1. Pojasni pojam GAZA !U vrijeme kada je osnovana, poetkom 14og
vijeka, osmanska drava bila je mala kneevina na granicama islamskog
svijeta ija je pokretaka ideja bila gaza-sveti rat protiv
nevjernika hriana.
2. Gdje i kada i na koji nain nastaje Osmanska drava?
Sve poznate legende se slau da su OSMANLIJE iz plemana OGUZA i
da su pripadali posebnom ogranku KAIN. Predak Osmana Sulejmana-ah
ivio je kod brda MERVA u dananjem TURKISTANU. Pod pritiskom Mongola
bio je prisiljen napustiti zemlju sa ciljem zatite ivota IMEKA.
222.g. Mongoli su opustoili MERVU. Sulejman je krenuo prema
Andoliji, politika nesvjesnost i malobrojnost panjaka natjerala je
Sulejmana da krene prema Mezopotamiji. Kada je u blizini HALEPA
odluio prei EUFRAT on se utopio. Jedan dio plemena smatrao je da
trebaju ostati na tom podruju, a manji dio je odluio da krene
dalje. Meu njima je bio jedan od sinova ERTOGUN (Osmanov otac). Oni
su se naselili kod mjesta ERZOGUL. Oko 1281.g. na elo plemena KAIN
doao je Osman. Osman je bio u vazalnim odnosima (zavisnom odnosu)
prema Selucima. Osmanovo pleme je ivjelo nomandskim ivotom
(stoarski ivot). Prve godine vladavine koristio je za stjecanje
znanja o voenju plemena. Teritorija koju su naseljavali imala je
vaan poloaj. Osman he sa svojim ratnicima upadao na granina
Bizantijska podruja, dolazio do plijena te stekao veliko vojno
iskustvo. Osman je oenio kerku eika EDEBALA. Oni su osvajali zemlju
metodom spaljene zemlje.
3. Objasni pojam TIMAR !U oblastima pod neposrednom osmanskom
administracijom, ta imanja su ponovo potpala pod dravnu kontrolu i
pretvarana su u timare, npr. drava je Spahiji davala posjed i na
taj nain garantovala prihode, s druge strane Spahija je bio duan da
vri vojniku slubu tj.Timar. Drava je davala Spahiji pravo nad
rajom, a raje su inili zemljoradnici koji su bili duni poret da
plate Spahijama.Timar do 20.000 AKI (vrijednost) ( AKI ili
srebrenjaka)Zijamet od 20.000 -100.000 AKIHas iznad 100.000 AKI (za
lanove sultanove porodice)
4. Osmanske vazalne drave !(Poslije pobjede Mongola u bitki kod
Kosedaga, 1243, Selduki sultanat u Anadoliji postao je vazalna
drava iranskih Ilhanida. Neposredna posljedica mongolskih invazija
bile su seobe Turkmena, snanih nomadskih turskih plemena, u pravcu
zapada.)U okviru Osmanskog carstva postojao je veliki broj vazalnih
drava u kojima nije postojala podjela na beglerbegluke. Te vazalne
zemlje su bile Vlaka, Moldavija, Erdelj, Krimski Kanat, Dubrovnik,
Tripolis, Tunis i Alir. Vazalne drave su bile u obavezi da sultanu
isplauju godinji danak i da mu alju pomone trupe u sluaju rata. U
zamenuza to one imaju odreen stepen autonomije. Na njihovom elu
nalazili su se domai knezovi, a te zemlje nisu organziovane kao
beglerbegluzi i sandaci.
5. ta predstavlja INTEREGNUM, kada poinje i kada zavrava
?Osmanski interegnum oznaava period borbe za vlast uOsmansko
Carstvuizmeu1402. i1413. godine. Nakon to jeTamerlanubici kod
Angoreporazio i zarobio sultanaBajazida I.(13891403), dolazi do
podjele Osmanskog Carstva i borbe Bajazidovih sinova za
prijestolje. Rat je voen izmeu Bajazidovih
sinovaIse,Mehmeda,MuseiSulejmana, oko vlasti uOsmanskom carstvu.
Okonan jebitkom kod sela amorlu05.07.1413. godine, u kojoj su
Mehmedove snage sa svojim hrianskim saveznicima potukle Musinu
vojsku, dok je on sam uhvaen i pogubljen. Tokom borbi koje su
trajale vie od jednedecenije, ivote su izgubili svi Bajazitovi
sinovi, osim Mehmeda, a u sukobe su se aktivno ukljuivale i
preostalehrianskedrave naBalkanu(Vizantija,Srbija,Vlakai
druge).
6. Rezultati vladavine Mehmeda II ?Mehmed Fatih ( Mehmed osvaja)
vladao je od 1451-1481 godineKada je doao na prijestolje ubio je
svog brata Ahmeta. Vladavina Mehmeda II je takoer dobro poznata i
po religioznoj toleranciji sa kojom se ophodio prema svojim
podanicima to je bilo veoma neobino za Srednji vijek. Meutim,
njegova vojska se regrutovala iz Devirme. Oni su uzimali mladu
kransku djecu i shodno njihovim sposobnostima ih jo u najranijem
periodu stavljali u razne slube. Mehmed II je govorio sedam jezika
(ukljuujui turski, grki, hebrejski, arapski, perzijski i latinski)
kada je imao 21. godinu (kada je osvojio Konstantinopolis).MEHMED
II osvojio je Carigrad . Carigrad je bio pod opsadom od
6.aprila-25.maja 1453 godine.Osmanlije su takoer i Krim osvojili, i
Pelagonez odnosno Moreju. Osvojio je Bosnu 28.maja 1463 godine.
7. Ahdnama ?Ahdnama je jedan od najstarijih dokumenata (povelja)
o ljudskim pravima u historiji.To je prvi poznati dokument u
historiji u kojem je jedan vladar kao predstavnik svoje vjere, u
ovom sluaju islama, katolicima dao jamstva za ivot, slobodu
vjeroispovijesti i svih oblika vjerskog djelovanja na podruju
dananje BiH. Navodi da je izdavanju Ahdname prethodio uveni govor
velikog fra Anela Zvizdovia 28.maja 1463 godine, u kojem je ovaj od
sultana Fatiha zatraio garanciju ivota i slobodu ispovijedanja
vjere za katolike, obeavi mu pri tome da e imati potovanje kao
bosanski kraljevi. U znak potovanja, sultan Fatih uzeo je svoj plat
i ogrnuo fra Anela.
8. Pojam Hilafeta !Osmanski sultan je bio halifa islama, tako da
je Osmansko carstvo sve do svog raspada ,odnosno do ukidanja
hilafeta 1924, u stvari bilo i hilafet, tj. islamska vjerska
drava.
9. Rezultati vladavine sultana Sulejmana !Sultan Sulejman je
osvojio Beograd 1521 g. (na kratko)1522 g. osvojio je Rodos (otok),
1524 godine preuzeo je pohod na Egipat i tu se proglasio sultanom
Elipfa. 1520 godine bitka na Mohaa, a nakon ove bitke Ugarska i
podjeljena je na 2 dijela na zapadni dio koji je pripao bratu od
Karla V Ferdinandu, a istoni Ivanu Zapolji. !529. godine pohod na
Be, i tom prilikom im je oduzet Budim. !534 godine osvaja Bagdad, 2
godine iza tog bit e ubijen veliki vezir Ibrahim paa. Ibrahim paa
je potpisao KAPITULACIJU sa Francuskom.1553 godine organiziran je
pohod protiv SAFAVIDA , sa njima je potpisan mir, a prema tom miru
Azerbejdzan je ostao u rukama Safavida, a Irak u rukama Osmanlija.
Poslednji pohod sultana Sulejmana desio se 1566 godine prema
Ugarsokj, Osmanlije su uspjele osvojiti tvrdavu SIGET, a meutim
sultan je i umro.Mehmed paa Sokolovi je krio smrt od sultana, a
sultana je nasljedio sin Selim. Njegovo carstvo prostiralo se na
Evropu i to 2,25 miliona km2. Zvali su ga jos Sulejman Kanuni.
10. Osmansko zakonodavnstvo !Sultan moe donositi ukaze i
proglaavati zakone potpuno na svoju linu inicijativu. Ti zakoni,
nezavisni od erijata i poznati kao kanun, temeljili su se na
racionalnim, a ne religijskim principima, i prvenstveno su spadali
u oblast javnog i administrativnog zakonodavstva.Osnovni izvori
zakonodavstva u Osmanskom carstvu su bili dravni i erijatski
zakoni. Potpuno cijeli pravni sistem toga vremena se zasnivao na
ovim zakonima. Termin erijat u prijevodu znai islamsko pravo ili
islamski vjerozakon, meutim pod ovim terminom se ne misli samo na
pravni sistem, nego i na cjelokupne ljudske obaveze.erijat u sebi
objedinjuje propise religijskog, moralnog i drutveno-pravnog
karaktera.Sami erijatski propisi imaju vie preventivni, nego
kazneni karakter. U islamu, pravnost i protiv pravnost se nazivaju
dozvole i zabrane. Sva djela punoljetnih osoba svrstavaju se u
jednu od slijedeih kategorija: zapovijed (vadib, fard ), zabrana
(haram ), preporuka (nedb ), odvraanje (karahet ) i dopustivost
(ibahat )Ono pravo koje je nastalo bez intervencije drave i koje se
razvijalo samostalno je nazvano erijat, dok ono koje je nastalo sa
sultanovim naredbama i fermanima je dobilo naziv obiajno pravo
(kanun ). Tako se osmansko pravo sastojalo iz erijatskog i obiajnog
prava.Vremenom se obiajno pravo razvijalo uporedo sa erijatom.
11. Osmanski dvor! Ovo moete sami objasniti kako je dvor
izgledao.
12. DERVIRMA!Osmanska vojska se regrutovala iz Devirme. Oni su
uzimali mladu kransku djecu i shodno njihovim sposobnostima ih jo u
najranijem periodu stavljali u razne slube.
13. Uloga porte ? (carsko vijee) (ne znam da li je tacan odgovor
jer nema ni u knjizi a ni na netu nema puno o ovome)Visoka Porta je
bio sultanov otvoreni dvor, nazvan po vratima na ulazu u glavne
urede Velikog vezira, gdje je sultan primao strane izaslanike.
Vremenom, Veliki vezir je postao jednako vaan ili ak vaniji od
samog sultana.
14. Administrativni ustroj carstva! (nisam sigurna da li je to
tacan odgovor)Zajedno sa njegovim provincijama, Osmansko carstvo se
sastojalo od tri suzerenske drave (Krimsko kanstvo, Vlaka i
Moldavija) i Transilvanije, kneevine pod suzerenstvom Porte.
Osmansko carstvo je bilo podijeljeno na provincije zvane vilajeti,
beglerbegluci (beglerbegovine), ejaleti ili paaluci. U razliita
vremena, broj provincija se mijenjao, od tridesetest do neto iznad
dvadeset, da bi mnoge od njih bile izgubljene tokom Prvog svjetskog
rata. Na vrhuncu moi, carstvo je imalo 29 provincija. Provincije
Rumelija i Anadolia su bile pod direktnom upravom sultana.
Preostalih 27 su kontrolisali beglerbezi ili valije .
15. Spahije ?Spahije su bili su lanovi elitnih konjanikih
jedinica unutar est osmanlijskih konjanikih divizija. Poloaj
spahije je otprilike bio ravan onom srednjevijekovnog evropskog
viteza. Spahije su imale imanja poznata kao timari, koje su im
davali osmanlijski sultani na uzdravanje; spahija je polagao pravo
na sve prihode sa tog imanja dok je zauzvrat morao da slui u
Osmanlijskoj vojsci.Spahijama su se dodjeljivali timari u
vrijednosti od 20.000 aki.Spahija je imao ulogu policajca u mjestu
gdje je ivio.(kod pojma timar ima objanjeno da su jos i raju
spahije imali)
16. Janiari?Janiari su sesastojali od pjeadijskihjedinica koje
su sainjavale tjelesnu i dvorsku poasnu garduosmanlijskih sultana.
Sultan je bio vrhovni zapovjednik janiara, no njihovim jedinicama
je komandovaoAga janiara.Janiari su takoer titili sultanove
privatne prostorije i njegovu porodicu.Mehmed paa Sokolovi je bio
jedan od janiara iz Bosne.
17. Tekovine osmanske civilizacije u BiH?
18. Pojam vakuf i imaret?Sva osmanska zemlja se djelila na
MIRIJSKE- to su bili posjedi koji su bili u dravnom vlasnitvu,
MUNKOVI- to su bila privatna vlasnitva i VAKUFSKO zemljite-to je
bilo kada neko ostavi svoje imanje narodu da se njima slui.Vakuf se
definira kao izuzimanje imovine voljom nekog lica iz njegovog
vlasnitva i njeno posveivanje odreenim ciljevima. Ti ciljevi mogu
biti: vjerski u uem smislu, drutveni, prosvjetni, privredni i
milosrdni.Imaret ustanova ili fond osnovan radi dugoronih ciljeva
za javno dobro, u humane, kulturne, prosvjetne svrhe; zaklada,
zaloba, fondacija 2. dobrotvorna puka kuhinja.
19. Pojam Esnafa?Esnafi su udruenja zanatlija. Svaki esnaf imao
je svoju zastavu. Svaki esnaf je imao svoju upravu koja se zvala
LONA.Kalfa paa je bio inspektor rada. Ustav paa je bio struni
majstor. Majstor ekete (mladi majstor)Pirnama je pisani status
svakog esnafa.Svaki eket je morao proi kolovanje, koje je obino
trajalo 1000 dana, majstor ga nije plaao, ali bi kasnije
roditeljima neto novcao dao.Kasnije bi eket iao na ispit, morao bi
izraditi predmet neki, nakon tog ispita majstor bi ga opasao
keceljeom tj.uniformom,Bilo je raznih zanata kao npr:SARAI-
izraivali su sedla,kajeveIZMEIJE- izraivali su izmeBIAKIJE-
izraivali su noeveEKMEKIJE-pravili su hljeb
20. Obrazovne institucije !
21. Derviki redovi! Dalaludin RumiTokom osmanlijskog perioda,
bektaizam se iz Anatolije rairio Balkanom, a bili su veoma uticajni
meu janiarima.
