Sport mlađih kategorija-pitanja i odgovori

SPORT MLAĐIH UZRASNIH KATEGORIJA

Pitanja i Odgovori za ispit

1. Doba predpuberteta (razdoblje, karakteristike i psihosocijalni pokazatelji

Rana školska dob, obuhvata godine starosti izmeĊu 6 i 10.5 godina za

djevojĉice i 6 i 12.5 za djeĉake...

Karakteristike ovog perioda:

-djevojĉice i djeĉaci podjednako brzo rastu u visinu, oko 6 cm na godinu i

dobijaju po 3 do 3.5 kg na godinu...

-muskulatura ne parati rast kostiju već kasni oko pola godine...

-potkoţno masno tkivo nastavlja rast, koji je bio usporen u predškolskom

dobu...

-limfno tkivo dostiţe maksimum...

-polni organi se veoma sporo razvijaju...

-poĉinje izbijanje trajnih zuba...

Here comes your footer Page 2

-oko šeste godine kiĉmeni stub dobija fiziološke krivulje, kosti su još mekane, te su vrlo elastiĉne (treba voditi raĉuna da ne doĊe do deformacija)

-masa srca se pribliţava odnosima kakvi su kod odraslih osoba...

-frekvencija srĉanog mišića je za 6 godina izmeĊu 74-115 otk/min, 8 godina 70-110otk/min, 10 godina 70-110 otk/min...

U psihosocijalnom smislu uoĉavaju se sledeći pokazatelji:

-paţnja dobija sve veću stabilnost..

-emocije su kratkotrajne, lako se oslobaĊaju i teško kontrolišu..

-interesi su sve zreliji i usmjereniji ka saznavanju odnosa meĊu pojavama u sportu...

-izraţena je komunikativnost, zajedništvo...

-ĉesta pojava su neustrašivost, sklonost podvizima, vratolomijama...

-naglo se razvija opšta, sportska i socijalna inteligencija..


-edukativna zainteresovanost i poštovanje autoriteta vrlo su jasne...

-dolazi do fenomena identifikacije (uglavnom sa trenerom ili nekim poznatim sportistom)...

Ovo je najidealniji period za stvaranje radnih navika i procesa uĉenja...

Kaţe se da u sportu vrijedi:”uĉi prije puberteta, a takmiĉi u i poslije puberteta.”

Adaptacija na fiziĉke napore kod djece u uzrastu od 8 do 10 godine je vrlo pozitivna, i to iz više faktora:

-smanjenje nervne razdraţljivosti,

-brzog razvoja grudnog koša,

-stabilizacije grudno-trbušnog oblika disanja,

-povećanje radne sposobnosti sistema za krvotok...


2. Doba puberteta (razdoblje, karakteristike i psihosocijalni pokazatelji)

Po svim faktorima najbitnije ekstrauterino razdoblje u ţivotu ĉovjeka...

Omah se uoĉava polna diferencijacija ulaska u ovo razdoblje, (djevjĉice 10.5 godina, djeĉaci 12.5 godina)...

Poĉetak puberteta se fiziološki podudara sa pojavom sezmoidne kosti u tetivi aduktora palca...

Karakteristike ovog razdoblja su:

-mlijeĉni zubi se zamjene trajnim zubima...

-jako ubrzan rast u visinu, (pa se zato djeca doimaju slabim i mršavim)...

-dolazi do potpunog sreĊivanja unutar organizma, zahvaljujući potpuno razvijenim organima...

-srce raste puno brţe od sistema krvnih sudova, (moţe se javiti povišen krvni pritisak)...


-vitalni kapacitet pluća se povećava zbog znatnog povećanja grudnog

koša....

-izmjena materije je vrlo intenzivna, (unose se povećane koliĉine hrane)...

-elasticitet aorte se povećava od roĊenja do 10-te, odnosno 14-te godine, a nakon toga je sve manje elastiĉna...

-broj eritrocita i koliĉina hemoglobina se penje kod oba pola do puberteta, a onda nastavlja rast kod djeĉaka, a kod djevojĉica ne....

-frekvencija disanja se kontinuirano sniţava u toku rasta i razvoja u predpubertetu i pubertetu bez znaĉajnih razlika u odnosu na pol, razlikuje se volumen disanja, maksimalni i minutni volumen disanja, vitalni kapacitet

porastom godina mjenja se i gornja granica maksimalne koncentracije mlijeĉne kiseline, u 6 godini iznosi 60 mg, u 11 godina 85 mg, a kod odraslih 120 mg


-razvojem gonada i sekundarnih polnih oznaka uoĉljivo je:

1.Kod djevojĉica (povećanje prsa, pubiĉnih dlaĉica, masno tkivo se rasporeĊuje na drugaĉiji naĉin nego kod djeĉaka, raste pubiĉna kost i donji dio crijevne kosti, pojava prve menstruacije javlja se nešto prije 13 godine...)

2. Kod djeĉaka ( povećanje testisa, razvoj pubiĉne i aksilarne dlakavosti, dlakavost lica, povećanje mišićne mase, širine ramena, duţine stopala, mutacija glasa....)

-u motoriĉkom smislu dogaĊa se slabljenje u razvoju zbog ubrzanog rasta cjevastih kostiju koje ne prate mišićna vlakna...rezultat toga je lošija koordinacija, sa mnogo suvišnih pokreta...

-istraţivanje provedeno u Lajpcigu je pokazalo da odliĉno savladana kretanja u periodu predpuberteta se mnogo manje gube u periodu puberteta od onih koje nisu dovoljno savladane


-ovo je bitno za selekcionisanje koja se provode kada se djete nalazi u fazi puberteta....

-karakteristike emocionalnog i afektivnog ponašanja:

1.Da se okreću sebi, teţe ka nezavisnosti od odraslih i okoline

2.Javlja se prkos, inat i tvrdoglavost

3.Precjenjuju vlastite mogućnosti i kvalitete

4.Buntovni i spremni na svaĊu

5.Raste im motiv afirmacije

6.Mašta je veoma razvijena


3. Doba postpuberteta

-ĉesto se naziva i adolescencijom ili periodom potpune zrelosti....

-traje od završetka puberteta do završetka koštanog rasta i razvoja....

-po godinama to bi za djevojke bilo razdoblje izmeĊu 16 i 18 godina, a za mladiće od 18 do 20 godina

-karakteristike ovog perioda su:

1.Veoma naglašena potreba za afirmacijom...

2.Izraţena je impulsivnost...

3.Prenaglašena emocionalnost..

4.Brzo i lako se oduševljavaju novim idejama...

5.I dalje su nesamokritiĉni, ali veoma kritiĉni prema drugima...

6.Faza u kojoj se postiţu vrhunski rezultati...(u mnogim sportovima tipa gimnastika, atletika, plivanje


4. Selekcija (pojam i značajnost)


5. Problemi koje susrećemo u programu selekcije

Problemi koje susrećemo u programu selekcije, a koji se odnose na donošenje odluka su:

-da li djete ima pravo glasa u procesu selekcije,

-da li su u proces ukljuĉeni njegovi roditelji,

-da li su odluke donesene nezavisno od strane trenera ili drugih sportskih zvaniĉnika,

-koje su savjetodavne mogućnosti na raspolaganju djetetu ili roditeljima, kada je ono selektovano,

-koje su poslijedice moguće po “osvjedoĉene talente”, a koje potom proizilaze iz njihovih individualnih i oĉekivanja njihovih roditelja


6. Programi selekcije (načini provoĎenja)

Programi selekcije su iskljuĉivi...

U stratu traţe eliminaciju velikog broja pojedinaca, a potom odbacivanje i selekcionisanih kada takmiĉenja postanu specijalizovanija i rigoroznija...

Neki programi ĉesto ukljuĉuju i ekonomsku diskriminaciju...

Posebno je vidljivo u sportovima kao što su gimnastika, plivanje, umjetniĉko klizanje, hokej na ledu

Neki programi selekcije omogućuju školarinu talentovanim mladim

ljudima ĉiji roditelji nemaju potrebnih metrijalnih sredstava

U mnogim sportovima programi selekcije ukljuĉuju diskriminaciju

ljudi po kriteriju zrelosti


7. Najznačajniji faktori prisutni u selekciji (nabrojati i objasniti)

Znanja i iskustva velikog broja istraţivaĉa i trenera koji se

bave selekcijom upućuju na saglasnost da su od velikog

broja faktora koji su prisutni u selekciji ipak najznaĉajniji:

-talenat,

-naslijeĊe,

-biološka zrelost,

-visoka organizacija podsistema selekcije (usmjeravanje, izbor

i praćenje selekcionisanih)


8. Objasniti tjelesnu visinu kao važan detalj prilikom selekcije

Vaţan detalj prilikom selekcije, jer je poznato da visina predstavlja znaĉajan i odreĊujući faktor u razvoju vrhunskog spotiste...

Tjelesna visina spada u genetske faktore...

Mnoga mjerenja i poreĊenja koja su vršena u cilju utvrĊivanja zakonitosti nasleĊivanja tjelesne visine pokazala su da tjelesna visina pokazuje veliku genetsku uslovljenost

Faktori koji utiĉu na tjelesni rast i razvoj djeteta mogu da budu endogeni (naslijeĎeni) i egzogeni (stečeni)...

Najvažniji endogeni faktori su:

1. HEREDITET I KONSTITUCIJA

-heredokonstitucionalni faktori, preneseni putem gena djeluju direktno na izvršne organe, tj. na tkivo...(centre regulacije rasta)...

-za što bolje procjenjivanje rasta i razvoja nekog djeteta korisno je poznavati morfološki tip njegove porodice (roditelji, djedovi...)


prema podacima V.B.Švarca i S.V.Hrušĉeva (1982) nasljednost visine

dostiţe sigurnost od 85-90%..

-ovaj podatak govori da ako je mjerenje izvršeno u napovoljnijem biološkom

uzrastu, sa vjerovatnoćom od 85-90% moţemo da predvidimo konaĉnu

tjelesnu visinu mladog sportiste

interesantna su i druga zapažanja u odnosu na tjelesnu visinu:

sa povećanjem srodstva zavisnost tjelesne visine se povećava,

korelacija u visini izmeĊu majke i djeteta je veća nego izmeĊu djeteta i

oca,

djeca ĉiji se roditelji znaĉajno razlikuju po visini su obiĉno viša nego djeca

roditelja koja su pribliţno jednakog rasta


djeca koja se ubrajaju prije puberteta u visoke uĉenike po

pravilu su visoka kad odrastu,

djeca koja imaju visoke roditelje ili samo jednog visokog

roditelja, dostiţu kao odrasli prekomjernu tjelesnu visinu


9. Objasniti biološku dob kao važan detalj prilikom selekcije

se odnosi na fiziološki razvoj organa i tjelesnog sistema, što pomaţe kod

odreĊivanja fiziološkog potencijala i na treningu i na takmiĉenju...

Kada kategorišemo ili selekcionišemo sportiste moramo uzeti u obzir

biološku starost

Kruti sistem selekcije po hronološkoj dobi u sportu će teško rezultirati

krivim ocjenama i procjenama, te slabim odlukama...

Sazrijevanje brojnih fizioloških funkcija ne ide u sve djece paralelno s

krivom opšteg rasta....

Zbog toga se dešava da dva djeteta iste ţivotne dobi ili iste tjelesne visine

znatno razlikuju s obzirom na stepen zrelosti

Neka djeca brţe sazrijevaju, pa ranije uĊu u pubertet, dok je kod drugih

sazrijevanje sporije, pa pubertet nastupa kasnije


Stoga je za ukupnu ocjenu razvoja djeteta potrebno na neki naĉin

procjeniti ne samo njegove fiziĉke dimenzije, nego i dostignuti stepen

razvoja i zrelosti...

Biološka starost odgovara hronološkom dobu kad funkcionalno-morfološki

razvoj djece dostigne prosjeĉni nivo za dati uzrast

U savremenoj trenaţnoj praksi trener se ĉesto susreće sa fenomenom

akceleracije rasta koji je narušio skladnost odnosa hronološke i biološke

starosti

Manifestovanje veće biološke starosti kod djece u odnosu na ostalu djecu

izraţavaju se znaĉajnim prednostima u sportskoj aktivnosti

Ranije sazrela djeca poslije izvjesnog vremena gube predhodnu prednost

i trenutnu “nadmoćnost” nad vršnjacima kad se njihova hronološka i

biološka starost izjednaĉe


Opšte je mišljenje da treneri u okolnostima kada su biološke prednosti evidentne treba da trenaţne zahtjeve usklade prema okolnostima, a ne prema kalendarskoj starosti sportista...

U kolektivnim sportovima biramo biološki zrelije, a u individualnim biološki mlaĊe osobe...

OdreĊivanje hronološke dobi odnosno starosti u odnosu na datum roĊenja je veoma jednostavno, ali sa biološkog stanovišta nije uvijek ispravno i taĉno

Bez uzimanja u obzir biološke dobi, teško je odrediti da li su odreĊenja djeca premlada za izvoĊenje odreĊenih vještina ili za podnošenje opterećenja na treningu...

