THÖÏC PHAÅM CHÖÙC NAÊNG:

TÖØ QUAN NIEÄM ÑEÁN THÖÏC TIEÃN

TAÏI VIEÄT NAM

PGS.TS. TRAÀN MINH TAÂM,

NB. TRÖÔØNG PHAÙT

•*Hieän nay, treân thò tröôøng, chuùng ta thöôøng gaëp moät soá saûn phaåm coù teân goïi laø “thöïc phaåm chöùc naêng”. •*Tuy nhieân, hieåu theá naøo cho ñuùng laø thöïc phaåm chöùc naêng (TPCN), vai troø taùc duïng cuûa TPCN ra sao, thì raát nhieàu ngöôøi tieâu duøng coøn chöa roõ; vaø cuõng khoâng ít nhaø saûn xuaát, kinh doanh ñaõ ñöa ra tieâu thuï treân thò tröôøng nhöõng TPCN ñöôïc “thoåi” leân nhö laø “thaàn döôïc” chöõa ñöôïc ñuû thöù beänh, keå caû nhöõng beänh nan y.

Cuõng ñaõ coù moät soá doanh nghieäp laïm duïng nhöõng “chieâu” truyeàn thoâng theo kieåu “laäp lôø” ñeå ñaùnh löøa ngöôøi tieâu duøng, hoaëc söû duïng caùc hình thöùc kinh doanh truyeàn tieâu, baùn haøng ña caáp… vôùi giaù “treân trôøi”, truïc lôïi treân söï thieáu thoâng tin vaø hieåu bieát cuûa ngöôøi tieâu duøng. Taát caû nhöõng hieän töôïng “con saâu laøm raàu noài canh ñoù” ñaõ khieán cho ngöôøi tieâu duøng baét ñaàu trôû neân caûnh giaùc, hoaëc maát thieän caûm vôùi caùc loaïi TPCN – trong khi nhöõng saûn phaåm naøy ñöôïc coi laø “xu theá thôøi ñaïi” bôûi chuùng ñaùp öùng moät phaàn khaù quan troïng nhu caàu veà baûo veä vaø chaêm soùc söùc khoeû cuûa ngöôøi tieâu duøng.

*Chuùng ta caàn coù quan nieäm ñuùng ñaén veà taùc duïng cuûa TPCN, moät söï phaân bieät roõ raøng nhö theá naøo laø “thöïc phaåm truyeàn thoáng”, “thöïc phaåm dinh döôõng”, “thuoác thöïc phaåm” vôùi “thöïc phaåm chöùc naêng” laø heát söùc caàn thieát.*Ñieàu naøy seõ giuùp ngöôøi tieâu duøng coù söï löïa choïn ñuùng ñaén khi coù nhu caàu söû duïng.*Giuùp nhöõng nhaø nghieân cöùu, nhaø saûn xuaát vaø kinh doanh TPCN chaân chính phaùt trieån ñöôïc nhöõng saûn phaåm coù lôïi cho söùc khoeû coäng ñoàng .

*Thực phẩm là tất cả những đồ ăn, thức uống dạng tươi, sống hoặc đã qua sơ chế, chế biến hoàn chỉnh và ngay cả những vật liệu dùng trong chế biến… được đưa vào cơ thể con người nhằm duy trì dinh dưỡng , cung cấp năng lượng để duy trì mọi hoạt động và phát triển cơ thể.*Thực phẩm được hấp thu qua đường tiêu hoá, hấp thu chủ yếu ở ruột non và phân giải ở ruột già và được thải ra ngoài qua phân. Chúng ta có thể gia giảm về số lượng trong khẩu phần thức ăn hàng ngày mà không gây ảnh hưởng có hại.*Thực phẩm, ngoài việc đem lại giá trị dinh dưỡng thì giá trị cảm quan cũng đóng một vai trò quan trọng được thể hiện qua kỹ thuật chế biến và cách trình bày các món ăn.

