อสค. เปนผทำ ง นดแลสขภ พของครอบครวตนเอง โดยไมรบค ตอบแทนใดๆและไมหวงสงตอบแทนรวมถงจะไมเรยกรองสงตอบแทนใดๆ นอกเหนอไปจ กก รไดชวยเหลอคนในครอบครวและผอนไดพนทกข ม

คมออ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.)

คำ นำ

ประเทศไทยไดรบการยกยองจากองคการอนามยโลกและประเทศสมาชกทวไปวา เปนประเทศทสรางระบบการสรางความรในชมชน เพอใหคนมความรเรองสขภาพสามารถดแลสขภาพของประชาชนในระดบชมชนไดเปนอยางด ดวยการสรางการมสวนรวมของประชาชนในรปแบบอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบาน (อสม.) ทดทสดแหงหนงของโลก

สวนในระดบครอบครว ซงเปนแกนกลางของสงคมทเปนรากฐานสำาคญยงตอการดำารงชวตหากมการสรางเครอขายความรดานสขภาพตอยอดจากชมชนเขาสครวเรอน จะทำาใหประชาชนมความรและทกษะในการวเคราะหและจดการปจจยเสยง ภยสขภาพ สามารถดแลสขภาพคนในครอบครวตนเองได

ครอบครวเปนกลมบคคลทมความผกพนและใชชวตรวมกนมปฏสมพนธเกยวเนองกนไมวาจะเปนพอแมญาตพนอง ซงแตละคนจะมพฤตกรรมสขภาพทแตกตางกน มปญหาดานสขภาพทอาจจะเหมอนกนหรอตางกนแลวแตสขภาวะของแตละบคคลการทจะทำาใหครอบครวนนๆมสขภาพด มชวตยนยาว และสามารถอยในสงคมไดอยางปกตสขนน จะตองไดรบการดแล แนะนำา สงเสรม ปองกน จดการความเสยงและภยสขภาพ ไมใหเกดปญหาดานสขภาพขน หากมผปวยหรอผทมภาวะพงพงในครอบครวตองไดรบการดแล ซงบคคลทดและเหมาะสมทสดกคอ สมาชกในครอบครวนนๆ เอง

กระทรวงสาธารณสข จงไดดำาเนนงานอาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) ดวยการนำาลก หลาน ญาต พนองหรอสมาชกในครอบครวรวมถงเพอนบานหรอบคคลทครอบครวไววางใจใหมาเปนผดแลสขภาพของครอบครว นำามายกระดบ ปรบทศนคต และเพมเตมความรรวมกบการนำาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชมากขน เพอนำาบคลากรเหลานนมาเปนพลงและเปนเครอขายเขาสครวเรอนใหมคนรวธในการดแลสขภาพ คนในครอบครวได โดยการเรยนรจากเจาหนาทสาธารณสข จตอาสา และ

การเรยนรดวยตนเอง ในปงบประมาณ 2560 กระทรวงสาธารณสข มงเนนใหมการดแลสขภาพระดบครอบครวหรอการสงเสรมให

ครอบครวมศกยภาพในการดแลสขภาพตนเอง โดยให อสค. แสดงบทบาท สมาชกในครอบครวมการประพฤตปฏบตตนในการดแลสขภาพตนเองและเกดผลจากการประพฤตปฏบตในการดแลสขภาพของคนในครอบครว เชน สมาชกในครอบครวทมภาวะไตเรอรง ลดระยะการปวยจากระยะท 4 เปน

ระยะท 3 หรออยในภาวะคงทระยะท 4 หรอครอบครวทมผสงอายตดบานตดเตยง ชวยเหลอตวเองมากขน หรอลดการตดเตยงมาเปนตดบานมากขน หรอครอบครวทมสมาชกปวยดวยโรคไมตดตอเรอรง (NCDs) โดยเฉพาะโรคความดนโลหตสงและเบาหวาน สามารถคมความดน เบาหวานได ไมมภาวะแทรกซอน จงไดจดทำาคมอ อสค. ขน เพอใชงานการดแลสขภาพครอบครวเพอคมความดน เบาหวาน ปองกนภาวะแทรกซอนทงโรคหลอดเลอดสมอง โรคหวใจ และโรคไต

กระทรวงสาธารณสข จงหวงวาเอกสารฉบบนจะเปนประโยชนกบอาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) ทจะนำาไปใชเพอการดแลครอบครวใหมสขภาพดมชวตยนยาว และสามารถอยในสงคมไดอยางปกตสขตอไปและหนนเสรมการเสรมสรางศกยภาพการดแลสขภาพตนเองระดบครอบครวใหมประสทธภาพมากขน

กรมสนบสนนบรการสขภาพกระทรวงสาธารณสขตลาคม 2559

“เรองสขภ พ ไมมใครดแลตวเราไดดเทากบ

เราตวดแลตวเร เอง”

ก รดแลสขภ พระดบครอบครว “คนในแตละครอบครว ดทสด เหม ะสมทสด ทจะทำ หน ทในก รดแล

สขภ พคนในครอบครวของตนเอง”

