FINANSEMTEDZYTUARoDoWEzBlóRzADAŃ

Paweł KowalikAgnieszka Pietrzak

ęłWydawnictwo Naukowe PWNWarszawa

Projekt okładki i stron tytułowych Dariusz Maślanka

Redaktor inicjuj ący D or ota o str ow ska- F urmanek

Redaktor Izabela RóżańskaRedaktor techniczny D anuta J e zier ską-Żac zek

Komputerowe opfacowanie rysunków Robert Mościcki

A{d'".xłm31

M*ń t\,65a

Copyright @ by Wydawnictwo Naukowe PWN SAWarszawa 2005

rsBN 978-83 -0r-14433-3

Wydawnictwo Naukowe PWN SA02-616 Warszawa' ul. Postępu 18

tę|.Ż2 69 54 32Ifaks ŻŻ 69 54 o3Ie-mail: pwn@pwn.com.Plwww.pwn.pl

Spis treścl

Wstęp1. Kurs walutowy

1.1' Czynniki wpł1łvające na kurs walutowy1.2. Podstawowe pojęcia związane z kursem walutowyml'3. Kalkulacja kursu krzyżowego1.4. Dewaluacja i rewaluacjat.5. Rodzaje transakcji walutowych1.6. Organizacja rynku walutowegoZadania do samodzielnego rozwiązaniaOdpowiedziPozycja walutowa i pozycja plynnościZadania do samodzielnego rozlviązaniaOdpowiedziBilans płatniczy 373.1.Detinicjabilansupłuini.rąo...'..... 37

3.2. Konstrukcja bilansu 38

3.3. Równowaga bilansu płatniczego 41

Zadanja do samodzielnego rozwiązania 4IOdpowiedzi 42SDR-jednostkarozrachunkowaMiędzynarodowegoFunduszuWalutowego 444.1. Wprowadzenie SDR 444.2. Kalkulacja waltości SDR . 45

'7

99

11

1,4

15

17

18Ż1

28

30a435

3.

4.

Zadania do samodzielnego rozwiązaniaOdpowiedzi

5. Euro5.1. Wprowadzenie euro5.Ż. Przeliczanie walut narodowych na euro5.3. Przeliczanie euro na waluĘ narodowe5.4. Przeliczanie kursów pomiędzy walutami krajów UGW5.5. Przeliczanie kursów pomiędzy walutami krajów UGW a innymi walutamiZadania do samodzieln ego rozwiązania

'1Odporłiedzi . . '

k. hransakc.ie terminowe oraz swapy kursowe!-'"6.1. Transakcje terminowe

6.2. Transakcje walutowe terminowe

48)Ż5353

55555656

5859

60

60OL

64

5

6.3. Szacowanie wysokości kursu terminowego

6.4. Korekta kursu terminowego6.5. obliczanie kursów terminowych dla okresów niepełnych

6.6. obliczanie kursów krzyżr:wych dla transakcji terminowych

6.7. Swapy kursowe6.8. Kwotowanie swapów kursowych6.9. obliczanie kursu k:rzyżowego dla swapów kursowych

Zadania do samodzieln ego r onviązanlaOdpowiedzi

7. Kurs paryteto*y, predykcja kursów walutowych

7.1'. Parytet siły nabywczej7.Ż. obltczanie PPP7.3. Kurs parytetowy7.4. Predykcja kursów walutowychZadania do samodzieln ego rozwiązania

8.2. Wartość opcji8.3. opcja kupna i opcja sprzedaży8.4. Parytet kupna/sprzedaĄ dla opcji

8.5. Strategie oPcYjneZadania do samodzieln ego rozstiązania

ffOdpowiedziI g.rlKontrakty swapowe

v 9.1. s*upy9.2. Swap stopy Procentowej9.3. Swap walutowo-ProcentowyZadania do samodzięln ego rorwiązania

./')odpowiedzi . . .

lo/ ArbitrażJ to.t. Arbitraż walutowy trójstronny

10.2. Atbitraz stopy procentowej ,,pokryty" na terminowym rynku walutowym . . . .

Zadania do samodzieln ego rorvłtązantaOdpowiedzi

6B

70'7Ż

7Ż'74

'7'7

't8

8385

858ó8990

91,

93

9494

98100r041061,r'7

12ŻIŻ4r24IŻ5IŻ8IŻ9131.

r3213Ż

r331,36

11.1. Ryzyko kursowe w działalności gospodarczej

11.2. Hedging z zastosowaniem kontraktów futures11'.3. Hedging z zastosowaniem swapów kursowych

11.4. Hedging z zastosowanięm kontraktów forward

137r39139

14L1.45

1451.4611.5. Hedging z zastosowaniem opcji

LiteraturaZałączlilr. Kody walut wedlug Iso . . . .'

147148

Wstęp

Procesy globalizacji zachodzące we współczesnym świecie wymuszają nie tylkona przedsiębiorcach i menedżerach, ale równiez na przedstawicielach wladzpublicznych różnych szczebli zainteresowanie międzynarodowymi aspektamifinansów. Zacieśniające się więzy międzynarodowej współpracy i coraz większeotwarcie polskiej gospodarki na świat sprawiają, Ze procesy zachodzące w dzie-dzinie finansów międzynarodowych coraz silniej wpływają na efekty gospoda-rowania rodzimych przedsiębiorstw, tworząc tez SZanSe finansowania przedsię-wzięć lokalnych. Znajomość podstawowych zagadnień związanych z finansamimiędzynarodowymi, zarówno w ujęciu teoreĘcznym, jak i praktycznym, stajesię niezbędna dla wszystkich podejmujących decyzje finansowe, w szczególnościo charakterze rozwojowym. Przeniesienie ujęć teoreĘcznych do zastosowańpraktycznych dokonuje się najlepiej popTzez formułowanie i rozwiązywaniezadań.

