Türk-Osmanlı Saray Literatürü (12.-20. Yüzyıl) nan bazı özel binaları veya bu binaların mimari ... 1 “Saray” kelimesinin etimolojisi ve aynı anlamda kullanılan terimler

Trk-Osmanl Saray Literatr (12.-20. Yzyl)

Nicole Kanal-FERRAR*

Saray aslen Farsa bir kelime olup ev, mesken, konak, menzil manala-

rna gelmektedir. Trkede saray kelimesi bu manalarla birlikte byk

konak, hkmdarn ikametgh, hkmdarn saray, kasr, kk anlamnda

kullanlmaktadr.1

Arapa bir kelime olan kasr, Latince castrum (oul castra) kelimesin-

den gelmektedir ve istihkm edilmi yer, bir hkmdarn veya yerel yneti-

cinin ikametgh manasnda kullanlmaktadr. Kk de Ortaadan itibaren

saray veya kasr yannda e anlaml kullanlmtr. Ayrca saray iinde bulu-

nan baz zel binalar veya bu binalarn mimari zelliklerini betimlemektedir.2

Osmanlda saray szc tek bana kullanldnda sadece sultan konutu

(miri saray) anlamn tar ve padiahlarn konutu olduu kadar, hkmet edi-

len yer manasna da gelir. Osmanl saray aslnda bir konut-hkmet yapsna

sahiptir. Kelimede zenginlerin grkemli konutlar ve buna tekabl eden bir

yap tipolojisi anlam da vardr. Sultanlarn byk, srekli oturduklar saraylar-

nn dnda btn byk konutlar bu tipoloji iinde deerlendirilebilir.3

almamzda saray kavram bu erevede ele alnmtr.

Bu literatr deerlendirmesinde Anadoludaki Trk-Osmanl dnemine ait

saray yaplar ile ilgili literatr geni bir ekilde verilmeye allmtr.4 Osmanl

* Dr., Sanat Tarihisi

1 Saray kelimesinin etimolojisi ve ayn anlamda kullanlan terimler iin bkz. Tayyib Gkbilgin, Saray, A, c. 10, 205-206; ve Sheila, S., Blair, Saray, EI2, s. 44-47.

2 J.P. Van Staevel, Kasr, EI2, s. 512-513; Vedad Gnyol, Kk, A, c. 6, s. 923: Kk kr ve aklk yerlerde veya bahe iinde bulunan mnferit ev demektir; msl. Topkap Saray hudutlar iin-deki Badat kk, Revan kk, Snnet kk ve Kara Mustafa Paa kk. Bir de u yapla-ra da kk denilir: 1. Binalarn st ksmlarnda veya gzel manzaral, yksek yerlerde ardak eklinde yaplan cihannma kabilinden, odalar ve kuleler; 2. caml kk ad verilen etraf ve st cam ile rtl taraalar; 3. Binalarn damna ilave edilen gzel manzaral kk kkler (tepe kk).

3 Doan Kuban, Saraylar, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 6, s. 463.

4 Anadolu dnda kalan Bakdeki irvan ah Saray, dnemin ayakta kalabilmi tek Trk saray

topluluu olma zelliini tamasndan dolay deerlendirmeye dahil edildi. Krm hanlarnn

Trkiye Arafltrmalar Literatr Dergisi, Cilt 7, Say 13, 2009, 205-240

TALD, 7(13), 2009, N. Kanal-Ferrari206

ncesi dnemdeki Suriye, Irak ve Msr ksmen bu deerlendirmenin erevesi

iine girmekle beraber bu makalenin boyutunu amaktadr.5

zellikle XV. yzyldan itibaren Fatih ve halefleri tarafndan stanbulda

kurulan saray klliyeleri iinde en nemlisi olan Byk mparatorluk Saray

bu makalenin erevesinin dnda kalmaktadr.6

I. Osmanl ncesi Saray Literatr

Seluklulara ait saraylardan gnmze son derece az materyal gelmitir.

Anadoluda bilinen ilk Trk saray Konyadaki Seluklu Saraydr (Klarslan

Kk). Kk, Sultan II. Klarslan (1156-1192) tarafndan Konyadaki

Kalede ina edilmitir. Bugn harap olan yapnn grkemli d duvarlar 19.

yzylda ksmen ayakta idi ve zengin cephe sslemeleri de mevcut idi. Kazlar

sayesinde ortaya kan Beyehir Gl kysndaki Kubadabad Saray ve ayn

dneme ait Kayserideki Keykubadiye Saray ise dnemin saray mimarisi hak-

knda ancak snrl bilgiler vermektedir. Buluntular arasnda figr kalitesi yk-

sek i mekn inisi ve al ssleme paralar, bu yaplarn i meknlar hakkn-

da fikir vermektedir. Kazlar sayesinde saraylarn yerleim planlarn ortaya

kartmak mmkn olmutur. Diyarbakr ikalesinde 13. yzyla ait Artuklu

Saraynn yerleim emas da kazlar sonucunda anlalmtr. Zikredilen bu

drt saray kalnts dnda Anadoluda Seluklu sultanlar tarafndan kullan-

lan veya tekrar deerlendirilen yaplar mevcuttur: Aspendos Kk (Aleddin

Keykubad tarafndan Roma tiyatrosu iine yerletirilmi kk), Alanya kalesi,

Alara Kasr (duvar resimli hamam ile) ve muhtelif yerlerdeki kkler. Osmanl

ncesi saray yaplarn yukarda zikredilen sebeplerden dolay ancak snrl bir

ekilde aratrmak mmkn oldu ve aratrmalar iki ana yne doru geliti: bir

bakenti Bahesaraydaki Hansaray yine erken Osmanl dneminden zgn kalabilmi tek sa-

ray topluluudur. Ayrca inas ve tamirat iin gerekli maddi destek dorudan stanbuldaki

saray tarafndan salanmtr. Bu iki saray topluluu dnda zellikle Balkanlarda bulunan

Osmanl Devletinin yerel yneticilerinin saraylar (konaklar) dnemin mimari tasarm ve

blgesel hakimiyet ifadesi erevesinde deerlendirmeye dahil edildi. Balkanlardaki mima-

ri dorudan Anadoludaki Osmanl mimarisi ile ilikilidir. Osmanl hakimiyeti altndaki Arap

corafyasndaki yaplar ise birka istisna dnda almann dnda tutulmutur.

5 Burada deerlendirilemeyen Anadolu dnda Trk-slam saraylarn planlar, mimarisi, ana d-

ncesi ve blgenin saray gelenei iindeki yerleri ile ilgili bkz. Yasser Tabbaa, Circles of Power:

Palace, Citadel and City in Ayyubid Aleppo, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 182-200. Ayrca Ars

Orientalisin saraylar ile ilgili zel saysnn -sy. 23, 1993 (Premodern Islamic Palaces)- btn

makalelerine pdf olarak ulalabilmektedir: http://archnet.org/library/documents/collection

6 Bu yaplar ile ilgili literatr bkz. Doan Kuban, Saraylar, Dnden Bugne stanbul Ansiklope-

disi, stanbul, 1994, c. 6, s. 462-463; Slobodan Curcic, Late-Antique Palaces: The Meaning of

Urban Context, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 67-90. Ortadouda Smerlerle ortaya kan ve

Anadoluda Hititler ve sonraki halklar tarafndan devam ettirilen saray kltr ve etkileri iin

bkz. Irene J. Winter, Seat of Kingship/A Wonder to Behold: The Palace as Construct in the

Ancient Near East, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 27-55.

207Trk-Osmanl Saray Literatr (12.-20. Yzyl)

tarafta yerleim dzeni incelenirken, dier tarafta yaplarn mimari zellikleri

ile ilgili bulgulara dayanarak i ve d sslemeleri aratrld. Anadoluda

Osmanl ncesi dneme ait iki saray tipine rastlanmaktadr: ehrin ortasnda,

ona hkim bir yere kurulan sitadel saray ve ehrin dndaki bahe saray.

Bu iki tip saray, blgede uzun geleneklere dayanmaktadr. Bahe saray tipi

yaplar, Orta Asyadan Anadoluya kadar rastlanan, geni baheler iinde

dalm kkler ve adrlar iin ayrlm arazileri ile, ksmen gebe gelenek-

lerini srdren dnemin Trklerinin hayat tarzn gstermektedir. Sitadel

(ikale) saraylar ise, ehirlerdeki hkimiyeti elinde tutmak ve hkmdarn

kendisini gsterebilmesi iin vazgeilmez bir ihtiya idi.7

Trkiyede bu yaplar ile ilgili literatr ok kstldr. Literatrn byk bir

ksm kaz raporlarndan veya bu raporlarn deerlendirmesinden ibarettir.

Sadece Konya ve Kubadabad saraylar ile ilgili dorudan birer yap monografi-

si mevcuttur; bunlardan bir tanesi ise 1936 senesine aittir.8 Yerleim plan ve

mimari ile ilgili kymetli deerlendirmeler Uur Tanyelinin almalarnda

bulunabilir.9 Anadoluda birok yerde mevcut olan, geni arazilere yaylm

Seluklu saray baheleri ve bahe kkleri Scott Redfordun kitabnda ok

farkl bir bak as ile incelenmektedir.10 niversitelerde Osmanl ncesi

saraylar ile ilgili son derece az almaya rastland. Dorudan konu ile ilgili

ancak be teze ulald, bunlardan sadece tanesi doktora tezidir; ayrca bu tez-

lerin Bakdeki irvan ahlar Saray ile ilgilidir. Seluklu dnemi kkleri-

ne ilikin mevcut tek tez ve yeni almalar ise mit vericidir.11

A. Osmanl ncesi Dnem le lgili Kitap, Makale, BildirilerAkok, Mahmud, Konya ehri indeki Aleddin Tepesinde Trk Tarih Kurumu

Adna Yaplan Arkeolojik Kazlarn Mimari Buluntular, Belleten, 1975, c. 17, sy. 154.

7 adr kltrne sahip toplumlarn yar yerleik hayata gemeleri ve tasarladklar meknlar hak-knda iyi bir deerlendirme iin bkz. Bernhard OKane, From Tents to Pavillons: Royal Mobility and Persian Palace Design, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 249-268. ehir iindeki sitadel saray ve ehir dndaki bahe saray konsepti iin bkz. Glru Necipolu, An Outline of Shifting Pa-radigms in the Palatial Architecture of the Pre-Modern Islamic World, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 15.

8 Konya Kk: Friedrich Sarre, Der Kiosk von Konya, Berlin: Verlag fr Kunstwissenschaft, 1936, Trke evirisi: Konya Kk, ahabettin Uzluk (ev.), Ankara, Trk Tarih Kurumu, 1967, 130 s. Kubadabad Saray: Rhan Ark, Kubad Abad: Seluklu Saray ve inileri, stanbul: Trkiye Bankas, 2000, 227 s.

9 Uur Tanyeli, Anadolu-Trk Saray Mimarlnn Evrimi zerine Gzlemler, Topkap Sara-y Yll, stanbul, 1988, sy. 3, s.181-210. Ayrca bkz. Uur Tanyeli, Anadolu-Trk Kentinde Fiziksel Yapnn Evrim Sreci (11-15.yy), Doktora tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1987, s. 171-177.

10 Scott Redford, Anadolu Seluklu Baheleri, Serdar Alper (ev.), stanbul: Eren Yaynlar, 2008.11 Bkz. a. A. Osmanl ncesi Dnem ile ilgili Kitap, Makale, Bildiriler: Alptekin Yava ve Yld-

rm Yavuzun makaleleri ile Alptekin Yavan tezi. Ayrca Scott Redfordun Seluklu baheleri hakkndaki almas da yeni bir yaklam sergilemekte ve yeni aratrmalara kap amaktadr.


Akok, Mahmud, Konyada Alaiddin Kk ve Seluk Saray ve Kkleri, Trk

Etnografya Dergisi, Ankara, 1969, sy. 11, s. 47-73.

Altun, Ara, Ortaa Trk Mimarisi in Bir zet, stanbul: Arkeoloji ve Sanat Yaynlar,

1988, s. 65-66, 89-91.

Ark, M. Olu, Alanya kalesinde 1988 Ylnda Yaplan Kaz almalar, Hyk,

1988, sy. 1, s. 135-141.

Ark, M. Olu, Alanya Kalesi 1987 Yl Kaz almalar, X. Kaz Sonular Toplants,

Ankara, 1988.

Ark, M. Olu, Alanya Kalesi 1986 Yl Kaz almalar, IX. Kaz Sonular Toplants,

Ankara, 1987.

Ark, M. Olu, Alanya Kalesi 1985 Yl Kaz almalar, VIII. Kaz Sonular Toplants,

Ankara, 1986.

Ark, Rhan, Kubadabad Saray (Bir Deerlendirme) ve Malanda Kk, I.

Uluslararas Seluklu Kltr ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler [Uluslararas

Seluklu Kltr ve Medeniyeti Kongresi (I., 2000, Konya)], Konya: Seluklu

Aratrmalar Merkezi, 2001, 1. c.

Ark, Rhan, Kubad Abad: Seluklu Saray ve inileri, stanbul: Trkiye Bankas,

2000, 227 s.

Ark, Rhan, Son Aratrmalar Inda Seluklu Saray Mimarisinde Kubad-Abad,

Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi: Bildiri zetleri, Ankara: Kltr Bakanl,

1991, 2. c., s. 17.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1988 almalar, XI. Kaz Sonular Toplants, Ankara,

1990.

Ark, Rhan, 1988 Yl Kubad-Abad Kazs Raporu, Hyk, 1988, c. 1, s. 127-131.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1987 almalar, X. Kaz Sonular Toplants, Ankara,

1988.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1986 almalar, IX. Kaz Sonular Toplants, Ankara,

1987.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1985 almalar, VIII. Kaz Sonular Toplants,

Ankara, 1986.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1984 almalar, VII. Kaz Sonular Toplants, Ankara,

1985.

Ark, Rhan, Kubad-Abad 1982 almalar, V. Kaz Sonular Toplants, Ankara,

1983.

Aslanapa, Oktay, Diyarbakrda Artuklu Saray, III. Milli Seluklu Kltr ve

Medeniyeti Semineri Bildirileri [Milli Seluklu Kltr ve Medeniyeti Semineri

(III., 1993, Konya)], Konya: Seluk niversitesi Seluklu Aratrmalar

Merkezi, 1994, s. 7-11 .

Aslanapa, Oktay, Anadoluda lk Trk Mimarisi, Ankara: Atatrk Kltr Merkezi Yay.,

sy. 43, s. 135-144, resim 195-197.

