Embed Size (px)
Citation preview
ความรเรองผาไทย
ความรเรองผาไทย
ววฒนาการของผา ประเทศไทย เปนดนแดนทมมนษยอยอาศยมานานนบเปนหมน ๆ ป ในยคกอนประวตศาสตร ตงแตยคโลหะเปนตนมา มนษยรจกการทอผาใชเอง ดงจะเหนไดจากหลกฐานทคนพบตามแหลงโบราณคดตาง ๆ เชน แหลงโบราณคดบานเชยง ตำาบลบานเชยง อำาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน พบเศษผาจาก "ปานใยกญชา" ตดอยกบกำาไลสำารด โดยมสนมของทองแดงเปนตวยดและปองกนการเนาเป อย พบเครองมอในการทอผาหลายชนด ไดแก แวดนเผา ซงเปนดนเผารปกรวยขนาดเลกประมาณเทาหวแมมอ มรสำาหรบสอดแกนไมเลก ๆ ตอนปลายจะทำาเปนเงยงหรอขอสำาหรบสะกดหรอ เกยวปยฝาย เพอสางลงมายงแวขณะทหมน แรงถายของแวจะป นปยฝาย เปนเสนดายพ นอยโดยรอบ แวจงเปนเครองป นดายยคแรกของมนษย หนทบเปลอกไม เปนเครองมอสำาหรบทำาเสนใยเพอใชทอผาหรอ ทำาเสน เ ชอก เสนดาย มลกษณะเปนหนเนอละเอยดดานหนาตดของหนคอ สวนทใชทบ มกบากเปนรองตาราง ใชสำาหรบทบเปลอกไมประเภทปอหรอปานเพอ ใหไดเสนใยขนมาใชทอผา ลกกลงดนเผา เปนลกกลงเลกขนาดเทาหวแมมอ ยาวประมาณ 2 นว ตว ลกกลงมกขดเปนรองเพอใหเกดลวดลายขณะกลง พมพลวดลายบนผนผา เพ ราะเชอวามนษยสมยกอนประวตศาสตร รจกยอมสธรรมชาตใชแลว โดยใชนำาสทคนไดจากสวนตาง ๆ ของพช เชน ดอก ผล ราก ใบ ฯลฯ การทอผาในสมยกอนประวตศาสตร มไดมเฉพาะการใชเสนใยจากพชเทา นน หากแตพบวามการใชขนสตวในเมโสโปเตเมย และกลมประเทศเมองหนาว ทเกาแกทสด พบในสแกนดเนเวย มอายราว 3,000 ปมาแลว
สำาหรบ ไหม “ ” (Silk) นนพบวามการนำามาใชทอผากนในสมยกอนประวตศาสตร เฉพาะในบรเวณทวปเอเซยและในแหลงโบราณคดบานเชยงในประเทศ ไทยกอนทจนจะนำามาทอเปนผาไหมจนแพรหลายไปทวโลก สวนเครองมอทใชในการทอผาคอ หก หรอกทอผานน คงมมาหลาย“ ”พนปแลว เชนเดยวกบเครองป นดาย หกอาจมหลายรปแบบหลายชนดทงขนาดเลกๆ ทอดวยมอและขนาดใหญ ทตองตอกตรงไวกบพนมโครงไมดอกตดไวกบเสาเรอนแตไมปรากฏรองรอยของหกใหเหน เพราะหกจะทำาดวยไมซงเปนอนทรยวตถจงผพงไปตามกาลเวลาเพยงชวเวลาไมกป จากหลกฐานทพบเศษผาทเสนใยของฝายและไหมตามกำาไลสำารดสรอยและเศษโลหะในแหลงโบราณคดกอนประ วตศาสตรในประเทศไทย แสดงใหเหนวามนษยกอนประวตศาสตรในไทยมการทอผา ทงผาฝายและผาไหมขนใชแลว และกระบวนการทอผานไดพฒนาสบตอมาในสมยประวตศาสตร สำาหรบในภาคเหนอตอนลาง จงหวดแพรและนาน ไดพบหลกฐานสำาคญทแสดงถง ววฒนาการทอผาหลายแหง ไดแก 1.ภาพเขยนแสดงลกษณะการแตงกายของคนในยคตางๆ ทเกาแกทสด ไดแก ภาพเขยนสกอนประวตศาสตรทเขาปลารา จงหวดอทยธาน ในยคตอ ๆ มาม ภาพเขยนท ฝาผนงวดภมนทร จงหวดนาน วดเวยงตา อ.ลอง จ.แพร วดกลางธรรมสาคร จ.อตรดตถ วดราษฎรบรณะ จ.พษณโลก วดอโบสตตราราม จ.อทยธาน เปนตน 2. เศษผาและเครองมอในการทอผาโบราณ พบเศษผาตดกบขนสำารด แวดนเผา และสำารด ทบรเวณชมชนจนเสน หลกฐานดงกลาวเกบรกษาไว ทพพธภณฑวดจนเสน จงหวดนครสวรรค 3.จากการขดคนปอมประตเมองดานทศตะวนตกของเมองเกาสโขทย พบเศษผา ตดอยทขนสำารดขนาดเลก เสนผาศนยกลาง 4.5 ซม. สง 3 ซม. 4. แหลงโบราณคดจงหวดตากในแถบเทอกเขาถนนธงชย-ตะนาวศร ระหวาง ชายแดนไทยพมา เขตตดตอระหวาง จงหวดตาก -เชยงใหม - แมฮองสอน พบ
เครอง ถวยชาม เศษผา และเชอกรอยลกปด นอกจากนยงพบผา และเชอกตดอยกบเตาปนสำารด ผาและเชอกบางสวนมรองรอยสยอม(ขอมลจากหนงสอแหลงโบราณคดในประเทศไทย ของกองโบราณคด กรมศลปากร , ผาไทย ของวบลย ลสวรรณ)
ประมาณพทธศตวรรษท 18 กลมชนชาตไทยไดรวมตวกนเปนราชอาณาจกรในอาณาบรเวณตาง ๆ ของประเทศ ไทยปจจบน อาณาจกรลานนา อยในบรเวณ ภาคเหนอ เชน เชยงใหม พะเยา แพร นาน ลำาปาง ลำาพน แมฮองสอน มการขาย ผาอยางกวางขวาง ทงททอใชเองและสงเปนสนคาไปขายยงราชอาณาจกรใกลเคยงเชน ผาสจนทรขาว ผาสจนทรแดง ผาสดอกจำาปา ผากมพล ผาสำาหรบพระภกษสงฆ เชน จวร ผาปอาด ผารดปะคด ฯลฯ อาณาจกรสโขทย ตงอยบรเวณตอนบนของภาคกลาง มการทอผาหลายชนด เชน ผาเบญจรงค ผาสกลพสตร ผาเลกหลบ ผาหนง ผากรอบ เชอกนวาผาทประชาชนทว ไปใชสอยนนทอกนนอกเมองสโขทย สวนผาชนในราชสำานก มชางหลวงเปนผทอและสงซอจากตางประเทศอน เชน ประเทศจน อนเดย และเปอรเซย สมยกรงศรอยธยารงเรอง มการสงผาจากตางประเทศเขามา ใชในราชสำานก และสงเขามาขายใหกบประชาชนมากกวาสมยสโขทย เชน ผาไหม ผาแพรจากจน