*Hiện tại dưới con mắt của người tiêu dùng còn tồn tại một khái niệm lẫn lộn giữa “thuốc dinh dưỡng” hoặc “thuốc thực phẩm” và “thực phẩm chức năng” .

*Thuốc dinh dưỡng (nutraceutical) khác thực phẩm ở chỗ - Thuốc có thể được sản xuất, điều chế từ thực phẩm, nhưng cũng có thể được điều chế từ bất kỳ hợp chất nào khác .

*Thuoác thường được bán ở nhiều dạng khác nhau như : dạng viên, dạng bột, viên nén con nhộng, và thường là những hợp chất đã được cô đặc và tinh chế

*Ngoài việc hấp thu qua đường tiêu hoá, chúng còn được truyền trực tiếp vào máu hoặc bôi trên da. Vì vây dùng thuốc cần tuân thủ theo liều lượng và chỉ dẫn của thầy thuốc. Có rất nhiều khái niệm khác nhau về thực phẩm có liên quan đến dinh dưỡng và y học.*Trong cơ cấu bữa ăn hàng ngày hiện nay đang có sự chuyển tiếp từ chế độ ăn chủ yếu dựa vào lương thực gạo, ngô, khoai, rau, nguồn dinh dưỡng chủ yếu là tinh bột, chuyển sang ăn nhiều thịt, cá, trứng , sữa, nhiều đường, bánh kẹo, hoặc những thức ăn chế biến sẵn. * Chuyển từ khái niệm bữa cơm sang bữa ăn(daily food)

*Sự thiếu dinh dưỡng hoặc dinh dưỡng không hợp lý có thể gây ra nhiều bất lợi cho sức khoẻ và vì vậy thị trường thực phẩm chức năng bắt đầu phát triển mạnh dần lên có thể bù đắp phần nào cho nhu cầu về sức khoẻ và được dự đoán sẽ chiếm khoảng 25% tổng sản lượng các loại sản phẩm thực phẩm trong thập niên này.*Tóm lại tuy có những định nghĩa và khái niệm khác nhau, nhưng đều thống nhất rằng thực phẩm chức năng được xem là “ thực phẩm “ được dùng trong bữa ăn hàng ngày và không là dạng cô đặc như thuốc dinh dưỡng.

Theo ñònh nghóa cuûa Cô quan Söùc khoeû Canada: “Thöïc phaåm chöùc naêng laø thöïc phaåm töông töï nhö caùc loaïi thöïc phaåm khaùc, chuùng ñöôïc tieâu thuï nhö moät phaàn cuûa böõa aên, vaø ñaõ ñöôïc chöùng minh laø ngoaøi vieäc ñem laïi giaù trò dinh döôõng, chuùng coøn coù moät soá lôïi ích veà söùc khoeû hoaëc giaûm nguy cô maéc beänh maõn tính khaùc”.Theo ñònh nghóa cuûa Boä Söùc khoeû vaø Phuùc lôïi Xaõ hoäi Nhaät Baûn thì thöïc phaåm chöùc naêng laø caùc loaïi thöïc phaåm:

- Ñöôïc cho laø coù lôïi cho söùc khoeû nhôø vaøo moät soá thaønh phaàn coù trong chuùng.- Laø caùc loaïi thöïc phaåm ñaõ loaïi ñi caùc chaát gaây dò öùng. Vieäc theâm vaøo hay bôùt ñi moät soá chaát naøo ñoù phaûi ñöôïc ñaùnh giaù vaø cho pheùp tröôùc khi tieâu thuï- Khoâng gaây ra beänh taät vaø ñaûm baûo hôïp veä sinh.- Tröôùc khi saûn xuaát vaø tröôùc khi söû duïng phaûi ñöôïc thöû nghieäm taùc duïng treân laâm saøng

*Boä Noâng nghieäp, Ngö nghieäp vaø Thöïc phaåm (MAFF) cuûa Anh cuõng ñöa ra moät ñònh nghóa cho thöïc phaåm chöùc naêng: “Laø thöïc phaåm maø ngoaøi lôïi ích dinh döôõng ñôn thuaàn coøn chöùa moät thaønh phaàn coù khaû naêng ñem laïi caùc lôïi ích veà maët söùc khoeû hay sinh lyù”. *Ñònh nghóa naøy nhaèm giuùp phaân bieät thöïc phaåm chöùc naêng vaø caùc saûn phaåm ñöôïc boå sung vitamin vaø khoaùng chaát vì lôïi ích dinh döôõng.