Aslanapa, Oktay, Krm ve Kuzey Azerbeycanda Trk Eserleri, stanbul, 1979.

Aslanapa, Oktay, Kayseride Keykubadye Kkleri Kazs, Trk Arkeolojik Dergisi,

1964, sy. 13/1, s. 19-40.


Aslanapa, Oktay, Erster Bericht ber die Ausgrabung des Palastes von Diyarbakir, Istanbuler Mitteilungen, sy. 12, 1962, s. 115-128.

Bacharach, Jere L., Administrative Complexes, Palaces, and Citadels: Changes in the Loci of Medieval Muslim Rule, The Ottoman City and Its Parts, I.A. Bierman, R.A. Abou-El-Haj, D. Preziosi (eds.), New Rochelle N.Y., Aristide D. Caratzas, 1991, s. 111-28.

Blair, S. Sheila, The Ilkhanid Palace, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 239-248.

Bombaci, Alessio, Die Mauerinschriften von Konia, Forschungen zur Kunst Asiens in Memoriam Kurt Erdmann, Oktay Aslanapa, Rudolf Nauman (ed.), stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi, 1969.

ayrda, Mehmet, Kayserinin En Eski slami Kitabesi ve ehirdeki Seluklu Saray Devlethanenin Yeri Meselesi, Kayseri ve Yresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (10-11 Nisan 2003) [Kayseri ve Yresi Tarih Sempozyumu (IV, 2003, Kayseri)], Kayseri: Erciyes niversitesi, 2003, s. 125-138.

Dank, Erturul, Harput Artuklu Saray, IV. Ortaa ve Trk Dnemi Kazlar ve Aratrmalar Sempozyumu Bildirileri 24-27 Nisan 2000/Van [Ortaa ve Trk Dnemi Kazlar ve Aratrmalar Sempozyumu (4, 2000, Van)], Van: Yznc Yl niversitesi Van Gl evresi Tarihi Eserleri ve Kltr Deerlerini Aratrma ve Uygulama Merkezi, 2000, s. 103-111.

Duda, Herbert (haz.), Die Seldschukengeschichte des bn Bibi, Kopenhagen: Munks-gaard, 1959.

Erdmann, Kurt, bn Bibi als Kunsthistorische Quelle, stanbul: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut in het Nabije Oosten, 1962.

Erdmann, Kurt, Seraybauten des dreizehnten und vierzehnten Jahrhunderts in Anatolien, Ars Orientalis, 1959, sy. 3, s. 77-94.

Eryava, Osman, Az Bilinen Bir Seluklu Kk: Kzlkk, VI. Ortaa ve Trk Dnemi Kaz Sonular ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri (Nisan 2002), Kayseri: Erciyes niversitesi, 2002, s. 365-381.

Esin, Emel, Ordu Trk Saray Mimarlnn 15. Asrdan nceki Tarihesi, Trklerde Maddi Kltrn Oluumu, stanbul: Kabalc Yay., 2006, s. 34-84.

bn Battta, Eb Abdullah Muhammed bn Battuta Seyahatnamesi, A. S. Aykut (ev.), stanbul, Yap Kredi Yay., 2004.

Karamaaral, Beyhan, Alanya Glefen Kasr Kazs, Hyk I, 1988, s. 141-143.

Konyal, brahim Hakk, Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi, stanbul: Baha Matbaas, 1967, 23 s.

Konyal, brahim Hakk, Alanya (Alaiyya), stanbul: Ayaydn Basmevi, 1946, 544 s.

Lloyd, Seton, D. S. Rice, Alanya (Alaiyya), London: British Institute of Archaeology at Ankara, 1958.

Oral, M. Zeki, Kayseride Kubadiye Saraylar, Belleten, 1953, c. 17, sy. 68, s. 501-519.

Oral, M. Zeki, Kubd-bd Bulundu, Ant Mecmuas, Konya, 1969, sy.10, s. 2-29.

Oral, M. Zeki, Kubd-bd inileri, Belleten, 1953, c.17, sy. 66, s. 209-223.

Otto-Dorn, Katharina, Bericht ber die Grabung in Kobadabad 1966, Archolo-gischer Anzeiger, 1969, sy. 4, s. 448-499.

nder, Mehmet, Bericht ber die Grabung in Kobadabad (Oktober 1965), Archolo-gischer Anzeiger, 1966, sy. 2, s. 170-183.


nder, Mehmet, Kubad-Abad Saray Harpi ve Simurglar, Trk Etnografya Dergisi, 1968.

nder, Mehmet, Seluklu Devri Kubd-bd Saray ini Sslemeleri, VIII. Trk Tarih Kongresi Tebliler, Ankara, 1981, c. 2, s. 911-914.

ney, Gnl, Gazneli Saray Sslemelerinin Anadolu Seluk Saray Sslemelerine Akisleri, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, III (1984)den ayr basm, zmir, 1984, 20 s.

nge, Ylmaz, Alanya ve Alara Kalelerindeki Seluklu Hamamlar, Antalya 3. Seluklu Semineri, stanbul, 1989, s. 119-20.

zg, Tahsin ve Mahmut Akok, Alayhan, resunhan ve Hzrilyas Kk, Belleten, c. 21, sy. 81, 1957, s. 139-149.

Redford, Scott, Thirteenth-Century Rum Seljuq Palaces and Palace Imagery, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 219-236.

Redford, Scott, Anadolu Seluklu Baheleri, Serdar Alper (ev.), stanbul: Eren Yaynlar, 2008.

Redford, Scott, Victory Inscribed: The Seljuk Fetihname on the Citadel Walls of Antalya, stanbul: Akmed, 2008.

Sarre, Friedrich, Der Kiosk von Konya, Berlin: Verlag fr Kunstwissenschaft, 1936.

Sarre, Friedrich, Konya Kk, ahabettin Uzluk (ev.), Ankara, Trk Tarih Kurumu, 1967, 130 s.

Sarre, Friedrich, Reise in Kleinasien, Forschungen zur Selcukischen Kunst und Geographie des Landes, Sommer 1895, Berlin, 1896.

Sarre, Friedrich, Kkasya Seyahati, Seluklu Sanat ve lkenin Corafyas zerine Aratrmalar, 1895 Yaz, stanbul: Pera Turizm ve Tic. A.., 1998, 240 s.

Tanyeli, Uur, Anadolu-Trk Saray Mimarlnn Evrimi zerine Gzlemler, Topkap Saray Yll, sy. 3, stanbul, 1988, s. 181-210. (Seluklu dneminden balayarak Topkap Sarayna kadarki sre anlatlmaktadr).

Texier, Charles, Description de lAsie Mineure, Paris, 1862.

Uzluk, ahabeddin, Seluklu Sultan I. Alaeddinin Beyehrindeki Saray, VIII. Trk Tarih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler (1976, Ankara)], Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1981, s. 887.

Uzluk, ahabettin, Felekabat Saray Konyann Neresinde di, Kim na Ettirdi, atsn Hangi Mimar att, VII. Trk Tarih Kongresi: Bildiri zetleri, Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1970, s. 18

Yava, Alptekin, Kayseri-Argnck Haydar Bey Kk, Ankara niversitesi Dil ve Corafya Fakltesi Dergisi, 2004, sy. 44, 2, s. 131-149.

Yava, Alptekin, Alanya-plakl Mahallesinde Bilinmeyen Bir Seluklu Kk, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Sanat Tarihi Dergisi, 2003, sy. 12, s. 155-162.

Yavuz, A. T., Antalya Kemerdeki Seluklu Kk, Emin Bilgi Hatra Kitab, stanbul: slam Tarih, Sanat ve Kltrn Aratrma Vakf, 2000, s. 279-303.

Yavuz, Yldrm, Alanyann Demirta (Syedre) Bucadaki Kk, Belleten 1970, c. 34, sy. 135, s. 353-371.

Yetkin, erare, Alara Kalesindeki Hamaml Kasr ve 13. Yzyl Anadolu Mimarisindeki Yeri, Malazgirt Armaan, Ankara, 1972, s. 122.


Yetkin, erare, Sultan I. Aleddin Keykubatn Alara Kasrnn Hamamndaki Freskler, Sanat Tarihi Yll, 1970, sy. 3, s. 69-89.

Ylmaz, Leyla, Alanya Kalesi Kazs - Seluklu Saray ini Buluntular I, IV. Ortaa ve Trk Dnemi Kazlar ve Aratrmalar Sempozyumu Bildirileri 24-27 Nisan 2000. Van: Yznc Yl niversitesi Van Gl evresi Tarihi Eserleri ve Kltr Deerlerini Aratrma ve Uygulama Merkezi, 2000.

B. Osmanl ncesi Dnem le lgili TezlerIler, Blent, Bak, irvanahlar Saray Yap Topluluu, Yksek Lisans tezi, Hacettepe

niversitesi, 2003, 227 s.

Kulolu, Zaira Mamedova, Bak irvanahlar Saray Klliyesi, Yksek Lisans tezi, Ankara niversitesi, 2003, 250 s.

Nebati, Zakir, Bak irvanahlar Saray, Yksek Lisans tezi, Marmara niversitesi, 2006, xv+283 s.

Yava, Alptekin, Ortaa Konut Mimarisi zerine Bir Aratrma: Anadolu Seluklu Kkleri, Yksek Lisans tezi, Ankara niversitesi, Ankara, 2000.

Ylmaz, Meliha, Anadolu Seluklu Saray ve Kklerinde Kullanlan Figrl inilerin Resim Sanat Asndan ncelenmesi, Doktora tezi, Gazi niversitesi, 1999, 705 s.

II. Osmanl Dnemi Saray Literatr12

stanbulun fethinden nce Osmanl Devletinin deiik yerlerinde saray

klliyeleri mevcut idi. Bursa Saray, yksek duvarlarla evrilmi, kulesi olan bir

klliye idi. 1361 senesinde fethedilmesiyle beraber yeni bakent olan Edirnede

I. Murat daha sonra Eski Saray olarak bilinen bir saray yaptrmtr. Bu iki

saray hakknda hemem hemen hi bilgimiz yoktur.13 II. Murad dneminde

ina edilen Manisadaki saraydan bugne bir kule-kk gelebilmitir.14 Edirne

Yeni Saray da 1450 senesinde ayn padiah tarafndan balatlmtr, ancak II.

Murad dnemine ait yaplar ile ilgili kesin bilgi bulunmamaktadr. 1453 sene-

sinde stanbul Osmanlnn yeni bakenti olmu, ancak Edirne de nemini

kaybetmemitir. Fatih Sultan Mehmet hem yeni bakenti stanbulda hem de

12 Biz bata her saray iin ayr bir literatr listesi vermek istedik, ama birok eser birden fazla sa-ray ve birok dnemi kapsadndan bundan vazgetik ve Osmanl saraylar ile ilgili literatr tek bir listede vermeyi uygun grdk.

ok fazla eser sz konusu olduundan her eser iin ayr bir deerlendirme yaplmad. Genel bir deerlendirmenin yannda listede baz eserler ile ilgili aklamaya yer verilmitir.

Trk-Osmanl dnemi saray mimarisini deerlendirirken saray bahelerinin tasarm ve pey-zaj dzenlemeleri saray yaplar ile bir btn oluturduundan ilgili literatr de deerlendi-rilmitir. Daha sonra koru veya park olarak dzenlenen ve bu vasfta incelenen baheler ise konumuzun dnda kald (rn. Yldz Park).

13 Bursa Saray iin bkz. E. H. Ayverdi, stanbul Mimari ann Menei, Osmanl Mimarisinin lk Devri, stanbul, 1966, c. 1, s. 117.

14 Uluay, aatay, Manisadaki Saray- Amire ve ehzadeler Trbesi, Manisa: Manisa Halkevi, 1941, 80 s.


Edirnede geni apl yeni inaat faaliyetlerinde bulundu. Edirnede II. Murad

tarafndan Tunca Nehri kenarnda geni bir araziye yerletirilen saray, avlular

etrafnda gelien bir yaplar topluluu idi.15 Saray- Cedd-i mire isimli bu

saray, Fatih tarafndan geniletilmitir. Daha sonraki dnemlerde deiik

padiahlar tarafndan ilaveler yaplan saray, 18. yzyln sonuna doru terk

edildi, 1829 ve 1878deki iki Rus igalinde Ruslar tarafndan cephanelik olarak

kullanlm; ikinci igalde cephanelik olarak kullanlan saray atee verilmitir.

Bugn sadece Adalet Kulesi ve birka harabe mevcuttur. 1999-2002 seneleri

arasnda saray arazisinde kaz yaplm ve baz bulgular yaynlanmtr.16

Osmanl mparatorluunun en nemli ve grkemli saraylar bakent

stanbulda ina edildi. Fatih Sultan Mehmet fetihten sonra stanbulda ilk

nce bugn stanbul niversitesinin yer ald arazide Eski Saray (Saray-i

Atk), daha sonra ehre bitiik, Marmara Denizine ve Boaza hkim olan Yeni

Saray (Saray-i Cedd-i mire veya Saray- Hmayun) ina ettirdi. Bugn Topkap Saray olarak bilinen bu saray,17 19. yzyln ortasna kadar Osmanl

sultanlarn resmi ikametgh olmutur. Dou ile Bat kltrn muhteem bir

ekilde birletiren ve yeni bir anlay ortaya kartan bu saray, Osmanl

Devletinin ve saray tekilatnn mimarideki ifadesidir. Saray klliyesine dei-

ik dnemlerde padiahlar tarafndan ilave veya deiiklikler yapld.

Dolmabahe Saraynn inas ile padiahlar artk Topkap Saraynda oturma-

salar da, bu saray nemini hi kaybetmemitir. Kutsal Emanetler Dairesine

her yl bakm yaplmtr. Saray hazinesindeki eyalar ilk defa Sultan Abdl-

mecid tarafndan yabanclara gsterilmeye balanmtr. Topkap Saray

Atatrk tarafndan 1924 senesinde sr- Atika Mzeler Mdrlne ba-

lanm ve ayn sene mze olarak ziyarete almtr.

Sahilsaraylar: stanbulda 16. yzyldan itibaren birok yerde saraylarn olduu bilinmektedir. skdarda bugnk Ayazma Camiinin bulunduu

blgede deiik dnemlerde saraylarn var olduu bilinir.18 16. yzyldan 18.

yzyln sonlarna kadar deniz kenarna ina edilmi kk ve kasrlara rastlan-

maktadr. Topkap Saraynn sahil blmnde erken dnemden itibaren

kkler ina edilmitir (Sinan Paa Kk, Mermer Kk, Serdap Kk,

Sepetiler Kk ve Yal Kk). Beylerbeyi, Bebek ve Beiktata kk ve kasr-

lara rastlanmaktadr. Beiktata bugnk Dolmabahe Saraynn bulunduu

blgede ok erken dnemlerden itibaren saray yaplarn yer ald kesindir.

