Upravljanje u Agroprivredi I Deo - 2007

Upravljanje u agroprivredi (I deo)Osnovni principi i koncepti menadmeta u poljoprivredi

Agrarni menadment diferencijacija makro i mikro pirstupa

Upravljanje poljoprivrednim preduzeem

Osnovni principi upravljanja u agraruPrincip umanjujuih (opadajuih) prinosaPrincip marginalnosti (trokovni princip)Princip supstitucijePrincip ogranienog kapitala i oportunitetnih trokovaPrincip kombinovanja proizvodne strukturePrincip vremenskog uporeenja

Menadment je vetina koordiniranja faktorima proizvodnje kako bi se realizovali ciljevi jedne organizacije Menadment u agraru moemo posmatrati kao:

Agrarni makro (dravni) menadment (prisutne su razliite forme dravne intervencije u cilju osiguranja prehrambene sigurnosti nacije)

Agrarni mikro (poslovni) menadment (preduzeem upravlja vlasnik samostalno potujui osnovne principe menadmenta)

Zato je sektor agrara istovremeno najjavniji i najprivatniji deo ekonomije?

Vrste menadmenta u agraru:Prema znaaju poslovnih odluka:Strategijski, operativni i taktiki menadmentPrema vrsti procesa:Menadment funkcionisanja i menadment razvojaPrema poslovnim funkcijama:Marketing, finansijski, proizvodni menadment i menadment ljudskih resursa.

Podele su identine onim koje postoje u bilo kom preduzeu. Specifinosti poljoprivrede opredeljuju razliitost pristupa reavanju pojedinanih problema u agraru, kao i opteg pristupa menadmentu u ovoj oblasti posmatrano sa makro aspekta.

Upravljanje marketingom u agraruMarketing se u savremenom agraru definie kao proces obezbeenja optimalnog zadovoljenja potreba potroaa uz stvaranje sistema vrdnosti za zaposlene (kroz poveanje finansijskog i radnog zadovoljstva) i optimalnog profita za preduzee, bez oteenja fizikog ili socijalnog okruenja.

Marketing obuhvata sve aktivnosti usmerene ka definisanju marketing miksa koji pored 4P (cena, proizvod, distribucija i promocija) obuhvata i 3C (obezbeenje dugoronih interesa potroaa, kontrolu i racionalno korienje raspoloivih resursa i ouvanje ovekove okoline).

Upravljanje marketingom u agraru je proces kojim se pokree i usmerava marketing aktivnost u cilju zadovoljenja potreba graana kao potroaa, privrede i drutva za egzistencijalnim proizvodima uz ostvarenje razumne dobiti.

Marketizacija poljoprivrede

Razliiti pristupi marketingu poljoprivrednih proizvodaMarketing masovne proizvodnjeKorienje nove tehnologije i ekonomija obimaTritu se nudi nediferencirani proizvod po nioj ceniBrendiranje proizvoda stvaranje svesti kupaca i velikih trgovinskih lanaca o znaaju proizvoda (pull i push faktori pozicioniranja proizvoda)

Ciljno usmereni marketingPotroai su grupisani prema potrebama u trine segmente (ukus, nutritivna vrednost, bezbednost, pouzdanost...) ili trine nieCilj proizvoaa: identifikovati potrebe grupe potroaa koje nisu zadovoljene postojeom ponudomRizik: orijentacija na jedan trini segment i nivo konkurencije

Marketing usmeren direktno na potroaaTrite personalizovanih usluga i prilagoenih proizvoda

Marketing strategija i mogui naini prevazilaenja rizika u poljoprivrediRazliit poloaju subjekata iz agroprivredeveliki sistemi za proizvodnju i distribuciju hrane,individualni polj.proizvoai farmeri udrueni polj.proizvoai.

Definicija marketing strategije i faktori

Osnovne metode marketing strategije u agraru:vertikalna integracija (unapred ili unazad)ugovorno povezivanje (ugovor o proizvodnji i snabdevanju neophodnim inputima, marketing ugovori - sa minimalnom otkupnom cenom, sa definisanom bazom, forvard ugovor)berzanski ugovori heding.

Finansijski menadment u agraruDefinicija: proces pribavljanja (akvizicije) i korienja finansijskih resursa na farmi (agrobiznis, individualni ili udrueni proizvoa) uz zatitu raspoloivog kapitala od razliitih vrsta rizika.

Finansijski menadment na farmi obuhvata aktivnosti:

Finansijskog planiranja (budetiranje)FinansiranjaInvestiranjaOdranja likvidnosti

Finansijski tokovi na porodinoj farmi analiza specifinosti

Finansijsko planiranje i odluke na farmi analiza specifinosti

Finansijsko planiranje i odluke na farmi

Reforme finansijskog sistema i trino finansiranje agroprivrede u Srbiji povezanost marketing i finansijskog menadmenta u agroprivrediOsnovne teme:

Reforma finansijskog sistemaUpravljanje tekuim poslovanjem i finansiranje putem skladiniceAnaliza Nacrta Zakona o javnim skladitima poljoprivrednih proizvodaRazvoj berzanske trgovine polj.proizvodima

Finansijski sistem

Finansijske institucije i uesnici(centralna banka, sistem poslovnog bankarstva, tedionice, tedno-kreditne asocijacije, penzioni i investicioni fondovi, osiguravajue kompanije, posrednike organizacije)

Finansijsko trite

Finansijski instrumenti(instrumenti duga, vlasnike i izvedene hartije od vrednosti)

Struktura Nacrta Zakona o javnim skladitima za poljoprivredne proizvode (www.minpolj.sr.gov.yu)Opte odredbe

I deo: Dozvola za rad javnih skladita (Nadlean organ, uslovi za izdavanje dozvole, procedure izdavanja, odustanka od prava, izmene i oduzimanja dozvole)