Najĉešće upotrebljavana metoda ocjene stepena zrelosti jestu rendgenskeprocjene sazrijevanja kostiju...

Postoji više metoda za rendgensku procjenu koštane dobi djece, najĉešće se primjenjuje uporeĊivanje rendgenskih slika zapešća lijeve ruke sa serijama standardnih slika u odgovarajućim atlasima


Na osnovu koštane dobi, kao jednog od najpouzdanijih pokazatelja tjelesne

zrelosti, moţe se bolje nego prema hronološkoj dobi ili nekoj tjelesnoj

dimenziji , s odreĊenom sigurnošću predskazati poĉetak puberteta....

UtvrĊivanje biološke dobi moţe se vršiti i prema odreĊenim karakteristiĉnim

obiljeţjima i uporeĊenjem dostignutog stepena tjelesnog razvoja sa

prosjeĉnim vrijednostima pokazatelja razvoja uzrasne grupe (tjelesna visina

teţina, raspon ruku, razvoj sekundarnih karakteristika i stepen okoštavanja

Za sigurnost selekcije bitno je utvrditi tempo biološkog razvoja potencijalnih

vrhunskih sportista...

Milanović (1997) istiĉe da, uvijek valja uzimati u obzir parametre i hronološke

i fiziološke dobi...

Tako se mogu izbjeći relativno ĉeste pogreške da se postupcima izbora

potencijalnih vrhunskih sportista bez pravih razloga djeca, negativno

selekcionišu


Ubrzani ravoj bioloških karakteristika je inaĉe poznat kod ljudske vrste, i

naziva se akceleracija...

Otuda se i osobe koje se u kratkom vremenskom intervalu razvijaju ili im

razvoj krene priije oĉekivanog vremena nazivaju akceleranti...

Orijentacija u sportskoj selekciji samo na akcelerante moţe biti maĉ sa

dvije oštrice jer se nepoznanica kada će se razvoj akceleranta završiti

Ĉest je sluĉaj da akcelerant ne izraste do onog oĉekivanog i ţeljenog

profila, već u normalno razvijenu osobu...

Varijabilnost biološke starosti u odnosu na hronološku moţe varirati u

intervalu 2 godine...

Razliĉita je u odnosu na polove i kod djevojĉica ranije nastaje, ali i

prestaje


Razlikujemo:

-AKCELERANTE- djecu koja imaju ubrzani razvoj i kojih je do

5% populaciji....

-DJECU KOJA IMAJU NORMALAN RAZVOJ- koji je do 90%

u populaciji...

-RETARDANTE- djecu koja imaju usporen razvoj i kojih je do

5% u populaciji


10. Objasniti sportsku dob kao važan detalj prilikom selekcije

Bompa (2000) kaţe da sportska dob posebno donja granica i odreĊena

dob za seniorski nivo takmiĉenja, imaju vaţan uticaj na oblikovanje

dugoroĉnog plana treninga

Programi treninga za djecu i mladeţ moraju u većini sportova biti

struktuirani tako da su usresreĊeni na ukupan razvoj i na to da

specijalizacija ne bude uvedena prerano

Problem sportskog odabiranja je povezan sa rješavanjem pitanja

prognoziranja sportskog dostignuća...

Objektivna osnova za prognoziranje u sportu je zakonitost formiranja

sportskog kvaliteta...

U većini sportskih disciplina opšta tendencija je smanjenje uzrasta u kome

poĉinje bavljenje sportom


Ova zakonitost nije ravnomjerno rasporeĊena u svim sportskim

disciplinama...

Za svaku sportsku disciplinu postoji najoptimalniji uzrast za poĉetak

sportskog usavršavanja...

Ukupno trajanje puta od selekcionisanog sportiste sa evidentnim

potencijalom do vrhunskog razliĉit je za pojedine sportske discipline

Kod muškaraca od 4.7 do 11.9 godina (prosjeĉno 6.9 godina), a kod ţena

4.8 do 11.6 godina (prosjeĉno 6.6 godina)....

Znatna kolebanja vremena za postizanje vrhunskih rezultata povezana su

sa tim što niz najistaknutijih sportista prelazi ovaj put u znatno kraćem

roku


11. Organizacija selekcije

Kao i sve druge, tako i sistem selekcije, odnosno identifikacija talenta ima

svoju organizovanu, logiĉku strukturu podsistema, ali ne i definitivno

prihvaćenu i oblikovanu, s obzirom na izuzetnu dinamiĉnost i sloţenost

problematike

Proces usmjeravanja podrazumjeva vrijeme i primjenu procedura

otkrivanja sposobnosti i osobina, saglasno potrebama i karakteristikama

dotiĉne grane sporta....

Iz usmjerene populacije zapoĉinje odabir djece ĉije antropološke

karakteristike pribliţno odgovaraju karakteristikama modela vrhunskog

sportiste dotiĉne grane sporta

Mladi talentovani sportista koji mašta o rekordima, ali ne voli uporno da

radi, nikada neće postati rekorder, niti kvalitetan sportista u svojoj grani

sporta


Selekcija bi trebala da se zasniva na testovima fiziĉke spremnosti i na statistiĉkom materijalu koji koristi sledeće kriterije:

-tipiĉan uzrast za vrhunska dostignućau nekom sportu,

-prosjeĉno vrijeme treninga koje je potrebno da se dostigne specifiĉni nivo sposobnosti,

-stopa opšteg poboljšanja sposobnosti u nekom posebnom sportu

U jednoj anketi 76 saveznih trenera Njemaĉke, koji rade u 30 razliĉitih grana sporta prilikom postavljanja pitanja o sportsko-specifiĉnim identifikacijama talenta, da postoji vrlo mali broj interno liĉnih uslova, koji se kod svih grana sporta procjenjuju kao “vrlo znaĉajne”....

Visoko su ocjenjeni:

-spremnost na rezultat,

-upornost,

-spremnost na fiziĉke napore,

-ostvarenje cilja


-puno angaţovanj na takmiĉenju,

-sposobnost za savlaĊivanje stresnih situacija,

-sposobnost koncentracije,

-sposobnost uĉenja i podnošenja fiziĉkog napora...

Pada u oĉi da su navedeni faktori psihiĉke vrste i da su ocjenjeni kao “jedva ujednaĉeni”....

faktori konstitucione, fiziĉke i tehniĉko-motoriĉke vrste su, u pojedinim granama sporta ili disciplinama od posebnog specifiĉnog znaĉaja....

-antropometrijski preduslovi (tjelesna visina, tjelesna masa, duţina ruku, duţina nogu, duboko teţite...)

-fiziĉka svojstva (snaga ruku, snaga nogu, brzinska snaga, brzinska izdrţljivost, gipkost, brzina reakcije....)

-tehniĉko-motoriĉki uslovi (sposobnost balansiranja, osjećaj prostora, osjećaj lopte, muzikalnost, osjećaj vode....)


sportsko-specifiĉni znaĉaj (igraĉka inteligencija, spremnost na rizik,

spremnost na kooperaciju i prilagoĊavanje, sposobnost

samosavlaĊivanja...)

Ove ocjene saveznih trenera ukazuju na to da je prilikom razrade

koncepta o identifikaciji talenata razumno razvijati najprije profile zahtjeva

specifiĉne grane sporta


12. Objasniti pojam snage kao motoričke sposobnosti u doba predpuberteta

u okvirima fiziologije snaga bi predstavljala maksimalno naprezanje koje jedan mišić moţe da razvije iz stanja mirovanja, pobuĊen maksimalnim poticajem

poĉetni period treba da bude osnova koja se provodi u predpubertetskomrazdoblju, u kojem treba da preovladavaju vjeţbe ukomponovane u neku igru...

ni u kom sluĉaju se ne smiju dozvoliti korištenja teških opterećenja (posebno kod slobodnih utega) zbog mogućih povreda zona rasta kostiju...

u okviru sedmiĉnog trenaţnog rada preporuĉuje se 20-30%vremena posvetiti opštem harmoniĉnom i proporcionalnom razvoju snage, izdrţljivosti, brzine, koordinacije i fleksibilnosti

ukupan program rada treninga snage u predpubertetskom i pubertetskom periodu mora biti adaptacija anatomskih struktura na treninge sve većih zahtjeva...

mora postojati progresivan rast opterećenja u programu treninga snage


13. Objasniti pojam snage kao motoričke sposobnosti u pubertetskom i postpubertetskom periodu

PERIOD PUBERTETA je oblikovanje sportiste gdje je svrha programa rada proporcionalan i harmoniĉan razvoj muskulature...

naglašavanjem specifiĉnosti samog sporta u ranom periodu, postiţemo brzu adaptaciju, ali vrlo ĉesto imamo za posljedicu veliki stres i pretreniranost usljed korištenja sve većih opterećenja...

Rimljani kaţu “Festina lente” što u prevodu znaĉi “ţuri polako”...

obavezno treba koristiti sadrţaje koji potkrepljuju osnovne odredbe treninga snage (razvoj fleksibilnosti zglobova, jaĉanje tetivnog aparata i jaĉanje centralnog dijela korpusa) jer razvoj osnove sa skladnim mišićima je primarni cilj treninga snage na tom stadiju...

to su vjeţbe sa vlastitom teţinom i partnerom, vjeţbe sa medicinkama, vjeţbe sa loptom od 2-4 kg, vjeţbe sa jednoruĉnim utezima (ne koristiti tehnike dizanja utega, kao što je nabaĉaj, izbaĉaj i trzaj)...


da bi trening dobio na jaĉini treba slijediti metodologiju:

-povećavati trajanje treninga (po 10 do 15 min)

-povećati broj treninga sedmiĉno

-povaćati broj ponavljanja unutar treninga za sve tipove aktivnosti

-povećati broj ponavljanja vjeţbi i vjeţbi po seriji....

metoda kruţnog rada je i dalje aktuelna, s tim da je povećan broj vjeţbi

do 12, sa 8 do 15 ponavljanja...

individualizacija je i dalje bitan faktor i kada je rijeĉ o brzini izvoĊenja

vjeţbi i uopšte ritma razvijanja snage


u trećem periodu koji se poklapa sa RAZDOBLJEM POSTPUBERTETA,

program treninga se lagano mjenja prema specifiĉnostima izabranog sporta...

progresija razvoja bi trebala, prema Bompi, sadrţavati sledeće karateristike:

-smanjiti pauze izmeĊu serija sa 3 na 2,5 minuta

-povećati broj serija po treningu

-povećati opterećenja na treningu (progresivno povećanje opterećenja u tri

sedmice, sa pauzom jedne sedmice, u kojoj se zadrţava intenzitet rada)...

veliki broj nauĉnika ni u ovom periodu ne predlaţu soficistirane sprave, kao ni

olimpijske tehnike dizanja tegova....

ipak sve veći je broj trenera praktiĉara koji upravo u ovom periodu treniraju

snagu na taj naĉin

metodologija razvoja snage se mjenja, ide ka treniranju maksimalne snage ili

neke od njenih komponenti, mišićne izdrţljivosti i dr


ukoliko trening snage slijedi nakon rada na tehnici, moţe trajati 30 do 60 min

i dalje je znaĉajna individualizacija tj. individualna podnošljivost kostiju (manje su otporne na istezanje i pritisak), tetiva i ligamenata, što predstavlja ograniĉenja za trening u odnosu na trening odraslih....

moţe se zakljuĉiti da se struktura pasivnog dijela aparata za kretanje povećava adekvatno naporu, ali da se brzina adaptacije ne moţe uporediti sa brzinom adaptacije aktivnog dijela aparata

u tom smislu treba obratiti paţnju da se:

-obezbjedi dovoljna pauza nakon naglašenog treninga snage

-ne koriste tegovi tj. rad iznad glave prije i za vrijeme puberteta

-ne upraţnjavaju jednostrana opterećenja

-ne koriste dugotrajna statiĉka opterećenja

ĉinjenica je da se pitanje “da li je potreban trening snage?” više i ne spominje, već se problematika usmjerava na adekvatno doziranje podraţaja


metode za razvoj snage:

-eksplozivnih podraţaja

-izometrijskih podraţaja

-naprezanja s popuštanjem

-pliometrijskih ekscentriĉno-koncentriĉnih podraţaja

-maksimalnih dinamiĉkih podraţaja (80 do 100% opterećenja)

-piramide (broj ponavljanja se smanjuje a teţina se povećava)


14. Objasniti pojam izdržljivosti kao motoričke sposobnosti u doba predpuberteta

podrazumjeva motoriĉku sposobnost duţeg trajanja aktivnosti bez opadanja intenziteta ili podnošenje fiziĉke aktivnosti tokom duţeg vremenskog perioda

autori je uglavnom dijele na opštu i specifiĉnu

na izdrţljivost jako utiĉe genetski faktor (koeficijent uroĊenosti je izmeĊu 0.70 i 0.80)

cilj rada na izdrţljivosti u ovom periodu je da se djeca progresivno osposobeza izvoĊenje fiziĉki aktivnosti produţenog trajanja prije nego što osjete umor...

princip individualizacije u potpunosti se primjenjuje zbog razliĉitih sposobnosti sistema kod djece

treba izbjegavati takmiĉenje u ovakvim vrstama rada...

ne treba im nametati brzinu već ih motivisati da savladaju udaljenost koja je predviĊena nekim svojim tempom...

obavezno je nauĉiti djecu pravilnoj tehnici trĉanja...


istraţivanja Bar-Ora 1991 pokazuju da apsolutna anaerobna

sposobnost osmogodišnjaka iznosi 45-50% jednog

ĉetrnaestogodišnjaka

anaerobni kapacitet je ograniĉen u odnosu na starije i

progresivno se povećava sa odrastanjem

dodatni problem predstavlja i smanjena sposobnost

eliminacije laktata i opravka, koji uzrokuje stres (priliv laktata

usko je vezan prilivom stres hormona u krvi, adrenalinom i

noradrenalinom)....