15 Rfat Osman, Edirne Saray, Sheyl nver (der.), Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1989, Semavi Eyice; Edirne Saray, DA, 1994, c. 10, s. 431-433.

16 Gnl antay tarafndan yrtlen kaz almalarnn sonular iin bkz. a. C. Osmanl D-nemi le lgili Kitap, Makale, Bildiriler bal.

17 Saray-i Cedd-i mireye Topkap Saray denmesi ile ilgili bkz. Doan Kuban, Topkap Sara-y, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 7, s. 280.

18 skdardaki saray iin bkz. Tlay Artan ve Christoph Neumann, Kavak Saray, Dnden Bu-gne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 4, s. 494.


Beiktataki ilk saray inaatnn II. Bayezide (1481-1512) kadar uzand ileri

srlmektedir. Bu blgede denizin doldurulmasna ilk defa I. Ahmet zama-

nnda (1603-1617) balanmtr. Ayrca Eski raan Saray olarak da bilinen

Beikta Sarayna deiik dnemlerde ilaveler yaplm, saray arazisinde yer

alan kkler srekli tamir grmtr.

III. Selim dneminden (1789-1807) itibaren sahilsaraylar yaygnlamaya

balamtr. 18. yzylda Hali ve Boazii kylarnda padiahlk saraylarnn

yansra hanedan yesi kadnlarn da saraylar ykselmeye balamtr. Hali

kylarnn ve Kthanenin nemi artmtr. Kthane Deresi kysnda ina

edilen Sadbad Saray suyu mimariye katmasyla daha sonraki Osmanl

saraylarn etkiledi. Bu saraylarn bugn hemen hemen hepsi ortadan kalkt-

ndan, sadece kstl bilgi mevcuttur. zellikle dnemden kalan grsel malze-

me bu saraylarn mimarisi iin nemli birer kaynaktr.19

II. Mahmud dneminde (1808-1839) Topkap Sahilsaray ile Eski Beylerbeyi ve Eski raan sahilsaraylar ina edilmitir. Bu saraylar genellikle ahap ina

edilmi olup ana cephe deniz tarafnda, harem blmleri ise kara tarafnda

yer almaktadr.

Byk baheleri ve iindeki kkleriyle tannan Beikta Saray 1809 sene-

sinde yeniden yaptrlm, 1853te ise yerine yaptrlacak Dolmabahe Saray

iin tamamen yktrlmtr ve bugn sadece kaynaklardan tannmaktadr.20

Dolmabahe Saraynn inaatna, 1846 senesinde Avrupa tipi bir saray

yaratma istei ile Abdlmecid tarafndan Balyan ailesinden Garabat Kalfa

grevlendirilerek baland.21 250.000 m2lik gibi byk bir alanda yer alan

Dolmabahe Saray, grkemli kaplardan oluan Boaza kar etkileyici cephe-

si ile 18. yzyldaki Avrupa sahilsaraylar tarznda ta ve mermerde ina edilmi

modern bir saray yapsdr. Mimari tarz ve slupta tamamen klasik Bat motif-

leri gsteren saray, muhteem Muayede Salonu ve Harem blmleriyle yine de

Osmanl geleneini devam ettirmitir. Dolmabahe Saray ile ilgili literatrde

de bu ikilem grlmektedir. Bu saray tamamen Avrupaya balayan eserlerin

yannda, sarayn geleneksel balantlarn vurgulayanlar da vardr.

Abdlmecidin kardei Abdlaziz tarafndan yaptrlan raan (1860-

1872) ve yazlk saray olarak tasarlanm Beylerbeyi saraylar (1869) da ayn

konsepti devam ettirmitir. Bu saraylarn i mekn dzenlemesi, mobilyas,

19 Necla Arslan, Sahilsaraylar, s. 409 ve Sadbd Saray, s. 388, Dnden Bugne stanbul An-siklopedisi, stanbul, 1994, c. 6; konu ile ilikin dier maddeler ve grsel malzeme iin bkz. Necla Arslan, Gravr ve Seyahatnamelerde stanbul, stanbul, 1992, s. 124-135; Sedat Hakk Eldem, Sadabat, stanbul, 1977.

20 Tlay Artan, Beikta Saray, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 2, s. 171-173, Beikta Saray da gravrlerden tannmaktadr. Ayrca bkz. S. H. Eldem, Kkler ve Kasrlar, c. II, s. 124-150, 212-222.

21 Balyan Ailesi uzun seneler saray tasarm ve inasnda altndan bu aile ile ilgili birok yayn vardr. Biz onlardan sadece bazlar listeye dahil ettik.


demesi vs. iin Avrupadan en lks eya getirtilmitir. Ayrca sadece saraylar

iin eya reten yerli merkezler de vard. Bu saraylarn i meknlarnn orijinal

tasarm ve demesi ile ilgili mevcut bilgi, bunlar inceleyen birok eserin

ortaya kmasna yol amtr.22

1925 senesinde Dolmabahe ve Beylerbeyi saraylar, Yldz-ale Kk,

Aynalkavak ve Kksu Kasr Milli Saraylar ad altnda korunmak zere,

kurulacak Milli Saraylar Mdrl ynetimine braklmtr. 1966da Ihlamur

ve 1981de Maslak kasrlar da bu mdrle balanmtr. Gnmzde tm

bu saray, kk ve kasrlar birer mze-saray olarak ziyarete aktr.23

Yldz Saraynn inaatna II. Abdlhamid dneminde 1865 senesinde ba-

lanm olup 1876-1909 yllarnda saray geniletilmitir. Saray, sahilsaraylarn

aksine, denizden uzak, duvarlarla evrilmi, da kapal bir tasarm gstermek-

tedir. Arazide bahelere yerletirilmi ok sayda deiik kklerin yan srada

gsterili ve byk kabul salonlar yer almaktadr.24 Sarayn kuzey ksmlar

askeri tesis olarak kullanlmaktadr, dier blmler ise Yldz Teknik niversi-

tesi, Milli Saraylar daresi ve IRCICA (Research Centre for Islamic History, Art

and Culture)a tahsis edilmitir. Saray baheleri ve iinde yer alan kkler ise

halka aktr. Yldz Saraynn deiik ksmlarnn farkl farkl birimlere bal

olmas, bu saray ile ilgili literatrde de kendini gsterir. Saray ile ilgili en eski

kaynak, Yldz Sarayndan ve bahelerindeki hayvanlardan bahseden Osman

Nurinin eseridir.25 Osmanlnn bu son saray ile ilgili akademik almalar

dier saraylara nispetle daha sonra balamtr. Bunun sebebi Yldz Saraynn

ksmen askeri idare altnda kalmas ve ancak 1977 senesinde Kltr ve Turizm

Bakanlna balanmasdr. Bugn Yldz Saray Mzesi ve stanbul Belediyesi

ehir Mzesi burada yer almaktadr. Yldz Teknik niversitesinin saray arazi-

sine yerletirilmesi, bu saray ile ilgili tez almalarna yol amtr.

Osmanl mparatorluunun saraylar, bu imparatorluun en nemli sim-

geleri idi; onlar asrlar boyunca daima ilgi ekmitir. Osmanl dnemindeki

seyahatnameler, Osmanl kaynaklar ve oryantalist literatr bu saray yaplarn

fiziksel birer mimari mekandan ok, imparatorluun sembolik ifadesi olarak

grmtr. Bu youn ilgi devam etmitir. Saraylarn mzeye dntrlmeleri

ile birlikte, ilk rehber kitaplar baslmtr. Bugn hem popler hem akademik

22 Dokumalar ile ilgili bir rnek iin bkz. a. D. Osmanl Dnemi le lgili Tezler: Yaar Ylmaz, Fatma, Hereke Jakarl Dokumalar ve Milli Saraylar Mobilyasnda Kullanm, Yksek Lisans tezi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi, stanbul 1998, 139 s.

23 Milli Saraylar Mdrl tarafndan bu saray ve kasrlar tantan birok kitap yaynlamtr. Ayn mdrlk ayrca Milli Saraylar (MS) isimli bir sreli yayn kartmaktadr. Bkz. a. C. Osmanl Dnemi ile ilgili Kitap, Makale, Bildiriler

24 Afife Batur, Yldz Saray, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 7, s. 520-527.

25 Osman Nuri [Ergin], Yldz Saray, Sabahattin Trkolu (haz.), stanbul: Yldz Saray Vakf Ya-ynlar, 1998.


ierikli bir yayn zenginlii gzlemlenmektedir. Osmanl saraylar, zellikle

Topkap Saray hakknda aratrma yapan birok yabanc sanat tarihisi vardr.

Padiah saraylarnn dnda nemli kiiler stanbulda saray olarak adlan-

drlan konaklara sahip idi. Erken dnem konaklarndan gnmze sadece

(Kanuni) I. Sleymann sadrazam brahim Paaya ait olan ve bugn Trk-

slam Eserleri Mzesi olarak kullanlan brahim Paa Saray gelmitir. Bu yap

ile ilgili Nurhan Atasoy tarafndan bir monografi hazrlanmtr.26 Anadolunun

baka bir kesinde gnmze gelebilen ve bir monografiye sahip olan, yerel

bir yneticinin kona iin ilgin bir baka rnek ise Dou Beyaztta shak Paa

tarafndan 18. yzyln sonunda ina edilen shak Paa Saraydr.27

Daha sonraki dnemlerden nemli ve zengin kiilerin yaptrd birok

konak gnmze gelmise de, onlar ile ilgili genelde sadece ansiklopedik bilgi

mevcuttur.28 Bu konaklarda genellikle Avrupadan gelen dnemin en yeni

sluplar takip edilmeye allmtr. 20. yzyln banda Art Nouveau slu-

bunda ina edilen Kanlcadaki Hidiv Kasr, devletin nemli fertlerinin konak-

larna arpc bir rnektir.29

Verilen listede grlecei gibi, saraylarn en ince detaylar bile tez konusu

olmutur. Osmanl mparatorluundaki yenilikler ilk bata saray yaplarnda

uyguland iin ve bu uygulamalar mimari ve i mekn tasarmn dorudan

etkilediinden bunlar bu listeye dhil edilmitir.30

Osmanl dnemi Trk saraylar ile ilgili almalar aadaki ekilde srala-

yabiliriz:

Rehber kitaplar,

Envanter almalar,

Saraylarn yerleim dzeni,

Saray mimarisi,

Saraylarn i mimarisi, sslemesi ve mobilyas,

Saraylarn bahe tasarm ve peyzaj mimarisi,

Restorasyonlar ve restorasyon projeleri.

C. Osmanl Dnemi le lgili Kitap, Makale, Bildiriler

Osmanl dnemi saraylar hakknda bata Babakanlk Osmanl Arivi ve Topkap Saray Arivi zengin birer kaynak tekil etmektedir.31

26 Nurhan Atasoy, brahim Paa Saray, stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi, 1972.27 Bingl, Yksel, shak Paa Saray, Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yay., ts., 267 s.28 Bkz. zellikle Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisinde konu ile ilgili maddeler.29 Bu konaklar hakkndaki bilgiler iin bkz. a. C. Osmanl Dnemi ile ilgili Kitap, Makale, Bildiri-

ler.30 rnek: Saraylarn aydnlatma veya stmas ile ilgili makaleler.31 Topkap Saray ile ilgili ariv belgeleri, yaynlanmam materyal ve erken dnemdeki tarih

kaynaklar ile ilgili geni bilgi iin bkz.Glru Necipolu, Architecture, Ceremonial and Power:


I. Edirne Saray Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Kasm 1995, Edirne: Trakya niversi-

tesi Rektrl Yaynlar No:16, 1999, 375 s.

150. Ylnda Dolmabahe Saray Uluslararas Sempozyumu: Bildiriler, Kemal

Kahraman (ed.), Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 2007, 367 s.

Abdurrahman eref, Topkapu Saray- Hmayun, Tarih-i Osmani Encmeni

Mecmuas, 1326-27/1910-11, s. 5-12.32

Ahat, Bikkul U., Topkap Saraynda Has Ahr, Gzel Sanatlar, 1949, sy. 6, s. 118-128.

Akn, Gnkut, Trk Oturma Kltrne Balamnda Topkap Saraynda Hkmdar

Sergilemesi, Topkap Saray Yll, 1988, sy. 3, s. 2-22.

Akin, Sina, Osmanl Saraynn Yaps ve levleri, X. Trk Tarih Kongresi: Kongreye

Sunulan Bildiriler, Ankara, 22-26 Eyll 1986, Ankara: Atatrk Kltr Dil ve

Tarih Yksek Kurumu Trk Tarih Kurumu, 1994, s. 2065.

Akit, lhan, The Topkap Palace, stanbul: Akit Kltr ve Turizm Yaynclk, 2000,

287 s.

Akit, lhan, Topkap ve Dolmabahe Saraylar, stanbul: Fatih Yaynevi Matbaas,

32 s.

Alikl, Dndar, Osmanl Saray Terifat ve Trenleri, Trkler, Ankara: Yeni Trkiye

Yaynlar, 2002, c. 9, s. 875-886.

Altunda, lk, Darssaade, DA, 1994, c. 11, s. 1-3.

And, Metin, Sur- Hmayun, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul,

1994, c. 7, s. 71.

And, Metin, stanbul: 16. Yzylda Kent, Saray, Gnlk Yaam, stanbul: Akbank

Kltr ve Sanat, 1993, 326 s.

And, Metin, Saraya Bal Tiyatrolar ve II. Abdlhamitin Yldz Saray Tiyatrosu, ts.,

25 s.33

Anhegger-Eybolu, Mualla, Topkap Saraynda Padiah Evi: (Harem), stanbul:

Sandoz Kltr Yaynlar, 1986, 111 s.

Anhegger-Eybolu, Mualla, Topkap Saray Veliaht Dairesi Onarm, Sanat Tarihi

Yll, 1981, sy. 9-10, s. 53-83.

Anhegger-Eybolu, Mualla, Fatih Devrinde Yeni Sarayda da Harem Dairesi

(Padiahn Evi) Var Myd?, Sanat Tarihi Yll, 1979, sy. 8, s. 23-26.

Arel, Ayla, Cihannma Kasr ve Erken Osmanl Saraylarnda Kule Yaplar Hakknda,

Prof. Doan Kubana Armaan, stanbul: Eren Yaynclk, 1996.

