Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar

EditörDoç. Dr. Özgül Keleş

FEN EĞİTİMİNDEYENİ YAKLAŞIMLAR

Uygulamalı Etkinliklerle

FEN EĞİTİMİNDEYENİ YAKLAŞIMLAR

Editör: Doç. Dr. Özgül Keleş

UYGULAMALI ETKİNLİKLERLE FEN EĞİTİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR

ISBN 978-605-364-841-3

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2014, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Eylül 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Dumlupınar

Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Yorum Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Stiİvedik Organize Sanayi Bölgesi Matbaacılar Sitesi

35.Cadde No: 36 - 38 06370(0312-395 21 12)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13651

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

ÖN SÖZFen eğitiminde, etkili öğrenmenin gerçekleşebilmesi için teorik bilgilerin

uygulamaya dönüştürülmesi gerekmektedir. Fen öğretimini geliştirmek için teo-rik yaklaşımların uygulamada nasıl kullanılacağını somut örneklerle sunan eği-tim-öğretim materyallerine ihtiyaç artmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla bu kitapta, fen öğretimindeki yeni yaklaşımları uygulamalı etkinliklerle araştır-macılara sunmak hedeflenmiştir.

Kitap 19 bölüm şeklinde düzenlenmiştir. Bölümler okul dışı öğrenme ortam-larında gerçekleştirilecek gezi-gözlem çalışmaları, ASSURE modele dayalı tekno-loji ile zenginleştirilmiş uygulamalı etkinlikler, FeTeMM eğitimi, argümantasyon, proje tabanlı öğrenme, problem çözme ve probleme dayalı öğrenme, örnek olay yöntemi, işbirliğine dayalı öğrenme, etkinlik temelli fen, tahmin-gözlem-açıkla-ma, yaratıcı drama, rol oynama, kavram karikatürü, kavram haritası, istasyon tek-niği, zihin haritası, nitelik sıralama, beyin fırtınası ve altı şapka düşünme tekniği konularındaki etkinliklerden oluşmaktadır.

Kitapta yer alan etkinlikler kullanılacak sınıf seviyesine göre kullanıcı tara-fından ortam şartlarına göre düzenlenebilecek şekilde hazırlanmıştır. Kitapta her bölüm, ilgili yaklaşımın teorik bilgisini içeren bir görsel tasarımla başlamaktadır. Bu sayfayı, her bölümün temel amacı ve bu bölümde gerçekleştirilecek etkinlikle-rin isim ve amaçlarının yazıldığı bir sayfa izlemektedir. Ardından ilgili bölümde kullanılan yaklaşım, yöntem ya da tekniğin içeriğine ve uygulama basamaklarına uygun olarak kullanıcıların ilgili adımları izleyerek gerçekleştirebilecekleri uygu-lamalı etkinlikler yer almaktadır. Bölümlerde fen öğretimi sırasında gerçekleştiri-lecek çalışmalar, hem öğretmenlerin hem de öğretmen adaylarının farklı seviye-lerde, farklı öğrenme alanlarında (fiziksel olaylar, madde ve değişim, canlılar ve hayat, dünya ve evren) kullanabilecekleri uygulamalı etkinlikleri kapsamaktadır.

“Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar” kitabı fen eğitim-cilerinin, öğretmenlerin, fen eğitimi alanında yüksek lisans ve doktora yapan öğ-rencilerin ve öğretmen adaylarının yararlanacağı temel başvuru kaynağı niteliğinde özgün bir çalışma ürünüdür. Bu kitap eğitim fakültelerindeki özel öğretim yöntem-leri dersi başta olmak üzere, öğretim ilke ve yöntemleri derslerinde kullanılabilecek önemli bir kaynak görevi üstlenecektir. Bu kitap, fen öğretimindeki yeni yaklaşım-ların uygulanması konusunda Türkiye’de önemli bir boşluğu dolduracaktır.

Bu kitabın hazırlanmasında bana güvenerek yola çıkan ve özgün çalışmalar üretebilmek amacıyla yoğun bir çalışma temposunda çalışan tüm bölüm yazarı değerli öğretim üyesi arkadaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

“Fen öğretimi konusundaki teorik bilgiler uygulamaya dönüştüğünde, öğrenme ve öğretme hedeflerimize hızla ulaşabiliriz.

EditörDoç. Dr. Özgül KELEŞ

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. BÖLÜM: Okul Dışı Çevrelerde Gezi-Gözlem Çalışmaları

DOÇ.DR.AYKUTEMREBOZDOĞAN

GiresunÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD

E-ileti:[email protected]

