Turizam Bosne i Hercegovine (1)

TURIZAM BOSNE I HERCEGOVINE

1. Ukratko opii porijeklo rijei turizam i turist.

Rijei turizam i turist se prvi put spominje u literaturi prema brojnim autorima u Engleskoj. Jo 1800 godine Pegg koristi rije turist u svojim Anecdotes of the English language, a turizam 1811 godine u lanku Sublime Cockey Tourism u asopisu Sporting Magazin. U Engleskoj se pod turizmom podrazumjevalo vano putovanje na koje su ili predstavnici buroazije i aristokratije u svrhu radoznalosti, mode.... U Francuskoj se rije turist prvi put upotrebljava 1830 godine, a ve 1841 godine strunjaci objanjavaju razliku izmeu turista i putnika. Termin turist se upotrebljavao za putnike koji obilaze strane zemlje jedino iz radoznalosti.

2. Sve definicije turizma i turista se mogu svrstati u etiri kategorije odnosno grupe.

1. Nominalistike definicije objanjavaju bitpojave turizma prema nazivu, pa se iz

njih nevidi glavna odlika pojave koja zadire u sve pore gospodarskog i sociokulturnog ivota nekog prostora. 2. Gospodarske djelatnosti nastoje istaknuti znaenje turizma kao gospodarske djelatnosti. 3. Univerzalne definicije polaze od stajalita da se bit turizma ne moe izvoditi samo iz putovanja, odnosno privremene promjene mjesta boravka, privreivanja ve se tu moraju ukljuiti elementi kao to su zdrastvena, politika, kulturna i druga funkcija turizma. 4. Statistika definicija-u praksi postoji realna potreba praenja turista, duina njihovog boravka i sl. Jo je 1937 godine Drutvo naroda prihvatilo sljedeu definiciju turiste: -osoba koja due od 24 sata putuje u neku zemlju u kojoj nema svoje mjesto prebivalita -osoba koja putuje radi razonode, obiteljskih, zdrastvenih i drugih razloga.

3. Napiite definiciju turistike geogafije i geografije turizma.

Priredio: Mirza Muhamedbegovi

Turistika geografija je u sistemu geografskih nauka bazina geografska disciplina koja se bavi turistikim kretanjima. Ona je prije svega analitiko-informativna disciplina koja istrauje odnos izmeu geografske sredine i turistikih kretanja. Geografija turizma kao dio moderne turistike geografije jeste subdisciplina koja se ubrzano razvija u multidisciplinarnom aplikativnom pravcu. Zato se posebno insistira na usvajanje vjetina kroz analizu i koritenje prostornih planova i geografskih informacionih sistema.

4. Koje su osnovne oblasti zanimanja i istraivanja turistike geografije.

Geografija turizma zastupa sintezni pristup u istraivanju turizma, koji obuhvata primjenu metoda vie geografskih disciplina kao to su ekonomska geografija, fizika geografija, turistika geografija, geografija stanovnitva i geografija kulture. Ona je takoer povezana sa prostornim planiranjem i geografskim informacionim sistemima.

5. Zadatak i osnovni predmet prouavanja geografije turizma.

Osnovni predmet prouavanja geografije turizma, jeste turizam kao prostorna djelatnost u kojo ljudi, koristei prostorne resurse zadovoljavaju svoje potrebe. Tu geografija turizma razvija specifine pristupe u razliitim segmentima prostora.

6. Na emu se zasniva moderno geografsko prouavanje turizma.

Moderno geografsko prouavanje turizma zasniva se na metodama i principima nove ekonomske geografije. Pojavom novih disciplina ( marketing geografija, biznis geografija ), ekonomija i geografija se sve vie pribliavaju jedna drugoj. Razvojem novih predmeta u okviru ekonomske geografije, mjenja se i odnos prema turizmu kao jednoj veoma dinaminoj privrednoj kategoriji. Jan Tral izdvaja pet metoda rada koje su bitne kod primjenjenih geografskih istraivanja i to: opisivanje, objanjavanje, predvianje, prosuivanje i upravljaneimplementacija. Ovi oblici istraivanja baziraju se na integraciji pristupa, ideja i metodologija u geografskom istraivanjima turizma, to je opet vezano za pitanja


lokacije, prostora i zatite ivotne sredine. Ove nam metode omoguavaju integrisano i aplikativno istraivanje prostora.

7. Koje teme su kljune u okviru predmeta izuavanja geografije turizma.

1. Posljedice razvoja globalizacije na turistike regije i kompanije 2. Regionalni razvoj, planiranje i upravljanje turistikim regijama3. Odnos turizma prema novoj geografiji kulture u postindustrijskom drutvu

4. Postmodernistiki pravac u geografiji i razvoju turistikih prostora 5. Poststrukturalizam i turistika geografija 6. Biheviorizam u geografiji turizma 7. Granini turizam i kretanje stanovnitva 8. Turizam, terorizam i politike krize 9. Novi pravci razvoja urbanog turizma

8. Pod pojmom globalizacije, moemo izdvojiti nekoliko osnovnih sadraja, odnosno

inilaca, kao to su.

1. Ekonomski aspekti globalizacije 2. Drutveno-institucionalni aspekt 3. Infrastrukturni aspekt 4. Politiki aspekt 5. Kulturni aspektPriredio: Mirza Muhamedbegovi

6. Vojni i geostrateki aspekt 7. Ekoloki aspekt

9. Kako moemo podijeliti faktore ponude, a kako potranje turizma.

Faktore ponude moemo podijeliti na atraktivne ili privlane, komunikativne ili prometne, receptivne ili prihvatni. 1. Atraktivni mogu biti prirodni i antropogeni. Prirodni : geomorfoloki, hidrogeografski i biogeografski i pejzani. Antropogeni : kultrurno-historijski, umjetniki, etnosocioloki, manifestacijski i ambijentalni. 2. Komunikativni : eljezniki, cestovni, rijeni, jezerski, morski i zrani. 3. Receptivni : smjetajni kapaciteti, prehrambeni infrastruktura, sportski objekti, objekti zabave i drugo. kapaciteti, komunalna

Kad je rije o faktorima potranje koji djeluju u regijama ili zemljama odakle turisti dolaze, onda oni mogu biti neovisno od ponaanja poedinca, ali i odraz njegovih sklonosti i mogunosti. Meu brojnim faktorima potranje izdvajamo razinu ivotnog vijeka, stupanj industrijalizacije i urbanizacije, slobodno vrijeme, razliite povlastice koje nudi drava ili pojedina preduzea i organizacije, te brojni faktori koji su subjektivne naravi kao to su moda, oponaanje, ugled, vjera, ljubav.....

