WSP Skrypt

Autorzy: Krzysztof Bernecki, Bartek Brak, ukasz Liszka

Wykad I Wstp: Egzamin opisowy, 2 pytania dla wszystkich, 3-cie zalene od wiczeniowa Literatura: 1. Skrzydo Ustroje pastw wspczesnych Uzupeniajca: 1. Zamrz Systemy polityczne rozwinitych krajw kapitalistycznych 2. Konstytucje omawianych pastw 3. Domagaa Konstytucyjne systemy rzdw 4. Sartori Teoria demokracji 5. Dodge, Newton Polityka nowej Europy 6. Smith ycie polityczne w Europie Zachodniej 7. Sterner Demokracje europejskie Dyury: Poniedziaek 15:00 16:00 ul. Jabonkowskich 5 p. II System polityczny skada si z 3 elementw: a) instytucje wadzy pastwowej (gowa pastwa, rzd, parlament) b) podmioty polityczne, ktre wpywaj (partie polityczne, system partyjny) c) normy prawne wyznaczajce podstawy funkcjonowania pastwa (konstytucja, ustawy o partiach, ustawy o prawie wyborczym) Ujcia: a) instytucjonalne najwaniejsze s instytucje wadzy b) funkcjonalne najwaniejszy jest wpyw partii c) normatywne koncentruje si na normach, takie zdanie maj konstytucjonalici Formy pastwa sposb sprawowania wadzy w pastwie 1. Forma rzdw budowa organw wadzy pastwowej: Podzia archaiczny i mao znaczcy: a) monarchie b) republiki 4 typy pastw demokratycznych: a) system parlamentarno-gabinetowy: - elastyczny podzia wadzy - wadza wykonawcza i ustawodawcza wpywaj na siebie - odpowiedzialno rzdu przed parlamentem - gowa pastwa moe rozwiza parlament - np. Polska b) system prezydencki: - cisy podzia wadzy, separacja wadzy - jednoosobowa wadza wykonawcza - np. USA c) system plprezydencki (parlamentarno-prezydencki): - przewaga wadzy wykonawczej nad ustawodawcz (wzmocnienie prezydenta i rzdu kosztem parlamentu) - synteza wczeniejszych systemw - np. Francja d) system rzdw zgromadzenia: - nie ma podziau wadzy, wadz jest parlament - np. Szwajcaria, pastwa komunistyczne (teoretycznie) 2. rodki i metody realizowania wadzy reym polityczny 4 filary pastwa demokratycznego: reim 1


a) suwerenno narodu b) przedstawicielstwo polityczne (nard musi si jednak podporzdkowa przedstawicielstwu) (referendum), kadencyjno, wybory c) zasada podziau wadzy (monteskiuszowski trjpodzia): ustawodawcza, wykonawcza (egzekutywa) jest dwugowa (gowa pastwa i rzd) i sdownicza oddziaywuje w trybie hamujcym d) zasada pastwa prawnego w pastwie obowizuje prawo i wszyscy s z nim zwizani, najwaniejsza jest konstytucja Pastwo niedemokratyczne wycza od udziau wadzy obywateli i wadza jest narzucona: a) pastwo autorytarne interesuje si tylko polityk, nie ingeruje w sfery pozapolityczne b) pastwo totalitarne kontroluje polityk i wszystkie zachowania spoeczne 3. Budowa terytorialno-administracyjna pastwa: a) unitarne jednolite, jest tylko jedna wadza pastwa b) federacyjne p. zoone, zoono wadzy pastwowej 1. Monarchia: a) funkcj gowy pastwa sprawuje z reguy doywotnio i przewanie w drodze dziedziczenia organ jednoosobowy b) nosi tytu krla, ksicia, cesarza, sutana c) wyjtkiem s monarchie elekcyjne monarcha wybierany na odpowiedni kadencj z grona uprawnionych osb, np. Malezja (krl wybierany na 5 lat przez organ Konferencj Wadcw, kady stan ma sutanw, obowizuje zasada rotacji), Watykan (papie wybierany przez kardynaw poniej 80 lat na konklawe d) monarchia absolutna monarcha gow i wadz, moe tworzy prawo e) monarchia konstytucyjna pozycja monarchy okrelona przez konstytucj f) monarchia parlamentarna rodzaj monarchii konstytucyjnej; krl jest symbolem wadzy, pastwa, nie posiada adnej realnej wadzy, jest reprezentantem, prawo tworzy parlament g) na wiecie SA 24 monarchie (11 w Europie) 2. Republika (ac. respublica rzecz publiczna): a) gwna cecha gowa pochodzi z wyborw (powszechnych, porednich parlament, specjalny organ: we Woszech parlament + delegaci wadz regionalnych, regionalnych Niemczech parlament + delegaci Landtagw = Zgromadzenie Federalne) b) gowa z reguy jest jednoosobowa (prezydent), ale np. w Szwajcarii jest kolegialna c) suwerenem jest nard lub lud (teoretycznie) d) moe istnie republika niedemokratyczna e) najstarsz republik jest San Marino (IV p.n.e.) 1. Unitarne: a) zwarto organizacyjna, terytorialna b) nie ma czci skadowych wykazujcych znaczn samodzielno polityczn c) dzieli si na jednostki terytorialne i przekazuje si im pewne kompetencje administracyjne d) jednostki: gmina, powiat, wojewdztwo, departament e) nisze struktury s podporzdkowane wadzy centralnej 2. Federalne: a) pastwo, ktre dokonuje rozdziau wadzy pastwowej pomidzy dwa szczeble, na wadze federalne i stanw, kantonw 2


b) czci skadowe jakkolwiek nie s odrbnymi pastwami maj pewne cechy wadzy pastwowej (maj wasne konstytucje, systemy prawne, insytuje, odrbno budetow) c) czci wszystkiego nie robi bo przynale do organizacji pastwowej, mog robi wszystko co zgodne z prawem federalnym d) prawo federalne rozdziela kompetencje midzy wadze federalne i stanowe e) enumeracja tego co naley do federacji, wszystko co nie jest przekazane federacji przekazane jest czciom skadowym f) kompetencje federacyjne: sprawy zagraniczne, obrona, bezpieczestwo wewntrzne, kwestie obywatelskie i finansw, prawo bicia monety, prawo bankowe g) spory kompetencyjne rozstrzyga sdownictwo (Sd konstytucyjny, Sd Najwyszy) h) brak politycznego podporzdkowanie czci skadowych wadzom centralnym, tylko prawu federalnemu i) wadze centralne nie s przedstawicielstwem wadz cz. skadowych (rnica z konfederacj) j) federacji jest ok. 30, proces federalizacji przechodz Wochy; w Afryce Nigeria i Kamerun k) powstanie federacji: - samodzielne pastwa cz si w wiksze pastwa (USA, Szwajcaria, Niemcy), czci skadowe maj siln pozycj - podjcie przez pastwo unitarne decyzji o federalizacji np. Belgia l) Konfederacja zwizek pastw zwizanych w celu realizacji jakiego zadania m) Szwajcaria faktycznie jest federacj Reym niedemokratyczny 1. Pastwa autorytarne to pastwo niedemokratyczne, neguje demokracj, obywatele nie maj wpywu na sprawy pastwowe. J. Linz (badacz autorytaryzmu) wydzieli cechy: a) ograniczony pluralizm polityczny dopuszcza ograniczon rnorodno postaw politycznych, bardziej toleruje ni uznaje b) niski stopie zideologizowania wadzy, brak ideologii pastwowej c) nie ma postulatu politycznej mobilizacji spoeczestwa wycisza polityczne zainteresowania obywatela d) wadza podmiotu wadzy z reguy jest sabo zdefiniowana konstytucja tworzy fasadowy system wadzy, nie przystaje porzdek realny do normatywnego e) zapleczem politycznym dla rzdzcych s struktury biurokratyczne, , wojskowe, policyjne; zazwyczaj nie powouj partii masowej Wadza stara si kontrolowa struktury pastwowe (wadza zadawala si sam wadz). Poza polityk istnieje wiksza lub mniejsza swoboda. Autorytaryzm jest systemem defensywnym, broni swego obszaru. Rzdy autorytarne mwi czego nie wolno robi, a co nie jest zakazane jest dozwolone. Rodzaje ustrojw autorytarnych, typologia: 1) Zasadniczy Cel polityczny a) reakcyjny - rzadko wystpuje - chce przywrci dawny ustrj, chce przezwyciy teraniejszo dla przeszoci b) konserwatywny (najczstszy) - odwouje si do jednoci narodu, wartoci pastwa (jest nadrzdne w stosunku do obywatela) - rzdzcy s stranikami pastwa - manifestuje przywizanie do religii 3


- dyktatura Salazara w Portugalii i Francisco Franco w Hiszpanii c) rewolucyjny: - zburzenie istniejcego porzdku, zbudowanie nowego - czste zabarwienie lewicowe - czsto spotykany w wyzwolonych krajach Trzeciego wiata 2) Typologia wg. kryterium podmiotu wadzy (autorem Linz), autorytaryzmy: a) biurokratyczno-wojskowy: - wadza naley do elity aparatu pastwowego i wojska - wadza sabo zainteresowana uczestnictwem w polityce obywateli - jest pluralizm polityczny, nie przekada si jednak na wybory b) organicznego statalizmu: - zorientowanie na pastwo, pastwo jest zhierarchizowane - silny pluralizm, ale nie polityczny, jest pluralizm grup interesw czsto wystpuje monopartia wspierajca system wadzy c) mobilizacji postdemokratycznej: - dua mobilizacja polityczna spoeczestwa - silna masowa partia rzdzca - zrby ideologii pastwowej - powstaje najczciej po zaamaniu demokracji d) mobilizacji postniepodlegociowej: - powstaje po odzyskaniu niepodlegoci w rodowisku niezdolnym do demokracji - istnieje monopartia, ale saba - saba ideologia pastwowa - rozbudowany kult przywdcy- ojciec narodu e) posttotalitarny reprezentuj pastwa komunistyczne po destalinizacji f) niedoskonaego totalitaryzmu pojawia si, gdy rozwj do totalitaryzmu zosta zahamowany (Kuba Castro) g) rasistowskiej demokracji - RPA w dobie apartheidu - istnieje prawnie potwierdzona dominacja mniejszoci rasowej i w tej mniejszoci wystpuj wszelkie procedury demokratyczne Wadz moe sprawowa: a) jednostka wtedy jest to autokracja; tradycyjn jej form by absolutyzm Ludwika XIV we Francji; w XVIII w Europie wytworzy si absolutyzm owiecony np. Prusy Fryderyka II Wielkiego, Rosja Katarzyny II Wielkiej, Austria Jzefa II wadz uzasadniali umow spoeczn. b) grupa jest to oligarchia, najczciej bya spotykana oligarchia arystokratyczna (pochodzenie) i republikaska (bogactwo) Podmiot zawsze jest dyktatorem, nie podlega kontroli spoecznej, czsto wymusza posuch si lub grob jej uycia. Rzadko zdarza si, by wadza miaa poparcie wikszoci spoeczestwa. Autorytaryzm powstaje zazwyczaj po jakim kryzysie, zamieszaniu Gdy wadza ma poparcie spoeczestwa, nazywamy j dyktatur cezaryjsk: Ficystat w Grecji, Juliusz Cezar w Rzymie, Cromwell w Angli, Napoleon Bonaparte (bonapartyzm = cezarianizm + absolutyzm + rewolucyjno), Kemal Ataturk w Turcji, Juan Peron w Argentynie, Getulio Vargas w Brazylii, Pisudski w Polsce. Junta dyktatura o silnym zabarwieniu wojskowym, pastwo pod kuratel armii. Despotyzmy, tyranie bardzo represyjne dyktatury intensywnie opierajce si na sile. 2. Totalitaryzm: a) wadza pastwowa stara si kontrolowa wszystkie dziedziny ycia spoeczestwa, przykadem s pastwa faszystowskie i komunistyczne 4


- wadza stara si prowadzi totalny nadzr nad zachowaniami wszystkich obywateli - rzd mwi co mona robi, wszystko inne jest zakazane - zasad despotyzmu nie wolno, zasad totalitaryzmu musisz (G. Orwell) b) zamknita wizja ideologiczna, nie podlegajca ocenie, wcielana przez aparat pastwa - ideologia nie jest tylko polityczna, wypowiada si na wszystkie tematy, mona powiedzie, e jest to wiara - totalitaryzm tworzy ideokracj tworzy nadrzeczywisto ideologiczn i nowomow- zawsze istnieje teoria spisku - ideologia ma te ostateczne cele c) wystpuje masowa monopartia rzdzca, nie ma pluralizmu politycznego, na czele partii stoi przywdca, ktremu przypisuje si nadzwyczajne umiejtnoci d) masowy terror Za pierwszego ideologa uwaa si Platona. Przykady pretotalitarne: Staroytna Sparta, Rzym za Dioklecjana, teokratyczna gmina Kalwina w Genewie, dyktatura jakobinw we Francji. Termin totalitaryzm pojawi si we Woszech na pocztku 1923 i oznacza zo polityczne, pierwszy uy go G. Amendola. Pniej sowa przejli faszyci i nadali im pozytywne znaczenie (G. Gentile mwi, e dobrze, e Wochy s totalitarne). Totalitaryzm to zasada, ktra odpowiada pastwu Woskiemu, nic przeciwko pastwu, nic poza pastwem, nic bez pastwa (Mussolini) 3. Pastwo demokratyczne. Demokracja rzdy ludu, rzdy ludu przez lud i dla ludu. Demokracja wspczesna ma charakter przedstawicielski. Demokracja jest wic systemem gdzie decyzje podejmuj ci, ktrzy uzyskali zaufanie narodu, gdy ubiegali si o gosy narodu, rdem wadzy jest zaufanie narodu, zaufanie zyskuj na kadencj. Wg. Sartoriego demokracja to system, gdzie nikt nie moe sobie powierzy wadzy, nikt nie moe sobie przywaszczy nieograniczonej wadzy. Demokracja nie jest idealna, bo podmiot wadzy jest usytuowany poza aparatem, podmiot musi respektowa decyzje organw wadzy. Ktokolwiek yje w dyktaturze bdzie walczy o demokracj (Popper) 4 filary pastwa demokratycznego: e) suwerenno narodu f) przedstawicielstwo polityczne (nard musi si jednak podporzdkowa przedstawicielstwu) (referendum) g) zasada podziau wadzy (monteskiuszowski trjpodzia): ustawodawcza, wykonawcza (egzekutywa) jest dwugowa (gowa pastwa i rzd) i sdownicza oddziaywuje w trybie hamujcym h) zasada pastwa prawnego w pastwie obowizuje prawo i wszyscy s z nim zwizani, najwaniejsza jest konstytucja ad a) podmiot wadzy o nard , lud- obywatele ktrzy przekroczyli pewien puap wieku. Konstytucje mwi e nard jest suwerenem i piastunem praw. Sprawuje wadz bezporednio( referendum, veto zawieszajce, ludowa inicjatywa ustawodawcza). Niekiedy konstytucja porusza sytuacje w ktrych zaistnia obowizek przeprowadzenia referendum- jest to uzupenienie zwykego procesu decyzyjnego( np. w razie wprowadzania nowej konstytucji) 5