*ÔÛ Nhaät, thöïc phaåm chöùc naêng ngay töø nhöõng naêm 1980 ñaõ ñöôïc chuù yù vaø ngaøy caøng taêng nhanh choùng.*Ñeán naêm 1991, Boä Y teá vaø Phuùc lôïi Xaõ hoäi ñaõ theâm vaøo ñònh nghóa thöïc phaåm chöùc naêng laø “thöïc phaåm duøng cho muïc ñích söùc khoeû rieâng bieät” (Food For Specified Health Use – FOSHU) ñoàng thôøi cuõng boå sung nhöõng qui ñònh phaùp luaät cuï theå veà saûn phaåm thöïc phaåm naøy.

ÔÛ Vieät Nam, taïi Thoâng tö soá 08/2004/TT-BYT cuûa Boä Y teá ban haønh ngaøy 23/08/2004 (veà quaûn lyù caùc saûn phaåm TPCN) cuõng ñaõ ñònh nghóa raát roõ veà TPCN vaø quy ñònh raèng tuyø theo coâng duïng, haøm löôïng vi chaát boå sung… maø TPCN coøn coù 4 teân goïi khaùc laø:(1) Thöïc phaåm boå sung vi chaát dinh döôõng(2) Thöïc phaåm boå sung(3) Thöïc phaåm baûo veä söùc khoeû(4) Saûn phaåm dinh döôõng Y hoïc.

• MM t sộ ốt sộ ố nguyeân taéc maø nöôùc nguyeân taéc maø nöôùc Myõ ñaõ aùp duïng trong vieäc Myõ ñaõ aùp duïng trong vieäc quaûn lyù nhöõng saûn phaåm quaûn lyù nhöõng saûn phaåm CNSHCNSH

• Quaù trình thaåm ñònh, caáp pheùp Quaù trình thaåm ñònh, caáp pheùp cho caùc saûn phaåm thuoäc lónh cho caùc saûn phaåm thuoäc lónh vöïc coâng ngheä sinh hoïc noâng vöïc coâng ngheä sinh hoïc noâng nghieäp-nghieäp-

• Ba cô quan lieân quan bao goàm:Ba cô quan lieân quan bao goàm: • Boä noâng nghieäp Hoa kyø (USDA-Boä noâng nghieäp Hoa kyø (USDA-

APHISAPHIS))USDA-APHIS coù traùch nieäm baûo USDA-APHIS coù traùch nieäm baûo veä caùc caây troàng, vaät nuoâi taïi veä caùc caây troàng, vaät nuoâi taïi Hoa kyø traùnh ñöôïc caùc ruûi ro Hoa kyø traùnh ñöôïc caùc ruûi ro coù theå xaûy ra.coù theå xaûy ra.

• Cuïc quaûn lyù döôïc vaø thöïc Cuïc quaûn lyù döôïc vaø thöïc phaåm tröïc thuoän Boä y teá (FDA)phaåm tröïc thuoän Boä y teá (FDA)

FDA ñöôïc pheùp thaåm ñònh caùc loaïi thöïc phaåm (ngoaïi tröø thòt gaø vaø haàu heát caùc loaïi thòt), thöùc aên gia suùc, caùc phuï gia thöïc phaåm, döôïc phaåm thuoác thuù y, thieát bò y teá tuaân thuû theo FFDCA.