15. Objasniti pojam izdržljivosti kao motoričke sposobnosti u doba puberteta i postpuberteta

DRUGI PERIOD PUBERTET karakteriše intenzivniji rad na razvoju izdrţljivosti, i dalje opšte sa laganim prelazom na specifiĉnosti sporta

maksimalan primitak kiseonika se povećava kod oba pola, ali djeĉaci imaju veće vrijednosti zbog povećanja mišićne mase...

cilj treninga je povećanje nivoa aerobne i anaerobne izdrţljivosti koja je formirana u predpubertetskom periodu...

trening izdrţljivosti ide ka specijalizaciji, tj. specifiĉnosti sporta postaju dominantne

kada se progresivno ţeli povećati opterećenje na treningu povećati:

-trajanje treninga do 90 minuta

-broj treninga sedmiĉno na 4-5

-broj vjeţbi

-trajanje svih ponavljanja...

glavna zakonitost treninga izdrţljivosti u pubertetu je da se prije treninga motoriĉkih sposobnosti radi na treningu anatomsko-funkcionalnih sposobnosti


trening bi primarno trebao i dalje da se bazira na obimu, bez naglaska na

intenzitet, a metode i sadrţaj rada prilagoĊeni psihofiziĉkom razvoju

svakog pojedinca

PERIOD POSTPUBERTETA, a s tim i specijalizacije, unapreĊuje se

postepeno, sa opšte izdrţljivosti, na kojoj se i dalje radi, prelazi na

specifiĉne zahtjeve, da bi se zadovoljile potrebe izabranog sporta

program treninga osmišljen za postbubertet mora se odnositi i na

razvijanje anaerobne izdrţljivosti, tj. da se trenira tolerancija otpornosti na

laktate...

osnovni podatak za modeliranje treninga izdrţljivosti je struktura i tempo

situacionih opterećenja u sportu


metode za razvoj izdrţljivosti su:

-kontinuiranog rada sa standardnim opterećenjima

-kontinuiranog rada sa varijabilnim opterećenjima

-kontinuiranog rada do otkaza

-intervalnog rada sa standardnim opterećenjima

-individualnog rada sa varijabilnim opterećenjima

-situaciona metoda


16. Objasniti pojam brzine kao motoričke sposobnosti u doba predpuberteta

sloţena motoriĉka sposobnost odreĊena strukturom i funkcijom nervnog

sistema, teško se distancira od eksplozivne snage

kroz brzinu prouĉavamo ĉetiri elementa:

-latentno vrijeme motorne reakcije (predstavlja vrijeme od pojave signala

za kretanje do motornog odgovora)

-brzina pojedinaĉnog pokreta

-frekvencija pokreta u odreĊenom vremenu

-brzina trĉanja


razvoj brzine u predpubertetu ogleda se u nervno-muskularnoj

adaptaciji....

rezultat povećanja brzine u predpubertetu najĉešće zavisi od poboljšanja

mišićne koordinacije

cilj predpubertetskih sportskih aktivnosti je razvijanje specifiĉne igraĉke

brzine...

kroz razliĉite igre uĉe da usklade ruke i noge, trĉe na tehniĉki ispravan

naĉin...

Autori Bailey, Malina i Mirwald (1985) tvrde da sve igre u ovom dobu

treba da budu mješovitog pola jer nije utvrĊena snaĉajna razlika meĊu

djevojĉicama i djeĉacima


trajanje vjeţbi ili udaljenosti koju treba savladati ne bi trebala da preĊe 4

do 6 sekundi, sa pauzom od 2 do 3 minuta....

za ovaj period je karakteristiĉno da trĉanje treba da bude pravolinijsko....

kako postaju snaţniji tako se kretanja trebaju usloţnjavati (cik-cak,

trĉanja stani-kreni, trĉanje sa kratkim okretima...)

za rad gornjih partija treba koristiti bacanje i hvatanje loptica, medicinki i

dr.....


17. Objasniti pojam brzine kao motoričke sposobnosti u doba puberteta i postpuberteta

U PUBERTETU na rzvoj brzine utiĉu: tjelesni razvoj, veliĉina mišića, nivo hormona, razvijenost snage, koordinacija mišića i dr...

J. Weineck, latentno vrijeme reakcije i ukupno vrijeme reakcije u ovom periodu se pribliţavaju vrijednostima odraslih...

J. Weineck, frekvencija pokreta dostiţe svoj maksimum izmeĊu 13-te i 15-te godine

cilj treninga brzine u ovom periodu je prebacivanje na specifiĉnosti samog sporta i podiţe na viši nivo od višestranog treninga....

radeći na brzini u pubertetu treba odvojiti, prema polu, grupe u kojima se radi...

u samom radu se koriste i dalje igre, štafetne igre, sprintevi koji se progresivno povećavaju od 10-20m do 50-60m, sprintevi sa okretima, trĉanje oko ĉunjeva sa promjenom pravca, nošenje i bacanje medicinke, skokovi preko niskih prepona


RAZDOBLJE POSTPUBERTETA treba posmatrati u razvoju brzine kroz rad na specifiĉnoj brzini vezanoj za izabrani sport....

za svakog sportistu koji teţi vrhunskim dometima, ovo je kljuĉni period, a metode i sadrţaji su potpuno bliski treningu odraslih...

peridoizacija treninga mora biti na godišnjem nivou, sa svim periodima koji su zastupljeni u dotiĉnom sportu

osnoven metode za razvoj brzine su:

-ponavljanja

-intervalnog rada

-trĉanja sa ubrzanjem

-brzog izvoĊenja frekvencije pokreta

-trĉanja sa letećim startom

-trĉanja niz kosinu

-brzog reagovanja

-najbrţeg izvoĊenja pojedinaĉnog pokreta

-trĉanje štafeta


18. Objasniti pojam koordinacije kao motoričke sposobnosti u doba predpuberteta

Đ. Nićin (2000) koordinacija predstavlja svrsishodno, kontrolisano,

energetsko, vremensko i prostorno organizovanje pokreta u cjeline, tj

kretne strukture

Zaciorski (1975) odredio je tri manifestacije koordinacije:

-kao spsobnost taĉnog izvoĊenja brzih motoriĉkih radnji

-kao sposobnost brzog uĉenja pokreta

-kao sposobnost motornog transfera u srodnim i nesrodnim pokretima

razvoj brzine, snage i izdrţljivosti utiĉe na razvoj koordinacije....

genetski koeficijen iznosi 0.80


predpubertet predstavlja najvaţniju fazu (zovu je fazom brzog sticanja) u

razvoju ove motoriĉke sposobnosti

sadrţaji primjenjljivi u ovom periodu su: vjeţbe za usvajanje motoriĉkih

vještina (kotrljanje u svim ravnima, bacanje, udaranje, hvatanje), vjeţbe

jednostavne ravnoteţe (hodanje po uskim predmetima, skakanje sa i na

niske predmete), vjeţbe jednostavnog ritma i reakcije (hvatanje,

pljeskanje, poskoci), vjeţbe za razvoj prostorne orijentacije i osjećaja za

poziciju tijela ili ekstremiteta (puzanje, kotrljanje, kolut naprije-nazad),

vjeţbe za razvijanje spretnosti (manipulacije sa raznim rekvizitima),

sloţenije vjeţbe ravnoteţe (okreti, poskoci, skokovi na uskim

predmetima...)


19. Objasniti pojam koordinacije kao motoričke sposobnosti u doba puberteta i postpuberteta

PUBERTET je za koordinaciju vrijeme kada ona u razvoju lagano stagnira

ili opada...

u ovom periodu primjenjujemo sadrţaje: vjeţbe koordinacije ruka-oko

(bacanje, hvatanje, udaranje lopte), vjeţbe za koordinaciju ekstremiteta

(kruţenja u razliĉitim ravnima, preskakivanje vijaĉe), vjeţbe za orijentaciju

u prostoru (više povezanih koluta, leteći kolut), vjeţbe ravnoteţa

(hodanje, trĉanje lagano po gredi, poskoci, skokovi)....

kako se pribliţava PERIOD POSTPUBERTETA situacija sa

koordinacijom se stabilizuje i zadrţava konstantan lagani napredak...

u vjeţbe koje se primjenjuju treba ubaciti elemente sa brzom promjenom

pravca kretanja, izvoĊenje sloţenih tehniĉkih elemenata u “slabiju stranu”

i “slabijom rukom”....


20. Objasniti pojam fleksibilnosti kao motoričke sposobnosti u dobu predpuberteta

rijeĉ je o sposobnosti zglobnog aparata da obavi maksimalan radius

pokreta tj da se pokret izvede što većom (maksimalnom) amplitudom

Fleishman i Hempel (1956), ne postoji jedinstveni faktor fleksibilnosti već

se radi o podjeli: topološkim regijama (ruku i ramenog pojasa, trupa,

nogu), ekstendiranu (zadrţavanje poloţaja u ekstenziji), dinamiĉku

(sposobnost brzog ponavljanja fleksije), aktivnu (velika ampiltuda pokreta

u zglobu) i pasivnu (maksimalna amplituda pod uticajem spoljne sile)...

koeficijen uroĊenosti je mali, što efektima razvijanja daje velike

mogućnosti

potrebno je sa radom na razvijanju fleksibilnosti poĉeti vrlo rano,

PREDŠKOLSKOM I PREDPUBERTETSKOM DOBU


znaĉaj treninga fleksibilnosti je u tome da se prefeniranu povrede i da se

dugoroĉno sprijeĉi pojava muskularnih disbalansa...

za poĉetni period se ne preporuĉuje rad tipa pasivnog istezanja sa

partnerom...

preporuĉuju se aktivne, dinamiĉke vjeţbe istezanja...

zašto je trening opšte fleksibilnosti bitan?

u ovom razdoblju još se ne zna sa sigurnošću koji će sport dijete izabrati,

s tim u vezi ni pokretljivost kojih zglobova će biti od prevashodnog

interesa...

najveću ulogu ima uticaj na prevenciju raznih povreda


21. Objasniti pojam fleksibilnosti kao motoričke sposobnosti u dobu puberteta i postpuberteta

poĉetak RAZDOBLJA PUBERTETA je još uvijek povoljan za povećanje pokretljivosti u kiĉmenom stubu, zglobu ramena i kuka...

za razliku od ranije navedenih motoriĉkih sposobnosti, u ovoj su u prednosti djevojĉice...

u poĉetnom stepenu puberteta treba individualizovati trening i odvojiti djecu po polu u treningu fleksibilnosti

u DOBA POSTPUBERTETA naroĉito kod djeĉaka, fleksibilnost zbog povećanja veliĉine mišića, rasta i mišićne mase, opada

metode za razvijanje fleksibilnosti:

-statiĉkog istezanja (koja podrazumjeva istezanje do granica pokreta)

-balistiĉkog istezanja (aktivno kretanje do granice pokreta)

PNF (proprioceptivne nervno-muskularne pomoći, što znaĉi da se izvode izometriĉke kontrakcije protiv spoljnog otpora)

-dinamiĉkog istezanja (u kojoj je karakteristiĉno da se vrši zamah, potpomognut sa većom skupinom mišića)


22. Tehnička priprema mladih sportista

Tehniĉka priprema podrazumjeva razvijanje sposobnosti sportiste da

upravlja pokretima svoga tijela u relaciji specifiĉne tehnike potrebne za

postizanje sportskog rezultata...

Potrebno je usvojiti osnovnu strukturu pokreta (osnovna obuka tehnike),

formirati stereotipa gibanja (usvajanje tehnike) i prilagodoti ga uslovima

takmiĉenja (situaciona adaptacija)...

Suština sportske tehnike sastoji se u tome da sportista svjesno iskorištava

svoje kretne spospobnosti i potencijale, radi pravilnog rješavanja

zadataka za vrijeme izvoĊenja tehnike...

Ĉovjek posjeduje sposobnost izvoĊenja velikog broja pokreta i

kombinacija pokreta, koje bez uĉenja ne moţe da izvede....

Ova sposobnost proizilazi iz mogućnosti i stanja viših motoriĉkih centara...