2. BÖLÜM: ASSURE Modele Dayalı Teknoloji İle Zenginleştirilmiş Uygulamalı Etkinlikler

YRD.DOÇ.DR.SEDEFCANBAZOĞLUBİLİCİ

AksarayÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


ARŞ.GÖR.ENGİNKARAHAN

UniversityofMinnesota,STEMEducationCenter


3. BÖLÜM: Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (FeTeMM) Eğitimi

ARŞ.GÖR.ENGİNKARAHAN

UniversityofMinnesota,STEMEducationCenter


YRD.DOÇ.DR.SEDEFCANBAZOĞLUBİLİCİ



4. BÖLÜM: Argümantasyon

YRD.DOÇ.DR.SAFİYEASLAN



vi Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar

5. BÖLÜM: Proje Tabanlı Öğrenme Yöntemi

ÖĞR.GÖR.DR.EZGİGÜVEN

GaziÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


6. BÖLÜM: Fen Eğitiminde Problem Çözme Ve Probleme Dayalı Öğ-renme (PDÖ)

YRD.DOÇ.DR.MUSTAFADOĞRU

AkdenizÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


7. BÖLÜM: Örnek Olay Yöntemi

YRD.DOÇ.DR.MUSTAFAKIŞOĞLU



8. BÖLÜM: İş Birliğine Dayalı Öğrenme

DOÇ.DR.CANANLAÇİNŞİMŞEK

SakaryaÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


9. BÖLÜM: Etkinlik Temelli (Hands-On Science) Fen

DOÇ.DR.CANANLAÇİNŞİMŞEK

SakaryaÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


10. BÖLÜM: Tahmin Gözlem Açıklama

ÖĞR.GÖR.DR.EZGİGÜVEN

GaziÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


viiİçindekiler

11. BÖLÜM: Yaratıcı Drama

DOÇ.DR.ÖZGÜLKELEŞ



12. BÖLÜM: Rol Oynama Tekniği

DOÇ.DR.NAİMUZUN



13. BÖLÜM: Kavram Karikatürleri

YRD.DOÇ.DR.SAFİYEASLAN



14. BÖLÜM: Kavram Haritaları

YRD.DOÇ.DR.DİDEMKILIÇ

AksarayÜniversitesi,EğitimFakültesi,OkulÖncesiEğitimiABD E-ileti:[email protected]

15. BÖLÜM: İstasyon Tekniği

YRD.DOÇ.DR.DİDEMKILIÇ

AksarayÜniversitesi,EğitimFakültesi,OkulÖncesiEğitimiABD


16. BÖLÜM: Zihin Haritası Tekniği

DOÇ.DR.ÖZGÜLKELEŞ



viii Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar

17. BÖLÜM: Nitelik Sıralama

DOÇ.DR.ÖZLEMKORAY

BülentEcevitÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


18. BÖLÜM: Beyin Fırtınası

DOÇ.DR.ÖZLEMKORAY

BülentEcevitÜniversitesi,EğitimFakültesi,FenBilgisiEğitimiABD


19. BÖLÜM: Altı Şapka Düşünme Tekniği

YRD.DOÇ.DR.MUSTAFAKIŞOĞLU



İÇİNDEKİLER

Ön söz �� iii

1. BÖLÜM

OKUL DIŞI ÇEVRELERDE GEZİ-GÖZLEM ÇALIŞMALARI �� 1

2. BÖLÜM

ASSURE MODELE DAYALI TEKNOLOJİ İLE ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ UYGULAMALI ETKİNLİKLER �� 45

3. BÖLÜM

FEN, TEKNOLOJİ, MÜHENDİSLİK VE MATEMATİK (FeTeMM) EĞİTİMİ �� 77

4. BÖLÜM

ARGÜMANTASYON �� 97

5. BÖLÜM

PROJE TABANLI ÖĞRENME YÖNTEMİ �� 115

6. BÖLÜM

FEN EĞİTİMİNDE PROBLEM ÇÖZME VE PROBLEME DAYALI ÖĞRENME (PDÖ) �� 137

7. BÖLÜM

ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ �� 167

8. BÖLÜM

İŞ BİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME �� 179

9. BÖLÜM

ETKİNLİK TEMELLİ (HANDS-ON SCIENCE) FEN �� 199

x Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar

10. BÖLÜM

TAHMİN GÖZLEM AÇIKLAMA �� 213 11. BÖLÜM

YARATICI DRAMA �� 235 12. BÖLÜM

ROL OYNAMA TEKNİĞİ �� 255 13. BÖLÜM

KAVRAM KARİKATÜRLERİ �� 275 14. BÖLÜM

KAVRAM HARİTALARI �� 293 15. BÖLÜM

İSTASYON TEKNİĞİ �� 309 16. BÖLÜM

ZİHİN HARİTASI TEKNİĞİ �� 323 17. BÖLÜM

NİTELİK SIRALAMA �� 349 18. BÖLÜM

BEYİN FIRTINASI �� 359

19. BÖLÜM

ALTI ŞAPKA DÜŞÜNME TEKNİĞİ �� 371

1. BÖLÜM

OKUL DIŞI ÇEVRELERDE GEZİ-GÖZLEM ÇALIŞMALARI

DOÇ. DR. AYKUT EMRE BOZDOĞAN

Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi ABD

E-ileti: [email protected]

BÖLÜMÜN AMACI: Bu bölümde okul dışı çevrelerin fen öğretiminde daha etkili kullanılabilmesi amacıyla dersle ilişkilendirilmiş bir gezinin nasıl düzen-leneceği ile ilgili örnek etkinlikler sunmak amaçlanmaktadır.

ETKİNLİK İSMİ ETKİNLİĞİN AMACI

ETKİNLİK 1:ENERJİ PARKI’NA BİR GEZİ DÜZENLEYELİM(Yenilenebilir Enerji Kaynakları)

Bu etkinlikte, Enerji Parkına bir gezinin nasıl düzenleneceğinin gösterilmesi; düzenlenen gezi ile öğrencilerin yenilenebilir enerji kaynaklarını tanıması, bu kaynakların Dünya ve Türkiye için önemini algılaması ve bu kaynakların kullanımına karşı olumlu davranışlar kazanması amaçlanmak-tadır.