W niniejszym opracowaniu po krótkiej prezentacji zagadnień teoreĘcznychprzedstawione zostały przykłady zadań i rozwiązań otaz zadania do samodziel-nego rozwiązania' Ujęto przede wszystkim te zagadnienia, które mają bezpo-średnie odniesienia praktyczne. Do nich zaliczono problemaĘkę kursu walu-towego' bilansu płatniczego oraz podstawowe instrumenty finansowe (kontraktyterminowe, opcje walutowe)' Adresatami ksiązki są studenci kierunków finan-sowych, ale również praktycy - przedsiębiorcy i menedzerowie, przedstawicielesłuzb finansowych wladz lokalnych oraz kadra szeroko rozumianego sektoratlnansowego.

Zbiór zadafi zostaŁpodzielony na 11' rozdziałów. Struktura poszczególnychrozdzjalów jest jednolita i obejmuje wprowadzenie teoreĘczne do prezento-rr'anych zagadnień, omówienie przykładowych problemów, a następnię zadaniado samodzielnego rorwiązania, które dają mozliwość zastosowania i ocenyzdobytej wiedzy. Teoretyczne omówienie zagadnień zostało ograniczone doniezbędnego minimum, ponieważ podstawę wiedzy dają opracowania podręcz-nikowe i monografie, dla których niniejsze opracowanie jest materiałem pomoc-niczvm, poprzez stawianie problemów i kreowanie umiejętności rozwiąrywania

zadaf|. Podano pełne rozwi ązania trudniej szych problemów, op atrzone komen-

tarzami, oraz wyniki rachunkowe pozostałych zadań, umieszczone na końcu

kazdego rozdziall, co daje mozliwość korygowania ewentualnych błędów.

reanym z głównych celów tej prary jest również zainteresowanie czytelnika

problemaĘką linanńw międzynarodowych i zachęcenie go do dalszych' bar-'dziej

wnikliwych studiów. Dlatego polecamy szereg pozycji literatury, jako

doskonałą pobstawę do szerszych ronvażafi. Wśród całego bogactwa publikacji

warto wskazać zułlaszcza opracowania przygotowane przęz takich autorów, jak

prof. Eugeniusz Najleps zy, prof' Krzysztot Zabielski czy prof. Bogumił Bernaś.

1 r Kurs walutowy

1'1. Czynniki wp|ywające na kurs walutowy

Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrazona w innej walucie.

Kurs walutow oznacza stosunek wymienny pomiędzy walutami dwóch krajów.Nalezy uznać go Za cenę strategiczną w gospodarce, wpłrya on na ceny produk-tów i komponentów importowanych, a ptzez to na strukturę cen w całej gos-

podarce. Ma decydujący wpł1rv na efektywność transakcji eksportowych i im-portowych. Najogólniej mozemy powiedzieć' ze kurs walutowy wyraża dyna-mikę i konkurencyjność danej gospodarki względem reszĘ świata, przedervszystkim wobec walut odniesienia. Kurs walutowy spełnia w gospodarce wielefunkcji, a podstawowe z nich to:

o funkcja informacyjna,o funkcja cenotwórcza'Kursy walut kształtują się na podstawie czynników makroekonomicznych'

rryników gospodarczych poszczególnych państw, poziomu stóp procentowychitp. Do najwazniejszych czynników nalezy zaliczyć:

1. Produkt krajowy brutto (PKB). Mozna tu wskazać ogólną zależnośĆ:o wzrost PKB powoduje zamvyczaj umacnianie się waluĘ krajowej w Sto-

sunku do waluty obcej;. spadek PKB może powodować osłabienie się waluĘ krajowej w stosunku

do waluty obcej.Efekt ostatęczny zaleĘ od sytuacji w państwie waluĘ odniesienia lub - jeszcze

>zerzej - od sytuacji głównych walut na rynku międzynarodowym. Zbyt ilĘrr'zrost kursu waluty krajowej moze w}ĄvolaÓ rwiększenie się kosztów eksportu,a tym Samym spadek eksportu. Jednocześnie maleją koszĘ importu, którepowodują wzrost importu, co lącznie wpłylva negaĘwnie na bilans platniczypaństwa'

Ż. Poziom stóp procentowych. Do oceny stosuje się realną stopę procen-tową, czyli stopę nominalną pomniejszoną o wskaźnik inflacji. W przypadkutego czynnika istnieje także ogólna zależność'.

. wzrost Stóp procentowych powoduje wzrost napl1rvu kapitału, to z koleipowoduje zwiększenie podazy waluĘ, a tym samym umacnianie się wa-luty krajowej w stosunku do zagranicznei;

. Spadek stóp procentowych powoduje sytuację odwrotną.3. Poziom bezrobocia:o wzrost wskaźnika bezrobocia powoduje osłabienie się wartości waluĘ

krajowej w stosunku do waluĘ zagranicznej;. Spadek wskaźnika bezrobocia powoduje umacnianie się wartości waluĘ

krajowej.4. Inflacja:. spadek inflacji powoduje zam*yczaj umacnianie się wartości waluĘ kra-

jowej; nie za'wsze jest to za1eżnośĆ krótko- i średnioterminowa;o wzrost inflacji powoduje osłabianie się wartości waluĘ krajowej; jest to

efekt spadku siły nabyrvczej pieniądza. umocnienie się waluty krajowej powoduje spadek kosztów importu,

a Ęm samym spadek inflacji;. osłabienie się waluty krajowej powoduje wzrost kosztów importu, a tym

samym wzrost inflacji.5. Kształtowanie się bilansu platniczego:o dodatni bilans platniczy prowadzi do umocnienia się waluty krajowej;. bilans płatniczy ujemny prowadzi do osłabienia kursu waluty krajowej.6. Poziom rezerw walutowych brutto. Rezerwy walutowe są czynnikiem

stabilizującym. Wzrost Tezer.w świadczy o dodatnim efekcie wymiany między'narodowej.

7. InwesĘcje pońfelowe i bezpośrednie. InwesĘcje antyimportowe i proek-sportowe wzm acniaj ą pientądz kraj owy. InwesĘcj e zagr antczne motywowanewzględami rynku krajowego w długiej perspekfiie mogą osłabiać pteniądzkrajowy.