Arel, Ayda, Lleburgazda Zindan Baba Trbesi Olarak Anlan Yap ve Edirne Yeni

Saraynn Cihannma Kasr Hakknda, TA Vakf Yll, 1991, s. 7-24.

The Topkap Palace in the 15th and 16th Centuries, New York, Cambridge, Massachusetts and London: MIT Press, 1991, s. 305-308 (Ariv Belgeleri), s. 308-319 (Ariv Belgeleri ve Yaynlan-m - Yaynlanmam Birincil Kaynaklar).

32 Tarih-i Osmani Encmeni Mecmuas 1326 (1911)den itibaren on sene km, 1924ten itibaren ise Trk Tarihi Encmeni Mecmuas namyla devam etmitir. Dzenleyen Halil Edhemdir.

33 Bu kitap 27 Mart 1987 Dnya Tiyatrolar Gn nedeniyle Yldz Saraynda dzenlenen prog-ram iin Metin And tarafndan zel olarak hazrlanmtr.


Arslan Sevin, Necla, lk Osmanl Saraylar ve Topkap Saray, Trkler, Ankara: Yeni

Trkiye Yaynlar, 2002, c. 12, s. 204-210.

Arslan, Necla, Batllama Dnemi Osmanl Saraylar, Trkler, Ankara: Yeni Trkiye

Yaynlar, 2002, c. 15, s. 374-381.

Arslan, Necla, Sadbd Saray, c. 6, s. 388; Sahilsaraylar, c. 6, s.409, Dnden

Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994.

Arslan, Necla, Beikta Saray, IX. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi: Bildiriler =

IXth International Congress of Turkish Art, Contributions (1991), Ankara:

Kltr Bakanl, 1995, c. 1.

Arslan, Necla, Osmanl Saray ve Mimar Antoine-Ignace Melling, Osman Hamdi

Bey ve Dnemi: Sempozyum 17-18 Aralk 1992, stanbul: Tarih Vakf Yurt

Yaynlar, 1993, s. 113-122.

Arslan, Necla, Gravr ve Seyahatnamelerde stanbul, stanbul, 1992.34

Arslangazi, Havva, Maslak Kasrlar adr Kk ve Paalar Dairesi, Arkitekt, Kasm

2002.

Arslangazi, Havva, Padiahlarn Dinlenme Mekanlar Kasrlar ve Av Kkleri,

Arkitekt, Austos 2002.

Artan, Tlay, Aynalkavak Kasr, c. 1, s. 485; Bahariye Kasr, c. 1, s. 537; Bebek

Kasr, c. 2, s. 117; Beikta Saray, c. 2, s. 171-173; Beyhan Sultan

Sahilsaray: Arnavutky, Eyp, raan, c. 2, s. 191-192; Beykoz Kasr, c. 2,

s. 199; alayan Kasr, c. 2, s. 462; Eski Saray, c. 3, s. 204; Esma Sultan

Sahilsaray, Ortaky, Eyp, Kadrga, c. 3, s. 208-211; Fener Kk, c. 3, s.

282; Hatice Sultan Sahilsaray, c. 4, s. 19; Ihlamur Kasr, c. 4, s. 111;

brahim Paa Saray, c. 4, s. 128; Karaaa Sahilsaray ve Bahesi, c. 4, s.

439; Kavak Saray Bahesi, c. 4, s. 495; Kksu Kasr, c. 5, s. 162; Siyavu

Paa Kk, c. 7, s. 20; Sokollu Mehmed Paa Saray, c. 7, s. 34, Dnden

Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994-1995.

Artan, Tlay ve Christoph Neumann, Kavak Saray, Dnden Bugne stanbul

Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 4, s. 494.

Artuk, brahim, Alay Kk, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Enstits

Dergisi, 1982, sy. 12, s. 587-595.

Aslanapa, Oktay, Osmanl Devri Mimarisi, stanbul: nklb, 2004.

Aslanapa, Oktay, Edirnede Osmanl Devri Abideleri, stanbul, 1949.

Atasoy, Nurhan, Ottoman Garden Pavilions and Tents, Muqarnas, Leiden: Brill,

2004, sy. 21, s. 15-19.

Atasoy, Nurhan, The Tower of Justice of the Topkap Palace, Art Turc Turkish Art;

Xth International Congress of Turkish Art, Geneva 17-25 September 1995,

Geneva 1999, s. 93-101.

Atasoy, Nurhan, Dolmabahe Saraynn Trk Karakteri, Milli Saraylar

Sempozyumu-Bildiriler, stanbul, 1985, s. 85-89.

Atasoy, Nurhan, raan Saray, . . Blteni, Atatrk zel Says, 1982, c. 1, sy. 2, s.

22-25.

34 Bu eserde stanbuldaki saraylarn, zellikle sahilsaraylarn tasvirleri yer almaktadr.


Atasoy, Nurhan, Matraks Representation of the Seven-Towered Topkap Palace,

5th International Congress of Turkisch Art, Budapest, 1978, s. 93-101.

Atasoy, Nurhan, Topkap Saray Zlfl Baltaclar Kouu, I. Milletleraras

Trkoloji Kongresi, Tebliler, 3. Trk Sanat Tarihi [Milletleraras Trkoloji

Kongresi (I, 15-20 Ekim 1973, stanbul)], stanbul: stanbul niversitesi

Edebiyat Fakltesi Trkiyat Enstits, 1979.

Atasoy, Nurhan, brahim Paa Saray, stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat

Fakltesi, 1972, 192 s, 115 resim, 4 plan.

Aybek, Ferda ve Canan Cimilli, Topkap Saraynn Necef ve Kristal Avizeleri, Antik-

Dekor, 2004, sy. 82, s. 76-82.

Aydan, Grn, Maslak Kasrlar, TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 1994, 52 s.

Aykut, Muhittin, Trk Mimarlnda Mekanlarda Su Kompozisyonlar Kullanm,

IX. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi, Ankara, 1995, c. I, s. 205-217.

Aynalkavak Kasr, stanbul: TBMM Saraylar Daire Bakanl, 1994, 76 s.

Ayverdi, E. H., Osmanl Mimarisinde Fatih Devri 855-886 (1451-1485), stanbul, 1974,

s. 682-755.

Ayverdi, E. H., Osmanl Mimarisinin lk Devri 1230-1402, stanbul: stanbul Fetih

Cemiyeti Yay., 1966.

Ayyldz, Nigar, II. Abdlhamid Dnemi Saray Merasimleri, stanbul: Dou

Ktphanesi, 2008, 392 s.

Babinger, Franz, Drei Stadtansichten von Konstantinopel, Galata (Pera) und

Skutari aus dem Ende des 16. Jahrhunderts, sterreichische Akademie der

Wissenschaften Philologisch-Historische Klasse, Denkschrift, 77. Band, 3.

Abhandlung, Wien, 1959.

Barta, H. rcn, Antalya Msellim Camiini Bezeyen iniler ve Topkap Saraynda

Bulunan Benzerleri zerine, Prof. Dr. Ylmaz nge Armaan, Konya: Seluk

niversitesi Seluklu Aratrmalar Merkezi, 1993.

Baaran, Tijen, Dolmabahe Saray, 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi,

Bildiriler = 9th International Congress of Turkish Art, Contributions

[Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi, Ankara: Kltr Bakanl, 1995, c. 1.

Batur, Afife, Abdlaziz Av Kk, c. 1, s. 26; Abdlmecid Efendi Kk, c. 1, s. 51;

Adile Sultan Saray / Adile Sultan Kasr, c. 1, s. 82-83; Ahmet Ratip Paa

Kk, c. 1, s. 131; Ayazaa Av Kk / Ayazaa Kasrlar, c. 1, s. 469-470;

Beylerbeyi Saray, c. 2, s. 206-210; raan Saray, Mimari, c. 2, s. 505-506;

Dolmabahe Camii, c. 3, s. 88-89; Dolmabahe Saray, c. 3, s. 91-96;

Hidiva Saray, c. 4, s. 63; Naime Sultan Yals, c. 6, s. 29; Nazime Sultan

Yals, c. 6, s. 56; Yldz Saray, c. 7, s. 520-527, Dnden Bugne stanbul

Ansiklopedisi, stanbul, 1994-1995.

Batur, Afife, Mimar Raimondo dAronco ve Milli Saraylardaki almalar, Milli

Saraylar, 1993, s. 46-66.

Bayrak, M. Orhan, Topkap Saray ve Harem, stanbul: Smer Kitabevi, 1996, 144 s.

Bayraktar, Nedret, Topkap Saray eme Musluklar, Bedrettin Cmerte Armaan,

Ankara: Hacettepe niversitesi Sosyal ve dari Bilimler Fakltesi, 1980.


Bayraktar, Nedret, Vehbi Bayraktar, Topkap Saray ve Osmanl Padiahlar, y.y.: Do/

G Yaynlar, ts., 132 s.

Beylerbeyi Saray, stanbul: Milli Saraylar Daire Bakanl, 1993, 85 s.

Bilge, Aygen, Fatih Zamannda Topkap Saray Suyu, Trk Sanat Tarihi

Aratrmalar ve ncelemeleri, sy. 2, 1969, s. 214-222.

Bilgin, Blent (haz.), Gemite Yldz Saray, stanbul: Yldz Saray Vakf, 1988.

Bilgin, lhami, Manisa Saray, 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi, Bildiriler =

9th International Congress of Turkish Art, Contributions, Ankara: Kltr

Bakanl, 1995, c. 2, s. 369-377.

Binan, Can, it Kasr, c. 2, s. 523; c. 5, s. 282, Malta Kk: Mimari, Dnden

Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994,

Bingl, Yksel, shak Paa Saray, Ankara: Trkiye Bankas Kltr Yay., ts., 267 s.

Blair, S. Sheila, Saray, EI2, 1997, c. 9, s. 41-44.

Bobovius, Albertus, Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufki Beyin Anlar, Topkap

Saraynda Yaam, Ali Berktay (ev.), Stephanos Yerasimos, Annie Berthier

(haz.), stanbul: Kitap Yaynevi, 2002, 126 s.

Boaziindeki Mcevher Dolmabahe Saray, Cemal zta, skender Pala, Metin

Szen (haz.) Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, ts., 161 s.

Can, Selman, Belgelerle raan Saray, Ankara: Kltr Bakanl , 1999, sy. 9, 115 s.

Cantay, Gnl, Edirne Yeni Saray 2002 Yl Buluntularnn Deerlendirilmesi, VII.

Ortaa ve Trk Dnemi Kaz ve Sanat Tarihi Aratrmalar Sempozyumu

Bildirileri (Nisan 2003), stanbul: Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi,

2006, s. 57-62.

Cantay, Gnl, Excavations of Edirne New Palace 1999-2002, I. International

Congress on Islamic Archaeology, Istanbul 8-10 April 2005.

Cantay, Gnl, Edirne Yeni Saray 2001 Yl Kaz Buluntular, VI. Ortaa ve Trk

Dnemi Kaz Sonular ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildirileri (Nisan 2002),

Kayseri: Erciyes niversitesi, 2002, s. 229-239.

Cantay, Gnl, Edirne Yeni Saray Kaz (1999-2000) Keramik Buluntular, V.

Ortaa ve Trk Dnemi Kaz ve Aratrmalar Sempozyumu (19-20 Nisan

2001), Bildiriler, Ankara: Hacettepe niversitesi Edebiyat Fakltesi Sanat

Tarihi Blm, 2001, s. 145-160.

Cantay, Gnl, Edirne Saray Kazs 1999, IV. Ortaa ve Trk Dnemi Kazlar ve

Aratrmalar Sempozyumu Bildirileri 24-27 Nisan 2000/Van [Ortaa ve Trk

Dnemi Kazlar ve Aratrmalar Sempozyumu (4, 2000, Van)], Van: Yznc

Yl niversitesi Van Gl evresi Tarihi Eserleri ve Kltr Deerlerini

Aratrma ve Uygulama Merkezi, 2000, s. 439-448.

Ceylan, Ouz, ifte Saraylar, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul,

1994, c. 2, s. 512.

Cezar, Mustafa, XIX. Yzylda Neden Bat Tarz Bir Saray?, Milli Saraylar Dergisi,

1993, sy. 1, s. 8-20.

Cezar, Mustafa, Sanatta Batya Alta Saray Yaplar ve Kltrnn Yeri, Milli

Saraylar Sempozyumu-Bildiriler, stanbul, 1985, s. 45-68.


Cimilli, Canan, Harem Ocaklar, Antik-Dekor, 2004, sy. 81, s. 94-100.

Cimok, Fatih, Topkapi Serail, Istanbul: A Turizm, 1990.

aatay, Mustafa, Osmanl Saraylarnda Harem Hayatnn yz, stanbul: nklap Kitabevi, 1959, 157 s.

aman, Filiz, Hnername Minyatrlerinde Topkap Saray, Mze, 1989, sy. 1, s. 37-43.

aman, Filiz, Saray Nakkahanesinin Yeri zerine Dnceler, Sanat Tarihinde Doudan Batya nsal Ycel Ansna Sempozyum Bildirileri, stanbul, 1989, s. 35-46.

een, Kazm, Celal Kolay, Topkap Sarayna Su Salayan sale Hatlar, stanbul: Omas Basm A.., 1997, 95 s.

etinda, Sedat, Saray ve Kervansaraylarmz Arasnda brahimpaa Saray, stanbul: Cumhuriyet Matbaas, 1939, 44 s.

, K., S. Batur, C. Kseolu, The Topkap Saray Museum : Architecture : The Harem and Other Buildings, J.M. Rogers (ev.), Boston: A New York Graphic Society Book, 1988, 216 s.

, Kemal, Fatih Topkap Sarayn Niin Yaptrd?, Kemal a Armaan, stanbul: Topkap Saray Mzesi, 1984, s. 17-35.

, Kemal, The Decoration of the Ceiling of the Throne Which Belongs to Mehmed III in the Reception Room of the Topkap Palace, Quatrieme Congres International dArt Turc, Aix-en Provence, 1976, s. 47-48.

, Kemal, 1960-1969 Seneleri Arasnda Topkap Saraynda Yaplan Restorasyonlar Esnasndaki Buluntular, VII. Trk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1973, s. 693-697.

, Kemal, Hazine: Topkap Saray Mzesi Rehberi, stanbul: Gzel Sanatlar Matbaas, 1966, 62 s.

, Kemal, A Unique Ceiling-Style Newly-Discovered in the Harem of the Topkap Palace, Tekrar Basks, Napoli, Atti del Secondo Congresso Internazionale di Arte Turca, 1965, s. 57-60.

, Kemal, Topkap Saray Mzesi: Fotoraflarla in Porselenleri ve Mutfaklar, stanbul: Bozak Matbaas, ts., 59 s.