ผาพมพจากอนเดย ผาปมจากเขมร ผาคานนส ผาลาตนส ผาบราเบล ผา ทนตา ผาชเคโตส จากยโรป นอกจากนยงมผาพมพลาย ผาปกไหม และปกดน และพรหมจาก เปอรเซย ผาเหลานใชเปนเครองแตงกายของกษตรยและเจานายในราชสำานกและใชเปนเครอง ตกแตงราชสำานก และอาคารบานเรอน ในสมยอยธยา เกดแหลงคาผาและตลาดจำาหนายวสด อปกรณในการทอผาตามยานตาง ๆ ของกรงศรอยธยาเปนศนยกลางการคาผา เรยกไดวา เปนยคทองของการคาผา ทเดยว นอกจากน ผายงมบทบาทสำาคญหลายประการ เชน เสอผาทประชาชนสวมใสจะบงบอกฐานะทางสงคมเปนบรรณาการ ระหวางประเทศ เปนเครองกำาหนดตำาแหนงของผสวมใส ผาบางชนดใชเฉพาะพระมหากษตรยและเจานายชนสง บางชนดใช เฉพาะขนนาง
เชน ผาสมปกปม สมปกลอง จวน สมปกลาย สมปกรว เปนตน นอกจากนผายงใชเปนบำาเหนจรางวลแกขาราช บรพาร เปนเครองปนบำาเหนจตางเงนเดอน เรยกวา ผาหวดรายป และผาในราชสำานกในลกษณะตาง ๆ ไดรบทอดถงกรงรตนโกสนทรตอนตนดวย สมยกรงธนบรและกรงรตนโกสนทรตอนตน การทอผาและซอขายผา เนองจากยคนนยงมศกสงคราม และอยในชวงการฟ นฟประเทศ แตมหลกฐานปรากฏวา ทางหวเมองทางใต มการ เกณฑชางทอผาจากไทรบร เขามาสอนคนพนเมองทสงขลา และนครศรธรรมราช ทอผายก จนมชอ เสยงจนถงปจจบน ในสมยราชกาลท 3 ปรากฏผาใชในราชการหลายชนด เชน ผาเขมขาบ ผาเตลด ผาเยยรบบ ผาสมนก (ผาสองนกหรอถมปก) ใน ชวง กรงรตนโกสนทรนนปรากฏชอผาชนดตางๆ ทประชาชนใชทวไป หลายชนด เชอวามคณภาพ สสนลวดลาย อยในเกณฑดอยกวาตามฐานะ เชน ผาตาบวปอก ผาดอกสน ดอกเทยน ผาตาเลดงา ผาตามะกลำา ผาตาสมก สมยรชการท 4 ขนนาง และขาราชการสำานกสงฆ เสอแพร และเสอกระบอกผาขาว แตธรรมเนยมการใชผากยงมไดเปลยนแปลงมากนก สมยรชการท 5 มการเปลยนแปลงการใชผา และธรรมเนยมการแตงกายของชนบางราชการ ใหเลกนงผาปม แตใหใชผามวงสนำาเงนแกแทน มการพระราชทานเสอ ใหตามยศ ตำาแหนง ซงมกเปนผาแพรสตาง ๆ แบงตามกระทรวงกรมทสงกด การแตง กายพฒนาไปตามแบบยโรปมากขน สำาหรบสตรนยมแตงกายแบบฝรงเสอขาวแขนยาวชายเสอแคเอว หมแพร สไบเฉยงผานอกเสอ หรอบางทหมตาด สวมถงนอง รองเทาบต เปนตน ในชวงรชการท 4-5 น ผาพมพลายจากอนเดยกลบมานยมอกครง มการสงผาท ออกแบบลวดลายแลวไปใหอนเดยพมพลายเรยกวาผาลายอยาง ตอมาอนเดยพมพลาย ไมเหมอนแบบทสง ไปเรยกวา ผาลายนอกอยาง จากความนยมนจงมการผลตผาพมพลายขนมาใชเองในป 2475 และเปนตนแบบการพมพแบบสกรน (Screen Printing) มการเปดโรงงานผลตผาพมพ ประชาชนจงพฒนาการนงผาโจงกระเบนแบบโบราณมาเปนโจง
กระเบนผาลาย และนงซนหรอนงผาลายไทย ในสมยรชกาลท 6 การแตงกายในยคหลงการเปลยนแปลงการปกครอง หรอ ยควตถนยม มการแตงกายโดย ใชผาจากตางประเทศมากขน แตเปนการเปลยนแปลงเพยงชวงระยะเวลาอนสนเทานน รชการท 8 การแตงกายในราชสำานก เปลยนแปลงจากการใชผาราคาสง ทตองใสดาย เสนเงนทอง มาใชผาทมลกษณะเรยบงาย และยงนยมใชผาไหม รชสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 แหงราชวงศจกร ซงสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงใหความสนพระทย ในกจการทอผาพนเมอง และทรง ใหการสนบสนนสงเสรมใหมการทอผาพนเมองเปนทสวยงาม โดยทรงเปนผนำาในการใชผาพนเมองฉลองพระองคทงในขณะทประทบ ในประเทศ และในวโรกาส เสดจเยอนตางประเทศทำาใหผาพนเมองของไทยไดม โอกาสอวดโฉมตอสายตาของชาวโลกและสำาหรบในประเทศกทำาใหความนยมในผาไทย ทงไหมและฝาย กลบฟ นคนชพขนมาอก และกำาลงเจรญเตบโตอยางงดงาม
ภาพรวมการทอผาในประเทศไทย ปจจบนการทอผายงคงเปนมรดกทางวฒนธรรม เปนศลปะทมอยทวทกภมภาคของประเทศไทย หลายแหงยงคงลวดลาย และสญลกษณดงเดมเอาไว โดยเฉพาะชมชนทมเชอสายชาตพนธบางกลม ยงคงเอกลกษณเฉพาะกลมเอาไวจนถงทกวนน โดย สามารถแบงผาพนเมองของกลมชนตามภาคตาง ๆ ไดดงน 1.การทอผาในภาคเหนอแถบลานนาไทย (จงหวดเชยงราย พะเยา ลำาพน ลำาปาง แพร นาน เชยงใหม และแมฮองสอน) ประกอบดวยชาวไทยวน และไทลอ ซงในปจจบนยงรกษาวฒนธรรมใน รปแบบและลวดลายทสบทอดกนมา โดยเฉพาะการทอซนตนจก ผาขต และผาทใชเทคนค เกาะ เปนตน นอกจากนยงมการทอผาไหมยกดอก “ ”และการทอซนไหมตอตนจกยกดนเงนดนทอง รวมถงผาทเปน เอกลกษณของแตละ