10. ta podrazumjeva odrivi turizam.

Odrivi turizam podrazumjeva da se zadovolje potrebe dananjih turista i turistikih podruja, koja te turiste ugouju i istovremeno uvaju turistiki resursi i ivotna sredina za njihov dalji razvoj i koritenje u budunosti. Dakle, turistiki proizvod u ovakom konceptu podrazumjeva usklaenost sa ivotnim okruenjem destinacije, drutvenom zajednicom, kulturom i korisnicima.


11. ta je ekoturizam i koji su njegovi principi.

Ekoturizam je oblik turizma zasnovan na prirodi, ali je istovremeno formulisan i prouavan i kao sredstvo odrivog razvoja. Ekoturizam ukljuuje pored prirodnih i antropogene turistike resurse, a primarna motivacija je posmatranje i uvaavanje prirodnih karakteristika i odgovarajuih kulturnih vrijednosti. Postoji niz principa ekoturizma koji se potuju kako bi se ovakav koncept mogao da prui oekivane efekte: 1. Minimiziranje negativnih uticaja na prirodnu sredinu od strane turista 2. Edukacija turista i lokalne zajednice o vanosti zatite ivotne sredine 3. Odgovorno poslovanje turistikih organizacija 4. Direktni prihodi od zatite i upravljanja prirodnim i zatienim dobrom 5. Potreba za adekvatnim planiranjem i upravljanjem prostorom pod odreenim stepenom zatite6. Maksimiziranje ekonomskih efekata turistikih posjeta, uz istovremeno potivanje

osnovnih naela zatite i upravljanja prirodnim i kulturnim dobrima 7. Razvoj turistike industrije primjeren je infrastrukturi koja je razvijena u skladu sa ivotnim standardom

12. ta sadri analiza turistikih resursa.

Pod pojmom turistikog resursa podrazumjevamo turistiki atraktivne elemente prirodne i drutvene sredine koji imaju podsticajno dejstvo na kretanje turista u cilju zadovoljenja kulturnih i rekreativnih potreba. Analiza turistikih resursa sadri: 1. Inventarizaciju resursa 2. Sistematizaciju izabranih resursa i njihovu prikladnost za odreene turistike namjene 3. Turistiku valorizaciju resursa4. Utvrivanje opteretnog kapaciteta i faktora zatitePriredio: Mirza Muhamedbegovi

5. Izdvajanje dominantnih turistikih atrakcija6. Analiza koritenja posebno zatienih prostora ( turizam i ekologija )

13. Koje vrste turizma razlikujemo prema vrsti turistikog prostora.

Prema vrsti turistikog prostora razlikujemo: planinski, primorski, jezerski, gradski, seoski, topliki ( zdrastveni ) i druge vrste turizma. Sa stajalita nacionalne strukture turista: domai i inozemni. Vezano uz prostor gdje se stvara: emitivni turizam odnosi se na prostor gdje se oblikuje turistiko trite potranje i receptivni turizam koji se odnosi na mjesta i podruja u kojima se daju ili nude turistiki kapaciteti i usluge.

14. Koji su to elementi na kojima se temelje kulturna putovanja.

Elementi na kojima se temelje kulturna putovanja su: informiranost, upoznavanje, kontaktiranje i doivljavanje. Informisanje o predmetima, pojavama, mjestima ili zemljama koje se posjeuju ili se ele vidjeti, destinaciji koja se posjeuje, kulturno-povjesnim, etno-socijalnim i drugim aktivnostima je najzastupljeniji element. Upoznavanje je znatno potpuniji i svestraniji odnos turista prema kulturnom objektu ili sadraju. Kontaktiranje je neposredni odnos turista s nekim kulturnim objektima, pojavama ili sadrajima. U turizmu je kontaktiranje sredstvo postizanja cilja i stalno je prisutan u turistikim kretanjima. Doivljavanje u cjelosti angaira ovjekove osjeaje i ula, ima odraz njegove psihike funkcije.

15. ta podrazumjevamo pod ambijentalnim turistikim resursima.Priredio: Mirza Muhamedbegovi

Pod ambijentalnim turistikim resursima podrazumjevamo manje ili vee prostorne cjeline koje je stvorio ovjek svojim radom ili umjeem, a koje po svom izgledu, tehnici izvedbe ili funkciji predstavljaju za turiste posebnu privlanost. Tu prvenstveno mislimo na pojedine gospodarske objekte kao to su: hidroelektrane i druge energetske objekte, industrijske objekte, zrane luke, morske luke i druge prometne objekte, sportske terene.........

16. Saobraajno-geografski poloaj Bosne i Hercegovine kao faktor razvoja turizma.

Geografski poloaj Bosne i Hercegovine smjestio ju je na prijelazu iz zapadne, srednje i sjeverne Europe ka Bliskom i Srednjem istoku te Mediteranu. Junim dijelom izlazi na Jadransko more, to joj omoguava pomorske veze sa ostalim dijelovima mediterana i dalje. Svojim sjevernim dijelom vezana je za Srednju Europu, jednu od turistikih disperziva u ovom dijelu svijeta. Pripadnosta dinarskom sistemu daje Bosni i Hercegovini odlike brdsko-planinske zemlje sa specifinim pejsaima, turistikim veoma atraktivnim, a blizina mora bh.planine ini jo privlanijim. Na pojedine vrste meunarodnih turistikih kretanja utie upravo geografski poloaj, kod rekreativnih znaajna je blizina bh.primorja prema srednjoj i sjevernoj Europi, kod kulturnihmnogobrojni spomenici iz povijesti Bosne i Hercegovine koja predstavlja splet razliitih kulturnih, etnikih i vjerskih odlika, kao turistiki motvi u velikoj mjeri utiu na tranzitna turistika kretanja. Turistike vrijednosti imaju svi prostori Bosne i Hercegovine.