B. Spekutacje na rynkach walutowych. InwesĘcje portfelowe mają częstocharakter spekulacyjny i mogą w niesprąvjających okolicznościach destabilizo-wać rynek finansowy.

9. Stabilność polityczna, wystąpienia liderów politycznych. Na przykład'wyniki sondazy przedwyborczych w czeTwcll 200Ż r. w Brazylii spowodowałypanikę wŚród inwestorów. Kandydat lewicy uzyskujący 40vo glosów zapowiadałwcześniej renegocjację spłaty długów, co mogło oznaczaĆ ogłoszenie niewy-płacalności rządl, drastycznie podniosły się koszty obsługi długu:wzrosły stopyprocentowe, oprocentowanie obligacji, osłabł real. oznaczalo to wzrost wiel-kości długu denominowanego w dolarach po przeliczeniu na reale. Kurs do-lar f real zacząl gwałtownie rosnąć.

10. Wydarzenia na świecie, zmiany na rynku światowym cen towarówo duzym udziale w obrotach.

11. Polityka kursowa banku centralnego.Podstawową ro1ę w kształtowaniu poziomu kursu walutowego odgrywa

prawo popytu i podazy. Trzeba zaznaczyć, że w przypadku rynku walutowego

10

PLN

5,0

prawo popytu i podaży ksztaltuje czasem kurs walutowy wbrew wszelkim ocze'kiwaniom *ynikającym z dlugookresowych ana|iz opartych na raportach doty-czących kondycji gospodarczej danych państw. Liczba uczestników rynku jest

tak wielka, a motywy ich działalności tak róznorodne, że bardzo trudno jestprzewidzieć ewolucję kursu danej waluty.

1,004.0'1 .93 13.12.94 03.'12"96 '1 8.1 1 .98 1 8.1 0.00 27 .09.02

Rysunek 1' Ksztaltowanie się kursu USD/PLN w okresie 4'01 '93_27.o9'o2ZrÓdło: wW'money.pl.

1.2. Podstawowe poięciazwaązane z kursem Walutowym

Zapis kursu walutowego przyjmuje następującą postać:

kurs kurskupna sprzedaĄ

D/PLN = 3,1983/3. 1993US

waluta bazowa\

waluta kwotowana

Kwotowania walut podawane są jako dwustronny kurs kupna-sprzedazy.Są to ceny zakupu lub sprzedaĘ danej waluty _ waluĘ bazowej -w zamian zawalutę kwotowaną. Klient kupuje walutę bazową (czyli sprzedaje walutę kwo-towaną) według kursu podanego po lewej stronie kwotowania, a sprzedajewalutę bazową (kupuje walutę kwotowaną) wedlug kursu podanego po prawejstronie kwotowania.

11

Zasadniczo kursy kwotowane Są do czterech miejsc po przecinku (w noto-waniach giełdowych do sześciu), z wyjątkiem następujących notowań: USD/JPYoraz USD/ITL.

Przedstawiony zapis jest równoważny z następującym:

3,8983-3,8993 PLN za 1 USD,

gdzie USD jest walutą bazową, a PLN _ walutą kwotowaną.

Waluta bazowa waluta, której ilośc w danym kursie jest staIa (zazwyczaj1 lub 100).

Walutakwotowana

waluta, której ilość w danym kursie zmienia sięw kolejnych kwotowaniach.

Kurs kupnaRIT)

cęna' po której dealer jest gotowy kupić jednostkę (lub100 jednostek) waluĘ bazowej. Po kursie kupna klientwymienia walutę bazową na kwotowaną.

Kurs sprzedazyOFFER lubASK

cena' po której dealer jest gotowy sprzedać jednostkę(lub 100 jednostek) waluĘ bazowej. Po kursie sprzedazyklient wymienia walutę kwotowaną na bazową

Duża figura część ceny, której dealerzy nie kwotują.

Pestki dwie ostatnie cyfry w zapisie kursu walutowego' które sąkwotowane przez dea1,erów (inaczej punkty).

Prowizja opłata lovotowa lub procentowa zutiązana z przeprowa-dzeniem transakcji wymiany.

Różnicę między kursem BID i OFFE'R nazywamy spreadem. Marża towielkość, jaką bank dodaje do kursu sprzedaĘ i odejmuje od kursu kupnawaluty kwotowanej na rynku międzybankowym:

4,r370

rynek hurtowy

4,1380 4,ŻŻ16 4.2226

Przyklad 1.1Kurs międzybankowy wynosi: USD/PLN: BID - 3,1380, OFFER - 3,2216.Bank kwotuje dla klientów: USD/PLN 3,1370-3,ŻŻŻ6.

Jeżeli sytuacja na rynku jest spokojna, to spread jest ,,wąski''. Łatwiej jestokreŚlić wartość waluty. Im sytuacja jest trudniejsza do rozpoznania i im mniejuczestników, Ęm róznica pomiędzy ceną kupna i sprzedazy jest większa.

IŻ

rynek detaliczny

- Przyklad L2( BankXYZ kwotuje następujący kurs walutowy:

USD/SEK = 7,30Ż0140,

Co oznacza, że:o walut4 bazowąjest dolar amerykański (USD);o walutą kwotowaną jest korona szwedzka (SEK);o kurs kupna: 7,30Ż0 - dealer kupuje 1 USD, płacąc za niego 7,3020 SEK,

klient wymienia dolary na korony szwedzkie;. kurs sprzedaĄ: ],3040 - dealer sprzedaje 1 USD, klient płaci za niego

7,30Ż0 SEK, klient wymienia korony szwedzkie na dolary;. duża figura wynosi 7,30;o pestki wynoszą Ż0140.

Kurs waluty, jak wspomniano wcześniej, to cena jednej waluty wyrazonaw drugiej walucie. Z punktu widzenia kraju, w którym waluta jest kwotowana,mozna vłyróżnić dwa rodzaje kwotowań: bezpośrednie i pośrednie. Rodzajkwotowania zalezy od tego, która z walut jest walutą krajową, a która za-graniczną.