จงหวด เชน ผามอฮอมท จ.แพร และผาลายนำาไหล จ.นาน เปนตน 2. การทอผาในภาคเหนอตอนลางและภาคกลาง (จงหวดพษณโลก พจตร อตรดตถ และ สโขทย จงหวดอทยธาน ชยนาท สพรรณบร สระบร ลพบรนครปฐม ราชบร เพชรบร ฯลฯ) สวนใหญ เปนกลมชนชาวไทยวน และชาวไทยลาว เชน พวน โซง ผไท ครง ซงอพยพไปตงถนฐานอยในชวงตาง ๆ ของประวตศาสตรไทย คนไทยเหลานยงคงรกษาวฒนธรรมและเอกลกษณเฉพาะถนไวไดโดย เฉพาะ วฒนธรรมการทอผาของผหญงทใชเทคนคการทำาตนจก และขต เพอตกแตงเปนลวดลายบนผาทใชนงในเทศกาลตางๆหรอใชทำาทนอนหมอน ผาหม ผาเชดหนา ผาขาวมา ฯลฯ 3. การทอผาในภาคอสาน กลมคนไทยเชอสายลาวเปนกลมชนใหญของภาคอสาน กระจายกนอยตามจงหวดตางๆ และมวฒนธรรมการทอผาอนเปนประเพณของผหญงทสบทอดกนมาชานานเกอบทกชมชน แตละกลม แตละเผา กจะมลกษณะและลวดลายการทอผาทเปนเอกลกษณของตนเอง โดยเฉพาะผามดหม ผาแพรวา ผาขต ผาปม และผาไหมหางกระรอก 4.การทอผาในภาคใต ภาคใตมชอเสยงในเรองของการทอผายก ทงยกฝาย ยกไหม ยกดนเงนดนทอง สำาหรบลวดลายยงคงอนรกษลวดลายดงเดมไว เชน ลายราชวตร ลายดอกพกล ลายลกแกว ลายกานแยง และลายรปสตวตาง ๆ นอกจากนยงมการประยกตสรางสรรคลวดลายทแปลกใหม และสวยงามขน สำาหรบแหลงทอผายกทสำาคญในภาคใต คอ จงหวดนครศรธรรมราช สราษฏรธาน สงขลา และตรง
(ขอมล : สารานกรมไทยสำาหรบเยาวชน ฯ เลม 21 ผาทอพนเมอง การสำารวนผผลตทวประเทศ มหาวทยาลยศลปากร)
ผาเปนผลตภณฑหตถกรรมไทยทบงบอกถงความรงเรองของวฒนธรรมประจำาชาต และความคดสรางสรรคของคนในชาต ในการรจกทำาเครองนงหมและผลตภณฑใชสอยในชวตประจำาวนของคนไทย คนไทยรจกการทอผามาตงแตสมย กอน
ประวตศาสตร สงคมในชนบทถอวางานทอผาเปนหนาทของผหญงทำากนในครวเรอนยามวางจากการทำาไรทำานา การทอผาจงมทวไปทกภาคของประเทศไทย พฒนาการออกแบบผลตภณฑทงลวดลายและสสนของผา สบทอดเปนเวลาตามจนตนาการของชางทอ และอทธพลจากปจจยอน ๆ ในอดตนนผาจดเปนวสดหลกในการแตงกายและเปนเครองบงบอกฐานะทางสงคมของผแตงรวมทงตำาแหนงและกำาหนดชนวรรณะของผสวมใส ดวยเหตน การทอผาสำาหรบบคคลทใชจงม 3 ประเภทใหญๆ คอ ประเภทแรก เปนผาทอสำาหรบ ประชาชนทวไป ซงมทงผาทใชสอยในชวตประจำาวน และผาทใชในโอกาสพเศษ เกยวเนองกบความเชอ ขนบธรรมเนยม ประเพณของกลมชน เชน ผาสำาหรบ นงหมใชในงานทำาบญ งานนกขตฤกษ งานเทศกาลหรอพธการสำาคญ ๆ ประเภททสอง เปนผาสำาหรบชนชนสง เจานายและพระมหากษตรย เชน ผาปกโบราณ ประเภทตาง ๆ และ ประเภททสาม เปนผาสำาหรบพระภกษสงฆ และเครองใชใน พระพทธศาสนา เชน ผาหมคมภรใบลาน เปนตน ผาไทยมหลายรปแบบและ มเอกลกษณเฉพาะถนในแตละภมภาค ซงมววฒนาการความเปนมาหลายยค หลายสมย อาท
ประมาณพทธศตวรรษท 20 - 21 ดนแดนของภาคเหนอเปนทตง ของอาณาจกรลานนา ไทยมความรงเรองกลาวกนวาชาวลานนาเปนผทมความ ชำานาญในการทอผาใชเองโดยเฉพาะผาฝาย มการทออยางแพรหลายถงขนสง จดจำาหนาย ไปยงอาณาจกรใกลเคยงผาฝายทมชอเสยงในยคนมสสนนานาชนด เปนตนวา ผาสจนทรขาว ผาสจนทรแดง ผาสดอกจำาปา เปนตน สวนอาณาจกรสโขทย ประมาณ 755 ป มาแลว ชาวสโขทยทอผาใชเองทงผาฝายและผาไหมสตาง ๆ เฉพาะผาฝาย เปนผาสหาส เรยก ผาเบญจรงค คอ ผาสแดง “ ”เหลอง ดำา เขยว และขาว ประชาชนทวไปใชผาฝายเปนหลก สวนผาชนดทใชสอย ในราชสำานกจะมชางหลวงเปนผทอและสวนหนงสงซอมาจากตางประเทศ เชน ผาไหมและผาแพรจากจน นอกจากนนในสมยนยงมการใชผามาตกแตงบานเรอนทำาผลตภณฑประเภท
หมอน ฟก ธงทว สปทน มาน ฯลฯ ในสมยอยธยา ประมาณ 400 ปมาแลว ผานบวามบทบาทสำาคญยงนบตงแตการ ใชสอยเปนเครองนงหมโดยตรงตลอดจนการใชผาเขาไปเกยวกบขนบธรรมเนยมประเพณความ เชอ วฒนธรรม ศาสนา และสงคม ในสมยนผานบวามความสำาคญในการคาและเศรษฐกจของ ประเทศ นอกจากนนผายงใชเปนสงเทยบแทนคาเงน พระมหากษตรยทรงใชผาเปนเครองปน บำาเหนจรางวล หรอบางทใชพระราชทานตางเงนเดอนปละหนเทานน เรยกวา ผาหวดรายป ซง สวนมากเปนผาสมปก ทอดวยไหม“ ”เพลาะ ตรงกลางผาเปนสมลวดลาย สำาหรบประชาชนทวไปผ ชายมกใชผาฝาย และผานงโจงกระเบนพนเรยบ และผาขาวมา สวนผหญงใชผาสไบ ปจจบน การทอผาพนบานของไทยมกระจายไปทวเกอบทกภาค แตทมมากไดแก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคเหนอ รปแบบของผาจะแตกตางกนไปตามคตนยม ความเชอ และขนบธรรมเนยมประเพณของเชอชาต แตละกลมชน เชน กลมชนพนเมองลานนาทางภาคเหนอ นยมทอผาฝายและผาไหมทมลวดลายดวยวธการยก และจกเปนสวนใหญ กลมคนไทยเชอสายเขมรกจะมเอกลกษณเฉพาะแบบโบราณ แตถาเปนกลมชนคนไทยเชอสายไทครง ไทพวน และไทยวน และลาวอสานนยมทอผาดวยวธจกและมดหม คนพน เมองในภาคใตนยมทอผายก เปนตน เครองมอทใชในการทอผา แตละภมภาคมลกษณะใกลเคยงกน อปกรณทสำาคญ ไดแก อว กง ไนหรอหลา กวก กระสวย กหรอหก ขนตอนในการทอเรมจากการทำาเสนดายดวยวสดจากฝายหรอไหมนำาไปยอม ดวยสธรรมชาต หรอสเคม แลวนำาไปทอตามลวดลายทกำาหนด และประเภทของผาทตองการ