II deo: Obavljanje delatnosti javnih skladita za poljoprivredne proizvode (uskladitenje robe, izdavanje i evidencija robnog zapisa, obaveze po osnovu robnog zapisa)

III deo: Robni zapisi (elementi RZ, postupak izdavanja, prometa i zaloge RZ, prinudna naplata po osnovu zaloge RZ, garancije ispunjenja obaveza javnih skladita, kompenzacioni fond i inspekcijski nadzor)

Kaznene, prelazne i zavrne odredbe

Institucionalne reforme i tranzicija agroprivrede u Republici Srbiji

Kljuni elementi pravne regulative funkcionisanja javnih skladita za poljoprivredne proizvodeU Nacrtu Zakona o javnim skladitima za poljoprivredne proizvode predvieno je formiranje nedostajuih elemenata koji bi sistem javnog skladitenja uinili bezbednijim za ulaganja na komercijalnim osnovama (institucije javnog skladitenja, kompenzacioni fond i detaljno propisana procedura prinudne likvidacije zaliha).

Obaveze javnog skladita, propisane u drugom delu predloenog zakonskog reenja, odnose se na sledee aktivnosti: (1) uskladitenje i uvanje poljoprivrednih proizvoda; (2) izdavanje robnih zapisa; (3) evidenciju robnih zapisa; (3) izdavanje robe po osnovu robnog zapisa.

Robni zapis se izdaje u pisanoj formi koju propisuje Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede Republike Srbije, i sastoji se iz priznanice i zalonice. Poslovi u vezi robnog zapisa su klasifikovani u sledeih pet grupa: (1) izdavanje RZ; (2) zaloga RZ; (3) prenos RZ; (4) prinudna naplata potraivanja po osnovu RZ; (5) garancije ispunjenja obaveza po osnovu RZ.

Kritina taka itavog sistema javnog skladitenja i funkcionisanja RZ je poverenje bankarskog sistema u projektovan nain ispunjenja obaveza. Zakonsko reenje prua potporu u tri modula:Osiguranje uskladitene robe i inspekcijski nadzorPostupak prinudne likvidacije zalihaFormiranje Kompenzacionog fonda


Model robnog zapisaInstitucionalne reforme i tranzicija agroprivrede u Republici Srbiji

Uslovi za operativnost modelaADEKVATNA PRAVNA REGULATIVA

(1) Robni zapis je funkcionalni ekvivalent skladitenoj robi,(2) precizno definisanje prava i obaveza svih uesnika u modelu,(3) transferabilnost robnog zapisa i(4) pravo vlasnika robnog zapisa je ultimativno.

ORGANIZACIONI USLOVI(1) Pouzdana procedura sertifikacije skladinog prostora i(2) nezavisna verifikacija koliine i kvaliteta skladitene robe.

Z N A NJ E

Implementacija robnog zapisa i oekivani efektiOekuje se razvoj aktivnosti oko skladitenja, trgovine i kreditiranja, to e predstavljati dodatni impuls razvoju agropreduzetnitva.

U formi koncentrinih krugova, kao ciljevi uvoenja RZ u nau praksu identifikovani su: poboljanje uslova kratkoronog kreditiranja poljoprivredne proizvodnje i zaliha;razvoj bankarskih poslova u sektoru agrara; razvoj spot berzanske trgovine; iniciranje terminske trgovine poljoprivrednim proizvodima; trino usmeravanju poljoprivredne proizvodnje.

Predloeno institucionalno reenje doprinelo bi razvoju sektora preduzetniki usmerenog farmerstva u svim regionima Srbije, ali i diverzifikaciji poslova van farme (marketing logistika, finansiranje, posredovanje u trgovini i dr.) to bi vodilo istinskom ostvarenju koncepta multifunkcionanosti poljoprivrede na naim prostorima.Institucionalne reforme i tranzicija agroprivrede u Republici Srbiji

Drava blagostanja vs kooperativna drava(intervencija vlade vs trina orijentacija )Funkcije drave blagostanja su: (1) kupovina i prodaja odreenih roba i usluga; (2) zatita socijalno ugroenih slojeva; (3) makroekonomska regulacija privredne aktivnosti; (4) alokacija oskudnih resursa.

Osnovne funkcije kooperativne drave su: (1) definisanje pravila trine utakmice i njihovo striktno sprovoenje; (2) informisanje privrednih subjekata za donoenje odluka.

Distorzivne mere politike cena zadrane su, manje ili vie, u praksi svih zemalja kako bi se obezbedilo: (a) snabdevanje jevtinom hranom i odranje socijalnog mira; (b) zatitio dohodak poljoprivrednih proizvoaa.

U oba sluaja posledice su identine:Konstantno je prisutna sistemska greka u alokaciji resursaPostoji poresko optereenje ili skriveno oporezivanje.


Da li model kontrole cena (HEDNG ili SLOBODNO TRITE SA UPRAVLJANJEM RIZIKOM) moe biti adekvatno reenje za identifikovane probleme?Heding je skup metoda i tehnika upotrebe izvedenih hartija od vrednosti kako bi se aktivno upravljalo rizikom promene cene osnovne podloge.

Vrste terminskih ugovora nad poljoprivrednim proizvodima kao osnovnom aktivom:

Forvard: prost terminski ugovor o kupoprodaji po unapred definisanim uslovima van berzeVisok rizik od odustajanja izvrenja

Fjuers: visoko standardizovani terminski ugovor o kupoprodaji po unapred definisanim uslovima na berziPrisutni rizici odranja likvidnosti zbog sistema margina i dnevnog prilagoavanja promenama spot cene

Opcija na fjuers: pravo na kupovinu (kupovna opcija) ili prodaju (prodajna opcija) odreenog fjuers ugovora na berziVisoka spekulativnost opcije

Znaaj terminskog tritaFunkcije terminskog trita: transfer rizika - igra nulte sume dobiti, predvianje cene - efikasna alokacija resursa.Cena fjuers ugovora=Anticipirana spot cena robe u budunostiTrokovi skladitenja i uvanja robePremija za rizik

Nedostatak terminskog trita:Spekulativnost transakcija na terminskoj berzi.