ETKİNLİK 2:FEZA GÜRSEY BİLİM MERKEZİ’NE BİR GEZİ DÜZENLEYELİM(Sigaranın Sağlığa Zararları)

Bu etkinlikte, Feza Gürsey Bilim Merkezi’ne bir gezinin nasıl düzenleneceğinin gösterilmesi; dü-zenlenen gezi ile öğrencilerin sigara kullanımının insan vücuduna verdiği zararları görmesi ve zararlı alışkanlıklardan korunmaya karşı olumlu davra-nışlar kazanması amaçlanmaktadır.

ETKİNLİK 3:MAĞARAYA GEZİ DÜZENLEYELİM(Doğal Anıtlar ve Korunması )

Bu etkinlikte doğal anıtlardan biri sayılan bir Ma-ğara gezisinin nasıl düzenleneceğinin gösterilme-si; düzenlenen gezi ile öğrencilerin mağaradaki sarkıtların/dikitlerin oluşumu hakkında fikir sahi-bi olması ve doğal anıtların tüm insanlığa ait kül-türel miras olduğunu kavrayarak bunların korun-ması ve gelecek kuşaklara aktarılması için olumlu davranışlar kazanması amaçlanmaktadır.

ETKİNLİK 4:ELEKTRİK SANTRALİNE GEZİ DÜZENLEYELİM(Hidroelektrik Santralinde Enerji Üretim Süreci)

Bu etkinlikte bir Hidroelektrik Santrali gezisi-nin nasıl düzenleneceğinin gösterilmesi; düzenle-nen gezi ile öğrencilerin hidroelektrik santralinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini anlaması ve elektrik enerjisinin bilinçli kullanılması için alın-ması gereken önlemler konusunda olumlu davra-nışlar kazanması amaçlanmaktadır.

ETKİNLİK 5:FABRİKAYA GEZİ DÜZENLEYELİM(Yer Altı Suları)

Bu etkinlikte bir Maden Suyu Fabrikasına gezinin nasıl düzenleneceğinin gösterilmesi; düzenlenen gezi ile öğrencilerin yer altı su çeşidi olan maden sularının özelliklerini ve kullanım alanlarını fark etmesi amaçlanmaktadır.

2 Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar

GEZİ DÜZENLEME SÜRECİ

GEZİ ÖNCESİ YAPILACAK ÇALIŞMALAR

Eğitimsel Hazırlık İşleri:

• Öğretmen gezi yerine önceden bir ziyaret yaparak gezi yeri hakkında gerekli bilgileri almalı ve gezi öncesi ihtiyaçları belirlemelidir.

• Düzenlenecek gezi derste işlenen ya da işlenecek olan konu ile ilişki-lendirilerek gezi yerinin geneli ya da odaklanılacak materyallerle ilgili bir gezi planı hazırlamalıdır. Gezinin amacı, öğrenilecek temel kav-ramlar ve beceriler belirlenmelidir.

• Öğretmen, öğrencilerin kaygılarını azaltmak, geziye ilgilerini çekmek ve doğru öğrenmeyi gerçekleştirmek için, gezi öncesi sınıfta bilgilen-dirme toplantısı yapmalıdır.

• Gezi düzenlenen yer ile ilgili bir gezi broşürü (Yarışma usulü öğren-cilere de hazırlatılabilir.) ve gezi sürecinde anlamlı öğrenmenin ger-çekleşmesi için gezi çalışma yaprağı hazırlanmalıdır. Bu broşür; öğ-rencilerin ilgisini çeken ve değerlendirme için çeşitli soruları içeren yapıda olmalıdır. Çalışma yaprağı ise gezi sürecinde gezilen yerdeki objelerle ilgili kısa cevaplı sorulardan oluşmalıdır. Ayrıca öğrencilerin akademik başarılarını ölçmek için bir başarı testi (Çoktan seçmeli, eş-leştirme, doğru yanlış vs.) hazırlanabilir.

Bürokratik İşler ve Ulaşım:

• Öğretmen, öğrenci velilerinden, okul ve mahalli idari yönetiminden gerekli yasal izinleri alarak gezi hakkında onları bilgilendirmelidir.

• Öğretmen ziyaret için gidiş yolunu, süresini, ulaşım vasıtalarını, hare-ket saatlerini, öğrenci sayılarını, varsa gezi ücretlerini ve gezi düzenini önceden belirlemelidir. Ayrıca ziyarete gidilen yerdeki yetkililere (eğer varsa) öğrenci sayısı, gezinin yapılacağı gün ve saati de iletilerek ran-devu alınmalıdır.

Yeme İçme ve Barınma:

• Eğer gezi için gidilecek yer şehir dışındaysa ve gidiş- dönüş bir gün-den fazla sürecekse yeme, içme ve barınma için gerekli rezervasyonlar yapılmalıdır.

Okul Dışı Çevrelerde Gezi-Gözlem Çalışmaları 3

GEZİ ESNASINDA YAPILACAK ÇALIŞMALAR

Eğitimsel Çalışmalar

• Rehber/ler (öğretmenin kendisi de olabilir) gezi boyunca öğrencilere gezi yerindeki objeler hakkında bilgi vermeli ve uygulama çalışmaları-na yardımcı olmalıdır. Bu çalışma yapraklarında sorulan sorulara ce-vap verme anlamına gelmemelidir. Öğrenciler sorularının cevaplarını kendileri keşfederek bulmalıdır.

• Öğrencilerin (eğer mümkünse) gözlem yapma, dokunma, deneme ve aktif katılımları sağlanarak pratik beceriler kazanmalarına yardımcı olunmalı; gezi yerindeki objelerin özellikleri, yapısı, çalışma prensibi, günlük yaşamdaki kullanım alanları öğrenciye kazandırılmalıdır.