WYKAD ( 3.03.2004) Wybory- akt wyaniania przez obywateli w gosowaniu ludzi sprawujcych wadz polityczn. Decyduj one kto bdzie rzdzi w pastwie- jest to jedyne uzasadnienie wadzy. Kto wybiera? Wybiera cay nard ale obowizuje kryterium wiekowe. Jest to jedyne kryterium. Obecnie wynosi 18 lat( najczciej!!!), fakt uczestnictwa czynnego nie jest ju uwarunkowany cenzusem majtkowym. Osoby wyczone przez prawo- pozbawienie praw wyborczych zwizane z sankcj za dane przestpstwo oraz choroba umysowa. Kogo si wybiera? Minimalnym warunkiem demokracji jest wybr parlamentu ( powszechny rwny). Demokracja nie mogaby istnie gdyby wybory nie byy przeprowadzane w formie bezporedniej. Czsto mamy do czynienia z parlamentami dwuizbowymi, czasem bywa e jedna izba nie pochodzi z wyboru( nie jest przedstawicielem ludu) i stanowi aparat reprezentacyjny na szczeblu oglnonarodowym pastwa( instytucje skadowe lub przez inny wybr). Izba , ktra jest reprezentacj narodu musi mie wiksze prawa ni podmiot, ktry reprezentuje federacje( supremacja wadzy) Powszechnie wybierany jest parlament lub w minimalnym zakresie- izba reprezentantw. |Nie ma wymogu nakazujcego, aby inne instytucje byy wybierane powszechnie.( Kiedy w Izraelu prbowano przeprowadzi powszechne wybory na premiera- prba nieudana- nie uzyska w kandydat poparcia ze strony parlamentu. Od 2001 r. premiera mianuje prezydent- podobne propozycje wygaszano w Hiszpanii i Woszech) Mandat przedstawicielski - relacja zachodzca pomidzy wybranymi przedstawicielami a ich wyborcami mandat wolny - pastwo demokratyczne; wybrany nie przez wyborcw konkretnych, jest przedstawicielem caego narodu a nie tylko grupki; dziaa z wasnym przekonaniem, nie ma tutaj cile ustalonej dziaalnoci; wyborca nie moe zrezygnowa z takiego reprezentanta; Treci tego mandatu jest zaufanie, ktrym wyborca obdarza danego kandydata; wanym punktem jest partia ktra kandydat reprezentuje, ona rwnie nie ma wpywu na dziaalno posa- jeli zachowa si niezgodnie z nakazami partii moe by wykluczony z partii ale nie z parlamentu. mandat imperatywny- pastwa komunistyczne; przedstawiciele wybierani z woli konkretnych wyborcw, zobowizuj si do zachowania cisych zwizkw z wyborcami; jeli reprezentant dziaa le to spoeczestwo w pewnej procedurze moe go obali; generalnie nie jest to dobry rodzaj mandatu, gdy: - tak wyoniony parlament mgby reprezentowa wsplnoty lokalne( uzalenieni od wyborcw) , a nie dobra caego narodu. - gdyby wyborcy mogli odwoywa reprezentantw to parlament byby w cigej destabilizacji - wybory straciyby sens( wyborca mgby i wybiera, a reprezentant i tak zostaby pniej odwoany) - wyborca nie moe wyegzekwowa swoich da

6


Pastwa demokratyczne korzystaj z mandatu wolnego , bo jest praktyczny i atwy do zastosowania. Ogr. reprezentacji politycznej: Wynika z: kadencji co jaki czas reprezentanci s zmieniani. W czasie trwania kadencji repr. maj wolno nie mona ich usun z woli ludu. Im dusza jest kadencja tym rzadziej maj obywatele wpyw na polityk pastwa, natomiast z drugiej strony krtkotrwaa kadencja powoduje cige wybory - dlatego nie ma kadencji jednorocznych, sporadycznie dwuletnie(USA- Izba Reprezentantw) 4-letnia jest to optymalna rednia kadencja i jest do przyjcia, powyej piciu lat jest to zdecydowanie za duga kadencja. Poprzez kredyt zaufania wygrani maj dosy du swobod dziaania . brak alternatywy politycznej - w systemie dwupartyjnym-dwie partie wymieniaj si wadz powoduje to ograniczenia wyboru, czsto dochodzi do sytuacji wyboru na zasadzie mniejszego za. Czsto brak alternatywy idzie w parze z trudn sytuacj ekonomiczn i gospodarcz. odczucia wyborcw potrzeb i wanoci sprawy - polityczna, wykorzystywane czsto jako bro polityczna, poruszane kwestie przez kandydatw sia autorytetu liderw - wpyw ograniczony, ksztatuj nastroje, mwi co dobre zawarto kierownictwa politycznego- maj za zadanie pozyska zaufanie ludzi, wane jest aby mieli ustalony program ktrego powinni si trzyma apatia lub aktywno spoeczestwa- jeli dominuje apatia i may % spoeczestwa uczestniczy w wyborach to partia rzdzca moe duo, w wypadku zaangaowania spoeczestwa jest ona zobligowana do przestrzegania danych obietnic. System wyborczy - mechanizm przeksztacania gosw oddanych w wyborach na mandat parlamentarny. Ordynacja wyborcza-rozrniamy dwa typy: proporcjonalny( proporcjonalno) wikszociowy( marotyraryzm)? Takie rozwizania w istotny sposb decyduj o skadzie parlamentarnym. Sartori twierdzi e jest to najbardziej manipulacyjny element polityki. System daje efekt manipulacyjny czyli zwikszenie zwycistwa wygranej partii i odwrotnie. Systemy te maj odmienne cele. PROPORCJONALNO - celem jest zapewnienie max. Reprezentacji partii w parlamencie. Ugrupowania dostaj tyle miejsc w parlamencie ile zdobyy w wyborach. Ukad si w parlamencie mwi jak ksztatuj si obecne zapatrywania ludu. 1. Dobre strony: sprawiedliwy - reprezentowany odpowiedni iloci reprezentantw-brakuje progw wyborczych( ustanowione limity dajce moliwo ubiegania si w parlamencie o miejsca- 4-5%). Eliminowane s partie najmniejsze. Im wyszy prg tym sprawiedliwo jest mniejsza. uchodzi za najbardziej demokratyczny - rzdzi wikszo ( partia lub koalicja),za ktr stoi wikszo wyborcw; jednoczenie daje gwarancje przedstawicielstwa mniejszoci( system rozdziau mandatw)

7


oferuje szerok rozbudowan alternatyw wyborcz. System ten sprzyja wielopartyjnoci, jeli wyborca jest niezadowolony z programu dabej partii to przesuwa gos na inn, bardziej nam odpowiadajc kandydaci musz stara si o gosy, wic cechuje ich uwaga skierowana w stron spoeczestwa 2. Ze strony: sprzyja rozdrobnieniu politycznemu- wielo partii powoduje mniejsz stabilno rzdw konieczno koalicji brak samodzielnoci partii, nie ma bezwzgldnoci danej partii. Spoeczestwo nie ma wpywu na cele polityczne, wyborca nie moe przesdzi o wygldzie rzdw. Partiokracja- zawaszczenie urzdw , przez czonkw danej partii nad pastwem. niski stopie personalizacji wyborw. S listy kandydatw ale nie gosuje si na konkretnych ludzi. Gosujemy na kandydata i zarazem na list z ktrej on startuje, jednak najwaniejsza jest lista. skomplikowana formua przeliczania gosw na mandaty( matematyzacja wyborcza) SYSTEM WIKSZOCIOWY- celem jest nie tylko obsadzenie skadu parlamentu, ale rwnie powoanie stabilnego rzdu. W systemie wikszociowym, wybory s w jednomandatowym okrgu ten, kto wygrywa, bierze mandat, nawet jeli wygra tylko jednym gosem. 1. Zalety: stabilizacja rzdu- wyborca bezporednio decyduje kto bdzie rzdzi (zapada decyzja o skadzie rzdu ju w wyborach) daje bardziej uporzdkowany obraz sceny politycznej jeli chodzi o stosunek jakim s mniejsze i wiksze partie. Daje to pocztek dwupartyjnoci. Wadz sprawuje rzd przez caa kadencj i jest w peni odpowiedzialny za swoje czyny brak matematyzacji wyborczej-mona zastosowa system wikszoci wzgldnej( wygrywa ten, kto ma najwicej), lub bezwzgldnej( wicej ni 50% gosw poparcia)- jeeli brakuje zazwyczaj dochodzi do drugiej tury( dwch o najwikszej iloci gosw).Tak wyglda formua wyborw prezydenckich oprcz Korei i Tajwanu. kandydaci znani z imienia i nazwiska- nastpuje pena identyfikacja. 2. Wady: deformacja w zakresie przedstawicielstwa. Sprzyja silnym partiom dajc nadreprezentacj, partie mae maj z klei niedoreprezentacj (mniej osb, ktre zasiadaj) Absurd wyborczy - wikszo w parlamencie wygrywa partia, ktra uzyskaa mniejsze poparcie 2 przypadki: konserwatyci i ..?).Dzieje si tak, bo w wyborach jednomandatowych okrgw na koncie przegranego ugrupowania byo wicej gosw. Brakuje sumowania gosw.( np. Nowa Zelandia zmieniono ordynacje wyborcza z wikszociowej na proporcjonalno-wikszociow) - zawa alternatyw wyborcz gosowania na zasadzie mniejszego za efekt antycypacyjny - nie gosujemy na trzeci parti ktra nie ma szans Nie mona gosw przesun, bo istnieje przepa midzy partiami( np. ideologia) 8


-niebezpieczestwo imperatywnego mandatu- los kandydatw zaley od wyborcw z jednomandatowego okrgu wyborczego. -sprawdza si przy jednomandatowych okrgach WYKAD 4 1. Metody wyborcze w poszczeglnych systemach:

a) wikszociowy-jest prostszy, wystarczy zsumowa gosy wikszo wzgldna- najwicej gosw zdobywa mandaty wikszo absolutna (bezwzgldna)- wicej ni poowa wanie oddanych gosw( jeli nie rozstrzygnie si w tej fazie konieczna jest druga tura) b) proporcjonalny- okrgi kilku, kilkunastu posw deputowanych, proces matematyzacji wyborw 2 metody: A. DHONDTA (okrg omiomandatowy) PARTIA A B C D GOSY 171000 132000 84000 36000 :1 171000(1) 132000 (2) 84000(4) 36000 :2 85000(3) 66000(5) 42000 18000 :3 57000(6) 44000(7) 28000 12000 :4 42750(8) 33000 21000 9000

dzieli si dla uzyskania tylu ilorazw ile jest mandatw

Kiedy stosuje si system list otwartych (dokonuje si wyboru kandydata, a nie tylko na partie), mandat dostaje ten kandydat, ktry ma najwicej wskaza partia A dostaje 4 mandaty ,B dostaje 3 itd. jeeli partia nie przekroczy progu wyborczego (np. D) anuluje si jej wynik i nie bierze si jej pod uwag jeli liczba decydujca o mandacie byaby w dwch partiach taka sama to wybiera si to ugrupowanie, ktre miao najwicej gosw

B. PARTIA A B C D GOSY 171000 132000 84000 36000

SAINT LAGUE :1,4 122142(1) 94285(2) 60000(3) 25714 :3 57000(4) 44000(5) 28000(7) 12000 :5 34200(6) 26400(8) 16800 7200

wystpuje w postaci zmodyfikowanej, zamiast dzielnika 1 stosuje si 1,4 partia 3 wychodzi lepiej z gosowania ni w metozie dHondta

Metoda dHondta sprzyja duym ugrupowaniom, natomiast metoda Saint Lague jest bardziej proporcjonalna 9


2.