ม เปน อสค.ดแลสขภ พคนในครอบครวเร กนเถอะ

อ ส สมครประจำ ครอบครว หรอ อสค. คอ คนในครอบครว ของแตละครอบครว หรอเพอนบาน ทไดรบก รคดเลอกและผ นก รฝกอบรมหลกสตร อสค. ตามทกระทรวงสาธารณสขกำาหนด ใหม ทำ หน ทดแลสขภ พของสมาชกในครอบครวตนเอง

อสค. ตองทำ อะไรอสค. มบทบาทหนาท 3 ประการหลก คอ

1. เปนแกนนำ ปฏบตตนด นสขภ พ ทมพฤตกรรมเปนแบบอย งใหครอบครวและเปนผดแลสขภ พของคนในครอบครวตนเอง

1

ก รดแลสขภ พครอบครวโรคไมตดตอเรอรง

1. โรคเบ หว นโรคเบาหวาน จะมอาการปสสาวะบอย ดมนำามาก กนเกง หวบอย

นำาหนกลด รวมทงมอาการจากรางกายขาดนำา เชน ออนเพลย วงเวยน มนงง ตามว คอแหง และสมรรถภาพทางเพศเสอม ภาวะนำาตาล ในเลอดสงกวา 120 มลลกรม/เดซลตร เนองมาจากความบกพรองของ "ตบออน" ซงปกตมหนาทสรางฮอรโมน "อนซลน" ทเปนตวควบคมระดบนำาตาล ในเลอด

ตวก รทท ำาใหเกดเบ หว น ไดแก คนทกนจเปนโรคอวน ชอบกนไขมน กนหวานมาก ไมชอบออกกำาลง

กาย และมประวตพอแม/ญาตพนองเปนโรคเบาหวาน

เบ หว นเปนโรคทมผลกบหลอดเลอดทวร งก ย

2. ถ ยทอดคว มรใหคนในครอบครวตนเองและชวยเหลอผทอยในภ วะพงพง

3. ประส นง นพฒน สขภ พครวเรอน และเปนเครอข ยใยแมงมมกบ อสม. โดยไมซำ ซอนบทบ ทกน

ทำาใหเกดโรคหลอดเลอดหวใจตบ โรคหลอดเลอดสมองตบ โรคหลอดเลอดสวนปลายตบ โรคหลอดเลอดทจอตาผดปกต โรคเสนประสาทสวนปลายเสอมและโรคไตเสอม

อ ก รภ วะแทรกซอนจ กโรคเบ หว น มดงน

ภ วะแทรกซอนท งส ยต เกดจากการทนำาตาลเขาไปในหลอดเลอดเลกๆ ในลกตาทำาใหหลอดเลอดฉกขาด ทำาใหการมองเหนของผปวยแยลง ตาหรอจอตาเสอม หรอมองเหนจดดำาลอยไปมา และอาจจะทำาใหตาบอดได ในทสด

ภ วะแทรกซอนท งระบบประส ท/เท หลอดเลอดเลกๆ ทมาเลยงเสนประสาทบรเวณปลายมอปลายเทาถก ทำาลาย ทำาใหเสนประสาทนนไมสามารถนำาความรสกตอไปได เชน รสกชาหรอปวดแสบปวดรอนตามปลายมอ เมอผปวยมแผล ผปวยกจะไมรตว หากผปวยเบาหวานมความดนโลหตสงรวมดวย จะทำาใหเกดภาวะแทรกซอนไดงายขนหรอมากขน

ผลของเบ หว นตอไต� ผลตอหลอดเลอดไต: เกดหลอดเลอดแขงและอดตน� ผลตอหลอดเลอดฝอยไต: เกดความเสอมและพงผดในหลอดเลอด

ฝอยไต � ผลตอทอไตฝอยและเนอเยอคำาจน : เกดพงผด

� ผลตอทางเดนปสสาวะ : การควบคมกลามเนอกระเพาะปสสาวะผดปกต ปสสาวะไมสด ตดเชองาย เกดการอดตนของทางเดนปสสาวะ

อตร คว มเสอมของไตจ กโรคเบ หว น� คนปกต อตราการกรองของไต = 90-120 มล./นาท� หลงอาย 30 ป อตราการกรองจะลดลงเฉลยปละ 1 มล./นาท� ผปวยเบ หว นทควบคมระดบนำ ต ลไมด� อตราการกรองจะลดลงเฉลยปละ 8-12 มล./นาท

ระยะของโรคไตเสอมจ กเบ หว น

ระยะท ระยะเวล นบจ ก ก รกรอง โปรตนใน ขน ดไต

เรมเปนเบ หว น ปสส วะ1 เมอเรมเปน เพมขน ปกต ใหญขน2 2-3 ป เพมขน ปกต3 5-10 ป ปกต เพมจากการ

ตรวจ อยางละเอยด

ปกต

4 10 - 20 ป ลดลงตอเนอง > 1 + จากการตรวจทวไป

ปกตหรอเลก

5 25 - 30 ป <10 มล./นาท > 1 + จากการตรวจทวไป

เลก

ผลของโรคไตตอเบ หว น

� - เพมคว มเสยงของก รเกดโรคหวใจและหลอดเลอด ทำาใหควบคมความดนโลหตไดยากขน ฟอสเฟตในเลอดสงทำาใหหลอดเลอดแขง และมสารททำาใหหลอดเลอดแขงเพมขน� - ย เบ หว นบ งชนดจะถกขบออกจ กร งก ยไดนอยลง หรอมผลข งเคยงง ยขน ทำาใหการใช อนซลนและยานอยลง เกดภาวะนำาตาลในเลอดตำาไดงายและยาวนานขนในผใชยาบางชนด เกดภาวะเลอด เปนกรดรนแรงได และผทใชอนซลน อาจเกดภาวะนำาและเกลอคงไดงายขน