Dagl (en), Mnevver, Yldz Saray Selamlk Bahesi: Has Bahe- Bahe (Tesbit Ve Envanter almas), Yldz Teknik niversitesi, 1993, 58 s.

Davis, Fanny, The Palace of Topkapi in Istanbul, New York: Charles Scribners Sons, 1970.

Demirel, Fatmagl, Dolmabahe ve Yldz Saraylarnda Son Ziyaretler Son Ziyafetler, stanbul: Doan Kitap, 2007, 175 s.

Demiriz, Yldz, Ragp Paa Kkleri, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 6, s. 296.

Dilger, Konrad, Untersuchungen zur Geschichte des osmanischen Hofzeremoniells im 15. und 16. Jahrhundert, Beitrge zur Kenntnis Sdosteuropas und des Nahen Orients, c. 4, Mnchen, 1967.

Dolmabahe Saray, stanbul: Milli Saraylar Daire Bakanl, 2000, 141 s.

Dolmabahe Saray, stanbul: Milli Saraylar Daire Bakanl, 1995, 140 s.


Duruay, Arif Sreyya, Belgelerle Yldz Saray Rehberi, stanbul, 1982.

Durukan, Zeynep M., The Harem of the Topkapi Palace, Istanbul, 1973.

Ege, Yldz, Dolmabahe Saray ve Sslemesi, Bedrettin Cmerte Armaan, Ankara:

Hacettepe niversitesi Sosyal ve dari Bilimler Fakltesi, 1980, s. 523-531.

Eldem, Halil Ethem, Topkap Saray, stanbul: Kanaat Ktphanesi, 1931, 61 s.35

Eldem, Halil Ethem, Le Palais de Topkapou (Vieux Serail), stanbul: Kanaat

Ktphanesi, 1931, 61 s.

Eldem, Sedad Hakk, Feridun Akozan, Topkap Saray : Bir Mimari Aratrma,

Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl, 1982, 128 s.36

Eldem, Sedat Hakk, Trk Baheleri, Ankara: Kltr Bakanl, 1976, 376 s.

Eldem, Sedat Hakk, Kkler ve Kasrlar, stanbul: Devlet Gzel Sanatlar Akademisi,

1974, 2 cilt: 1. Kkler, 2. Mimari, Trk, 1974.

Eldem, Sedat Hakk, Sadabat, Ankara: Kltr Bakanl, 1977, 178 s.

Eldem, Sedat Hakk, Trk Evi Osmanl Dnemi, y.y.: Trkiye Ant evre Turizm

Deerlerini Koruma Vakf, 1984, 291 s.

Eldem, Sedat Hakk, Trk Evi Plan Tipleri, stanbul, 1968.

Emler, Selma, Le Palais Royal de Topkap et ses Restaurations, Atti del Secondo

Congresso Internazionale di Arte Turca, Napoli, 1965, s. 65-72.

Emler, Selma, Topkap Saray Restorasyon almalar, Trk Sanat Tarihi

Aratrma ve ncelemeleri, stanbul: stanbul Gzel Sanatlar Akademisi, 1963,

c. 1, s. 211-312.

Erdem Aknesil, Ayse, Nese Yugruk Akdag, Zerhan Yksel, Acoustic Evaluation of a

19th Century Ottoman Palace Theatre, Architectural Science Review, Haziran

2005, sy. 48, no 2, s. 179-186.

Erdenen, Orhan, Boazii Sahilhaneleri, stanbul, 4 cilt, 1993-1994.

Erdmann, Kurt, Die Fliesen am Snnet Odas des Top Kap Saray in Istanbul, Aus

der Welt der islamischen Kunst Festschrift fr Ernst Khnel, R. Ettinghausen

(haz.), Berlin, 1959, s. 144-153.

Erdoan, M., Mimar Davut Aann Hayat ve Eserleri, Trkiyat Mecmuas, 1955, sy.

12, s. 179-204.

Erkins, Ziya, Topkap Saray Mzesi, stanbul: Motif Basmevi, 1959, 76 s.

Erkins, Ziya, Osmanl Haremi Ne Zaman Kuruldu?, Tarih Dnyas, 1950, sy. 15, s.

362-365.

Ertug, Ahmet (der.), Surname: An Illustrated Account of Sultan Ahmed IIIs Festival of

1720, Bern: Ertug & Kocabijik, 2000, 3 cilt.

35 Halil Ethem Eldem, Osman Hamdi Beyin kk kardeidir. sr- Atka Mze-i Hmyun, sr- Atka Encmeni, Trh-i Osmn Encmeni, Trk Tarih Kurumu gibi kurum ve kurulu-larda almtr.

36 Sedad Hakk Eldemin byk daylarn biri sr- Atka Mzesi (Arkeoloji Mzesi) ve Gzel Sa-natlar Akademisinin kurucusu, arkeolog ve ressam Osman Hamdi Bey, dier biri de Halil Et-hem Beydir. Mimar olan Sedat Hakk Eldem, Gzel Sanatlar Akademisi Mimarlk Blmne retim yesi olmutur. Kendisi kitaplarda eski yaplarn rlve restitsyon ve izimlerine ve eski belgelere yer vermitir. Mesela Kkler ve Kasrlar kitabnda 1866 tarihli, bugn mevcut olmayan Edirne Saraynn i mekan fotoraflarna yer verilmitir.


Esemenli, Deniz, Osmanl Saray ve Dolmabahe, stanbul: Homer Kitabevi, 2002,

246 s.

Esemenli, Deniz, Tanzimatn Saray Dolmabahede Bir adalama Sembol:

Mabeyn Dairesi veya Selamlk, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Aratrmalar Yldz

Demirize Armaan, stanbul: Simurg, 2001, s. 53-67.

Esemenli, Deniz, Mekanlar ve Zamanlar, Topkap Saray, stanbul: Akbank Yay.,

2000.

Esemenli, Deniz, Tanzimatn Saray Dolmabahe, Milli Saraylar, stanbul 1999, s.

48-76.

Esemenli, Deniz, Topkap Saray Mimarisi, Osmanl, c. 2, Ankara, 1999, s. 573-600.

Esemeneli, Deniz, Trk slam Mimarisinde Harem, DA, c. 16, stanbul 1997, s. 137-

152.

Esemeneli, Deniz, Tanzimatn Saray Dolmabahe, Art Decor, Temmuz-Austos

1996, sy. 40-41, s. 64-74.

Esemeneli, Deniz, Divan- Hmayun, Art Decor, Mays 1996, s. 60-70.

Esemeneli, Deniz, The Harem, Topkap: The Palace of Felicity, Milan 1990, s. 107-

174.

Esemenli, Deniz, Osmanl Saraynda Ku Sevgisi ve Kuluklar, Milli Saraylar,

stanbul, 1993, s. 96-105.

Eting, T., Dolmabahe Saray, Hayat Tarih Mecmuas, 1966, c. 1, sy. 1, s. 42-48.

Evliya elebi b. Dervi Muhammed Zll, Seyahatname, Y. Dal, S. A. Karaman ve R.

Dankoff (haz.), stanbul: Yap Kredi Yay., 2003.

Evyapan, A. G., Tarih inde Formel Bahenin Geliimi ve Trk Bahesine Etkileri,

Ankara, 1974.

Evyapan, Aslanolu, Gnl, Eski Trk Baheleri ve zellikle Eski stanbul Baheleri,

Ankara: Ortadou Teknik niversitesi, 1972, 162 s.

Eyice, Semavi, Ayazaa Kasr, DA, stanbul, 1991, c. 4, s. 205-206.

Eyice, Semavi, Aynalkavak Saray, DA, stanbul, 1991, c. 4, s. 264-266.

Eyice, Semavi, Edirne: Edirne Saray, DA, stanbul, 1994, c. 10, s. 431-433.

Eyice, Semavi, Hali Kysnda Kalan Son Osmanl Saray: Aynalkavak Kasr, Milli

Saraylar, Tarih Kltr Sanat Mimarlk, 1999, sy. 1, s. 112- 131.

Eyice, Semavi, Ayvansaray, c. 1, s. 491; inili Kk, c. 2, s. 517; Sinan Paa

Kk, c. 7, s. 1, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994,

Eyice, Semavi, III. Selimin Teknie Feda Ettii Eser Aynalkavak Kasr, Sanat

Dnyamz, 1988, sy. 14, s. 24-31.

Eyice, Semavi, Topkapi Palace, Istanbul: Epoch, 1985.

Eypgiller, Kemal Kutgun, Kandilli Adile Sultan Saray Restorasyon Uygulamas,

Mimar, stanbul, sy. 20, 2006, s. 20-24.

Ezg, F., Yldz Saray Tarihesi, stanbul, 1962.

Fndkll Silahdar Mehmed Aa, Silahdar Tarihi: On Yedinci Asr Saray Hayat,

Mustafa Nihat zn (haz.), Ankara: Akba Kitabevi, ts., 256 s.

Fisher, C.G., A.W. Fisher, Topkap Saray in the Mid-Seventeenth Century: Bobovis

Description, Archivium Ottomanicum, 1985 (1987), sy. 10, s. 5-81.


Freely, John, Osmanl Saray: Bir Hanedanln yks, Ayegl etin (ev),

stanbul: Remzi Kitabevi, 1999, 368 s.

Fsun, Aye, Osmanl Saray Okullarna likin Ksa Bir Deerlendirme, Prof. Dr.

Berin U. Yurdadoa Armaan, Ankara: Trk Ktphaneciler Dernei, 1994.

Gabriel, Albert, Chteaux Turcs du Bosphore, Paris, 1943.

Germaner, S. ve Zeynep nankur, Orientalizm ve Trkiye, stanbul, 1989.

Goodwin, G., A History of Ottoman Architecture, London-Baltimore, 1971.

Gkbilgin, Tayyip, Dolmabahe Saray, slam Ansiklopedisi, stanbul 1961.

Gksoy, Cavidan, Maslak Kasrlar, c. 5, s. 306; Rdvan Paa Kk, Dnden

Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 6, s. 323; Yusuf zzeddin

Efendi Kk, c. 7, s. 536, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul,

1994.

Gren, Ahmet Kamil, Gemiten Gnmze Ayvansaray, 1. Eypsultan

Sempozyumu Tebliler [Eypsultan Sempozyumu], stanbul: Eypsultan

Belediyesi, 1997, s. 148-171.

Grosrichard, Alain, Structure du Srail: La Fiction du Despotisme Asiatique dans

lOccident Classique, Paris, 1979.

Grosrichard, Alain, Sultann Saray: Avrupallarn Dou Fantazileri, stanbul: Aykr

Yaynclk, 2004, 253 s.

Glersoy, elik, adr Kk, c. 2, s. 457; raan Saray, c. 2, s. 503; Dolmabahe

Saray, c. 3, s. 89; Hdiv Kasr, c. 4, s. 61; Malta Kk, c. 5, s. 280, Dnden

Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994.

Glersoy, elik, eraan Saraylar, stanbul: stanbul Kitapl, 1992, 205 s.

Glersoy, elik, Palast Von Dolmabahe = Palace Of Dolmabahe = Palais De

Dolmabahe = Dolmabahe Saray, stanbul: Trk Hava Yollar, 1967, 80 s.

Glersoy, elik, The Khedives and the ubuklu Summer Palace, stanbul: Touring

and Automobile Association of Turkey, 1993, 233 s.

Glsn, Hakan, Boaziinde bir Osmanl Saray: Dolmabahe, Yap, 1999, sy. 10, s.

96-102.

Glsn, Hakan, Osmanl Saray Mimarlnda Devlet Kavramn Vurgulayan

Mimarlk geleri, 1. Edirne Saray Sempozyumu Bildirileri, 25-27 Kasm,

1995, Edirne: Trakya Rektrl Yaynlar, No: 16, 1999.

Gndodu, Hamza, Doubayazt shak Paa Saray, Ankara: Kltr Bakanl, 1991,

viii+136 s.

Gyozo, Gero, The Residence of the Pashas in Hungary and the Recent Discovered

Paasaray from Buda, 10 Congres International dArt Turc, Actes, Genve:

Fondation Max Van Berchem, 1999, s. 707-714.

Harris, Wilson, Palace of the Peacock, London: Faber and Faber, 1973 (1960), 138 s.

Heyd, Uriel, Bab-i Hmayun, EI2, s. 860.

http://www.topkapisarayi.gov.tr

Hseyin Ayvansarayi, Hadikatl-cevami, stanbul: Matbaa-i Amire, 1281.

Ihlamur Kasrlar, stanbul: TBMM Basmevi, 1994, 74 s.


rez, Feryal, raan Saray: Milli Saraylar Ariivinden Baz nemli ve Bilinmeyen

Belgeler, 19. Yzyl stanbulunda Sanat Ortam, stanbul: Sanat Tarihi

Dernei Yay., 1996.

rez, Feryal ve Vahide Gezgr, Yldz Saray ale Kasr- Hmayun / Yldz Palace-

Chalet Kiosk, stanbul: TBMM Milli Saraylar Yay., 1993, 69. s.

rez, Feryal, Topkap Saray Harem Blmndeki Rokoko Sslemenin Batl

Kaynaklar, Topkap Saray Yll, 1990, sy. 4, s. 21-54.

rez, Feryal, Osmanl Devletinde Batllama Dnemi ve Mecidiye Kk, Antik-

Dekor, 1990, sy. 8, s. 88-91.

rez, Feryal, XIX. Yzyl Osmanl Saray Mobilyas, Ankara: Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, 1988, 196 s.

Kanal-Ferrari, Nicole, Han Saray, DA, 1997, c. 15, s. 521-524.

Kanal-Ferrari, Nicole, Saraya Bal Bir Cami ve Haziresi: Krm Hanlnn Paytaht Bahesaraydaki Hansarayn Haziresi, Belleten, c. 66, sy. 246, Ankara 2003, s. 371-420.

Kanal-Ferrari, Nicole, Krmdan Kalan Miras, Hansaray, stanbul: Klasik Yaynlar, 2005, 320 s.

Kantarcolu, A. Serda, Topkap Saray Mzesindeki Baz Mekanlarda klimin Saptanmas ve Organik Eserler klim likisi zerine Yeni Aratrmalar, Kuruluunun 150nci Ylnda Trk Mzecilii Sempozyumu III Bildirileri [Trk Mzecilii Sempozyumu (III, 1996, stanbul)], Ankara: Genelkurmay Bakanl, 1997.

Kappert, Petra, Die osmanischen Prinzen und ihre Residenz Amasya im 15. und 16. Jahrhundert, London, 1976.