POZOSTAE FILARY DEMOKRACJI:

zasada podziau wadzy- zakada rozdzia przysugujcej pastwu wadzy, rozdzielona na trzy gazie: a) ustawodawcza- parlamenty- stanowi prawo b) wykonawcza- gowa pastwa + rzd( premier lub kanclerz)- celem wadzy wykonawczej jest wykonywanie prawa c) wadza sdownicza( stoi na stray przestrzegania prawa) Gdy jeden podmiot skupia pen wadz to jest to niebezpieczne, konstytucja to odrzuca. W sytuacji odwrotnej dziaanie jednego orodka wadzy rwnowa pozostae dwa. Podzia wadzy jest fundamentem pastwa demokratycznego( wyjtek Szwajcaria)szczeglnie przestrzegane w demokracji prezydenckiej. Pierwszym teoretykiem, ktry mwi o podziale by POLIBIUSZ- chcia podzieli pomidzy kilka grup ludzi rywalizujcych ze sob, co miao ich nawzajem powstrzymywa. MONTESKIUSZ- O duchu praw- podzia wadzy zabezpiecza przed naduyciem wadzy. zasada pastwa prawa: wadza pastwowa ograniczona jest prawem- ogranicza ono wadze, definiuje obowizki, tworzc niezmienialne granice chroni obywateli przed arbitralnymi dziaaniami wadzy Przejawem pastwa prawnego jest zasada konstytucjalizmu (oznacza, e organy stanowice i wykonawcze prawa musz dziaa zgodnie z konstytucj). Uzupenieniem jest zasada prymatu ustawy wyznaczaj one inne akty prawne. gwarantem pastwa prawnego jest sdownictwo konstytucyjne(w krajach anglosaskich funkcje rwne sdownictwu konstytucyjnemu peni sdy najwysze) MODELE USTROJOWE WSPCZESNEGO PASTWA DEMOKRATYCZNEGO: 1. dem. parlamentarna- pojawia si w pocztkach 18 w. w Wielkiej Brytanii 2. dem. prezydencka- pojawio si w 1787 w USA 3. dem. parlamentarno- prezydencka( mieszany, gabinetowy)ustrojowy wynalazek (1958)-we Francji de Gaulle, posta rzdw partii nad pastwem 4. System Rzdw Zgromadzenia (tylko w Szwajcarii) Ad. 1) Demokracja parlamentarna- dominuje w europie- podzia wadzy przeprowadzany bardzo elastycznie wadze ustaw. i wykon. uzupeniaj si w wykonywaniu swoich podstawowych dziaa(rzd moe funkcjonowa tylko za poparciem parlamentu, dla 10


przeciwwagi rzd otrzymuje prawo uczestniczenia w procesie stanowienia prawa( czonkowie rzdu uczestnicz np. w komisjach parlamentarnych) odpowiedzialno polityczna rzdu przed parlamentem wpyw rzdu na uchwalanie prawa prawo gowy pastwa (monarchy lub prezydenta) do rozwizania parlamentu w tym modelu nastpuje oddzielenie stanowiska gowy pastwa od szefa rzdu(premier lub kanclerz), jednoczenie g.p. nie jest aktywnym uczestnikiem aparatu decyzyjnego, interweniuje dopiero, gdy nasil si spory midzy partiami mianowanie premiera przez g.p., a ministrw przez premiera, jest formalne, bo dzieje si to za zgod i zaufaniem( inwestytur) parlamentu( odpowiedzialno rzdu przed parlamentem) g.p. jest reprezentantem pastwa, spenia oficjalne i honorowe funkcje

W monarchii: premier dziaa z ministrami ( gabinet)i posiada rzeczywist wadz wykonawcz. Reguy demokracji parlamentarno gabinetowej wywodz si z parlamentu w Wielkiej Brytanii( wymaga si tam by minister zasiada w izbie gmin) votum nieufnoci- jako ochrona parlamentu

Trzy demokracje parlamentarne wedug Sartioriego: a) parlament premierski- w W.B. jedna partia stanowi rzdy, bardzo mocna pozycja premiera( przywdc wikszoci parlamentarnej, szefem rzdu, partii wikszociowej)-premierem jest zawsze szef partii b) parlament kanclerski- pozycja kanclerza jest silniejsza ni premiera w W.B., sam kanclerz decyduje o skadzie rzdw( za zgod prezydenta)- rzdy mieszane nie s jednopartyjne do rzdzenia potrzebuj koalicji, nawet mniejszy partner koalicyjny moe ograniczy szefa rzdu. c) parlament klasyczny-( Wochy, Francja)- niestabilne koalicje, premier nie wpywa na partie rzdzce, saba pozycja rzdu i szefa( uzalenione od parlamentu, ktry jednoczesnie jest najwaniejszym organem wadzy) Ad. 2) System prezydencki USA zastosowano separacje wadzy (wadza ustaw. i wykon. s kracowo od siebie oddzielone) wadza ustawodawcza( parlament) jest wszechmocna ustawodawczo, ale nie posiada funkcji wykonawczej wadza wykonawcza szefem rzdu i gow pastwa jest prezydent, posiada pen wadz wykonawcz

Rzd amerykaski nie ma tosamoci konstytucyjnej, suy prezydentowi wsparciem i pomoc w rozwizywaniu zada( sekretarze- szefowie departamentw) gowa pastwa ma mandat z wyborw powszechnych ani prezydent ani sekretarze nie ponosz odpowiedzialnoci politycznej przed parlamentem( nie ma votum zaufania albo nieufnoci) procedura impeachmentu- z tytuu popenienia przestpstwa i naruszenia prawa mona ponie odpowiedzialno konstytucyjn, akt oskarenia formuuje Izba Reprezentantw wyrok wydaje Senat (np. A.Johnson- nastpca Lincolna, obj urzd po wojnie secesyjnej-miao by przegosowane wikszoci 11


kwalifikowan 2/3 gosw- zabrako 1 gosu-ocala i mg kontynuowa funkcj; Richard Nixon-1973/74-afera Watergate- podsuchy u demokratw-sam poda si do dymisji) prawo powstajce w USA zaley od Kongresu( cakowicie niezaleny od prezydenta) bardzo silny podzia wadz przyjmujcy posta separacji wadzy jedno osobowa wadza wykonawcza skupiona w rku prezydenta( gowa pastwa i szef rzdu) brak odpowiedzialnoci politycznej wadzy przed parlamentem

Jako, e system ten jest w duej mierze uzaleniony od specyficznej kultury kontynentw amerykaskich, nie przyj si w innych czciach wiata. (jest obecny np. w Brazylii, Chile, Kostaryce, Urugwaju i byej kolonii USA- Filipinach) Ad. 3) Parlamentaryzm znieksztacony (pprezydencki) Francja-V Republika wzmocnienie wadzy wykonawczej- prezydent skupia instytucje szefa pastwa oraz dowodzi wadz wykonawcz, jednak nie jest on jednoosobowym organem jeli chodzi o wadze wykonawcz: Artyku 9 Prezydent przewodniczy Radzie Ministrw, przewodniczy posiedzeniom rzdu, jest zwierzchnikiem wadzy wykonawczej, a rzd uznaje jego supremacje. Artyku 21 Premier kieruje dziaalnoci rzdu w sensie gwnie administracyjnym. jeli premier i rzd nie chc uzna supremacji prezydenta( np. gdy te organy wadzy wywodz si z innych frakcji politycznych), moe rzd wyegzekwowa swoje uprawnienia, ograniczajc kompetencje prezydenta, zostawiajc mu tylko moliwo decyzji w sprawach dotyczcych spraw zagranicznych oraz obronnoci. ( np. 1986-88, 1993-95, 1997- 2002) COHABITATION - niezgodno polityczna midzy premierem a prezydentem.

Rzd ma bardzo duy wpyw na prac parlamentu- projekt rzdowy trafia do komisji szybciej ni projekt parlamentu - materia ustawowa-prawo tworzone przez parlament - materia reglamentacyjna- rzd za pomoc dekretw i ordonansw tworzy prawo podzia wadzy przewaga wykonawczej nad ustawodawcz gowa pastwa odgrywa wan rol polityczna i uczestniczy w sprawowaniu wadzy wyrniamy dwa aktywne podmioty wadzy wykonawczej prezydent i rzd zasada politycznej odpowiedzialnoci rzdu przed prezydentem

(Austria, Finlandia, Islandia, Irlandia, Portugalia, poza Europ Sri Lanka, Polska w latach 1992-97, czasie maej konstytucji wykazywaa duo cech tego wanie ustroju) Ad. 4) System rzdw zgromadzenia( Szwajcaria)

12


po raz pierwszy po ten system signito za czasw rewolucyjnej Francji(179295)- rzdy konwentu odwoyway si do niego pastwa komunistyczne- ciaa przedstawicielskie jako jedyny orodek wadzy( naprawd rzdziy gremia partii komunistycznej) Szwajcaria: a) nie ma podziau wadzy b) jednolito wadzy postronnej- parlament ma kompetencje ustawodawcze i wykonawcze, a czasem nawet sdownicze. c) rzd powoywany przez parlament( komitet parlamentu wyznaczony do trzymania pieczy nad administracj) d) demokracja bezporednia- obywatele uczestnicz w yciu politycznym ( referenda, veta obywatelskie)- co jest moliwe do rozstrzygnicia bezporedniego, rozstrzyga si w gosowaniu. e) ustawowe 3 miesice vacatio legis( jeeli 100 tysicy obywateli wystpi przeciw , wtedy obowizkowo musi odby si referendum) f) demokracja zgody, konsensusu- konkurencja istnieje tylko w czasie wyborw- 4 partie skadaj si na 7 osobowy rzd zwany od 1959 Rad Federaln

Temat: System polityczny Wielkiej Brytanii. GBR jest ojczyzn demokracji parlamentarnej. Jej ustrj zmienia si bardzo wolno. I. Zasada ustroju politycznego. 1. Zasada pastwa prawa wadza podporzdkowana prawu. 2. Zasada demokracji parlament pochodzi z wyborw, a rzd tworzony jest przez wikszo parlamentarn. 3. Zasada supremacji parlamentu wszystkie akty wydane przez parlament s legalne i niekwestionowane. W. Blackstone powiedzia, e parlament moe zrobi wszystko co nie jest ograniczone natur. 4. Zasada monarchii konstytucyjnej pozycja monarchy jest ograniczona przez prawo. 5. Zasada rzdw parlamentarno-gabinetowych poczenie wadzy wykonawczej i ustawodawczej (rzd odpowiedzialny przed parlamentem) 6. Zasada rzdw partyjnych partie tworz rzdy. 7. Zasada unitaryzmu pastwo jednolite, cho Szkocja i Walia maj swoje parlamenty, a Irlandia Pnocna nawet swj rzd. II.Charakter brytyjskiego prawa konstytucyjnego. GBR nie ma konstytucji (w rozumieniu europejskim) pomimo to jest pastwem konstytucyjnym, wystpuje tam te prawo konstytucyjne. 5 rde prawa konstytucyjnego (3 niepisane i 2 pisane): a) Zwyczajowe prawo konstytucyjne wykrystalizowao si w opozycji do prawa rzymskiego, opiera si na zwyczajach wytworzonych w toku wieloletniej praktyki (wytworzyy si w ten sposb organy, czyli parlament, rzd..., take rne zasady Krl nie czyni le, Krl nic nie czyni sam...) b) Orzeczenia sdowe (precedensy) postanowienia sdw powszechnych odnoszce si do wadzy, tworz one normy. c) Konwenanse konstytucyjne pewien sposb zachowania si organw politycznych, stao si to norm prawn. Podstawowe mechanizmy systemu parlamentarnogabinetowego s dzieami konwenansw, np.: rzd ktry straci poparcie IG podaje si do dymisji zbiorowa odpowiedzialno rzdu przed IG za prowadzon polityk i dziaalno administracji premierem zostaje lider partii zwyciskiej 13


dymisja premiera jednoznaczna z dymisj rzdu dymisja premiera, gdy jego partia wyborach nie uzyskaa wikszoci w IG premier musi by czonkiem IG zwoywanie sesji parlamentu co roku d) Akty prawne pochodzce od parlamentu (ustawy i ustawodawstwo europejskie): Magna Carta Liberatum (1215) Habeas Corpus Act (1679) zakaz aresztowania bez zakazu sdowego, osoba oskarona ma stan przed sdem Bill of Rights (1689) katalog praw obywatelskich ustawa o nastpstwie tronu (1701) ustawa o parlamencie z 1911 ograniczya kompetencje IL, kadencja IG na nie wicej ni 5 lat, zapowiedz likwidacji IL i stworzenie drugiej izby z wyborw 1999 T. Blair rozpoczyna reform IL e) Wielkie interpretacje prawa konstytucyjnego wielkie podrczniki akademickie, np. W. Bagehot The English Constitution (1867) III. Izba Gmin. 1. Prawo wyborcze. IG jako jedyna instytucja w GBR pochodzi z wyborw powszechnych i rwnych, funkcjonuje nie duej ni 5 lat (wyduenie kadencji wymaga bezwzgldnej zgody IL). Decyzja o rozwizaniu IG naley do monarchy, ale faktycznie czyni to premier i czyni to w momencie dogodnym dla siebie, 20-25 dni po ogoszeniu nastpuj wybory, wic opozycja musi by zawsze gotowa. 2. Zasady prawa wyborczego. 1831 wchodzi w ycie prawo wyborcze i daje prawo mczyznom od 21 la i posiadajcym majtek lub ziemi. 1885 wszyscy mczyni po 21 i s zarejestrowani i udowodni, e wiedz o co w wyborach chodzi 1918 kobiety po 30 i zarejestrowane 1928 kobiety po 21, wprowadzono automatyczny rejestr 1948 zniesiono gosowanie pluralne (do tej pory jedna osoba moga gosowa w kilku miejscach) 1969 obniono wiek do 18 Czynne prawo wyborcze maja obywatele brytyjscy, commonwealthu i Irlandii, ktrzy mieszkaj w GBR. Nie gosuje rodzina monarsza, do niedawna lordowie dziedziczni, ludzie skazani na kar i umysowo chorzy. Nie trzeba gosowa osobicie (mona przez poczt i penomocnika). Bierne prawo maj obywatele powyej 21 brytyjscy, commonwealthu i Irlandii, ktrzy mieszkaj w GBR. Nie moe rodzina monarsza, do niedawna dziedziczni lordowie, wykonawcy zawodw apolitycznych (wojskowi, policjanci, pracownicy administracji pastwowej i samorzdu, sdziowie), duchowni i bankruci. Wybory odbywaj si w jednomandatowych okrgach (659 = 529 w Anglii + 72 w Szkocji + 40 w Walii + 18 w Irlandii PN). Kraj dzieli co 10 lat Komisja Graniczna (s w niej wszystkie siy polityczne). Wygrywa ten, kto ma najwicej gosw. Kandydatur zgasza si pisemnie przez 2 osoby (proposer i seconder) poparte przez 8 osb mieszkajcych w tym okrgu. Kandydat musi zapaci kaucj 500 (traci j, gdy nie zdobdzie 5 % poparcia). Partie maj okrgi pewne (partie zawsze w nich wygrywaj), dlatego prawdziwa walka wyborcza toczy si w okrgach marginalnych. 3. Organizacja wewntrzna IG. Sesja rozpoczyna si jesieni mowa tronow monarchy, w ktrej przedstawia program rzdu. Sesj koczy prorogacja monarchy w czerwcu. Te roczne sesje rozbijaj si na posiedzenia dzienne od poniedziaku do pitku (nadzwyczajnie w sobot i niedziel na wniosek ministra potwierdzony przez IG), od 14:00-22:30, a w pitki od 9:30-14:00. Kworum tworzy 40 posw.

14


Na czele Izby stoi Spiker wybrany na pierwszym posiedzeniu, pomagaj mu zastpcy spikera (zazwyczaj 3 w tym jeden to przewodniczcy). Zaatwia sprawy zwizane z regulaminem, naley do niego penia wadzy regulaminowej. Niektre jego decyzje staj si precedensem. Spiker decyduje o charakterze ustawy (finansowe nie podlegaj IL). Rozstrzygnicia spikera s ostateczne. Nie miesza si on w sprawy polityczne. Z partii zwyciskiej wyania si rzd, gabinet. Zastpca premiera staje si Liderem Izby (Lider of the House), jest nim jeden z najbliszych wsppracownikw premiera, zasiada w gabinecie jako Lord Przewodniczcy Tajnej Rady. Przywdca partii przegranej zostaje uznany za Przywdc Opozycji JKM i tworzy gabinet cieni (Shadow Gabinet). Whips (naganiacze) odpowiadaj za dyscyplin polityczn czonkw swojej partii. 4. Komisje. a) Komisja Caej Izby caa IG przeksztacona w komisj. Debacie przewodzi Przewodniczcy Komisji Budetowej (nie spiker) dlatego, e najczciej ta komisja debatuje o finansach. Tworzy si, by przyspieszy tok lub go odformalizowa. Spiker dawniej by przedstawicielem krla, czasami go proszono o wyjcie z obrad. b) Komisje stae nie posiadaj staego skadu i polityki, stae s tylko miejsca obrad i przewodniczcy. Komisja tworzona jest specjalni do danej ustawy, jej czonkowie powoywani s przez spikera. S take Stae Komisje Regionalne (Szkocji, Walii i Irlandii PN) i zajmuj si sprawami tych regionw. S te Komisje Resortowe kontrolujce administracj, ich czonkami s gwnie przedstawiciele opozycji. Stay charakter maj Komisje Regulaminowe, Ustawodawstwa Europejskiego, Badania Aktw Normatywnych, Etyki Poselskiej. c) Komisje Specjalne powoywane s do zbadania okrelonej sprawy. d) S te Komisje Wsplne IG i IL. 5. Funkcje IG. IG przewaa w zakresie ustawodawstwa, od niej pochodzi 98% ustaw. Droga legislacyjna: I czytanie jeli rzdowy odczytanie tytuu projektu i okrelenie dnia kiedy bdzie II czytanie. Jeeli nie rzdowy to wstpna debata II czytanie przedoenie wniosku, debata o oglnych zaoeniach ustawy, nastpnie skierowanie jej do komisji. III czytanie przedoenie sprawozdania komisji, dyskusja szczegowa nad projektem, gosowanie, przekazanie IL (o ile nie jest to ustawa finansowa). IL ocenia ustaw, moe wprowadzi poprawki, wtedy powouje si komisj mieszan, jeli nie przyjmie poprawek to IG moe przeama weto IL jeli jeszcze raz to przegosuje. Ale w nastpnej sesji weto zawieszajce Jeli ustawa zatwierdzona jest przez obie izby, to wtedy przekazuje si j monarsze, ktry j promulguje, jeli tego nie zrobi, to ustawa przepada (tylko teoretycznie, bo monarcha nie robi tego od 1707) 6. Ocena polityki rzdu i administracji. Gdy IG uchwali wotum nieufnoci rzd podaje si do dymisji (dzieje si tak raz na kilkadziesit lat). IG kontroluje rzd przez komisje, przez zadawanie pyta (codziennie oprcz pitku), w sumie na zadawanie pyta w sesji jest przeznaczone 20 dni. Trzeci funkcj IG to prowadzenie debaty politycznej. 7. Przywileje IG. IG ma zapewnion niezaleno (jej czonkowie take). IG decyduje o tym jaki ma regulamin. 15


Suwerenne prawo strzeenia przez IG jej skadu sama decyduje o dyskwalifikacji posa, zarzdza wtedy wybory uzupeniajce. Przywileje indywidualne: przywilej wolnoci od aresztowania (chyba, e na gorcym uczynku, wtedy decyduje IG), immunitet formalny przywilej nietykalnoci osobistej posw - nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci bez zgody IG parlamentarny przywilej wolnoci sowa (immunitet materialny) w IG moe mwi wszystko parlamentarny przywilej finansowy prawo do uposaenia parlamentarny przywilej sdowniczy pose moe w sdzie jako wiadek jeli nie w swojej sprawie moe odmwi WYKAD Drug izb parlamentu angielskiego jest Izba Lordw- od wielu lat prbowano przeprowadzi jej reform lub nawet likwidacj: - 1911- prba przeksztacenia I.L. na pochodzc z wyborw powszechnych Od lat 60- tych Partia Pracy miaa w programie likwidacj I.L. jako anachronizmu(przepowiadaa likwidacj I.L. w razie wygrania przez siebie wyborwjednak pomimo paru rzdw P.P nie dya ona do jakiejkolwiek reformy zwizanej z I.L.) Dopiero za premiera obecnego(od 1997)- Tonyego Blaira(P.P),zmienia si sytuacja. W 1999- pozbawienie lordw dziedzicznych do zasiadania w Izbie ( byo ich okoo 750)- wyjtek uczyniono dla 92 najbardziej aktywnych , co i tak pniej dokoczono pozbawiajc rwnie i tych 92 (2001). Rwnie w 2001 roku powoano Krlewsk Komisj do Zreformowania I.L. i na pocztku 2003 przedstawiono projekt reformy( 7 alternatyw) np.: a) wybr wszystkich czonkw w wyborach powszechnych i bezporednich b) wybr 80% lub 50% z wyborw powszechnych c) wikszo miaa pochodzi z nominacji premiera (80%) d) wszyscy mieli pochodzi z nominacji premiera( to wyjcie proponowa Blair) Premier opowiedzia si przeciw wejciu rozwiza z gosowaniami. aden z projektw nie uzyska dostatecznej liczby gosw postanowiono dalej prowadzi prace. 3 kategorie lordw: a) lordowie mianowani-za zasugi dla pastwa, mianuje monarcha, doywotnio, na wniosek premiera.( obecnie ok. 400) b) lordowie prawa- 21 lordw- wybitni prawnicy, ze staem, trafiaj do Izby gdy spenia ona pewne funkcje sdownicze, przewodniczy im Lord Kanclerz c) lordowie duchowni- 26- biskupi prezbiteriascy i anglikascy funkcje w Izbie s kadencyjne I.L. pracuje na rocznych sesjach( jednak mniej posiedze ni I.G) quorum jest niskie ( przy trzech osobach ju obraduje) przewodniczcym jest Lord Kanclerz- realizuje funkcje ministra sprawiedliwoci i jest czonkiem gabinetu. W I.L nie wytworzy si konwenans 16


nakazujcy przewodniczy Izbie w sposb neutralny politycznie.( Lord Kanclerz bardzo aktywnie uczestniczy w yciu politycznym gosuje, zabiera gos w debatach- w odrnieniu od Spikera) funkcja partii o przewadze w Izbie - kieruje ni Lord Stranik Wielkiej Pieczci (jego rola jest nisza ni Lorda Kanclerza) - sprawuje on kierownictwo nad Lordami nalecymi do partii rzdzcej FUNKCJE IZBY LORDW: I) ustawodawcza - dysponuj inicjatyw, jednak bardzo rzadko jest ona realizowana, jeli ju to czyni to w porozumieniu z rzdem. Zdaj si sytuacje, e rzd chce rozpocz projekt ustawy od I.L( jednak wymaga to wielu prac prawnych i dotyczy spraw stricte technicznych, nie moe zaistnie w tej konkretnej sytuacji spr polityczny) II) moliwo zastosowania veta zawieszajcego ustawy z I.G. mog nie by przyjte poprzez veto I.L(oprcz ustaw finansowych)- w takiej sytuacji I.G moe wtedy przeprowadzi swoj ustaw przez przegosowanie jej jeszcze raz na kolejnej sesji ( sesje mamy coroczne, skutkiem czego I.L moe wyhamowa ustaw na rok) III) wyduenie kadencji I.G wymaga zgody I.L a) sdownicza- nominalnie sprawuje ja caa I.L.- ze wskazaniem na Lordw Prawa z lordem Kanclerzem- ogaszane to jest jako orzeczenie I.L. jest to inaczej Najwyszy Sd Apelacyjny( sprawy karne i cywilne); przy czym nie ingeruje w sprawy karne w sadownictwie szkockim. b) jest rwnie I.L sdem orzekajcym w sprawie impeachmentu( prawo konstytucyjne) -osob sprawujc funkcj publiczn mona pozbawi urzdu jeli dopucia si przestpstwa, Wniosek wnosi IG( ostatni raz zastosowano w 1806) MONARCHA dziedziczny, gowa kocioa prezbiteriaskiego( Szkocja) i anglikaskiego, gowa pastwa, gowa common wealthu, gowa si zbrojnych, stoi na czele wadzy wykonawczej( realnie jest to funkcja premiera), jest czci wadzy ustawodawczej( zgoda monarchy jest potrzebna przy uchwaleniu ustawy, nadaje on jej sankcj uywalnoci. Posiada rwnie bezwzgldne prawo veta- jednak ostatni raz odmwi podpisania w 1707 roku. Monarcha jest gow pewnych pastw kolonialnych(12)-np. Australia, Kanada, Nowa Zelandia- przy czym krlowa jest reprezentowana przez Generalnego Gubernatora(mianowanego przez angielskiego monarch na wniosek rzdu danego pastwa. Tron jest dziedziczny( od 1701)- wywodzi si to z zasad dziedziczenia ziemi- pierwsz osob uprawion do sukcesji jest najstarszy syn panujcego, nastpnie potomkowie najstarszego syna panujcego, potem inni synowie panujcego, potem crki, potem przez dziedzictwo, dalsze pokrewiestwo. Tronu nie moe obj wyznawca katolicyzmu rwnie nastpca ktry zawiera zwizek maeski z osob tej wiary.( obecnie panuje Elbieta II z dynastii Windsor- zmieniono nazw z Hanowerskiej w czasie I wojny wiatowej) Uprawnienia osobiste monarchy nie wymagajce kontrasygnaty urzdowej: a) powoywanie i odwoywanie premiera istnieje konwenans powoywania na premiera przywdcy wikszoci w I.G.(potem na wniosek premiera 17


monarcha mianuje ministrw)- moe zaj sytuacja, e nie ma lidera wikszoci w I.G. i wtedy(?) b) zwoywanie i rozwizywanie parlamentu c) nadawanie tytuu lordowskiego d) mianowanie dostojnikw kocioa pastwowego e) nadaje ordery i odznaczenia f) stosuje prawo aski g) promulgacja ustaw h) akty o charakterze midzynarodowym i) dowdztwo nad siami zbrojnymi (realizuje je w formie rozporzdze, zarzdze, proklamacji kart krlewskich) Krl nie moe dziaa sam, wic w jego imieniu dziaa rzd, lub wydaje dokumenty za rad i wol rzdu( ma uprawnienia reprezentacyjne) Trzy prawa monarchy wedug Brytyjczykw: a) prawo do tego, by si go radzono- premier raz w tygodniu spotyka si z monarch, relacjonuje polityk rzdu, monarcha moe to zrealizowa, moe rwnie b) prawo do zachcania- moe proponowa podjcie odpowiednich dziaa c) prawo do ostrzegania- opozycja do tego co robi rzdpremier nie powiadamia mediw, mediw czym rozmawia z monarch Osob monarchy obejmuje cakowity immunitet( nie ponosi odpowiedzialnoci konstytucyjnej, karnej ani cywilnej) RZD I GABINET Rzd to suma stanowisk ministerialnych( okoo 100 osb), zbiera si tylko na pocztku sesji I.G. Czonkw rzdu powouje monarcha na zlecenie premiera (Istniej ministerstwa terytorialne- do spraw Szkocji, Irlandii Pn., Walii) Stanowiska: Lord Kanclerz- minister skarbu, Kanclerz skarbu, lord Tajnej Rady itp. Trzonem rzdu jest gabinet- skupia do 20 osb, skad okrela premier( co 5 ministra powouje premier do gabinetu)- zbiera si na posiedzeniu w rezydencji premiera Downing Street 10. Premier skupia dwie funkcje- Lorda Skarbu ( kieruje majtkiem pastwa) i ministrem do spraw administracji. Rne rangi mog mie czonkowie rzdu: najwaniejsi ministrowie- sekretarze stanu ministrowie resortowi- wchodz do gabinetu ale nie maj rangi sekretarza stanu ministrowie nie resortowi-urzdy historyczne radcowie prawni korony najmniejsza ranga wiceministrowie- w kadym ministerstwie jest wice minister do kontaktu z parlamentem FRANCJA System parlamentarno prezydencki. Konstytucja uchwalona 4.X.1958- tworzy ona Republik- duy wpyw mia na konstytucj mia gen. DeGaulle Republika niepodzielna, laicka (wiecki charakter), demokratyczna( bo z artykuu 3. zwierzchnictwo narodowe naley do ludu i wykonuje je przez 18


przedstawicieli lub referendum adna jednostka nie moe uzurpowa sobie prawa do wykonywania funkcji; spoeczna. Partie i ugrupowania polityczne wspzawodnicz w wyborach, swoboda w dziaaniu i tworzeniu partii, ale istnieje zasada nakazujca przestrzegania wiernoci narodowej i demokracji.

PREZYDENT 1. Wyanianie prezydenta kandydowa moe kady obywatel francuski, obywatelstwo od urodzenia, musi mie ukoczone 23 lata, nie by karany, musi mie poparcie od 500 obywateli kwalifikowanych( sprawuj funkcj pochodzc z wyboru) Osoba kandydujca musi przedoy podpisy tych obywateli wywodzcych si z 30 departamentw( 1/10 z kadego departamentu)- przy czym mog one by zbierane na miesic przed dniem rejestracji, musi to by powiadczone notarialnie, wnosi rwnie kaucj w wysokoci 100 ty. Frankwjest mu zwracana jeli uzyska 5 % gosw) wybory odbywaj si w systemie wikszoci bezwzgldnej jeli nie wyoni si w I turze zwycizcy, przeprowadza si II tur w dwa tygodnie po pierwszej. Bior w niej udzia dwaj najsilniejsi kandydaci( wygrywa ten, ktry uzyska wiksz ilo gosw). jeli nastpi oprnienie urzdu( stwierdza to Rada Konstytucyjna na wniosek rzdu), wtedy funkcj t przejmuje przewodniczcy senatu, a gdyby nie mg, wtedy kolegialnie przejmuje t funkcj rzd(do czasu przedterminowych wyborw- od kilku tygodni do 2 miesicy) kadencja jest 5-letnia( od roku 2000-referendum- wczeniej 7letnia)- powtarzalna, 2. Uprawnienia polityczne: przywdztwo polityczne-z art. 5 prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucji - poprzez arbitra-zapewnia cigo pastwa - jest gwarantem niepodlegoci narodowej, integralnoci terytorialnej i przestrzegania traktatw Prerogatywy prezydenta niewymagajce kontrasygnaty: 1) mianowanie i dymisjonowanie( tylko w syt. dymisji rzdu) premiera( musi liczy si z ukadem si w zgromadzeniu narodowym) 2) powoywanie ministrw 3) ogoszenie referendum- na wniosek rzdu albo obu izb parlamentu, prezydent moe te wnioski oddali. Prezydent dziaajc z rzdem moe obej parlament w kwestii ustawodawstwa( przez odwoanie si prezydenta i rzdu do narodu) 4) ordzie odczytane w parlamencie- kontakt z izbami, nie s te ordzia przedmiotem debaty. 5) moe przekaza do sprawdzenia Radzie Konstytucyjnej projekty ustaw i traktatw midzynarodowych- jeli s niezgodne to prezydent odmawia promulgacji 6) mianuje 3 czonkw Rady Konstytucyjnej, w tym jej przewodniczcego. 7) moe rozwiza Zgromadzenie Narodowe( po opinii premiera i przewodniczcego obu izb, ale nie jest to konieczne) Nie moe dokona ponownego rozwizania w cigu roku od wyborw do nowego parlamentu. 8) Dysponuje prawem oceny ustaw( ale nie jest to veto) na 15 dni moe wystpi do parlamentu o ponowne rozpatrzenie ( parlament musi na nowo rozpatrzy), jeli parlament ja rozpatrzy, to musi j prezydent promulgowa 9) Jest zwierzchnikiem si zbrojnych- przewodniczy Padom Obrony Narodowejrozporzdza francuskimi siami nuklearnymi 19


10) Obsadza waniejsze stanowiska cywilne( szkolnictwo, policja itp.)- wymaga to uzgodnienia na posiedzeniu Rady ministrw, tak samo przedstawicieli dyplomatycznych Francji. 11) Podpisuje rzdowe akty prawne (ordonanse i dekrety), ma w tym prawo odmowy 12) Artyku 16- w wypadku, gdy instytucje republiki, niezawiso urzdw, integralno terytorium, lub wykonywanie zobowiza midzynarodowych zostay zagroone, a normalne funkcjonowanie wadz pastwa zostay przerwane, to prezydent podejmuje rodki jakich wymagaj okolicznoci , przejmuje peni wadzy nad pastwem( musi spyta si premiera, przewodniczcych obu izb, oraz przewodniczcego Rady Konst.)Musi rwnie poinformowa nard w ordziu. W tym okresie rodki prezydenta podlegaj opinii Rady Konst. Parlament zbiera si wtedy z moc prawa i nie moe by rozwizane Zgromadzenie Narodowe. Zastosowano to jeden raz- gen. DeGaulle, przy zamachu stanu w Algierii(1961) od kwietnia do wrzenia. 13) kompetencje w zakresie polityki zagranicznej, korzystanie z prawa aski , mianowanie Najwyszej Rady Sdownictwa, 14) otwieranie i zamykanie nadzwyczajnych sesji parlamentu, 15) kompetencje w zakresie zmiany konstytucji inicjatywa zmiany konstytucji przysuguje czonkom parlamentu( prezydent + premier lub parlament), rewizja konstytucji przez obie izby oraz referendum. Prezydent moe podj decyzje aby zamiast referendum przeprowadzi gosowanie obu izb parlamentu (kongres), ale wwczas, eby pomin referendum musi prezydent uzyska 3/5 gosw w kongresie. Odpowiedzialno prezydenta: nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej- tylko konstytucyjn za zdrad stanu( zdrada i naruszenie konstytucji- prezydent odpowiada przed Najwyszym Trybunaem Sprawiedliwoci, ktry powouje obie izby po poowie (Zgromadzenie Narodowe i poow Senat) - konieczne s uchway obu izb i wikszo bezwzgldna w gosowaniu jawnym.

RZD FRANCUSKI Artyku 20 - rzd okrela i prowadzi polityk narodu, dyspozycje administracyjne i siy zbrojne( nakadaj si na to prerogatywy prezydenta) prezydent przewodniczy posiedzeniom rzdu( premier moe, ale przez specjalne upowanienie prezydenta) ponosi odpowiedzialno polityczn przed Zgromadzeniem Narodowym( jeli bdzie Votum Nieufnoci- rzd podaje si do dymisji- wniosek musi by poparty 1/10 skadu (58 osb) Zgromadzenia Narodowego- gosowanie moe si odby dopiero po 48 h. po zoeniu wniosku( rzd ma czas na zorganizowanie sobie poparcia)- przechodzi, gdy gosowaa wikszo bezwzgldna przy caym skadzie); parlament moe zgasza wniosek o votum nieufnoci raz w sesji. Skad rzdu: Premier-artyku 21 kieruje dziaalnoci Rzdu, ale w sposb administracyjny, gwne dyspozycje polityczne pochodz od prezydenta( chyba, e zajdzie cohabition odpowiedzialny za ochron narodow-dzielone z prezydentem wydaje rozporzdzenia rzdowe( ordonanse i dekrety) mianuje na stanowisko cywilne i wojskowe( wsplna nominacja prezydenta i premiera przy najwaniejszych nominacjach) 20

-


wicepremier- nie ma adnych dodatkowych funkcji, premier nadaje to miano jeli chce wyrni ktrego z czonkw rzdu ministrowie stanu- kilka waniejszych osobistoci w rzdzie- dua ranga polityczna( przywdcy partii politycznych- kieruje z reguy ministerstwem, zajmuje si rwnie szerszym zakresem spraw wydzielanych przez premiera ministrowie o resortowi-kieruj ministerstwami o delegowani przez premiera ministrowie bez teki) sekretarze stanu- powoywanie na wniosek premiera przez prezydenta

1. Premier kieruje dziaalnoci rzdu w sposb administracyjny i techniczny: Odpowiedzialny za obron narodow Zapewnia wykonanie ustaw Wydaje rozporzdzenia rzdowe (ordonanse i dekrety) Mianuje na stanowiska wojskowe i cywilne 2. Parlament: Wybory do Zgromadzenia Narodowego powszechne prawo bierne 18 lat, obywatelstwo przez 10 lat, odbyta suba wojskowa, niekaralno, kucja 1000 frankw (eby odzyska trzeba przej prg 5%) Wybory s w 1-mandatowych okrgach (577) System wikszoci bezwzgldnej I tura wygrywa si wikszoci bezwzgldn II tura przechodz Ci, ktrzy zdobd 12,5 % z caego elektoratu okrgu Jeli tego wymogu nie speni min. 2 kandydatw to I powtarzana Pomidzy I i II tur kandydaci mog si wycofa z rywalizacji 1986 system proporcjonalny, zmiana systemu wyborczego przez rzd socjalistw (prg wynosi 5%) ale powrcono do wikszociowych 3. Senat wybory porednie Prawo bierne ukoczone 30 lat i jak p. bierne do ZN Prawo czynne kolegia wyborcze skadaj si z obywateli kwalifikowanych (sprawuj funkcje pochodzce z wyborw); okrgiem wyborczym jest departament lub jednostka zamorska) Sposb glosowania uzaleniony jest od liczby mandatw na 1 okrg (od wielkoci departamentu liczby mieszkacw) Departamenty do > 4 senatorw system wikszoci bezwzgldnej - II tury Departamenty powyej 5> senatorw system proporcjonalny (mandaty przyznawane na podstawie systemu list zamknitych wana jest kolejno na licie) 4. Tryb funkcjonowania: Kadencja: ZN 5 lat, Senat 9 lat (co 3 lata odnawiana 1/3 skadu) ZN moe by rozwizane przez prezydenta; Senat jest nierozwizywalny; ZN 577 deputowanych Senat 321 senatorw Tryb sesyjny pracy parlamentu (norma jest system permanentny) - sesja zwyczajna X-VI (nie moe si zebra na posiedzenia wicej ni 120 razy) - sesja nadzwyczajna moe zwoywa premier po zasigniciu opinii przewodniczcego obu izb lub wikszoci czonkw obu izb; dla okrelonego porzdku obrad (nie moe wykroczy poza ten porzdek); nie moe pracowa duej ni 12 dni; Izbami kieruj przewodniczcy wybierani: ZN na 5 lat; Senat na 3 lata 21

5.


6.

7.

8.

W-ce przewodniczcy tworz prezydium izby, odpowiadaj za sprawy regulaminowe (regulaminy wymagaj zatwierdzenia Rady Konstytucyjnej rozstrzyga te spory regulaminowe) Komisje stae resortowe (kontroluj resorty) Komisje nadzwyczajne (np. ledcza). Uprawnienia: Ustawodawstwo cile okrelone przez konstytucj (art. 34) materia ustawowa enumeratywnie wyliczona) - prawa obywatelskie, podstawowe gwarancje obywatelskie - zdolno prawna - wiadczenia na rzecz obrony narodowej - amnestia - zmiana konstytucji - tworzenie prawa administracyjnego i handlowego - organizacja sdownictwa - ordynacja wyborcza - kwestie podatkowe pozostae materia reglamentacyjna do rzdu okrelenie dochodw i wydatkw ustawy programowe cele dziaalnoci ekonomicznej i spoecznej pastwa ustawy podlegaj kontroli Rady Konstytucyjnej o ustawy organiczne dotyczce szczeglnie wanych spraw, podlegaj kontroli RK obowizkowo o ustawy zwyke podlegaj kontroli RK na wniosek prezydenta, premiera, przewodniczcych obu izb, 60 deputowanych lub senatorw Proces ustawodawczy: Inicjatywa czonkowie parlamentu, premier, moe by zgoszona w obu izbach. Ustawy finansowe najpierw do ZN. W razie sporu midzy izbami projekt przepada, chyba, e zostanie powoana przez premiera komisja mieszana (tekst opracowany przedkadany przez rzd obu izbom, obie izby musz zaproponowa tekst w jednakowym brzmieniu); gdyby cigle nie byo kompromisu, rzd moe domaga si od ZN definitywnego rozstrzygnicia sprawy, ale ZN moe uchwali projekt jedynie w zgodzie z rzdem; bezwzgldna wikszo liczona od caego zgromadzenia w przypadku ustawy organicznej, w przypadku ustaw zwykych zwyka wikszo gosw Kontrola polityczna ZN nad rzdem (senat nie ma moliwoci pocignicia rzdu do odpowiedzialnoci) (wotum zaufania) Przewaga senatu nad ZN (fakt nierozwizywalnoci) Rada Konstytucyjna: 9 czonkw powoywanych na 9 lat bez moliwoci powtrzenia kadencji 3 czonkw i przewodniczcy powoywani przez prezydenta 3 przewodniczcy ZN 3 przewodniczcy senatu decyzje zapadaj wikszoci gosw byli prezydenci zasiadaj z prawem gosu decyduje o konstytucyjnoci ustaw , traktatw, regulaminw izb nadzorowanie prawidowego przebiegu wyborw, ogasza wyniki, rozpatruje skargi wydawanie opinii w sprawach prawnych na uytek wadz pastwowych Rada Stanu Bardzo wana, ale nie jest organem konstytucyjnym Dziaa na podstawie ustaw, ordonansw i dekretw 22

Formalnie podlega premierowi, ktry jest z urzdu jej przewodniczcym Faktycznie prowadzi w-ce przewodniczcy Czonkowie powoywani na posiedzeniu RM na wniosek ministra sprawiedliwoci Zgromadzenie Generalne Rady Stanu (raz do roku), przewodniczcym premier 1) Wpywowy organ konstytucyjny Rzd musi zasiga opinii w przypadku uchwalania dekretu rzdowego, zwraca si przez czonkw rzdu Bierze udzia w przygotowaniu rzdowych projektw ustaw i ordonansw Ma prawo zwraca uwag wadzom publicznym na potrzeb reform 2) Najwyszy organ sdownictwa administracyjnego, wydaje orzeczenia o konstytucyjnoci aktw administracji z moliwoci ich anulowania Dziaa jako sd apelacyjny (odnonie sdw administracyjnych) 9. Rada Ekonomiczna i Spoeczna Ma rang konstytucyjn, ale mniejsze znaczenie Organ doradczy rzdu Wydaje opinie ustaw, ordonansw i dekretw w zakresie spoecznoekonomicznym Czonkw powouje si dekretem rzdowym na wniosek odpowiednich resortw


Republika Federalna Niemiec.1. Ustawa zasadnicza RFN jest z 23 V 1949. 2. Zjednoczenie Niemiec nastpio 3 X 1990. Po zjednoczeniu pozostawiono ustaw ze wzgldu na jej bardzo dobry charakter i jako. Wprowadzono zmiany tylko czysto techniczne. 3. Ustawa ta jest w pewnej czci niezmienialna (2 przepisy: art. 1 prawa i wolnoci czowieka; art. 20 zasady ustroju politycznego demokratyczne i socjalne pastwo zwizkowe, wszelka wadza pochodzi od narodu, ktr sprawuje w wyborach, gosowaniu i za porednictwem organw wadzy ustawodawczej, wykonawczej i sdowniczej (nie uwzgldnia adnych forma demokracji bezporedniej, jest ona dopuszczalna na poziomie landw). 4. Wadz ustawodawcz obowizuje porzdek konstytucyjny, a wadza sdownicza i wykonawcza podporzdkowane s ustawom. Prawo oporu przysuguje wszystkim Niemcom w razie naruszenia tych zasad. 5. Instytucje wadzy: Parlament jednoizbowy Bundestag Bundesrat ciao uczestniczce w ustawodawstwie, nie jest nazywany drug izb parlamentu, ale tak spenia rol. 6. Prawo wyborcze do Bundestagu: Czynne 18 lat Bierna 21 lat System mieszany o A 50 % skadu system wikszoci wzgldnej - mandaty bezporednie o B 50% system proporcjonalny dHondta gosy drugie uczestnicz tylko te listy, ktre w skali pastwa uzyskay co najmniej 5% gosw, wyjtkiem s partie mniejszoci narodowych

23


7.

8.

Wyborca dysponuje 2 gosami na jednego z kandydatw w 1-mandatowym okrgu i 2 na list w landach. Nie jest zobowizany do gosowania w taki sam sposb. Zgoszenie kandydatw o w 1-mandatowym okrgu ma 200 obywateli, o lista musi by poparta przez 1% wyborcw z danego landu, ale nie wicej ni 2000 mieszkacw. Z mocy prawa kandydatw i listy zgaszaj si automatycznie przez ugrupowania posiadajce co najmniej 5 posw w Bundestagu. Midzy mandatami A i B (odejmuje si gosy z 1-mandatowych okrgw od puli proporcjonalnej, Ale jeli wicej mandatw bezporednich to mandaty nadwykowe, s zachowywaea i dlatego czasami zmienia si liczba posw Bundestag: Kadencja 4 lata (koczy si w pierwszym dniu posiedzenia nowej izby) Zwouje przewodniczcy Bundestagu na wniosek 1/3 posw, prezydenta, kanclerza Permanentny tryb pracy Przewodniczcego desygnuje najsilniejsza frakcja (zastpcw jest tyle ile frakcji w izbie) Prezydium Bundestagu nie odgrywa wanej roli Rada Seniorw ustala porzdki posiedze, rozstrzyganie sporw proceduralnych (czonkowie prezydium + 23 czonkw desygnowanych przez poszczeglne frakcje odpowiednio do ich liczebnoci) Frakcj parlamentarn moe utworzy min. 5% oglnej liczby posw Komisje wykonuj merytoryczne prace Bundestagu. Konstytucyjna ranga 4 komisji: - spraw zagranicznych - obrony - ds. petycji (analizuje sygnay od wyborcw) - wsplna (powoana na pocztku kadencji, 2/3 desygnuje Bundestag i 1/3 desygnuje Bundesrat przejcie funkcji ustawodawczej i kontrolnej w przypadku wojny) - do 1976 komisja staa (przejmowaa obowizki Bundestagu w okresie midzykadencyjnym inne: komisje stae resortowe kontrolujce rzd i administracj (4 maj charakter nieresortowy ds. petycji, budetowa, regulaminowo-mandatowa, prawna s jeszcze komisje powoywane na wniosek posw: dochodzeniowo ledcze i ankietowe (zbiera niezalenie od rzdu informacje) Kontrola polityczna: Jednoosobowa odpowiedzialno kanclerza (polityczna) - Usunicie kanclerza rwnoznaczne jest z odwoaniem rzdu - Jest to konsekwencja kanclerskiego systemu, tylko jego odpowiedzialno daje mu wadz nad rzdem, parlament nie wnika w skad rzdu - Konstruktywne wotum nieufnoci parlament usuwa kanclerza 2/3 gosw i powouje jego nastpc; stary kanclerz jest usunity, nowy jest wybrany i musi by nominowany przez prezydenta; wikszo musi by zdolna do powoania nastpnego gabinetu Prawo dania obecnoci kanclerza i rzdu na posiedzeniu Bundestagu w celu zgoszenia wyjanie i informacji

24

Interpelacje dotyczy spraw o kluczowym znaczeniu; moe to zrobi tylko frakcja lub 5% posw; odpowiedz na posiedzeniu plenarnym, moe by przedmiotem debaty Zapytanie pisemne wany problem polityczny; moe to zrobi tylko frakcja lub 5% posw; odpowied na pimie, ale poza plenarnym posiedzeniem Pytania wycinkowy problem polityczny; w czasie godziny pyta 9. Bundesrat: Rada Federalna (Zwizkowa) konstytucyjnie nie jest to 2-ga izba parlamentu Zapewnia Landtagom udziau w ksztatowaniu polityki; kraje maj wpyw na ustawodawstwo i administracj Delegacja rzdw krajowych Na czele delegacji premier rzdu krajowego, innymi delegatami s ministrowie Delegatw jest od 3-6 Nie jest kadencyjny Zmiany w skadzie s uzalenione od zmiany rzdw w landach Dziaaj na zasadzie mandatu imperatywnego s zwizania instrukcjami swoich rzdw Zasada jednolitoci gosw Organy: - Przewodniczcy premier rzdu ktrego z krajw (zmieniaj si co rok) - 3 v-ce przewodniczcych ( z przew. Tworz prezydium) - Staa Rada Doradcza (16 os. po jednej z kadego kraju) odpowiadaj za program prac Bundesratu, ustala porzdek posiedze, zajmuje si procedurami - Obrad plenarnych jest niewiele - 14 komisji staych (po 16 os. jedna z kadego kraju), resortowe, za wyjtkiem prawnej; komisje przejmuj na siebie ca dziaalno dziaa - art. 50 wspudzia w ustawodawstwie i administracji federalnej - Bez zgody 2/3 Bundesratu nie mona zmieni ustawy zasadniczej (wpyw na ustrj pastwa) - Admin. Fed. BR kontroluje j, by nie przekraczaa uprawnie, jego zgoda jest potrzebna na rozporzdzenia rzdu i ministerstw, ktre wykonywane s przez landy (administracji landowej) - Gdy land sprzeciwia si konstytucji mona zastosowa przymus federalny (art. 37 zgoda B. jest wymagana) Bundesrat sprawuje kontrol nad rzdem: - danie obecnoci kanclerza i rzdu - Informowanie BR o stanie budetu federalnego - Corocznie udziela absolutorium rzdowi o wykon. Budetu, odmowa absolutorium nie skutkuje, ale moe rozpocz procedur - uczestnictwo w podejmowaniu decyzji nadzwyczajnych: stan konstytucyjnoci ustaw stan obrony uycie si zbrojnych - Wybiera skadu Trybunau konstytucyjnego 10. Ustawodawstwo: Inicjatywa ma 1. rzd i Bundesrat - zwizane prawo inicjatywy ustawodawczej, rzd opiniuje projekt BR i na odwrt (gdy opinia na temat projektw jest negatywna, to szanse przejcia s mae); 25



2. Bundestag (5% skadu) ma nieskrpowane prawo inicjatywy Rozpatrzenie projektu przez Bundestag: - 3 czytania - Zwyka wikszo gosw - Zmiany w Ustawie Zasadniczej 2/3 gosw Rozpatrzenie projektu przez Bundesrat: - Prawo weta (weto absolutne przy Ustawie Zasadniczej) - Weto zawieszajce (ustawy zwyke) moe przej, gdy Bundestag ponownie uchwali ustaw tak sam wikszoci, jak Bundesrat wnosi weto zawieszajce Promulgacja i ogoszenie przez prezydenta: Wymaga kontrasygnaty kanclerza lub ministra Prezydent ma prawo badania zgodnoci ustawy z konstytucj, moe odmwi podpisu, wwczas ustawa nie wchodzi w ycie (przepada), od 1949 tylko 5 razy odmwi promulgacji (mocna pozycja prezydenta w ustawodawstwie) 11. Prezydent Wybiera Zgromadzenia Federalne posowie do Bundestagu i taka sama liczba delegatw Landtagw (liczba gosw ma odzwierciedla ukad si politycznych danego Landu) Wybierany na 5 lat, wybrany moe by tylko na 2 kolejne kadencje, moe by wybrany kolejny raz po przerwie, ale to si jeszcze nie zdarzyo 40 lat + czynne prawo wyborcze do Bundestagu I i II tura potrzebna jest bezwzgldna wikszo gosw III tura zwyka wikszoci gosw - we wszystkich turach ta sama liczba kandydatw - kandydatw zgaszaj czonkowie Zgromadzenia Federalnego bez adnej debaty Uprawnienia: - wikszo objta kontrasygnat, ktra go neutralizuje - samodzielnie: Mianowanie i odwoywanie kanclerza Rozwizywanie Bundestagu (art. 63) a) W I i II turze musi by bezwzgldna wikszo gosw. W III turze zwyka wikszoci gosw. Jeli 2 ma tyle samo gosw, to potem wybiera si midzy nimi dwoma. b) Kandydatw zgaszaj czonkowie Zgromadzenia Federalnego c) Uprawnienia (bardzo skromne, a wikszo wymaga kontrasygnaty) 3 funkcje samodzielnie: Mianowanie i odwoywanie kanclerza, ale jeli mianowany nie przejdzie, to prawo ma Bundestag Rozwizanie Bundestagu w myl art. 63 jeli w 3 podejciach nie wybior kanclerza Proba prezydenta do kanclerza w stanie jego dymisji z mocy art. 69 ust. 3 aby do czasu nowego kanclerza mg peni swoje funkcje funkcje wsplnie z rzdem: reprezentowanie pastwa mianowanie ministrw na wniosek kanclerza mianowanie ambasadorw zawieranie umw midzynarodowych nadawanie odznacze prawo aski 26


Przewodniczcy Bundesratu przejmuje jego obowizki jeli jest niezdolny. d) Nie odpowiada politycznie ale konstytucyjnie 12. Kanclerz a) Powoanie kanclerza art. 63 - Bundestag powouje kanclerza bezwzgldn gosw na wniosek prezydenta - Prawo wyboru ma Bundestag, ma 14 dni aby wybra bezwzgldn wikszoci gosw (prezydenta tu nie ma), gdy to nie zadziaa, to: - Po 14 dniach moe wybra zwyk wikszoci gosw, ale tu prezydent musi poprze, a jak nie to rozwizanie parlamentu b) Ministrw powouje i odwouje prezydent na wniosek kanclerza c) Rzdy w Niemczech s koalicyjne (2 partie) w-ce kanclerz powoywany ze sabszej partii (jest to funkcja bardziej honorowa), od 1966 w-ce kanclerz czy si ze stanowiskiem ministra spraw zagranicznych d) Liczebno ministrw okrela kanclerz e) Art. 35 okrela 3 zasady funkcjonowania rzdu: - Kancleryzmu ustala wytyczne polityki rzdowej, nadzoruje i jest za nie odpowiedzialny - Resortowoci w resortach kady minister sprawuje samodzielne kierownictwo - Kolegialnoci rnice midzy ministrami rozstrzygane s przez rzd kolegialnie (cho najczciej kanclerz) Odpowiedzialno ponosi tylko kanclerz, ale gdy jest zdymisjonowany to ustpuje cay rzd. f) 3 przypadki zmiany na stanowisku kanclerza: - zbiera si Bundestag po wyborach, - kanclerz skada dymisj - konstruktywne wotum nieufnoci bezwzgldna wikszo gosw w jednym odwouje i powouje nowego kanclerza (zdarzyo si tylko raz w 1982 H. Schmitt -> H. Kohl) g) Stan koniecznoci ustawodawczej - Rzd wystpuje z wnioskiem do Prezydenta za zgod BT kady projekt rzdowy zmieniony lub odrzucony przez BT moe zosta przyjty za zgod BR (nie duej ni 6m i tylko 1 raz w kadencji) h) Bundestag moe si domaga od rzdu: - Obecnoci na posiedzeniu - Wyjanie i informacji 13. Trybuna Konstytucyjny a) 16 sdziw zorganizowanych w 2 senaty orzekajace (po 8) b) poow sdziw mianuje Bundestag, a drug Bundesrat c) wybr wymaga 2/3 ustawowej liczby d) dziki 2 senatom moe by szybciej i sprawniej e) kadencja 12 lat bez reelekcji f) kompetencje: bada zgodno prawa federalnego i krajowego z ustaw zasadnicz rozstrzyganie sporw kompetencyjnych midzy organami federalnymi i federacj a krajami orzekanie ewentualnej sprzecznoci partii z ustaw zasadnicz, jeli zagraa RFN, naruszenie lub obalenia porzdku ustrojowego z wnioskiem moe 27


W

wystpi Bundesrat, Bundestag, rzd (byo 2 razy, 1952 partia neofaszystowska, 1956 Komunistyczna Partia Niemiec) orzekanie w wypadku postawienia prezydenta w stan oskarenia (wnioskuje Bundestag lub Bundesrat) Rozpatrywanie skarg konstytucyjnych obywateli w przypadku naruszenia ich praw konstytucyjnych Pozbawienie niektrych praw obywatelskich obywateli, ktrzy zagraaj demokratycznemu, wolnociowemu ustrojowi Europie TK uchodzi za lidera, jest bardzo aktywny i dziaa wzorcowo

Temat: Wochy. 1. Konstytucja z 27 XII 1947, wesza 1 I 1948. a) Jest to demokracja parlamentarno-gabinetowa (klasyczna), skutkuje to szczegln niestabilnoci polityczn. Od wojny byy 58 rzdy, nie byo rzdu, ktry dziaaby przez ca kadencj. Tylko raz parlament przetrwa ca kadencj (19871992) b) Czuj potrzeb zmiany powoano Komisj ds. Reform Instytucjonalnych do tej pory bez efektw. c) S 2 propozycje zmiany: W kierunku ustroju Francji parlamentaryzm-prezydencki prezydent z wyborw powszechnych, jego wadza miaaby ulec wzmocnieniu W kierunku Niemiec kancleryzm wzmocnienie premiera, wadza nad rzdem, konstruktywne wotum nieufnoci d) Fundamenty ustrojowe: Demokratyzm Republikanizm najsilniej broniony Wochy nie mog od tego odej, nie moe by rewizji artykuw jego dotyczcych Idea pastwa socjalnego e) Zmiany konstytucji Wniosek o zmian lub rewizj czciow musi by uchwalony przez obie izby z 2-ch gosowaniach z przerw nie krtsz (pomidzy gosowaniami) ni 3 miesice, wymagana jest bezwzgldna wikszo liczona od caego skadu izb Potem referendum, o ile w 3 miesicach od uchwalenia rezolucji zada tego 500 tys., 1/5 ktrej z izb lub 5 regionw Referendum nie jest organizowane, gdy projekt zmiany zosta zatwierdzony w 2 czytaniu przez 2/3 obu Izb 2. Parlament a) Skada si z Izby Reprezentantw (630) i Senatu Republiki (315 + 20 + byli prezydenci) W skad Senatu wchodz take senatorzy mianowani zasiadajcy doywotnio; kady prezydent moe mianowa 5 (art. 59), ktrzy przynieli chwa ojczynie na arenie spoecznej, naukowej, sztuki i literatury b) System wyborczy 1993 zmiana systemu wyborczego, z skrajnie proporcjonalnego na mieszany (75% wikszociowy i 25% proporcjonalny uczestnicz tylko te listy, ktre uzyskay powyej 4% w skali kraju) Startuj 2 bloki wyborcze: centroprawicowy Dom Wolnoci (Forza Italia, Sojusz Narodowy i mniejsze, wsppracuje z tym blokiem take Liga Pnocna) i centrolewicowe Drzewo Oliwne; poza blokami startuje take Odbudowa Komunistyczna System wyborczy wymusi integracj, nie jest to jednak system 2-partyjny bo w parlamencie partie dziaaj bardziej indywidualnie 28


c) d)

e) f) g)

h)

Kandydat musi mie 500-1000 gosw by by zgoszony, jeli partia zarejestruje kandydatw w poowie okrgw w danym regionie, wtedy rejestruje list Wyborca gosujc na Izb deputowanych ma 2 gosy (1 na okrgi wikszociowe, a 2-gi na list), a do Senatu 1 gos na kandydata, pul proporcjonaln tworzy si sumujc wszystkie gosy i dzieli miejsca proporcjonalnie Izba deputowanych czynne (18) i bierne (25) Senat czynne (25) i bierne (40) Kadencja jest 5-letnia, mona j przeduy tylko w wypadku wojny Izby zazwyczaj funkcjonuj na odrbnych posiedzeniach, wsplnie obraduj, gdy: Wybr prezydenta Postawienie prezydenta w stan oskarenia Postawienie czonka rzdu w stan oskarenia Gdy realizuje funkcj kreacyjn 1/3 skadu Trybunau Konstytucyjnego i 1/3 Najwyszej Rady Sdowniczej Obradami kieruje przewodniczcy Izby Deputowanych Parlament pracuje permanentnie Zazwyczaj gosuje zwyka wikszoci gosw Organizacja pracy: Regulaminy przyjte przez izby Prezydium tworz: przewodniczcy, 4 w-ce przewodniczcych, 8 sekretarzy (sporzdzaj protokoy stenogramy, pomagaj przewodniczcemu), 3 kwestorw (pomagaj w utrzymaniu porzdku, nadzoruj prac personelu pomocniczego) Komisje: - powoywane przez przewodniczcego na wniosek poszczeglnych klubw partyjnych oni deleguj proporcjonalnie do miejsc w parlamencie - w ID na rok, a w S na 2 lata (kadencja) - obecnie jest po 13 (resortowe), funkcjonalne i ustawodawcze - Dziel si na podkomisje - Parlamentarzysta moe tylko w jednej komisji (czonkowie rzdu w wielu) - S te komisje specjalne - Drugi rodzaj komisji to gwinty (nie speniaj funkcji kontrolnych i ustawodawczych tylko funkcje prawne i techniczne, w kadej izbie jest po 3) ds. wyborczych, ds. regulaminowych, ds. immunitetw parlamentarnych; s powoywane przez przewodniczcego danej izby Kluby partyjne maj status organw parlamentarnych, mog je tworzy 10 senatorw, 20 deputowanych Przewodniczcy czsto zwouje posiedzenia przewodniczcych klubw podejmowane s bardzo wane decyzje Funkcje Izby Ustawodawcza uchwalanie ustaw (art. 76); funkcja ustawodawcza moe by przekazana przez parlament rzdowi na okrelony czas i na okrelonych zasadach, wtedy rzd wydaje dekrety z moc ustawy; parlament ma 60 dni na przeksztacenie ich w ustaw, dokadnie, jeli w tym czasie si nie sprzeciwi to dekret staje si ustaw automatycznie, parlament w tym okresie moe te wprowadzi zmiany w tych aktach; zgodnie z art. 77 rzd ma moliwo wydawa dekrety z moc ustawy bez zgody parlamentu, gdy zdarzy si wyjtkowy wypadek nagej koniecznoci, uchwalony trafia do parlamentu, ktry w cigu 5 dni musi si zebra (nawet, gdy jest rozwizany), dekret taki musi by w cigu 60 dni przetworzony przez parlament w ustaw, inaczej przepada 29


inicjatywa ustawodawcza przysuguje rzdowi, Narodowej Radzie Gospodarki i Pracy, 50 tys. obywatelom, parlamentarzystom, 5 regionom 3 tryby ustawodawcze: zwyczajny 3 czytania skrcony eliminacja I i/lub II czytania, projekt od razu przechodzi do komisji, a potem nastpuje III czytanie decyduje o tym przewodniczcy, w cigu 48 godzin mona wystosowa sprzeciw komisyjny w imieniu izby ustaw uchwala komisja (decyduje przewodniczcy izby), izba ma 48 godzin na sprzeciw; po uchwaleniu przez komisj, przewodniczce informuje izb; ustaw mona odebra komisji na wniosek rzdu, 1/10 izby, 1/5 komisji; komisja nie moe zmieni konstytucji, prawa wyborczego, ratyfikowa umowy midzynarodowej, budetu pastwa i delegowa ustawodawstwa na rzd Projekt uchwalony przez jedn izb trafia do drugiej jeli zgodno to do prezydenta (ma 1 miesic do podpisania, w ustawach pilnych izba moe skrci jednak nie mniej ni do 7 dni), jeli prezydent odmawia, to ponownie wraca do parlamentu, jeli ustawa przegosowana tak sam wikszoci, to prezydent ju musi podpisa Kontrola polityczna nad rzdem (art.84) - Musi mie zaufanie obu izb - Wniosek wotum nieufnoci wysuwa 1/10 izby, gosowanie po 3 dniach (rzdy czciej upaday jednak od rozpadu koalicji ni przez wotum) - W cigu 10 dni od utworzenia rzd ma uzyska zaufanie obu izb - Kontroluje take przez komisje, interpelacje zapytania, debaty nad polityk rzdu Kreacyjna - IR + senat + delegaci regionw wybieraj prezydenta - 1/3 Trybunau konstytucyjnego - 1/3 Najwyszej Rady Sdowniczej 3. Prezydent Gowa pastwa, reprezentant jednoci narodowej Nie moe czy swojej funkcji z inn Moliwa wielokrotna reelekcja 7-letnia kadencja Wybiera parlament wraz z delegatami regionw (rady regionalne wybieraj po 3, jedynie z Valle dAosta 1 delegat), jest to Zgromadzenie Wielkich Elektorw, w pierwszych 3 turach wybiera si wikszoci 2/3, w nastpnych bezwzgldn wikszoci Odpowiedzialno tylko za zdrad stanu lub zamanie konstytucji, wniosek o oskarenie musi by przegosowany w parlamencie bezwzgldna wikszoci gosw, wtedy stawia si go przed Trybunaem konstytucyjnym a) Uprawnienia w stosunku do parlamentu Zarzdza wybory Zwouje pierwsze posiedzenie Ordzia do parlamentu Rozwizanie parlamentu Promulgacja ustaw Weto ustawa odsyana z powrotem do parlamentu i jeli j ponownie przegosuje to prezydent musi podpisa b) Uprawnienia w stosunku do rzdu Powoanie premiera (wikszy wpyw ni w innych pastwach, ze wzgldu na rozdrobnienia polityczne) Dymisjonuje rzd 30

c)

d)

a)

b)

c)

d)

a) b) c)

Ogasza dekrety rzdowe Mianuje na wysze stanowiska Przewodniczy najwyszej Radzie Sdownictwa Uaskawia Powouje 1/3 TK Uprawnienia zwizane ze sprawami wewntrznymi i midzynarodowymi Akredytowanie i przyjmowanie listw uwierzytelniajcych od dyplomatw Ratyfikowanie umw midzynarodowych Reprezentowanie Woch Nadawanie odznacze pastwowych Uprawnienia w stosunku do si zbrojnych Zwierzchnik si zbrojnych Przewodniczcy Najwyszej Rady Obrony Ogasza stan wojny uchwalony przez parlament 4. Rzd Skada si z premiera, ministrw i czasem wicepremierw Premiera mianuje prezydent Rzd sprawuje nadzr nad Centralny Instytut Statystyki Najwysza Rada Administracyjna ? ? 4 funkcje rzdu Polityczna polityczne kierownictwo krajem, rzd rzdzi tak, jak nakazuje mu parlament, rozstrzygajce decyzje zapadaj w rzdzie Prawotwrcza dekrety z upowanienia lub bez upowanienia parlamentu Administracyjna zwieczenie wadzy wykonawczej Kontrolna nadzr nad administracj pastwow Konstytucja eksponuje rol premiera Kieruje oglna polityk rzdu Utrzymuje jednolito dziaa pastwowych Inspiruje i koordynuje dziaania ministrw Poza odpowiedzialnoci polityczn, ponosi jeszcze konstytucyjn (indywidualnie) za przestpstwa popenione podczas realizacji swoich funkcji; w stan oskarenia stawia parlament bezwzgldna wikszoci gosw, a rozstrzyga TK 5. Trybuna Konstytucyjny Skada si z 15 (powouj: 5 prezydent, 5 parlament, 5 wysze sdownictwo) Kadencja 9-letnia bez reelekcji Kompetencje: Zgodno aktw z konstytucj Rozstrzyganie sporw konstytucyjnych midzy wadzami lub midzy pastwem a regionami Orzekanie, gdy oskarony prezydent, premier, ministrowie, wtedy powouje si dodatkowo 16 czonkw w losowaniu spord obywateli posiadajcych bierne prawo wyborcze 6. Narodowa Rada Gospodarki i Pracy a) Powoywana przez prezydenta na wniosek premiera, (jeeli si sprzeciwi kandydaturze, to rzd musi wysun inn) b) Skad: 111 i przewodniczcy c) 99 to przedstawiciele zwizkw, 12 to eksperci, przewodniczcy reprezentuje rzd d) Funkcje: 31


Inicjatywa ustawodawcza w sprawach gospodarki i pracy (wyjtek to konstytucja, budet, traktaty, dotyczce praw obywatelskich) Funkcja konsultacyjna organ pomocniczy dal rzdu, parlamentu, wadz lokalnych w sprawach gospodarki i pracy Prowadzenie studiw i analiz dt. gospodarki i pracy 7. Rada Stanu a) Istnieje od 1861 b) Czonkowie powoywani przez prezydenta na wiosek premiera c) Funkcje: Jurysdykcyjna: - Naley z ni konsultowa regulaminy rzdowe, dekrety rzdowe, akry prezydenta - Naley z ni konsultowa rozwizywanie rad regionalnych, prowincjonalnych i gminnych przez prezydenta - Naley z ni konsultowa nadzwyczajne usunicie urzdnika pastwowego - Naley z ni konsultowa konkursy na stanowiska pastwowe Konsultacyjna: - Pomoc administracyjna i prawna dla organw pastwowych 8. Izba Obrachunkowa a) Czonkowie powoywani przez prezydenta na wiosek premiera b) Funkcje: Jurysdykcyjna: - Orzeka w sprawach o nieprawidowoci w zarzdzaniu finansami pastwa - Kontroluje racjonaln dziaalno urzdw pastwa Odpowiada z zatrudnienia publiczne Odpowiada za wielko emerytur Kontrolna: - Kontroluje dziaania administracji pastwowej odwoujce si do finansw - Kontrola zaangaowania gospodarczego pastwa Konsultacyjna: - W sprawach finansowych suy pomoc prezydentowi, parlamentowi i rzdowi Temat: Hiszpania. 1. 29 XII 1978 konstytucja 2. H. jest pastwem socjalnym i demokratycznym opartym na prawie, ktre chroni wartoci najwysze, jak wolno, sprawiedliwo, rwno, pluralizm. 3. Monarcha. a) H. jest monarchi konstytucyjn, krlowie pochodz z dynastii Burbonw. b) Monarcha nie ponosi odpowiedzialnoci konstytucyjnej i politycznej c) Zobowizany jest do wykonywania swoich funkcji w zgodnoci z ustawami, konstytucj d) Symbol jednoci i cigoci historycznej pastwa e) Pilnuje prawidowoci dziaania pastwa f) Uosabia pastwo w stosunkach midzynarodowych g) Funkcje (art. 62): Sankcjonowanie i promulgowanie ustaw (gdy odmwi, to ustawa nie wchodzi w ycie) Zwoywanie i rozwizywanie parlamentu Ogaszanie terminw wyborw i referendw 32


Proponowanie, mianowanie i odwoywanie premiera Odznaczanie Przewodnictwo posiedzeniom rzdu Korzystanie z prawa aski Ma prawo dostpu do informacji o stanie pastwa Gwnodowodzcy si zbrojnych Proklamuje stan wojny i pokoju (po zaaprobowaniu parlamentu) Mianowanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych W 1981 by wojskowy zamach stanu udaremniony przez pozycj wadcy. 4. Parlament Kortezy Generalne a) Kongres Deputowanych (reprezentuje nard) i Senat (reprezentuje prowincje) b) Kadencja 4-letnia c) Czynne i bierne prawo wyborcze 21 lat i penia praw politycznych d) Wybory do Kongresu: Proporcjonalne, gosuje si na listy wyborcze (zgasza 500 wyborcw z okrgu) Prg 3% w okrgu prowincji Metoda dHondta e) Wybory do Senatu: Okrgi 1-mandatowe - system wikszoci wzgldnej Kada prowincja wybiera po 4 senatorw, terytoria wyspiarskie (Ceuta i Melilla) po 2 senatorw, wsplnoty autonomiczne co najmniej 1 senatora (na kady nastpny 1 milion ludnoci przypada 1 senator) f) Kortezy zwoywane s na dwie sesje zwyczajne w roku, nadzwyczajne zwoywane s na wniosek rzdu, wikszoci izb i komisji staej g) Izby obraduj oddzielnie, zdarza si jednak, e obraduj razem, ale wtedy nie dotyczy to spraw ustawodawczych h) Gdy jest taka potrzeba, to tworzy si komisje mieszane i) Kada izba wybiera przewodniczcego i wice przewodniczcych (po jednym z kadej frakcji); frakcje tworz partie (s to organy parlamentu) j) Uprawnienia w odniesieniu do rzdu: Po wyborach krl porozumiewa si z KD, nastpnie z przewodniczcymi frakcji, wtedy proponuje kandydata na premiera, on wygasza expose w KD, ktry gosuje nad wotum zaufania (bezwzgldn wikszoci); wtedy dopiero krl mianuje kandydata na premiera, nastpnie na wniosek premiera mianuje czonkw RM Gdy parlament odrzuci kandydata, to po 48 h odbywa si nastpne gosowanie, w nim kandydat musi uzyska zwyk wikszo Gdy i wtedy si nie uda, krl przedstawia inn kandydatur Gdy w cigu 2 miesicy nie ma premiera to krl rozpisuje nowe wybory Dymisja lub mier premiera skutkuje dymisj caego rzdu Zdymisjonowa mona jedynie w konstruktywnym wotum nieufnoci lub gdy rzd nie uzyska wotum zaufania Konstruktywne wotum nieufnoci moe zgosi 1/10 KD, gosowanie odbywa si po 5 dniach, musi by bezwzgldna wikszo gosw; mona podj tylko jedn tak prb w sesji Rzd kontroluje tylko KD Kontrola przez komisje i zapytania moliwa take w Senacie k) Proces ustawodawczy: 33


Inicjatywa czonkowie obu izb, rzd, zgromadzeniom wsplnot autonomicznych, 500 tysicy obywateli (ich inicjatywa nie moe dotyczy spraw konstytucyjnych, podatkowych, prawa aski i spraw midzynarodowych) Inicjatywa w obu izbach Jeli jedna izba przyjmie projekt, to przechodzi on do drugiej Rozbienoci likwidowane s przez komisje mieszane KD moe odrzuci poprawki Senatu zwyk wikszoci (Senat nie ma takiej moliwoci) Krl promulguje w cigu 15 dni Ustawy przegosowywanie s zwyk wikszoci gosw, a konstytucyjne bezwzgldn Ustawy mog uchwali komisje (nie mog konstytucyjne, midzynarodowe, budetowe) 5. Rzd. a) Gwny organ wykonawczy b) Wyeksponowana rola premiera (konstruktywne wotum nieufnoci) c) Premier kieruje rzdem, koordynuje dziaalno podlegych ministrw d) Posiedzeniom RM przewodniczy premier (czasami krl) e) Odpowiedzialno polityczna i prawna (przed Sdem Najwyszym za zdrad stanu lub naruszenie bezpieczestwa pastwa, wniosek wysuwa KD, m by przegosowany bezwzgldn wikszoci, wtedy sprawa przechodzi do SN) f) RM odpowiada za kierowanie polityk wewntrzn i midzynarodowa, sprawuje administracj cywiln i wojskow, ma inicjatyw ustawodawcz, prawo wydawanie dekretw, tylko on ma prawo tworzenia budetu 6. Trybuna Konstytucyjny. a) 12 czonkw na 9 lat, wymienia si 1/3 co 3 lata b) Mianuje krl na wniosek obu izb, rzdu, Rady Generalnej Sdw (wszyscy po 4) c) Uprawnienia: Rozpatrywanie wnioskw o niezgodno z konstytucj Wnioski obywateli o w sprawie naruszenia ich praw obywatelskich Rozwizywanie sporw midzy pastwem a wsplnotami autonomicznymi Wstpna kontrola projektw ustaw na wniosek rzdu, ktrej z izb Temat: Chiska Republika Ludowa. 1. Konstytucja z 4 XII 1982 (podlegaa zmianie 29 III 1993 zmiana ta wprowadzia zasad socjalistycznej gospodarki rynkowej oznacza to, e gospodarka jest niemal wolnorynkowa) 2. Ustrj i mechanizm wadzy s komunistyczne, lecz zliberalizowane. 3. 1949 przejcie wadzy przez KPCh, we wstpie do konstytucji nazwano ten moment rewolucj neodemokratyczn. 4. 1911 rewolucja demokratyczna ChRL przyznaje si do niej, uznaje jednak, e jej owoce zostay zmarnowane. 5. System wadzy demokratyczna dyktatura ludu, narody Chin s kierunkowane przez KPCh marksizmem-leninizmem i doktryn Mao Tse-dunga. 6. System wielopartyjny oprcz KPCh jest 9 innych partii (uznaj one kierownicz rol KPCh i s niekomunistyczne), partie te nie s jednak reprezentowane w parlamencie, lecz w Politycznej Konferencji Konsultatywnej Chin (2000 deputowanych, 4% miejsc naley do KPCh) spenia ona funkcje doradcze w stosunku do wadzy i do administracji, jest ciaem przedstawicielskim Chin. 34



7. Art. 1 socjalistyczne pastwo demokratycznej dyktatury ludu, socjalizm jest zasadniczym niepodwaalnym ustrojem (mog istnie inne, jak w Hongkongu 1997 i w Makao 1999 s w nich inne reguy ustrojowe i ten system parademokratyczny bdzie trwa, przez co najmniej 50 lat). Chin proponuj te podobne zasady Tajwanowi, ktry uznawany jest za zbuntowan prowincj Chin. 8. Podmiotem wadzy jest lud, ktry sprawuje j przez Oglnchiskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych i Terenowe Przedstawicielstwa Ludowe. 9. Konstytucja dopuszcza krytyk pastwa. 10. Oglnochiskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych: a) 2921 jednomandatowych okrgw wyborczych (ostatnio o jeden mandat moe ubiega si kilku kandydatw b) W parlamencie reprezentowana jest te Wyzwolecza Armia Ludowa 267 deputowanych c) Kadencja 5-letnia d) Spotyka si raz w roku na 2-tygodniow sesj e) Moe by sesja nadzwyczajna, gdy zayczy sobie tego Stay Komitet OZPL, 1/5 deputowanych f) Na kad sesj wybiera si prezydium g) Kompetencje: Ustawodawcze (konstytucja i ustawy) Kontrola wykonania konstytucji Wybiera Przewodniczcego i v-ce Przewodniczcego ChRL Na wniosek Przewodniczcego zatwierdza premiera Rady Pastwowej i na jego wniosek innych czonkw rzdu Wybiera przewodniczcego Centralnej Rady Wojskowej (naczelnik si zbrojnych) Wybiera czonkw Najwyszego Sdu Ludowego, Najwyszej Prokuratury Ludowej Opracowuje plany rozwoju Zatwierdza budet Zmiany w strukturze terytorialnej Rozstrzyga o wojnie i pokoju Inne kompetencje, ktre sprawuje najwysze ciao h) Powouje komisje stae: Komisja ds. Chiczykw Zamieszkujcych Zagranic Komisja ds. Zagranicznych 11. W imieniu OZPL dziaa Stay Komitet OZPL: a) 154 czonkw OZPL na 5lat (w kadej chwili mona ich zmienia) b) Na czele przewodniczcy SK OZPL c) Obowizuje zasada incomatibilitas d) Przewodniczcy i v-ce przewodniczcy mog najwyej peni swe funkcje przez dwie kolejne kadencje e) Kompetencje takie same jak parlament f) Wszelkie rozstrzygnicia SK podlegaj zatwierdzeniu przez OZPL na nastpnej sesji 12. Przewodniczcy ChRL (gowa pastwa) a) Pomaga mu v-ce Przewodniczcy b) Wybierani przez OZPL ( razie potrzeby przez SK) c) Kadencja 5-letnia (mog najwyej peni swe funkcje przez dwie kolejne kadencje) d) Obecnie Hu Intao (dawniej Jang Zemin) e) Bierne prawo 5 lat i penia praw wyborczych f) Dziaa na podstawie rozporzdze OZPL i SK 35


g) Przewodniczcy jest zazwyczaj przewodniczcym KPCh h) Uprawnienia: Ogasza ustawy Mianuje premiera Nominuje na inne stanowiska Przyznaje tytuy i ordery Amnestia Wprowadza stan wojenny Obwieszcza stan wojny Obwieszcza mobilizacj Funkcje reprezentacyjne i) Z-ca Przewodniczcego pomaga przewodniczcemu (wyk. zdania zlecone) j) W razie oprnienia przewodniczcego zastpuje Zastpca, gdy oprni si stanowisko Zastpcy, to owy wybierany przez OZPL lub SK 13. Rada Pastwowa: a) Centralny rzd ludowy, organ wykonawczy OZPL b) Naczelny organ administracji pastwowej c) Rzd nie jest wadz wykonawcz, tylko jest organem wykonawczym wadzy d) Skad (ok. 300 osb): Premier (mog najwyej peni swe funkcje przez dwie kolejne kadencje) V-ce premierzy (ok. 10) (mog najwyej peni swe funkcje przez dwie kolejne kadencje) Czonkowie RP (mog najwyej peni swe funkcje przez dwie kolejne kadencje) Ministrowie Przewodniczcy Komitetw i Komisji Pastwowych Gwny Rewident Naczelnik Sekretariatu Rzdu d) Pena odpowiedzialno premiera 14. Stay Komitet Rady Pastwowej a) Skad (ok. 40): Premier V-ce premierzy Czonkowie RP Naczelnik Sekretariatu Rzdu b) Kompetencje: Sprawowanie administracji pastwowej Sporzdzanie aktw administracyjnych Wydawanie rozporzdze do ustaw Inicjowanie prac parlamentu lub SK Kierownictwo na Radami Terytorialnymi Odpowiedzialno za polityk zagraniczn i Obronno Opracowanie budetu i planw rozwoju spo-gosp. 15. Centralna Rada Wojskowa a) Kadencja 5-letnia b) Odpowiada przed parlamentem albo przez SK Temat: Zwizek Australijski. 1. 2. 3. wyborw). System b

Documents

WSP Skrypt