กระบวนการทอผา
อปกรณทใช ๑. ก หรอ หก เปนอปกรณในการทอผาใหเปนลวดลายตามทตองการ ๒. ฟนหว หรอ ฟม มลกษณะเปนกรอบโลหะ ภายในเปนซถๆ คลายหว แตละเสนจะใชเสนดานยนสอดเขาไปชองละเสน เรยงลำาดบตามความกวางของหนาผา เสนยนใหอยหางกนตามความละเอยดของผา ๓. ตะกอ หรอ เขา มลกษณะเปนกรอบไม หรอโครงเกลกภายในทำาดวยลวด หรอซโลหะเลกๆ มรตรงกลางสำาหรบรอยดายยน ปกตม 2 ชด ถาเพมตอกอมากขนจะสามารถสลบลายไดมากขน ๔. กระสวย เปนอปกรณทใชใสดายเสนพง และนำาดายพงผานชองวางของฟนหว แยกหมเสนยนออกแลวสอดเสนดายพงกลบเมอเสนดายยนขดสบกน โดทยทำาสลบกบการกระทบฟมเพอใหเสนดายเรยงเขาดวยกนเรยบแนนเปนระเบยบ ๕. ไมไขว เปนอปกรณทใชจดเสนดวยใหเปนระเบยบ ๖. ไมคำา เปนไมทใชสอดดายยนไว หลงจากนบดายเสนยน เพอทำาใหเกดลวดลายในการทอ ดวยเทคนคพเศษ ๗. ไมหาบหก ใชประโยชนในการดงเสนดายใหตง ๘. ไมดาบ หรอไมหลาบ มคงามยาว ๒-๓ นว ลกษณะแบนยาวใชสอดผานดายยน แลวพลกขนทำาใหเกดชองวางใหกระสวยพงผาน ๙. ไมแปนก ทนงสำาหรบผนงทอผา ๑๐. เชอกเขา ใชดงเขากบไมหกใหตง ๑๑. แกนมวนผา เปนแกนทอยตรงกนขามกบแกนมวนดายยน ใชมวนผาททอเสรจแลว ๑๒. แกนมวยดายยน เปนแกนสำาหรบมวนดายยนจดเรยงเปนระเบยบ จำานวนเสนจะมมากหรอนอยขนอยกบความกวางของหนาผา และความละเอยดของผา
ความยาวของเสนดายยนเทากบความยาวของผาพบนน แกนมวนเสนดายยน จะมทสำาหรบปรบความตง-หยอน ของดายยน ซงอยดานหลงเครองทอ
การปลกฝาย ในการทอผาพนเมองของไทยนน กวาจะเปนผนผาจะตองผานกระบวนการ หลายขนตอนดวยกน เรมจากวตถดบทใชในการทอ สวนใหญจะมาจาก ฝาย และ ไหม ฝาย เปนพชเศรษฐกจเจรญเตบโตในบรเวณทมอากาศรอน ลกษณะดนเปนดนเหนยวปนทรายอากาศโปรง ไมชอบทรมเงาบง เสนใยของฝายดดความชนไดงาย เหมาะสำาหรบการเปนเครองนงหมในเมองรอน เพราะฝายดดความชนแลว ความชนจะระเหยกลายเปนไอ ผทสวมใสเสอผาดวยผาฝายจะรสกเยนสบาย ฝายจะปลกในเดอนพฤษภาคมตอกบเดอนมถนายน หรอเดอนกรกฎาคมตอเดอนสงหาคม แลวแตภมภาคทปลก ซงเปนฤดฝนเปนชวงทฝายไดรบฝนด ครนประมาณเดอนพฤศจกายนถงเดอนธนวาคมฝายจะแกและแตกปย การปลกฝายชาวบานจะปลกไปพรอมๆ กบการปลกขาว ระยะเวลาทใชในการปลกฝายจนกระทงสามารถเกบปยไดใชเวลาประมาณ 6 - 7 เดอน ชาวบานทกครวเรอนสามารถปลกฝายไดแลวนำาเสนใยของฝายมาทอเปนผนผา สำาหรบเปนเครองนงหมและใช ในชวตประจำาวน แหลงปลกฝาย ในประเทศไทยอยทจงหวดเลย เพชรบรณ นครสวรรค พจตร ลพบร ปราจนบร สโขทย เพชรบร นครราชสมา และกาญจนบร ผลผลตของฝายทนำามาใชประโยชนไดแก ดอกฝาย เปลอก เมลดฝาย และเนอเมลดฝาย ดอกฝายมสขาวลกษณะเปนเสนใยขนปยใชทอฝามาแตโบราณ ในปจจบนเสนใยจากฝายนำามาใชประโยชนไดหลายอยาง โดยเฉพาะอตสาหกรรมเครองนงหมและเครองใชในบาน สำาหรบ พนธฝายในประเทศไทย มมากมายหลายชนด นบตงแตฝายตน ซงเปนฝายพนเมองของไทย ดอกฝายมขนาดเลก สนำาตาล เสนใยสน ๆ ใชในการทอผาดวยมอแบบพนเมอง และฝายชนดอน ๆ ใชในอตสาหกรรมทอผา ฝาย เปนพชทชาวบานปลกไปพรอม ๆ กบการปลกขาว ใชเวลาประมาณ 6 - 7 เดอน จงเรมเกบดอกฝาย
มาผงใหแหง นำามาผานกระบวนการตางๆ คอ อว ดด ลอ เขน ทำาเขดทำาไจ กอนทจะยอมสจะตองฆาฝายเสยกอน โดยการนำาไจฝายไปแช ในนำาขาวจาวทนงสก แลวนำามาตดวยทอนไมใหนำาขาวเขาไปผสมกบเสนดายกอนจง นำาไปตากแหง เพอใหเสนดายคงทน เมอยอมสเสรจกนำาเสนฝายไปเขาเครองมอ หมนทเรยกวา กวก เพอปนดายใหเรยบเสมอและแนนยงขน จงนำาไปคนหรอสบหลกคน หรอทขงดายกอนนำาไปเขาเครองทอทเรยกวา กหรอหก เพอทอใหเปนผนผา เวลาการเกบฝายจะอยในชวงเดอนพฤศจกายน หรอ ธนวาคม เมอเกบดอกฝาย แลวจะนำามาตากผงแดดใหแหงสนท แลวเกบสงสกปรกทเจอปน ออกจนหมด นำาไปแยกเมลดฝาย ออกจากปยฝาย ดวยวธการนเรยกวา "อวฝาย” แลวนำาปยฝายไปดด ใหปยฝายแตกตวละเอยดฟขนดวยแรงสนสะเทอนของสายดด ซงเรยกวา "กงดดฝาย ” จากนนนำาปยฝายทดดจนเปนปยละเอยดด แลวไปลอดวย "ไมลอ” โดยใชไมลอคลงบนแผนปยฝายทวางอยบน