu treba da se iskažu u jednom jedinom aktu,

kojim treba obuhvatiti cjelokupnu finansijsku aktivnost države. Znači, da budžet treba da

bude jedinstven akt.

U savremenim uslovima, u nizu zemalja, načelo jedinstva budžeta ne nalazi više svoju

primjenu. Dolazi do pojave tzv. specijalnih budžeta (dvojni budžeti, aneksi, autonomni

budžeti) koje treba razlikovati od redovnog budžeta.

Dvojni budžeti

Dvojni budžeti su najvažnije odstupanje od načela budžetskog jedinstva. Prema klasičnoj

finansijskoj teoriji, pojava neredovnih budžeta i njihovo razlikovanje od redovnih je vezano

za činjenicu da su redovni budžeti obuhvatili samo rashode koje je bilo moguće pokriti

redovnim prihodima. Neredovni budžeti obuhvataju rashode koji se nisu mogli pokriti

redovnim prihodima, već kreditima ili papirnim novcem.

Prema savremenoj finansijskoj teoriji, treba razlikovati dva budžeta, i to redovni ili

eksploatacioni budžet i kapitalni budžet. Redovni ili eksploatacioni budžet se alimentira iz

prihoda od poreza, taksa i javne privrede, a rashodi mu se odnose na tekuće djelatnosti

državnih organa. Kapitalni budžet kao prihod ima kredite i druge vanredne izvore, a rashodi

su mu usmjereni na investicije.

Pored navedenih, postoji i kategorija vanrednih budžeta, u periodu kriza i ratova, ćija je

karakteristika da su neproduktivni.

Aneksi

Aneksi u principu predstavljaju priloge uz budžet. Pojavu aneksa treba tumačiti težnjom

države da nekim svojim službama da finansijsku samostalnost. U principu, aneks odobrava

predstavničko tijelo, istodobno kada i budžet, i zato aneksi predstavljaju u manjoj mjeri

odstupanje od načela jedinstva. Postoji vezanost između aneksa i budžeta, jer oni svoje

viškove unose u budžet, a manjkove pokrivaju iz budžeta.

Putem aneksa se omogućava da se već na prvi pogled može donijeti zaključak da li je

poslovanje određene institucije aktivno ili pasivno, ali je znatno otežana kontrola ukupnih

prihoda i rashoda budžeta.

Autonomni budžeti

Autonomne budžete ne odobrava i ne razmatra predstavničko tijelo, već isključivo organ

upravljanja. Povezanost između državnog i autonomnih budžeta je u tome što se državni

budžet može pojaviti kao davalac doatacija autonomnim budžetima.

U najvećem broju slučajeva pojedini fondovi imaju autonomne budžete

Načelo realnosti

Ukoliko je budžet koliko je to maksimalno moguće realno planiran neće doći ni do problema

u postizanju ravnoteže u budžetu.

Realnost u planiranju budžeta je zavisna od dužine perioda kojim se obuhvata budžetsko

planiranje, blizine početka budžetske godine, organizacije finansijske evidencije i statistike.

Načelo specijalizacije

Ovo načelo postavlja kao imperativ da prihodi i rashodi u budžetu treba da budu izneseni na

bazi jedne određene specifikacije, koju potvrđuje predstavničko tijelo glasanjem prilikom

donošenja budžeta. Zemlje sa neparlamentarnim režimom uvije su bile žestoki protivnici

spceijalizacije u budžetu.

Prilikom utvrđivanja prihoda, specijalizacija se ograničava na izbor vrste prihoda, a u

pogledunjihove visine predviđa se isključivo donja granica koju je potrebno ostvariti. Kod

rashoda budžeta specijalizacija se odnosi na njihovu namjenu i visinu. Maksimalna granica

rashoda je tačno određena i njihovo povećanja može odobriti samo predstavničko tijelo.

Pod načelom budžetske ravnoteže misli se na zahtjev da rashodi u budžetu budu uravnoteženi

sa prihodima. Ukoliko se pojavi vića rashoda na prihodima doći će do pojave budžetskog

deficita, a u suprotnom do suficita.