ก รชะลอคว มเสอมไตในผปวยเบ หว น

� - ก รควบคมระดบนำ ต ลใหด ในกรณทยงไมมความเสอมของอวยวะตางๆทรนแรง ระดบนำาตาล กอนอาหาร 90-130 มก./ดล. ระดบนำาตาลเฉลย (ฮโมลโกลบนเอวนซ) <6.5 % สวนในกรณทยงมความเสอมของอวยวะตางๆทรนแรงแลว ระดบนำาตาลกอนอาหาร 110-140 มก./ดล.ระดบนำาตาลเฉลย <7 %� - ก รควบคมระดบคว มดนโลหตใหด โดยควรควบคมใหตำากวา 130/80 มม.ปรอท งดกนเคม (กนอาหารทมเกลอโซเดยมตำา) ลดนำาหนก (ในรายทอวน) งดบหรและแอลกอฮอล ออกกำาลงกายสมำาเสมอ และควรไดรบยา

� - ก รควบคมระดบไขมนในเลอดใหด ควรควบคมระดบไขมนเลวใหตำากวา 100 มก./ดล. ควบคมอาหารทไขมนสง ออกกำาลงกายสมำาเสมอ และอาจตองใชยาลดไขมนรวมดวย

ผลของโรคไตตอเบ หว น ในผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ทำาใหเสนเลอดพเศษสำาหรบการฟอกเลอดโตและแขงแรงชา มโอกาสตดเชองาย ความดนขณะฟอกเลอดตกหรอมาวะแทรกซอนทางหวใจไดงาย และมนำาตาลตำาขณะฟอกเลอดไดงาย

ผลของโรคไตตอเบ หว น ในผปวยทฟอกเลอดดวยก รล งไตท งชองทอง ทำาใหเกดการตดเชอไดงาย และนำาตาลจากนำายาลางไตทางชองทองจะทำาใหระดบนำาตาลในเลอดสงขน

ผลของโรคไตตอเบ หว น ตอก รปลกถ ยไต� 1. หลงการปลกถายไตเบาหวานจะกลบมา 100% และอาจเปนสาเหตใหไตทถกปลกถายเสอมได� 2. หลอดเลอดทแขงทำาใหการตอเสนเลอดทำาไดยากขน� 3. ผทมโรคหลอดเลอดหวใจมความเสยงตอการดมยา� 4. ระดบนำาตาลในเลอดทสงทำาใหแผลหายชา และตดเชองาย

ก รปฏบตตวของผปวยเบ หว นพบแพทยและตรวจปสสาวะ และตรวจเลอดตามทแพทยนดกนยาลดนำาตาล หรอฉดอนซลน และปฏบตตวตามคำาแนะนำา

แพทยไมซอยากนเองควรควบคมอาหารการกนอยางเครงครด เชน กนอาหารให

พอด ไมกนจบจบ งดเวนอาหารหวานๆ อาหารประเภทแปงและไขมน โดยเฉพาะกะท

ออกกำาลงกายสมำาเสมอ อยางนอยสปดาหละ 3 ครงพกผอนใหเพยงพอ ทำาจตใจใหราเรง ไมเครยด ไมวตกกงวล

งดสบบหรและเครองดมแอลกอฮอลหมนดแลรกษาความสะอาดเทา ไมสวมรองเทาทคบเกนไป ถา

มแผลทเทาตองรบรกษาทนทมลกอมหรอนำาตาลตดตวไวเสมอควรมบตรหรอสญลกษณทแสดงวาเปนผปวยเบาหวานตดตว

ตลอด

อสค. ใหคำ แนะนำ ผปวยโรคเบ หว น

- แนะนำาใหรบประทานยา/ฉดยาตามแพทยสงสมำาเสมอ- เนนใหผปวยควบคมระดบนำาตาลในเลอด ระดบความดนโลหต และ

ระดบไขมนในเลอด ใหเปนไปตามเปาหมายการควบคม- ควบคมอาหร/ลดนำาหนก- แนะนำาใหออกกำาลงกายอยางเหมาะสมตามวย- แนะนำาใหไปรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอนทางตา ไต และเทา

อยางนอยปละครงทกป- เยยมบานเพอตดตามการรกษาและปรบพฤตกรรมการบรโภค

อาหาร/การออกกำาลงกาย- ใหความร ขอควรปฏบตเมอตองเดนทาง- ใหความร ขอบงชทตองไปพบแพทย- ใหคำาแนะนำาเพอใหผปวย/ครอบครวประเมนผลการรกษาดวยตนเอง- แนะนำาใหไปพบแพทยตามนดสมำาเสมอ