Notowanie określenie zmiennej ilości jednostek waluĘ krajowejbezpośrednie w stosunku do stalej liczby jednostek waluĘ obcej.

Notowanie określenię zmiennej ilości jednostek waluty obcej w sto-pośrednie sunku do stalej liczby jednostek waluty krajowej'

Przykład 1.3

W Polsce kwotowanie:PLN/EUR jest dla nas lovotowaniem pośrednim:EUR/PLN jest dla nas kwotowaniem bezpośrednim.Natomiast na terenie Unii Gospodarczej i Walutowej jest odwrotnie. Kwoto-wanie:PLN/EUR jest dla Niemca kwotowaniem bezpośrednim;EUR/PLN jest dla Francuza kwotowaniem pośrednim.

Podsumowując dla dowolnego kursu:WALUTA BAZOWA MALUTA KWOTOWANA: BID-OFFER

Krcatorzy rynkuzamierzają

Uczestnicymogą

rynku

Kurs kupna BID. kupić bazową. sprzedać kwotowaną

a kupić kwotowanąsprzedać bazowąa

Kurs sprzedaży oFFER . kupić kwotowaną. sprzedać bazową

. kupić bazową

. sprzedać kwotowaną

13

1.3. Kalkulacja kursu krzyżowego

Choctaż mozliwa jest wymiana pomiędzy dwiema dowolnymi wymiennymiwalutami, to na rynku międzybankolYym kwotuje się większość walut w stosun-

ku do dolara amerykańskiego. Redukuje się w ten sposób liczbę kursówwymiany. Kurs walutowy pomiędzy dwiema dowolnymi walutami mozna ob-

ltczyć z kursów poszczególnych walut w stosunku do dolara lub innej (takiej

samej) waluty. Taki kurs nazywa się kursem krzyżowym lub krosowym(cross-rate),

W większoŚciprzypadków nie ma uniwersalnej konwencji doĘczącej kolej-

ności kwotowania kursu krzyżowego - nie jest ustalone, która waluta powinna

być walutą bazową, a która kwotowaną.Aby obliczyć kurs krzyżowy z kursów ,,dolarowych'':. naIęZry podzielić przeciwne strony ,,do1arowych'' kursów wymiany, jezeli

mamy do dyspozycji dwa kursy lovotowane pośrednio lub dwa kursykwotowane bezpośrednio;

. nalezy pomnozyć te same Strony, jezeli mamy do dyspozycji jeden kurs

bezpośredni i jeden pośredni.

Przypadek 1

Jezeli mamy dwa kursy walutowe U/X i U/ry (,,wspólna waluta'' jest w obukursach walutą bazową), to obliczając kurs krzyżovły, dzielimy przez nowąwalutę bazową (kupno kwotowanej :sprzedaż bazowej/sprzedaż kwotowa-nej: kupno bazowej):

XN = U/Y:UX lub

Przykład 1.4USD/CHF = 7,6Ż30 lI,6Ż40

Y'X = U/X:U|(.

USD'/PLN = 3,7 880 13,7 890PLN/CHF = I,6Ż30 : 3,] 89011,6Ż40 : 3,7BB0

= 0,4ŻB3l0,4ŻB7

Przypadek 2Jezeli mamy dwa kursy walutowe X/U i Y/Ukursach walutą kwotowaną), to obliczając kurswalutę kwotowaną (kupno bazowej : sprzedaż: kupno kwotowanej):

(,,wspólna waluta'' jest w obukrzyżovły, dzielimy przez nowąkwotowanej l sprzedaż bazowej :

Y/X = Y/U:X/U.

I4

X/Y = X/U: Y/U lub

ri

l-N

)-

łn

Przykład 1.5CAD/USD = 0,8950 / 0,8953

GBP/USD = 1,44301L,4560CAD/GBP = 0,8950 : 1,4560/0,8953 : 1,4430

= 0,614710,6Ż04

Przypadek 3Jeśli mamy dwa kursy walutowe X/U i U/Y (,,wspólna waluta'' jest w jednymkursie walutą kwotowaną, a w drugim kursie walutą bazową), to obliczając kurskrzyżowy, mnozymy kursy kupna i kursy sprzedaĄ (kupno bazowej x kupnokwo towan ej l spr ze daż b azowej x spr ze daż kwo towanej ) :

X/Y = X/U UAr

Prrykład 1.6GBP/USD = I,643011,6560

lub YIU = 1./(XlU U'D.

USD/PLN = 3,7880/3,7890GBP/PLN = 7,6430 '3,78801I,6560 ' 3,7890 = 6,ŻŻ3716,Ż746

1.4. Dewaluacja i rewaluacja

Kursy walutowe podlegają nieustannym zmianom, które przyjmują postać apre-cjacji lub deprecjacji. Wzmocnienie się waluty krajowej na skutek działania

rynku nazywamy aprecjacją, natomiast oslabienie się kursu waluty krajowejnazywamy deprecjacją. Aprecjacja i deprecjacja są zjawiskami rynkowymi.

u

ąt-

Dewaluacja urzędowe obnźenie waluĘu krajowej względem walutobcych (ptaci się więcej jednostek waluĘ krajowej zajednostkę waluĘ obcej, waluta krajowa oslabia się).

u

ą

Rewaluacja

Rewaluacja i dewaluacja są decyzjami urzędowymi i mogą być dokonaneprzez odpowiednie organy państwa. Skutkiem deprecjacji moze być dewaluacja,a aprecjacji - rewaluacja.

urzędowe podniesienie waluty krajowej względem wa-lut obcych (waluta krajowa umacnia się).

15

Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty bazowej wyraża się w formule:

St -so.S6

Wielkość aprecjacji (deprecjacji) dla waluty kwotowanej wyraża się w for-mule:

so - s1,

S1

gdzie: s6 - poczQtkowa wartość waluty (bazowej w walucie kwotowanej);s1 - aktualna wartość waluty (bazowej w walucie kwotowanej).