Model terminske trgovineBiljna proizvodnjaIndustrija stonehraneStoarska proizvodnjaMeso-prera|ivaka industrija kratka pozicijana tritufju~ersa sapodlogom ukukuruzu,sojinoj sami,suncokretovojsami i dr.komponentamastone hranekoji se mogustandardizovati. duga pozicijana tritufjuersa sapodlogom ukukuruzu,sojinoj sami,suncokretovojsami i dr.komponentamastone hranekoji se mogustandardizovati. duga pozicija natritu fjuersa sapodlogom ukukuruzu, sojinojsami,suncokretovojsami i dr.komponentamastone hrane kojise mogustandardizovati; kratka pozicija natritu fjuersa sapodlgom u ivojstoci. duga pozicija natritu fjuersa sapodlogom u ivojstoci.

Svrha terminske trgovine polj.proizvodimaPoljoprivredni proizvoaInputi neophodni za proizvodnjuKupci polj.proizvoda(Industrija prerade, trgovci...)

Tabela 1: Zabrinutost subjekata agroprivrede u pogledu dejstva faktora rizika na rezultate poljoprivredne proizvodnje u Srbiji, 2002.godine

NAA PRAKSA i pokuaji reenja problema upravljanja rizikom cene poljoprivrednih proizvodaModel dravnih obveznica

Model robno-komercijalnih zapisa

Planirani modeli: Terminski ugovor sa plivaju}om cenomKombinovani model finansiranja Model trgovine opcionim ugovorima za p{enicu Dunavski ugovor

Razvoj berzanske trgovine robnim derivatima kod nas - analiza ogranienjaOpti uslovi. Uloga drave:prihvatanje neminovnosti redefinisanja politike cena u sektoru agrara i modela kooperativne drave;zakonska regulativa.Know-how u terminskoj trgovini na makro i mikro nivou (uslov prvog ranga je spremnost i sposobnost berza u Srbiji da defini{u model terminske trgovine robom - prihvatanje aktivnog koncepta upravljanja rizikom terminske trgovine).EFIKASNOST HEDINGA = Mera rizika terminske trgovine : Mera rizika dnevne trgovine

Anketa o stavu subjekata agroprivrede u Srbiji prema faktorima rizika, 2002.godina

Razvoj berzanske trgovine robnim derivatima kod nas - analiza prednosti Dnevne promene cene penice na Produktnoj berzi Novi Sad

Godinji izvetaj Uprave Beogradske berze iz 1934.god: Kao javno trite, organizovano, nepristrasno voeno i pod dravnom kontrolom, samo produktna berza prua sasvim dovoljno jemstvo da e se zaista cene formirati prema stvarnim odnosima i pod povoljnim uticajem sviju onih lanica, kojima je stalo da se proizvodnja zemaljska titi, da se vaspostave odnosi u privredi i da trgovina zemaljskim proizvodima dobije svoj prirodni obim i znaaj Trgovci sa pravom oekuju da razne dravne ustanove preurede svoj sistem nabavki i da one svoje nabavke vre na produktnim berzama, ili da na njima bar jedan deo svojih potreba podmiruju. Taj bi put nesumnjivo bio bri, jevtiniji, otklonio bi vajkanje i albe koje ude ugledu drave, a narodnoj privredi izvesno koristio time, to bi doprineo poboljanju cena i njihovom pravilnijem odreivanju na javnom tritu.

Menadment ljudskih resursa na farmi Linije proizvodnje, delegacija autoriteta i odgovornosti

Principi delegiranja autoriteta i odgovornosti

Bazni koncepti organizacione strukture

Formalna i neformalna organizaciona struktura

Korienje raunovodstva aktivnosti centri trokova i profita

Pravna regulativa u oblasti ljudskih resursa

Menadment ljudskih resursa na farmiObuhvata sve aktivnosti obezbeenja potrebne radne snage (broja radnika za obavljanje odreene vrste posla i njihove kvalifikacione strukture).Specifinosti:Zbog sezonskog karaktera proizvodnje na poljoprivrednom gazdinstvu postoji stalno, povremeno i sezonski angaovana radna snaga.Znanja kojim radnici na poljoprivrednom gazdinstvu treba da raspolau su specifina (znaaj javnog finansiranja istraivanja i razvoja). Upravljaka struktura mora biti organizovana kao multidisciplinarna grupa.

Proizvodni menadment na farmita ini osnovne resurse na farmi?Upravljanje resursima na farmi se posmatra kao proces donoenja odluka o pitanjima: tehniko-tehnolokog karaktera (upravljanje konkretnim sredstvima za proizvodnju, tj. reavanje problema racionalne upotrebe ogranienih resursa na gazdinstvu);organizaciono-ekonomskog karaktera.

Strateko planiranje najee se koristi za utvrivanje:Veliine poljoprivrednog preduzeaStepena intenzivnosti proizvodnjeStepena specijalizacije na farmi

P o n a v lj a nj e

Pitanje 1: Kako utvrditi veliinu poljoprivrednog gazdinstva?Rasprave o veliini poljoprivrednog gazdinstva su, istorijski posmatrano, pokrenute sredinom XVIII veka. Revizija osnovnih stavova u tom pogledu data je u narednoj tabeli.

Danas se primat daje definisanju optimalne veliine poljoprivrednog gazdinstva (u Evropskoj uniji, na primer, ono treba da poseduje oko 120 ha obradivog zemljita i ima 40-50 muznih krava i 120-150 tovnih junadi).

Sheet1

Uee poljoprivrede u drutvenom proizvodu zemlje 2000, u mil.din.