คำ แนะนำ ในก รดแลตนเอง เพอลดนำ ต ลในเลอด

1. สมนไพรทชวยในก รลดนำ ต ลในเลอด ไดแก ตำาลง บอระเพด

ขอควรระวง กอนกนสมนไพรตองตรวจนำาตาลในเลอดวามระดบตำาหรอไม เพราะเมอกนสมนไพรแลว อาจทำาใหนำาตาลในเลอดตำากนไป

2. อ ห รทเหม ะกบคนเบ หว น1. กนเผอก มน ขาวกลอง เพราะมเสนใยอาหารสง 2. กนผกสด 4 - 5 ทพพ ตอมอ และควรกนขาวทกมอ 3. กนยอดหรอลกมะระขนก หรอหวกระปก เพอชวยลดการดดซมนำาตาลเขาสกระแสเลอด 4. กนถวแหง เชน ถวลสง มะระขนก ถวแปบ ถวเขยว เพอใหรางกายดดซมนำาตาล ไปใชอยางชาๆ และสมำาเสมอ หรอ อาจกนกลวย 1 ผล สม 2 ลก และ ฝรงครงลก ตอวน

3. ผลไมกบผปวยเบ หว น แบงต มระดบคว มหว น ได 3 ประเภท คอ

1. ประเภทระดบคว มหว น 6 - 10% ไดแก ฝรง แตงโม แตงไทย ชมพ สมโอ มะละกอ มะมวงดบ มะไฟ สมอ สมเขยวหวาน พทรา มะกอก มะขามเทศ มะขามปอม ( ผปวยกนไดปรม ณ เท กบฝรง 1 ลก แบงกนเปน 2 ครงตอวน )

2. หว น 10 - 15% ไดแก องน ขนน นอยหนา สบปะรด เงาะ มะขามหวาน ( ผปวยกนไดวนละ 1 - 2 ชน )

3. หว น 15% ไดแก ทเรยน กลวย ละมด ลนจ ลำาไย ( ผปวยไม ควรกน )

4. ก รออกกำ ลงก ยในผปวยเบ หว น

อาจใชการวง เดนป นจกรยาน หรอเตนตามจงหวะเพลง ใหเรมตนดวยการเคลอนไหวชาๆกอน ใชเวลา 5 - 10 นาท หลงจากนนจงเพมความเรวและแรงขน นาน 20 - 30 นาท และคอยๆ ผอนความเรวลง ใชเวลา5 - 10 นาท จงคอยหยด เพอใหรางกายคนสสภาพปกต ควรออกกำาลงกายทกวน หรออยางนอยสปดาหละ

3 ครง

2. โรคคว มดนโลหตสงคว มดนโลหตคออะไร

ความดนเลอดชวงหวใจบบตว เหมาะสม ≤ 120 มม.ปรอท สง > 140 มม.ปรอทความดนเลอดชวงหวใจคลายตว เหมาะสม ≤ 80 มม.ปรอทสง > 90 มม.ปรอท

คว มดนโลหตสงคออะไร

ความดนโลหตสง เกดจากเสนเลอดแขงตว หรอไมมความยดหยน เนองจากมไขมนในเลอดสง หรอเปนโรค เบาหวานมานาน ความดนโลหตของรางกายม 2 คา คอ สง หมายถง ความดนขณะหวใจบบตว และตำาหมายถง ความดนขณะหวใจคลายตวคนทมโอกาสเสยงตอความดนโลหตสง ไดแก คนชรา คนอวน คนดมสรา หรอสบบหรจด และคนทชอบกนเคมมากๆ โดยในระยะเรมตนของโรคความดนโลหตสงจะไมพบอาการผดปกตและหากไมสนใจปลอย ใหความดนสงขนมากๆ จะเปนผลเสยตอหวใจและหลอดเลอด ทำาใหเสนเลอด ในสมองแตก และเปนอมพาตในทสด

อ ก รของคว มดนโลหตสง

- วงเวยนศรษะหรอปวดหวบอยๆ - ห น า ม ด ตาลาย หออ เปนประจำา- หลงตนนอนตอนเชา มอาการปวดมนทายทอยทกวนหรอเปนประจำา- ตาพรามวเปนประจำา

ตวก รทท ำาใหคว มดนโลหตสง ไดแก : 1) กนอาหารไมไดสดสวน เชน เคมเกนไป 2) เกดจากโรค

อวน 3) ไต หรอ ตอมหมวกไต ทำางานผดปกต 4) เครยด วตกกงวล

เปนประจำา

หากมอาการ 2 ขอขนไป อาจเรมมอาการของโรคความดนโลหตสง

5) ผลขางเคยงจากการกนยาเมดคมกำาเนดสตร 6) สบบหรจด หรอดมเหลาจด

คว มดนโลหตสงส เหตสำ คญอนดบ 2 ของไตว ยเรอรง

คว มดนโลหตสงมผลกบสมอง หวใจ ต และ ไต

หวใจโต หลอดเลอดหวใจตบ หวใจวาย

หลอดเลอดสมองตบ หลอดเลอดสมองแตก จอตาผดปกต

ความดนเลอดตวบนเพมจาก <120 เปน > 160 มม.ปรอท ความเสยงจากโรคหวใจและหลอดเลอด จะเพมขนประมาณ 5 เทา