17. Geografski poloaj Tuzlanskog kantona kao faktor razvoja turizma.

Geografski poloaj Tuzlanskog kantona je dosta povoljan. Na sjeveru ovaj kanton granii sa Posavskim kantonom i Distriktom Brko, a na istoku sa semberskopodmajevikim i podrinjskim optinama Republike Srpske, a na zapadu sa Zenikodobojskim kantonom. U regionalno-geografskom pogledu Tk-a se nalazi u regiji peripanonske Bosne i zahvata njen istoni dio sve do rijeke Drine. Privredno, saobraajno, administrativno, obrazovano i kulturno sredite Tk-a je grad Tuzla.Priredio: Mirza Muhamedbegovi

Budui da su moderne saobraajnice jedan od osnovnih uslova za razvoj turizma potrebno je naglasiti da kroz Tuzlanski kanton prolazi magistralni put upanja-OrajeTuzla-Sarajevo i magistralni put Zvornik-Tuzla-Doboj. Tuzlanski kanton je svojim uim i irim okruenjem povezan i eljenikim saobraajem koji danas nije na zavidnom funkcionalnom nivou. Kroz ovaj kanton prolazi eljenika pruga BrkoBanovii i pruga Tuzla-Zvornik. Ogromni znaaj za turizam bi doprinio uspostavljane civilnog-avio saobraaja ( Aerodrom Dubrave ).

18.

Kod ocjene turistike vrijednosti planina polazi se od tri osnovna pokazatelja.

U samoj ocjeni turistike vrijednosti planina polazi se od tri pokazatelja: 1. Geografski poloaj jedne planine ocjenjuje se kao povoljan ili nepovoljan u zavisnosti od njene pristupanosti, odnosno blizine turistikim centrima. 2. Morfoloke karakteristike planine se vrednuju preko stepena atraktivnosti reljefnih oblika koji se na datoj planini javljaju.3. Morfometrijske karakteristike planine podrazumjevaju njene dimenzije: visinu,

nagib terena, ralanjenost reljefa.

19. Koji su najznaajniji geomorfoloki turistiki resursi Bosne i Hercegovine.

Najpopularniji geomorfoloki resurs Bosne i Hercegovine predstavljaju planine, odnosno bogastvo povrinskih i podzemnih reljefnih oblika ima znaajnu ulogu u oblikovanju turistike ponude. Kako je Bosna i Hercegovina brdsko-planinska zemlja to se na ovom podruju susreu brojne planine koje su turistiki atraktivne. Najvia planina je Magli 2386 m.n.v a preko 2000 m.n.v su Zelengora, Bjelanica, Treskavica, Vran, Vranjica, Prenj, vrsnica i dr. Visinu veu od 1500 m.n.v ima jo oko 60 planina. Tradicija skijanja, planinarenja i alpinizma stara je preko stotinu godina, ali ekspanzija planinskog turizma krenula je nakon XIV Zimskih olimpijskih igara-Sarajevo 1984 godine. Olimpijske planine Jahorina, Bjelanica, Igman, Trebevi i Vlai, sportsko-rekreativni centri Risovac i Kupres raspolau sa preko 50 kilometara skijakih staza koje su povezane sa osam iara i 24 ski lifta, a mogu opsluiti preko 20 000 skijaa dnevno. Poseban resurs su kraki oblici reljefa: peine, jame, vrtae, krape, uvale i kraka polja koji dominiraju unutar Mediteranske bosansko-hercegovake regije i mikroregije


Bosansko-hercegovakog kra. Izdvojimo samo neke oblike: Popovo, Gatako, Nevesinjsko polje, Bijambarska peina, Vjetrenica peina i dr. 20. Klimatski tipovi i njihovo rasprostranjene u Bosni i Hercegovini kao faktor razvoja turizma.

Smjenjivanje umjereno-kontinentalne, sredozemne i planinske klime jedan je od najvanijih faktora turistike privlanosti Bosne i Hercegovine. Sredozemna klima odlikuje se visokim ljetnim temperaturama i blagim zimama, prosjenim temperaturama oko 25oC i godinjom koliinom padavina oko 1000-1500 mm, zastupljena je na krajnjem jugu Bosne i Hercegovine a dolinom Neretve uvlai se sve do vrsnice i Prenja. Oblast sa ovakvom klimom su inae najprivlanija podruja turizma, izmeu ostalog zbog stabilnog, toplog i ugodnog vremena. U podruju visokih planina gdje prevladava planinska klima zime su hladne i surove, a ljeta kratka i svjea. Padavine su ravnomjerno rasporeene tokom godine i prosjeno se izlui oko 1200 mm padavina, a samo u tri ljetna mjeseca nema snjenih padavina. Umjereno-kontinentalna klima prostire se sjevernim dijelovima Bosne i Hercegovine i to na podruju slivova rijeka Une, Vrbasa, Bosne, Drine od Viegrada te neposrednog sliva Save. Prosjena godinja temperatura kree se oko 12 oC, a koliina padavina od 800-1000 mm i ravnomjerno su rasporeene tokom itave godine. Zime su otre a ljeta svjea.

21. Koji su najznaajniji hidrogeografski turistiki resursi Bosne i Hercegovine.

Govorei o hidrogeografskim resursima kao najprivlanijim faktorima savremenog turizma, treba napomenuti da duina obalske linije iznosi 24 kilometra, te da Bosna i Hercegovina obiluje brojnim prirodnim i vjetakim jezerima kao i rijekama koje ne samo da pruaju psihiki odmor, esteski doivljaj i razgledanje nego i mogunosti za ribolov, kupanje, splavarenje i niz drugih aktivnosti. Jedina primorska opina je Neum, a dubina mora na podrujun ove opine kree se oko 28 metara. Temperatura vode je 10o do 24oC, salinitet 2,19 do 33 %o. Prirodna jezera su smjetena unutargorskim, meugorskim, predgorskim, kotlinsko-dolinskim formama, te planinskim depresijama i kriptodepresijama a zbog svoje prirodne ljepote, bistre vode, nose naziv gorske oi Prokoko jezero, atorsko jezero, Borako jezero i mnoga druga bh.jezera, zatim vodopadi Kravice, Skakavac, rijeka Una sa svojim slapovima, Neretva, izvor Bune, Drina, izvorite rijeke Bosne. Neke bosansko-hercegovake rijeke kao to su Una, Pliva i Rama obiluju sedronosnim naslagama to im daje poseban peat.