• Öğretmenler öğrencilere sıcak bir şekilde yaklaşmalı ve gezinin bir kısmında (genellikle son 15 dakika) öğretmen gözetiminde öğrencile-rin ilgileri çerçevesinde serbest dolaşmaya ayrılmalıdır.

• Öğretmenler gezi süresince öğrencilere aşırı derecede sorumluluk yüklememeli, öğrencilerinin eğlenmesine ve sosyal etkileşimde bu-lunmalarına özen göstermelidir.

GEZİ SONRASINDA YAPILACAK ÇALIŞMALAR

Değerlendirme Çalışmaları

• Gezisi sonrasında (eğer hazırlanmışsa) öğrencilerin akademik başarı-larını ölçmek için bir başarı testi son test olarak uygulanabilir.

• Sınıf içinde yanlış kavramların düzeltilmesi için tartışmalar düzenle-nebilir. Gezide yapılan aktiviteler çerçevesinde tartışmaya ayrılan za-manda öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri geliştirilebilir. Ayrıca yapılan gezideki aksaklıklar gözden geçirilerek bir sonraki gezi için daha iyi bir planlama yapılmalıdır.

• Gezi yeri ve burada bulunan objelerle ile ilgili kompozisyonlar yazdı-rılabilir, resimler çizdirilebilir.

• Gezide çekilen fotoğraflar okul panolarında sergilenebilir, çeşitli film-ler ve slaytlar izletilebilir ve projeler yaptırılabilir.

• Öğrenci ailelerine gezi ile ilgili yapılan çalışmalar hakkında bilgi ve-rilmelidir.


Etkinlik No: 1

Etkinliğin Konusu: Enerji Parkı’na Bir Gezi Düzenleyelim

Sınıf Seviyesi: 8. Sınıf

Etkinliğin Amacı: Bu etkinlikte;

1. Yenilenebilir enerji kaynaklarının neler olduğunun ve bu kaynaklardan nasıl enerji üretildiğinin anlaşılması,

2. Yenilenebilir enerji kaynaklarının Dünya ve Türkiye için öneminin vur-gulanması amaçlanmaktadır.

Kullanılacak Malzemeler:

• Etkinlik broşürü

• Etkinlik çalışma yaprağı ve başarı testi

Uygulayıcıya Öneriler/Notlar:

Yapılacak bu gezi faaliyeti ortaokul 8. sınıf Fen ve Teknoloji dersi, Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Canlılar ve Enerji İlişkileri ünitesindeki 2.1, 2.2, 2.3. ve 2.4. kazanımları ile ilişkilendirilerek gerçekleştirilebilir.

Uygulama Basamakları:

Etkinliği gerçekleştirebilmek için aşağıdaki adımlar sırasıyla uygulanır.

1. Gezi Öncesi Yapılacak Çalışmalar

• Enerji Parkı’nda randevu sistemi mevcuttur. Eğer mümkünse öğretmen Enerji Parkı’na geziden önce gitmeli ve yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili bölümleri hem inceleyerek hem de resimler çekerek (broşür ve gezi sonrası değerlendirmeler için) dersle ilişkilendirme yapmalıdır. Ayrıca öğ-retmen parktaki yetkililerden gezi günü ve saati için randevu almalıdır.

• Öğretmen daha sonra bir gezi planı hazırlamalıdır (Örnek Gezi Planı Ek-1).

• Öğretmen sınıfta Enerji Parkı’na gezi düzenleneceğini, bu gezide yeni-lenebilir enerji kaynakları çeşitleri ile ilgili bölümleri gezeceklerini, ge-zinin günü/saati/nereden hareket edileceği vs. ile ilgili gerekli bilgileri öğrencilerine vermeli ve gezide uyulması gereken kuralları belirtmelidir.

• Daha sonra Enerji Parkı gezi broşürü hazırlanmalıdır. Bunu öğretme-nin kendisi hazırlayacağı gibi öğrencilerine yarışma usulü de hazırlata-bilir. Bu broşürde Enerji Parkı ile ilgili kısa bilgiler, yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili resimler ve bilgiler, varsa gezi yerinin planı, iletişim


bilgileri, gezi güzergâhı ve gezi öncesi cevaplandırılacak kısa sorular bu-lunmalıdır (Örnek Broşür; Ek-2).

• Öğretmen gezinin amaçlarına ne derece ulaştığını belirlemek için gezi süresince cevaplandırılması gereken bir çalışma yaprağı ve bir başarı tes-ti hazırlamalıdır (Örnek Çalışma Yaprağı Ek-3; Örnek Başarı Testi Ek-4).

• Önce hazırlanan başarı testi öğrencilere gezi öncesi ön test olarak uy-gulanmalıdır. Daha sonra gezi broşürü geziden önce öğrencilere dağı-tılmalı ve öğrencilerin gezi öncesi, gezi yeri ile ilgili bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır.

• Öğretmen gezi için öğrenci velilerinden, okul ve mahalli idari yöneti-minden gerekli yasal izinleri alarak gezi hakkında onları bilgilendirmeli ve gezi planını sunmalıdır. Velisinden izin alınmayan öğrencilerin geziye götürülmemesi gerekir.

• Eğer gezi yerine şehir dışından gelinecekse ya da gidiş- dönüş bir gün-den fazla sürecekse yeme, içme ve barınma için gerekli rezervasyonlar yapılmalıdır.