Postizanje budžetske ravnoteže predstavljalo je jedan od imperativa klasičnih finansija, dok

savremena teorija u prvi plan stavlja ekonomsku ravnotežu.

U okviru Fical policy formirale su se dvije teorije koje se bave uravnoteženjem budžeta:

- Teorija sistematskog budžetskog deficita, smatra deficit redovnom pojavom i korisnom u

kompenziranju negativnih kretanja u opštoj tražnji.

Teorija cikličnih budžeta, se ne ograničava na jednu godinu, nego posmatra uravnotežavanje

budžeta u toku cijelog ekonomskog ciklusa.

Državni budžet

Državni budžet je sumarni plan potencijalnih prihoda i rashoda vlade. U Bosni i Hercegovini,

svi nivoi vlasti imaju svoje budžete, koje donosi zakonodavna vlast. U Federaciji BiH budžet

je regulisan u skladu sa Zakonom o budžetima FBiH, a u srpskom entitetu Zakonom o

budžetskom sistemu RS.

U SAD-u federalni budžet donosi Ministarstvo menadžmenta i budžeta te ga podnosi

Kongresu na razmatranje. Po pravilu, zakonodavna vlast (Parlament, Kongres) vrši izmjene i

korekcije prijedloga budžeta, te ga na kraju usvaja glasanjem. Budžet obično vrijedi za jednu

fiskalnu godinu.

U posljednje vrijeme, donose se budžeti za duži vremenski period, obično za 3 – 5 godina, ali

koji nisu toliko detaljni kao jednogodišnji budžet. U većini evropskih zemalja, kao i u Bosni i

Hercegovini, fiskalna godina se poklapa sa kalendarskom godinom (od 1. januara do 31.

decembra), međutim u SAD-u budžet se donosi za period od 1. oktobra tekuće do 30.

septembra naredne godine. Po američkim zakonima, svi niži nivoi vlasti moraju imati

uravnotežen budžet, jedino federalni budžet smije iskazati deficit. U Ujedinjenom Kraljevstvu

budžet priprema ministar financija (Chancellor of the Exchequer), drugi najvažniji čovjek u

vladi, te ga podnosi parlamentu, koji ga rijetko mijenja.

Budžet firme

Budžet firme se također izrađuje godišnje. Sačinjavanje budžeta gotovo uvijek zahtjeva

posebno zalaganje, te se smatra financijskim planom za novu poslovnu godinu. Tradicionalno,

financijski odjeli su donosili budžete u većini firmi, dok se danas uz pomoć IT tehnologije

gotovo svi odjeli mogu doprinositi kreiranju svog dijela budžeta. Ukoliko izvršenje plana

tokom poslovne godine bude otprilike odgovoralo brojkama prikazanim u budžetu, smatra se

da je firma uspješno ispunila svoje financijske planove i postigla zadane ciljeve. Na drugoj

strani, ukoliko bude značajnih odstupanja od budžeta, to bi moglo dati signale upozorenja

investitorima, te bi rezultat bilo smanjenje cijene dionica firme.

Princip budžetske potpunosti podrazumijeva da se u budžetu iskazuju svi prihodi i rashodi

države , koji mogu biti prikazani u punom iznosu ( bruto budžet ), ili u neto iznosu, kada se

prethodno prebiju budžetski prihodi od rashoda , tako da se u budžetu prikazuje višak prihoda

nad rashodima ( neto-budžet ). Primjena neto budžeta ne omogućuje predstavničkom tijelu da

ima potpun uvid u finansijsku djelatnost države , dok primjena bruto budžeta obezbjeđuje

kontrolu parlamenta pri raspolaganju javnim prihodima i njihovom racionalnom trošenju.

U teoriji i praksi data je prednost bruto nad neto budžetom , tako da danas preovladava u

praksi načelo bruto budžeta. Medutim, i pored primene bruto budžeta u nekim se budžetskim

sistemima susrećemo s pojavom da su prihodi i rashodi pojedinih korisnika , odnosno

pojedinih djelatnosti dati u budžetu u neto iznosima.