กระดานลอ ใหเปนแทงกลมยาว แลวดงไมลอออก“ ”แทงกลมยาวทลอเสรจแลว เรยกวา "ดว ” หลงจากนนจงนำาไปเขนฝายใหเปน เสนใย โดยใชอปกรณทเรยกวา "หลา” ทมสายพานเชอกโยงจากหลา ไปป นหมนแกนเหลกไน เพอลอฝายใหเปนเสนใยพนมวนอยกบแกนเหลกไน เมอเตมเหลกไนแลว จงจดฝายเขา "ไมขาเปย ” เพอทำาเปนไจหรอปอย โดยกะขนาดเอง หลงจากนนจงนำาเสนฝายไปยอมสทตองการ ในบางทองถน นยมนำาเสนดายไป "ฆา” ดวยการชบนำาขาวหรอใหฝายมความเหนยว คงทนไมขาดงาย จากนนจงนำาไปใสกงเพอกวกเสนดาย แลวนำามาป นหลอดแยกเสนฝายออกเปน 2 จำาพวกคอ เสนยน และเสนพง เพอใชในการทอผาตอไป เสนใยทไดจาก "ฝาย”จะมสขาว หรอ สขาวขน หรอสนำาตาลออน ขนอยกบชนดของฝาย ดงนนเมอนำามาทอจงตองนำาฝายไปยอมเพอใหเกดสทสวยสดงดงาม ในอดตสทนำามายอมฝายนนจะไดจากวสดธรรมชาตซงสามารถหาวตถดบไดตามทองถนไมวาจะ เปนเปลอกไม รากไม ดอก ผล หรอจากสตวบางชนด แตเนองจากกรรมวธในการสกดสจากธรรมชาตคอนขางยงยาก และวตถดบ เรมหายาก อกทงสสนทไดไมมความ
หลากหลาย คณภาพในการยอมไมดนก จงมการนำาสทไดจากระบวนการทางวทยาศาสตร หรอสเคมมาใชในการยอม ซงชวยใหสะดวก รวดเรว รวมทงยงใหสสนตาง ๆ มากมาย สามารถไลระดบสได จงทำาใหผทใชกรรม วธการยอมสธรรมชาตลดนอยลงมาก เนองจากราคาไมแพง หา ไดงาย ใชสะดวก และควบคมนำาหนกของสไดงายกวา ปจจบนสทนำามายอมเสนใยฝาย สามารถแบงไดเปน สธรรมชาตและสวทยาศาสตร ส ทไดจากธรรมชาตทงหมดไดมาจากพช และสตวบางชนด สทไดจากพช จะนำามาจากสวนตาง ๆ ไดแกเปลอก ราก แกน ใบ ดอก และผล สวนสตวนนไดมาจาก "ตวครง” วตถดบ ทนำามาใช และกระบวนการในการยอมสธรรมชาตนน แตละทองถนกจะมความแตกตางกนสสนทไดจงแตกตางกนไป
ขนตอนการยอม การยอมนนแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ การยอมเยนและการยอมรอน การยอมเยน นนจะนยมยอมในหมอดน โดยการเตรยมนำาสใสไวในหมอ จากนนนำาเสนฝายไปจมลงในหมอ ใชมอคน บบ จนกระทงไดสตามตองการ หรอจะทำาการหมกไวเพอใหสทไดเขมขน การยอมรอน เปนการนำาเสนฝายไปตมในหมอทใสนำาส ใชไมคนเพอใหฝายโดนนำาสอยางทวถง เมอไดสตามตองการจงนำาไปซกและตากแหงซงการยอมรอนมขนตอนดงน 1.นำาเสนฝายทจะไปทำาการยอม มาซกดวยนำาสะอาดเพอขจดฝนผงและไขตาง จากนนบบนำาออกใหหมาดเพอใหสท ยอมตดเสนฝายอยางสมำาเสมอ 2.นำาเสนฝายทบบหมาดแลวลงไปตมในหมอนำาส คนฝายอยางสมำาเสมอ เพอใหสเขาไปในเสนฝายอยางทวถงประมาณ 30 นาท (ขนอยกบชนดของวตถดบทนำามายอม) 3.เมอไดสตามตองการ นำาเสนฝายขนจากหมอตม บดใหหมาด นำาไปซก
ดวยนำา สะอาด แลวตากใหแหง ถาตองการใหสเขมขนสามารถนำามาตมอกครงหนงจนกวาจะไดสตามตองการ
หมายเหต : วตถดบแตละชนดใหสเหมอนกนแตคนละโทนส
ส ชนดของวตถดบ แดง ตวครง, รากยอ, เปลอกกอ แดงเลอกนก (สม) ผลสะต เขยว เปลอกมะมวง, เปลอกลนฟา, ใบหกวาง, เปลอกสมอ, สก เหลอง ขมนชน, แกนแข, เปลอกขนน ดำา ผลมะเกลอ, ผลกระจาย นำาตาล เปลอกประด, เครอโกย, ผลหมาก เทา เปลอกบก, เหงากลวย มวงเทา เปลอกหวา มวงออน ผลหวา คราม, นำาเงน, ฟา ตนคราม
(ขอมลจาก พพธภณฑผา มหาวทยาลยนเรศวร ตำาบลทาโพธ อำาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000)
วธการทอผา ปจจบน ถงแมวายงไมมหลกฐานทแนชดบงบอกถงตนกำาเนดของการ ทอผา แตกสามารถเทยบเคยงกบหลกฐานอน ๆ ซงมความคลายคลงกนโดย มเหตผลหลายอยางสนบสนนแนวคดทวา การทอผามววฒนาการมาจากการ ทำาเชอก ทอเสอ และการจกสาน โดยเฉพาะอยางยงลายเชอกทาบทปรากฎ รองรอยใหเหนบนภาชนะดนเผา ซงพบเปนจำานวนมากตามแหลงโบราณคด กอนประวตศาสตรสมยหนใหม เรอยมาจนถงแหลง
โบราณคดสมยประวต ศาสตร ดวยเหตนเอง จงกลาวไดวาการทอผาเปนงานหตถกรรมทเกาแกทสด ในโลกงานหนง หลกของการทอผา กคอการทำาใหเสนดายสองกลมขดกน โดยทงสอง พวกตงฉากกน เสนดายกลมหนงเรยกวา ดายยน และอกกลมหนงเรยกวา ดายพง ลกษณะของการขดกนของดายพงและดายยน จะขดกนแบบธรรมดาทเรยกวาลายขด หรออาจจะเพมเทคนคพเศษเพอใหผามลวดลาย สสนทสวยงามแปลกตา