Karahseyin, Gler, Aykut Saakl, Pelin, Dolmabahe Saray Harem Dairelerinin Mekan Fonksiyonlar Asndan Deerlendirilmesi, Milli Saraylar, 2004, sy. 2, s. 83-104.

Karahseyin, Gller, Milli Sarayla Aydnlatma Aralar Koleksyonu, stanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl Yay., 1988.

Karakaya, Hatice, Vahideddin Kk, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 7, s. 356.

Karamani, Arzu, Dolmabahe Saray Cephe Sslemelerinde Antik Mimari geler, Milli Saraylar, 1992, sy. 36 (3), s. 39-40.

Kaya, Glsen Sevin, 150 Yln Sessiz Tanklar; Dolmabahe Saray Fotoraf Albmleri, Aye Fazlolu (haz.), Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 2006, 229 s.

Kazancgil, Ratip, Edirne Saray ve Yerleim Plan, Edirne: Trk Ktphaneciler Dernei, 1994, 23 s.

Keskin, Naci, Dolmabahe Saray: Son Osmanl Padiahlarnn Efsanevi Saray Dolmabahe, stanbul: Keskin Kolor Matbaas, 75 s.

Kou, Reat Ekrem, Topkap Saray: inde Geen Vakalar, Eski Saray Hayat ve Tekilat ile Beraber Adm Adm, Ke Ke, stanbul: Nurgk, 1960, xiii+237 s.

Kongaz, Glcan, Topkap Saray Helvahane ve Reelhanesi, Geleneksel Trk Tatllar Sempozyumu Bildirileri: 17-18 Aralk 1983 stanbul, Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl, 1984.


Konyal, Ali (fot.), Topkap Saray, stanbul: Akbank , 2000, 479 s.

Konyal, brahim Hakk, stanbul Abidelerinden: stanbul Saraylar, stanbul, 1943.

Konyal, brahim Hakk, stanbul Saraylar: Atmeydan Saray, Pertev Paa Saray,

stanbul: Burhaneddin Matbaas, 1942, 1. c., 301 s.

Konyal, brahim Hakk, skdar Tarihi, 2 cilt, stanbul, 1976-77.

Kornrumpf, Hans Jrg, Zwei weniger bekannte Denkmler in Bulgarien: Der Saray

der Krimchane in Varbica, Kreis Smen, Sdostforschungen, Sonderdruck

Band 25, Mnchen, 1971, s. 291-296.

Kseolu, Cengiz, Harem, stanbul: Yap ve Kredi Bankas, 1979,

Kseolu, Cengiz, Hazine, stanbul: Yap ve Kredi Bankas, 1980, 32 s.

Kseolu, Cengiz, Topkap Saray mparatorluk Hazinesi: Hazine-i Hmayun,

stanbul: Ak Yaynlar, ts., 106 s.

Kreisler, Klaus, Zwei unbekannte Beschreibungen des Serails von Edirne aus dem

Jahre 1740/1, Osmanl Aratrmalar, 1982, sy. 3, s. 119-142.

Kuban, Doan, Ahap Saraylar: Kaybolan Kent Hayalleri, stanbul: Yap Endstri

Merkezi, 2001, 120 s.

Kuban, Doan, Wooden Palaces of the Ottomans : Vanished Urban Visions, Adair Mill

(ev.), stanbul: Yap Endstri Merkezi, 2001, 120 s.

Kuban, Doan, Saraylar, c. 6, s. 462; Sepetiler Kasr, c. 6, s. 527; Topkap

Saray, c. 7, s. 280-293; Yal Kk, c. 7, s. 416, Dngen Bugne stanbul

Ansiklopedisi, stanbul, 1994.

Kuban, Doan, Osmanl Dini Mimarisinde mekan Teekkl (Rnesansla bir

Mukayese), stanbul, 1958.

Kuban, Doan, Trk Barok Mimarisi Hakknda bir Deneme, stanbul, 1954.

Kuran, Aptullah, The Palace of the Sultans: The Grand Seraglio, Turkish Review

Quarterly Digest, 1986, sy. 1, no. 4, s. 107-119.

Kkerman, nder, Sanayi ve Tasarmda bir mparatorluk ki Saray Topkap ve

Dolmabahe, stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 2007, 401 s.

Kkerman, nder, Suha Erda, Osmanl mparatorluunda Tasarmn

Deiimindeki nemli Simge: Dolmabahe Saraynn 150. Yl, Antik

&Dekor 2005, ubat-Mart, sy. 87, s. 58-68.

Kkerman, nder, Trk Cam Sanayii ve iecam, y.y.: Trkiye ie ve Cam

Fabrikalar A.. 1998, s. 44-216: II. Blm: 15. Yzylda Topkap Saray ve

Cam Sanayiinin rgtlenmesi, III. Blm: 19. Yzylda Cam Sanayii Yar

iinde Dolmabahe Saray, IV. Blm: Yldz Saray ve Cam Kullanmnn

Yaygnlamas.

Kkerman, nder, Geleneksel Trk Evi, Yzlerce Yllk Mimari Mekan Kimlii ve

Topkap Sarayndaki nc rnekler, Antik-Dekor, 1992, sy. 15, s. 18-23.

Kksu Kasr, TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 1995, 74 s.

Lampe, Melek Celal, Le Vieux Srail des Sultans, stanbul, Association des Amis

dstanbul, Touring et Automobil Club de Turquie, 1959, 83 s.

Mehmed Raif, Topkap Saray- Humayunu ve Parknn Tarihi, stanbul: Hayriye ve

rekas, 1332 (1917). Metin Arap harfli Trkedir.


Mehmet Ziya, stanbul ve Boazii, Bizans ve Osmanl Medeniyetlerinin Asar-

Bakiyesi, stanbul, 2 cilt, 1928, 1936.

Melling, M., Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rives du Bosphore, stanbul,

1969.

Mente, Ahmet, Topkap Saraynn Mze Olarak Deerlendirilmesi ve lk

Onarmlar, Kuruluunun 150nci Ylnda Trk Mzecilii Sempozyumu III

Bildirileri [Trk Mzecilii Sempozyumu (III: 1996: stanbul)], Ankara:

Genelkurmay Bakanl, 1997.

Merey, .L., Dolmabahe Saray Muayede Salonunun Istma Donatm, stanbul,

.D.M.M. Akademi Dergisi, sy. 4, stanbul, 1978, s. 115-129.

Merey, . L., Dolmabahe Saray Restorasyon Sorunlar, Teksir Edilmi Teknik Rapor,

ty., .D.M.M.Akademi Dergisi, sy. 4, Ayr Basm, 1978.

Miller, Barnette, Beyond the Sublime Porte: The Grand Seraglio of stanbul, New

Haven, 1931.

Miller, Barnette, The Palace School of Muhammad the Conqueror, Cambridge:

Harvard Univ. Press, 1941, xiv+226 s.

Millet Meclisi: Milli Saraylar Master-Plan Koordinasyon ve zleme Karar Tasars,

Ankara: Trkiye Byk Millet Meclisi, 1978, 12 s.

Milli Saraylar: Tarih Kltr Sanat Mimarlk, Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire

Bakanl Saray ve Kkler Grup Bakanl, 1992-.

Milli Saraylar Aydnlatma Aralar Koleksiyonu, stanbul: TBMM Milli Saraylar Daire

Bakanl, 1998, 125 s.

Milli Saraylar Istma Aralar Koleksiyonu, stanbul: TBMM Milli Saraylar Daire

Bakanl, 1998, 115 s.

Milli Saraylar: Dolmabahe Saray, Beylerbeyi Saray, Kksu Kasr, Ihlamur Kasr,

Aynalkavak Kasr, Maslak Kasrlar, Yldz Saray/ale, Yalova Atatrk

Kkleri, stanbul: TBMM Vakf, 1987, 75 s.

Muhtar Sermet, Alus Topkap Saray- Hmayunu Meydannda Kain Mze-i Askeri-i

Osmani, stanbul: Necm-i stikbal Matbaas, 1922/1338.

Mller Wiener, Wolfgang, Das Kavak Saray - ein verlorenes Baudenkmal Istanbuls,

IX. Trk Tarih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler [Trk Tarih Kongresi (IX,

1981, Ankara)], Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1989, c. 3.

Necipolu, Glru, 15. ve 16. Yzylda Topkap Saray: Mimari Tren ve ktidar, Ruen

Sezer (ev.), stanbul: Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk, 2007, 398 s.

Necipolu, Glru, An Outline of Shifting Paradigms in the Palatial Architecture of

the Pre-Modern Islamic World, Ars Orientalis, 1993, sy. 23, s. 3-24.

Necipolu, Glru, Framing the Gaze in Ottoman, Safavid, and Mughal Palaces, Ars

Orientalis, 1993, sy. 23, s. 303-342.

Necipolu, Glru, Architecture, Ceremonial and Power: The Topkap Palace in the

15th and 16th Centuries, New York, Cambridge, Massachusetts and London:

MIT Press, 1991.

Oberling, Gerry, Grace Martin Smith, Osmanl Saraynda Yemek Kltr, Zeynep

Rona (ev.), Ankara: Kltr Bakanl, 2001, 158 s.


Oflazolu, A. Turan, Topkap, Ankara: Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yaynlar, 1992.

Okuolu, Tarkan, Osman III Kk, c. 6, s. 157; Serdab Kk, c. 6, s. 530,

Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994.

Onuk, Taciser, Osmanl Dnemi Ordu ve Saray adrlarndan 19. Yzyla Ait Bir

Otan Ssleme rnei, Celal Esad Arseven Ansna Sanat Tarihi Semineri

Bildirileri 7-10 Mart 1994, stanbul: Mimar Sinan niversitesi Trk Sanat

Tarihi Uygulama ve Aratrma Merkezi, 2000, s. 266-275.

Orgun, Zarif, Dolmabahe Saraynn Salonu ve Odalar zerine, Milli Saraylar,

1987, sy. 1, s. 106-116.

Orgun, Zarif, Osmanl Saraynda Yemek Yeme Adab, Trk Mutfa Sempozyumu

Bildirileri, 31 Ekim - 1 Kasm 1981 [Trk Mutfa Sempozyumu (1981,

Ankara)], Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl, 1982.

Orgun, Zarif, Alay Kk, Arkitekt, 1962, sy. 309, s. 153-161.

Orgun, Zarif, Kubbealt ve Yaplan Merasim, Gzel Sanatlar, 1949, sy. 6, s. 91-108.

Orgun, Zarif, inili Kk, Arkitekt, 1941-42, sy. 11/12, s. 252-259.

Ortayl, lber, Mekanlar ve Olaylaryla Topkap Saray, stanbul: Bank Asya, 2007,

312 s.

Ortayl, lber, Osmanl Saraynda Hayat, stanbul: Yitik Hazine Yaynlar, 2007, 216 s.

Ortayl, lber, 19. Yzylda Osmanl Saraynn Geirdii Deiim, Milli Saraylar,

1999, sy. 1, s. 14-25.

Osman Nuri [Ergin], Yldz Saray, Sabahattin Trkolu (haz.), Yldz Saray Vakf

Yaynlar, 1998, stanbul, 58 s. Bu kitapk, Osman Nurinin 1327/1909da

baslan Abdlhamid-i San ve Devr-i Saltanat adl eserinin bir blmdr.

Osman, Rifat, Edirne Saray, Sheyl nver (der.), Ankara: Trk Tarih Kurumu, 1989,

xiv+162 s. (1930dan bugne kadar elimize geen ve Edirne Saray hakknda

tamamlayc mlmat ihtiva eden vesikalar).

dekan, Ayla, Ahmed III Meydan emesi / Ahmed III eme ve Sebili, c. 1, s. 116;

Baltaliman Sahilsaray, c. 2, s. 34, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi,

stanbul, 1994.

gel, Semra, skdar brahim Paa Su Yolu Haritasnda Kk ve D Sofa Resimleri,

Arkeoloji ve Sanat Tarihi Aratrmalar Yldz Demirize Armaan, stanbul:

Simurg, 2001, s. 143-154.

gel, Semra, Geleneksel Trk Evine Bir Kaynak Olarak Topkap Saray, Topkap

Saray Mzesi Yll, 1988, sy. 3, s. 126-147.

gel, Semra, Abdlmecid Dneminin Mimari Resimli ki Kubbe Yzeyi, Milli

Saraylar, 1987, sy.1, s. 34-42.

nel, Emine, Read Paa Kk, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul,

1994, c. 6, s. 317.

ner, Sema, Tarihi evre ve Dolmabahe Saray Yaplar, Celal Esad Arseven

Ansna Sanat Tarihi Semineri Bildirileri 7-10 Mart 1994, stanbul: Mimar

Sinan niversitesi Trk Sanat Tarihi Uygulama ve Aratrma Merkezi, 2000,

s. 280.

nge, Y., Topkap Saraynda Hrka- Saadet Dairesi, nasya, 1968, sy. 3, no. 31, s.

12-24.


rik, Nahid Srr, Bilinmeyen Yaamlaryla Sarayllar, Alpay Kabacal (haz.), stanbul:

Trkiye Bankas, 2002, 214 s.

z, lban, Topkap Saray Zlfl Baltaclar Oca, Sanat Dnyamz, 1984, sy. 29, s.

2-5.

z, lban, Topkap Saraynn lk Hnkar Hamam, Kemal a Armaan, stanbul:

Topkap Saray Mzesi, 1984, s. 157-165.

z, Tahsin, Hrka-i Saadet Dairesi ve Emanet-i Mukaddes, stanbul: smail Akgn

Matbaas, 1953, 46+35 s.37

z, Tahsin, Topkap Saraynda Fatih Sultan Mehmet IIye Ait Eserler, Ankara: Trk

Tarih Kurumu, 1953, VIII, 38 s.

z, Tahsin, Topkap Saray Mzesi Onarmlar, Gzel Sanatlar, sy. 6, stanbul,

1949, s. 7-8.

z, Tahsin, Guide to the Museum of Topkap, S.S. Moral (ev.), stanbul, 1936.

zcan, Ali Rza, Topkap Saray Bab- Hmayun Yazlar, VII. Eypsultan

Sempozyumu Tebliler, stanbul: Eyp Belediyesi, 2003, s. 300-304.

zkan Gksoy, Vildan, Topkap Saraynda Cariyeler Hastahanesi, I. Trk Tp Tarihi

Kongresi: stanbul 17-19 ubat 1988: Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara:

Trk Tarih Kurumu, 1992.

zta, Cemal (haz.), Dolmabahe Saray, Ankara, TBMM Milli Saraylar Daire

Bakanl Yayn No. 28, ty., 243 s.

zta, Cemal, Candan Sezgin (haz.), Sanayi Devrimi Yllarnda Osmanl Saraylarnda

Sanayi ve Teknoloji Aralar, Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl,

2004, 103 s.