Za sportsku aktivnost znaĉajna su tzv stilizovana kretanja, koja se uĉe i

koja su ĉesto kombinacija prirodnih pokreta...

Fiziĉki pokret je posljedica sloţenih biohemijskih procesa koji uzrokuju i

omogućavaju mehaniĉko kretanje, pri ĉemu je ĉovjekov aparat za kretanje

sredstvo prenošenja kretanja

Djelovi strukture tjelesnog pokreta:

1 polazni ili startni poloţaj:

-ovaj poloţaj ne mora da traje dugo, ĉak moţe i da je sasvim kratak, trenutan, ali dovoljno dug za potrebnu koncentaraciju...

-ĉesto je odluĉujući faktor daljeg uspješnog toka kretanja...

2 prelazni poloţaj:

-pokazuje poloţaj tijela i pojedinih djelova tijela...

-ĉesto se mjenja u raznim situacionim okolnostima...


3 završni poloţaj:

-ima znaĉajan uticaj na ocjenu efikasnosti kretanja, rezultat je datog kretanja...

-završni poloţaj moţe da bude polazni poloţaj za neki novi nastavak kretanja...

4 putanja pokreta:

-svaka taĉka tijela u pokretu opisuje neku putanju...

-pravaca u jednom kretanju moţe da bude mnogo, ali je samo jedan pravac naefikasniji, najekonomiĉniji i najbolji

5 veliĉina pokreta:

-moţe se mjeriti jer su svi pokreti obrtna kretanja, mogu se odreĊivati uglovi, stepeni...

-sportski efekat u jednom tehniĉkom elementu moţe zavisiti od veliĉine amplitude pokreta...

-obim kretanja nije moguće taĉno odrediti, posebno kada nemamo informaciju o mogućnostima amplitude u pojedinim zglobovima...

-zbog toga odreĊivanju obima kretanja mora se pristupiti individualno


Elementi kretanja s obzirom na vrijeme su: brzina, istovremenost i uzastopnost...

1 brzina kretanja

-odnos je duţine preĊenog puta tijela prema vremenu koje je utrošeno za savladavanje tog puta...

-brzina je pojava svakog kretanja, na osnovu koje moţemo govoriti o intenzitetu...

-u tjelesnom kretanju brzina je relativna s obziron na uzrsat, sportsku aktivnost, sposobnosti itd

2 trajanje kretanja

-vremenska karakteristika odrţavanja poloţaja i kretanja, što je u suštini obim opterećenja i povezuje se sa jaĉinom...

3 tempo kretanja

-omogućava uĉestalost ponavljanja ciklusa kretanja i jedan je od pokazatelja brzine...

4 ritam

-pravilno organizovana raspodjela naprezanja u prostoru i vremenu i stalna je karakteristika kretanja


Energetski elementi tjelesnog kretanja su jaĉina ili intenzitet trajanja

kretanja i karakter kretanja...

1 intenzitet

-promjenjljiva dimenzija koja zavisi od mnogo faktora, npr: pola, uzrasta,

brzine izvoĊenja pokreta, brojnosti angaţovanih mišića, stepen

opterećenosti mišića...

2 karakter kretanja

-moţe da bude dinamiĉki i statiĉki...

kretanje dinamiĉkog karaktera karakteriše opuštanje, istezanje ili skaćivanje

mišića u konkretnom pokretu...

-statiĉka naprezanja karakterišu se po odsustvu kretanja tijela ili dijelova

tijela


Shvatanje kretanja moţe se prouĉavati sa aspekta anatomije, mehanike,

fiziologije i dr...

Sa aspekta anatomije svi naši mišići su tako rasporeĊeni da se dobija na

putu i brzini, a gubi na sili...

Iz tog razloga nam je potrebna mišićna snaga

Sa mehaniĉkog aspekta, mehanizam kretanja se prouĉava sa stanovišta

statike, kinematike i dinamike...

Osim sile mišića na naše tijelo djeluju i druge spoljne sile bez kojih se ne

moţe poĉeti nikakvo premještanje cijelog tijela u prostoru...

Spoljne aktivne sile mogu same od sebe da izazovu kretanje, dok pasivne

ne mogu izazvati kretanje, ali se pojavljuju kao spoljne sile


Prva faza pojava generalizacije:

-odsutna je diferencijacija, razlikovanje...

-skretanje paţnje na detalje tehniĉkog izvoĊenja u fazi generalizacije ne daje efekte...

-onaj koji se obuĉava vidi samo opšti cilj pokreta...

-osnovu generalizacije ĉini iradijacija razdraţenja koja se ispoljava u angaţovanju nepotrebnih mišićnih grupa

Druga faza se karakteriše nastajanjem diferencijacionog kočenja...

-dolazi do analitiĉkog procesa finog raspoznavanja...

-iradijacija se smjenjuje koncentracijom...

-pokreti su manje kruti, okretniji....

-sa usavršavanjem analitiĉkih procesa dolazi do usavršavanja sintetiĉkih...

Treća faza je stadijum automatizacije

-obiĉno se podrazumjeva takvo stanje motorne navike za ĉije ostvarenje nije potrebna koncentracija paţnje...


Sa apsekta biomehanike uĉenje mora biti usmjereno potrebama dotiĉnog

sporta...

U toku trenaţnog procesa igraĉi nauĉe da kretnja obavljaju racionalno...

Tehnika koja individualno najviše odgovara igraĉu, ali se ne smije bitno

ugrozi standardna tehnika kretanja, jer se remeti cjelina neophodna za

optimalni kvalitet igre...

Sportska literatura razlikuje sledeće naĉine sportske tehnike, koji su

karakteristiĉni za ĉetiri sportske grane:

1 grane brzinske snage (sprint, bacanja, skokovi...):

-karakteristika je kratkovremenosti maksimalan intenzitet ulaganja snage,

-kod rješavanja zadataka kretanja, najintenzivnije se ulaţe snaga unutar

glavnih komponenti kretanja


2 grane koje se karakterišu razvitkom istrajnosti, pri ulaganju snage različitog intenziteta (trčanje na srednje i duge staze, smučarsko trčanje, biciklizam, veslanje, plivanje...

-tehnika je usmjerena na ekonomisanje utroška tjelesne snage i povećanje efekta optimalnog ulaganja snage

3 grane kod kojih procjena rezultata u takmičenju zavisi od tačnosti u izražavanju kretnji prema predviĎenom programu (vježbe na spravama, umjetničko klizanje, akrobatika, ritmička gimnastika...)

-tehnika ima relativno samostalnu ulogu i istovremeno je predmet procjene sportskog rezultata.

4 grane koje su poznate po promjenljivosti aktivnog djelovanja sportiste (pojedinačne i kolektivne sportske grane), pod promjenljivim uslovima (borilačke sportske grane, sportske igre)

-tehnika kod ovih sportskih grana mora da doprinese rješavanju niza komplikovanih zadataka,

-povećavanju efekta pri iskorištavanju maksimalnog ulaganja snage, ekonomiĉnosti ulaganja snage, povećanju brzine i taĉnosti kretanja, pod uslovima razliĉitih situacija


Prilikom tehniĉkog i taktiĉkog djelovanja mogu se zapaziti i opisati četiri osnovne faze:

1 u prvoj fazi sportista se nalazi pred problemom kako uspješno percipirati i analizirati strukturu kretanja,

-mora doći do podataka o tome kako konkretna aktivnost izgleda.

2 u drugoj fazi “pretraţuje” se sportska memorija, s ciljem da se “vidi” da li je u njoj pohranjen sliĉan program motoriĉke aktivnosti

kada sportista nakon pretraţivanja motoriĉke memorije doĊe do odgovarajućeg rješenja, završava se druga faza.

3 u trećoj fazi sportista aktiviranjem lokomotornog sistema motoriĉki djeluje i realizuje kretnu aktivnost.

4 u četvrtoj fazi se analizira uĉinak, odnosno rezultat, pomoću prikupljenih informacija iz unutarnjeg i vanjskog regulacionog kruga

- podaci su jako vaţni, jer se principom povratne sprege moţe ili potvrditi ispravnost izabranog motoriĉkog programa ili izvršiti njegova korekcija kada program nije proizveo odgovarajuće efekte


23. Metodika obučavanja sportske tehnike

Ţeravica i Marinković (1985) kaţu da je metodika obuĉavanja sportske

tehnike nuţni metodski proces jer je odluĉujuća za budući sportski razvoj

djece i omladine...

Prilikom cjelog procesa obuĉavanja sportske tehnike predlaţe se sledeći

razvojno-usmjereni talas:

stvaranje jasne predstave o tehnici pokreta i usklaĊivanje kretnji, “osmišljenost” pokreta,

-uslaĊivanje tehniĉkog nivoa i psihomotorne pripremljenosti onih koje obuĉavamo (izravnavanje biološke-sportske starosti),

-sistematsko povećanje intenzivnosti primjenjenih vjeţbi u skladu sa etapama obuĉavanja,

-usavršavanje tehnike pokreta, prelaz sa grupnog na idividualni rad, individualizacija tehnike i njena stabilizacija,


Pri obuci poĉetnika treba obezbjediti da pruţene informacije djeci budu

savremene, struĉne i da zadaci budu usklaĊeni sa njihovim uzrasnim

mogućnostima....

Za stvaranje dobre predstave o tehnici sportskih pokreta primarna je

dobro izvedena demonstracija

Stvaranje vizuelne predstave o pokretu je bitno za savladavanje tehnike...

Poĉetniku treba odmah da budu jasni glavni principi tehnike dotiĉnog

elementa ili discipline...

Tehniku pokreta treba usvojiti što ranije, jer je bolje, lakše i trajnije...

Nailazimo na niz podataka o pokušajima struĉnjaka, psihologa, da u

procesu obuke tehnike unesu psihiĉku aktivizaciju sportiste, što nazivaju

terminom “aktivna svijest”...


Ispitivanja Dragićevića i Marinkovića (1978) postavljena na temelju podataka iz prakse i literature, a koja istiĉu znaĉaj podsticanja mentalne angaţovanosti, posebno paţnje u uĉenju i usavršavanju motornih navika, pokazala su sledeće:

1 početnici u obučavanju bilo koje sportske discipline čine veliki broj grešaka, koje su rezultat nedovoljno “osmišljenog” sticanja pokreta,

-”osmišljeno” sticanje pokreta ometaju nedovoljno izraţeni i nedovoljno jasni osjećaji kod poĉetnika,

2 “osmišljeno” sticanje pokreta potpomaže pojava “samonaredbi” u toku učenja pokreta kod sportiste,

-kada se pred sportistu postavi zadatak koji odgovara pojedinim fazama sticanja i obuke pokreta tada se postiţe mogućnost upravljanja “samonaredbama” koje se javljaju spontano, a postiţe se “osmišljavanje” pokreta.

3 način boljeg osmišljavanja pokreta ja da se od sportiste zahtjeva da se skoncentriše na ono što doživljava u momentu izvoĎenja pokreta,

-moţe se predpostaviti da navedena potreba omogućava pojavu svjesne regulacije pokreta.


4 zahtjev da se pokreti koji se izvode “osjete” neophodan je radi njihovog svjesnog regulisanja,

-ako se ukljuĉi u proces obuĉavanja omogućava formiranje racionalnog metoda sticanja sportskih pokreta,

-primjena ovih rezultata dovodi do

postepenog povišenja sportskih rezultata, što svakako predstavlja krajni cilj...

U svakom tehniĉkom pokretu postoji dio od ĉijeg pravilnog izvoĊenja u znatnom stepenu zavisi efekat pokreta kao cjeline...

Na taj naĉin vidimo da sportsku tehniku ne treba obuĉavati samo po sistemu od prostog ka sloţenom...

Jedan od najvaţnijih uslova za pravilno obuĉavanje jeste postizanje odreĊenog stepena motoriĉke pripremljenosti onih koje obuĉavamo


Odnos razvitka tjelesnih kretnih sposobnosti i tehniĉkih treba da bude jedinstven i da se razvija ravnomjerno...

Usvajanje tehnike je dugotrajan stvaralaĉki proces, koje ne teĉe kontinuirano već skokovito, sa periodima “potpune nesposobnosti” do izvarednih pomaka u kvalitetu...

Već automatizovane kretnje nisu “osloboĊene” u potpunosti uĉešća svijesti jer eventualne promjene okolnosti vjeţbanja mogu izazvati paţnju vjeţbaĉa

Stoga je vrlo bitno zapamtiti da se opterećenje ne moţe neprekidno povećavati...

Moţe se povećavati do odreĊenog stepena, a zatim zadrţavati na datom nivou bez promjene...

Samo varirano opterećenje moţe da stimuliše dalji razvitak sportske tehnike


Najšteter (1991) kaţe da se u pristupu uĉenja i usavršavanja koriste

metode:

-analitiĉki metod,

-sintetiĉki metod,

-kompleksni metod,

-metod povezanih uticaja.