ความดนเลอดตวบนเพมจาก <80 เปน > 100 มม.ปรอท ความเสยงจากโรคหวใจและหลอดเลอด จะเพมขนประมาณ 2 เทา

คว มดนโลหตสงทำ ใหไตเสอมไดอย งไร

ทำาใหเสนเลอดทไปเลยงเนอไตตบตน ทำาใหความดนในเสนเลอดฝอยไตสง และ มโปรตนรวออกมาทาง

ปสสาวะ ทำาใหเยอบหลอดไตฝอยเสอม

โรคไตมผลตอคว มดนโลหตสงอย งไร มการคงของนำาและเกลอมากขน ตอบสนองตอยาลดความดนทมฤทธขบปสสาวะลดลง ในกรณทเกดจากหลอดเลอดแดงทไตตบจะกระตนการสรางฮอรโมนท

มผลเพมความดนโลหต เกดผลขางเคยงจากยาลดความดนบางอยางไดงายขน

คมคว มดนย กขน ใชย ม กขน เกดผลข งเคยงจ กย ม กขน

ก รปรบเปลยนชวตเพอลดคว มดนโลหต

จะเลอกออกกำ ลงแบบไหนด? ออกกำาลงแบบตอเนองไมหนก และเนนกลามเนอมดใหญ

ขนตอนก รออกกำ ลงก ยทถกตอง มการอนเครอง วอรมอพ “ ” 5-10 นาท ใชเวลาในการออกกำาลงจรงๆ 30-45 นาท มการอนเครอง วอรมดาวน “ ” 5-10 นาท อยางนอย 3 วน/สปดาห ควรเรมทละนอย ครงแรกๆ อตราเตนของหวใจไมควรเพมจากภาวะปกต > 30

ครง/นาท

งดเครองดมแอลกอฮอลลดนำาหนกตวเองงดสบบหรลดอาหารเคมออกกำาลงกาย

เท ไหรทเรยกว ออกกำ ลงม กเกนไป? ไมสามารถพดไดตามปกต ตองพกเปนหวงๆ หายใจ

ไมทน เวยนศรษะ เจบหนาอก หวใจเตนผดจงหวะ แนนทอง เปนตะครว

วธก รลดคว มอวนทถกตอง ลดอาหารจำาพวกขาวแปงนำาตาลและไขมนลง ไมควรงดอาหาร (โดยเฉพาะผปวยเบาหวานทกนหรอฉดยาลดนำาตาล) เนนอาหารทมเสนใยสง ออกกำาลงกายสมำาเสมอ ถาจะใชยาควรปรกษาแพทยกอนทกครง ใหนำาหนกลดลง

ประมาณ ½ กก./สปดาห

เป หม ยก รควบคมคว มดนโลหต

ใหความดนโลหต < 130/80 มม.ปรอท ไมมอาการของความดนตำา : เวยนศรษะ หนามด หรอหมดสต และไมมผลขางเคยงจากยา

ควบคมภ วะททำ ใหเกดโรคหลอดเลอดและหวใจอนๆไดแก การควบคม เบาหวาน ไขมนในเลอดสงและการสบบหร

อสค. ใหคำ แนะนำ ผปวยโรคคว มดนโลหตสง

- แนะนำาใหรบประทานยาตามแพทยสงสมำาเสมอ- เนนใหผปวยควบคมระดบความดนโลหตใหเปนไปตามเปาหมายการ

ควบคม- แนะนำาการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ- ไมสบบหร งดสรา- แนะนำาลดการกนเคม เพมการกนผกผลไม หลกเลยงอาหารไขมนสง

และผลไมรสหวานจด

- แนะนำาออกกำาลงกายอยางเหมาะสม สปดาหละ 3 วน 30 นาท- เยยมบานเพอตดตามการรกษาและปรบเปลยนพฤตกรรมการ

บรโภคอาหาร/การออกกำาลงกาย- วดความดนโลหตเพอตรวจตดตามการควบคมความดนตอเนอง- แนะนำาใหไปรบการตรวจคดกรองภาวะแทรกซอน อยางนอยปละครง

ทกป- ใหคำาแนะนำาเพอใหผปวย/ครอบครว ประเมนผลการรกษาดวย

ตนเอง

คำ แนะนำ ในก รดแลตนเอง เพอลดคว มดนโลหตสง

1. ก รรกษ ดวยก รใชอ ห ร- ลดการใชเกลอในการปรงอาหาร หรองดอาหารเคม - เลยงการกนมาก การกนไขมน จะทำาใหอวน - งดอาหารสำาเรจรป เชน บะหมสำาเรจรป อาหารกระปอง อาหารรมควน และอาหารหมกดองทกอยาง

2. ก รรกษ ดวยวธก รคล ยเครยด

การคลายเครยด มหลายวธ เชน ทำางานอดเรกหรอสนกกบการออกกำาลงกาย หรอนงสมาธ ฟงเพลง ไปวดทำาบญ นงฟงธรรม ทองบทสวดมนต เปนตน และทสำาคญอยาปลอยใหทองผก

3. สมนไพรทชวยในก รลดคว มดนโลหตสง อาท (๑) กนกระเทยมสด เคยวกนวนละ 7 กลบ (2) ตนคนฉ ย ลางใหสะอาด สก 1 กำามอ นำามาโขลก ใหละเอยดแลวคนเอานำาออก กนนำาทคน ครงละครงถวยชา วนละ 1-

2 ครง และ(3) ดอกกระเจยบ สำาหรบคนอวนนำาดอกกระเจยบแดงมาตมกนนำาจะชวยละลายไขมนในเสนเลอด และลดความดนโลหตสง

4. ก รรกษ ดวยวธก รออกกำ ลงก ย

วธออกกำาลงกายมหลายวธ เชน เดน วงเหยาะๆ เตนตามจงหวะเพลง หรอถบจกรยาน เปนตน ควรออกกำาลงกาย วนละ 15 - 30 นาท

เอกส รอ งองกองการพยาบาลสาธารณสข สำานกอนามย กรงเทพมหานคร.

