ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

ΑΠΌ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΛΕΞΗΣ - ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ

Τα νεότερα μέλη της οικογένειας στολίζουν το δέντρο, ένα μεγάλο

κλαρί από πεύκο, με βαμβάκι για χιόνι, κουκουνάρες (κουκτζέλις) τυλιγμένες σε χρυσόχαρτα, μπαλόνια και μικρά δι

ακοσμητικά αντικείμενα.

ΝΟΜΟΣ ΧΙΟΥ

 Στην πόλη της Χίου την παραμονή

της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα

καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό, όποιες ενορίες επιθυμούν,

κατασκευάζουν (βάσει μακέτας) πλοία, -πολεμικά ή εμπορικά- σε

σμίκρυνση.

ΝΟΜΟΣ ΣΑΜΟΥ

• Την παραμονή της πρωτοχρονιάς φτιάχνουν τις βασιλόπιττες και ανήμερα βάζουν το ρόδι πίσω από την πόρτα για να το σπάσουν με το ποδαρικό ώστε να είναι γεμάτο ευτυχία το σπίτι όλο το χρόνο όπως είναι γεμάτο και το ρόδι.

ΔΙΔΩ -ΣΩΤΗΡΗΣ

ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ

Μαραθοκεφάλα Στα Χανιά, στην σπηλιά του Αϊ Γιάννη στην Κισάμου την παραμονή των Χριστουγέννων τελείται Αρχιερατική θεία λειτουργία. Η αναπαράσταση της φάτνης όπου γεννήθηκε ο Χριστός με πρόβατα,

βοσκούς φωτιές σήμαντρα και το αστέρι να λάμπει στην κορυφή της σπηλιάς δίνουν

ιδιαίτερο χρώμα.

ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

• Την προπαραμονή των Χριστουγέννων την Ημέρα των Αγίων Δέκα στα χωριά της Ανατολικής Κρήτης έσφαζαν τους χοίρους που είχαν ανατραφεί κυρίως με βελανίδια... χουμά και αποφάγια. Από το σφάξιμο του χοίρου δεν πετούσαν τίποτα. Τη γλίνα (το λίπος) το χρησιμοποιούσαν ως ..βούτυρο ενώ έφτιαχναν και ένα γλύκισμα από τον χοίρο την λεγόμενη ξυγκόπιττα.

ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

• Στο Ηράκλειο υπάρχει και το έθιμο της Ημπουγάτσας, όπου οι κάτοικοι

καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες

μπουγάτσας θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση. Μάλιστα

σε όλους τους δρόμους του Ηρακλείου την παραμονή της

Πρωτοχρονιάς στήνονται υπαίθριοι πάγκοι για την διανομή μπουγάτσας.

ΑΝΝΑ - ΚΩΣΤΑΛΕΝΙΑ

ΝΟΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣΤην παραμονή των Χριστουγέννων οι γυναίκες

έπλαθαν αλμυρά κουλούρια με γάλα και σόδα τα οποία ονόμαζαν «κουλίντι», γι’ αυτό και την παραμονή

των Χριστουγέννων τη λένε «τζούα ντι κουλίντι». Έπλαθαν ένα μεγάλο σε στρογγυλό σχήμα με σταυρό

στο κέντρο και το ονόμαζαν «ντουμιτζέλου» δηλ. Θεός, το έβαζαν στο εικονοστάσι μέχρι τα Φώτα και την

ημέρα εκείνη με το αγιασμένο νερό το μούσκευαν και ταΐζανε το κοπάδιΤα κουλούρια αυτά τα έδιναν στα

παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα.

ΝΟΜΟΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ• Σήμα κατατεθέν της Φλώρινας είναι οι

Χριστουγεννιάτικες Φωτιές. Κάθε γενιά το περιέλαβε με περισσή αγάπη και το προσάρμοσε στα χρόνια τα δικά της... Είναι γερά συνυφασμένο με τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί στο μικρούλη Χριστό...και την αναγγελία της γέννησης του Σωτήρα του ανθρώπου. Γι' αυτό και μόλις σημάνει μεσάνυκτα 23 προς 24 Δεκεμβρίου, παραμονή Χριστουγέννων, κάθε γειτονιά της Φλώρινας ρίχνεται στο δικό της αγώνα... Η προετοιμασία για το άναμμα της Φωτιάς κρατάει μήνες .