Payzn, Ziya, Trkiye Byk Millet Meclisi: Milli Saraylarmzn Temel Sorunlar,


Penzer, N. M., Harem: Topkap Saraynda Yaand ekliyle Trk Sultanlarnn

Hareminin Bir Anlatm ve Bu Muhteem Sarayn Kuruluundan Modern

Zamanlara Kadarki Tarihesidir, Doan ahin (ev), stanbul : Say Yaynlar,

2000, 332 s.

Penzer, N. M., The Sultans Harem: an Account of the Institution as it Existed in the

Palace of the Turkish Sultans With a History of the Grand Seraglio From its

Foundation to Modern Times, stanbul: Elya Books, 1998 (London, 1936),

260 s.

Raif, Mehmet, Topkap Saray Hmayunu ve Parknn Tarihi, stanbul: Matbaa-i

Hayriye, 1322, 64 s.

Refik, Mehmed, Enderun-i Hmayun Devair-i Aliyyesinden Arzodas, Tarih-i

Osmani Encmeni Mecmuas 1332/1914, sy. 38, s. 110-116.

Renda, Gnsel, Batllama Dneminde Trk Resim Sanat: 1700-1850, Ankara:

Hacettepe niversitesi, 1977.

Revault, Jacques, Palais et Maisons du Caire du XIVe au XVIIIe Siecle, Le Caire: Institut

Franais dArcheologie Orientale du Caire, 1975-1983.

37 Tahsin z, 1928te Topkap Saray Mzesi mdrlne atanmtr.


Rivlin, Helen Anne B., The Dar al-Wathaiq in `Abdin Palace at Cairo as a Source for the Study of the Modernization of Egypt in the Nineteenth Century, Leiden: Brill, 1970, vi+134 s.

Rogers, J. M., The Topkapi Saray Museum: Architecture: the Harem and Other Buildings, Boston: A New York Graphic Society, 1988.

Rogers, J. M., An Ottoman Palace Inventory of the Reign of Beyazid II, Bildiri zet-leri: Milli Saraylar Sempozyumu, 15-17 Kasm 1984, Yldz Saray/ale, stanbul: TBMM, 1984, s. 39-53.

Sad, Zafer, Osmanl Politik Sisteminin Osmanl Saray Mimari Mekan rgtlenmesi zerindeki Etkileri, Trkler, Ankara: Yeni Trkiye Yaynlar, 2002, c. 12, s. 211-217.

Sakaolu, Necdet, Tarihi Mekanlar Kitabeleri ve Anlar ile Saray- Hmayun: Topkap Saray, stanbul: Denizbank, 2002, 456 s.

Saner, Turgut, 19. Yzyl Osmanl Eklektisizminde Elhamrann Pay, Osman Hamdi Bey ve Dnemi: Sempozyum: 17-18 Aralk 1992, stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, 1993.

Saner, Turgut, Lale Devri Mimarlnda Hint Esintileri: inihane, Sanat Tarihi Defterleri, 1999, sy. 3, s. 35-53.

Sar, Nil, Topkap ve Galata Saray Enderun Hastaneleri, IV. Trk Tp Tarihi Kongresi stanbul 18-20 Eyll 1996: Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara: Trk Tarih Kurumu, 2003.

Sarkisian, A., Les Faiances du Bain de Selim II au Harem du Vieux-Serail, Mlanges Syriens Offerts a R. Dussaud, Paris, 1939, s. 959-963.

Saz, Leyla Hanm, Anlar: 19. Yzyl Saray Haremi, stanbul: Cumhuriyet Kitap Kulb, 2000, 202 s.

Saz, Leyla, The Imperial Harem of the Sultans: Daily Life at the iragan Palace During the 19th Century : Memoirs of Leyla (Saz) Hanimefendi; Translated from the French by Landon Thomas, Istanbul: Peva Publications, 1995, 222 s.

Sekin, Nadide, Osmanl Mimarisinde 15. Yzyla likin ki Saray Yerleimi: Edirne (Yeni) Saray ve Topkap Saray, 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi: Bildiriler, Ankara: Kltr Bakanl, 1995, c. 3, 178-190.

Sekin, Nadide, Topkap Saraynn Biimlenmesine Egemen Olan Tasarm Gelenekleri zerine Bir Aratrma (1453-1755), Ankara: Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, 1998, x+271 s. (Bkz. ayn yazarn doktora tezi).

Sertolu, Midhat, Topkap Saraynda Gndelik Hayat, stanbul: Doan Karde Yaynlar, 1974.

Sevengil, R. A., Saray Tiyatrosu, stanbul, 1962.

Sevgin, Erdoan, Dolmabahe Saray Harem Dairesi, 1966, sy. 2, s. 59-65; Dolmabahe Saray Muayede Salonu, 1966, sy. 3, s. 38-43, Hayat Tarih Mecmuas.

Szen, Metin, Bir mparatorluun Douu Topkap, stanbul: Golden Horn, 1998, 230 s.

Szen, Metin, Trkiyede Tarihsel evrenin Korunmas ve Milli Saraylarmz, Frat Havzas Sanat Tarihi Sempozyumu, Ankara: Frat niversitesi Frat Havzas Aratrma Merkezi, 1992.

Szen, Metin, Saray: Devletin Evi, stanbul: Sandoz, 1990, 286 s.


Stichel, Rudolf H. W., Der Istanbuler Palast des Osmanischen Grossvezirs Sokollu Mehmet Pascha (gest. 1579) in zeitgenossischen Abbildungen [The Istanbul palace of the Ottoman Grand Vezir Sokollu Mehmet Pasha (d. 1579) in con-temporary illustrations], Architectura, sy. 26, no 2, 1996, s. 197-214.

Suar, Semra, Saray Ocaklar, Sanat Dnyamz, 1986, sy. 36, s. 32-37.

Suha Arn (ed.), Topkap Palace, stanbul: MTV, 1996, 1 videodisc (DVD), 160 min.38

ahin Tekinalp, Aye Pelin, Yldz Saray Kompleksi Duvar Resimleri, Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art, Utrecht, The Netherlands, 2001, August 23-28, 1999, Electronic Journal of Ottoman Studies, sy. 4.

ehsuvarolu, Haluk Y. (haz.), stanbul Saraylar, [stanbul]: Doan Karde Yaynlar, 1954, 34 s.

ehsuvarolu, Haluk Y., Asrlar Boyunca stanbul Saraylar, Camileri, Abideleri, emeleri, ts., 252 s.

imirgil, Ahmet, Taa Yazlan Tarih Topkap Saray, stanbul: Tarih Dnce Kitaplar, 2005, 252 s.

Taneri, Aydn, Osmanl Devletinin Kurulu Dneminde Hkmdarlk Kurumunun Gelimesi ve Saray Hayat-Tekilat, Ankara: Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi, 1978, 349 s.

Tannd, Zeren, Osmanl Saraynda Safevi ehzadeler ve Eliler, Ulusulararas Sanatta Etkileim Sempozyumu Ankara 25-27 Kasm 1998, Ankara: Hacettepe niversitesi Edebiyat Fakltesi Sanat Tarihi Blm, 200, s. 236-241.

Tanman, M. Baha, Kl Kuanma Trenlerinin Eyp Sultan Klliyesi ile Yakn evresine Yansmas, II. Eypsultan Sempozyumu Tebliler [Eypsultan Sempozyumu], stanbul: Eypsultan Belediyesi, 1998, s. 76-93.

Tanman, M. Baha, Bahavuz Kk, c. 2, s. 79; Bayldm Kk, c. 2, s. 96; Con Paa Kk , c. 2, s. 438; avuolu Kk, c. 2, s. 481; iftehavuzlar Kasr, c. 2, s. 513; Darphane Kk, c. 2, s. 553; Divanhaneler, c. 3, s. 69; Glhane Kasr, c. 3, s. 438; Hacopulo Kk, c. 3, s. 481; Hulusi Bey Kk, c. 4, s. 95; Hnkr Kasrlar, c. 4, s. 100; Kalender Kasr ve Bahesi, c. 4, s. 395; Keolu Kk, c. 5, s. 84; Kurunlu Mahzen Kk, c. 5, s. 126; Meziki Kk, c. 5, s. 446; Mizzi Kk, c. 5, s. 478; Muzurus Paa Kk, c. 6, s. 12; Nisbetiye Kasr, c. 6, s. 81; Ralli Kk, c. 6, s. 300; Sabuncakis Kk, c. 6, s. 382; Yal Kk, c. 7, s. 415, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994-1995.

Tanman, M. Baha, Divanhane,1994, c. 9, s. 437-445; sitne, 1991, c. 3, s. 486-497, DA.

Tansu, Sezer, Topkap Saray Btnnn Nitelii zerine Bir Deneme, Kart Aramak, Sanat Tarihi Yazlar, stanbul, 1983, s. 135-168.

Tanyeli, Uur, Topkap Saray nc Avlusundaki Fatih Kk (Hazine) ve Tarihsel Evrimi zerine Gzlemler, Topkap Saray Yll, sy. 4, stanbul, 1990, s. 150-187.

38 Trkiyenin Kltr Hazineleri balkl dizisinden, Topkap Sarayn anlatan, 20-25 dakika s-reli 7 blmlk belgesel dizide; sarayn, Fatih Sultan Mehmet ile balayan ve gnmze dek uzanan, tarihsel, siyasal ve kltrel ilevleri saray yaamnn rnekleri iinde yanstlmaktadr.


Tarm Ertu, Zeynep, Saray Tekilat ve Tefriat, Fatih ve Dnemi, stanbul: Trk Kltrne Hizmet Vakf, 2004, s. 212-223.

Tarih Boyunca Saray Hayat ve Tekilat: Bildiriler, (2005: stanbul), stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Aratrmalar Merkezi, 2006, 113 s.

Ta, Hamza, Babssaadede Tren, ubat 1997, sy. 35, s. 59-61; Badat Kk, Temmuz 1997, sy. 40, s. 64-65; Kara Mustafa Paa Kk, Aralk 1997, sy. 45, s. 67-68; Revan Kk, Austos 1997, sy. 41, s. 69; Snnet Odas ve ftariye Kk, Aralk 1996, sy. 33, s. 66; Topkap Saraynda Isnma Sistemleri, Temmuz 1996, sy. 29, s. 60-62; Topkap Saraynn Fenerleri, Eyll 1998, sy. 54, s. 74-75; Zlfl Baltaclar Kouu, Nisan 1997, sy. 37, s. 63-65, Tarih ve Medeniyet.

Tadelen mer ve Aydan Grn (eds.), Dolmabahe Saray, Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 2005, 243 s.

Tavernier, Jean Baptiste, 17. Yzylda Topkap Saray, Teoman Tundoan (ev), Necdet Sakaolu (ed.), stanbul: Kitap Yaynevi, 2007, 175 s.

Tavernier, Jean Baptiste, Topkap Saraynda Yaam, Perran stnda (ev.), stanbul: ada Yaynlar, 1984, 174 s.

Tekta, Nazm, Osmanl 1: adrdan Saraya, stanbul: Burak Yaynevi, 1999, c. 1, 448 s.

Terziolu, Arslan, Alberto Bobovionun Tarifine Gre Topkap Sarayndaki Enderun Hastanesinin 17. Yzyldaki Tekilat, I. Milletleraras Trkoloji Kongresi: Tebliler: 3. Trk Sanat Tarihi [Milletleraras Trkoloji Kongresi (I, 15-20 Ekim 1973, stanbul)], stanbul: stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trkiyat Enstits, 1979.

Tezcan, Hlya, Sumiyo Okumura (ed.), Topkap Saray Mzesi Demelikler, stanbul: Vehbi Ko Vakf; Kltr ve Turizm Bakanl, 2007, 187 s.

Tezcan, Hlya, Topkap Sarayndaki Byk Su Haznesi Dolab Oca, Semavi Eyice Armaan: stanbul Yazlar, stanbul: Trkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 1992.

Tezcan, Hlya, Topkap Saray Mzesi Kurunluk Hafriyat, Kemal a Armaan, stanbul: Topkap Saray Mzesi, 1984.

Tezcan, Hlya, Cengiz Kseolu, Fikret Altay, Topkap Saray Mzesi 2: Harem, stanbul: Yap ve Kredi Bankas, 1979, 19 s.

Tezcan, Hlya, Topkap Saray Mzesi 1: Kkler, stanbul: Yap ve Kredi Bankas, 1978, 32 s.

Tezcan, Hlya, Topkap Saray Mzesi Harem Dairesi Hamamlar, Kltr ve Sanat, 1977, sy. 3, s. 5.

Topkap Saray 1990-1991, stanbul: Topkap Saray Mzesi, 1992, 58 s.

Topkap Saray Mzesi Rehberi, stanbul: Devlet Matbaas, 1933, 197 s.

Topkap Saray Muhtasar Rehber, stanbul: Matbaa-i Amire, 1341/1925, 36 s.

Tulac, Pars, Osmanl Mimarlnda Batllama Dnemi ve Balyan Ailesi, stanbul, 1981.

Tunay, Hlya, inili Kk, Topkap Saray Mzesi: 4, stanbul: Yap Kredi Bankas, 1980, 32 s.


Trkan, nce (haz.), Milli Saraylar, Ankara: TBMM, 1993, 171 s.

Trkiye Byk Millet Meclisi: Milli Saraylar Restorasyonu Mastr-Plan nalmalar,


Trkolu, Sabahattin, Art Nouveau ve Yldz Saray, Antik-Dekor, 1999, sy. 52, s.

94-99.

Trkolu, Sabahattin, Abdlhamidin Alman mparatoru Wilhelm iin yaptrd

Yldz Saray Tiyatrosu, Antik-Dekor, 1994, sy. 23, s. 102-104.

Trkolu, Sabahattin, Bir Mzenin Kurulu yks: Yldz Saray Mzesi, stanbul,

1994, sy. 19, s. 54-57.

Trkolu, Sabahattin, Yldz Saraynda II. Abdlhamidin zel Hamam, Antik-

Dekor, 1996, sy. 34, s. 164-166.

Trkolu, Sabahattin, Saray ve Konaklarmzda Geleneksel Dekor, Antik-

Dekor,1992, sy. 15, s. 26-30.

Trkolu, Sabahattin, Topkap Palace, stanbul: Dialo Yaynlar, 1987.

Trkolu, Sabahattin, Topkap Saray Mzesinin 60.Yl, Sandoz Dergisi, 1984.