2. Gezi Esnasında Yapılacak Çalışmalar

• Gezi yerine ulaşıldıktan sonra rehber sayısına göre öğrenciler en fazla 10’ar kişilik gruplara ayrılmalıdır. Daha sonra bu gruplar parktaki farklı yeni-lenebilir enerji kaynakları bölümlerinden başlayarak rehber/ler eşliğinde bütün bölümleri gezmeye başlamalıdır. Bu süreçte öğretmen/ler rehber/lerle işbirliği içerisinde öğrencilerini gözlemlemeli ve yönlendirmelidir.

• Öğrenciler bu süreçte rehber/ler ve öğretmen/ler gözetiminde çalışma yapraklarındaki soruların cevaplarını bulmaya çalışmalıdır. Burada öğ-retmen/ler ve rehber/ler, öğrencilerin çalışma yapraklarındaki soruları-na cevap vermemeye dikkat etmelidir.

• Gezinin son 15 dakikası öğrencilerin ilgi ve gereksinimleri doğrultusun-da serbest geziye ayrılmalıdır.

3. Gezi Sonrasında Yapılacak Çalışmalar

• Gezi öncesi uygulanan akademik başarı testi son test olarak uygulanmalı ve gezinin ne derece amacına ulaştığı (akademik başarı açısından) tespit edilmelidir.


• Bunun yanı sıra öğrencilere yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili çi-zim ve kompozisyon çalışmaları, proje çalışmaları yaptırılabilir (Örnek Sorular Ek-5).

• Gezide çekilen fotoğraflar okul panolarında sergilenebilir, geziyle ilgili çeşitli filmler ve slaytlar izletilebilir.

(Örnek Gezi Planı Ek-1)

Gezi Yeri: Enerji Parkı

Gezi Yerinin Özellikleri:

Türkiye’nin enerji kaynakları ve üretim teknolojilerini gelecek kuşaklara tanıtan Enerji Parkı, Ankara Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün bahçesinde 29 Ekim 2004 tarihinde hizmete girmiştir. Enerji Parkı ziya-retçilere, eğlenceli bir ortam içerisinde enerji konusunda aradıkları her şeyi bulma, deneme, öğrenme imkânı sağ-lamaktadır.

Gezinin Amacı:

1. Yenilenebilir enerji kaynaklarının neler olduğunun ve bu kaynaklardan nasıl enerji üretildiğinin anlaşılması,

2. Yenilenebilir enerji kaynaklarının Dünya ve Türkiye için öneminin vurgulanması amaçlanmaktadır.

Yapılacak Etkinlikler:

Rehber/ler eşliğinde yenilenebilir enerji kaynaklarının tanıtıldığı bölümler incelenecek.

Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili çalışma yaprakları doldurulacak.

Gezi Güzergahı:

Gezi Tarihi: …/…/…... (Sabah 9:00 hareket saati, saat 13:00 dönüş saati)

Geziye Katılacak Kişiler:

Gerekli Ekipmanlar: Öğrenci sayısı dikkate alınarak bir minibüs ve kumanya.


(Örnek Broşür Ek-2)

BROŞÜR

Yönerge

Sevgili öğrenciler,

Aşağıda Enerji Parkı hakkında bilgi verilmiştir. Geziye gelmeden önce bu broşürü dik-katlice okuyunuz� Gezi esnasında öğretmenlerin ve rehberlerin yönlendirmelerini ve uyarı-larını dikkate alınız. Broşürde gezi öncesi doldurmanız için çeşitli sorular sorulmuştur. Bu soruları dikkatlice cevaplayınız� İYİ GÖZLEMLER, İYİ EĞLENCELER….

Enerji Parkı, Ankara/Türkiye

Enerji Parkı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün bahçesinde 29 Ekim 2004 tarihinde hizmete girmiştir. Türkiye’nin ilk enerji müzesi olan Enerji Parkında rehberler ziyaretçilerine hizmet ver-mektedir. Park 5 bin metrekare açık, 5 bin metrekare kapalı olmak üzere toplam 10 bin metrekarelik bir alanda kurulmuştur.

ESKİŞEHİR YOLU

KO

NYA

YOLU

AŞTİ

ATO

ODTÜ istasyonu Enerji Parkı

Adres : MTA Yerleşkesi Yüzüncü Yıl Girişi (Tabiat Tarihi Müzesi Girişi) Ankara.

Açık Olduğu Saatler: 09:30 - 17:00 Gruplar 1.5 saatlik seanslar halinde alınmaktadır. Gi-riş ücretsizdir.

Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Tüm Dünya ve Türkiye alternatif olarak nitelendirilen yenilenebilir enerji kaynaklarına yö-nelmektedir. Güneş, rüzgâr, biyolojik atıklar ve bitkiler tükenmeyen yenilenebilir enerji kay-naklarımızdır.

Biyoenerji:

Ülkemizde yetişen ayçiçeği benzeri yağlı tohum bitkileri biyoteknik enerji dizel araçlarda, savunma sanayinde ve yer altı madenlerinin çıkarıl-masında kullanılmaktadır.

Rüzgâr Türbini:

İnsanoğlunun geçmişte kullandığı yel değirmenin yerini günümüzde modern rüzgar türbinleri almıştır. Parkın açık alanında rüz-gar türbini mevcuttur.

Güneş Enerjisi:

Enerji parkına kuru-lan güneş kolektörü yakıt gideri olmayan, enerji kaynak-larının tükenmesini önleyen, çevre dostu ve ekono-mik bir üretim siste-minin benzeridir.


Hidroenerji: Suyun barajlarda tutulması, santralde enerjiye dönüştürülmesi, kullanı-ma sunulması ve diğer tüm aşamaları enerji parkında gerçeğine uygun olarak sergilen-mektedir.