(2558).คมอผดแลผทไมส ม รถดแลสขภ พพนฐ นดวยตนเองได. กรงเทพมหานคร: โรงพมพพระพทธศาสนาแหงชาต.

กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน.(2558). คมอประกอบก รเรยนรก รพฒน ศกยภ พ อสม.และชมชน ในก รปองกนโรคไต เพอสนบสนนระบบบรก รสขภ พ.กรงเทพฯ: บรษทบอรน ท บ พบลซง.

.(2558). คมอแกนนำ สขภ พประจำ ครอบครว (กสค.) เพอก รสงเสรมบทบ ทของครอบครวในก รดแลสขภ พตนเอง.มปท.

.(มปพ.).กำ หนดก รอบรมต มหลกสตรก รพฒน ศกยภ พเครอข ยระดบ อำ เภอ/ตำ บล เรองก รดแลปองกนโรคไต โครงก รพฒน ศกยภ พ อสม.และชมชนในก รปองกนโรคไต เพอสนบสนนระบบบรก รสขภ พ ปงบประม ณ 2558 วนท 3,6,9,23,24 มน คม 2558.

การดแลผปวย CKD.สบคนจากเวบ http://www.sunpasit.go.th/booking/docsกรมอนามย.หลกสตรก รฝกอบรมอ ส สมครดแลผสงอ ยในครอบครว (อสค.) และอ ส สมครดแลผสงอ ยทวไป หลกสตร 18 ชวโมง.สบคนจากเวบไซด

http://hpc9.anamai.moph.go.th/images/pdf59/old59/old03.pdfทกษณา ไกรราชและคณะ.บทคว มวจยก รพฒน รปแบบกระบวนก ร

พฒน แกนนำ สขภ พ ประจำ ครอบครวในก รดแลผดอยโอก สและผปวยโรคเรอรง เขต 12 สบคนจากเวบ http://www.thaksinaclinic.com/15371563

น.ต. บญเรอง ไตรเรองวรวฒน.(2559).ประชมเชงปฏบตก รจดทำ แผนยทธศ สตร กรมสนบสนนบรก รสขภ พระยะ 10 ป (พ.ศ. 2560 – 2565). เอกสารประกอบการประชม.ปราณ ลคนาจนทโชต, ปยวรรณ เหลองจรโณทย. Progression in the movement in DM Pharmacist. สบคนจากเวบ

http://hp.anamai.moph.go.th/main.php?filename=index5

พจณ อรรถโรจนภญโญ.(2559). แผนพฒน เศรษฐกจและสงคมแหงช ต ฉบบท 12.เพาเวอรพอยด ประกอบการบรรยายของรองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โครงการสมมนาเชงปฏบตการบรณาการภาครฐและเอกชนในการจดทำายทธศาสตรเศรษฐกจภาค. 15 มถนายน.โรงเรยนโรคเบาหวาน สบคนจากเวบ https://www.gotoknow.org/posts/469546,

http://203.157.139.35/eposter/poster/2558/CR-O-1.pdfโรงเรยนผสงอาย.สบคนจากเวบ http://www.thaihealth.or.th/โรงเรยนผสงอาย.ธญญารตน ธรพรเลศรฐ.คว มรเรองโรคไตสำ หรบประช ชน. สบคนจากเวบ

http://www.brkidney.org/download/knowledgekidneyสกานต บนนาค.กนอย งไรไมใหไตเสอม.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. สทธรกษ ผปวยโรคไตสปส.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. สทธรกษ ผปวยโรคไตสปสช.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.

. เบ หว นกบโรคไต.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน. คว มดนโลหตสงกบโรคไต.โรงพยาบาลราชวถ.เอกสารประกอบการสอน.สถาบนโรคไตภมราชนครนทร.(2558) “ไตของเร เร ตองร”กนอย

อย งไรห งไกลเครองล งไต เพอก รดแลผปวยโรคไตเรอรง ระยะกอนก รล งไต.

สำานกการพยาบาล.(2556). ก รพย บ ลผปวยทบ น.กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).() .คมอก รจดก รคว มรพฒน ระบบก รดแล

ผสงอ ยโดยชมชนทองถน. สบคนจาก www.thaihealth.or.thสำานกนโยบายและยทธศาสตร สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.(2559). ประช ชนสขภ พด เจ หน ทมคว มสข ระบบสขภ พยงยน จดยน วสยทศน พนธกจ เป หม ย ค นยม และยทธศ สตรของกระทรวงส ธ รณสข.มปท.สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต.(2559). คมอระบบก รดแลระยะ

ย วด นส ธ รณสขสำ หรบผสงอ ยทมภ วะพงพง(Long Term Care)ในระบบหลกประกนสขภ พแหงช ตปงบประม ณ 2559.มปท.