1 analitički metod učenja i usavršavanja tehnike:

-za bolje uoĉavanje strukture cjelovite koordinacije ĉesto se polazi od uprošćavanja kretanja,

-u ovoj metodi se sluţimo imitacionim vjeţbama, koje su dosta efikasne u poĉetnim fazama obuke,

-imitacione vjeţbe dobijaju na svom znaĉaju ukoliko se provode kreativno i sa jasno definisanim ciljem,

-koriste se i specifiĉne vjeţbe za djelove cjelovite koordinacije

specifiĉne vjeţbe se izvode ritmom i tempom koji je karakteristiĉan za izvoĊenje cjelovitog kretanja,

-popularan vid analitiĉkog metoda je korištenje predvjeţbi,

-predvjeţbe se koriste sa namjerom da u jednom nizu uz poštovanje principa od lakšeg ka teţem, obuĉi neka sloţena tehnika,

-analitiĉka metoda bez koje se ne mogu zamisliti obuĉavanje nekih disiplina (skok motkom, prepone...) koristi se uglavnom kod uzrasta starijih od 12 godina


2 sintetička metoda učenja i usavršavanja tehnike:

-za formiranje cjelovite kretne navike koristi se sintetiĉka metoda,

-moguće je cjelovito kretanje izvesti u olakšanim uslovima,

-pojednostavljivanjem vjeţbi, smanjenje brzine izvoĊenja, neposrednim ili direktnim pomaganjem u vidu prinudnih kretnji....

-sintetiĉki metod brţe dovodi do cilja..

-ovaj metod izaziva više interesa kod poĉetnika, upotrebljava se uglavnom kod djece do 12 godina

3 kompleksna metoda učenja i usavršavanja tehnike:

-kombinacija analitiĉkog i sintetiĉkog metoda,

-koriste se posebne vjeţbe za ispravljanje tehniĉkih nedostataka, te se na “tragovima” tih vjeţbi vrši usavršavanje neke sloţene tehnike,

-posmatranjem ili analizom kretanja otkrivaju se greške, koje pokušavamo otkloniti primjenom analitiĉkog metoda


4 metod povezanog uticaja:

-karakteristiĉan je po tendenciji da se svjesno regulišu odnosi fiziĉke i tehniĉke pripreme,

-radi se o ideomotornom vjeţbanju, gdje sportista izmeĊu vjeţbanja pokušava više puta da stvori predstavu vjeţbe koju je predhodno izvodio,

-nervni nadraţaji u odreĊenim dijelovima velikog mozga pri razmišljanju o konkretnim vjeţbama trasiraju puteve od centra upravljanja do centra izvršavanja

Pokreti usvajanja sportske tehnike treba da budu “osmišljeni”, kako bi se u proces obuke unijela psihiĉka aktivnost uĉesnika, što nazivamo terminom “aktivna svijest”..

Naĉin obuĉavanja sa insistiranjem na punom razumjevanju onih koje obuĉavamo, naziva se “mentalni trening”..

“mentalni trening” je i stvaranje navika kod onih koje obuĉavamo, da prilikom rada oĉekuju kritiku i da nauĉe da je prihvataju


24. Motoričke greške u sportu i njihovo ispravljanje

Prema uzrocima pojavljivanja, motoriĉke greške se mogu podjeliti na pet glavnih grupa, od kojih svaka obuhvata nekoliko podgrupa

GREŠKE USLJED MOTORIČKE INSUFICIJENCIJE SU:

-usljed insuficijencije razvoja fiziĉkih osobina: snage, brzine, fleksibilnosti, izdrţljivosti...

-usljed insuficijencije koordinacije, nesposobnost za lako savlaĊivanje teškoća kombinovanja u datom pokretu i mišićnih napora...

-uslovljene specifiĉnostima graĊe tijela datog sportiste...

-koje se pojavljuju zbog oskudnosti navike

GREŠKE USLJED GREŠAKA U OBUCI:

-rezultiraju usljed obuke nepravilnom tehnikom izvoĊenja pokreta...

-usljed defekata i promašaja metodike obuke...

-prouzrokovane neţeljenim prenošenjem ranije steĉene navike...

-koje su se potkrale i postale ĉvrsto steĉene navike usljed nezadovoljavajuće kontrole nad izvoĊenjem odreĊenog pokreta


PSIHOGENE GREŠKE SAČINJAVAJU:

-usljed nedovoljne samokontrole izvoĊenja vjeţbe..

-usljed specifiĉnosti psiholoških uslova izvoĊenja pokreta (jak spoljašnji nadraţaj, specifiĉnosti u ponašanju trenera itd...)

-prouzrokovane spostvenom nepouzdanošću ili nepovjerenjem u partnera, strahom od neuspjeha u izvoĊenju pokreta ili akcije...

-usljed emocionalne napregnutosti ili psihiĉkog zamora

GREŠKE USLJED NEOBIČNIH USLOVA:

-usljed neobiĉnih uslova motoriĉke aktivnosti (slaba osvjetljenost, zagušljivost, itd...),

-prouzrokovane “neugodnim” protivnikom ili neoĉekivanim karakteristikama partnera ili protivnika,

-prouzokovane karakteristikama propozicija sportske aktivnosti (nezgodno vrijeme takmiĉenja, kratko vrijeme zagrijavanja, dugi intervali izmeĊu nastupa itd...).


SLUČAJNE GREŠKE:

-koje nisu prouzrokovali spoljni faktori, tj spontane greške,

-prouzrokovali sluĉajni spoljni faktori,

-prouzrokovane poklapanjem spoljnih i unutrašnjih faktora, koje odvojeno ne bi prouzrokovale grešku,

-neobjašnjive greške

Uspijeh ispravljanja greške zavisi od saznanja uzroka greške, pravovremenog poĉetka mjera za ispravljanje i od toga da li sportista ţeli da mjenja dotadašnju tehniku kretanja...

Daleko je veći problem ispravljanja greške već ukorjenjene kod izvoĊenja sportske tehnike...

Primjenom mjera za ispravljanje gubi se vrijeme u treningu koje bi se moglo iskoristiti za poboljšanje rezultata...


25. Taktičke pripreme mladih sportista

Podrazumjeva razvijanje sposobnosti sportiste da znaju upravljati parcijalnim efektima takmiĉenja, u cilju postizanja sportskog rezultata...

Putem taktiĉke pripreme potrebno je da sportista usvoji odreĊena znanja, koja su vezana za proces takmiĉenja, kako bi u toku takmiĉenja mogao efikasnije upravljati i regulisati svoje postupke

Taktika zauzima poloţaj izmeĊu tehnike sportskih pokreta i strategije sportske borbe...

Hijerarhiju motoriĉkih ispoljavanja sportske tehnike saĉinjavaju taktiĉka varijanta, taktiĉka kombinacija i taktiĉki potez...

Najjednostaviji je taktiĉki potez-pojedinaĉni motoriĉki akt...

Analogno sportskoj tehnici, skup taktiĉkih poteza, kombinacija ili varijanti kojima vlada sportista ili ekipa naziva se obim taktike....

U pripremi sportista, a naroĉito u taktiĉkoj pripremi, uvijek je prisutna relacija “slobode” i “obaveze”...

Ekstremi ne mogu dovesti do potpunog uspjeha u sportu...


Ekstremno dozvoljavanje slobode dovodi do anarhije, a ekstremni zahtjevi na

obavezi dovode do šabloniziranja treninga i takmiĉenja...

Svaka sportska igra pripada teoriji vjerovatnoće...

Taktika svake igre podlijeţe pojmovima:

-potencijalne vrijednosti,

-vremenske vrijednosti,

-poloţajne vrijednosti

1932 godine Neuman je formulisao model konfliktinih situacija:

-postoje dogaĊaji koji se mogu predvidjeti i koji se mogu sprijeĉiti,

-postoje dogaĊaji koji se mogu predvidjeti ali se ne mogu sprijeĉiti,

-postoje dogaĊaji koji se ne mogu predvidjeti, pa se zato ne mogu sprijeĉiti...

Drugim rijeĉima svaki igraĉ ima svoje potencijalne vrijednosti, koje se ogledaju u tjelesnim i psihiĉkim sposobnostima, ukljuĉujući i tehniĉka znanja


Svaki igraĉ ima i funkcionalne vrijednosti, koja se ogleda u

sposobnostima odlaganja umora...

Na kraju svaki igraĉ ima svoje mjesto u timu...

U sportskoj igri sportista mora stalno i dosljedno u mislima da

unaprijed predviĊa situacije igre i njene moguće promjene


26. Pojam i zakonitosti koje se moraju poštovati u sportskom treningu djece i omladine

Rijeĉ trening u jeziĉkom smislu moţe se razliĉito tumaĉiti....

Dietrich Harre, definiše treniranje tako da pod treningom u najširem

smislu oznaĉava svako organizovano uĉenje usmjereno na brzo

povećanje fiziĉkih, psihiĉkih i tehniĉko-taktiĉkih sposobnosti ĉovjeka....

Dr L.P. Metvejev-treniranje je takav proces tjelesnog razvoja koji u

odgovarajućem sportu razvija i sinhronizuje sve sposobnosti sportiste...

Da bi se trenaţni proces koji se po pravilu provodi kroz duţi period ostvario po svim zakonitostima, potrebno je obratiti paţnju na sledeće:

-odrediti strategiju razvoja,

-osmisliti tehnologiju programiranja i upravljanja treningom,

-redovito sprovoditi kontrolu trenaţnih uticaja.

Treniranje je transformacioni proces bez obzira da li je u pitanju jedan ili više specifiĉnih uticaja koji se odvijaju u odreĊenom vremenskom intervalu...


Proces se odvija sve dotle dok postoji djelovanje odreĊenog

uticaja ili niza postupaka..

Trening se posmatra kao transformacija liĉnosti sportiste iz

inicijalnog u finalno stanje uz pomoć trenaţnog procesa....


27. Trenažna sredstva, metode i opterećenja u sportskom treningu djece i omladine

Treniranje se odvija u nizu odreĊenih “koraka” koji su funkcionalno povezani kroz ĉitav proces treniranja...

Korake nazivamo takoĊe i treninzi, i imaju tri vaţna pitanja:

-šta trenirati,

-kako trenirati,

-koliko trenirati

ŠTA TRENIRATI-SADRŢAJ TRENINGA

Trening predstavlja odreĊenu aktivnost koja je usmjerena na postizanje ţeljenog stanja...

Izbor aktivnosti je ovisan, od jednaĉine specifikacije faktora koji utiĉu na uspijeh u dotiĉnom sportu...

Te odabrane aktivnosti moraju u najvećoj mogućoj mjeri imati najviši koeficijent transformacije...


Aktivnosti se meĊusobno razlikuju....

Razliĉite aktivnosti u okviru izabranog sporta imaju razliĉite tramsformacijske vrijednosti...

Moramo birati one aktivnosti koje imaju najveći koeficijent transformacije jer u tom sluĉaju imaju odgovarajuću strukturu koju podrazumjeva konaĉno stanje...

Fiziĉke aktivnosti, od jednostavnih do sloţenih, primjenjuju se kao trenaţna sredstva

KAKO TRENIRATI-METODE TRENIRANJA

Metode treniranja su ustvari naĉin, postupak, put kojim će se preko trenaţnih sredstava ostvariti cilj....

Metode se djele na:

-s kojima ţelimo razvijati neke dimenzije,

-u kojima je osnovni problem informacijska komponenta, tj dobijanje odreĊene koliĉine informacija.


Pri izboru metoda neophodno je zapamtiti sledeće:

-isti pokret se razlikuje od pojedinca do pojedinca, ne samo zbog oĉiglednih razlika u antropometrijskim karakteristikama, nego takoĊe i zbog funkcionalnih sposobnosti sportiste...

Osnovno je ipak da svaku metodu uĉenja moramo prilagoditi uĉesniku koga vjeţbamo...

Proces uĉenja temelji se na realnim sposobnostima sportiste, a ne na apsolutnom znaĉenju vjeţbi....

Metode treninga možemo svrstati u tri velike grupe:

-metode obuke (cilj je obuĉavanje sportiste),

-metode opterećenja (cilj je razvijanje ili odrţavanje sposobnosti sportiste),

-metode informacija (cilj je informisanje sportiste).

Metode obuke u sportskom treningu su naĉini i postupci koji se primjenjuju sa ciljem usavršavanja i usvajanja vještine kretanja...


To su:

-sintetiĉka metoda,

-analitiĉka metoda,

-kompleksna metoda.

Metode optrećenja se koriste u treningu da ostvare trenaţni uticaj, koji zavisi od veliĉine opterećenja...

Sve metode opterećenja se dijele na tri grupe: kontinuirane, intervalne i takmiĉarske...

Metode informacije, svaka vjeţba, takmiĉenje, svaki trening i svaki njegov dio, mikrociklus, makrociklus, u pravilu zapoĉinju i završavaju se sa informacijom...

Sve metode informacija moţemo podijeliti na: osnovne i pomoćne...

Osnovne metode informisanja su: ţiva rijeĉ, demonstracija i posmatranje...


Pomoćne metode informacije su: tehniĉka sredstva, zvuk pri kretanju,

orijentiri i gestovi (mimika)...