• Phoøng baûo veä moâi tröôøng (EPA) EPA ñaûm baûo cho söï an toaøn cuûa caùc thuoác baûo veä thöïc vaät duø chuùng laø thuoác toång hôïp hoùa hoïc hay thuoác taïo ra baèng con ñöôøng sinh hoïc.

• Hiện nay công nghệ gen v à chuyển gen được ứng dụng trong việc tạo ra các thực phẩm mang tên là thực phẩm chuyển gen trong đo co TPCN

• Đánh giá độ an toàn của những đối tượng chuyển gen :

• -Mô tả cây chuyển gen.• -Mô tả cây chủ sử dụng làm thực

phẩm.• -Mô tả các cơ thể cho• -Mô tả sự biến đổi gen.• - Đặc điểm biến đổi gen.

• - Đánh giá mức độ gây dị ứng

• - Đánh giá mức độ an toàn của thực phẩm.

• -So sánh thực phẩm mới với thực phẩm cùng loại.

• -Nhận biêt sự khác biệt.

• -Xem xét hiệu ứng mong muốn và không mong muốn.

• -Nếu xác định được nguy cơ, đánh giá tác động của nó đối với sức khoẻ.

•*Hieän taïi ñaõ coù moät soá nhaø khoa hoïc, nghieân cöùu keát hôïp vôùi caùc nhaø saûn xuaát, kinh doanh ñöa ra thò tröôøng nhöõng saûn phaåm TPCN ñeå nhaèm buø ñaép phaàn naøo nhu caàu veà söùc khoeû, khaéc phuïc nhöõng baát lôïi veà söùc khoeû do tình traïng thieáu dinh döôõng hoaëc dinh döôõng khoâng hôïp lyù cuûa coäng ñoàng… - khoâng chæ ñôn thuaàn laø söï “nhaïy beùn trong kinh doanh”, maø nay ñaõ trôû thaønh moät xu theá dinh döôõng cuûa töông lai. •*Ngaønh coâng nghieäp TPCN ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh daàn leân vaø ñöôïc döï ñoaùn seõ chieám khoaûng 25% toång saûn löôïng caùc loaïi saûn phaåm thöïc phaåm trong thaäp nieân naøy.

*Hieän nay, thò tröôøng quan troïng vaø lôùn nhaát veà lónh vöïc thöïc phaåm chöùc naêng laø Myõ vôùi 12,7 tyû USD/naêm. *Ñieàu naøy cho thaáy, hieän taïi, ngöôøi tieâu duøng ngaøy caøng muoán chuû ñoäng kieåm soaùt ñöôïc söùc khoeû cuûa mình; vaø nhö vaäy, TPCN cuõng seõ phaûi ñaït ñeán moät chuaån möïc thò tröôøng môùi – toát hôn vaø minh baïch hôn so vôùi hieän taïi…*Tröôùc ñaây, caùc qui ñònh cuûa phaùp luaät ít ñöôïc caùc coâng ty tuaân thuû nghieâm ngaët vaø thöôøng cho raèng nhöõng qui ñònh ñoù laø söï caûn trôû ñoái vôùi vieäc phaùt trieån saûn phaåm vaø taêng tröôûng kinh teá.

*Coøn khoâng ít ngöôøi tieâu duøng ñoâi luùc chæ nhìn thaáy nhöõng lôïi ích tröôùc maét cuûa moät vaøi saûn phaåm naøo ñoù maø cuõng phuû nhaän nhöõng qui ñònh cuûa phaùp luaät.

*Caùc cô quan chöùc naêng thì gaëp khaù nhieàu khoù khaên trong vieäc tìm hieåu taïi sao maø caùc nhaø saûn xuaát ñöa ra nhöõng saûn phaåm môùi tieân tieán “khoâng öa” vieäc caàn xaùc ñònh roõ thaønh phaàn coù trong caùc saûn phaåm vaø keát quaû thöû nghieäm cuûa chuùng treân laâm saøng…(?).