สำานกงานเขตสขภาพท 12 ร ยง นผลก รแลกเปลยนเรยนร ในก รพฒน ศกยภ พแกนนำ สขภ พ

ประจำ ครอบครวในก รดแลผปวยเรอรงและดอยโอก ส. เอกสารอดสำาเนา.ขอมลจากการสมภาษณบคลากรผรบผดชอบงานโรคไมตดตอ สำานกงานสาธารณสขจงหวดลำาปางขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลศนยลำาปาง จงหวดลำาปางขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลบานโฮง อำาเภอบานโฮง จงหวดลำาพนขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห จงหวดเชยงรายขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลพระนครศรอยธยาขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยาขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานคลองเหมองใหม อ.อมพวา

ขอมลจากการสมภาษณบคลากรสำานกงานสาธารณสขจงหวดศรสะเกษขอมลจากการสมภาษณบคลากรโรงพยาบาลพะเยา จงหวดพะเยาขอมลจากเอกสารประกอบการประชมหารอ (ราง) ประเดนบนทกขอตกลง (MOU) การพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย เมอวนจนทร ท ๑๔ พฤศจกายน ๒๕๕๙ เวลา 13.30 – 16.00

น. ณ หองประชม ชน 10 โรงแรมปรนซพาเลซ : กรมกจการผสงอาย

ภ คผนวก

ผลทตองก รใหเกดขนจ กครอบครวทมศกยภ พในก รดแลสขภ พตนเอง

คณธรรม จรยธรรม ของอ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.)

คณธรรมพนฐ นสำ หรบอ ส สมครประจำ ครอบครว (อสค.) คอ

อาสาสมครประจำาครอบครว (อสค.) จะตองเปนผมจตวญญาณอาสาสมคร ประกอบไปดวยคณธรรมเบองตน 4 ประการ คอ

1. ชอบใหมากกวารบ ไมเอารด เอาเปรยบคนอน มความสบายใจทจะใหดวยจตเมตตา 2. มความสามารถในการโนมนาวจตใจคนใหมารวมมอรวมใจกน

3. ยดมนปฏบตตนตามพรหมวหาร 4 ไดแกเมตตา คอ รกโดยไมแบงแยกกรณา คอ ลงมอชวยเหลอใหผอนพนทกขและมความสข

มทตา คอ มจตใจออนโยน ยมแยมแจมใส ลดความเหนแกตว ลดตนอยตลอดเวลา

อเบกขา คอ ให โดยไมหวงสงตอบแทนใดๆ ยตธรรม ไมลำาเอยงและทำาตนใหมประโยชน มกรยาทาทของความพยายามจะทำาประโยชนอยตลอดเวลา เปนผทใชเวลาทกนาท ใหมประโยชน 4. ทำาตนสมำาเสมอ ทำาดวยอดมการณ ทำาดวยจตเมตตา โดยไมหวงสงตอบแทน ไมเอนเอยงไปตามกระแส

ก รสร งฐ นอ ห รและสมนไพรในครวเรอนปจจบนคนเรากนอาหารบางอยางทมสารกอมะเรง เชน เนอหมปงท

ไหม ลกชนเดง ผกและผลไมทม ยาฆาแมลง เหลา แหนมหรอเนอแหงทใสสสด (สยอมผา) หรอ ใสสารกนบด จนกอใหเกดมะเรงในรางกาย

อยางไรกตามพบวา ผกพนบานบางชนดมสารทเรยกวา สารแอนตออกซแดนท หรอสารตานมะเรง ซงมฤทธ ชวยจบสารกอ มะเรง และขบออกจากรางกาย ซงสารเหลานจะพบในพชผกทมวตามนตางๆ เบตา-คาโรทน และสารคาทนอยด ตามตารางตอไปน

(กรณ ท ำาเครองหม ย ¡ ลอมรอบร ยชอผกพนบ นทมอยในครวเรอนหรอบรเวณใกลๆ)

ส รอ ห ร แหลงอ ห รพนบ น (เรยงร ยชอพชทมส รอ ห รแตละชนดจ กม กไปนอย)

โปรตน ถวพ ถวแปบ กระถน ใบออนมะยม ใบมะรม ใบขเหลก ผกหวานบาน สะเดา ชะพล ผกโขม ใบออนมะขาม ดอกขก (สลด) เหดโคน ตำาลง

คารโบไฮเดรต(ใหแคลอร)

ถวพ ถวแปบ สาค ใบขเหลก หวมนเทศ ใบยานาง มนหวเสอ บก กลอย ใบกมนำาเผอก มนเสา ใบมะกอก กระทอ ดอกขเหลก สะเดา ใบออนมะขาม ผกหวานบาน

วตามนเอ ตำาลง ผกหวานบาน ชะพล มะเขอเทศสดา ใบมะรม ผกโขม ใบบวบก ฟกทอง (ยอด/ลก) ขเหลก ใบออนมะยม ใบยอ กระถน กมนำา ผกปลง กระชาย ผกกาดนำาขล