Przyklad I.7Kurs GBP/PLN zmienił się z poziomu 6,356] do 6,45]3' określ aprecjacjęl

/deprecjację funta szterlinga i złotego.Apr ecjacja / deprecj acj a funta szterlinga :

sr-s0 =

6,45i_3:9t567 = 0,015g = r,5g%o.s6 6,3567

Apr ecjacja / deprecj acj a złotego :

so-s1 =

6,3567 -6,4513= -0,0155 = -7,55Vo.

S1 6.4573

. kursu GBP'PLN spowodował:deprecjację złotego o L,557a,aprecjację funta o 7,58%0.

Przyklad 1.8

od 1999 r. do Ż00Ż r. cęna usługi w zakładzie kosmetycznym w Splicie wzrosłaze 100 kun do 175 kun' W tym Samym czasie kurs USD/HRK zmienił z 7,65

do ],Ż5. o ile zmienil się koszt analizowanej usługi w okresie 1999-Ż00Ż,wyrażony w dolarach amerykańskich?

o Cena usługi w dolarach w 1999 r. 700:7,65 = 13,07 USD.. Cena usługi w dolarach w Ż00Ż r. I75 :7,25 = Ż4,14 USD.. W rezultacie cena usługi wzrosła o:

(Ż4,14 _ 13,07) : 13,07 = 0,846977 B = 84,7 %o.

Na ten wzrost składa się aprecjacja kuny chorwackiej o 5,52vo oraz pod-niesienie ceny doby hotelowej o 75%:

so -,sr 7,65 -7,25

-= =0,05517=5,5Żvo,51 7,25

Pr-Po 175 - 100= 0,75 = 757o.P,, 100

1 .5. Rodzaie transakcii walutowych

Transakcje walutowe dzielimy na dwa podstawowe rodzaje:o transakcje spot,. transakcje terminowe.Transakcje spot to inaczej transakcje kasowe, biezące, natychmiastowe,

dostawcze. Termin Spot oznacza dostawę w ciągu 2 dni roboczych (transakcja

zawartaw poniedzialek jest tozIiczana w środę). obowiązuje zasada kompen-

sacji walońw (rozliczenie przez obie strony transakcji w tym Samym dniu).

Jeżeli następuje zmiana mieiiąca, to dostawa powinna nastąpió następnego dnia

(a więc o jeden dzień wcześniej).

kontrakty wymiany jednej waluĘ na drugą, dla których

termin roz|tczęniawynosi 2 dni robocze.

'

Transakcje spol

Transakcjeterminowe

kontrakĘ doĘczące wymiany jednej waluty na drugą

w pewnym terminie w przyszłości.

ZawierĄąctransakcj ę natychmiastową' określamy cenę transakcj i dla dwu-

dniowego teńinu rea|izacji (data spot). oznacza to termin, kiedy Środki muszą

być dostarczone na wskazany rachunek bankowy. Dzień rozliczenia musi być

dniem roboczym w obydwu krajach, których walut dotyczy transakcja. Do

terminu realizacji nie są Zatemwliczane święta państwowe oraz inne dni wolne

odpracy,np.w.eekendy.WartoprzytyffIzatwaĘć,żewniektórychkrajachazjatyckich banki nie pracują w piątki, które są dniem roboczym w krajach

europejskich i Amerycó, a pracują w soboty, kiedy banki europejskie i amery-

tans|ió nie pracują. Ef"kt"- tego jest dodatkowe wydłuzenie terminu dostawy,

poniewaz dniem rozllczenia nie moze być ani piątek' ani sobota'

Transakcje natychmiastowe tworzą największy i najważniejszy rynek na

śrr-iecie. Są to trans akcje rzeczywiste. CharakterynĄą się wysokim stopniem

efektywności. Rynek spol jest uwazany zaryneko niemal doskonałej konkuren-

"ji ze względu na:. jednorodność produktu,. strukturę i skład uczestników rynku (dużaliczba kupujących i sprzeda-

jących),. łatwy dostęp do rynku dla kazdego typu podmiotów,. przćjrzystość rynku (informacje kształtujące kursy walut są powszechnie

dostępne).Transakcje terminowe to kontrakty dotyczące wymiany jednej waluty na

jrugą w pewnym terminie w przyszłoŚci. Są to zarówno transakcje rzeczywiste,

lrk I ipet.,taryjne (gry finansówe)' W momencie za'wierania precyzuje się takie

elemełĘ, jak"ierminówy kurs wymiany, data dostawy oraz kwota. Transakcje

ierminorve Zostaną szerzej omówione w dalszej części ksiązki'

1

t

T7

1.6. Organizacia rynku walutowego

Na rynku walutowym 90o/o operacji odb1rva się między bankami, a jedynie I0%doĘczy klientów indyrvidualnych. Duza zmienność kursów walutowych powo-duje, że podawane przez dealera kursy Są wazne Ęlko w momencie zakwoto-wania. Zmienność rynku, ilośĆ oraz ,,ciężar gatunkowy'' transakcji wymaga oddealerów szybkiej reakcji oraz jasności w porozumiewaniu się między sobą.Pozwalają na to systemy dealingowe' Najczęściej są to systemy Reutersa iBloomberga.

Brokerzy pozostają w stałym kontakcie z bankami. Poszukują najlepszychofert cenowych. Doprowadzają do zawierania transakcji między bankami. Do-starczają uczestnikom rynku na tlieząco cen transakryjnych, z których Za'wszemozna skorzystać. Są pośrednikami w transakcjach, nie mogą zajmować pozycji,zarabiają dzięki opłatom naliczanym od wartości kvot transakcji dokonanychza ich pośrednictwem. Podtrzymują płynność rynku.

Rynek walutowy dzialabezprzerwy' Otwarcie rynku w Europie zbiega sięZ porą zamknięcia rynków azjatyckich. Zamknięcie rynku w Europie zbiega sięz kolei otwarciem notowań amerykańskich. Zamknięcie rynku amerykańskiegoto otwarcie rynku w Australii, następnie w Aąi itd. Linia zmiany daĘ biegnie,najogóIniej, wzdłlż 1B0. południka. Dzień kończą Hawaje (Wyspy Midway),a rozpoczynają Wyspy Tonga, konkretnie giełda w Nowej Zeland1i.