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ• Μπουμπουσάρια ονομάζονται στη Σιάτιστα τα

τοπικά καρναβάλια της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων. Τα μπαμπουσάρια γίνονται - εκτός από την Πρωτοχρονιά - κυρίως τα Θεοφάνια, ενώ σ' όλα τα άλλα χωριά του Βοϊου μόνο την Πρωτοχρονιά, με εξαίρεση την Εράτυρα. Εκεί το ωραίο αυτό έθιμο το συναντούμε την επομένη της Πρωτοχρονιάς. Οι μικροί μεταμφιεσμένοι γυρίζουν στα σπίτια ή σταματούν τους μεγάλους στο δρόμο και τραγουδώντας «Και βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σου τσέπη...», προσπαθούν να τους αποσπάσουν χρήματα.

ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. - ΘΕΟΔΟΣΙΑ

ΝΟΜΟΣ ΛΑΡΙΣΗΣ

Ένα από τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα σε πολλές περιοχές της Ελλάδος και της Θεσσαλίας είναι η γουρουνοχαρά ή

γρουνουχαρά.

Λέγεται πως, οι οικογένειες αγόραζαν το γουρούνι, από το μήνα Μάιο και το συντηρούσαν με κολοκύθια και πίτυρα, σε νερό, είτε στο ποτάμι. Το γουρούνι ήταν απαραίτητο για ένα αγροτικό σπίτι, καθώς από το γουρούνι έπαιρναν τη λίπα, το κρέας, τα λουκάνικα κι έφτιαχναν τα γουρνοτσάρουχα. Αποτελούσε ντροπή για το σπίτι εκείνο, που δεν είχε γουρούνι, καθώς θεωρούνταν παρακατιανό,

φτωχό κι ανοικοκύρευτο.

ΝΟΜΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Χαρακτηριστικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς είναι η βασιλόπιτα.Στο μεσημεριανό τραπέζι ο νοικοκύρης του σπιτιού θα κόψει τη

βασιλόπιττα αφού πρώτα τη φέρει τρεις φόρες γύρω στο ταψί. Στη συνέχεια θα την μοιράσει σε κομμάτια με σειρά ηλικίας σε όλα τα

μέλη της οικογένειας. Σε όποιον πέσει το κλήμα θα έχει πολλά σταφύλια, σε όποιον πέσει η μικρή πέτρα θα είναι δυνατός στην

υγεία του, ενώ αυτός που θα πετύχει το άχυρο ή το χόρτο θα αποκτήσει πολλά ζώα, αυτός που θα πετύχει το νόμισμα θα γίνει

πλούσιος και τέλος αυτός που θα πετύχει τα καλαμπόκι, θα κερδίσει τη φετινή σοδειά.

ΝΟΜΟΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ

• Οι κοπέλες, τα χαράματα των Χριστουγέννων, αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση "για να κλέψουν το άκραντο νερό" (άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ' όλη τη διαδρομή). Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φτάνουν εκεί, την "ταΐζουν", με διάφορες λιχουδιές, όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση, αυτή θα ήταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ -ΜΑΡΙΑ Γ.

ΝΟΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ

Με παραδοσιακές φουφούδες και την επίσκεψη του Καππαδόκη Αη Βασίλη γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στην πόλη της Καβάλας.Το εμπορικό κέντρο

της πόλης την παραμονή των Χριστουγέννων θυμίζει μια μεγάλη ψησταριά. Στους περισσότερους πεζόδρομους, αλλά και στα πεζοδρόμια, οι έμποροι

στήνουν υπαίθριες ψησταριές, τις λεγόμενες φουφούδες και προσφέρουν σε όλους τους περαστικούς ψητά κρέατα και ντόπιο κόκκινο κρασί.

Οι παραδοσιακές φουφούδες στήνονται ξανά την παραμονή της

Πρωτοχρονιάς, αυτή τη φορά σε μεγαλύτερη έκταση και από νωρίς το μεσημέρι στήνεται μεγάλη γιορτή με άφθονο κρασί ορχήστρες και υπαίθριες ψησταριές για την υποδοχή του νέου χρόνου πολύ πριν από τα μεσάνυχτα.