Jeotermal Enerji: Kaplıca kültürü ile gün-delik hayattaki yerini alan jeotermal enerji, yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde tarımdan sağlığa, turizmden endüstri sek-törüne kadar geniş kullanım alanına sahip zengin bir kaynaktır.

Gezisi Öncesi Cevaplanacak Sorular

1. Enerji Parkı ne zaman hizmete girmiştir?

Cevap:

2� Yenilenebilir enerji nedir?

Cevap:

3� Yenilenebilir enerji kaynaklarına örnekler veriniz?

Cevap:

(Örnek Çalışma Yaprağı Ek-3)

1. Parka girdikten sonra çevrenize bakın. Dikkatinizi çeken şeyler nelerdir? Cevap:2. Bir hidroelektrik santralinde elektrik üretiminde kullanılan araçların isimlerini yazınız? Cevap:3. Türkiye’deki jeotermal kaynaklara örnek veriniz? Cevap:4. Biyoenerji hangi organik maddelerden nasıl üretilir?Cevap:5. Güneş enerjisini hangi amaçla nerelerde kullanabiliriz? Bir örnek veriniz.Cevap:6. Rüzgâr enerjisi elektrik enerjisine hangi araçla dönüştürülebilir?Cevap:7. Yenilenebilir enerji dünyasını inceleyin. Burada hangi tür kaynaklardan enerji üretilmektedir?Cevap:8. Evlerimizde enerji kullanımında nelere dikkat etmeliyiz?Cevap:9. Sizce Enerji Parkı’nda mutlaka bulunması gereken 3 şey yazınız? Cevap:10. Serbest gezi zamanında en çok hoşunuza giden sergi hangisi oldu? Niçin?Cevap:


(Örnek Başarı Testi Ek-4)

1� Kullanıldığı halde tükenmeyen, kullanılan enerjinin yerine kısa sürede doğal yollarla yenisi konan enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji kaynakları de-nir.” Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri yenilenebilir enerji kaynakla-rındandır?

I. Biyoenerji II. Jeotermal III. Doğal gaz IV. Güneş enerjisi

a) I-II b)Yalnız III c) II-IV d) I-II-IV

I. Hidroelektrik Santraller

II. Termik Santraller

III. Nükleer Santraller 2. Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri barajlarda biriken suyun potansiyel enerjisinden yararlanarak elektrik üretmeye yarayan santrallerdendir?a) Yalnız-I b) I-II c) II-II d) I-II-III3. “Keban, Karakaya, Oymapınar, Atatürk, vs.” elektrik santralleri hangi tür santrallere örnektir?a) Hidroelektrik Santraller b) Termik Santrallerc) Nükleer Santraller d) Jeotermal E. Santrali

A sütunu B sütunuYenilenebilir Enerji

KaynaklarıYenilenemez Enerji

KaynaklarıGüneş KömürRüzgar Doğal gaz

Jeotermal UranyumPetrol Su

Biyokütle

4. Yandaki tablonun doğru olması için A sütunu ile B sütunu arasındaki hangi enerji kaynaklarının yer değiştirmesi gerekir?a) Jeotermal ile Biyokütleb) Su ile Petrolc) Uranyum ile Biyokütled) Uranyum ile Kömür

5.

I II III IVYukarıdakilerden hangisi ya da hangileri ile yenilenebilir enerji üretilebilir?a) Yalnız IV b) I-IV c) I-II-III d) I-II-IV6. Aşağıda ismi verilen objeleri resimlerle eşleştiriniz.* Biyoenerji santrali * Güneş paneli* Hidroelektrik santrali * Jeotermal enerji kaynağı* Rüzgar gülü * Güneş ocağı


(……………….) (……………….) (……………….) (……………….) (……………….)

(Örnek Sorular Ek-5)

Çizim Çalışması

1. En çok hoşunuza giden sergi ya da aktivitenin resmini çiziniz.

2. Çizdiğiniz resimdeki objenin adı nedir?

3. Çizdiğiniz resimdeki objenin özelliği nedir?

Kompozisyon Çalışması

Enerji Parkı gezisi ile ilgili;

• Gezi öncesi yaptığınız hazırlıklar, gezi yolculuğu, Enerji Parkı gezisi

• Parkta en çok hoşunuza giden yenilenebilir enerji kaynağı ve nedeni

Yukarıda verilen maddeler çerçevesinde bir kompozisyon yazılabilir.

Sınıf İçi Tartışma-Beyin Fırtınası

Enerji Parkı gezisi ile ilgili aşağıdaki konular çerçevesinde sınıf içi değerlendirme çalış-ması yapılabilir;

1. Gezi öncesi yaptığınız hazırlıklar, gezi yolculuğu vs. konularında değerlendirme yapılması

2. Enerji Parkı’ndaki en dikkat çeken yenilenebilir enerji kaynağı kapsamında de-ğerlendirme yapılması

3. Gezi sonucunda ilk defa öğrenilen kavram ve olaylar kapsamında değerlendirme yapılması

4. Yenilenebilir enerji kaynaklarının insanlığa ve doğaya sağladığı avantajlar kapsa-mında değerlendirme yapılması

Proje Çalışması

Enerji Parkı gezisi sonrası öğrencilere aşağıdaki konular kapsamında proje çalışması yaptırılabilir;

Yenilenebilir enerji üreten modellerin yapılması ve sergilenmesi


Etkinlik No: 2

Etkinliğin Konusu: Feza Gürsey Bilim Merkezi’ne Bir Gezi Düzenleyelim

Sınıf Seviyesi: 5. 6. ve 7. sınıf

Etkinliğin Amacı: Bu etkinlikte;