วตามนบ 1 พรกขหน ถวแปบ ผกชฝรง ใบยอ ใบออนมะยม บวบก ใบมะรม ถวพ มะเขอพวง ตำาลง โหระพา มนเทศหว สาค ยอดฟกทอง เหดโคน หนอไม ดอกแค กมนำา สะเดา

วตามนบ 2 ใบมะรม ผกหวานบาน ใบมะกอก ขเหลก ใบยานาง ผกโขม เหดโคน ใบแมงลก ดอกโสน ใบ กมน ำา โหระพา ผกชฝรง ยอดฟกทอง บก ใบยอ ถวแปบ ยอดมะขาม มะเขอพวง

วตามนซ ขเหลก (สด) ฟกคาว ใบและฝกมะรม ผกหวานบาน ผกโขม สมอไทย ใบออนมะยม ผกปลง ใบยอ สะเดา สะละแหน มะระ ดอกแค ดอกโสน แฟง ตำาลง ดอกขก (สลด)

แคลเซยม ใบยานาง ชะพล ใบยอ ผกโขม กระเพรา ใบมะรม ขล มะเขอพวง พรกขหน ผกหวานบาน หนอไม สะละแหน ใบแมงลก ผกกาดนำา โหระพา บวบก กระถน ใบตำาลง ผกกระเฉด

ฟอสฟอรส ถวแปบ มะเขอพวง ผกหวานปา ถวพ ใบขเหลก ชะพล ใบมะรม ดอกขก ใบยอ ผกโขม

เหลก มะเขอพวง บวบง ชะพล ผกชฝรง บวบก ใบยานาง ขล ใบกมนำาใบขเหลก ใบยอ

ไนอาซส มะแวง กระถน ฟกทอง ตำาลง ใบมะรม สมอไทย ผกโขม ถวแปบ บก ขง ดอกแค

แบบสรปก รดแลสขภ พตนเองในครอบครว

ครอบครวของท น มภ วะเสยงหรอมอ ก รปวยของโรค 7 โรคหรอไมลำ ดบ

อ ก ร/โรค ครอบครวของท น มโอก สเสยงหรอปวยเปนโรคใดบ ง

มโอก สเสยง

มโอก สปวย

ไมมโอก สเสยง/ไมมอ ก รปวย

1 ปวดหลงเรอรง

2 ทองผก/รดสดวงทวาร

3 ขอเสอม / ปวดขอ

4 ตบอกเสบ/มะเรง

ตบ/ตบแขง

5 โรคไต

6 โรคเบาหวาน

7 โรคความดนโลหตสง

สรป ครอบครวของทาน มโอกาสเสยงตอการเปนโรค จำานวน...................โรค

และมคนทเรมหรอแสดงอาการปวย จำานวน...................คน

คณะผจดทำ

คณะทปรกษ

หากครอบครวของทาน มโอกาสเสยงตอการเปนโรค เพยง 1 โรค หรอ มผปวยในครอบครว เพยง 1 คนกตาม ครอบครวทานจำาเปนตอง ปรบเปลยนการดำาเนนชวตในเรองอาหาร ออกกำาลงกาย อารมณ /

ความเครยด การงดสบบหร

นพ.โสภณ เมฆธน ปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.สมศกด อรรฆศลป  รองปลดกระทรวงสาธารณสขพญ.ประนอม คำาเทยง รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.สวรรณชย วฒนายงเจรญชย รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.เกยรตภม วงศรจต รองปลดกระทรวงสาธารณสขนพ.วศษฎ ตงนภากร อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนพ.ธรพล โตพนธานนท อธบดกรมการแพทยนพ.วชระ เพงจนทร อธบดกรมอนามยนพ.เจษฎา โชคดำารงสข อธบดกรมควบคมโรคน.ต.นพ. บญเรอง ไตรเรองวรวฒน อธบดกรมสขภาพจตนพ.สเทพ วชระปยานนท อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกนพ.สขม กาญจนพมาย อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทยผตรวจราชการกระทรวงสาธารณสขเขต 1-13สาธารณสขนเทศกเขต 1-13

คณะผจดทำ นพ.ปพนธ ตงศรเกยรตคณ รองอธบดกรมการแพทยนพ.ภาสกร ชยวานชศร รองอธบดกรมการแพทยนพ.ณฐพร วงษศทธภากร รองอธบดกรมอนามยนพ.ประภาส จตตาศรนวตร รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนพ.ภาณวฒน ปานเกต รองอธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพนางอญธกา ชชวาลยางกร ผอำานวยการกองสนบสนนสขภาพภาคประชาชนนายจรพนธ วบลยวงศ กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพนางวรณศร อารยวงศ กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

นพ.สกานต บนนาค งานโรคไต กลมงานอายรศาสตร โรงพยาบาลราชวถ กรมการแพทยนพ.ธรวฒน ธนชยานนท สถาบนไตภมราชนครนทรนางวมล บานพวน สำานกอนามยผสงอาย กรมอนามยนางชอเพญ นวลขาว กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพนายศวะณฐ โฮมวงค กองสนบสนนสขภาพภาคประชาชน กรมสนบสนนบรการสขภาพ