ขนตอนในการทอผา 1. สบเสนดายยนเขากบแกนมวนดายยน และรอยปลายดายแตละเสนเขาในตะ กอแตละชดและฟนหว ดงปลายเสนดายยนทงหมดมวนเขากบแกนมวนผาอกดานหนง ปรบความตงหยอนใหพอเหมาะ กรอดายเขากระสวยเพอใชเปนดายพง 2. เรมการทอโดยกดเครองแยกหมตะกอ เสนดายยนชดท 1 จะถกแยก ออกและเกดชองวาง สอดกระสวยดายพงผาน สลบตะกอชดท 1 ยกตะกอชดท 2 สอดกระสวยดายพงกลบ ทำาสลบกนไปเรอย ๆ 3. การกระทบฟนหว (ฟม) เมอสอดกระสวยดายพงกลบกจะกระทบฟนหว เพอใหดายพงแนบตดกน ไดเนอผาทแนนหนา 4. การเกบหรอมวนผา เมอทอผาไดพอประมาณแลวกจะมวนเกบใน แกนมวนผา โดยผอนแกนดายยนใหคลายออกและปรบความตงหยอนใหม ใหพอเหมาะ
การทอผาพน เปนการใชหลกการทอผาเบองตน ทนำาเอาดายเสนยนและดายเสนพงมาขดกน เพอใหเกดเปนผนผา โดยดายเสน พงและเสนยนอาจเปนดายสเดยวกน หรอตางสกน หรอนำาเอาเสนดายทเปนดนเงนหรอดนทองมาทอควบดาย เพอใหผา มความมนระยบ สวยงามยงขน
เทคนคพเศษทใชในการทอผา การขด ขด หมายถง กรรมวธในการทอผาเพอใหเกดลวดลายตางๆ ขนมา โดยวธการเพมเสนดายพงพเศษในระหวางการ ทอ เพอใหเกดลวดลายทโดดเดนกวาสพน วธการทำาคอ ใชไมเขยหรอสะกด เพอชอนเสนดายยนขน แลวสอดเสนดายพง ไปตามแนวทถกจดชอน จงหวะการสอดเสนดายพงนเอง ททำาใหเกดเปนลวดลายตางๆ การจก เปนเทคนคการทอผาเพอใหเกดลวดลายตางๆ โดยเพมเสนดายพงพเศษสอดขนลง วธการคอ ใชขนเมน ไม หรอนว สอดเสนดายยนขน แลวสอดเสนดายพงพเศษเขาไป ซงจะทำาใหเกดเปนลวดลายเปนชวง ๆ สามารถทำาสลบสลวดลายได หลากส ซงจะแตกตางจากการขดตรงทขดทเปนการใชเสนดายพงพเศษเพยงสเดยว การทอผาวธจกใชเวลานานมากๆ มกทำา เปนผนผาหนาแคบใชตอกบตวซน เรยกวา "ซนตนจก” การทอมดหม ผามดหมมกรรมวธการทอผาทใชเทคนคการมดและการยอม เรมจากนำาเสนดายหรอไหมมายอมสแลวมดบรเวณท ตองการเกบไว เมอนำาไปยอมสอน จะไดไมตดส เพยงซมเขามาบางสวน โดยยอมเรยงลำาดบจากสออนไปหาสเขมจนครบ ตามลวดลายทกำาหนด หลงจากนนจงนำาดายกรอเขาหลอดตามลำาดบ แลวนำาไปทอจะเกดลวดลายบนผนผาทมลกษณะคลาด เคลอนเหลอมลำา อนเปนเอกลกษณเฉพาะของมดหม การทอผาชนดนจงตองอาศยความชำานาญในการมดยอมและทอเปน อยางมาก ผามดหมมอยหลายชนด ไดแก 1. มดหมเสนพง 2. มดหมเสนยน 3. มดหมเสนยนและเสนพง การทอผายก เปนกรรมวธการทอใหเกดลวดลายโดยการยกตะกอแยกดายเสนยน และในบางครงการยกดอกจะมการเพมดายเสน พงจำานวนสองเสน หรอมากกวานนเขาไปในผนผา ลวดลายททอจะเปนลายทเกยวของกบวถชวต สงแวดลอม
และความเชอทางศาสนา ซงไดแก ลายปราสาท ลานธรรมาสน ลายสตว ลายพช ลายจากสงของเครองใช และลายเรขาคณต
ขอมล : 1. ผาจากแหลงโบราณคดในประเทศไทย กองโบราณคด กรมศลปากร 2. วงจรศพทในวฒนธรรมการทอผาของชนกลมไทยพวน ผชวยศาสตราจารย สพตรา จรนนทนาภรณ
สวน ผาไหม ไดจากตวไหมโดยนำารงไหมทผงแดดแลว มาตมในนำารอน แลวสาวขนมาทำาเปนไจไหม จากนนนำามาฟอกใหเสนนม ตากแหง แลวนำามากวก เพอใหเสนใยไหมตดตอเปนเสนเดยวกนตลอด ยอมสแลวจงนำาไปทอเปนผนผา ใน การยอมส นน ในอดตนยมยอมดวยสทได จากวสดธรรมชาต โดยสกดมาจากสวนตาง ๆ ของพชทม อยในทองถน เชน เปลอกของลำาตน แกน ราก ลก ผล ดอก ใบ พชทใชยอม เชน ครง คราม ลกหวา ใบหกวาง แถลง หรอจากสตวบางชนด ปจจบนมการนำาสวทยาศาสตรหรอ สเคมมาใชในการยอมมากขน เนองจากราคาไมแพง หา ไดงาย ใชสะดวก และควบคมนำาหนกของสไดงายกวา
ขอมล : ผาทอพนเมอง การสำารวจผผลตทวประเทศ มหาวทยาลยศลปากร
วถชวตชมชนกบผาไหมเมองสรนทร
ทบานทาสวาง ต.ทาสวาง อ.เมอง จ.สรนทร ซงอยหางจากตวเมองสรนทร ไปทางทศเหนอประมาณ ๘ ก.ม. ตามถนนสาย สรนทร - เมองลง มการ ทอผายกทองโบราณ สรางความมหศจรรยแกผพบเหนจนแทบไมนาเชอวาจะเปนผาททอจากฝมอ
มนษยเดนดนธรรมดาอยางเรา ๆ ความสวยงามของผายกทองโบราณ เกดจากการประดษฐคดคนของ อ.วรธรรม ตระกลเงนไทย ลกหลานชาวบานทาสวางนนเอง ซงไดแนวความคดจากการใชลายผาโบราณ มาผสมผสานกบลายจำาหลกทปรากฏอยตามปราสาทขอมในทองถนอสาน ผนวกกบภมปญญาทองถนดงเดมของคนสรนทร ออกแบบเปนลายผาไหมใหม เรยกวาผายกทองโบราณ สวยงามประหนงวาเกดจากการเนรมตของเทพเจาการออกแบบลายแตละลาย ใชเวลาออกแบบ เขยนแบบ เกบตะกอนานถง ๒ - ๓ เดอน ในดานการทอผาแตละผนกตองใชเวลาทอ ๑-๓ เดอน/ผน จงจะเสรจตองใชชางทอประจำากแตละก ๔ คนขนไป คอย ๆ ทอได ๕-๗ เซนตเมตร/วน ผาแตละผนทอจากเสนไหมทยอมจากสธรรมชาตยกเปนลวดลายตาง ๆ ตามจนตนาการดวยดนทองของอนเดย ซงไมมจำาหนายในทองตลาด