Standardowa kwota na rynku międzynarodowym wynosi 10 mln USD(w Polsce 5 mln), w przypadku innych kwot dokonuje się specy{ikacji kwotyw momencie pytania o cenę.

Jezeli cena została podana (nastąpiło lovotowanie) i pytający o cenę decy-duje się zawrzeĆ transakcję, to podający cenę nie moze jej już zmieniĆ Stronapytająca o cenę nie powinna korzystać z błędu osoby kwotującej, tylko nvrócićuwagę kontrahentowi, że podaje cenę daleko odbiegającą od poziomu rynku.Kwotujący powinien ZawSZę podać dwie ceny - kupna i sprzedaży (bidloffer).

Podstawowymi elementami transakcji walutowej są:o data transakcji,. uczestnicy,o waluty,o kurs walutowy.o kwota transakcji,o data rozliczenia,. instrukcje platnicze.W kazdym duzym banku komercyjnym funkcjonuje departament zajmujący

się dokonylvaniem transakcji międzybankowych, w tym także międzynarodo-wych. Dzieli się on na trzy Segmenty:

I. Dealing room (f|ont office), który zajmuje się zawieraniem transakcjifinansowych. Jest często podzielony na mniejsze dzialy zajmljące się jednymrodzajem transakcji. Są to najczęściej działy rynku pienięZnego' kapitalowego,walutowego, klienta insĘtucjonalnego, instrumentów pochodnych.

1B

Yo

)-

)-

d

ł.i

h)-

ei,h

Y

vJ

t,

Ż. Middle ffice, który zajmuje się przeprowadzaniem analiz, świadczypomoc prawną dealerom z dealing roomu.

3. Back ffice (operacyjno-księgowy), który odpowiedzialny jest za calyproces operacyjny i księgowy oraz kontrolny.

Po zavłarciu transakcji walutowej przez dealera jest sporządzana notatransakcyj na, która zavłier a:

o datg,c rodzaj,o naz}łłQ kontrahenta,o ndzlvQ walut,o kurs wymiany,. kwotę transakcji.o instrukcje płatnicze,o datg rozliczenia,o kierunek transakcji (kupno/sprzedaż),. informacje dodatkowe.Notowania większości walut na rynku podawane są względem dolara. Do-

ninująca rola dolara wynika z faktu, ze jest on podstawową walutą rozliczefl:randlu zagranicznego i inwestycji na rynkach finansowych, chociaz pozycja ta'est zagrożona, CoTaz częściej występuje euro. Pewne pary walut posiadają swojermowne nazN\y, np."

GBP/USD - cable,

USD/CHF - dollar-swissy.

W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiąĘch nawet największe rynki finan-.orve Wielkiej Brytanii' Stanów Zjednoczonych czy Szwajcarii podlegały rzą-Jowemu systemowi kontroli, który zapobiegał swobodnemu przepływowi kapi_:elu w skali międzynarodowej. Inwestorzy zaczęli poszukiwać sposobów omija-ria Ęch ograniczeń. Poza zasięgiem rządów rozwinęły się eurorynki. Rozpo-:zeły one dziaIalnośĆ na początku lat sześćdziesiątych' Wtedy to inwestorzy:aczęli lokować depozyty w wartości określonej w dolarach amerykańskich,ą bankach w Londynie lub innych bankach poza Stanami Zjednoczonymi.tsanki te były często oddziałami banków amerykańskich' Banki zaczęly wyko-:zrstywać te depozyty do udzielania krótkoterminowych poĄczekpozyczkobior-:Dm Z różnych krajów. W praktyce podstawowym celem eurorynków jest loka-żacja banku poza krajem pochodzenia waluĘ, w której zalviera się transakcję.)o głównych deponentów należaly banki centralne krajów komunisĘcznych'sraje te utrzymywały aktywa dolarowe w celu prowadzenia interesów z krajami-echodnimi. Jednocześnie nie chciały Ęch pieniędzy lokować w Stanach Zjed-]t]CZoĘCh, poniewaz obawiały się zamrożenia depozytów przezwladze StanówZiednoczonych w momencie kryzysu między Wschodem a Zachodem. Pod!'Dniec lat sześćdziesiąĘch rynki te romvijaIy się także głównie dzięki temu, że:onvalały unikać kontroli i regulacji finansowych Ze Stlony Stanów Zjednoczo-:''ch. Przyczynił się do tego m'in. przepis Q, który wprowadził ograniczenie

)

Y

1,9

wysokoŚci Stopy procentowej, jaką bank mógł oferowaÓ, aby zachęcić do loko-wania depozytów. Banki amerykańskie muszą ltrzymywaĆ określoną stopęrezer:w na zabezpieczenie depozytów w Stanach Zjednoczonych. Nie mają ta-kiego obowiązkll na eurorynkach1.

Rozmiar eurorynków powiększył się znacznie po 1973 r. Wzrost cen ropynaftowej w tym czasie spowodował wzrost dochodów dolarowych krajów OPEC.Kraje te nie byty w stanie ich rozsądnie wydać. ,,Petrodolary'' ulokowane zostałyjako depozyĘ na eurorynkach. Następnie banki wprowadzily je do obiegupoprzez udzielenie pozyczek krajom rozwijającym się lub importującym ropę'które były Zmuszone sfinansować deficyt na rachunku obrotów bieżących.opr1cz transakcji w dolarach amerykańskich z biegiem czasu zaczęto prze-ptowadzaĆ transakcje w funtach szterlingach, jenach japońskich i markachniemieckich. W mviązkl z Ęm :udzial dolara zacząl się zmniejszać. Zasięgterytorialny eurorynków stopniowo się zwiększał. Najpierw ograniczal się doLondynu i stolic państw zachodnioeuropejskich. Następnie eurorynki dotarłyna Bahamy i Kajmany. W latach dziewięćdziesiąĘch rozciągnęły się na roz-wijające się centra azjaĘckie: Hongkong, Singapur, Bahrajn. Obecnie eurorynkifunkcjonują efektywnie przez Ż4 godziny na dobę.

Bez wzg\ędu na siedzibę inwestor moze na bieżąco analizowaĆ sytuacjęw Nowym Jorku, obserwować reakcje na rynkach finansowych w Hongkongu,dokonywać zakupu waluty obcej we Frankfurcie i płacić za pośrednictwembanku w Londynie - wszystko to przy nieduzym wysiłku i nieduĄch opóŹ-nieniach czasowych.

Eurorynki dzielimy na:. eurorynek pieniężny - jest to rynek eurowalut, glównie dolara,. eurorynek kapitalowy - jest to głównie rynek euroobligacji.Eurowalutą (nie mylić z euro) można narvłaĆ każdą walutę narodową

danego kraju poza jego granicami. Na przyklad eurozłoĘ to zIoĘ poza grani-cami Polski, a eurodolar to dolar amerykański poza granicami Stanów Zjed-noczonych. Rynek eurodolarowy jest to rynek wierzytelności dolarowych pozagranicami Stanów Zjednoczonych. Rynek eurowalut będzie natomiast rynkiemwierzytelnoŚci w walutach wymienialnych poza granicami ich pochodzenia.

Centrum rynku eurowalutowego jest Londyn. Inne wazne ośrodki w Euro-pie to Paryż. Frankfurt nad Menem, Zlrych, Amsterdam' Luksemburg. oŚrodkifunkcjonująCe poza Europą na^"rvane są ośrodkami oJfshore. Nalezą do nichm.in. Bahamy, Kajmany, Hongkong, Singapur. Na tym rynku funkcjonuje prawopopytu i podaĘ. W ramach tego prawa kształtuje się oprocentowanie depozy-tów i kredytów eurowalutowych. Bazową stopą procentową jest LIBOR (Lon-don Interbank Offered Rate) dla depozytów dziennych, miesięcznych, trzy-miesięcznych, sześciomiesięcznych i rocznych. operacje na tych rynkach sąprowadzone w duzych jednostkach.

1 R.E. Caves, J.A. Frankel, R.W. Jones, Handel i finanse międ4narodowe, PWE, Warszawa1998, s. 543.

20

pv;C.

rlygu)9':h.

,e-ch

ęgdorly)z-

fti

łę]U')mjź-

lo-pęta-

'o-

lkichVO

ry-rJl-

\y-

Są

wa

Rynek euroobligacji nie podlega kontroli krajowych wladz walutowych.Na Ęm rynku zaciąga się pozyczki euroobligacyjne. Róznica pomiędzy euro-obligacjami a zwykłymi obligacjami polega na tym, ze euroobligacje są roz-prowadzane przez konsorcja bankowe, denominowanę Są w róznych eurowalu-tach, a emisja ma zasięg międzynarodowy. Poza tym nie różnią się one odzwyklych obligacji. Euroobligacja jest to papier wartościowy wystawiony naokaziciela. Stanowi zobowiązanie emitenta do zapłaty posiadaczowi kwoĘ okre-ślonej w euroobligacjiwraz z odsetkami na warunkach określonych w emisji.Istnieje pierwotny i wtórny rynek euroobligacji. Na rynku pierwotnym dokonujesię emisji nowych euroobligacji. Na rynku wtórnym dokonuje się obrotu euro_obligacjami przed terminem ich wykupu. Rynek ma zasięg międzynarodoouy.Jest to spowodowane jego charakterem i infrastrukturą. Dzisiaj rynek tenobejmuje cały świat. Na tym rynku zaciągaIy kredyty równiez niektóre krajeEuropy Srodkowej i Wschodniej, w tym Polska.

Rynek euroobligacji jest trwałym elementem międzynarodowego rynkukredytowego. Jest elastyczny w Swym dzialaniu, szybko dostosowuje się dowarunków funkcjonowania gospodarki światowej.

Zadania do samodzielnego rozwaązania

1.1. Jesteś dealerem walutowym i Twój klient prosi cię o podanie kursu qpolUSD/JPY. Na podstawie wcześniejszej rozmowy przypLlszczasz, że chodzi mtlo sprzedaż jenów. Które z podanych kwotowań byłoby dla Ciebie najbardziejzyskowne? Które notowanie byłoby najkorzystniejsze dla Twojego klienta?o 10Ż,10lŻ0,o I0Ż,Ż0l35,o 70Ż,15lŻ5,. 70Ż,15130.

1.2. Bank ,'Alaska'' kwotuje następujące kursy walut:. USD/AUD = 1,3300/10,o EURiCHF = I,55Ż0l30,o GBP/USD = 1,6570180,. SEIilPY = 14,7050190.a) Klient chce kupić dolary australijskie. Jaki kurs będzie obowiąąnvał dla tej

transakcji?b) Po jakim kursie bank sprzedaje euro?c) Ile bank zaplaci klientowi za1' mlnjenów?d) Ile bankzaplaci za 500000 franków szwajcarskich?

1.3. Na podstawie ponizszych danych oblicz, po jakim kursie eksporter brytyjskipowinien sprzedać franki szwajcarskie za flnĘ:o GBP/USD = 1,5400/05,o USD/CHF = 1,333714Ż.

Nąni-

'd-ZA

)m

Ż1

1.4. Bank ,'China'' kwotuje następujące kursy walut:. USD/AUD = 7,3400110,. USD/CHF = I,3Ż20l30,. GBP/USD = 1,6880/90.a) Jaki jest kurs krzyżowy dolara australijskiego przry zakupie jednego franka

snvajcarskiego z punktu widzenia uczestnika rynku?b) Jakijest kurs krzyżowy franka szwajcarskiego pr7ł sprzedaży jednego funta

z punktu widzenia uczestnika rynku?