*Taïi Vieät Nam, ñaõ coù tranh luaän khaù caêng thaúng xaûy ra trong nhöõng naêm qua – veà söï hieåu bieát, veà nhaän thöùc, cuï theå hôn laø veà taùc duïng cuûa nhöõng saûn phaåm ñöôïc goïi laø TPCN – giöõa caùc Cô quan Quaûn lyù Nhaø nöôùc, Quaûn lyù Chaát löôïng vôùi caùc nhaø saûn xuaát, kinh doanh vaø phaân phoái…*Hieän nay nhöõng khía caïnh cô baûn veà TPCN cuõng ñaõ ñöôïc thoáng nhaát baèng nhöõng qui ñònh cuï theå, vò trí cuûa TPCN trong vieäc taêng cöôøng söùc khoeû, phoøng ngöøa vaø hoã trôï ñieàu trò beänh ôû möùc ñoä nhaát ñònh cuõng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ñuùng…* Tuy nhieân, TPCN khoâng phaûi laø hoaøn toaøn voâ haïi (theo traû lôøi phoûng vaán Baùo Thanh nieân cuûa Thöù tröôûng Cao Minh Quang ngaøy 18/09/07).

• Thöïc traïng hieän nay :• *Quaûng caùo TPCN ñang bò boû

loûng.• *Traùch nhieäm cô quan quaûn lyù

chöa ñaày ñuû• *Nhieàu nhaø saûn xuaát , kinh

doanh khoâng coù chuyeân moân.• *Nhöõng taùc ñoäng ñoäc tính cuaû

TPCN khoâng ñöôïc theo roõi chaët cheõ.

• * Chaát löôïng cuaû saûn phaåm TPCN môùi chæ caên cö reân hoà sô maø chöa ñöôïc khaúng ñònh vaø kieåm chöùng trong thôøi gian daøi vaø treân soá löôïng lôùn ngöôøi söû duïng

•* Boä Y teá ñang coù keá hoaïch kieåm tra vieäc nhaäp khaåu, saûn xuaát, kinh doanh, quaûng caùo TPCN treân ñòa baøn caùc Tænh - Thaønh phoá lôùn; trong ñoù ñaëc bieät chuù yù ñeán quaûng caùo vaø baùn haøng ña caáp TPCN (phoá hôïp vôùi Cuïc quaûn lyù Caïnh tranh Boä Thöông maïi); ñoàng thôøi tieáp tuïc söûa ñoåi caùc quy ñònh coù lieân quan ñeå quaûn lyù chaët cheõ, theo saùt tình hình phaùt trieån cuûa TPCN treân thò tröôøng.

•* Töø nhöõng ñieàu trình baøy ôû treân, chuùng ta thaáy: ñieàu ñaùng quan taâm ôû ñaây laø caàn coù moät Toå chöùc xaõ hoäi-ngheà nghieäp taäp hôïp nhöõng Doanh nghieäp, Doanh nhaân saûn xuaát, kinh doanh vaø phaân phoái TPCN taïi Vieät Nam, nhaèm muïc ñích :

•+ Goùp phaàn tham möu, tö vaán cho Cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà chính saùch vaø quaûn lyù toát lónh vöïc TPCN, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhöõng Doanh nhaân chaân chính .•+ Goùp phaàn tham möu, tö vaán cho nhöõng ngöôøi saûn xuaát kinh doanh naâng cao giaù trò chaát löôïng caùc saûn phaåm TPCN - Phaùt trieån thò tröôøng trong nöôùc vaø xuaát khaåu.+ Goùp phaàn baûo veä, höôùng daãn ngöôøi tieâu duøng söû duïng TPCN moät caùch ñuùng ñaén, khoa hoïc vaø coù lôïi ích toái ña .+ Laø ñaïi dieän baûo veä lôïi ích chính ñaùng, hôïp phaùp cuûa caùc hoäi vieân, cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø cuûa Nhaø nöôùc.

CHAÂN THAØNH CAÛM ÔN SÖÏ CHUÙ

YÙ THEO DOÕI CUÛA QUYÙ VÒ!