KOLIKO TRENIRATI-OPTEREĆENJE TRENIRANJA

Treći znaĉaj treninga je opterećenje treninga ili pitanje koliko trenirati...

Pod tim se podrazumjeva komponenta obima i intenziteta...

Obim opterećenja je ukupno vrijeme rada, ukupna koliĉina rada (minute,

sati, metri, kilometri, kilogrami, tone i sl.)....

Intenzitet opterećenja je stepen uloţenog rada, a izraţava se

parametrima: frekvencija ponavljanja u jedinici vremena, koliĉina rada u

jedinici vremena, jaĉina rada, brzina pokreta itd...


S obzirom na usmjerenost fiziološkog djelovanja, trenaţna opterećenja se mogu podjeliti:

opterećenja sa aerobnim djelovanjem (karakteriše nizak intenzitet i veliki obim , frekvencija srca od 130 do 150 otk/min, osnovni cilj razvoj aerobnih potencijala i maksimalne potrošnje kiseonika),

opterećenja sa aerobno-anaerobnim djelovanjem (frenkvencija srĉanog mišića od 150 do 180 otk/min, utiĉe na podizanje nivoa aerobno-anaerobnog praga i na razvoj maksimalne potrošnje kiseonika),

opterećenja sa anaerobno-glikolitičkim djelovanjem (rad većim brzinama, frekvencija srĉanog mišića više od 180 otk/min, podstiĉe se tolerancija organizma na negativne uticaje laktata, u okviru ovog rada se primjenjuje metoda ponavljajućih opterećenja, prenaglašen rad smanjuje aerobne potencijale),

-opterećenja sa anerobno-fosfagenim djelovanjem (rad velike snage i brzine, traje do 10 sek, nije praćeno pojavom mlijeĉne kiseline, oporavak duplo duţi od trajanja samog rada, frekvencija srĉanog mišića do 190 otk/min).


28. Energetska i informatička komponenta sportskog treninga djece i omladine

Obim rada se sastoji od dvije komponente, iz energetske i informatiĉke...

Obje komponente su zavisne jedna od druge i ne moţemo ih mjenjati neovisno jednu od druge..

Energetska komponenta obima je grupa sledeća tri elementa:

-sile, koja se ravija u toku neke aktivnosti (ista fiziĉka sila prouzrokuje razliĉito djelovanje na pojedince, zato se mora razlikovati objektivna mjera aktivnosti od objektivne mjere sile)...

-trajanje aktivnosti,

-brzina izvoĊenja te aktivnosti.

Strukturno-informacijske komponente obima treniranja čine sledeće tri komponente:

-prosjeĉna koliĉina emitovanih informacija,

-dio energije koji se više ne moţe pretvoriti u rad,

-vrijeme trajanja informacija.

Svaka od ove dvije komponente proizvodi razliĉite rezultate...

Razlike u treninzima gdje preovladava velika brzina i snaga od treninga gdje preovladava mala snaga i brzina....


29. Periodizacija sportskog treninga djece i omladine

Sportski trening koji se provodi sa djecom i omladinom je integralni dio višegodišnjeg procesa treninga i mora da se realizuje u skladu sa tim principima...

Neophodno je za svakog ko je ukljuĉen u djeĉiji sport primjeniti principe periodizacije....

Unutar svestrane faze treba postepeno upoznavati sportiste sa specifiĉnim treningom odreĊenog sporta (inicijacija)...

Osnovna svrha svestrane faze je izgradnja baze na osnovu koje će sportista efikasno razviti motoriĉke sposobnosti, što će rezultirati laganim prelaskom na specijaliziranu fazu...

Moramo biti svjesni jedne zakonitosti koja kaţe da tempo razvoja specifiĉnih motoriĉkih osobina ima znaĉaj za prognoziranje razvoja sportista samo u sluĉaju kada je njihov poĉetni nivo dovoljno visok....

Ako je njihov poĉetni nivo nizak, onda ĉak i visok tempo njihovog daljeg razvoja neće omogućiti postizanje odgovarajućeg nivoa sportskih rezultata u narednim uzrasnim kategorijama....


Unutar specijalizovane faze postoje dva nivoa, specijalizacija i vrhunski

kvalitet...

Matvejev istiĉe da sistem trenaţnih opterećenja mladih sportista obuhvata

opšte principe njihovog graĊenja, usvojene u sportskom treningu, a

naroĉito takve kao što su postepenost, talasasta dinamika opterećenja....

Zbog specifiĉnosti mladalaĉkog sporta primjena opštih principa u

normiranju trenaţnih i takmiĉarskih opterećenja ima svoje karakteristiĉne

odlike...

Vodeći princip predviĊa da opterećenja treba da bude adekvatna

uzrasnim odlikama mladih sportista i da su orijentisana na nivo

karakteristiĉan za vrhunsko sportsko majstorstvo...

UtvrĊeno je da se pripremljenost mladog sportiste progresivno povećava

samo u sluĉaju kada trenaţni uticaj sasvim odgovara funkcionalnim

mogućnostima njegovog organizma....


Kada procjenjujemo opterećenje treninga bitno je napraviti razliku izmeĊu obima i intenziteta...

Adekvatan balans izmeĊu obima i intenziteta u godišnjem ciklusu rada vaţan je elemenat treniranja sportista uzrasta 15-19 godina, a manje vaţan za sportiste uzrasta 13-14 godina...

Treneri koji rade sa populacijom do 14 godina u principu treba da vode brigu o obimu, a ne o intenzitetu, traţeći adekvatan balans izmeĊu obima i odmora, najvaţnije da treniraju sa odgovarajućom mjerom...

Treneri koji rade sa uzrastom 15-19 godina moraju biti svjesni ravnoteţe izmeĊu obima i intenziteta...

Po mišljenju mnogih autora, u mlaĊem školskom uzrastu (7-11 godina) uoĉava se faza razvoja sportske radne sposobnosti, jasno se formira sportski profil djeteta...

Svakodnevno sportsko vjeţbanje raznovrsne usmjerenosti u tom uzrastu pokazuje pozitivan uticaj na fiziĉki razvoj mladih sportista....


30. Objasniti pretjerane zahtjeve, simptome i terapeutske mjere za prevazilaženje problema

Kada cjelokupno opterećenje sportiste treningom utiĉe i onemogućava njegovo bavljenje profesijom, studijama i školom, i kada ono ometa njegove sportske rezultate, govorimo o pretjeranim zahtjevima...

Usljed pretjeranih zahtjeva nastupaju znaĉajne promjene u djelovanju centralnog nervnog sistema, koje dovode do pretjeranog uzrujavanja i smetnji...

Razlikuje se bazedovno (pretjerani procesi uzrujavanja) i adisonoidno (stanje pretreniranosti)...



31. Objasniti organizacione oblike rada na sportskom treningu omladine

Trening kao zasebna cjelina moţe se posmatrati iz razliĉitih uglova...

Jedan od njih je naĉin organizovanja samog trenaţnog uticaja...

S obzirom na to razlikuje se:

-frontalni naĉin rada,

-grupni naĉin rada,

-individualni naĉin rada.

Frontalni način rada:

-sportisti svoje programske zadatke ostvaruju istim trenaţnim sredstvima, metodama i opterećenjem...

-aktivnosti se izvode istovremeno, najviše se primjenjuje u uvodno-pripremnom dijelu treninga, ali i u završnom...

-kod mlaĊih uzrasnih kategorija ovaj naĉin rada se primjenjuje kod obuĉavanja tehniĉkih elemenata...


Grupni način rada:

-karakteriše diferencijacija prema ujednaĉenosti nekog od kriterijuma sposobnosti...

-primjenjuje se u glavnom dijelu treninga...

-cilj je da primjenjeni trenaţni uticaji budu što više usklaĊeni sa adaptacionim sposobnostima sportista u grupi...

Individualni naĉin rada:

-primjenjuje se više u individualnim sportovima, a i u sluĉajevima kada se uoĉe slabosti kod nekih sportista...

-u novije vrijeme se koristi u kondicionim pripremama sportista...

-u okviru oblika rada samo vjeţbanje se moţe provoditi kroz nekoliko metodiĉko-organizacionih formi rada:

1. Poligon,

2. Kruţni trening,

3. Staniĉni rad.


Poligon je skup jednostavnih metodiĉkih radnji u kojima se pauza pravi

nakon završene posljednje aktivnosti...

Cilj je što brţe savladati sve prepreke, na taj naĉin se razvija

koordinacija...

Kruţni trening karakteriše niz razliĉitih motoriĉkih zadataka (svaki novi

zadatak karakteriše ukljuĉivanje druge mišićne grupe u odnosu na

predhodni) koji se izvode bez pauze izmeĊu svakog zadatka...

Pauza slijedi nakon svih realizacija motoriĉkih zadataka i na taj naĉin

trenira se izdrţljivost....

Staniĉni rad podrazumjeva niz razliĉitih motoriĉkih zadataka, s tim što je

pauza nakon svake stanice, u ovom sluĉaju treniramo brzinsko-snaţne

kvalitete...


32. Biohemijski procesi u periodu oporavka

Biohemijske promjene nastale u mišićima i drugim organima za vrijeme vršenja rada postepeno isĉezavaju u periodu odmora...

Negomilavanje proizvoda metabolizma tokom rada i pojaĉanje hormonalne aktivnosti stimulišu oksidativne procese u tkivima u periodu odmora...

Izdvajaju se dva tipa procesa oporavka: brzi i odloţeni....

Brz oporavak se vrši od 0.5 do 1.5 sat odmora poslije rada...

Odnosi se na uklanjanje nagomilanih proizvoda anaerobnog razlaganja za

vrijeme rada i otplatu nastalog O2 duga...

Odloţeni oporavak traje više sati odmora poslije rada...

Obnavljaju se narušene jonske i endokrine ravnoteţe za vrijeme rada...

Kod odreĊenih mjera oporavka mora se imati u vidu da su sportska

opterećenja po obimu i intenzitetu potpuno razliĉita....


Iz toga je moguće da se angaţuju i iscrpljuju razliĉiti sistemi koji daju

energiju...

P. Milošević je faktore zamora pouzdano registrovao kao: hipertermija,

dehidracija, demineralizacija, iscrpljenje energetskih nivoa, porast pH,

dislokacija K i Ca, iscrpljenje depoa neuro-transmitera....

Najbolje je prouĉen uticaj hipertermije na pojavu zamora kod sportista pri povećanju temeperature mišića iznad 39 stepeni C...

Povećanje temperature zaustavlja i parališe enzimsku aktivnost u mitohondrijama i gasi “peć za stvaranje energije”...

Nakon ovoga dosta sportista se nikada nije oporavilo...

Radi se, moţda, o trajnim molekularnim oštećenjima na nivou mitohondrija....


Dehidracija izaziva i nekoliko patofizioloških mehanizama, koji mogu biti

ukljuĉeni u proces oštećenja organa i tkiva prilikom akutnog naprezanja....

Najbitniji su: povećanje viskoznosti krvi, smanjenje ukupnog volumena

cirkulišuće teĉnosti u organizmu što moţe dovesti do iscrpljenja srĉanog

mišića...

Porast pH prouzrokovan pojavom velikih koliĉina mlijeĉne kiseline, takoĊe

je jedan od faktora za prekidanje energetske sinteze i odvijanja rada pod

istim intenzitetom...

Dislokacija jona K iz ćelije u meĊućelijski prostor dovodi do nemogućnosti

odvijanja normalnog membranskog potencijala jer se koncentracioni

gradijenti izmeĊu jona K i Na gube...


Dislokacija jona Ca, kao elementa koji reguliše prolazak jona Na i K kroz

membranske pore, narušava se elektrolitski gradijent koji je preduslov za

nastajanje membranskog potencijala i akcijskog potencijala....

Neuro-transmiteri (acetilholin) imaju odreĊen nivo i tempo stvaranja...

Smanjenjem koncentracije dolazi do nemogućnosti prenošenja

elektriĉnog impulsa preko neuromuskularne sinapse sa nerva na mišić....


33. Trenažna sredstva oporavka

U trenaţna sredstva oporavka spada pravilan odnos odmora i opterećenja...ne samo u jednom treningu, nego i u okviru mezociklusa, mikrociklusa...

Kljuĉ pravilnog kreiranja trenaţnog procesa leţi u fenomenu koji se javlja u završnoj fazi oporavka, koji podrazumjeva porast nivoa nekih materija...

Taj fenomen se naziva superkompenzacija...

Intervali odmora treba da budu takvi da svaki sledeći trening ili utakmica zapoĉnu u fazi superkompenzacije....

Ovim će se nivo fiziĉkih sposobnosti postepeno uvećavati....

Duţina faze superkompenzacije zavisi od trajanja vršenja rada i izazvanih biohemijskih promjena u organizmu...

U zavisnosti od karaktera predhodnog fiziĉkog opterećenja (aerobno, anaerobno i kombinovano) mjenjaće se i duţina perioda oporavka i nastupanja faze superkompenzacije...

Faza superkompenzacije poslije maksimalnog opterećenja brzinskog karaktera nastupa kroz 36-48 ĉasova...