Princip budžetske preglednosti

Princip budžetske preglednosti ili princip jasnoće budžeta obezbjeđuje se tako da se prihodi i

rashodi u budžetu grupišu na jedinstven način i to prihodi prema izvorima , a rashodi prema

njihovoj namjeni. Prilikom grupisanja budžetskih prihoda i rashoda primenjuju se utvrđeni

klasifikacioni brojevi koji su jedinstveni za sve budžete, kako užih, tako i širih političko -

teritorijalnih jedinica.

Podjela javnih prihoda u budžetu može biti prema tome od koga se ti prihodi ubiraju

( oporezivanjem, ubiranjem doprinosa, taksa ) , primjenom kog poreskog oblika se ubiraju

( porez na promet, porez na imovinu, porez na promet nekretnina i sl. ) itd.

Podjela javnih rashoda u budžetu može biti učinjena prema korisnicima ( resorni princip ) , a

unutar toga za pojedine namene ( realni princip ) , i prema vrstama rashoda (funkcionalni

princip ). Princip preglednosti budžeta olakšava predstavničkom tijelu (parlamentu), kao i

najširoj javnosti, potpun uvid u stanje državnih finansija , kao i ocjenu ostvarenja budžetske

politike zemlje .

Dinamično materijalni budžetski principi

• Princip budžetske realnosti ( tačnosti )

• Princip budžetske ravnoteže

• Princip budžetske javnosti

• Princip prethodnog odobrenja budžeta

• Princip periodičnosti budžeta

Princip budžetske realnosti znači zahtjev da prihodi i rashodi budžeta budu što je moguće

tačnije utvrđeni, odnosno realnije, kako ne bi došlo do većih odstupanja između budžeta kao

plana javnih prihoda i rashoda, s jedne strane, i ostvarenja tog plana, s druge strane.

Postoje mnogi razlozi koji mogu dovesti i koji često dovode do odstupanja između planirane

visine prihoda koje treba prikupiti tokom godine i visine javnih rashoda koji će se podmiriti iz

budžeta, na jednoj strani, kao i stvarno prikupljenih budžetskih prihoda i izvršenih rashoda iz

budžeta na drugoj strani.

Da bi se to spriječilo i svelo na najmanju mjeru, potrebno je dobro poznavanje svih

relevantnih faktora koji utiču na visinu budžetskih prihoda i rashoda .

Princip budžetske ravnoteže

Primena principa ravnoteže znači zahtjev da prihodi i rashodi u budžetu moraju biti u

ravnoteži. To znači da je taj princip narušen ako su budžetski rashodi veći od budžetskih

prihoda ( tzv. budžetski deficit ), odnosno ako su budžetski prihodi veći od budžetskih

rashoda ( tzv. budžetski suficit ) . Ukoliko redovni prihodi nisu bili dovoljni da pokriju

budžetske rashode , pa se nedostajuca sredstva morala prikupljati uvođenjem vanrednih

poreza , zaduživanjem države putem javnih zajmova , sredstvima primarne emisije novca, i sl.

, onda govorimo o deficitarnom budžetskomfinansiranju.

Klasicna finansijska teorija bila je protiv budžetskog deficita i protiv budžetskog suficita, jer

je princip budžetske ravnoteže smatrala „ zlatnim pravilom " javnih finansija. Posebno je bilo

protiv budžetskog deficita, jer je smatrala da on dovodi do zaduživanja države , a to dalje

izaziva inflatorne tendencije u privredi sa svim negativnim posljedicama koje iz toga

proizilaze. Nasuprot ovakvom shvatanju , savremena finansijska teorija učinila je veliki

zaokret, jer je umjesto načela ravnoteže isticala stav o budžetskom deficitu, kao instrumentu

za oživljavanje privrede.