22. Ukratko napisati o razvoju banjskog turizma na podruju Bosne i Hercegovine.

Razvoj banjskog turizma u naoj zemlji ima povoljne predispozicije zbog niza termalnih i mineralnih izvora koji imaju ljekovite osobine. Npr. Termalna radioaktivna voda Fojnice koristi se za tretman i dopunsko lijeenje miinih oboljenja, ljekovita termalna voda Banje Vruia kod Teslia djeluje na kardialnovaskularna, reumatska i neuroloka oboljenja. Brojni prirodni izvori su obraeni u geolokom, hidrogeolokom i fiziko-hemjskom pogledu i pored njih se nalaze stacionarni objekti za potrebe zdrastvenog turizma. U Bosni i Hercegovini registovano je 15 banja kao zdrastvene institucije raspolau sa 3 455 leaja.

23.

Ukratko napiite o turistikim potencijalima Hercegovako-neretvanskog kantona/Bosansko-hercegovakog primorja.

Morfoloku granicu Bosansko-hercegovakog primorja predstavlja izrazita planinska barijera: abulje, Velea, Vidue i Orjena, kojom niska Hercegovina odvojena od planinskog jezgra Bosansko-hercegovakih Dinarida. Jedina primorska opina je Neum, a dubina mora na podrujun ove opine kree se oko 28 metara. Temperatura vode je 10o do 24oC, salinitet 2,19 do 33 %o. Sredozemna klima odlikuje se visokim ljetnim temperaturama i blagim zimama, prosjenim temperaturama oko 25oC i godinjom koliinom padavina oko 1000-1500 mm, zastupljena je na krajnjem jugu Bosne i Hercegovine a dolinom Neretve uvlai se sve do vrsnice i Prenja. Oblast sa ovakvom klimom su inae najprivlanija podruja turizma, izmeu ostalog zbog stabilnog, toplog i ugodnog vremena. Znaajne turistike destinacije je Stari Most u Mostaru, vodopad Kravice, Poitelj, izvorite Bune, Hutovo Blato...Priredio: Mirza Muhamedbegovi

24. Kulturno-historijski spomenici Srebrenice kao turistiki motivi.

Na prostoru optine Srebrenica koja zahvata povrinu od 533 km2 postoje brojni antropogeni motivi koji mogu da zadovolje kulturne potrebe turistikih kretanja. Uglavnom se radi o kulturno-historijskim znamenitostima i etnografskim sadrajima koji su dobra osnova za razvoj turizma u ovom dijelu Bosne i Hercegovine. Na osnovu dosadanjih arheolokih nalaza i iskopavanja moe se konstatovati da je podruje Srebrenice i okoline oduvijek bilo interesantno za naseljavanje o emu svjedoe ostaci materijalne kulture iz prahistorije, antike, srednjeg vijeka, osmanskog i austrougarskog perioda. Na prostoru opine Srebrenice i njene okoline postoji kontiuitet ivljenja od prahistorije o emu svjedoe brojna arheoloka nalazita, srednjovjekovni gradovi, steci. 1. Prahistorijski period Arheoloka nalazita su utvrena na lokalitetu Crvene Njive, selo Podravno, a radi se o prahistorijskoj nekropoli uz ije kamene tumule se nalazi i sedam steaka. Nalazi u grobovima nakit, oruje, keramike posude pruaju materijalne dokaze ivota u ovom kraju tokom bronzanog i eljenog doba. 2. Antiki period Rimljani u ove krajeve donose niz novina. Osnivaju se gradovi po Italskim uzorima. Naselje se podie pored pravobitnih vojnih logora ili pored rudnika. Jedno tako naselje bilo je Domavia u rudarskom basenu Argentarija. Domavia se nalazila na mjestu kod dananjeg sela Gradina kod Sasa. Najznaajnije graevine u Domaviji bile su: gradska vijenica, trg, gradsko kupatilo, sudnica i trnica. U srednjem Podrinju najstarije rimsko naselje se nalazilo u Skelanima. Naselje je imalo sve urbane sadraje to su ga inili rimskim gradom. Od graevina javnog karaktera bila je gradska vijenica, bazilika, hram kapitolijske trijade, sudnica. Na arheolokim lokalitetima od antikih naselja gotova da na terenu i nema nita budui da je vrijeme uinilo svoje ili su otkriveni predmeti prenijeti u muzeje. Stoga je njihova turistika vrijednost i atraktivnost dosta umanjena. 3. Srednjovjekovni period Procvat rudarstva u srebrenikom kraju bio je u XIV i XV vijeku, a vezan je za njemake rudare Sase. Zahvaljujui eksplataciji srebra i olova Srebrenica je u prvoj polovini XV vijeka doivljela snaan drutveno-ekonomski razvoj. Najvei i najpoznatiji srednjovjekovni gradovi bili su: Donji i Gornji Srebrenik, Osatgrad, urevac, ubin, Kljuevac.


Na podruju optine Srebrenica postoji veliki broj nekropola steaka, srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika izraenih od kamena koji po svome obliku i ornamentici su veoma interesantni. Dosta su ornamentisani geometrijskim motivima, stubovima, spiralama, krstovima, maevima, mukim figurama, polumjesecom, suncem, jabukom, figurama od ivotinja... 4. Tursko-austrougarski period Dolaskom Turaka, Srebrenica poprima orijentalna obiljea. U to vrijeme grade se damije, sahat kule, turbeta i drugi sakralni objekti. Najpoznatija damija je Hadi Skenderova damija, a meu mjetanima poznata kao Bojela damija. Pretpostavlja se da je Bijela damija pravobitno bila dubrovaka crkva sv.Nikole, podignuta u XIV stoljeu. Za vrijeme Austro-ugarske uprave na podruju Srebrenice vre se rudarska i geoloka istraivanja, a poinju se eksplatisati i ljekovote vode Crnog Gubera. U to vrijeme od industrijskih objekata izgraena je tvornica okera, bolnica, novi konak-uredska zgrada, kola i zgrada Gubera.

25. Etnoloki sadraji Srebrenice kao turistiki motivi.

U etnolokom pogledu podruje Srebrenice je veoma interesantno, ali i nedovoljno istraeno. Najvei dio dananjeg podruja srebrenike optine zahvataju geografske predjele i cjeline Osata i Ludmera, u kojima ive Bonjaci i Srbi. Ekstezivno stoarstvo, ratarstvo i voarstvo kao osnov privreivanja dali su osobit peat cjelokupnom narodnom ivotu i kuluri ovog kraja. Tradicionalna obrada zemlje obavljana je stonom zapregom, ralom, drvenim plugim, drljaom i motikom. Od ratarskih kultura uzgaja se penica i kukuruz, a u manjim koliinama zob, ra i jeam. Vridba se obavljala na guvnu, a vrilo se konjima. U prolosti stoarszvo je predstavljalo vanu granu privreivanja. Uzgajale su se goveda, ovce i koze. Od voa najzastupljenije su ljive, jabuke, kruke i orasi. Za prevoz i transport dobara sluio je osamareni konj i zaprena stoka. U drugoj polovini XIX i poetkom XX stoljea u ovom podruju su se gradile dvodjelne eperue, a u ovisnosti od ekonomskih mogunosti i viedjelne kue. Kue su bile uglavnom sa etveroslivnim krovovima, a pokrov je bio od razliitog materijala: paprati, indre, kamenih ploa, crijepa kopitara. Enterijeri tradicionalnih seoskih kua sastojali su se od kue sa polukrunim ognjitem, verigama, bakraem i osnovnim priborom koji ide uz otvoreno ognjite, a istovremeno u udubljenju u zidu kue zvanom hatula se redalo drveno, zemljano i metalno orue. Tradicionalna prerada tekstilnih sirovina vune, konoplje i lana spadala je u djelokrug enskog rada. Tkanje platna, suknja, ponjava, ilima,arafa i pokrivaa odvijalo se na tkalakom stanu. Po osnovnim obiljeima, odjee koja se nosila u seoskom podruju ovog kraja pripada istonobosanskom tipu nonje.


26. Napisati o receptivnim faktorima i osnovnim ciljevima razvoja turizma i ugostiteljstva na podruju Tuzlanskog kantona.

Receptivni faktori ine dio turistike ponude koji je namjenjen prihvatu turista. Kada se govori o receptivnim faktorima, onda se prevashodno misli na zastupljenost direktnih i indirektnih receptivnih kapaciteta. Direktni receptivni kapaciteti su objekti za smjetaj turista, ugostiteljske, trgovinske i zanatske radnje, servisi, turistiki biroi i druge turistike organizacije, potanski i telekomunikacioni sistemi. Indirektni receptivni kapaciteti su vodosnadbjevanje, elektroopskrba, kanalizacijski ureaji, lokalna mrea puteva. U Tuzlanskom kantonu zastupljenost ovih faktora je od optine do optine razliita. Tako npr. prema podacima iz 1999 godine na podruju Tuzlanskog kantona bilo je ukupno 10 hotela i 6 motela. Od toga tri hotela se nalaze u Tuzli, po dva u Banoviima i Kladnju, po jedan hotel u Gradacu, Lukavcu i ivinicama. U Srebreniku se nalaze dva motela, a u Graanici, Kladnju, Kalesiji i Tuzli po jedan motel. Iz svega izloenog uoljivo je da na podruju Tuzlanskog kantona postoje povoljni uslovi za razvoj turistike privrede. Istina receptivni faktori su nedovoljni, ali ono to ih ima nisu dovoljno iskoriteni.

27. Koja podruja Tuzlanskog kantona imaju turistiku vrijednost.

Raznolikost reljefa sa nekoliko izrazitih reljefnih cjelina ( dio planine Trebave sa ograncima Ratia, Spreanska dolina, te dio planina Ozren, Konjuha i dijelova Majevice ), velike povrine pod umom, ist vazduh, vei broj istih vodotoka i izvorita, blaga klima te razne vrste divljai potencijalni su prirodni faktori razvoja turistike privrede u Tuzlanskom kantonu. Znaajno prirodno bogastvo jesu pojave kiseljaka, slane vode, termalnih i termomineralnih voda. U vezi s ovim pomenimo Slanu banju u Tuzli, banju Ilida u Gradacu, tuzlanski Kiseljak, termalne vode u neposrednoj blizini Graanice, Muku vodu u Kladnju. Podruje Tuzlanskog kantona bogato je i raznom divljai: srne, lisice, zeevi, fazani. Prave turistike atrakcije su i dva akumulaciona jezera: Modrac kod Lukavca i Snijenica kod Teoaka. Na osnovu dosadanjih arheolokih i etnolokih istraivanja utvreno je da na prostoru Tuzlanskog kantona postoji kontinuitet ivljenja od prahistorije do danas. Danas je na ovim prostorima istraeno dosta prahistorijskih lokaliteta, zatim lokaliteta iz antikog i srednjovjekovnog perioda. Posebno su turistiki interesantni lokaliteti steakasrednjovjekovnih nadgrobnih spomenika kao i srednjovjekovni gradovi Srebrenik, Soko, Srebrenik, Teoak. Iz turkog perioda na ovom prostoru Tk-a susreemo antropogene turistike motive kao to su niani, turbeta, damije, medrese i drugi sakralni objekti. Od ustanova iz oblasti kulure turistiki je atraktivan Muzej istone Bosne kao i Muzej solarstva smjeten u autentinim objektu stare Fabrike soli.


28. Ukratko napiite o prirodnim turistikim potencijalima Sarajevskog kantona.

Sarajevo se nalazi u istonom dijelu istoimene kotline u centralnom dijelu Dinarskog planinskog sistema Bosne i Hercegovine, u unutargorskoj depresiji izdvojenoj kao Sarajevska kotlina, koja je okruena planinama Bjelanicom, Igmanom i Treskavicom na zapadu i jugozapadu, Trebeviem na jugoistoku i srednjim planinama i hrbatima na sjeveru i sjeveroistoku Ozren. Obod Sarajevske kotline predstavljaju uzvienja u ijem se zalijeu prostire planinski obod, kojeg to smo rekli predstavljaju olimpijske ljepotice Bjelanica, Igman, Jahorina i Trebevi.

Od prirodnih turistikih potencijala izdvajamo: 1. Geomorfoloki potencijali Planine: Bjelanica, Treskavica, Igman, Trebevi, Ozren Klisure i kanjoni: klisura Moanice, Klisura i meandar Miljacke, Kanjon Raketnice Peine i jame: Bijambarska peina 2. Hidrografski potencijali Rijeke: Rakitnica, Zujevina, eljeznica, Miljacka, Bosna, Moanica Izvori i vrela: Izvorina elenka eljeznice, Izvorite Zujevine, Vrelo Bosne, Vrelo Rakitnice Termalne i termomineralne vode: Banja Ilida, Blaujski kiseljak Vodopadi i slapovi: Vodopad Skakavac Planinska jezera: Veliko jezero na Treskavici, Bijelo jezero na Treskavici, Crno jezero na Treskavici 3. Klimatski potencijali Alpska klima: Bjelanica, Treskavica Planinska klima: Igman, Trebevi Pretplaninska klima: Sarajevo 4. Vegetacijski potencijali Ekosistem uma hrasta kitnjaka i obinog grabaPriredio: Mirza Muhamedbegovi

Ekosistem montanih bukovih uma Ekosistem tamnih etinarskih uma Ekosistem klekovine bora

29.

Ukratko napiite o antropogenim turistikim potencijalima Kantona Sarajeva.

1. Arheoloki potencijali: Neolitsko naselje Butmir, Antiko naselje Colonia Aquae S

na Ilidi, Mnogobrojne nekropole steaka na Ilidi, Hrea, Koevski potok 2. Graditeljska batina Tvrave: Kapi kula, Vratnika kapija, Viegradska tabija, Bijela tabija Mostovi: Rimski most, Latinska uprija, Kozija uprija Graevine: Baarija, Brusa bezistan, Moria han, Vijenica, Konak, Inat kua, Sahat kula, Gazi-Husref-begov hamam, Svrzina kua Sakralni objekti: vjerski objekti i groblja Memorijalni centri i objekti: ehitsko mezarje na Kovaima, Vjena vatra, Markale, Spomen dom na Vracama3. Muzeji, umjetnike galerije i zbirke:

Zemaljski muzej je osnovan 1888 godine, a sadanju zardu je projektovao arhitekta Karlo Paraik. Muzej je kompozicija etiri paviljona koji su povezani terasama i tako ine jednu kompaktnu harmoninu cjelinu u ijem se sreditu nalazi botanika bata. 4. Manifestacije: sportske, kulturne i privredne 5. Kulturna batina: Hagada, Gazi Husrev-begova biblioteka 6. Vjerske obrazovne institucije: Kurumli medresa, Islamski fakultet, Katolika bogoslovija

30. ta je turistika regija.


Osnovna jedinica nekog turistikog prostora je regija.kod utvrivanja turistike regije trebalo bi uvaavati naelo prostorne i antropogene homogenosti, ali i funkcionalnosti i gravitacije. To znai da takva regija mora zadovoljiti ove kriterije 1. Da je prirodna i drutvena sredina2. Da osigurava uvjete i stvara mogunosti za skladan rast i razvoj

3. Da omoguuje meuregionalnu povezanost i odnose 4. Da mora biti u dodiru s tritem5. Da omoguuje optimalnu ekonomsku valorizaciju prostora u razvoju turizma

31. Ukratko napiite o turistikim regijama Bosne i Hercegovine.

Regionalizacija se moe vriti i po principu predispozicije za odreenu vrstu turizma: 1. Peripanonska Bosna- eko turizam sa seoskim elementima i pejzanim znaajkama, te banjsko-zdrastveni turizam 2. Planinsko-kotlinska Bosna- banjski, vjerski, skijaki, seoski i reakcijski turizam 3. Niska Hercegovina- vjerski, livni, ribolovni i rekreacijski

32. Ukratko napiite o prirodnim turistikim motivima Tuzlanskog kantona.

Raznolikost reljefa sa nekoliko izrazitih reljefnih cjelina ( dio planine Trebave sa ograncima Ratia, Spreanska dolina, te dio planina Ozren, Konjuha i dijelova Majevice ), velike povrine pod umom, ist vazduh, vei broj istih vodotoka i izvorita, blaga klima te razne vrste divljai potencijalni su prirodni faktori razvoja turistike privrede u Tuzlanskom kantonu. Znaajno prirodno bogastvo jesu pojave kiseljaka, slane vode, termalnih i termomineralnih voda. U vezi s ovim pomenimo Slanu banju u Tuzli, banju Ilida u Gradacu, tuzlanski Kiseljak, termalne vode u neposrednoj blizini Graanice, Muku vodu u Kladnju. Podruje Tuzlanskog kantona bogato je i raznom divljai: srne, lisice, zeevi, fazani. Prave turistike atrakcije su i dva akumulaciona jezera: Modrac kod Lukavca i Snijenica kod Teoaka.


33. Navedite najznaajnije prahistorijske i antike lokalitete Tuzlanskog kantona kao kulturno-historijske turistike resurse.

Od kulturno-historijski znamenitosti Tuzlanskog kantona naroito su znaajna prahistorijska nalazita, zatim steci ( srednjovjekovni nadgrobnici pripadnika bosanske crekve ), srednjovjekovni gradovi, urbane cjeline iz ranijih perioda naroito tradicionalne bosanske kue i drugi tradicionalni gospodarski objekti oko takvih kua, graevine sakralne arhitekture ( damije, samostani, crkve, turbetai dr.). Arheoloka nalazita iz prahistorijskog perioda rasprostranjena su na irem podruju Tuzlanskog kantona. Arheoloka rekogniciranja i istraivanja su vrena na podruju Tuzle, Gornje Tuzle, Graanice, Banovia, Lukavca. Prahistorijskih gradina ima mnogo izdvojit emo neke: Kreia gradina u Gornjem Par selu, Gradina u Tuloviima u okolini Banoviima, Gradina kod Stupara u jugoistonom dijelu Ozrena, gradine na podruju opine Kalesija: Gradina kod Jajia, gradina kod Kusonja i Gradina u Meanoviima-Gornje Petrovice. U Sjeveroistonoj Bosni brojne su i nekropole sa humkama. One su rasprostranjene u dolini rijeke Spree. Poseban kulturno-historijski znaaj u Tk-a imaju nekropole steaka koje su zastupljene na podruju opine Tuzla, ivinice, Banovii, Kalesija i Sapna. Izuzetnu kulturno-historijsku vrijrdnost na irem podruju Tk-a imaju stari srednjovjekovni gradovi: Sokol, Srebrenik i Teoak.

34. Ukratko napiite o turistikim potencijalima Unsko-sanskog kantona.

Raznolikost reljefa, velike povrine pod umama, ist vazduh, vei broj istih vodotoka i izvorita, blaga klima te raznovrsna divlja potencijalni su prirodni faktori turistike privrede Unsko-sanskog kantona. Od antropogenih faktora izdvajaju se gradine, srednjovjekovni gradovi, steci, sakralni objekti...Najznaajniji dio turistike ponude ovog kantona su: 1. Rijeka Una izvire u selu Donja Suvaja ispod planine emernice i brda Lisine. Od izvora pa sve do Bosanskog Novog rijeka se Una lomi niz brojne kaskade, slapove, vodopade koji joj daju arobnu ljepotu. Pravi biseri ljepote ove rijeke su: Martin Brodski slapovi trabaki Buk, Troslap, Dvoslap, Ripaki slap i Kostelski slapovi.


2. Stari grad Ostroac nalazi se iznad lijeve obale rijeke Une. Pripada optini Cazin i od Bihaa je udaljen 16 kilometara. Sa velike terase dvorca vidi se panorama unske doline sa obrancima planine Grme.3. trabaki Buk je jedan od najljepih i najatraktivnijih slapova na ljepotici Uni u

zapadnoj Bosni. Visok je 24 metra.4. Martin Brod je najljepe podruje u dolini rijeke Une. Tu se Una ukrtava u

nekoliko slapova i vodopada, nakon ega pravi brojne kanalie i male otoie od sedre koji daju ovom podruju ovopisnu ljepotu i atrakciju.

35. Napisati definicije kulturnog, tematskog i avanturistikog turizma.

Kulturni turizam je specifini oblik turizma koji obuhvaa posjete turista izvan njihovog stalnog mjesta boravka motivirane interesom za kulturom, to obuhvaa historiju, umjetnost, naslijee ili stil ivota ljudi na nekom lokalitetu ili regiji. Tematski turizam je turizam XXI stoljea. To je oblik turizma koji je u skladu sa prirodnim i drutvenim vrijednostima, a koji dozvoljavaju domainu i gostu da uivaju u pozitivnim interakcijama i zajednikim iskustvima. Avanturistiki turizam obuhvata sve ono to spada u aktivni odmor kao to su rafting/splavarenje, planinarenje, biciklizam. Avanturistiki turizam je idealan za one koji ele stalno biti u pokretu, koji ele istraivati, upoznavati prirodu i doivjeti neto novo.

36. Koji su osnovni oblici rekreacije u primorskom turizmu.

Znaajni segment primorskog turizma jeste rekreacija. Osnovni oblici rekreacije u primorskom turizmu su: kupanje, jedrenje, boravak i etnja na morskom vazduhu, jahanje na talasima-surfing, podvodni ribolov i fotografisanje, motonautiki turizam.

37. Ukratko napisati o lovnim i ribolovnom turizmu u Bosni i Hercegovini.

Za ljubitelje lova Bosanm i Hercegovina prua izuzetne i raznovrsne mogunosti. Niska i visoka divlja u planinama predstavlja posebnu atrakciju. Na Bosanskohercegovakim planinama ima svih vrsta divljai: srna, zec, tetrijeb, kuna, lisica,


veprova, medjveda, vukova. Omiljena lovita kod turista u predratnom preiodu su planine oko Bugojna, lovita u okolini Jajca, Kladnja, Mrkonji Grada, Glamoa i dr. Za ljubitelje ribolova Bosansko-hercegovake rijeke i jezera pruaju raznovrsne mogunosti uitaka po bogastvu ribljeg fonda ( pastrmka, aran, lipljen, mladica i dr.).

38. Ukratko napisati o razvoju religijskog turizma u Bosni i Hercegovini.

Bosna i Hercegovina prua idealne uvjete za hodoae tri najmasovnije konfesije : islamska, katolika i pravoslavna. Meugorje je postalo centar vjerskog okupljanja katolika kako domaih tako i inostranih, nakon ukazivanja Djevice Marije. Za muslimanske vjernike najznaajnije su lokacije Ajvatovica kod Bugojna, Vrelo Bune, Djevojaka peina kod Kladnja, Potoari kod Srebrenice i dr. Pravoslavni vjernici imaju mogunost posjete nekoliko manastira Lovnice kod ekovia, Ozren kod Doboja.

39. ta je boravini, ekskurzijski i izletniki turizam.

Boravini turizam je uglavnom vezan za godinje odmore, a obiljeava ga putovanje na due relacije i dui boravak ( vie od tri dana ), u odabranoj destinaciji ili putovanju. Ekskurzijska putovanja motivirana su kulturnim i rekreacijskim poticajima, a mogu biti individualna i skupna. Unaprijed su planirana i organizirana, pa i turistika ponuda mora biti unaprijed organizirana i detaljizirana programom. Izletnika kretanja mogu samo biti kukturna ili rekreativna, ali i kombinirana. Od ostalih se razlikuje po vremenu trajanja. Radi se uglavnom o izletu u bliu ili dalju okolicu, a putovanja mogu trajati od pola dana do dva dana. Taj oblik turizma moemo zvati i vikend turizam, jer se sedmini odmor ili dravni praznici koriste za krae odmore ili rekreaciju izvan mjesta stalnog boravka.

40. Ukratko napiite o Olimpijskim planinama Bosne i Hercegovine.


Ekspanzija planinskog turizma krenula je nakon XIV Zimskih olimpijskih igaraSarajevo 1984 godine. Olimpijske planine Jahorina, Bjelanica, Igman, Trebevi i Vlai, sportsko-rekreativni centri Risovac i Kupres raspolau sa preko 50 kilometara skijakih staza koje su povezane sa osam iara i 24 ski lifta, a mogu opsluiti preko 20 000 skijaa dnevno.

41. Koja je razlika izmeu turistikog mjesta i turistikog centra.

Turistiko mjesto se sastoji od veed broja lokaliteta. To znai da posjeduje i vei broj turistikih privlanosti ( atrakcija ) i da moe razvijati vie oblika i vrsta turizma. Budui da je turistiko mjesto prostor svakodnevnog boravka turista, ono je osnovna jedinica turistike ponude. Sadraji turistikog mjesta moraju zadovoljiti svakodnevne potrebe turista pa u takvim mjestima dominiraju uslune djelatnosti, a manje ili nikako proizvodne. Turistiki centar je u prostornom smislu isto to i turistiko mjesto, ali se od njega razlikuje po funkcijama. To znai da turistiki centar mora posjedovati neke funkcije koje turistiko mjesto ne mora. Ovdje prvenstveno mislimo na prometne, zdrastvene, trgovake i administrativne funkcije koje turistiki centar mora imati, a u funkciji su cijelog gravitacijskog prostora.

42. ta je turistiki lokalitet, a ta turistika destinacija.

Turistiki lokalitet je najmanja jedinica unutar turistike regije. To je prostor koji posjeduje jedan od elemenata turistike atraktivnosti i na njemu se temelji turistiki razvitak. Iz toga proizlazi da turistiki lokalitet u pravilu ne zadovoljava sve ve samo jednu turistiku potrebu. Turistika destinacija je zapravo nedefinirana prostorna jedinica, jer on moe biti i turistika regija, turistiki lokalitet i turistiko mjesto.

43. Koje vrste turizma je mogue razvijati u Bosni i Hercegovini.

Bosna i Hercegovina je bogata prirodnim i antropogenim turistikim potencijalima koji predstavljaju osnovu za razvoj vie vrsta turizma kako lokalnog i regionalnog, tako i nacionalnog i meunarodnog. Na osnovu ovog, moe se razvrstati vie vrsta


turizma: primorski, planinski, banjski, izletniki, lovno-ribolovni, speleoloki, urbani, ruralni, nautiki i religijski turizam.

44. ta je nautiki turizam.

Nautiki turizam je poseban oblik rekreacije koji obuhvata putovanje po vodenim povrinama i odvija se na okeanima, morima, jezerima i rijekama. Glavna sredstva nautikog turizma su razliite plovne jedinice,kao to su brodovi, jahte, jedrilice. Ova vrsta turizma obuhvata ne samo plovidbu, ve i smjetaj turista u toku plovidbe i mogunost njihovog dueg boravka na vodi. Uz to, nautiki turizam esto se kombinuje sa ribolovom, kupanjem, skojanjem na vodi, ali i sa obilaskom znaajnih kulturno-istorijskih spomenika u blizini u blizini trase kojom se plovi. Kao oblici nautikog turizma izdvajaju se jednodnevni izleti na vodi, krstarenja i kruna putovanja.

45. Objasni pojam ruralnog turizma.

Ruralni turizam ima vie oblika koji su atraktivni za turistiku ponudu: seoski turizam, izletniki turizam i rekreativni oblici turizma. Seoski turizam podrazumjeva stacionarni vid turizma u privatnim smjetajima u seoskim domainstvima. Tu se turisti upoznavaju sa obiajima, seoskim ivotom, folklorom, specifinom kuhinjom kraja u kome borave, a nerijetko uestvuju i u aktivnostima i radu na imanjima domaina. Izletniki turizam u seoska podruja odnosi se na krai boravak u ovoj sredini-dnevni i vikend turizam. Za ovakav vid turizma potrebno je da postoje ureeni prostori za dolazak turista i odgovarajui ugostiteljski kapaciteti, jer u suprotnom moe doi do degradacije ruralne sredine.

46. ta podrazumjevamo pod umjetnikim turistikim resursima.

Umjetnost se uvijek svrstavala u elemente duhovne nadogradnje jednog naroda. Umjetniki turistiki resursi kao i etnografski pokazuju ogromnu raznovrsnost. Oni su odraz prostora u kojem se jedan narod razvijao, ali i vremena kada je taj narod ivjeo i stvarao. Najraniji oblici ljudskih zajednica ostavili su za sobom tragove koji se danas smatraju pravim umjetnikim radovima (crtei, razni zapisi, gradine, sakralni objekti).


47. ta su nacionalni parkovi.

Nacionalni park je zatieni prostor posebne ljepote i dobre prirodne ouvanosti u kojima obitavaju biljke i ivotinje, gdje su ljudski utjecaji ogranieni. Istie se svojim se jedinstvenim biljnim i ivotinjskim svijetom i prirodnim rijetkostima.

48. Kako dijelimo antropogene turistike resurse.

Antropogene turistike resurse moemo podijeliti u nekoliko kategorija: etnografski turistiki resursi, umjetniki turistiki resursi, ambijentalni turistiki resursi, manifestacije kao turistiki i rekreativni resursi, objekti za rekreaciju.

49. Na koji nain moemo podijeliti historijsko-geografski razvoj turizma na podruju Bosne i Hercegovine.

Razvoj turizma na podruju Bosne i Hercegovine mozemo podijeliti na : -Srednjovijekovni period -Period Osmanlijske uprave

50. Razdoblje savremenog razvoja turizma u BiH dijelimo na tri perioda, koja?

Razdoblje savremenog turizma dijelimo na : -Austrougarska okupacija -Period izmeu dva svjetska perioda -Perios nakon drugog svjetskog rata



Documents

Turizam Bosne i Hercegovine (1)