1. Bağımlılığa neden olan zararlı alışkanlıklardan sigaranın insan vücudu-na verdiği zararların anlaşılması,

2. Sigara kullanan bireylerin çevresine verdiği zararların fark edilmesi,3. Sigara kullanılan ortamlardan uzak durulmasının sağlanması ve4. Sigara gibi zararlı alışkanlıklardan korunmak için sportif faaliyetlere ka-

tılmanın öneminin vurgulanması amaçlanmaktadır.Kullanılacak Malzemeler:

• Etkinlik broşürü

• Etkinlik çalışma yaprağı ve başarı testi

Uygulayıcıya Öneriler/Notlar:

Yapılacak bu gezi faaliyeti ortaokul 5. sınıf Fen ve Teknoloji dersi, Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesindeki 4.1, 4.2, 4.3. ve 4.4. kazanımları; 6. sınıf Fen ve Teknoloji dersi, Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Vücudumuzdaki Sistemler ünitesindeki 2.9, 3.4, 3.5 ve Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme ünitesindeki 2.5 kazanımları ile 4.1, 4.2, ile 7. sınıf Fen ve Teknoloji dersi, Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Vücudumuzdaki Sistemler üni-tesindeki 5.2 kazanımı ile ilişkilendirilerek gerçekleştirilebilir.

Uygulama Basamakları:

Etkinliği gerçekleştirebilmek için aşağıdaki adımlar sırasıyla uygulanır.

1� Gezi Öncesi Yapılacak Çalışmalar

• Feza Gürsey Bilim Merkezi’nde randevu sistemi mevcut olup eğer müm-künse öğretmen geziden önce Bilim Merkezine gitmeli ve sigaranın in-san vücuduna etkilerinin gösterildiği bölümü hem inceleyerek hem de resimler çekerek (broşür ve gezi sonrası değerlendirmeler için) dersle ilişkilendirme yapmalıdır. Ayrıca öğretmen Bilim Merkezinden, gezi günü ve saati için randevu almalıdır.

• Öğretmen daha sonra bir gezi planı hazırlamalıdır (Örnek Gezi Planı Ek-1).

• Öğretmen sınıfta Feza Gürsey Bilim Merkezi’ne gezi düzenleneceğini, bu gezide sigaranın insan vücuduna etkilerinin gösterildiği bölümü ge-zeceklerini, gezinin günü/saati/nereden hareket edileceği vs. ile ilgili ge-rekli bilgileri vermeli ve gezide uyulması gereken kuralları belirtmelidir.


• Daha sonra Feza Gürsey Bilim Merkezi’nin tanıtımı için bir gezi broşürü hazırlanmalıdır/hazırlatılmalıdır. Bu broşürde Feza Gürsey Bilim Mer-kezi ile ilgili kısa bilgiler, sigaranın insan vücuduna etkilerinin gösteril-diği bölüm ile ilgili resimler ve bilgiler, varsa gezi yerinin planı, iletişim bilgileri, gezi güzergâhı ve gezi öncesi cevaplandırılacak kısa sorular bu-lunmalıdır (Örnek Broşür; Ek-2).

• Öğretmen gezinin amaçlarına ne derece ulaştığını belirlemek için gezi süresince cevaplandırılması gereken bir çalışma yaprağı ve bir başarı tes-ti hazırlamalıdır (Örnek Çalışma Yaprağı Ek-3; Örnek Başarı Testi Ek-4).

• Önce hazırlanan başarı testi öğrencilere gezi öncesi ön test olarak uy-gulanmalıdır. Daha sonra gezi broşürü geziden önce öğrencilere dağı-tılmalı ve öğrencilerin gezi öncesi, gezi yeri ile ilgili bilgi sahibi olmaları sağlanmalıdır.

• Öğretmen gezi için öğrenci velilerinden, okul ve mahalli idari yöneti-minden gerekli yasal izinleri alarak gezi hakkında onları bilgilendirmeli ve gezi planını sunmalıdır. Velisinden izin alınamayan öğrencilerin gezi-ye götürülmemesi gerekir.

• Eğer gezi yerine şehir dışından gelinecekse ya da gidiş- dönüş bir gün-den fazla sürecekse yeme, içme ve barınma için gerekli rezervasyonlar yapılmalıdır.

2� Gezi Esnasında Yapılacak Çalışmalar

• Gezi yerine ulaşıldıktan sonra rehber sayısına göre öğrenciler en fazla 10’ar kişilik gruplara ayrılmalıdır. Daha sonra bu gruplar rehber/ler eş-liğinde Bilim Merkezindeki sigaranın insan vücuduna etkilerinin göste-rildiği bölümü gezmelidir. Bu süreçte öğretmen/ler rehber/lerle işbirliği içerisinde öğrencilerini gözlemlemeli ve yönlendirmelidir.

• Öğrenciler bu süreçte rehber/ler ve öğretmen/ler gözetiminde çalışma yapraklarındaki soruların cevaplarını bulmaya çalışmalıdır. Burada öğ-retmen/ler ve rehber/ler, öğrencilerin çalışma yapraklarındaki soruları-na cevap vermemeye dikkat etmelidir.

• Gezinin son 15 dakikası öğrencilerin ilgi ve gereksinimleri doğrultusun-da Bilim Merkezindeki diğer bölümleri gezmeleri için serbest zaman et-kinliğine ayrılmalıdır.