ΝΟΜΟΣ ΔΡΑΜΑΣ

Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από του Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί, φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων - ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων.

ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ

Κουρμπάνι. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο (και συνεχίζεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας) το οποίο αναβιώνει σε 4 Δήμους τους Ν. Σερρών. Aνήμερα της γιορτής του Αγ. Ιωάννη στις 7 Ιανουαρίου, αναβιώνει στο Δήμο Πρώτης. Ο βασικός πυρήνας του εθίμου βασίζεται στην έννοια της θυσίας στον Άγιο του κάθε χωριού. Με αυτό τον τρόπο οι κάτοικοι της περιοχής επιχειρούσαν να εξευμενίσουν τον Άγιο τους για το καλό των ίδιων και του χωριού.

ΝΟΤΑ - ΓΙΑΝΝΟΣ

NOMOΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ

Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν

και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η

μητέρα και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις τηγανίδες, και το δίπλωναν

τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά,

για να ψηθεί. Η πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του Χριστού, η δεύτερη

παρόμοια του σπιτιού κ.λ.π. Τις ψημένες τηγανίδες τις έβαζαν μέσα σε μπουρέκια (στρογγυλά μπακιρένια ταψιά)

και σε λεκάνες. Όταν στράγγιζαν καλά τις έβαζαν σε κοφίνια και τις κρεμούσαν ψηλά..

ΝΟΜΟΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ• Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής τα περισσότερα

παιδιά βγαίνανε κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο έπεφτε για καλά και το κρύο άρχιζε να τσούζει, παίρνανε το «φακό» με καινούργια «πλάκα» και γυρίζανε στα χαλάσματα και στα σπήλια κοντά στο χωριό. Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό και τα πιάνανε. Αν ήταν πολύ ψηλά, τα χτυπούσανε με τις λαστιχιέρες (σφεντόνες). Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά από πολλή γκρίνια τους, τα καθάριζαν και τα πάστωναν. Τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα Χριστούγεννα.

ΝΟΜΟΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ

Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής τα περισσότερα παιδιά βγαίνανε κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο έπεφτε για καλά

και το κρύο άρχιζε να τσούζει, παίρνανε το «φακό» με καινούργια «πλάκα» και γυρίζανε στα χαλάσματα και στα

σπήλια κοντά στο χωριό. Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό

και τα πιάνανε. Αν ήταν πολύ ψηλά, τα χτυπούσανε με τις λαστιχιέρες (σφεντόνες). Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά

από πολλή γκρίνια τους, τα καθάριζαν και τα πάστωναν. Τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα

Χριστούγεννα.

ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

Την παραμονή των Χριστουγέννων οι γιαγιάδες, οι θείες, οι νονές και οι γειτόνισσες έφερναν στα παιδιά τις Χριστοκουλούρες.

Τις Χριστοκουλούρες τις ζύμωναν με αλεύρι σιταρένιο, τις έφτιαχναν μεγάλες, στρογγυλές και τις στόλιζαν με ένα σταυρό. Στη μέση του σταυρού έβαζαν ένα καρύδι ή ένα αμύγδαλο ή ένα αυγό, τις άλειφαν με χτυπημένο αυγό και τις έψηναν στον φούρνο. Δεν μούχλιαζαν όπως μούχλιαζε το ψωμί άμα έμενε πολύ καιρό. Ξεραίνονταν και έμεναν όμορφες σαν να βγήκαν εκείνη την ημέρα από το φούρνο. Κρεμούσαν και μία, την μεγαλύτερη, στο εικονοστάσι για το Χριστό.

ΟΡΦΕΑΣ - ΗΛΙΑΣ

ΝΟΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, οι κάτοικοι γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του

νέου χρόνου, κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με κολόνιες και

ραίνουν ο ένας τον άλλον τραγουδώντας: "Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να σας

ειπούμε χρόνους πολλούς". Η τελευταία ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι: "Καλή

Αποκοπή", δηλαδή με το καλό να αποχωριστούμε τον παλιό χρόνο.

ΝΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ

Στην Κεφαλονιά, κατά το έθιμο που έχει διασωθεί από την αρχαιότητα, τις τρεις τελευταίες μέρες του

χρόνου, οι ντόπιοι βγαίνουν στην εξοχή για να ξεριζώσουν αγιοβασιλίτσες. Είναι ένα φυτό με

καφέ βολβό και πράσινα φύλλα, που συμβολίζει την αναγέννηση του χρόνου, γιατί ξεραίνεται τον Μάρτη και ξαναγεννιέται τον Οκτώβρη. Το όνομα

του φυτού οφείλεται στον εορτάζοντα της Πρωτοχρονιάς Άγιο Βασίλειο, ενώ είναι γνωστό και

σαν ασκυνοκάρα

ΝΟΜΟΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ

το βράδυ παραμονής Πρωτοχρονιάς, αποτελεί ένα σημαντικό ορόσημο στις ζακυνθινές οικογένειες,

που συνδυάζεται αρμονικά το θρησκευτικό - λατρευτικό στοιχείο μαζί με το οικογενειακό

στοιχείο της αγάπης, της θαλπωρής, της ζεστασιάς και της ενότητας.

Δεν υπάρχει Ζακυνθινός το βράδυ αυτό που να μην είναι με την οικογένειά του, ή (σε σπάνιες

περιπτώσεις) σε κάποιο άλλο (συγγενικό όμως) σπίτι και να μην κόψουν όλοι μαζί την

πατροπαράδοτη χριστοπαραμονιάτικη κουλούρα.

ΦΟΙΒΟΣ – ΜΥΡΤΩ – ΓΙΩΡΓΟΣ Β.

ΝΟΜΟΣ ΕΒΡΟΥ

Το Έθιμο του "Μπέη" η "Καλόγερου", η "Βασιλιά" στο Τρίγωνο του Έβρου, πραγματοποιείται με ορισμένες διαφορές από την υπόλοιπη

περιοχή του βορείου Έβρου. Η ακολουθία του "Μπέη" που αποτελείται από τον ίδιο, την "καντίνα", χωρικό ντυμένο γύφτισσα,

το "μωρό" (ξύλο τυλιγμένο με πάνες), τους "αράπηδες" και τον "κριτή", επισκέπτεται όλα τα σπίτια που έχουν ευπρεπιστεί γι' αυτό

το σκοπό. Οι ακόλουθοι του "Μπέη", επιθεωρούν τα αγροτικά εργαλεία και στην περίπτωση που δεν τα βρουν τακτοποιημένα,

επιβάλλουν ως ποινή το "καλίγωμα" (πετάλωμα) του νοικοκύρη, απ' το οποίο εκείνος απαλλάσσεται πληρώνοντας πρόστιμο. Η ίδια ποινή επιβάλλεται σε όποιον πειράξει το "μωρό", της "καντίνας

ΝΟΜΟΣ ΞΑΝΘΗΣ• Στα Άβδηρα, την παραμονή της

Πρωτοχρονιάς ορισμένες οικογένειες δε ζυμώνουν βασιλόπιτα, αλλά, ανοίγουν φύλλο και παρασκευάζουν μία πίτα με πράσο, κιμά και μπαχαρικό κύμινο. Μέσα στην πρασόπιτα βάζουν το φλουρί. Η πίτα ψήνεται σε παραδοσιακό ταψί, που ονομάζεται σινί και τα παλιότερα χρόνια σερβίρονταν πάνω σε χαμηλό ξύλινο τραπέζι, το σορβά.

ΝΟΜΟΣ ΡΟΔΟΠΗΣ• Στην Κομοτηνή τα Χριστούγεννα δεν λένε

κάλαντα, αλλά την Πρωτοχρονιά από το βράδυ γυρνούν με αναμμένα φανάρια τα οποία είναι στολισμένα με κορδέλες και με βαπόρια και τραγουδούν τα κάλαντα από ένα τυπωμένο βιβλίο. Τα παιδιά κρατούν σφυριά ξύλινα, βαμμένα με πολλά χρώματα και με αυτά χτυπούν τις πόρτες και μαζεύουν στραγάλια, σύκα, ξυλοκέρατα, πορτοκάλια, καρύδια. Όχι όμως και χρήματα.