Poslije sprovoĊenja maksimlanog obima trenaţnog opterećenja aerobnog karaktera, restitucija polaznog nivoa nastaje za tri dana...

Superkompenzacija poslije maksimalnog opterećenja anaerobnog karaktera nastaje tek pri kraju trećeg dana...

Opadanje jednih funkcija za ispoljavanje jednog odreĊenog svojstva ne limitira radnu sposobnost sportiste ukoliko izvodi vjeţbe druge usmjerenosti....

Smanjenje sposobnosti za rad anaerobnog karaktera, koji se obnavlja poslije 24 do 48 ĉasova, nivo radne sposobnosti za aerobni reţim rada sniţava se u znatnoj mjeri, a od 24 ĉasa od završenog treninga dostiţe poĉetnu aktivnost...

Kada se maksimalno iscrpljuje aerobna sposobnost, izaziva znatno manje uticaje na nivo brzinskih i anaerobnih mogućnosti...

Aerobne mogućnosti se obnavljaju do granice od 72 ĉasa, a brzinske i anaerobne od 12 do 24 ĉasa....


Period oporavka poslije treninga sa velikim opterećenjem dva puta i više je kraći nego poslije treninga maksimalnog opterećenja i praktiĉno ne prelazi 48 ĉasova...

Proces oporavka poslije srednjeg opterećenja završava poslije 10-12 ĉasova...

Poslije malih opterećenja od nekoliko minuta do par sati...

Prilikom treninga dva puta dnevno, jedan trening treba da bude osnovni, a drugi dopunski...

Za vrijeme osnovnog treninga sportista obavlja veliki obim rada, a za vrijeme dopunskog obim rada i opterećenja su manji...

U odnosu na duţinu intervala odmora moguće su tri manifestacije efekata treninga:

-ako se sledeće opterećenje daje u fazi superkompenzacije (optimalni intervali odmora) doći će do povećanja radne sposobnosti...


ako se sledeće opterećenje daje kada su se tragovi

predhodnog treninga izgubili (predugi intervali odmora) radna

sposobnost ostaje na istom nivou...

-ako se sledeće opterećenje daje u fazi nedovršenog oporavka

(prekratki intervali odmora) doći će do smanjenja radne

sposobnosti, a to je siguran put u pretreniranost....


SAN

je jedan od naĉina oporavka u trenaţnom procesu sportista, naroĉito mladih...

Ima dva osnovna fiziološka uĉinka:

-na nervni sistem,

-na druge strukture i sisteme u tijelu.

UtvrĊeno je da nedostatak sna statistiĉki znaĉajno utiĉe na funkcije nervnog sistema, koja se odnosi na aktivnost u duševnom ţivotu i ponašanju...

Nedovoljna koliĉina sna, a pogotovo izraţena fiziĉka aktivnost u takvom stanju, povećavaju afinitet simpatikusa, povećavaju tonus mišića...

Nasuprot tome u snu:

-smanjuje se arterijski pritisak,

-smanjuje se frekvencija srĉanog mišića,

-koţne ţile se šire,

-mišići su relaksirani,

-ukupni intenzitet bazalnog metabolizma je na 10-20%.


Oporavak u snu je najbrţi, najkompleksniji i efekti traju duţe od ostalih

sredstava za oporavak...

Uz to je prirodan, ne šteti zdravlju i mladih sportista...

Za organizaciju sna, po Bujesu, vaţne su još neke ĉinjenice:

-uobiĉajno trajanje spavanje od 6 do 8 sati je više rezultat navike nego

nuţna organska potreba,

-znanje da ćemo kratko spavati djeluje redovito povoljno na stepen

oporavka,

-kod većine ljudi skraćivanje veĉernjih ĉasova spavanja djeluje manje

štetno, nego skraćivanje sna ranijim buĊenjem,

-potrebno je barem pola sata prije spavanja prekinuti sa radom,

-po mogućnosti ići na spavanje u isto doba i ustajati u isto vrijeme.


34. Psihološka sredstva oporavka

Za odrţavanje nivoa radne sposobnosti sportista veliku vaţnost predstavlja psihološki prostor...

Sniţenje nervno-psihiĉke napregnutosti i psihiĉkog zamora u periodu napornog treninga, stvara osnovu za brţi tok oporavka fizioloških sistema i radne sposobnosti...

U ova sredstva ubrajaju se psihofizičke i psihoterapijske metode:

-sugestija i autosugestija,

-psihoregulacioni i autogeni trening,

-aktivirajuća terapija,

-metode mišićne relaksacije,

-specijalne vjeţbe disanja,

-raznovrsne forme interesantnog odmora.


Za uspješnu primjenu psiholoških sredstava oporavka neophodno je

poznavanje integralne liĉnosti sportiste, njegove reakcije na situacije

naprezanja, kao i posljedica izazvanih predhodnim treningom....

Psihološku iscrpljenost karakteriše gubitak interesovanja za trening...

Dolazi do opadanja njegovih rezultata, pada morala pojedinca i ekipe...

Stalno postizanje vrhunskih emotivnih stanja pred svaki susret najsigurniji

je put do psihološke iscrpljenosti...

Dobra ideja je tokom sezonskih mikrociklusa sa mladim igraĉima,

posebno onim mlaĊim od 14 godina, planirati periode odmora koji

ukljuĉuju pauze od sportskih aktivnosti...

Bitno je da igraĉi u ovom uzrastu rasporede svoj vrijeme izmeĊu sportske

aktivnosti i ostalih fiziĉkih, rekreacionih i intelektualnih sposobnosti...


35. Medicinska sredstva oporavka

Pod ovim sredstvima podrazumjevamo:

-racionalnu ishranu, u cilju nadoknade energetskih rashoda poslije opterećenja,

-korišćenje dopunskih faktora u ishrani putem uzimanja prirodnih preparata,

-sredstva fizioterapije, masaţe, podvodne masaţe, saune....

FIZIOLOŠKI STIMULATORI

-postupci kojim izazivamo nove vegetativne reflekse dinamogenog karaktera i poboljšavamo funkcionalno stanje organizma...

-spadaju:

1. Pranje lica, vrata, ruku hladnom ili toplom vodom,

2. Kratkotrajna lagana gimnastika,

3. Intenzivna tjelesna aktivnost,

4. Kratka hiperventilacija pluća,

5. Uzimanje kiseonika pomoću aparata,

6. Masaţa pojedinih mišićnih grupa.


FIZIOTERAPEUTSKA SREDSTVA

-znaĉajnu ulogu u ubrzanju procesa oporavka...

-povećavaju otpornost organizma prema neugoenim uticajima okoline...

-u cilju ubrzanja opravka potrebno je poznavati opšte fiziološke postavke....

-istovremeno se moţe primjenjivati samo jedan vid masaţe, jedan vid

hidroprocedure, jedan vid elektrozraĉenja...

-masaţa moţe biti ruĉna i vibraciona...

-ruĉna masaţa se koristi u preventivne svrhe u cilju oporavka, praktiĉno u

svim sportovima i tretira kao podvrste aktivnog odmora...

-vibraciona masaţa izvodi se specijalnim aparatima, vibratorima i

preporuĉuje se kao sredstvo za brbu protiv zamora, posebno pri lokalnom

umaranju i usporenom odmaranju...


U hidroprocedure se ubrajaju podvodna masaţa, tuš, škotski tuš, sauna, te razne vrste kupki...

-podvodna masaţa provodi se pomoću vodenog mlaza, razliĉite temperature i pritiska, usmjerenog na tijelo sportiste pod vodom...

-škotski tuš se sastoji od dva obiĉna tuša: kroz jedan protiĉe vruća voda, a kroz drugi hladna...

-racionalno korištenje saune utiĉe na ubrzanje procesa oporavka i na povišenje nivoa radne sposobnosti organizma poslije psihofiziĉkih zamora...

- kontrasna kupka dvije kade ili dva bazena, od kojih je u jednom temperatura vode 38-42 stepena C, a u drugom 10-24, sportista se u poĉetku kupa 2-3 min u toploj, zatim 1-1,5 min u hladnoj...

-vibracijske kupke kompleksno djelovanje opšte kupke i vibracionog vodenog vala, usmjerenog na odreĊeni dio tijela...

-biserna kupka gazirana kupka koja se sastoji u tome što se na dno kade , do vrha napunjene vodom , stave drvene rešetke iznad metalnih cijevi sa rupicama kroz koji se pušta kiseonik...


natrijum-hloridna kupka je veoma rasprostranjeno sredstvo za oporavak, sa upotrebom mineralne vode...

-borova kupka ova kupka ima specifiĉno djelovanje, razdraţuje periferne krajeve koţnih receptora i analizatora, a zatim i aromatiĉno djelovanje borovine sloţenim reflektornim putem na CNS…

-elektrostimulacija poboljšava krvotok i razmjenu materija u mišićima, pridonosi porastu mišićne mase...

barokomora se primjenjuje za aktivnu hipertermiju...

-korištenje disajnih smjesa i uticaja jonizacije...

-aplikacija klimatskih faktora, ubrzanje procesa oporavka tokom pojedinih etapa godišnjeg ciklusa priprema sportista u znatnoj mjeri poboljšavaju odgovarajući klimatski faktori...

-planinska klima utiĉe na organizam sniţenim atmosferskim pritiskom i sniţenim parcijalnim pritiskom kiseonika, povećanom sunĉevom radijacijom, visokom jonizacijom vazduha...

primorska klima karakteriše je malo dnevno temperaturno odstupanje i drugi ugodni meterološki i klimatski faktori...


36. Lična higijena sportiste

Podrazumjeva odrţavanje liĉne higijene koja je u sportu, zbog velike i ĉeste sportske sktivnosti, izrazito znaĉajna...

Za vrijeme treninga sportista se znoji, te je koţa izloţena nepovoljnim faktorima i mehaniĉkim nadraţajima na pojedinim mjestima...

Sportisti obiĉno znaju da se poslije treninga trebaju istuširati, ali ih malo zna da se i prije treninga trebaju istuširati...

Osnovna greška je upotreba alkalnih sapuna koji isušuju koţu...

Nepravilno je ako se koţa ne osuši ruĉnikom jer isparavanje vlage sa

površine tijela rashlaĊuje koţu i smanjuje snabdjevanje krvlju...

Za odrţavanje i funkciju koţe treba koristiti neutralne sapune, ruĉnike koji

dobro upijaju vodu...

Zadovoljavajući unos vitamina A, D, C, B-1 i PP faktora koji su znaĉajni za normalnu funkciju organizma i koţe, poboljšava zaštitu koţe od štetnih faktora...


Nije poţeljno ni prekomjerno znojenje, jer kod sportista ometa rad...

Znojenje dlanova omekšava koţu, omogućava razvoj mikroorganizama i

gljivica, a noge koje se znoje brţe se hlade, što je nepovoljno kod zimskih

sportova...

Znojenje se moţe smanjiti oĉvršćavanjem cijelog tijela i koţe vazdušnim

kupanjem, odrţavanjem ĉistoće koţe, korištenjem pamuĉnog rublja i

ĉarapa....

Neophodno je da se znoj i prljavština koja se nataloţila na koţi, ukloni, jer

neĉistoća zatvara pore na koţi, a to oteţava funkciju koţe...

Na taj naĉin se vrši prevencija od mnogih oboljenja i zaraza...


Pranje tijela nema samo djelovanje u smislu ĉišćenja, već ima znaĉajan i termiĉki uĉinak...

Poznato je da vlaţno tijelo znatno gubi veće koliĉine toplote nego suvo...

Svako je pranje podraţaj za termoregulacione procese...

Pri pranju tijela ne treba koristiti pomoćna sredstva, spuţve, ĉetkice...

Po završetku pranja koţu istrljati dobro peškirom što predstavlja i masaţu koţe...

Higijena nogu je takoĊe vaţna, jer većina sportova se igra u sportskim patikama, pa su noge izloţene obilnom znojenju i slaboj ventilaciji...

Sve to pogoduje razvoju gljiviĉnih oboljenja...

Savjetuju se naizmjeniĉne kupke u toploj i hladnoj vodi, radi poboljšanja cirkulacije...

Nošenju suvih, ĉistih, pamuĉnih ĉarapa...

Mladima treba savjetovati da van treninga ne nose patike....


37. Higijena sportske opreme

Funkcija oblaĉenja je da se odrţi ravnoteţa temperature u tijelu i uspori prelazak topline sa tijela na spoljni faktor...

Ovo je posebno vaţno kad se zna da u pojedinim sportovima od oblaĉenja zavisi sam rezultat u sportu...

Svaki sport u okviru pravila na neki naĉin definiše sportsku garderobu na samom takmiĉenju...

Na ţalost proizvoĊaĉi prateći modne trendove ne vode raĉuna o vrsti materijala, pa ĉesto vidimo sportsku opremu izraĊenu od sintetiĉkih vlakana, koja ne odgovaraju uslovima rada na treningu i takmiĉenju...