Trkolu, Sabahattin, Topkap Saray (5 dilde rehber kitap), Net Yaynclk, 1984.

Uluay, aatay, Harem, Ankara, TTK, 1985.

Uluay, aatay, Manisadaki Saray- Amire ve ehzadeler Trbesi, Manisa: Manisa

Halkevi, 1941, 80 s.

Umur, Sha, Dolmabahe Saray Tiyatrosu, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi,

stanbul, 1994, c. 3, s. 96.

Urak, Gediz, Amasyada ki Saray Hamam, 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi:

Bildiriler, Ankara: Kltr Bakanl, 1995, c. 3.

Uaklgil, H. Z., Saray ve tesi, c. III, Ankara, 1941, (1965).

Uzunarl, smail Hakk, Osmanl Devletinin Saray Tekilat, Ankara: Trk Tarih

Kurumu, 1984, 587 s.

nsal, Behcet, stanbulun mar ve Eski Eser Kayb, Trk Sanat Tarihi

Aratrmalar ve ncelemeleri II, stanbul, 1969, s. 6-61.

nsal, Behcet, Topkap Saray Arivinde Bulunan Mimari Planlar zerine, Trk

Sanat Tarihi Aratrmalar ve ncelemeleri I, stanbul: stanbul Gzel

Sanatlar Akademisi, 1963, c.1, s.168-197.

nsal, Behcet, Turkish Islamic Architecture in Seljuk and Ottoman Times, 1071-1923,

London, 1959.

nvar, S., Saray Hatralarm, stanbul: Caalolu Yay., 1964.

nver, Ahmet Sheyl, Fatih Devri Saray Nakhanesi ve Baba Nakka almalar,

stanbul Risaleleri, smail Kara (haz.), stanbul: Bykehir Belediyesi, 1995-

1996, c. 4, s. 249-338.

nver, Ahmet Sheyl, Bir Beikta Saray Vard, Hayat Tarihi Mecmuas, 1967, c.2,

sy. 10.

nver, A. Sheyl, Fatih Devri Saray Nakhanesi ve Baba Nakka almalar,

stanbul: stanbul niversitesi, 1958, 58 s.

nver, Ahmet Sheyl, Edirnede Fatihin Cihannma Kasr, stanbul: stanbul Fetih

Dernei, 1953.


Varlk, lk, Adalet Kasr (Kasr- Adl), Ozan Aac Dergisi 2003, c. 5, sy. 38, s. 10-11.

Withers, Robert, Byk Efendinin Saray, Cahit Kayra (ev.), stanbul: Pera Turizm ve Ticaret, 1996, 178 s.

Yaltrk, Faik, Topkap Saray Bahesi, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 7, s. 297.

Yenal, Engin, Filiz aman ve Deniz Esemenli (haz.), Topkap: The Palace of Felicity, Milano: Amilcare Pizzi, 1990, 75 s.

Yerasimos, Stephanos ve Annie Berthier (haz.), Topkap Saraynda Yaam: Albertus Bobovius ya da Santuri Ali Ufki Beyin Anlar, stanbul: Kitap Yaynevi, 2002, 126 s.

Ylmaz, F. Yaar (haz.), Bat Tarz Saray Mobilyasnda Osmanl Kimlii, Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Bakanl, 2005, 143 s.39

Ylmaz, F. Yaar, Dolmabahe Sarayndaki Mobilyalar, Antik-Dekor, 2005, sy. 87.

Ylmaz, F. Yaar, Art Nouveau ve Dolmabahe Saraynda Bulunan Baz rnekler, Milli Saraylar, 1993, sy. 1.

Ylmaz, Yaar, Edirne Saray, Milli Saraylar, 2004, sy. 2, s. 27-40.

Ylmaz, Hayri Fehmi, erefabad Kasr, Dnden Bugne stanbul Ansiklopedisi, stanbul, 1994, c. 7, s. 162.

Yum, ule, Dolmabahe Saray ve Mekhane zerine Grler, Milli Saraylar, 2004, sy. 2, s. 49-56.

Yum, ule, Son Dnem Osmanl Saray Yaplarndaki Baz Tasvirler zerine Gzlemler, 9. Milletleraras Trk Sanatlar Kongresi: Bildiriler, Ankara: Kltr Bakanl, 1995, c. 3.

Yum, ule, Son Dnem Osmanl Saraylarnda Oryantalist Mobilya rnekleri, Osman Hamdi Bey ve Dnemi: Sempozyum, 17-18 Aralk 1992, stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar, 1993, s. 113-123.

Ycel, Erdem, zmitte Abdlaziz Saray, Trkiyemiz, 1980, sy. 30.

Ycel, Erdem, Topkap Saray Mzesinde Hrka-i Saadet ve Mukaddes Emanetler, Mine zpay, Ahmet Anlatan (ev.), Ankara: Yap ve Kredi Bankas, 1982, 24 s.

D. Osmanl Dnemi le lgili Tezler

Acar (Gleray), Ebru Arzum, Tarihi Bahelerin Rlve almalar zerine bir nceleme: Beylerbeyi rnei, Yksek Lisans tezi, Ankara niversitesi, Ankara, 1999, 186 s.

Akit, Sevda, Ottoman Modernization and the Beylerbeyi Palace, Yksek Lisans tezi, Boazii niversitesi, 1991, 91 s.

Akdeniz, Gl, Topkap Saray Resmi Toplant Birimlerinin (Divan Yaplar ve Arz Odasnn) Geirdikleri Deiimin Aratrlmas, Doktora tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1995, 300 s.

39 Eser, Milli Saraylar Daire Bakanl ve Marmara niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Mi-

marlk Blm tarafndan 06 Temmuz 6 Eyll 2005 tarihleri arasnda Dolmabahe Kltr

Merkezinde alan Bat Tarz Saray Mobilyasnda Osmanl Kimlii balkl sergi iin hazr-

lanmtr.


Akyz, Umut, Beylerbeyi Saray 19. Yzyl Osmanl Saraylar indeki Yeri, Yksek

Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 2007, 151 s.

Alarslan, Burcu, Tersane (Aynalkavak) Saraynn Yerleim Plan ve Mimari

zellikleri, Yksek Lisans tezi, stanbul niversitesi, 1999, 295 s.

Alikl, Dndar, XVII. Yzyl Osmanl Saray Terifat ve Trenleri, Doktora tezi,

Atatrk niversitesi, 2002, 255 s.

Arapolu, Gl, Yldz Saray ehzade Kkleri ve ehzade Burhaneddin Efendi Kk

Restitsyonu, Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 2005, 287 s.

Arslangazi, Havva, Maslak Kasrlar (Karlatrmal bir nceleme), Yksek Lisans

tezi, stanbul Teknik niversitesi, 2000, 148 s.

Artan, Tlay, Architecture as a Theater of Life: Profile of the Eighteehth-Century

Bosphorus, Doktora tezi, Massachusetts Institute of Technology, Boston, 1989.

Atalay, Baak, Batllarn Gzyle Topkap Saray, Yksek Lisans tezi, stanbul

Teknik niversitesi, 2003, 245 s.

Atez, Nuh, Dolmabahe Saray Kaplar, Yksek Lisans tezi, stanbul niversitesi,

1994, 35 s.

Atl, Halide zlem, Beylerbeyi Saray Demelik Kumalar, Yksek Lisans tezi,

Marmara niversitesi, 1998, 142 s.

Aykut, Pelin, Dolmabahe Sarayna likin Ariv Belgelerinin Mekan Kullanm

Asndan Deerlendirilmesi (1853-1914), Doktora tezi, stanbul Teknik


Banar, Nesime, stanbul Dolmabahe Saray Bahesinin Peyzaj Planlama Asndan

rdelenmesi ve Restorasyon Sorunlar, Yksek Lisans tezi, 1987, 111 s.

Bilge, Kemal Seluk, Osmanl mparatorluk Dnemi Saraylarnda Mutfaklar,

Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1998, 177 s.

Bilgin, Blent, Trk Saray Mimarisinin Gelimesi erevesinde Yldz Saray,

Doktora tezi, stanbul niversitesi, 1993, 414 s.

Binan, Canan, Yldz Avlusu Mekansal Oluumu-Sorunlar ve Deerlendirilmesi

zerine bir Aratrma, Doktora tezi, Yldz niversitesi, 1984, 154 s.

Boyac, Musa, Topkap Saray Klliyesi ve Bahesinde Bulunan Ss Bitkilerinin

Sistematik Kompozisyonu, Yksek Lisans tezi, Marmara niversitesi, 2001,

59 s.

Bulat, Serap, Doubayazt shak Paa Saray Ta Sslemeleri, Yksek Lisans tezi,

Atatrk niversitesi, 1999, 400 s.

Can, Selman, Belgelerle raan Saray, Yksek Lisans tezi, stanbul niversitesi,

1997, 117 s.

Can, Selman, Osmanl Mimarlk Tekilatnn 19. Yzyldaki Deiim Sreci ve

Eserleri ile Mimar Abdlhalim Efendi, Doktora tezi, stanbul niversitesi,

2002.

Coansel, Demet, 19. Yzyl Mimarl inde Dolmabahe Saraynn Yeri, Yksek

Lisans tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1991, 133 s.

aur, In, slam Saraylar ve evrelerinin Peyzaj Analizi Topkap Saray zerine

bir nceleme, Yksek Lisans tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1999, 125 s.


alda, Leyla, Yldz Sarayna Ait Yldz Teknik niversitesi Kampsndeki Binalarn

Duvar ve Tavan Resimlerinin Belgelenmesi ve Resim-Mekan likisinin

Deerlendirilmesi, Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1996, 175 s.

elikbilek, Didem, Beykoz Kasr ve 19. Yy. Kasrlar zerine bir nceleme, Yksek

Lisans tezi, Yldz niversitesi, 1988, 221 s.

Demirel, Elvan, Yldz Saray Harem Yaplar Kadnefendiler Dairesi, Yksek Lisans

tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1998, 156 s.

Devrim, G. Melishan, Osmanl Saray Mimarisinde Form ve Anlam Deiimi (19.

Yzyl), Yksek Lisans tezi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi, 2001,

115 s.

Diker, Hasan Frat, Topkap Saraynda Revan ve Badat Kkleri, Yksek Lisans

tezi, stanbul Teknik niversitesi, 2000, 90 s.

Ekiolu, Ayegl, Rnesans ve Barok Bahe Sanatnn stanbul Saraylarndaki

Etkileri Dolmabahe ve Beylerbeyi Saray rnei, Yksek Lisans tezi, stanbul


Erbay, Mutlu, Yldz Saraynn 21. Yzyla Hazrlanmas ve ada Mzecilik

Asndan Deerlendirilmesi, Doktora tezi, stanbul Teknik niversitesi,

1997, 306 s.

Eren, Mehmet Erdal, Dolmabahe Saray Yap Talarnn Bozulma Nedenlerinin

Saptanmas ve Korunmas zerine bir Aratrma, Doktora tezi, Yldz Teknik


Erta, Nuray, Yldz Saraynn Kimliini Belirlemede Resim ve Fotoraflarn nemi,

Yksek Lisans tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1993, 174 s.

Grgl, Hakime Esra, Yldz Teknik niversitesi (Yldz Saray) ukur Saray Yaps

Koruma ve Restorasyonu zerine bir Aratrma, Yksek Lisans tezi, Yldz,


Glolu, zlem, stanbul Tarihi Saray Bahelerinin Restorasyon lkelerinin

Saptanmas, Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 2004, 133 s.

Glsn, Hakan Baki, Dolmabahe ve eraan Saraylarnn 19. Yzyldaki Konumu,

Doktora tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1999, 68 s.

Glsn, Hakan, Mimar Vedat Bey ve Dolmabahe Saray, Yksek Lisans tezi,

stanbul niversitesi, 1990, 57 s.

Gngr, Tahir, Enderun Saray Mektebinde Has Oda Tekilat, Yksek Lisans tezi,

Marmara niversitesi, 2007, v+131 s.

Grkan, zge, Glhane Park indeki Yaplar ve Alay Kk, Yksek Lisans tezi,

Yldz Teknik niversitesi, 2005, 154 s.

Ik, Erkan, raan Feriye Saraylarndan brahim Tevfik Efendi Sahil Saraynn

Mimari Deerlendirilmesi ve Koruma Sorunlar zerine bir Aratrma,

Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1996, 335 s.

lhan, Nevzat, Glhane Bahesi 19. Yy. Antlar ve evre Deerlendirmesi, Yksek

Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1994, 74 s.

rez, Feryal, Mobilya Sanat ve 19. Yzyl Osmanl Saray Mobilyas, stanbul

niversitesi, Doktora tezi, 1984, 200 s.


skender, zge, Yaayan Kltr Miras Olarak Topkap Saray Baheleri, Yksek


becer, Aire Devrim, stanbulda TBMM Milli Saraylar Daire Bakanlna Ait

Tarihi Saray ve Kasr Bahelerinin Peyzaj Mimarl Asndan ncelenmesi,

Yksek Lisans tezi, stanbul Teknik niversitesi, 2004, XIV+154 s.

Kanal-Ferrari, Nicole, Bahesaraydaki Hansarayn Yerleim Dzeni ve Mimarisi,

Doktora tezi, stanbul niversitesi, 2004.

Karahasan, mran, Topkap Saray Mzesi Cumhuriyet Dnemi Restorasyonlar,

Doktora tezi, Yldz Teknik niversitesi, 2005, 445 s.

Kele, Tuna, Yldz Saray Harem Yaplarndan Cariyeler Dairesi Restorasyon

almalar, Yksek Lisans tezi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar niversitesi,

1997, 236 s.

Klavuz, Aytekin, Rehberliin Trk Mzeciliindeki Yeri ve Milli Saraylarda

Uygulamas, Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversitesi, 1999, 104 s.

Klolu, Selda, Yldz Saray Byk Mabeyn Kk Oda- Ali Restorasyonu, Yksek

Lisans tezi, 1984, 135 s.

Krmtayf, Sleyman, 15. ve 19. Yzyllar Arasnda Osmanl Saray Sanat Tekilat,

Doktora tezi, stanbul Teknik niversitesi, 1996, 139 s.

Kzldere, Selda, Geleneksel Saray Mimarisinde raan Saraynn Yeri, Yksek


Kiraz, Erkan, Yldz Saray Kilar- Hmayun Yaps ve evresinin Deerlendirilmesi,

Yksek Lisans tezi, Yldz Teknik niversi

Documents

Türk-Osmanlı Saray Literatürü (12.-20. Yüzyıl) nan bazı özel binaları veya bu binaların mimari ... 1 “Saray” kelimesinin etimolojisi ve aynı anlamda kullanılan terimler