3� Gezi Sonrasında Yapılacak Çalışmalar

• Gezi öncesi uygulanan akademik başarı testi son test olarak uygulanmalı ve gezinin ne derece amacına ulaştığı (akademik başarı açısından) tespit edilmelidir.

• Bunun yanı sıra öğrencilere sigaranın zararları ile ilgili çizim ve kompo-zisyon çalışmaları, proje çalışmaları yaptırılabilir (Örnek Sorular Ek-5).

• Gezide çekilen fotoğraflar okul panolarında sergilenebilir, çeşitli filmler ve slaytlar izletilebilir.

(Örnek Gezi Planı Ek-1).

Gezi Yeri: Feza Gürsey Bilim Merkezi

Gezi Yerinin Özellikleri:

1992 yılında yapımı devam eden Altınpark inşaatında, bu-lunan Tiyatro ve Sergi Binası’nın bilim merkezi olarak dü-zenlenmesine karar verilmiştir. Bilim merkezine, toplam 48 adet deney paketi alınmıştır. Bilim Merkezi ismini 1992 yı-lında vefat eden uluslararası üne sahip, Türkiye’nin ve dün-yanın önde gelen fizikçilerinden Feza Gürsey’den almıştır. 23 Nisan 1993 tarihinde hizmete girmiştir. 1000 metrekare deney alanı olmak üzere toplam 2000 metrekare alana sahip Bilim Merkezi’nde uzman rehberler görev yapmaktadır.

Gezinin Amacı:

1. Bağımlılığa neden olan zararlı alışkanlıklardan sigara-nın insan vücuduna verdiği zararların anlaşılması ve sigara kullanan bireylerin çevresine verdiği zararların fark edilmesi,

2. Sigara kullanılan ortamlardan uzak durulmasının sağ-lanması,

3. Sigara gibi zararlı alışkanlıklardan korunmak için sportif faaliyetlere katılmanın öneminin vurgulanması amaçlanmaktadır.

Yapılacak Etkinlikler:1. Rehber/ler eşliğinde sigaranın insan vücuduna etkile-

rinin gösterildiği bölüm gezilecek ve sigaranın zararları kapsamında hazırlanan çalışma yaprakları doldurulacak.

Gezi Güzergahı:

Gezi Tarihi: …/…/…... (Sabah 9:00 hareket saati, saat 13:00 dönüş saati)

Geziye Katılacak Kişiler:

Gerekli Ekipmanlar: Öğrenci sayısı dikkate alınarak bir minibüs ve kumanya.


(Örnek Broşür Ek-2).Broşür

Sevgili öğrenciler, Aşağıda Feza Gürsey Bilim Merkezi hakkında bilgi verilmiştir. Geziye gelmeden önce bu broşü-

rü dikkatlice okuyunuz� Gezi esnasında öğretmenlerin ve rehberlerin yönlendirmelerini ve uyarılarını dikkate alınız. Broşürde gezi öncesi doldurmanız için çeşitli sorular sorulmuştur. Bu soruları dikkatlice cevaplayınız� İYİ GÖZLEMLER, İYİ EĞLENCELER….

Küçük Adam Modeli

1992 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin Kanada’ya yaptığı res-mi ziyareti sırasında, Kanada, Toronto’da bulunan, dünyanın en büyük bilim merkezlerinden birisi olan Ontario Bilim Merkezi (OSC) ziya-ret etmesiyle, Türkiye’deki bilim merkezi uygulamalarının ilk adımı atılmıştır. 1992 yılında yapımı devam eden Altınpark inşaatında, bulu-nan Tiyatro ve Sergi Binası’nın bilim merkezi olarak düzenlenmesine karar verilmiştir. OSC yetkilileri ile yapılan anlaşma gereği Ankara’da anahtar teslim şeklinde yapılmasına karar verilen bilim merkezine, toplam 48 adet deney paketi alınmıştır.

Feza Gürsey (1921-1992)

Bilim Merkezi ismini, 1992 yı-lında vefat eden uluslararası üne sahip, Türkiye’nin ve dün-yanın önde gelen fizikçilerinden Feza Gürsey’den almış olup 23 Nisan 1993 tarihinde hizmete girmiştir. 1000 metrekare deney alanı olmak üzere toplam 2000 metrekare alana sahip Bilim Merkezi’nde uzman rehberler görev yapmaktadır.

Adres: İrfan Baştuğ Caddesi No:142 Altınpark 06140 Ankara.

Sigaranın Sağlığa Zararları (Akciğerler)

İnsan Kalbi ve Akciğeri: İnsandan alınmış ve özel ola-rak korunmuş gerçek kalp, damar ve akciğer örnekleri sergilenmektedir. Bu bölümde sigara içen ve içmeyen insanların akciğerleri görülmektedir.

Sigaranın Sağlığa Zararları (Kalp)

Bunun yanı sıra Bilim Merkezinde Elektrik Gösterisi ve Sıvı Azot Gösterisi yapılmakta-dır. Bilim merkezindeki sergilerden bazıları da şunlardır; Sıcak Hava Balonu, Fısıltı Çanakları, X Işınları, Plazma Topu, Bisiklet Jeneratörü, Ka-radelik Modeli Bernoulli Üfleyicisi vs.

Gezi Öncesi Cevaplandırılacak Sorular1. Feza Gürsey Bilim Merkezi ne zaman hizmete girmiştir?Cevap: 2. Feza Gürsey kimdir?Cevap: 3. Bilim Merkezindeki gösteri deneyleri nelerdir?Cevap:


Documents

Uygulamalı Etkinliklerle Fen Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar