Олон улсын эдийн засгийн харилцаа

Агуулга

Оршил

1.Олон улсын эдийн засгийн харилцаа, түүний мөн чанар

1.1 Олон Улсын Эдийн Засгийн Харилцаа ...................................... 1

1.2 ОУЭЗХ-ны танилцуулга, ач холбогдол .......................................2

1.3 Олон улсын эдийн засгийн харилцааны хэлбэр......................2

1.4 Өнөөгийн олон улсын эдийн засгийн асуудлууд...................3- 4

1.5 Монгол улсын эдийн засгийн гадаад харилцаа .....................5-6

1.6 Монгол улсын гадаад бодлого / 2012 он /.....................................7

2.Франчайзинг

2.1Франчайзинг ,түүний тухай ойлголт......................................8-12

2.2 Франчайзингийн төрөл.........................................................12-13

2.3 Франчайзингийн гэрээ...........................................................14-15

2.4 Франчайзингийн давуу тал....................................................16-17

2.5 Франчайзиатын санхүүжилтийн арга.....................................18

2.6 Олон улсын франчайзын үзэсгэлэнгийн хуваарь ................19

/ 2011-2013он /

2.7 2011 оны Top 10 Франчайз компани.........................................20

2.8 Монгол дахь Франчайзинг...................................................20-21

Дүгнэлт

Ном зүй

www.zaluu.comwww.zaluu.com

Оршил Дэлхийн эдийн засаг XX зууны аж vйлдвэрийн загвараас XXI зууны тогтвортой

хєгжлийн загварт шилжиж байна. XX зууны хєгжлийг нэг талаар шинжлэх ухаан

техникийн vсрэнгvй хєгжлийн зуун гэх боловч нєгєє талаар байгалийн нєєцийг хайр

гамгvй цєлмєсєн, хvн тєрєлхтнийг туйлдуулсан техногенийн зуун гэж дvгнэдэг. Хvн

тєрєлхтєн єєртєє халтай хєгжлийн ийм загвараас аль болох тvргэн салахыг эрмэлзэх нь

зvйн хэрэг. Дэлхийн хєгжлийн шинэ загварын цєм нь агуулгын хувьд сонгодог эдийн

засгаас тэс єєр “шинэ эдийн засгийн загвар” юм. Энэ загвар бидэнд єртгийн хууль, ашгийн

тухай ойлголт болон дэлхийн зах зээл, дэлхийн vнэ, vндэсний аюулгvй байдал, vндэсний

эрх ашиг зэрэг эдийн засгийн категориудад шинээр хандах боломжийг єгч байна.

Интернационалжсан нєхєн vйлдвэрлэлийн цємд vйлдвэрлэсэн бvтээгдэхvvн нь

тvvнийг бvтээсэн vйлдвэрлэл-хєрєнгийн сvлжээний хvрээнд борлогдох жинхэнэ бараа

болно. Энэ хvрээг дэлхийн зах зээл гэх бєгєєд энд дэлхийн зах зээлийн vнээр дамжиж

дэлхийн орлого бvрэлдэнэ. Єєрєєр хэлбэл дэлхийн орлого, дэлхийн зах зээлийг

бvрдvvлэгч дэлхийн хєдєлмєр-vйлдвэрлэл-хєрєнгє-экологийн интернационалжсан сvлжээ

юм. Энэ сvлжээтэй холбогдохгvйгээр гадаад эдийн засгийн харилцааг vр ашигтай

хєгжvvлэх боломж хязгаарлагдмал байх юм.

Иймээс бид Олон улсын эдийн засгийн харилцааны ,хэлбэр ,ач холбогдол .асуудлууд

болон мөн монгол улсын эдийн засгийн гадаад харилцаа ,улсын гадаад бодлого зэргийг

үзэх болно.

Franchise-төр болон хаанаас онцгой эрх олгох гэсэн утгатай англи үг юм. Франчайз гэдэг

нэр томъѐо нь төдийлөн түгээмэл биш боловч түүний үйл ажиллагаа, илрэл нь дэлхий

нийтэд түгээмэл болж байна. Түүний илрэлийн хамгийн өргөн тархсан хэлбэр бол түргэн

хоолны ресторан, зочид буудал, гоо сайханы барааны жижиглэн худалдаалах дэлгүүрүүд

юм. Өөрөөр хэлбэл үйлдвэрлэл, худалдаа үйлчилгээний сайн хөгжсөн системийг ашиглах

бизнесийн идэвхитэй үйл ажиллагаа юм


1. Олон улсын эдийн засгийн харилцаа, түүний мөн чанар

1.1 Олон Улсын Эдийн Засгийн Харилцаа

Энэ нь “эдийн засгийн онол”/“economics” болон “олон улсын бодлого”/“international

politics” гэсэн хоѐр шинжлэх ухааны бүрдэл юм.

Эдийн засгийн онолын мэдлэг, өөрийн орны эдийн засгийн байдлыг ойлгохгүйгээр, олон

улсын худалдаа, харилцааг ойлгох боломжгүй.

Гадаад харилцаа, олон улсын харилцаа нь улс орнуудын хооронд эдийн засгийн

харилцан ашиг сонирхол байгаа улмаас л үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл, эдийн засгийн ашиг

сонирхол байгаагүй бол гадаад харилцаа үүсэхэд эргэлзээтэй.

Дэлхий дээр улс орнууд хоорондоо харилцан хамааралтай оршдог. (Interdependence)

Харилцан хамаарлын түвшин нь улс хоорондын худалдаа, хөрөнгө болон хөдөлмөрийн

хөдөлгөөний түвшингээр тодорхойлогдоно.

Эдийн засгийн онолын мэдлэг, өөрийн орны эдийн засгийн байдлыг ойлгохгүйгээр, олон

улсын худалдаа, харилцааг ойлгох боломжгүй.

Эдийн засгийн ихээхэн чадвартай орнууд ч гэсэн импортын бүтээгдэхүүнээр өөрийн

хэрэглээг хангаж байдаг.

Мөн үүнтэйМөн үүнтэй ижил орлогын тэгш бус хувиарлалт, хууль ба хууль бус наймаа,

капиталын шилжилт, ҮДК-ийн үйл ажиллагаа, хууч-ны ЗХУ-ын үндэстнүүдийн эдийн

засгийн сүйрэл болон Зүүн Европын эдийн засгийн өөрчлөлт шинэчлэлтийн эрсдэл,

дэлхийн буурай орнуудын хэт ядуурал, өндөр технологийн нууцын алдагдал болон

цөмийн пуужингийн хууль бус худалдаа зэргээс үүссэн асуудлууд нь гарч ирдэг.

Эдгээр сэдвууд бугдээрээ мөн өөр олон зуйл нь олон улсын эдийн засгийн

харилцаа хичээлийн шууд ба шууд бус материал болдог. Олон улсын эдийн засгийн

харилцааны зарим мэдлэг нь өнөөдөр дэлхийд болж буй зүйлийг ойлгоход зайлшгүй

шаардлагатай юм.

Швейцари, Австри зэрэг жижиг үйлдвэржсэн орнууд маш цөөхөн нөөцөөр дагнаж,

маш жижиг хэмжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэр-лэж, тэднийгээ импортын

бүтээгдэхүүнээр солихын тулд экспортолдог.

Хөгжингүй орнуудын хувьд экспорт нь одоохондоо дотооддоо үйлдвэрлэж

чаддаггүй болон эх орондоо үйлдвэрлэх дэвшилтэт технологигүй байгаа нь томоохон их

гүрнүүдэд ажил эрхлэлтийн таатай боломж болон үйлдвэрлэлийн хямд зардлаар хангадаг.


1.2 ОУЭЗХ-ны танилцуулга, ач холбогдол

Улс орнуудын хоорондох эдийн засгийн харилцаа эсвэл тэдний харилцан

хамаарлыг хэмжих бүдүүн тойм хэмжүүр нь ДНБ-ний бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний

экспорт, импортын харьцаа юм.

АНУ-ын амжиргааны түвшинд илүү чухал тоон хэмжигдэхуун бол дотооддоо

үйлдвэрлэх боломжтой гэхдээ зөвхөн хилийн чанадаас импортлодог олон бүтээгдэхүүнүүд

юм. Энэ нь ихэнхдээ худалдаанаас олох ашиг эсвэл хожоогоор тайлбарлагдана ОУЭЗХ-ны

танилцуулга, ач холбогдол Нэг улсын эдийн засгийн үйл явдал болон бодлого нь өөр нэг

улсад чухал нөлөө үзүүлдэг. Тухайлбал хэрэв АНУ эдийн засгаа урамшуулсан бол

бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний эрэлтийнх нь өсөлт импортыг нэмэгдүүлнэ, энэ нь эдгээр

бүтээгдэхүүнийг экспортлодог өөр улсын эдийн засгийг урамшуулах болно.

Улс орнуудын хоорондох эдийн засгийн харилцаа эсвэл тэдний харилцан хамаарлыг

хэмжих бүдүүн тойм хэмжүүр нь ДНБ-ний бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний экспорт,

импортын харьцаа юм.

АНУ-ын амжиргааны түвшинд илүү чухал тоон хэмжигдэхуун бол дотооддоо

үйлдвэрлэх боломжтой гэхдээ зөвхөн хилийн чанадаас импортлодог олон бүтээгдэхүүнүүд

юм. Энэ нь ихэнхдээ худалдаанаас олох ашиг эсвэл хожоогоор тайлбарлагдана

1.3 Олон улсын эдийн шасгийн харилцааны хэлбэр

Орчин үеийн нөхцөл дэх олон улсын эдийн засгийн харилцааны гол хэлбэрүүд бол:

Дэлхийн болон гадаад худалдаа

Валют болон төлбөр тооцооны харилцаа

Капиталын гаргалт ба шилжилт

Олон улсын ажиллах хүчний шилжилт

Олон улсын интеграцчлалын процесс

ҮДК-ийг байгуулах ба түүний хөгжилт ба зээл-санхүүгийн байгуулагууд;

Олон улсын эдийн засгийн харилцааны /валют-санхүү, худалдааны харилцааны

зохицуулалт/ улс хоорнодын зохицуулалт;

Олон улсын эдийн засгийн харилцааны хүрээн дэх олон улсын зэзл-санхүүгийн

байгууллагуудын /ОУВСан, Дэлхийн банк/ үйл ажиллагаа;

Үйдвэрлэл болон шинжлэх-ухаан техникийн хамтын ажиллагаа.


1.4 Өнөөгийн олон улсын эдийн засгийн асуудлууд

Өнөөгийн олон улсын эдийн засгийн асуудлууд Өнөөдөр дэлхийд тулгараад байгаа

хамгийн том олон улсын худалдааны асуудал бол хөгжсөн орнуудын өсөж буй

протекционизм бөгөөд мөн гурван гол худалдааны блокыг устгахад чиглэгдэж байгаа

дэлхийн ханд-лага юм.

Хамгийн том нь болох олон улсын валютын асуудал бол валю-тын ханшны хэт их

өөрчлөмтгий байдал (өөрөөр хэлбэл валютуудын олон улсын үнэлгээний маш том

хэлбэлзлүүд юм) болон тэдний томоохон байнгын жигд бус байдал (өөрөөр хэлбэл

валютын ханш нь урт хугацаанд тэнцвэрт түвшингээс хэт хол байдаг баримт юм) юм. Өөр

олон улсын эдийн засгийн чухал асуудал нь Европ дахь байнгын бүтцийн ажилгүйдэл,

Зүүн Европ болон хуучны ЗХУ-ийн дахин байгуулалтын асуудал, Дэлхийн буурай

хөгжилтэй орнуудын олонхид тулгарч буй хэт ядуурал, өргөжиж буй олон улсын

тэнцвэргүй байдал ядуурал юм. Эдгээрийн товч тодор-хойлолтыг дор авч үзэх болно.

1. Хөгжилтэй орнуудын өсч буй худалдааны протекционизм. Олон улсын худалдааны

онолуудыг үзэхдээ бид чөлөөт худалдаа дэлхийн хамгийн сайн бодлого болохыг харах

болно. Энэ бодлогоор улс бүр солилцох замаар хамгийн үр ашигтайгаар үйлдвэрлэж чадах

бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээр дагнаж, улс бүр хожих болно.

Хэдий тийм ч бодит амьдрал дээр ихэнх улс орнууд худалдааны чөлөөт урсгалд

зарим хязгаарлалтуудыг ногдуулдаг. Улс оронд худалдааны хязгаарлалт хэрэгтэй юм

гэдгийг олонхи болох чимээгүй байдаг хэрэглэгчдийн зардал цөөнх болох тухайн улсын

үйлдвэрлэгчдийн их хэмжээний ашгаар хамгаалан баталдаг.

Энэ асуудал нь ерөнхий чиг хандлагаараа дэлхийн голлох 3 худалдааны бүсээс бий болсон

бөгөөд эдгээр 3 бүс нь

Хойд Америкийн блок (АНУ, Канад, Мексик),

Европын худалдааны бүс ба Японоор толгойлуулсан

Азийн ху-далдааны бүс юм

2. Валютын ханшны хэт их хэлбэлзэл ба томоохон тэнцвэрт бус байдал.

Олон улсын санхүүг судлахдаа валютын ханш нь хэт их өөрчлөмтгий буюу хэлбэлзэлтэй

байдаг болон их эсвэл байнгын тэнцвэргүй байдалтай байдгийг харах болно. Эдгээр нь

олон улсын худалдаа болон дагналтын загварт зөрчилдөөн бий болгож, дэлхий олон

улсын санхүүгийн байдлыг тогтворгүй болоход хүргэдэг. Энэхүү валютын ханш-ны хэт их

өөрчлөлт, хэлбэлзэл нь одоогийн валютын системийг голлох үйлдвэржсэн онуудын

дундах макроэдийн засгийн бодлогын олон улсын зохицуулалтийн хүрээнд

шийдвэрлэгддэг.


3. Европ дахь их хэмжээний бүтцийн ажилгүйдэл Европын аж үйлдвэржсэн орнуудад

сүүлийн 10 жилийн туршид ажилгүй-дэл ажиллах хүчний 10%-ийг эзэлж, 1994 онд 12%

хүрсэн ба энэ нь АНУ-тай харьцуулахад 7%-иар их байна. Европын ажилгүйчүүдийн бараг

хагас нь сүүлийн жилийнх байгаа нь АНУ-тэй харьцуулахад 11%-иар илүү байна.

Ажилгүйдлийн өндөр түвшин ба түүний хамрах хугацаа урт байгаа асуудал нь

ажил болон ажлын байр нь улам бүр хомсдож буй уян хатан биш хөдөлмөрийн зах зээл ба

нийгмийн аюулгүй байдлын тухайн асууд-лыг хурцаар тавихад хүргэж байна.

4. Зарим буурай хөгжилтэй орнуудын нэн ядуу байдал Олон хөгжиж буй орнууд ялангуяа

Хятад, Энэтхэг нь сүүлийн жилүүдэд маш эрчимтэй хөгжиж эхэлсэн ч гэсэн бусад буурай

хөгжиж буй орнуудын олонхи нь түүний дотор Африкийн Саб-Сахарын орнууд нь маш

буурай хөгжилтэй,

Олон улсын зээлийн асуудлаа удирдах чадваргүй, эдийн зас-гийн зогсонги

байдалтай, амжиргааны түвшний тэнцвэргүй байдалтай тулгарсан. Энэ байдал нь дэлхийн

эдийн засагт ноцтой асуудлыг үүсгэж байгаа юм.

Олон улсын эдийн засгийн систем нь олон улсын худалдаа бо-лон дагналтаас олсон

орлогыг тэнцвэргүйгээр хуваарилдаг гэж үздэг. Олон улсын эдиин засгииг судалснаар

хөгжингүи орнууд ба Ьуураи хөг-жилтэй орнуудын амжиргааны түвшний тэнцвэрт бус

байдал нь яагаад ийм их ялгаатай байдгийг судлах ба энэ байдлыг юугаар арилгаж

болохыг судална.


1.5 Монгол улсын эдийн засгийн гадаад харилцаа

Социализмын vед Монголын эдийн засагт Зєвлєлт Холбоот Улс (ЗХУ), Эдийн

засгийн харилцан туслалцах зєвлєлийн (ЭЗХТЗ) орнуудын зээл тусламж дотоодын нийт

бvтээгдэхvvний (ДНБ) 30 гаруй хувийг бvрдvvлдэг байлаа.

1990-ээд оны эхээр ЗХУ, ЭЗХТЗ задарч манай эдийн засгийг тэтгэж байсан гадаад

эх vvсвэр алга болох vед Монгол Улсын хувьд эдийн засгийн сvйрэл нvvрлэж, хєрєнгє

оруулах бvv хэл тухайн цагийн хэрэгцээгээ хангах тєлбєрийн чадваргvй байдалд орсон

билээ. Энэ бол гадаад эдийн засгийн харилцааны нэг туйлтай загвар хэврэг болохыг

vзvvлсэн том сургамж байлаа.

Буй болсон нєхцєл байдлаас гарах арга замыг шуурхай эрэлхийлсний дvнд Олон

улсын валютын сан (ОУВС), Дэлхийн банк (ДБ), Азийн хєгжлийн банк (АХБ) зэрэг

Дэлхийн валют-санхvvгийн байгууллагад элсэж, хандивлагч орнуудын тєлєєлєл бvхий

олон улсын хамтын нийгэмлэгийн зvгээс шуурхай тусламж авч хямралыг харьцангуй

богино хугацаанд хохирол багатай давж эдийн засгийн уналтыг зогсоож чадсан юм. Энэ

нь нэг талаас Монгол Улсын хєдєлмєрийн хуваарьт орж чадаагvй гадаад эдийн засгийн

харилцааны эмзэг талыг харуулж байгаа боловч нєгєє талаар гадаад эдийн засгийн

харилцааг нээлттэй, олон туйлтай болгож чадвал Дэлхийн эдийн засгийн харилцааны

системд єєрийн тодорхой орон зайг эзлэх боломжтойг нотлон харуулсан бодит баримт юм.

1991 оноос хойш єнгєрсєн 16 жилийн хугацаанд эдийн засгаа либеральчлан зах зээлийн

харилцаанд шилжvvлэх, эдийн засаг, эрх зvйн шинэтгэлийг амжилттай хийсний vр дvнд

хувийн болон тєрийн ємчийн, холимог хэлбэрийн хэвшлvvд тогтож ДНБ-ний 80 орчим

хувийг хувийн хэвшлийн хvрээнд vйлдвэрлэдэг болж байна. Єнєєгийн байдлаар Монгол

Улсын гадаад эдийн засгийн харилцаанд гурван vндсэн хэлбэр зонхилж байна.

-Хєгжлийн албан ѐсны туслалцаа (ХАЁТ)

-Гадаадын шууд хєрєнгє оруулалт (ГШХО)

-Гадаад худалдаа (ГХ)

1. ХАЁТ-ын хєрєнгийн ихэнхийг тvлш, эрчим хvчний болон дэд бvтцийн салбарын

vйлдвэрvvдийн тоног тєхєєрємжийг шинэчлэх, сэлбэг хэрэгслээр хангах, техник

технологийг боловсронгуй болгох, vйлдвэрийн хэвийн ажиллагааг хангахад зориулан

ашигласан байна. Уг хєрєнгийн бvтцийн 47,6 хувь зээл, 52,4 хувь буцалтгvй тусламж

байжээ. Энэхvv тусламж хэдийгээр хєгжлийн гэдэг нэртэй боловч хєрєнгє нь шинэ хvчин

чадал буй болгож, хєгжлийн єсєлтєд нєлєєлєх, хєрєнгє оруулалтын эх vvсвэр болж

чадахгvй эргээд гадаад эдийн засгийн харилцаанд оролцох бараа бvтээгдэхvvн, ажил

vйлчилгээ болон хувирахгvй байна. Монгол Улс зээл тусламжаас хараат байдлаараа

дэлхийд тавдугаарт ордог атлаа эдийн засгийн хєгжлийн тєвшингєєрєє 150 дугаар байранд

байна. Цаашдаа хєгжлийн хєрєнгийг тvр зуурын цаг vеийн тулгамдсан арга хэмжээнд

зарцуулах, vр ашиг багатай олон янзын тєсєл боловсруулах улсын тєсвийн алдагдлыг

гадаадын хєрєнгийн урсгалаар нєхдєгийг болиулж, эдийн засгийн єсєлтийг хангах хєрєнгє

оруулалтын эх vvсвэр болгох тодорхой чиглэл, зорилготой ашиглах хэрэгтэй юм


2. Гадаадын шууд хєрєнгє оруулалт (ГШХО) бол хєрєнгє, технологи, мэдлэг зах зээл,

хамтдаа орж ирдэг эдийн засгийн харилцааны хамгийн дэвшилттэй хэлбэрийн нэг юм.

Монгол Улсын ГШХО-ып 2006 оны байдлаар 17 хувь БНХАУ, 12.4 хувийг Канад, 7.3

хувийг БНСУ, 4.9 хувийг Япон, 3.5 хувийг АНУ, 3.2 хувийг ОХУ. Их Британи,

Виржинийн арлууд нийлээд 5.8 хувийг оруулсан байна. 1990-2006 онд оруулсан гадаадын

хєрєнгє нь зєв ашиглаж чадвал vйлдвэрлэл vйлчилгээний хvрээг єргєжvvлж, ажлын байр,

орлогын эх vvсвэрийг нэмэгдvvлж, ядуурлыг бууруулж, хєгжлийг тvргэтгэхэд бодитой

хувь нэмэр оруулах боломжтой хэлбэр гэдэг нь харагдлаа. Нєхцєл нь єрсєлдєх чадвар

бvхий эрх зvй, татварын тогтвортой байдал хангагдсан байх ѐстой юм байна. Улс тєр,

нийгмийн тогтвортой байдал эрсдлээс хамгаалах таатай нєхцєл зэргийг харгалзан

харилцан ашигтай байх зарчим дээр тулгуурласан хамтын ажиллагааны хэлбэр юм. Эдгээр

нєхцлийг бvрдvvлэхгvй бол гадаадын хєрєнгє орж ирэх боломж хязгаарлагдах болно.

3. Гадаад худалдаа (ГХ) нь гадаад эдийн засгийн харилцааны нийтлэг бєгєєд

хязгаарлагдмал хэлбэр юм. Бараа vйлчилгээний нэр тєрєл, эрэлт, єрсєлдєх чадвараас

гадаад худалдаанд эзлэх байр суурь тодорхойлогдоно, тэнцэл тvvнээс хамаарна. Манай

экспорт цєєн нэрийн тvvхий эд, хагас боловсруулсан бvтээгдэхvvнээс бvрддэг хэвээр.

Єнєєгийн байдлаар монголын гадаад худалдаа, эдийн засгийн єсєлтийг хангахад жинтэй

хувь нэмэр оруулах эх vvсвэр болж чадаагvй байна. Монгол Улсын ГЭЗХ-ны єнєєгийн

байдал эдийн засагт гуйцэтгэж буй vvрэг, эзэлж буй байр суурь нь социализмын vеийн

“хангамж-борлуулалт” загвараа хадгалсан дэлхийн зах зээлд орж чадаагvй хэвээр байна.

Энэ байдал удаан vргэлжилбэл дэлхийн хєгжлєєс хоцорч “Бооцоот- орны” эгнээнд vлдэж

мэдэх юм.


1.6 Монгол улсын гадаад бодлого / 2012 он /

Нээлттэй олон тулгуурт улс төр, эдийн засгийн дипломат гадаад бодлогын хүрээнд

ОХУ, БНХАУ-тай сайн хөршийн түншлэлийн, АНУ, Япон, Европын холбоотой иж

бүрэн түншлэлийн харилцааг, бусад улс орнуудтай тогтоосон найрсаг харилцаа,

хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн хөгжүүлнэ.

.НYБ болон олон улсын бусад байгууллагын хүрээнд Монгол Улсын тусгаар

тогтнол, бүрэн эрхт байдал, нэр хүнд, байр суурийг улам бэхжүүлэн баталгаажуулж,

ардчилсан институциуд, сайн засаглал, төрийн байгуулалтын чадавхийг

боловсронгуй болгох, эдийн засгийн хөгжлийг хурдасгахад чиглэсэн тодорхой

зорилготой тусламж, дэмжлэг авах бодлого хэрэгжүүлнэ.

Бүс нутгийн улс төр, эдийн засгийн харилцаанд оновчтой оролцох, Ази, Номхон

далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллага /АПЕК/-д элсэх чиглэлээр

ажиллана.

Монгол Улсын гадаад эдийн засгийн харилцааг түлхүү анхаарч, далайд гарцгүй

орны эрх ашгийг хамгаалсан бодлогыг тууштай явуулах, түүний дотор ОХУ,

БНХАУ-ын нутаг дэвсгэр дээгүүр монголын бараа бүтээгдэхүүн, ачааг дамжин

өнгөрүүлэх таатай орчныг бүрдүүлэх, бүс нутгийн орнуудтай хамтран авто зам,

төмөр зам, өндөр хүчдэлийн шугам, холбоо зэрэг дэд бүтцийн төслүүдийг эхлүүлж,

хилийн боомтын байршлыг оновчтой тогтоон байнгын ажиллагаатай болгоход

анхаарч ажиллана.

Гадаад орнуудын бодит сонирхлыг Монгол Улсад бий болгох, улс орны эдийн

засгийн өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, худалдааг үр ашигтай болгох, хөрөнгө

оруулалтыг нэмэгдүүлэх, уул уурхайн болон томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд

гадаадын хөрөнгө оруулалтыг зохистой харьцаагаар оруулах бодлого баримтална.

Yндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнийг гаалийн тарифын болон бусад хориг

хязгаарлалтгүйгээр, хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр экспортлох бүс нутаг, улс орны тоог

нэмэгдүүлэн, хүнс, газрын тосны бүтээгдэхүүний хангамж болон аюулгүй байдлыг

олон улсын гэрээ, хэлэлцээрээр зохицуулах арга хэмжээ авна.

.Гадаад оронд удаан хугацаагаар ажиллаж, сурч, амьдарч байгаа Монгол Улсын

иргэдийн эрх, нийгмийн асуудлаар хөтөлбөр, хууль боловсруулан гаргаж,

хэрэгжүүлнэ.

.Хилийн чанадад байгаа Монгол Улсын иргэн, хуулийн этгээдийн хууль ѐсны эрх

ашгийг тууштай хамгаалж, монгол иргэдэд туслах сан байгуулан, консулын албыг

өргөжүүлэн бэхжүүлнэ.

Монгол орныг олон улсад сурталчлан таниулах үйл ажиллагааг өргөжүүлнэ


2.Франчайзинг

2.1Франчайзинг ,түүний тухай ойлголт

Франчайзинг бол технологи солилцох,худалдах нэг хэлбэр бөгөөд нэр хүнд нь асар

хурдан өсч дэлхий дахинд үйлдвэрлэлийн удирдлагын бүтцийн өөрчлөлт,шинэчлэлт

эрчтэй явагдаж жижг үйлдвэрлэл эрхлэх явдал улам өргөжин тэлж эрч хүчээ авч байгаа нь

үүний үндэслэл болж байна.

Фирмүүд (ялангуяа хүнсний бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн салбарт төрөлжиж

байгаа ) өөрсдөд нь ашигтай болохоо харуулсан барааны хуучин тэмдэгээ шинэ бараа

сурталчилах,хүндтэй тэмдэг харьцангуй бага байдаг учраас шинээр байгуулагдаж байгаа

фирмүүд өөрсдийн барааны хаяглалтанд зориулж барааны нэр хүндтэй тэмдэг ашиглах

эрх худалдаж авах эрмэлзэлтэй байдаг. Ер нь томоохон фирмүүд өөрсдийн барааны

тэмдгийг ашиглуулахын тулд лицензээ дамжуулах сонирхолтой байдгаас лицензийн

нөхцөлд нэмэлт нөхцөл(технологийн зохих хязгаарлалт тогтоох тухай шинжлэх ухааны

ололт болон үйлдвэрлэлийн технологийн тоног төхөөрөмж дамжуулах зэрэг нөхцөлүүд )

тусгах замаар үйлдвэрлэлийн өвөрмөц өөр салбар болох эзэмшигчийн барааны тэмдгийг

ашиглан иүүний бүтээгдэхүүнийг худалдаалдаг байна. Тэгэх тусам лицензээр жижиглэн

худалдааны цэгүүдэд өөрсдийн барааг хадгалуулалгүйгээр,бүтээгдэхүүний борлуулалтаа

нэмэгдүүлэх өргөн боломжтой болж шинэ зах зээлд нэвтрэх үүд,хаалга нээгддэг.

Франчайзинг эзэмшигчийн барааны тэмдгийг авах онцгой эрх дамжуулж практикт

хэрэглэх,мөн түүнчлэн бараны тэмдгийг лицензжүүлэх,фирмийн нэрийг томьѐолон заах

зэрэг багагүй төвөгтэй хэвээр байгаа юм. Франчайзингийн фирмийн ажил,албаны

харилцааны өөр бусад хувилбар буюу боловсон хүчин бэлтгэх хүлээн авах,бараа

сурталчилах,үйлчилгээ буюу барааны үйлдвэрлэл явуулах ялангуяа санхүүжилтийг

төлөвлөх,удирдлагын аргууд түүнд хамааралтай байдаг. Лицензийн гэрээний бизнес

эрхлэхтөрлөөс хамаарч барааны чанарын стандартын болон үйлчилгээ,үйлдвэрийн

барилгын гадаад,дотоод зураглал,хувь хүний хувцасны хэлбэрийн онцлог байдлыг

оролцуулан фрачайзингийн дүр төрх,түүний хослолын бүх хувилбарыг ашиглахаар

франчайзингийн фирмээс шаардаж болдог. Тэгэхдээ гэрээгээр оюуны бүх өмч,үүний

дотор фирмийн ажил,албыг удирдан явуулахад хамаарах зарим материал,брааны

тэмдэг,ноу-хау,албаны зөвлөмж,боловсон хүчинд зориулсан удирдамж,зохион бүтээх

ажлын зураглалын нэр хүндийг дээшлүүлэх эрх олгодог.

Франчайзинг гэдэг нь (ангиар-franchise) онцгой эрх гэсэн санааг агуулах бөгөөд

барааны тэмдэг болон технологийн лиценз худалдах буюу дамжуулах системийг хэлнэ.

Франчайзер бизнесийн үйл ажиллагаа явуулж улмаар франчайзиатын мөнгөний нөхөн

төлбөрийн солилцоонд зориулж удирдлага,маркетинг сургалтанд нэмж туслах бөгөөд

лицензийн гэрээний үндсэн дээр онцгой эрх дамжуулах харилцааны үргэлжлэл гэж олон

улсын (international Tranchise Association) франчайзингийн ассоциаци тодорхойлдог.

Франчайзингийн мөн чанар нь зах зээлд өндөр нэр хүндтэй франчайзер фирм,танил

бус хэрэглэгч франчайзиат фирмд тодорхой нөхцөлөөр өөрийн технологийн үйл

ажиллагааг болон барааны тэмдгийн эрх шилжүүлж өөрөөр хэлбэл лиценз дамжуулж

үүний оронд тодорхой нөхөн төлбөр авдагт оршино. Франчайзер гэдэг нь франчайзын


лицензээр болох бөгөөд франчайзингийн системийн тэргүүлэх фирм юм. Франчайзиат

гэдэг нь франчайзингийн лицензиат өөрөөр хэлбэл лиценз худалдан авагч гэсэн үг юм.

Франчайзингийн гэрээгээр үйл ажиллагаа явуулах эрх тодорхой нутаг дэвсгэрт тодорхой

цаг хугацаагаар олгогддог. Тийм учраас ямар нэг фирмд тодорхой нутаг дэвсгэрт

тодорхой цаг хугацаанд энэ компаний фирмийн тэмдгээр,бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх болон

өөр бусад үйл ажиллагаа явуулахад ямар нэг фирмд “ Эх “ компани нь лиценз олгодог

байна. Тиймээс худалдааны концессын гэрээгээр франчайзер нь эрх эдлэгч,харин

франчайзиат нь хэрэглэгч болдог.

Худалдааны концессын гэрээ нь эрх эдлэгчийн худалдааны туршлага,албаны нэр

хүндтэй уялдуулж онцгой эрхийг цогцолбороор тодорхой хэмжээнд тухайлбал их буюу

бага хэмжээнд эдлэхээр тогтоох,тодоохой бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад

франчайзерээс авсан барааг худалдах буюу үйлдвэрлэснийг франчайзиат ашиглан үйл

ажиллагаа явуулах үзүүлэх нутаг дэвсгэрийг заах ба заахгүйгээр хэрэглэж ашиглахаар

заадаг байна.

Худалдааны концессын гэрээний талууд нь худалдааны байгууллага ба хувиараа бизнес

эрхлэгчид байж болно.

Франчайзингийн үндсэн зарчим бол франчайзерын ноу-хауг франчайзиатын хөрөнгө

мөнгөтэй уялдуулж холбоход оршино.

Франчайзиат дараах үүрэгтэй.

1. Худалдаанд зориулсан үйлдвэр байгуулахад хөрөнгө мөнгө нийлүүлэх.

2. Уг үйлдвэрээ өөрөө удирдах явдал юм. Тийм учраас франчайзингийн хамгийн

чухал элемент бол франчайзиатын үүрэг болох мөнгөний эх сурвалж гэж үздэг.

Франчайзингид бизнесийн 2 тал хамаарна. Түүний нэг тал нь сайтар хөгжсөн

фирм,харин нөгөө тал нь иргэн жижиг бизнес эрхлэгч,жижг фирм байж болно. Хоѐр тал

хоорондоо Франчайзын гэрээгээр холбогдож үйл ажиллагаа явуулна.

Франчайз нь гэрээгээр илэрхийлэгдэж,бизнесийн нөхцөлийг тодорхойлно. Франшиз

гэсэн томьѐолол нь Францаас гаралтай юм. Түүнийг зөвхөн даатгалд хэрэглэдэг бөгөөд

эдийн засгийн утга,санааг агуулдаг. Хэрэв эрх эдлэгч гадаад оронд бизнес эрхлэх буюу

хуулийн жинхэнэ этгээд болж бүртгүүлсэн бол худалдааны концессын гэрээний

бүртгэлийг хувиараа бизнес эрхлэх буюу хуулийн этгээд,бүртгэж хэрэглэгч нь болдог.

Патентын хуулиар хамгаалагдсан түүний зүйлийг хэрэглэхын тулд худалдааны концессын

гэрээг бараны тэмдэг болгон патентын салбар дахь гүйцэтгэх засаглалын байгууллагад

бүртгүүлэх ѐстой. Худалдааны тодорхой концессын гэрээгээр буюу эсвэл эрх эдлэгчтэй

тохиролцон субконцессын нөхцөлөөр франчайзиатад олгогдсон онцгой эрхийг цогцоор нь

буюу хэсэгчилсэн байдлаар өөр этгээдэд ашиглуулж болохоор худалдааны концессын

гэрээнд заасан байдаг.


Эрх хэрэглэгчийн үүрэгт тодорхой хугацааны дотор тодорхой этгээдэд

субконцессийн нөхцөлөөр заасан эрх олгож хэрэглүүлэхээр гэрээнд заадаг.

Субконцессийн гэрээг,худалдааны концессын гэрээнээс илүү урт хугацаатай

байгуулжболдоггүй талтай. Эрх эдлэгч франчайзер худалдааны концессийн гэрээгээр

тодрхой эрхийг өөртөө авдаг.

Тиймээс эрх эдлэгчийн үүрэг нь худалдааны концессийн гэрээгээр түүнд олгосон

гэрээгээр түүнд олгосон эрхээ хэрэгжүүлэхийн тулд франчайзиатад шаардагдах мэдээлэл

олгож худалдааны болон техникийн баримт бичгийг ашиглуулахаар дамжуулах,мөн

түүнчлэн энэ эрхийг хэрэжүүлэхтэй холбоотой асуудлаар түүний ажилчид ба эрх

хэрэглэгчийг томилолтоор түр хугацаагаар явуулж сургах.

Гэрээнд зааснаар бичиг баримтыг бүрдүүлж хэрэглэгчид лиценз олгох,хэрэв

худалдааны концессын гэрээнд өөрөөр заагаагүй бол эрх эдлэгчдийн үүрэгт.

Худалдааны концессийн гэрээний бүртгэлийг хийлгэх.

Фрачайзиатын ажилчдын мэргэжлийг дээшлүүлэх ба сургах ажлыг оролцуулан

техникийн болон тогтмол зөвлөгөө өгч дэмжлэг үзүүлэх.

Зөвлөгөө өгөх гэрээний үндсэн дээр хэрэглэгчийн үйлдвэрлэж байгаа бараа

бүтээгэдхүүний чанарыг шалгах явдал байдаг.

Худалдааны концессийн гэрээгээр Франчайзиатын хэрэгжүүлж байгаа үйл ажиллагааны

онцлогоос шалтгаалж Франчайзиатын үүрэг нь:

Гэрээнд заасан фирмийн нэрийг үйл ажиллагаа явуулахад ашиглах.

Эрх эдлэгчээс шууд үзүүлэх буюу хэрэгжүүлэх,үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүн,адаи

төстэй барааны чанарт үйлчилгээ үзүүлэх,хэрэгжүүлж,үйлдвэрлэж байгаа

бүтээгдэхүүний чанарыг зохих түвшинд хангах.

Түүнд олгосон эрх болон гэрээний үүргийг хэрэгжүүлэхэд Франчайзиатын

ашиглаж байгаа худалдааны байрны гадаад,дотоод чимэглэлд хамаарах зааврыг

оролцуулан иж бүрэн онцгой эрх хэрэглэх нөхцөл ба аргыг хангахад чиглэсэн эрх

эдлэгчийн заалт болон зөвлөгөөг дагаж мөрдөх.

Эрх эдлэгчээс шууд худалдан ажил ба үйлчилгээ авсан бараа захиалсанд тооцож

болох нэмэлт бүх үйлчилгээг худалдан авагчдад захиалагчдад үзүүлэх.

Эрх эдлэгчдийн үйлдвэрлэлийн болон түүнээс авсан худалдааны мэдээдллийн

бусад нууцыг зарлан мэдээлэхгүй байх.

Хэрэв ийм үүрэг гэрээнд туссан бол заасан тооны субконцессийг олгох.

Худалдааны концессийн гэрээ хүчинтэй байгаа үед өөр онцлох хэрэгсэл болох

үйлчилгээ болон барааны тэмдэг,худалдааны зар чимэглэг,фирмийн нэрийн

зориулалтын дагуу ашиглахаар худалдан авагчдад хамгийн ойлгомжтой аргаар

мэдээлэх явдал байдаг.


Худалдааны концессийн гэрээгээр талуудын эрхийг энэхүү гэрээнд хязгаарлахаар

тусгаж болдог. Тухайлбал: Франчайзирийн үүрэгт,Франчайзиттай холбоотой нутаг

дэвсгэрт хязгаарлалт хэрэглэхийн тулд өөр этгээдэд адил төстэй иж бүрэн онцгой эрх

олгохгүй байх,эсвэл энэ нутаг дэвсгэрт адил төстэй үйл ажиллагаа явуулахаас

татгалзах,франчайзитын үүрэгт,франчайзит хамааралтай онцгой эрхийг фрачайзиат

ашиглахда бизнес эрхлэх үйл ажиллагаанд холбоотой худалдааны концессийн гэрээ

үйлчлэх нутаг дэвсгэрт франчайзертай өрсөлдөхгүй байх,Худалдааны концессийн

гэрээгээр фрачайзиат,фрачайзиарын өрсөлдөгчөөс адил төстэй эрх авахаас

татгалзах.Гэрээгээр олгосон онцгой эрхийг хэрэгжүүлэхээр худалдааны байр

сав,төхөөрөмжийг байршуулах газар түүний гадаад дотоод чимэглэлийн талаар

франчайзиат,франчайзертай тохиорцох,Хэрэв эдгээр нөхцөлүүд нь зах зээлийн ба

талуудын эдийн засгийн байдал,мөн монополийн эсрг хуультай зөрчилдөж байгаа бол

монодолийн эсрэг байгууллага ба сонирхогч талын шаардлагаар хязгаарлалтын нөхцөлийг

хүчингүй гэж үзэх явдал байдаг.

Худалдааны концессийн гэрээгээр талуудын эрхийг хязгаарлах нөхцөлүүд нь:

Франчайзер,франчайзиатад худалдах барааны үнийг тодорхойлох буюу эсвэл

үзүүлэх үйлчилгээний дээд,доод хязгаарыг тогтоох эрхтэй.

Франчайзиат бараа худалдах,ажил хэрэгжүүлхэ буюу тодорхой зэрэглэлийн

худалдан авагчдад эсвэл гэрээг тодорхой нутаг дэвсгэрийн оршин суугчдад онцгой

үйлчилгээ үзүүлэх.

Худалдааны концессийн гэрээний дагуу франчайзерээс худалдсан бараа чанарын

шаардлагад нийцэхгүйгээс франчайзиаитын гарагасан гомдлын шаардлагаар эрх

эдлэгч нэмэлт хариуцлага хүлээдэг.

Франчайзер бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн хувьд франчайзиатад тавигдсан

гомдлын нэхэмжлэлийг эрх хэрэглэгчидтэй хамтарч ажиллана.

Фрачайзиат худалдааны концессийн гэрээний хугацаа дуусмагц өмнөх

нөхцөлөөр,хугацааг нь гагцхүү шинээр тогтоож гэрээ байгуулах эрхтэй байдаг.

Тухайн гэрээний хугацаа дууссан өдрөөс хойш 3 сарын дотор франчайзиат

худалдааны гэрээ байгуулах асуудлаар тохиролцож,адил төстэй уг гэрээг өөр бусад

этгээдтэй байгуулаагүй тохиолдолд франчайзер шинээр хугацаа тогтоож худалдааны

концессийн гэрээ байгуулахаас татгалзах эрхтэй бөгөөд үйлчлэл нь зогсож байгаа

гэрээний талаархи мэдээлэл тухайн нутаг дэвсгэрт тархдаг. Шинэ гэрээ байгуулахад

түүний нөхцөл нь хуучнаа бодвол франчайзиатад илүү тохиромжтой байх ѐстой. Хэрэв

гэрээнд хугацаг нь урт байхаар заагаагүй бол худалдааны концессийн гэрээний тал 6

сарын дотор нөгөө талдаа мэдээлж,хугацаа заагаагүй байгуулсан гэрээнээс татгалзах

эрхтэй. Эрх эдлэх фирмийн нэр ба худалдааны зориулалт нь адил,шинээр солигдоогүй

зогссон тохиолдолд худалданы концессийн эрх зогсдог. Франчайзер буюу франчайзиатын

аль нэг нь дампуурал зарласан тохиолдолд концессийн худалдааны гэрээ бас зогсоно.

Франчайзиат олгосон онцгой эрхэд хамаарах эрх өөр ямар нэг этгээдэд шилжих нь

худалдааны гэрээг цуцлах буюу өөрчлөх үндэслэл болдоггүй. Шинэ франчайзер нь энэхүү

гэрээний тал болох бөгөөд онцгой эрхэд хамаарах эрх,үүргийн хэсэг нь шилждэг.

Хувиараа бизнес эрхлэхээр бүртгүүлж,үе залгамжлагч гэдгээ тогтоолгосон өдрөөс хойш 6


сарын дотор эрх эдлэгч (франчайзер) нас барсан тохиолдолд худалдааны концессийн

гэрээгээрх бүх эрх,үүрэг үе залгамжлагчдад шилждэг. Үе залгамжлагчаас нас барагчийн

үүргийг биелүүлэх ба эрхийг хэрэгжүүлэх хүртэл эдгээр эрх ба үүрэг буюу үе

залгамжлагчийн хувиараа бизнес эрхлэн бүртгүүлэх хүртэл нотариатаас томилсон

зохицуулагч хэрэгжүүлнэ.

Хэрэв Франчайзиат гэрээг цуцлах ба алдангаа нөхөн төлүүлэхийг шаардаагүй бол

Франчайзер өөрийн фирмийн нэрийн буюу худалдааны тэмдгийг өөрчлөхөд фирмийн

шинэ нэр буюу худалдааны тэмдэгт хамаарал бүхий одоо үйлчилж байгаа худалдааны

концессийн гэрээнд багтах онцгой эрхийг цогц байдлаар ашиглах эрхтэй. Хэрэв комиссын

худалдааны гэрээ үйлчлэх явцад онцгой эрхийн хугацаа дуусах тохиолдолд франчайзиатад

уг гэрээг хэрэглэх эрх буюу өөр үндэслэлээр тийм гэрээ нь зогссон бол үйлчлэх эрх нь

зогсож байгаад хамаарах,худалдааны концессийн гэрээ үйлчлэх ба уг гэрээнд өөрөөр

заагаагүй бол франчайзерт олгох шагналаа зохих хэмжээгээр бууруулахыг франчайзиат

шаардах эрхтэй.

2.2 Франчайзингийн төрөл

Франчайзинг үндсэн 2 төрөл болж хуваагддаг.

1. Барааны

2. Бизнес формат

Барааны франчайзингийн мөн чанар нь франчайзерийн барааныбүлгийг

төлбөртэйгөөр франчайзиатад худалдахад оршино. Зарим тохиолдолд тэр нь баталгаат

үйлчилгээний болон хамтарсан зар сурталчилгааны зардлыг нөхөн төлөхөд хамааралтай

байдаг. Барааны франчайзингаар франчайзер,франчайзын гэрээний дагуу франчайзиатад

тодрхой нутаг дэвсгэрт буюу хатуу тогтсон зах зээлд бараа буюу үйлчилгээ худалдах

эрхээ найр тавьж шилжүүлдэг. Харин франчайзиат барааг онцгойлон зөвхөн

франчайзерээс худалдан авах үүрэг хүлээнэ.

Бизнес формат франчайзинг нь франчайзерийн талаас бүхэл бүтэн багц үйлчилгээ:

Үйлдвэрлэл,ноу-хау,сургалт,энэ бизнесийг яаж хийх,хуримтлагдсан туршлага,үр ашигтай

баталгаажсан санаа,байршсан газрын шинжилгээ,бараа ба үйлчилгээний тэмдэг,фирмийн

нэр,байнгын үйлчилгээг франчайзиатад үзүүлдэг.

Бизнес формат нь франчайз олгосны төлөө эхлэлийн шагнал авна. Энэ нь нэг удаа

буюу үйлдвэрийн барилгын талбайн сонголт сургалт болон бусад үйлчилгээний

франчайзын төлөө хэсэгчилсэн төлбөр болдог. Франчайзер өөрийнхөө үндсэн фондыг

франчайзиатад түрээсээр өгч,түүнд санхүүжилт хийхийг санал болгохын гадна тэр

өөрийн франчайзиатад зориулж бодит нийлүүлэгч болж ажиллах боломжтой байдаг.

Франчайзерийн орлого нь түүнд нэг удаа олгосон шагнал,байнгын шимтгэл,сар тутмын

хураамж,бодит орлогоос авах хүүгээс бүрдэнэ. Франчайзерийн орлогын уг сурвалж нь

франчайзиатад түрээслүүлсэн үл хөдлөх хөрөнгө,тоног төхөөрөмж,олгосон зээл,өмч


хөрөнгийг барьцаалалт,бараа ба үйлчилгээний худалдаа,жижиглэн худалдаагаар

худалдсан зүйлүүдийн шимтгэл бас орлого болж орно.

Өнөөдөр хурдан үйлчилгээ явуулдаг “ Макдональдс “ үйлдвэр,хүйтэн ундаа

автоматаар худалдаалдаг “ Кока-Кола “ компани,суудлын автомашины техник үйлчилгээ

явуулдаг “ Вольво “ “ Мерседес-Бенз “ зэрэг үйлдвэр аж ахуйн газрууд нь франчайзингийн

үйлчилгээний жинхэнэ үзүүлэлт болж байна. Үйлчилгээний түвшингээр тэдний дараа явж

байгаа худалдаа,үйлдвэрийн газрууд нь гадаад дахь өөрийн түншилэн нийлүүлэгчийн

бүрэн эрхтэй зууч,түгээгч болж байна. Франчайзиатын цэг сүлжээг өргөжүүлэх ажлыг

Бранд-стратегийн үндсэн дээр франчайзер ихэвчлэн хэрэгжүүлж байна. Английн Бранд

гэдэг үг нь (үйлдвэрийн тэмдэг гэсэг утгыг агуулна) бараа үйлчилгээний материаллаг ба

материаллаг бус цогцолбор шинжийг илэрхийлэх бөгөөд хэрэглэгчийн оюун санаанд

бүрэлдэн тогтож зах зээл дээр аж ахуйн субьект (үйлдвэр аж ахуын газрын ) байр суурийг

тодорхойлдог. Бараа үйлчилгээний материаллаг шинж байдалд

бүтэц,хийц,зохиомж,хэлбэр хамаарна.

Бараа үйлчилгээний материаллаг шинж байдалд найдвартай тохилог,ханамжтай

байдал,баталгаат үйлчилгээ,барааны тэмдэг,фирмийн дүр төрх,зарлал чимэглэл хамаарна.

Эдгээр бүх шинж байдал нэгдэж,тухайн бараа үйлчилгээний өргөн дүр төрхийг буй

болгож зах зээл дээрх төстэй бусад бүх бараанаас яг энэ бараа гэж хэрэглэгчдээс сонголт

хийхийг шаардана. Бранд нь даатгалаар хамгаалах чадвар,бараа худалдах газрын чимэглэл

буюу үйлчилгээ үзүүлэх,лангуу үзмэрийн цонх,тээврийн хэрэгсэл,баглаа боодлын

сурталчилгаа уран сайхны чимэглэл бараа,үйлчилгээний зориулалт,чанарын

дээшлэлт,техникийн ололт зэрэг тэдгээрийн голлох шинж болж ямарваа барааны

ялгаа,заагийг бодоитой тодорхойлох боломж олгодог.

Бранд-стратегид:

1. Бараа үйлчилгээний зах зээлийн байдлыг судалж шинжлэх.

2. Шинээр үйлдвэрлэн гаргах бараа үйлчилгээг төлөвлөх.

3. Зохион байгуулалтын арга хэмжээ (зар сурталчилгаа явуулах,фирмийн хэв

маягыг боловсруулах,эрэлт хэрэгцээг судлах гэх мэт.


2.3 Франчайзингийн гэрээ

Франчайзийн гэрээнд нэгдэгч нь гэрээг санаачлагчидийн шууд ба шууд бус

хэлбэрээр үзүүлсэн дэмжлэгийн хариуд түүний бараа болон үйлчилгээний тэмдэг, ноу-хау

бизнесийн ба техникийн арга зүй, үйл ажиллагааны зарчим болон бусад аж үйлдвэрийн

болон бусад оюуны өмчийг ашиглах эрх эдэлнэ.

Франчайзийн гэрээнд Франчайз өгөгчийн үүрэг нилээд чухал байдаг бөгөөд дараах

байдлаар тогтоосон байна.

Франчайзийн сүлжээг үүсгэхээс өмнө буюу Франчайз өгөхөөс өмнө

тодорхой хугацаанд нэгээс доошгүй туршилтын нэгж ажиллуулж, бизнесийн

амжилттай үзэл баримтлалын дагуу үйл ажиллагаагаа эрхэлсэн байх.

Франчайзийн гэрээний гол зүйл болох бараа болон үйлчилгээний тэмдэг,

бусад тодорхойлох хэв шинжүүдийг өмчлөх ба ашиглах хууль ѐсны эрхтэй

байх.

Гэрээний үргэлжлэх хугацаанд гэрээнд нэгдэгч буюу франчайз авагч

этгээдийн боловсон хүчнийг сургах, бизнесийн ба техникийн туслалцааг

байнга үзүүлэх.

Франчайзийн гэрээнд нэгдэгч буюу Франчайз авагчийн үүрэг:

Франчайзийн үйл ажиллагааны өсөлт хөгжилтийг дэмжих, сүлжээний

онцлог шинж, нэр хүндийг хамгаалахын төлөө хүчин чармайлт тавих

Сүлжээний менежментийг үр дүнтэй болгоход шаардлагатай үйл

ажиллагааны ба санхүүгийн тайлан мэдээг үнэн зөвөөр гаргаж өгөх, ажлын

байранд нэвтрэн орох, бүртгэл тэмдэглэлтэй танилцах боломжийг Франчайз

өгөгчийн хүсэлтээр шаардлагатай үед нь түүнд болон төлөөлөгчид нь олгох

Франчайз өгөгчийн олгосон ноу-хауг гэрээний үргэлжлэх хугацаанд болон

дуусгавар болсоны дараа гуравдагч этгээдээс нууцлах

1. Дистрибьютор гэрээ

Дистрибьютрын гэрээний дийлэнх нь онцгой бус байдаг. Үр дүнд нь зах зээлд

ноѐрхох утгаараа давуу талтай.Энэхүү гэрээ нь үйлдвэрлэгч эсвэл импортлогч болон

борлуулагч, дистрибьюторын хооронд хийгддэг.Дистрибьютор нь үйлдвэрлэгчид

хамаарах зөвхөн тухайн бүтээгдэхүүний онцгой эрхт төлөөлөгч байж болох ба зах зээл

дээр тухайн бүтээгдэхүүнийг борлуулах онцгой эрхийг эдэлнэ. Мөн дистрибьюторын дам

лиценз олгох эрхтэй байдаг.


2.Лицензийн гэрээ

Лицензийн гэрээ бол бусдыг өөрийн санаа, загвар, нэр логог худалдаанд

ашиглахаас сэргийлж патент, барааны тэмдэг, загвар эсвэл зохиогчийн эрх зэрэг монополь

эрхээр дамжуулан хийх бизнесийн хэлцэл юм.Лиценз нь лиценз авагчийг бүтээгдэхүүн

болон нэрийг төлбөртэйгээр ашиглах, борлуулахыг зөвшөөрдөг. Барааны тэмдгийн

лицензээр жишээ авбал лиценз авагч нь барааны тэмдгийг харилцан тохиролцож гарын

үсэг зурсан протокол болон чанарын зарчмын дагуу бараа, үйлчилгээндээ хэрэглэх бүрэн

эрхээр хангагддаг. Ямар нэгэн сургалт, бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх стратеги болон

маркетингийн дэмжлэгтэр бүр үзүүлдэггүй.

Дээр өгүүлсэнчлэн франчайзийн гэрээ нь бизнест шинээр түрэн орж ирж буй

анхдагчид илүү түшигтэй юм. Энэхүү гэрээ. нь хоѐр талын үүрэг, сургалт, техникийн

зөвлөгөө зэрэг бүрэлдэхүүн хэсэгтэй, илүү нарийвчилсан лиценз бөгөөд оюуны өмчийн

бүх асуудлыг заалтаар оруулж өгсөн байдаг.

Дистрибьюторын , Лицензийн болон Франчайзийн гэрээний ялгаа

Дистрибьюторын, лицензийн болон франчайзийн гэрээ бүгд бизнесийг үр ашигтай

явуулах, хоѐр талын бизнесийн ашиг сонирхлыг илэрхийлж хамгаалсан хуулийн хэрэгсэл

билээ. Гэрээнүүд хүн ойлгоход хэцүү хэллэгээр биш энгийн ойлгогдохоор бизнесийн

амжилтын суурийгтавьж өгсөн байх хэрэгтэй. Ямар ч гэрээ оюуны өмчийн мэргэжилтэн

эсвэл франчайзингийн хуульчийн зөвлөгөө авалгүйгээр хийгдэх ѐсгүй.


2.4 Франчайзингийн давуу тал

Франчайзерт үүнийг ашиглах боломж:

Бага хөрөнгө оруулалтаар худалдааны үйлдвэрийн газрын тоог нэмэгдүүлэх

(худалдааны цэг,салбар өөрөөр хэлбэл бараа худалдах байр,сав) учир нь бизнест

франчайзиат өөрийн мөнгөний хувь хэмжээг оруулдаг.

Франчайзитын хүчин чадлын дүнд орлого нэмэгдүүлэх,Франчайзиат үйлдвэрийн

өмчлөгч болдог тул бизнесээс олох орлогыг нэмэндүүлэхэд франчайзиат бүх хүч

бололцоогоо дайчлах.

Үйлдвэрийн болон нэгж барааны эргэлтийн өөрийн өртгийг бууруулах,учир нь

франчайзиат өөрөө бизнес эрхлэн худалдааны өөрийн үйлдвэрийн зардлыг ашгийн

зөрүүгээр нөхөх.

Франчайзиат бизнесийн талаар франчайзертай холбоотой байж өөрийн бараа буюу

үйлчилгээг худалдах ба хуваарилах цэг салбараа өргөжүүлдэг учир франчайзиат

гол төлөв шаардагдах тоног төхөөрмжийг франчайзераас буюу түүгээр дамжуулан

худалдан авах үүрэгтэй.

Харин франчайзиатын хувьд үүнийг ашиглах боломж нь:

Бие дааж бизнес эрхлэх.

Өндөр үнэтэй худалдааны тэмдгээр өөрийн бизнесийг явуулах.

Өмнө нь туршигдсан бизнес эрхлэх оновчтой хэсгийг ашиглах.

Хамтарч зар сурталчилгаа явуулах.

Франчайзерийн талаас тусалж,сургалт явуулах.

Харьцангуй хямд үнээр лицензийн олон төрөл зүйлийг худалдан авах.

Хөрөнгө оруулалтын зохих хэсгийг санхүүжүүлэх.

Франчайзинг нь бас тодорхой дутагдалтай бөгөөд түүнийг хөгжлийг удаашруулах талтай.

Франчайзерийн хувьд энэ нь:

Франчайзитын үйл ажиллагаанд хяналт тавихад хүндрэлтэй учир франчайзиат нь

франчайзерийн хөлсний ажилчин болдоггүй,иймээс франчайзер түүнийг шууд

удирддаггүй.

Франчайзиатын урагшгүй,чанаргүй ажиллагаанаас шалтгаалж өөрийн өндөр нэр

хүндийг алдах боломжтой.

Фрачайзиаитаас худал мэдээлэл ба санхүүгийн чанаргүй тайлан авах аюултай.

Бизнест илэрхийлэгдэж байга асуудлаар франчайзиаттай саналын зөрүү үүсгэх

боломжтой. Гэрээний нөхцөл зөрчигдөөгүй нөхцөлд франчайзер,франчайзиаттай

гэрээг цуцлах боломжгүй байдаг.


Франчайзиатын хувьд энэ нь:

Франчайзерийн талаас тавьж байгаа хяналт нь франчайзиатад өөрийн бизнесийн

талаар санал солилцох боломж бага байдаг.

Сул,муу үйл ажиллагаанаас шалтгаалж франчайзер буюу франчайзиатын нэр

хүнд суларч,унах аюултай.

Франчайзерийн бодлого франчайзиатын талд ашиггүйгээр өөрчлөгдөх нь

хүндрэл учруулдаг.

Франчайзерийн үйлчигээний зардал өндөр бол хүндрэлтэй. Тухайлбал: тоног

төхөөрөмж худалдан авах боломжтой атал зөвхөн франчайзераас худалдан авах

үүрэгтэй.

Зээлийн хүүгийн % өндөр,мөнгөн хөрөнгө хүрэлцээгүй үед

франчайзер,францайзиатаас хамаарах бөгөөд өөртөө бизнесийг хөгжүүлэх

зорилгоор шаардагдах мөнгөн хөрөнгө олгох чадвартай франчайзиатыг олоход

хүндрэлтэй байдаг.

Мөн хөрөнгө дутагдалтай хүүгийн % өндөр байдал нь франчайзингийн системээр

хязгарлагдахгүй бөгөөд худалдааны зориулалт бүхий үйлдвэр байгуулахад харьцангуй их

хэмжээний хөрөнгө мөнгө шаардагддаг тул % нийлүүлсэн хөрөнгийн зах зээлийг ашиглн

дотоод зах зээлийн бэлэн мөнгөний хүрэлцээгүй байдлыг зохицуулах боломжтой.


2.5 Франчайзиатын санхүүжилтийн арга

Франчайзиатын санхүүжилтийн арга нь өөрийн нөөц,банкны зээл,мөн түүнчлэн өмчийн

барьцаанаас авсан мөнгийг хослуулан хэрэглэж байгаад оршино. Франчайзер

санхүүжүүлэх уламжлалт бус эрлийн замаар хөтөлбөр боловсруулахад оролцох буюу

дэмжлэг үзүүлж бизнесийн ажил эрхлэх боломжтой.

Гадаад оронд хөрөнгө оруулалтын ийм эх сурвалжийг дараах замаар олж болно.

1. Франчайзер хэсэг газар худалдан авч,түүнийгээ хадгалмж эзэмшигчдэд

дамжуулан худалддаг. Хадгалмж эзэмшигчид нь фрнчайзерийн зөвлөсөн

нөхцөлөөр тэр хэсэг газарт тохижилтын ажил хийнэ. Дараа нь франчайзер өөрийн

худалдааны цэгүүдэд зориулж уг газрыг түрээслэн авах бөгөөд энэхүү газраа

франчайзиатад давхар түрээслүүлнэ.

2. Жижиг бизнест хөрөнгө оруулах компани байгуулна. Ийм компаниуд жижиг

үйлдвэрүүдэд зээл олгох ба түүндээ хувьцааны хэлбэрээр өөрийн капиталыг

хуримтлуулна.

3. Худалдааны хэд хэдэн барилга барьж байгуулах зорилгоор хязгаарлагдмал

хариуцлагатай нөхөрлөл байгуулах тухай нийтлүүлсэн саналаа франчайзиатад

түрээслүүлэх.

4. Франчайзиат зогсоосон бизнесээ явуулж үл хөдлөх хөрөнгийг удирдах явдал

байдаг. Санхүүжүүлэх гол үндэс нь үл хөдлөх хөрөнгийн ашиглалтыг дээд зэргээр

сайжруулах.

5. Хамтарсан сурталчилгаа явуулах.

6. Франчайзерийн талаас эхний болон эцсийн сургалтыг явуулахад туслах.

7. Лицензийн бизнесийн олон төрлийг харьцангуй хямд үнээр худалдан авах.

8. Хөрөнгө оруулалтын хагасыг санхүүжүүлэх боломжтой байх.

Франчайзинг хөрөнгийн дайчлах хэрэгсэл болдог. Франчайзинг нь ажилдаа эзэн болон

эрмэлзэлтэй олон тооны хөрөнгө оруулагчаас хөрөнгө оруулалтыг татаж тэгэхдээ хөрөнгө

оруулалтын ерөнхий дүн нь зээлийн буюу хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн уламжлалт эх

сурвалжаас үлэмж давдаг.


2.6 Олон улсын франчайзын үзэсгэлэнгийн хуваарь

/ 2011-2013 он /

Хугацаа Үзэсгэлнгийн нэр Хот Улс

2012 - 1-р улирал

07 :01- 08:01 Business Franchise & Investment Expo Ванкувер Канад

20 :01 - 22 :01 Franchise Expo South MiamiUnited States

11 Feb - 14 FebIFA Franchise Convention OrlandoUnited States

21 Feb - 24 FebFranchising Expo 2012 KyivUkraine

24 Feb - 25 FebThe National Franchise ExhibitionB irminghamUnited Kingdom

01 Mar - 03 MarFeria Internacional De FranquiciasMexico CityMexico

02 Mar - 05 MarKEM International Franchise Exhibition AthensGreece

16 Mar - 17 MarBritish and International Franchise ExhibitionLondonUnited Kingdom

18 Mar - 21 MarFranchise Expo ParisParis France

23 Mar - 25 MarFranchising Expo & Business OpportunitiesSydneyAustralia

28 Mar - 29 MarFranchising & Partnership 2012BrusselsBelgium

2012- 2 р улирал

27 Apr - 28 AprUlster Bank Irish Franchise Association Expo & Awards 2012DublinIreland

02 May - 02 MayBritish Franchise ExhibitionGlasgowUnited Kingdom

11 May - 13 MayExpoFranchiseLisbonPortugal

26 May - 27 MayFranchising Expo & Business OpportunitiesPerthAustralia

08 Jun - 09 JunThe British Franchise Exhibition ManchesterUnited Kingdom

15 Jun - 17 JunThe 2012 International Franchise Expo New YorkUnited States

2012-3 р улирал

17 Aug - 19 AugFranchising Expo & Business OpportunitiesMelbourneAustralia

07 Sep - 08 SepFranchise Opportunities Live 2012LondonUnited Kingdom

08 Sep - 09 SepFranchising Expo & Business OpportunitiesBrisbaneAustralia


05 Oct - 06 OctThe National Franchise ExhibitionBirminghamUnited Kingdom


17 Feb - 20 FebIFA Annual ConventionLas VegasUnited States


http://www.businessexchange.ca/franchiseshows.html

http://www.franchiseexposouth.com/

http://www.franchise.org/

http://www.euroindex.ua/

http://www.franinfo.co.uk/

http://www.mfvexpo.com/

http://www.kemexpo.gr/


http://www.franchiseparis.com/

http://www.divexhibitions.com.au/

http://www.franchise.be/

http://www.irishfranchiseassociation.com/


http://www.ife.pt/



http://www.ifeinfo.com/





http://www.franchise.org/

2.7 2011 оны Top 10 Франчайз компани

Байр Компанийн нэр Эхлэлтийн үнэ

1 Hampton Inn & Suite Дундаж үнэтэй зочид буудал $3,716,000 - $13,148,800

2 ampm Mini Market 24 цагийн дэлгүүр & Бензин түгээгүүр $1,786,929 - $7,596,688

3 McDonald's Ганбургер, тахиа, салад $1,057,200 - $1,885,000

4 7-eleven Inc 24 цагийн дэлгүүр $30,800 - $604,500

5 Supercuts Үсний салон $112,550 - $243,200

6 Days Inn Зочид буудал $192,291-$6,479,764

7 Vanguard Cleaning Systems Цэвэрлэгээ хийх үйлчилгээ $8,200-$38,100

8 Servpro Даатгал/гамшигийн сэргээн босголт & цэвэрлэгээ $127,300 - $174,700

9 Subway Сэндвич & салад $84,300 - $258,300

10↑denny's үйлчилгээтэй ресторан $1,125,609-$2,396,419

2.8 Монгол дахь Франчайзинг

ФРАНЧАЙЗЫН ЗӨВЛӨЛ

Франчайзинг нь бусдын эзэмшиж байгаа бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний

брэндийг

ашиглан бизнесээ хамгийн түргэн хугацаанд захзээлд өргөжүүлэх боломжтой эрсдэл

багатайбизнес юм.

Энэхүү бизнес Монголд дөнгөж сууриа тавьжбайгаа шинэ бизнес бөгөөд төдийлөн

олон хүнмэдэхгүй байна. Иргэний хуулинд франчайзийн тухай зөвхөн нэг заалт байгааг эс

тооцвол франчайзын бие даасан хууль байхгүй.

Монголд хуруу дарам цөөхөн компани франчайзбизнесийг оруулж ирсэн байна. Жишээ нь

MCSCoca Cola ХХК, АНУ-ийн bd’s Mongolian barbeque,Солонгосын BBQ chichen, Их

Британийн Мэри стопс эмнэлэг гм.

Мөн нэлээд хэд хэдэн үндэсний франчайзорууд чар араасаа гарч ирж байна. Жишээ

нь: Миний дөт дэлгүүрийн сүлжээ, Everyday дэлгүүрийн сүлжээ, ХАС банк гм.

Франчайз бизнесийн эдийн засаг, жижиг бизнест үзүүлэх ач холбогдолыг ойлгож,

Монголын Үндэсний Худалдаа аж Үйлдвэрийн Танхим дэргэдээ 2007 оны 5-р сард

Франчайзийн Зөвлөлийг байгуулсан юм.

Тус Зөвлөлийн даргаар 2007-2008 онд “Монгол Ёс” хуулийн компанийн ТУЗ-ын

тэргүүн

Ж.Батзандан сонгогдон ажиллсан ба 2009 оны 1-рсараас одоог хүртэл MCS Coca Cola

ХХК-ийн захирал Л.Мягмаржав сонгогдон ажиллаж байна.

Тус зөвлөл одоогоор 20 гаруй гишүүдтэй ба дараахи үйл ажиллагаа явуулж байна:

• Монгол улсад франчайзийг дэлгэрүүлэн хөгжүүлэх, хөдөлгөөн өрнүүлж, сурталчилгаа

зохион байгуулах

• Франчайзтай холбоотой дүрэм журам, практик, бусад орны туршлага судлах,

франчайзын зах зээл, худалдааны талаар дүгнэлт гаргах

• Франчайзын чиглэлээр санал зөвлөмж боловсруулж, Засгийн газрын хувийн хэвшлийн

хамтарсан зөвлөлдэх хороонд өргөн барих


• Холбогдох хууль дүрэм, журмыг судлан үзэж, өөрчлөлт хийх талаар санал гаргах,

шинээр хуулийн зохицуулалт гаргах, санал боловсруулах

• Б у с а д о р н ы и ж и л т ө с т э й байгууллагуудтай хамтран ажиллах, тэдний туршлагаас

судлах, энэ чиглэлээр олон улсын үзэсгэлэн яармагт оролцох

• Тухайн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг олон улсын байгууллагуудтай холбоо

тогтоож ажиллах, төсөл хөтөлбөрт оролцох, хамтран хэрэгжүүлэх

Жи Эн Бевережис" ХХК

Жи Эн Бевережис" ХХК нь 2008 онд "Витафит" групп, "Жем Интернэшнл" ХХК-иудын

хамтарсан хөрөнгө оруулалтаар байгуулагдаж, АНУ-ын PepsiCo International компанийн

Монгол дахь албан ѐсны төлөөлөгчөөр ажиллаж байна. Тус компани дэлхийд алдартай

Pepsi, Pepsi Light, Max, Mirinda, Mountain Dew брэндийн бүтээгдэхүүнүүдийг эх орондоо

үйлдвэрлэхээр төлөвлөж байна.

М-Си-Эс Кока-Кола ХХК

Компанийн нэр: М-Си-Эс Кока-Кола ХХК Дэлхийн үндэстэн дамнасан алдартай Кока-

Кола компанийн гэр бүлийн албан ѐсны гишүүн болж өндөр хүчин чадал бүхий ундааны

үйлдвэрийг ашиглалтанд оруулсан нь Монгол улсын түүхэнд анхдагч болон тэмдэглэгдсэн

юм.

Байгуулагдсан он: 2001 оны 09 дүгээр сар

Үйл ажиллагааны чиглэл: Кока-Кола, Фанта болон Спрайт ундаа, Бонакуа цэвэршүүлсэн

ус, Минут Мэйд жүүс, Нэстий цайны дотоодын үйлдвэрлэл, импортын ундаа, жүүсний

борлуулалт, түгээлт

Үйлдвэрлэлийн хүчин чадал: Үйлдвэрийн үндсэн шугам нь ундааг шилэн лонхонд савлах,

ундааг хуванцар саванд савлах, жүүс цайг боловсруулж савлах шугам гэсэн 3 үндсэн

шугамтай.

Үйлдвэрийн нийт талбай: . . . . . . кв.м

Ажиллагсад: Нийт 320 гаруй ажиллагсадтай. Үйлдвэрлэл инженер техник, чанар,

хангамж, борлуулалт, сувгийн хөгжил, маркетинг, санхүү, захиргаа хүний нөөцийн гэсэн 8

алба, хэсэг тус бүрд

Бүтээгдэхүүнээ гаргах зах зээл: Монгол орны нутаг дэвсгэрт


Дүгнэлт

Улс орнуудын хоорондох эдийн засгийн харилцаа эсвэл тэдний харилцан

хамаарлыг хэмжих бүдүүн тойм хэмжүүр нь ДНБ-ний бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний

экспорт, импортын харьцаа юм.

Өнөөгийн олон улсын эдийн засгийн асуудлууд Өнөөдөр дэлхийд тулгараад байгаа

хамгийн том олон улсын худалдааны асуудал бол хөгжсөн орнуудын өсөж буй

протекционизм бөгөөд мөн гурван гол худалдааны блокыг устгахад чиглэгдэж байгаа

дэлхийн ханд-лага юм.

Улс оронд худалдааны хязгаарлалт хэрэгтэй юм гэдгийг олонхи болох чимээгүй

байдаг хэрэглэгчдийн зардал цөөнх болох тухайн улсын үйлдвэрлэгчдийн их хэмжээний

ашгаар хамгаалан баталдаг. Энэ асуудал нь ерөнхий чиг хандлагаараа дэлхийн голлох 3

худалдааны бүсээс бий болсон бөгөөд эдгээр 3 бүс нь

Хойд Америкийн блок (АНУ, Канад, Мексик),

Европын худалдааны бүс ба Японоор толгойлуулсан

Азийн ху-далдааны бүс юм

Дэлхийн эдийн засгийн харилцааны системд єєрийн тодорхой орон зайг эзлэх

боломжтойг нотлон харуулсан бодит баримт юм.

1991 оноос хойш єнгєрсєн 16 жилийн хугацаанд эдийн засгаа либеральчлан зах

зээлийн харилцаанд шилжvvлэх, эдийн засаг, эрх зvйн шинэтгэлийг амжилттай хийсний

vр дvнд хувийн болон тєрийн ємчийн, холимог хэлбэрийн хэвшлvvд тогтож ДНБ-ний 80

орчим хувийг хувийн хэвшлийн хvрээнд vйлдвэрлэдэг болж байна. Єнєєгийн байдлаар

Монгол Улсын гадаад эдийн засгийн харилцаанд гурван vндсэн хэлбэр зонхилж байна.

Гадаадын шууд хєрєнгє оруулалт (ГШХО) бол хєрєнгє, технологи, мэдлэг зах зээл,

хамтдаа орж ирдэг эдийн засгийн харилцааны хамгийн дэвшилттэй хэлбэрийн нэг юм.

Монгол Улсын ГШХО-ып 2006 оны байдлаар 17 хувь БНХАУ, 12.4 хувийг Канад, 7.3

хувийг БНСУ, 4.9 хувийг Япон, 3.5 хувийг АНУ, 3.2 хувийг ОХУ. Их Британи,

Виржинийн арлууд нийлээд 5.8 хувийг оруулсан байна. 1990-2006 онд оруулсан гадаадын

хєрєнгє нь зєв ашиглаж чадвал vйлдвэрлэл vйлчилгээний хvрээг єргєжvvлж, ажлын байр,

орлогын эх vvсвэрийг нэмэгдvvлж, ядуурлыг бууруулж, хєгжлийг тvргэтгэхэд бодитой

хувь нэмэр оруулах боломжтой хэлбэр гэдэг нь харагдлаа.

Франчайзингийн мөн чанар нь зах зээлд өндөр нэр хүндтэй франчайзер фирм,танил

бус хэрэглэгч франчайзиат фирмд тодорхой нөхцөлөөр өөрийн технологийн үйл

ажиллагааг болон барааны тэмдгийн эрх шилжүүлж өөрөөр хэлбэл лиценз дамжуулж

үүний оронд тодорхой нөхөн төлбөр авдагт оршино. Франчайзер гэдэг нь франчайзын

лицензээр болох бөгөөд франчайзингийн системийн тэргүүлэх фирм юм.


Монголд хуруу дарам цөөхөн компани франчайзбизнесийг оруулж ирсэн байна. Жишээ нь

MCSCoca Cola ХХК, АНУ-ийн bd’s Mongolian barbeque,Солонгосын BBQ chichen, Их

Британийн Мэри стопс эмнэлэг гм.

Мөн нэлээд хэд хэдэн үндэсний франчайзорууд чар араасаа гарч ирж байна. Жишээ

нь: Миний дөт дэлгүүрийн сүлжээ, Everyday дэлгүүрийн сүлжээ, ХАС банк гм.

2011 оны байдлаар дэлхийд үйлчилгээний салбарын франчайзинг илүү

түлхүү амжилттай хэрэгжиж байна.


Ном зүй

www.google.mn

www.gogo.mn

Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын вэб хуудас

Олон улсын эдийн засгийн харилцаа Авирмэд 2005 он


http://www.google.mn/

http://www.gogo.mn/

Education

Олон улсын эдийн засгийн харилцаа