Prema teoriji cikličnih budžeta , budžet može biti deficitaran i predviđati veće rashode od

prihoda , ako se taj višak rashoda upotrijebi za povećanje broja zaposlenih , za izgradnju

krupnih objekata infrastrukture, kao i za druge intervencije države u oblasti privrede. Ovim se

povećava kupovna snaga stanovništva, povećava se potrošnja koja izaziva porast proizvodnje,

što je krajnji cilj ekonomske politike. Povećana proizvodnja i potrošnja omogućuju državi da

prikupi veća finansijska sredstva putem oporezivanja, odnosno da formira „ egalizacioni

fond", koji će služiti za pokriće deficita u vrijeme ekonomske depresije. Tako se postiže

ostvarenje budžetske ravnoteže na duži vremenski rok, pa se takav budžet naziva „ cikličnim

budžetom ".

budžeta, čiji je osnov budžetska ravnoteža, ali je njena posebnost u načinu na koji se ostvaruje

ta ravnoteža. Za ostvarivanje budžetske ravnoteže koristi se elastičnost nekih vrsta izvora

javnih prihoda. Ona se koristi za usklađivanje obima budžetskih sredstava i budžetskih

rashoda.

Pošto su budžetski rashodi u stalnom i cikličnom porastu, izvori prihoda moraju biti

organizovani da prate dinamiku kretanja rashoda. To se postiže naročito nekim vrstama javnih

prihoda, kao što su porez na promet koji se smatra najizdašnijim i najelastičnijim izvorom

javnih prihoda. Zatim to se postiže i prilagođavanjem progresivne poreske stope poreza na

dohodak.

Godišnji budžet

Da bi ukupni plan poslovanja bio konzistentan, pojedinačni planovi moraju biti međusobno

usklađeni kako po zadatcima i iznosima, tako i po rokovima izvršenja.1 Jedan od pojedinačnih

planova poslovanja je i financijski plan ili godišnji proračun, odnosno budžet. Ovaj se plan

sastavlja isključivo u financijskim vrijednostima za razliku od ostalih planova koji se najčešće

odnose na planiranje naturalnih veličina. Budžetom „se s jedne strane procjenjuje vrijednost

outputa koji će tijekom planskoga razdoblja biti realizirani, s druge se strane određuje razina

financijskih sredstava koju treba osigurati za pribavljanje pojedinih vrsta inputa. Na kraju se

iz razlike inputa i outputa izračunava ukupna učinkovitost.2

Tri su glavne poslovne kategorije koje se proračunavaju financijskim planom, prihodi, rashodi

i financijski rezultat, odnosno dobitak i gubitak.

Izrada budžeta

Kao što smo već ustanovili planiranje i sve aktivnosti koje se uz ovaj pojam vežu, imaju veliki

utjecaj na izradu budžeta, glavnog spiska svih planiranih prihoda i rashoda. Time se budžet

reprezentira kao središnji planski dokument. Upravo zbog toga on se tretira kao

fundamentalni planski dokument kojeg obvezno ima svako poduzeće ili tvrka. Kao što smo

već spomenuli koristeći se u planiranju i kontroli, osim što iskazuje prihode i rashode,

pokazuje glavne bilančne stavke, tokove gotovine i kapitalne izdatke. Istovremeno se koristi i

kao instrument kontrole koji pokazuje što se ostvarilo i što nije prema planiranome.

1 L. Crnković, J. Martinović, J. Mesarić, Organizacija i primjena računovodstva, Ekonomski fakultet, Osijek, 2006., str. 390.2 L. Crnković, J. Martinović, J. Mesarić, Organizacija i primjena računovodstva, Ekonomski fakultet, Osijek, 2006., str. 393.

"Postupak izrade budžeta naziva se budžetiranje (eng. budgeting), a njime se provodi

transformacija strateških planova u godišnje planove izražene u financijskim veličinama. To

je postupak kvantitativne konverzije planova akcija."3

Također budžet je temeljni dio i menadžmenta te on za njega predstavlja:

1. "točno i pravodobno analitičko sredstvo

2. mogućnost predviđanja perfomansi

3. pomoć u alokaciji raspoloživih resursa

4. mogućnost kontrole tekućih perfomansi

5. pravodobno upozorenje na odstupanja od predviđenog

6. pravodobni signal nadolazećih mogućnosti i prijetnji

7. mogućnost korištenja perfomansi iz prošlosti kao orijentir za budućnost"4

Nakon procesa budžetiranje pojavljuje se rezultat, a to je set budžeta u kojima se očituje

vrijednosni prikaz očekivanih rezultata, tokovi gotovine i ostalo. Važnost postojanja budžeta

uočava se i u dijelovima organizacije, točnije organizacijskim jedinicama. "Naime, svaka

organizacijska jedinica, pogotovo veća, ima svoj budžet koji može biti jedinstven, ali može

biti i funkcijski razrađen u ovisnosti o veličini i poslovnom procesu."5

Izradom budžeta poduzeća su prisiljenja misliti i gledati u budućnost, anticipirajući ju na kraći

ili duži rok. Time se pokazuje da se procesu izrade budžeta mora pristupiti s punom

pozornosti kako bi se njegovom izradom osiguralo sve ono što je očekivano.

Vrste budžeta

Iako postoje različite klasifikacije vrsta budžeta, ipak ih možemo svrstati prema sljedećim

kriterijima:

1. "vrste budžeta s obzirom na budžetsko razdoblje

2. vrste budžeta s obzirom na obuhvat razine aktivnosti

3. vrste budžeta s obzirom na njihov sadržaj

4. vrste budžeta s obzirom na način izražavanja budžetskih veličina"6

3 Marin Buble, Osnove menadžmenta, Sinergija, Zagreb, 2006., str. 99. 4 Isto5 Marin Buble, Osnove menadžmenta, Sinergija, Zagreb, 2006., str. 100. 6 Marin Buble, Osnove menadžmenta, Sinergija, Zagreb, 2006., str. 414 .

Razdoblje za koje se budžet donosi može biti različito, ali uvijek treba voditi računa da

omogući što preciznije procjene i što bolje mogućnosti ostvarenja efekta menadžmenta.

Upravo to prisiljava poduzeća da prilikom izrade budžeta gledaju u budućnost te da ju

anticipiraju na duži ili kraći vremenski rok. Tako razlikujemo tri vrste budžeta s obzirom na

budžetsko razdoblje.

Temeljna i najvažnija vrsta budžeta koji je kao dio strateškog plana poduzeća prebačen u

financijski izraz. Najčešće uključuje razdoblje od jedne godine, ali može uključivati i krća

razdoblja poput kvartala, mjeseca ili tromjesečja.

Budžet ulaganja u dugotrajnu materijalnu imovinu, odnosno obuhvaća proračun potrebnih

investicijskih ulaganja u stalnu imovinu poduzeća. Obuhvaća razdoblja između 5 do 10

godina.

Naziva se još i kontinuirani budžet. model budžeta kod kojega se kontinuirano pridodaje

sljedeći mjesec uz izuzimanje protekloga mjeseca. On prisiljava menadžere na permanentnu

reviziju procjena tako da budžet uvijek pokriva razdoblje od godine dana.

S obzirom na obuhvat razine aktivnosti budžeta možemo razlikovati dvije vrste.

Obuhvaća sve djelatnosti i aktivnosti nekog poduzeća ili tvrtke u cjelinu izraženu u

financijskom ili nekom drugom izrazu. Može se odnositi na dugoročno ili kratkoročno

razdoblje.

"Obuhvaća samo one aktivnosti koje se odnose na odgovarajući organizacijski dio poduzeća.

Sadržaj toga budžeta ovisi o tipu organizacijske jedinice na koju se odnosi."7 To može biti

strateška poslovna jedinica (SBU), poslovna jedinica (BU), profitni centar (PC) ili troškovni

centar (CC, CU).

Vrste budžeta s obzirom na sadržaj

S obzirom na sadržaj ističe se glavni ili master budžet s obzirom na pojedinačne koji su

direktno ili indirektno povezani i sastavni dio glavnog budžeta.

Glavni budžet

To je sustav međusobno povezanih pojedinačnih budžeta podređenih dijelova poduzeća i

njihovih odnosa, koji zajedno obuhvaćaju planirane aktivnosti ukupnoga budućeg poslovanja.