Što se tiĉe kroja sportske opreme treba naroĉito voditi raĉuna o tome da ne bude preuska, jer pored toga što donekle ometa cirkulaciju, onemogućavapokrete koji su potrebni u skoro svakom sportu...

Kroj treba da zavisi od funkcije koju odjeća vrši...

Sportska odjeća treba prvenstveno da se prilagodi vrsti sporta...


Mora biti adekvatna u odnosu na temperaturu, treba odgovarati klimatskim uslovima, treba da bude laka da ne ometa sportistu u izvoĊenju pokreta i kretanja...

Sportska odjeća se nikada ne pozajmljuje, naroĉito je zabranjeno razmjenjivati ruĉnike, donji veš i ĉarape...

Sportska obuća treba da obezbjedi zaštitu od povreda i mehaniĉku zaštitu nogu...

Treba da odgovara vrsti sporta, ne smije da bude tjesna ni suviše velika...

Najĉešći problemi koji se javljaju radi neadekvatne sportske obuće su:

-gljivice koje su veoma zarazna koţna bolest, treba paţljivo osušiti stopala, i posuti ih svakodnevno antispetiĉkim puderom...

- primarni uzroci plikova su patike i ĉarape koje nisu prave veliĉine...

-ţulj je tvrd, zadebljali dio koţe, koji se formira kad god postoji trenje i pritisak...


38. Higijena sportskih objekata i rekvizita

SPORTSKI OBJEKTI moraju biti izgraĊeni tako da postoji mogućnost

potpune fiziĉke razdvojenosti publike i igraĉa....

Dio za takmiĉenje treba da posjeduje sledeće prostorije: garderobe,

kupatila, sanitarne ĉvorove, medicinske i fizioterapeutske kabine,

zatvorene prostorije za vjeţbanje...

dvoranama se mora obezbjediti mikroklima..

Osvjetljenje treba da bude prirodno i vještaĉko...

Sportski objekat bi morao biti izgraĊen na podruĉju koje je zaštićeno od

atmosferskih oneĉišćenja i buke...


SPORTSKI REKVIZITI se prljaju prilikom upotrebe...

Na površinama rekvizita se sakupljaju organski ostatci (znoj, masnoća,

epiteli), koji predstavljaju podlogu za razvoj bakterija i gljivica...

Kod drvenih dijelova rekvizita oštećene ivice mogu izazvati mikroozlijede

koţe...

Za spreĉavanje infekcija koţe i infekcija koje se mogu prenijeti preko ruku,

potrebno je da se rekviziti ĉiste, peru i povremeno dezinfikuju...

Posebno treba obratiti paţnju na strunjaĉe, gimnastiĉke sprave, golove,

lopte i sl....


39. Uticaj pušenja, alkohola i narkotika na fizički napor

U uţem smislu pod štetnim ţivotnim navikama obiĉno podrazumjevamo uţivanje alkohola, narkotika i pušenje...

Mladi sportisti bi trebali da znaju (a treneri da im to neprekidno ponavljaju) da sportsko-fiziološki mehanizmi najbolje funkcionišu onda kada navedenih štetnih navika nema...

Bitno je istaknuti da pušenje kod djece i predpubertetskom i pubertetskom dobu ima mnogo više negativnih efekata na organizam nego što je to sluĉaj kod zrelih osoba...

Pušenje djeluje lokalno (dim) zbog nadraţaja sluznice disajnog trakata i centralno (nikotin) na razne regulacione mehanizme organizma...

Pušenje sniţava toleranciju na fiziĉki napor i aerobni radni kapacitet..

Povećava frekvenciju srca i arterijski krvni pritisak, kako u miru tako i u uslovima fiziĉkog napora...

Nikotin smanjuje dopremanje kiseonika srĉanom mišiću zbog istovremenog vezivanja jednog dijela hemoglobina i smanjenja kiseoniĉnog transportnog kapaciteta krvi...


Krajnji efekti pušenja sastoje se u smanjenju aerobnog radnog kapaciteta sportiste i mogućnosti hipoksiĉnog opterećenja miokarda..

Nikotin podiţe krvni pritisak i suţava pore na koţi, shodno tome opada temperatura koţe...

Ovo dejstvo se suprostavlja regulacionim mehanizmima vrhunskih zahtjeva, tako da je njihova štetnost po sportiste mnogostruka...

Negativno djelovanje alkohola utiĉe na ĉitav organizam, uglavnom preko poremećaja raznih svrsihodnih regulacija fizioloških funkcija organizma...

Akutni negativni efekti se sastoje u manjem ili većem stepenu disregulacije funkcije srca i perifernih krvnih sudova...

Hroniĉni uticaj alkohola na srce mogu se sumirati kao kardiomiopatske promjene...

Najkarakteristiĉniji efekti alkohola ispoljavaju se na centralnom nervnom sistemu...


To su: smanjenje oštrine vida već pri niskim koncentaracijama etanola u krvi, produţenje vremena reakcije, poremećaj koordinacije skeletne muskulature, euforija...

Moderno doba industrijalizacije i kompjuterizacije donijelo je i veliku pošast, sve više raširenu meĊu mladima, to je narkomanija...

Svrha uzimanja narkotiĉkih sredstava je otklanjanje umora, odnosno potpuna mobilizacija svih potencijala...

Suoĉen sa stvarnošću, MOK odluĉuje da ne dozvoli primjenu narkotika u sportu...

Prema definiciji doping sredstava u zabranjene klase supstanci razdvajaju se stimulansi i narkotici, meĊutim, i jedni i drugi su narkotiĉka sredstva...

Stimulansi imaju dejstvo povećanja fiziĉke i psihiĉke aktivnosti iznad fizioloĉkog nivoa...

Mobilišu potencijale tako da utiĉu na koru velikog mozga, stimulišu odgovarajuće centre, rad srĉanog mišića i lagano povećavaju arterijski pritisak...

Prevelike doze i konstantno uzimanje dovodi do nesanice, glavobolje, halucinacija, prevelike razdraţljivosti...


Narkotici tipa morfijuma su snaţni analgetici i prioritetno se koriste za

otklanjanje jakih bolova...

Negativni efekti su mnogobrojni, respiratorni zastoj, veliki rizik od ovisnosti

itd...

Smith i Loud kaţu da u procesu razvijanja i osamostaljivanja, mladi mogu

da eksperimentišu sa supstancama kao što je duvan, alkohol i droge...


40. Ishrana mladih sportista

Ne postoji vaţniji period u ţivotu ĉovjeka, kada ishrana dolazi do više

izraţaja, nego što je period djetinjstva i mladosti...

To je period brzog rasta i razvoja, a takoĊe i period velike aktivnosti...

Mladić sportista moţe potraţivati dnevno 5000 cal, u poreĊenju sa 3000

cal dnevno njegovog prijatelja koji se ne bavi sportom...

Poseban problem koji nameće dodatni pritisak na mlade, vrhunske sportiste, jeste zahtjev da postignu nizak nivo tjelesne masti, posebno u sportovima gdje se ekstremna mršavost visoko cijeni...

Djeca i mladi koji se bave sportom imaju veće energetske zahtjeve tokom perioda rasta, pa mogu imati poteškoća u zadovoljavanju tih potreba...

Problem moţe da nastane usljed malih stomaĉnih kapaciteta, lošeg apetita ili uzimanja hrane niske nutritivne vrijednosti...


Naţalost većina mladih voli da jede “s nogu”, brzu hranu, i s tim obrocima

obezbjeĊuje najveći dio energetskih potreba...

Glavni uzrok “rasipanja” energiju u djece je nedostatak adekvatne

koordinacije izmeĊu njihovih agonistiĉkih i antagonistiĉkih grupa mišića...

Tokom djetinjstva i mladalaštva potrebno je veće unošenje proteina po

kilogramu teţine nego što je to sluĉaj u ostalim fazama ţivota...

Unošenje 2.0 g proteina po kg tjelesne teţine dnevno se preporuĉuje djeci

i mladima...

Ako je obezbjeĊen adekvatan ukupan dnevni unos energije, proteini bi

trebali da ĉine 12% od te ukupne energije....meĊutim...

Mladi sportisti imaju problema prilikom unošenja ugljenih hidrata putem

hrane kako bi zadovoljili potrebe...potrebno je ukljuĉiti neke refinirane

ugljene hidrate, kao što je šećer...


Mladi sportisti mogu osigurati adekvatne glikolinske rezerve jedući hranu

bogatu škrobom i smanjenjem treninga 24 do 48 sati prije takmiĉenja...

Unošenje masti kod većine školske djece ĉini 35% njihovih energetski

potreba, mada treba da smanje unos na 30% njihovog ukupnog

energetskog unosa...

Ne postoje podaci koji preporuĉuju djeci sportistima da konzumiraju više

od 30% masti u ukupnoj energiji...

Analiza podataka o disanju (Martinez i Haymes, 1992) koncentracija

potencijala goriva koje potiĉe od masti i ugljenih hiodrata u krvi (Berg i

Keuk, 1988) i aktivnosti mišićnih enzima (Haralmabie, 1979) pokazali su

da tokom rada koji se odvija duţe vrijeme, djeca koriste više masti i manje

ugljenih hidrata nego mladi u pubertetu i odrasli...

Nedostatak vitamina će se negativno odraziti na rezultat...


Iako se kod sportista ne preporuĉuje nekritiĉko korištenje vitaminskih dodataka, ako se radi o nemogućnosti promjene ishrane, vitaminski dodaci mogu se preporuĉiti odreĊenim riziĉnim grupama mladih sportista...

Dva minerala, kalcijum i ţeljezo posebno su vaţni za mlade sportiste...

Kalcijum je potreban za formiranje kostiju i bitan je element za funkciju nerava i muskulature, zgrušavanje krvi i hormonsku regulaciju...

Nedostatak ţeljeza, sa ili bez anemije, poznato je da ima poguban uticaj na sportski rezultat...

Ţene sportisti imaju veći rizik od pojave deficita ţeljeza u tijelu bog toga što ga gube tokom menstrualnog ciklusa....

Hidratacija i termoregulacija

Iako djeca imaju apsolutno manju površinu tijela u odnosu na odrasle osobe, njihova površina tijela po jedinici mase je pribliţno 36% veća....


Zbog toga djeca prenos temperature u i van tijela, u poreĊenju sa

odrslima, posebno pri ekstremnim temperaturnim uslovima, doţivljavaju

stresno...

Stoga je od presudne vaţnosti posvetiti paţnju odgovarajućoj hidrataciji...

Kako su djeca manje metaboliĉki efikasna od odraslih, oni i proizvode više

toplote po kilogramu tjelesne mase...

To predstavlja stresni udar na njihov sistem za termoregulaciju i vodi ka

lošoj termoregulaciji pri aktivnostima koje traju duţe...

Djeca se znoje 2.5 puta manje od odraslih osoba...

Iako ovo nije od pomoći pri termoregulaciji, smanjeno znojenje ĉuva

teĉnost i štiti djecu od dehidracije...


Tokom treninga i takmiĉenja, hiperaktivna djeca moţda ne uspiju unijeti

dovoljno teĉnosti kako bi izbjegli dehidraciju, kombinovani svi ovi faktori

povećavaju rizik toplotnog udara kod djece...

Vaţno je zapamtiti da se tokom dehidracije tjelesna temperatura kod

djece povećava znatno brţe nego kod odraslih....

Stoga je potrebno brzo reagovati u sluĉaju dehidracije djece sportista....


41. Prevencija povreda

Većina sportskih povreda se rijetko sreće kod djece...

95% sportskih povreda otpada na traume koje su posljedica masnica

mekih tkiva, istezanja mišića, istezanja ligamenata....

Ĉešće su povrede na ĉasovima fiziĉkog vaspitanja i u igri nego u

organizovanom sportu...

Smith i Loud kaţu da predpuberstetska djeca imaju veću zglobnu i

mišićno-tetivnu fleksibilnost od odraslih....

Savremene metode treninga i doziranja opterećenja posebno sa mlaĊim

uzrasnim kategorijama moraju da se prilagode osobenostima njihovog

biološkog razvoja...

Pubertet je vrijeme brzog rasta , longitudinalni rast se obavlja kroz

zglobnu hrskavicu, epifizu i fizu...


Rast kostiju ĉesto prevazilazi istezanje mišića i tetiva, ĉineći ove oblasti

posebno podloţnim povredama...

Mehanizam povreĊivanja je najĉešći kod iznenadnih, jakih mišićnih

kontrakcija, koje ĉesto nastaju kada se iznenada naiĊe na otpor...

Više su zahvaćeni mišići koji prelaze preko više zglobova, nego oni koji

prelaze preko jednog zgloba...

Na sreću povrede glave i vrata se relativno rijtko dešavaju meĊu

predpubertetskom djecom koja se bave sportom...

Ulaskom u specijalistiĉki trening povećava se uĉestalost povreĊivanja u

sportu, što je posebno izraţeno preopterećenjem predpubertetskih

sportista...

Najbolja prevencija od povreĊivanja djece i mladih je kvalitetan, dobro

programiran trening...


Documents

Sport mlađih kategorija-pitanja i odgovori