อ.วรธรรม ตระกลเงนไทย ผคดคนลายผายกทองโบราณ เปนลกหลานชาวบานทาสวาง สำาเรจการศกษาดานศลปะประจำาชาตจากสถาบน เทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตเพาะชางกรงเทพ ปจจบนเปนอาจารยพเศษอยทศนยศลปาชพสวนจตลดา ไดมโอกาสรบสนองใตเบองพระยคลบาทสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ทอผาฉลองพระองค มตะกอลายถง ๑,๔๑๘ ตะกอ ทอผาลายหงหอยชมสวนใหภรยาเอกอครราชทตสหรฐอเมรกาประจำาประเทศไทย มตะกอลาย ๓๖๐ ตะกอ ซงถอวาเปนผาชนสงทคนทวไปแทบไมมโอกาสไดใช
แตสำาหรบวถชวตของชมชน โดยปกตกยงนยมใชผาไหมในชวตประจำาวนผากนโดยทวไป ซงผาไหมเมองสรนทร มลกษณะโดดเดนดวยลวดลายอนเปนเอกลกษณเฉพาะทไดรบอทธพลมาจากเขมร จะมความแตกตางจากผาไหมทวไปอยางเหนไดชด บงบอกความเปนผาไหมเมองสรนทร ดวยเหตนลายดอก ลายขด มดหมจงไมเหมอนใคร อกทงยงนยมใชไหมหนง หรอ ไหมนอยทเขมรเรยกวา"โซดซจ" (ไหมเนอใน) เปนซงเปนเนอไหมชนในทมเสนไหมเสนเลกละเอยด นม เงางาม มคณภาพดทสด ซงกวาจะไดตอง
สาวไหมจากเปลอกไหมทปมปมมาก เรยกวาไหมสาม ไหมสอง เสยกอนจะมาเปนไหมหนง
สวนการยอมส ยงนยมใชสจากธรรมชาต เชน สแดงจากเปลอกประด ครง รากยอปา มะไฟ สเหลองจากหวขมนชน เปลอกปะโหด รวมถงการทอทมความแนน ใชความประณตละเอยดออนในการทอ รวมถงการผสมผสานลวดลายตางๆ เขาดวยกน หมบานทเปนแหลงทอผาสำาคญนอกจากบานทาสวาง คอ บานเขวาสนรนทร กง อ.เขวาสนรนทร บานจนรม ต.ตาออง อ.เมอง และบานสวาย ต.สวาย อ.เมอง
ในหมบานผาไหมสรนทร โดยทวไปนน ถอวาผาโฮลเปนผาไหมทดทสด โฮล คอ ไหมมดหม แตพเศษแตกตางจากมดหมทวไปตรงการคดเลอกเสนไหม การมดยอม การทอสวนใหญประกอบดวยสเทา แดง ขาว เขยว และเหลอง วากนวาผาโฮลของแทนน ถานำาไปรองนำา นำาจะไมรว คนสรนทรแตโบราณนยมทอผาโฮลมอบไวเปนมรดกเฉพาะทายาทคนพเศษทสด เนองจากตองลงทน ลงแรง และใชเวลานานชาวบานมกนำามาใชเฉพาะในโอกาสสำาคญๆ เชน งานแตงงานบญ เทานน
ผาอมปรมเปนผามดหมสองทาง ทมการมดหมทงเสนพงและเสนยน เมอทอแลวจะเปนลายตารางเลกๆ ซงเปนเอกลกษณเฉพาะของสรนทร สวนมดหมลายอนๆ กมทงลายหมโคม หมลายกนก เชน พมขาวบณฑ ลายพระตะบอง ลายพนมเปญ มดหมลายโบราณ เชน ลายเวสสนดรชาดก ลายนครวด-นางรำา
ผาไหมยกดอก ทอลวดลายเพมเขาไปในเนอผาเพอทำาใหผาทงสองดานมลวดลายตางกนดานหนงคมชดและเรยบ อกดานมลวดลายหยาบ เชน ลายลกแกว ลายดอกจน ลายดอกพกล
ผาขาวมาไหม เรยกวา สไบเปราะฮ เปนผาลายทางยาวทางบางหมบานจะมการทอยกขตลายชาง ลายมา ทเชง
กลมผลตผาไหมยอมสธรรมชาต
กลมแมบานเกษตรกรบานสำาโรงหมท 4 ต.โพนครก อ.ทาตม โทร. 0-4459-1161
กลมแมบานเกษตรกรบานโคกสะอาด หมท 2 ต.คตน อ.กาบเชงโทร. 0-4455-9049
กลมแมบานเกษตรกรบานนาแหว หมท 7 ต.สวาย อ.เมองสรนทรโทร. 0-4451-5016
กลมแมบานเกษตรกรบานสามโค หมท 6 ต.ปราสาททอง กงอ.เขวาสนรนทร โทร. 0-4450-2234
กลมแมบานเกษตรกรบานนาโพธ หมท 7 ต.เขวาสนรนทร กง อ.เขวาสนรนทร โทร. 0-1600-7965
กลมแมบานเกษตรกรบานนาแหวหมท 7 ต.สวาย อ.เมองสรนทร โทร. 0-4451-5016
กลมแมบานเกษตรกรบานสามโคหมท 6 ต.ปราสาททอง กง อ.เขวาสนรนทรโทร. 0-4450-2234
กลมแมบานเกษตรกรบานนาโพธหมท 7 ต.เขวาสนรนทร กง อ.เขวาสนรนทรโทร. 0-1600-7965
กลมผลตผาไหมมดหม
กลมแมบานเกษตรกรบานนาแหว หมท 7 ต.สวาย อ.เมองสรนทร โทร. 0-4451-5016
กลมแมบานเกษตรกรบานสามโค หมท 6 ต.ปราสาททอง กง อ.เขวาสนรนทร โทร. 0-4450-2234
กลมแมบานเกษตรกรบานนาโพธ หมท 7 ต.เขวาสนรนทร กง อ.เขวาสนรนทร โทร. 0-1600-7965
กลมแมบานเกษตรกรบานโคกสะอาด หมท 2 ต.คตน อ.กาบเชงโทร. 0-4455-9049
ผาไหมแทดอยางไร?วธการดผาไหม เนองจากผาไหมไทยเปนผาททอจากเสนใยธรรมชาต จงมวธพสจนทงายเนองจากเสนใยธรรมชาตจะมความแตกตางจากเสนใยสงเคราะหอยมาก โดยเฉพาะความโปรงและความละเอยดของโครงสรางทเปนธรรมชาต รวมทงนำาหนกจะเบากวาในผาปรมาตรเทาๆ กน ขนตอนท 1 สงเกตโดยรวม ถาเปนไหมเนอละเอยดจะทอจากไหมเสนเลกซงมความเงาและอาจมขไหมหรอปมไหมอยบางแตไมมากซงเปนธรรมชาตแทๆ ของไหม สวนผาไหมเนอหยาบจะมความเงานอยลงมากแตมขไหมอยทวทงผน เปนเอกลกษณ แตทงความเงาและขไหม ในปจจบนนสามารถเลยนแบบใหใกลเคยงกนไดเงาคลายกน มขไหมคลายกนแตเรองโครงสรางและความโปรงใสสบายยงไมสามารถ เลยนแบบธรรมชาตได ขนตอไปจะเปนวธดทละเอยดลงไปอก