SRJCrna GoraSrbijacentr. SrbijaVojvodina

Dru.proizvod ukupno348887.533498.7315388.8216072.699316.2

Poljoprivreda, lov i umarstvo80912.55795.975116.644215.330901.3

Proizvodnja prehrambenih proizvoda i pia29164.91479.827685.113401.514283.6

STRUKTURA

Drutveni proizvodPoljoprivreda, lov i umarstvoProizvodnja prehrambenih proizvoda i pia

Ukupno100100100

Crna Gora9.67.165.07

Srbija90.492.8494.93

centralna Srbija68.5158.8648.41

Vojvodina31.4941.1451.59


Dru.proizvod ukupno100100100100100



Ukupno31.621.7232.626.6645.5

Struktura poljoprivredne proizvodnje u Srbiji i Crnoj Gori , 2002.

Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4

Struktura poljoprivredne proizvodnje u Vojvodini , 2002.

Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno

Poljoprivreda, lov i umarstvo

Proizvodnja prehrambenih proizvoda i pia

Grafinkon 1: Uee poljoprivrede u drutvenom proizvodu zemlje, 2000.god u mil.din.

Sheet2

0

0

0

0

Struktura poljoprivredne proizvodnje u Srbiji i Crnoj Gori, 2002.godina

Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3

Izvozno-uvozni tokovi osnovnih grupa poljoprivredno-

prehrambenih proizvoda SCG u mil. USD, prosek 1998-2000.

Grupa proizvodaIzvozUvozBilans

ive ivotinje7.08.7-1.7

Meso i prera.20.019.01.0

Mleni proizvodi1.712.7-11.0

ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3

Riba i prera.0.349.0-48.7

Ukupno357.0456.7-99.7

Izvor: FAO-SOFA 02, 2002.

Broj gazdinstava prema ukupno korienoj povrini zemljita (ha)

SRJCrna GoraSrbijacentr.SrbijaVojvodinaKos. i Met.

Ukupno1175706600431115663711007259129145527

Bez zemljinog poseda289810127975545201723

Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814

Izvor: Popis 1991, SZS

Koncentracija osnovnih faktora poljoprivredne proizvodnje na individualnim gazdinstvima


Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401

% uee ind.sektora819481956390

Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034


Zaposleni u poljoprivredi

Drutveni sektor121411741688

Aktivni u individ.sektoru8341881669011610



Tab. 1: Poljoprivredna povrina po kategorijama korienja u Srbiji, u hilj. ha

Kategorija zemljita19902003promena u %

Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0

Svega obradive4679.604255.20-9.1

Panjaci1000.30821.30-17.9

Ribnjaci, bare i trstici35.6034.70-2.5

Svega poljoprivredna5715.505111.20-10.6

Tab. 2: Struktura poljoprivrednog zemjita zemalja regiona (u 000 ha)

ZemljaPoljoprivrednoOranice i bateVonjaci i vinogradiLivade, panjaci i trstici

Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1

Makedonija4.72.936.9

Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100

Tab.3: Poljoprivredne povrine i oranice po stanovniku, u koeficijentima

AlbanijaBiHBugarskaHrvatskaMakedonijaRumunijaSCGEU-15

Poljoprivredno zemljite po stanovniku0.360.480.770.680.640.660.530.38

Oranice po stanovniku0.180.130.530.310.290.410.320.2

Kategorija korienjaPovrinaBonitet zemljita

Oranice, Vrtoviu ha zasejana ili ponjevenaKlasa zemljita

Vonjaciu ha pod vonjacima i broj stabala (ukupno i rodnih)Klasa zemljita

Vinogradiu ha pod vinogradima i broj okota (ukupno i rodnih)Klasa zemljita

Livadeu ha pod livadamaKlasa zemljita

Panjaciu ha pod panjacimaKlasa zemljita

Ribnjaciu ha pod ribnjacimaKlasa ribnjaka

IIIIIIIV

1KukuruzJari jeamCrvena detelinaOzima penica

2Ozima penicaKukuruzJari jeamCrvena detelina

3Crvena detelinaOzima penicaKukuruzJari jeam

4Jari jeamCrvena detelinaOzima penicaKukuruz

Porodini model poljoprivredeModel agroindustrijskog biznisaTradicionalno-usmereni farmeriPreduzetniki-usmereni farmeri

Operaciono funkc. na bazi vlasnitvaIndustrijski organizovanObino manja farmaIzrazito velika farma

Preduzetniki usmerenFinansiran u cilju rastaZaduivanje je opreznoObilato pozajmljuje kapital

Disperziran kao "mali"Koncentrovan kao "veliki"Vea stabilnost u tekim vremenimaRizik prezaduenosti

Proizvodno diverzifikovanUsmeren na specijalizacijuPreferencija vlasnitva nad zakupomZakup i vlasnitvo su ravnopravni

Utemeljen na porodiciUtemeljen na menadmentuDiverzifikacija u proizvodnjiSpecijalizacija i komercijalizacija

Tehnoloki progresivanKapital intenzivanManja osetljivost na trine potreseVelika osetljivost na trine potrese

Vea fleksibilnostMoan u kontrolisanju tritaKontinuitet identiteta porodice na farmiFarma nije permanentna baza porodice

Usmeren ka ouvanju resursaStandardizacija procesa proizv.Vea generacijska saradnja u domainstvuGeneracijska konkurencija na farmi

Zatita ivotne sredineResursno-potroaki usmerenOuvanje farme za jednog naslednikaSamoutemeljenje eventualnog naslednika

Bavljenje poljoprivredom je biznisBavljenje poljoprivredom jeVisok nivo komunalne lojalnosti iNii nivo lojalnosti komuni i

i nain ivotaiskljuivo biznisekolokog ponaanjaprofitna orijentacija

tatistiki profil zadruga u Srbiji (1998)Broj

Poljoprivreda i ribarstvo1805

Finansijske i druge usluge1365

Zanatstvo i line usluge729

Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61

Obrazovanje i kultura58

Industrija i rudarstvo48

Stambeno komunalna delatnost14

Drutveno-politike zajednice7

umarstvo4

Ugostiteljstvo i turizam3

Zdravstvo i socijalna zatita3

Statistiki profil kooperativa u Evropi, 1996

SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4

Tabela 1 - Struktura farmerskog sektora kod nas

GodinaPreduzea i zadrugePrivatna gazdinstva

195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...

Izvor: SGJ, 2002. str. 205

Proizvodnja kukurza, u hilj.t

GodinaUkupnoPreduzea i zadruge

19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376

Izvor, SGJ, 2002. str. 206

Tabela 1: Udeo prodaje i otkupa kukuruza

Godina199819992000

Udeo u ukupnoj proizvodnji748

Prodaja u proizvodnji drutvenog sektora352539

Otkup u proizvodnji privatnog sektora314

Tabela 1: Prednosti na relaciji mala vs velika gazdinstva

Mala farmaVelika farma

fleksibilnije u periodu velikih krizaekonomija obima

efikasnija koordinacija i kontrolaprimena nove tehnologije

snaniji motivacioni mehanizamadekvatna podela rada

primena marketing koncepta

integracija po horizontali i vertikali

00

00

00

00

00

00

00

00

Poljoprivredno zemljite po stanovniku

Oranice po stanovniku

koeficijenti

Graf.1: Poljoprivredno zemljite i oranice po stanovniku

0000000000000000

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

000000000000000

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

0000000000000

Poljoprivreda i ribarstvo

Finansijske i druge usluge

Zanatstvo i line usluge

Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze

Obrazovanje i kultura

Industrija i rudarstvo

Stambeno komunalna delatnost

Drutveno-politike zajednice

umarstvo

Ugostiteljstvo i turizam

Zdravstvo i socijalna zatita

00

00

00

00

00

Ukupno

Preduzea i zadruge

Pitanje 1: Kako utvrditi veliinu poljoprivrednog gazdinstva?Nain izraavanja veliine gazdinstva podrazumeva korienje sledeih pokazatalja:Ukupna zemljina povrinaGodinji obim proizvodnje Opremljenost rada

Kako su razliiti naini iskoriavanja zemljinih povrina meusobno neuporedivi (1 ha pod vinogradom nije isto to i 1 ha pod kukuruzom) za utvrivanje veliine poljoprivrednog gazdinstva u praksi se koristi se metod redukovanih povrina

Koeficijent redukcije se izraunava na bazi prosenih uslova proizvodnje za rejon u kome se poljoprivredne organizacije nalaze.

Pitanje 1: Kako utvrditi veliinu poljoprivrednog gazdinstva?Metoda redukovanih povrina ukazuje na prividnost veliine gazdinstva posmatrane preko ukupne povrine. Metodoloka sutina ovog postupka prikazana je u narednoj tabeli:

Sheet1






STRUKTURA


Ukupno100100100


Srbija90.492.8494.93


Vojvodina31.4941.1451.59





Ukupno31.621.7232.626.6645.5


Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4


Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno




Sheet2

0

0

0

0


Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3







ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3


Ukupno357.0456.7-99.7




Ukupno1175706600431115663711007259129145527


Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814




Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401


Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034









Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0


Panjaci1000.30821.30-17.9





Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1


Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100












IIIIIIIV





















Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61





umarstvo4




SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4



195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...




19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376



Godina199819992000




Tabela 1: Prednosti na relaciji mala vs velika gazdinstvaTabela 2: Poreenje veliine dve poljoprivredne organizacije pomou redukovane povrine

Mala farmaVelika farmaPovrina u haVred.proizv.u din/haKoeficijentredukcijeRedukov.povrina

PreduzeeABABABAB

fleksibilnije u periodu velikih krizaekonomija obimaNain iskoriavanja zemljita12345678

efikasnija koordinacija i kontrolaprimena nove tehnologijeOranice34003000700080001.001.1434003420

snaniji motivacioni mehanizamadekvatna podela radaVonjaci10020014000140002.002.00200400

primena marketing konceptaVinogradi10030016000170002.292.43229729

integracija po horizontali i vertikaliLivade700600300030000.400.40280240

Panjaci500400200020000.300.30150120

Trstici2000100000.140.00280

Ukupno:5000450042874909

0.360.18

0.480.13

0.770.53

0.680.31

0.640.29

0.660.41

0.530.32

0.380.2



koeficijenti


3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

18051365729478285615848147433




Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze





umarstvo



2438571

4409536

65641020

3623600

2944376

Ukupno

Preduzea i zadruge

Pitanje 1: Kako utvrditi veliinu poljoprivrednog gazdinstva?Zakljuak:

U savremenim uslovima teko je govoriti o problemu veliine poljoprivrednih organizacija zato to: gornja granica veliine gubi primat (princip forsiranja elitizma jakih i marginalizma slabih u poljoprivredi je modifikovan) moderne forme integrisanja proizvoaa u sistem za proizvodnju hrane pomeraju granice prihvatljivosti malih formi preduzea.

Pitanje iznalaenja optimalne (racionalne) veliine dobija na znaaju i egzistira kod utvrivanja veliine pojedinih-organizaciono proizvodnih jedinica, kao podsistema u oblasti moderne agro-industrijske proizvodnje.

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti polj. proizvodnje?Razvojni put poljoprivrede iao je od ekstenzivnog ka intenzivnom sistemu korienju resursa na farmi. Da li model organske poljoprivredne proizvodnje u tom smislu znai svojevrsni korak unazad?

Odluku o nivou intenzivnosti proizvodnje na farmi vlasnik donosi u zavisnosti od raspoloivosti faktora koji definiu mogunost primene intenzivnih sistema, a to su:Osnovna organizaciona obeleja poljoprivrednog preduzea (smer, tip i sistem proizvodnje)Sloenost poljoprivredne organizacje (veliina i nivo integrisanosti pojedinih delova)Kvalifikaciona struktura zaposlenih na farmiNivo tehniko-tehnolokog progresa u privredi (opti nivo razvijenosti)Prirodni usloviPraktikovane tehniko-tehnoloke mere agrarne politike

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti polj. proizvodnje?Osnovni kriterijumi za izraavanje stepena intenzivnosti proizvodnje na farmi su:Zastupljenost onih kultura koje troe vee ulaganje rada i sredstava za rad po hektaru (na pr. kukuruz-povre)Zastupljenost kultura koje upotpunjavaju korienje zemljita u toku godine (na pr. krmno bilje)Zastupljenost stonih grla po hektaru povrine koja je namenjena proizvodnji stone hrane.

Komparacija nivoa intenzivnosti na razliitim farmamaZa izraavanje stepena intenzivnosti jednim zajednikim imeniteljem upotrebljava se metod koeficijenta inenzivnosti. U naem podneblju tradicionalne proizvodne orijentacije za uslovnu jedinicu intenzivnosti uzima se kultura koja se smatra najznaajnijom meu onima koje bi mogle posluiti u ove svrhe, a to je kukuruz.

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti proizvodnje?Tabela 3: Obraunski koeficijenti intenzivnosti za poljoprivredne organizacije ratarsko-stoarskog smera

Sheet1






STRUKTURA


Ukupno100100100


Srbija90.492.8494.93


Vojvodina31.4941.1451.59





Ukupno31.621.7232.626.6645.5


Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4


Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno




Sheet2

0

0

0

0


Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3







ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3


Ukupno357.0456.7-99.7




Ukupno1175706600431115663711007259129145527


Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814




Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401


Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034









Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0


Panjaci1000.30821.30-17.9





Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1


Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100












IIIIIIIV





















Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61





umarstvo4




SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4



195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...




19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376



Godina199819992000






PreduzeeABABABAB






Panjaci500400200020000.300.30150120

Trstici2000100000.140.00280

Ukupno:5000450042874909

Tabela 3: Obraunski koeficijenti intenzivnosti za polj.organizacije ratarsko-stoarskog smera

ProizvodnjaKoef.intenzivnostiProizvodnjaKoef.intenzivnosti

Kukurz1Lucerka - detelina0.4

Strna ita0.6Grahorica - muhar0.3

Konoplja-vlakno0.8kukurz za silau0.4

eerna repa2.2Stona repa2.2

Suncokret0.9Mrkva2

Uljana repa0.9Livadsko seno0.3

Duvan8Panjak0.1

Ostalo industrijsko bilje1.5Ostalo krmno bilje0.3

Krompir1.5Vinogradi3

Pasulj, graak, soja0.8Vonjaci1.3

Kupus, kelj2.5Rasadnici3

Paradajz, paprika3.5Ribnjaci1

Dinje, lubenice2Bare i trstici0.1

Luk2Uslovno grlo stoke

Ostalo povrtno bilje2na 100 ha polj.povrine0.4

0.360.18

0.480.13

0.770.53

0.680.31

0.640.29

0.660.41

0.530.32

0.380.2



koeficijenti


3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

18051365729478285615848147433




Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze





umarstvo



2438571

4409536

65641020

3623600

2944376

Ukupno

Preduzea i zadruge

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti proizvodnje?Stepen intenzivnosti (Si)= ukupan broj uslovnih jedinica intenzivnosti (Uj) * 100 / zasejana povrina odreenim kulturama (P)Si(A)=2280*100/2000Si(B)=2560*100/2000Si(A)=114.0Si(B)=128.0

Sheet1






STRUKTURA


Ukupno100100100


Srbija90.492.8494.93


Vojvodina31.4941.1451.59





Ukupno31.621.7232.626.6645.5


Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4


Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno




Sheet2

0

0

0

0


Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3







ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3


Ukupno357.0456.7-99.7




Ukupno1175706600431115663711007259129145527


Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814




Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401


Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034









Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0


Panjaci1000.30821.30-17.9





Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1


Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100












IIIIIIIV





















Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61





umarstvo4




SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4



195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...




19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376



Godina199819992000






PreduzeeABABABAB






Panjaci500400200020000.300.30150120

Trstici2000100000.140.00280

Ukupno:5000450042874909


ProizvodnjaKoef.intenzivnostiProizvodnjaKoef.intenzivnostiTabela 4: Obraun ukupnog broja uslovnih jedinica intenzivnosti

Kukurz1Lucerka - detelina0.4ProizvodnjaKoef.intenz.Stvarna povrina u haBroj usl.jed.intenzivnosti

Strna ita0.6Grahorica - muhar0.3ABAB

Konoplja-vlakno0.8kukurz za silau0.4Kukuruz1640400640400

eerna repa2.2Stona repa2.2Penica0.6600800360480

Suncokret0.9Mrkva2eerna repa2.2100200220440

Uljana repa0.9Livadsko seno0.3Krompir1.5160100240150

Duvan8Panjak0.1Grahorica0.340030012090

Ostalo industrijsko bilje1.5Ostalo krmno bilje0.3Stona repa2.2100200220440

Krompir1.5Vinogradi3Zbir za biljnu proizvodnju2000200018002000

Pasulj, graak, soja0.8Vonjaci1.3Uslovna grla stoke0.412001400480560

Kupus, kelj2.5Rasadnici3Ukupno uslovnih jed.int.22802560


Dinje, lubenice2Bare i trstici0.1

Luk2Uslovno grlo stoke

Ostalo povrtno bilje2na 100 ha polj.povrine0.4

0.360.18

0.480.13

0.770.53

0.680.31

0.640.29

0.660.41

0.530.32

0.380.2



koeficijenti


3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

18051365729478285615848147433




Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze





umarstvo



2438571

4409536

65641020

3623600

2944376

Ukupno

Preduzea i zadruge

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti proizvodnje?Da li je za utvrivanje nivoa intenzivnosti proizvodnje na farmi bitna klasina analiza osetljivosti trokova na promene stepena intenzivnosti proizvodnje, kao to je to sluaj u preduzeima iz ostalih privrednih oblasti?

Utvrivanje nivoa intenzivnosti proizvodnje podrazumeva traenje odgovora na pitanja:Koliko proizvoditi odnos faktor-produktKako proizvoditi odnos faktor-faktor

Za donoenje navedenih odluka presudni su trokovi korienja faktora proizvodnje i njihovo ponaanje u uslovima razliitog nivoa proizvodnje (odnos varijabilnih i fiksnih trokova, kao i odnos proporcionalno varijabilnih i onih koji se neznatno uveavaju poveanjem obima proizvodnje)

Osnovno pitanje: Do koje mere se u poljoprivredi moe ii u intenzivnu proizvodnju?

Pitanje 2: Kako utvrditi stepen intenzivnosti proizvodnje?Zakon o opadajuoj plodnosti tlaje u savremenim uslovima modifikovan u zakon o marginalnom porastu trokova

Zakljuak: U poljoprivredi porast intenzivnosti svih linija proizvodnje nije cilj, ve uspostavljanje optimalnog odnosa izmeu stepena intenzivnosti razliitih proizvodnji uz dobijanje kvalitetnog, zdravstveno-bezbednog proizvoda.Nivo intenzivnostiCena kotanjaNivo intenzivnostiFin.rezultat po jedinici kapaciteta

Pitanje 3: Kako utvrditi stepen specijalizacije na farmi?Specijalizacija se definie kao plan optimalnog izbora proizvodne strukture (odgovara na pitanje ta proizvoditi)

U poljoprivredi postoje razliti aspekti specijalizacije:Makro reenje se trai u okviru rejonaMikro reenja se odnose na pojedinane organizaciono-poslovne jedinice

Kljuni kriteriji u vrednovanju alternativa proizvodne strukture su: komparativna prednost relativna efikasnost koirienja odreenih resursa podrazumeva merenje putem koeficijenta efektivnosti (Er=OP/OF) i oportunitetnih trokova (Oc=1/Er); konkurentska prednost mogunost da se konkurie drugim proizvoaima na odreenom tritu.

Pitanje 3: Kako utvrditi stepen specijalizacije na farmi?Nain izraavanja dostignutog stepena specijalizacije u poljoprivrednom preduzeu

Problemi: (1) pojmovi specijalizovana proizvodnja i raznovrsna proizvodnja u poljoprivredi ne mogu biti egzaktno definisani; (2) kriterije za merenje specijalizacije nije lako utvrditi (da li treba uzeti u obzir celokupno ostvarenu proizvodnju na gazdinstvu ili samo robnu proizvodnju, da li koristiti naturalni izraz na pr. itne jedinice, ili vrednosni izraz proizvodnje, kakav je tretman sporednih proizvoda...)Jedinstveni izraz nivoa specijalizacije u jednoj poljoprivrednoj organizaciji je indeks raznovrsnosti proizvodnje (Ir)

gde je x procenturalno izraeni udeo pojedinih proizvoda u proizvodnoj strukturi preduzea.

Pitanje 3: Kako utvrditi stepen specijalizacije na farmi?Ir(A)=10000/3400=2.94Ir(B)=10000/3600=2.78

Sheet1






STRUKTURA


Ukupno100100100


Srbija90.492.8494.93


Vojvodina31.4941.1451.59





Ukupno31.621.7232.626.6645.5


Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4


Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno




Sheet2

0

0

0

0


Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3







ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3


Ukupno357.0456.7-99.7




Ukupno1175706600431115663711007259129145527


Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814




Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401


Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034









Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0


Panjaci1000.30821.30-17.9





Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1


Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100












IIIIIIIV





















Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61





umarstvo4




SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4



195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...




19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376



Godina199819992000






PreduzeeABABABAB






Panjaci500400200020000.300.30150120

Trstici2000100000.140.00280

Ukupno:5000450042874909











Krompir1.5Vinogradi3Zbir za biljnu proizv.2000200018002000




Dinje, lubenice2Bare i trstici0.1Tabela 5: Parametri za izraunavanje stepena specijalizacije

Luk2Uslovno grlo stoke% uea urobnoj proizv.Kvadratudela

Ostalo povrtno bilje2na 100 ha polj.povrine0.4ProizvodiABAB

Penica30509002500

Kukuruz40301600900

Tov svinja3010900100

Mleko0100100

Ukupno:34003600

00

00

00

00

00

00

00

00



koeficijenti


0000000000000000

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

000000000000000

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

0000000000000




Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze





umarstvo



00

00

00

00

00

Ukupno

Preduzea i zadruge

Pitanje 3: Kako utvrditi stepen specijalizacije na farmi?Zakljuak:

Specijalizaciju u poljoprivredi treba posmatrati relativno

Najznaajniji argumenti koji govore u prilog orijentaciji na raznovrsnu strukturu proizvodnje su: (1) sezonski karakter proizvodnje; (2) kompleksnije korienje faktora proizvodnje i smanjenje trokova po jedinici; (3) efikasnije korienje zemljita; (4) ubrzanje obrta sredstava; (5) bolje korienje sporednih proizvoda; (6) ravnomerniji raspored rizika.

Specijalizacija na nivou preduzea bazira na prethodno izvrenoj rejonizaciji kao komponenti stratekog planiranja na makro nivou.

Strateko planiranje optimalne kombinacije raspoloivih resursa na poljoprivrednom gazdinstvu empirijska analiza (prezentacija je zasnovana na radu P.Munan, D.Boi i N.Ralevi (2003): Utvrivanje veliine porodinog gazdinstva u zavisnosti od trokova ivota, Poljoprivreda i ruralni razvoj u evropskim integracijama, Poljoprivredni fakultet Beograd)Predmet istraivanja: porodino poljoprivredno gazdinstvo kod nas koje je ratarskog (modeli A i C), povrtarskog (model D) i kombinovano ratarsko-povrtarskog usmerenja (model B) u ravniarskom podruju koje poseduje samo oranino zemljite.

Pretpostavke analize: polj.domainstvo ima 4 lana, od kojih su dva stalno zaposlena u poljoprivredi;Postoji mogunost angaovanja dodatno potrebne radne snage za obavljanje sezonskih radova;Radne procese gazdinstvo obavlja samostalno uz korienje sopstvene mehanizacije (poseduje traktor i sistem za navodnjavanje);Za obaljvanje etve i vaenja eerne repe gazdinstvo koristi usluge sa strane;Gazdinstvo rapsolae neophodnim smetajnim kapacitetima i plastenikom za proizvodnju rasada.Celokupna proizvodnja realizuje se na tritu (primenje je metod eksterni prihodi-eksterni rashodi)

Cilj analize: utvrivanje veliine porodinog gazdinstva iji rezultat poslovanja osigurava nadokandu fiksnih trokova i trokova ivota (bruto finansijski rezultat)

Strateko planiranje optimalne kombinacije raspoloivih resursa empirijska analiza

Sheet1






STRUKTURA


Ukupno100100100


Srbija90.492.8494.93


Vojvodina31.4941.1451.59





Ukupno31.621.7232.626.6645.5


Stoarstvo42

Ratarstvo42

Voe i groe12

Ostalo4


Stoarstvo38

Ratarstvo55

Voe i groe6

Ostalo1

aklina Stojanovi:

Sheet1

000

000

000

000

000

Dru.proizvod ukupno




Sheet2

0

0

0

0


Stoarstvo 42

Ostalo 4

Voe i povre 12

Ratarstvo 42

Sheet3







ita i prera.82.326.755.6

eer i med2.015.3-13.3

Duvan19.314.05.3

Uljarice2.06.7-4.7

Voe i povre130.3116.014.3


Ukupno357.0456.7-99.7




Ukupno1175706600431115663711007259129145527


Od 0,10-2,005474013946250793929626413995171724

Od 2,01-5,00372930123073606232455946561249417

Od 5,01-10,0019971453691943451316534544917243

Od 10,01-15,00367161418352982542963473522

Od 15,01-20,0010088644944475228331084

Preko 20,00595974252173991412814




Obradivo zemljite

Ukupno (u hilj. ha)4902186467526431641401


Traktori

Ukupno (u hilj.)397239525111034









Oranice i bate3666.403335.00-9.0

Vonjaci258.40243.60-5.7

Vinogradi87.0069.00-20.7

Livade667.80587.60-12.0


Panjaci1000.30821.30-17.9





Albanija52.77.77.5

BiH10.92.49.221.2

Bugarska16.120.412.211.3

Grka64.32.28.5

Hrvatska10.26.27.715.1


Rumunija32.344.136.918

SCG14.81721.111.5

Ukupno100100100100












IIIIIIIV





















Graevinarstvo478

Trgovina285

Saobraaj i veze61





umarstvo4




SektoriBroj

Poljoprivreda37

Ribarstvo1

umarstvo0.1

Zanatstvo1

Industrija16

Bankarstvo4

Potronja7

Zdravstvo0

Stanovanje27

Trgovina0.2

Osiguranje0.1

Socijalna zatita1

Transport1

Komunalije0.2

Ostalo4



195375861260553

196910661149021

198117741198433

199115501175706

20011164...




19532438571

19704409536

198065641020

19903623600

20002944376



Godina199819992000






PreduzeeABABABAB






Panjaci500400200020000.300.30150120

Trstici2000100000.140.00280

Ukupno:5000450042874909











Krompir1.5Vinogradi3Zbir za biljnu proizv.2000200018002000




Dinje, lubenice2Bare i trstici0.1Tabela 5: Parametri za izraunavanje stepena specijalizacije u polj.organizaciji

Luk2Uslovno grlo stoke% uea urobnoj proizv.Kvadratudela

Ostalo povrtno bilje2na 100 ha polj.povrine0.4ProizvodiABAB

Penica30509002500

Kukuruz40301600900

Tov svinja3010900100

Mleko0100100

Ukupno:34003600

Tabela 6: Obeleja modela gazdinstva

Struktura proizvodnjeABCD

Merkantilna penica505030

Merkantilni kukuruz505025

eerna repa15

Suncokret15

Soja15

Postrni kupus25

Postrni spana25

Zelena salata33

Rotkvice33

Mladi luk33

Paradajz33

Paprika33

Kornioni33

Ekonomski parametri

Vrednost proizvodnje (din/ha)4120015570051395868570

Eksterni trokovi (din/ha)2247411765025948629885

Bruto fin.rezultat (din/ha)187263805025447238685

Fiksni tro.gazdinstva (din)99600101500119800137540

Trokovi ivota (din)263984263984263984263984

0.360.18

0.480.13

0.770.53

0.680.31

0.640.29

0.660.41

0.530.32

0.380.2



koeficijenti


3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

3710.1116470270.20.1110.24

Poljoprivreda

Ribarstvo

umarstvo

Zanatstvo

Industrija

Bankarstvo

Potronja

Zdravstvo

Stanovanje

Trgovina

Osiguranje

Socijalna zatita

Transport

Komunalije

Ostalo

18051365729478285615848147433




Graevinarstvo

Trgovina

Saobraaj i veze





umarstvo



2438571

4409536

65641020

3623600

2944376

Ukupno

Preduzea i zadruge

Strateko planiranje optimalne kombinacije raspoloivih resursa empirijska analiza

Documents

Upravljanje u Agroprivredi I Deo - 2007