7 Marin Buble, Osnove menadžmenta, Sinergija, Zagreb, 2006., str. 415.

Elementi master budžeta, odnosno pojedinačni budžeti variraju ovisno o veličini i prirodi

poslovanja poduzeća, ali ipak kao uobičajeni za proizvodno poduzeće, obično uključuju razne

sadržaje. Operativni budžet sadrži više sadržaja od kojih su bitniji bidžet dobitka, budžet

troškova proizvodnje i drugo. Financijski budžet sastoji se od budžeta gotovine koji daje

prognozu priljeva i odljeva novčanih sredstava za budžetsku godinu i kraće vremensko

razdoblje, a prethode mu brojne procjene i obračuni poput: budžet zaliha, budžet nabave,

budžet plaćanja tekućih obveza i drugo. Tu se uključuje i stanje bilance, odnosno pregled

učinka planiranoga poslovanja na imovinu, obveze i kapital poduzeća. Budžet kapitala

izravno utječe na budžet novčanih tokova i budžetiranu bilancu te na perspektivu poslovanja i

buduću financijsku sposobnost poduzeća. Temeljitiji prikaz se može viditi na sljedećoj slici.

Slika 1. Sastavni dijelovi glavnog budžeta, tijek njihove izrade i međusobna povezanost

S obzirom na način izražavanja veličina u budžetu, obično se razlikuju dvije vrste budžeta:

1. vrijednosno izraženi budžeti

2. naturalno izraženi budžeti

"Vrijednosno izraženi budžeti najčešća su pojava, ali neke od njih prate i naturalni budžeti,

kao što su budžet radnih sati, budžet strojnih sati, budžet količine proizvoda, itd."8

Budžetska kontrola

Budžetiranje, operacionalizacija planova u određenom razdoblju koje može biti jedna godina

ili kraće, ima važnu ulogu u sustavu kontrole. Tako možemo razvrstati dvije osnovne

budžetske kontrole, a to su budžetska kontrola tekućih aktivnosti i budžetska kontrola

ostvarenih rezultata.

Ima karakter perventivne kontrole te obuhvaća neposredno uspostavljanje ravnoteže između

budžetiranih svota za planirane aktivnosti i njihovog ostvarenja. Time se ona odnosi na

aktivnosti u toku. Također uključuje kontinuirano promatranje ostvarenja budžetiranih

performanci kao i njihovu kontrolu te signalizaciju za uporabom posebnih korektivnih radnji

koje osiguravaju postizanje tih ili još boljih performanci, odnosno kojima se uspostavlja sklad

između pojedinačnih budžeta.

8 Marin Buble, Osnove menadžmenta, Sinergija, Zagreb, 2006., str. 416.

Zaključak

Budžet se smatra osnovnim instrumentom financiranja svih suvremenih država, a u nekima

predstavlja i jedini oblik financiranja. Moglo bi se reći da je budžet izuzetno složen pojam

pomoću kojeg država ostvaruje razne ekonomske, financijske, političke i socijalne ciljeve, te

se iz tog razloga mogu pronaći brojne definicije budžeta. Pri traženju prave definicije važno je

uzeti u obzir da je budžet akt kojim se predviđaju i odobravaju prihodi i rashodi države,

unaprijed ili na određeno vremensko razdoblje.

Da bi se pojedini dijelovi budžeta izvršavali sukladno zakonu, potrebno je voditi i pratiti

brojne propise pomoću kojih se reguliraju potrošena sredstva da bi se na taj način uklonila

sumnja od iskorištavanja budžeta.

Pojmove budžet i budžetiranje najčešće se povezuje s planiranjem primitaka i izdataka u

pojedinim državama, dok se u gospodarskom sektoru ove pojmove povezuje s financijskim

planiranjem. Planiranje i budžetiranje ni u kojem slučaju nisu sinonimi, stoga se zaključuje

kako budžet predstavlja vrijednosni izraz planiranih aktivnosti menadžmenta u određenom

razdoblju, te pomaže u koordinaciji i provođenju plana, dok je budžetiranje temelj poslovnoga

planiranja i menadžerske kontrole čija je osnovna zadaća postaviti sve aktivnosti pojedinog

poduzeća za vrijednosne ciljeve.

Literatura