ขนตอนท 2 หากผาไหมทเราซอมามความเงาและมขไหมกยงไมสามารถวางใจได 100 % เนองจากเทคโนโลยสมยใหมสามารถใชเสนใยสงเคราะหทำาใหใกลเคยงกนได แตโครงสรางของเสนใยตางกน วธพสจนลำาดบตอไปกคอ ดงเสนไหมจากผาทงในแนวตง และในแนวนอน เหตทใหดงทง 2 แนว เนองจากบางครงจะมการปลอมเพยงครงเดยว คอปลอมเฉพาะทางทอแนวนอนแตทางยนหรอแนวตงจะเปนเสนไหมจรง ขอสงเกตนเนองจากพบวามคนนำาผาไหมมาเรขายในราคาทถกมากกวาปกตจงเอะใจและซอมาลองทดสอบดพบวาเปนผาไหมแท แตเพยงครงเดยว อกครงเปนเสนใยสงเคราะห ดงนนการทดสอบจงควรดทง 2 แนวผา เมอดงเสนดายมาแลวลองจดไฟเพอสงเกต ถาเปนเสนไหมแท ๆเมอโดนไฟแลว จะหดเลกนอยแตไมรวมเปนกอนเหมอนเสนใยสงเคราะห ตรงนจะเปนจดแตกตางทสำาคญ ลกษณะของเสนใยสงเคราะหทมความเงาจะมสวนผสมของพลาสตก จงหดตวและมกลนเหมนเหมอนพลาสตกไหม
ดงเสนใยทงแนวนอนและแนวตงไมตองมากประมาณ 2-3 เสน
จะหดตวเลกนอยชาๆ ไมเปนกอนเหมอนเสนใยสงเคราะห
ขนตอนท 3 ใหสงเกตความเปราะของเสนใยถาเปนผาไหมแทเสนใยจะเปนธรรมชาต มโครงสรางทเลกเมอถกไฟจะเปราะเมอใชนวขยกจะแตกเปนเถา สวนกลนกจะไมเหมนมาก และเปนกลนธรรมชาต แตถาเปนไหมสงเคราะห
จะมกลนเหมอนพลาสตกไหมและจะไมเปนเถาหรอผงแตจะหดตวและเปนกอนตดกน เพราะเสนไยสงเคราะหจะมสวนผสมของพลาสตก
เมอจบดจะกรอบและและบดเปนผงละเอยดไดงายไมเหนอะเปนกอนและไมอมความรอน ทงหมดนกเปนวธสงเกตคราว ๆ ในการดผาไหมวาแทหรอไมแท สำาหรบทานทมประสบการณทตางไปจากนสามารถแนะนำาเพมเตม เพอเราจะไดแนะนำาตอ ๆ กนไป
การตรวจสอบคณภาพผาไหม
เนองจากผาไหมเปนหตถกรรมซงเกดจากผลผลตจากธรรมชาตทงวตถดบและกระบวนการในการทอกอนจะมาเปนผาไหม 1 ผน ผาไหมแตละผนจะมความเปนเอกลกษณสวนตวอนเนองมาจากผทอ การออกแบบในแตละภมภาคจะแตกตางกน รวมทงวตถดบหลกสำาคญอนไดแกเสนไหม ชนดเรยบ,หยาบหรอมขไหม ลวนเปนสวนสำาคญในเอกลกษณของผาไทยเพราะฉะนนงานหตถกรรมของผาไหมไทยจงไมสามารถนำามาเปรยบเทยบและวดคณคามาตรฐานเหมอนดงเชนผาชนดอน ทเปนงานอตสาหกรรมและผลตเพอจำานวนมากได การตรวจสอบและคดเลอกจงมความแตกตางกน
การดแลรกษาผาไหมสำาหรบผาไหมทซอมาใหม กอนจะนำาผาไหมไปตดควรจะนำาไปแชนำาหรออบไอนำากอนเพอใหผาไหมอยตว การซกผาไหม การทำาความสะอาดผาไหมใหดใหมอยเสมอ ควรซกดวยนำายาซกแหง ชนดออน ถาเปนนำายาซกแหงททำามาสำาหรบผาไหมโดยเฉพาะกจะดมาก ไมแนะนำาใหซก ผาไหมดวยเครองซกผา เพราะจะทำาใหผาไหมยบมากและ รดยาก ควรซกผาไหม ดวยมอดวยความนมนวล และไมควรขยหรอบดผาแรงๆ เพราะจะทำาใหผาเสยทรง หากนำาผาไหมลงนำาแลวไมควรแชใวนานโดยเฉพาะ ผาสสด เชน สมวง สชมพสด สบานเยน หลงจากซกเสรจแลวควรสลดผาไหมใหคลายตวและไมยนกอนนำาไปตาก เมอผาแหงจะทำาใหรดผาไหมไดงายขนการตากผาไหมการตากผาไหมควรตากในทรม หรอแดดออนๆ เพอปองกนสซดเนองจากถกแดดจด กอนตากควรสลดใหผาคลายตวกอน จะทำาใหงายตอการรดมากยงขนการรดผาไหม หลงจากผสมนำายารดผาตามสดสวนทกำาหนด (แนะนำาใหใชนำายารดผาไหมโดยเฉพาะ) ใหฉดพรมนำายาใหทวทงตว สำาหรบผาไหมทวไปใหใชความรอนตามทเตารดแตละยหอ กำาหนด แตสำาหรบผาไหมพมพใหลดความรอนลงจากปกตประมาณ 1-2 ระดบ สำาหรบผาไหมทยบมากใหพรมนำาหรอฉดนำายาหมาดๆ แลวพบใหเรยบรอยใสถงพลาสตก นำาเขาชอง แชแขงในตเยนประมาณ 10 นาทแลวจงนำาออกมารด จะทำาใหรดไดเรยบ และงายกวาเดม เนองจากใยผามความชนอยภายในอยางสมำาเสมอ
ผาไหมหลากลวดลายในแบบตางๆ
มมผาพนเมอง ผาสพนและลายสกอต ผาพนคอลายสวย
มมผาสพน หลากสสน มมผาบาตก กระดมกระเปา,ซองใสแวนฯลฯ
มมผาลกแกวมดหมและผามดหมลายสวย
ผาไหม "ลายลกแกว" และผาไหม พนเมอง "ลายลกแกวมดหม" ในแบบตางๆ
ผาไหมสไบลกแกวมดหม
ผาไหมลายลกแกวลายดงเดม
ผาไหมลายลกแกวลายใหม
ผาไหมพนเมองลายลกแกวมดหม
ผาไหมพนเมองลายลกแกวมดหม
ผาไหมพนเมองลายลกแกวมดหม
ผาไหมลายลกแกวลาย 8 ตะกอ
ผาไหมลายลกแกวลายใหมๆ
ผาไหมสอดดนทอง,เงน,รง
ผาไหมสพน ผาไหมลายสกอต
ผาไหมลายหมสลบ ผาไหมลายสายฝน ผาไหม 6 เสนแบบมขไหม
ผาไหมบาตก ผาไหมแพรวา ผาไหมมดหม
ผาไหมขดดนทอง
เสนไหมและผาไหมพนเมองแบบตางๆ
ผาไหมโฮล ผาลายเกาแกของ จ.สรนทรมสแดงเปนหลกรบทอสอนๆตามสง
ผาไหมยกดอก 17 ตะกอ นานๆจะมมาสวนใหญจะม 10-12 ตะกอ
เสนไหมใหญเนอหยาบสเหลองสำาหรบทอผาเนอหนาชนดทมขไหม
เสนไหมเนอเนยนสขาวสำาหรบทอผาเนอเรยบ
ชออเมลหวขอ
รายละเอยด
รหสปองกนสแปม *
« Back
251015 ความรเ รองผาไ ทย sendmail this_is_ja@yahoo