1.5. w tabeli podane są kursy wymiany GBPruSD i USD/CAD kwotowaneprzez różne banki. Zamietzasz sprzedać funty, aby kupić dolary kanadyjskie.

Bank GBP/USD USD/CAD

A 1.6853/63 1,4058/98

B 1'ó855/65 r,4059169

C I.685Ż164 r,40601'70

D 1.6856/66 7,4057 t67

E 1.6854/68 r.4056t66

a) W którym banku i po jakim kursie wymienisz funĘ na dolary amerykańskie?b) w którym banku i po jakim kursie wymienisz dolary amerykańskie i kupisz

dolary australijskie?c) Podai kurs krzyzowy obliczony z najkorzystniejszych dla Ciebie kursów.

1.6. W tabeli podano kursy wymiany cHF/sEK i SEIVJPY kwotowane przezrózne banki. Zamierzasz sprzedać franki szwajcarskie, aby kupić jeny.

Bank CHF/SEK SEK/JPY

A 5.8247157 14.1074198

B 5.8Ż46158 1.4.7074195

C 5'8Ż45l56 14;7070190

D 5,8Ż48159 14.7073195

E 5,8Ż49160 14;70'7518s

a) W którym banku i po jakim wymienisz franki na korony?b) W którym banku i po jakim kursie wymienisz korony na jeny?

c) Podaj kurs krzyzowy obliczony z najkorzystniejszych dla Ciebie kursów.

I.7. Jeże\i dzisiaj jest czwartek, 15 marca, to kiedy wypada data spot?

a) Ż0 marca,b) 19 marca,

ŻŻ

c) 18 marca,d) 17 marca.

1.8. oblicz w kazdym przypadku kwotę dolarów płaconą lub otrzymaną przezka uczestnika rynku za podane nizej kwoty walut obcych, wykorzystując zakwoto-

rvane kursy walut. Walutą bazonłąjest dolar amerykański' Kupujemy odpowied-,ta nią kwotę jenów i funtów oraz sprzedajemy odpowiednią kwotę euro i zloĘch'

ne Waluta Kwota Kurs walutowy

JPY 100 000 000 118,1800-118,3700

EUR 6 000 000 1,0206-1,0218

GBP I 000 00i) 0,6533-0,6544

PLN l0 000 000 4,1380-4'2Ż16

1.9. Kiedy ponoszone jest największe ryzyko dostawy w przypadku transakcjirvalutowej, która zostałazawarta na datę walu$ spot?a) w dniu rozliczenia,b) w dniu zawarcia transakcji,

e? c) dzień po zawarciu transakcji,

sZ d) każdego dnia takie Samo.

1.10. otrzymałeś dwustronne kursy dolara amerykańskiego lub euro wobecwalut kwotowanych podane przez pięctu dealerów na rynku. Jako uzytkownik

eZ rynku musisz v,ybrać najlepszy dostępny kurs'

a) EUR/USD - od którego dealera kupiłbyś 1000 dolarów?

Dealer I Deaier 2 Dealer 3 Dealer'{ Dealer 5

r,0206126 7,0207127prowizja lVa

r,0205128 1,0208/30prowizja 10 EUR

I,0Ż04l32

b) EUR/GBP - któremu dealerowi sprzedałbyś euro?

c) USD/JPY _ któremu dealerowi sprzedałbyś dolary?

Dealer l Dealer 2 Dealer 3 llealer '1

Dealer 5

0'ó401/15 0,6407118prowizja 7o/a

0,6402t16 0,6398/13prowizja 20 GBP

0.6401116

Dealer 1 Dealer 2 Dealer 3 Dealer 4 Dealer 5

I 1 8,18/38 1 18.10/30 t18.72133 r18,07140 t18,r7 t37

z-)

d) EUR/CHF - od którego dealera kupiłbyś euro?

1.11. Inni dealerzy kwotują obecnie EUR/USD.

Dealer 1 Dealer 2 Dealer 3 Dealer 4 Dealer 5

1,0201t16 1,0208/18 r,020q19 1,021,011,'7 I,0Ż09l17

Na rynku pojawiło się zlecenie kupna 400 mln EUR. Który z kursów waluto-wych zakwotowałbyś innym uczestnikom rynku?a) 7,0206177,b) l,0Ż07l1'8,c) I,0Ż091IB,d) 1,0Żnfi7.

1.12. Banki kwotują następujące kursy EUR/USD oraz GBP/USD. Chceszsprzedać funty szterlingi i kupić ę\fio Za pośrednictwem dolara amerykańskiego.

Bank GBPruSD EUR^lSD

A 1,5288-1,5315 1,1980-1,2250

B r,5290-1,531'7 1',1960*I,Ż2Ż0

C 1.,5292-1,5319 1"Ż01'0_I,2Ż70

D 1.,5294-1,5321, 1.,r990-r,2260

a) Któremu bankowi sprzedałbyś funty szterlingt za dolary? Jaki jest kurswalutowy tej transakcji?

b) Któremu bankowi sprzedałbyś dolary za euro? Po jakim kursie?c) Ile wynosi kurs GBP/EUR dla tych transakcji?

1.13. Bieżące kursy natychmiastowe wynoszą:o GBP/USD I,530Ż-7,5309,. USD/PLN 3,7 480-3,7 496.Po jakim kursie można sprzedać zlotę za funty szterlingi?a) 2,7095,b) 5,740Ż,c) 6,46Ż8,d) 2,7589.

1.14. Dostałeś kwotowania kursu EUR/CHF od pięciu banków. Która cenajest najlepsza, jeżeli chcesz kupić franki snvajcarskie?

Ż4

Dealer 1 Dealer 2 Dealer 3 Dealer 4 Dealer 5

1,4685193 1,4689t99 r,4686t92 1,4687 t97 1,4699105

a) 1,4686-7,4699,b) 1,4684-1 ,4697,c) I,468Ż_I,4695,d) r,4687-r,4698,e) 1,4680-1,4696.

1.15. Kurs średni USD/DKK = J,577J, a kurs średni AUD/USD = 0,5530. Ilewynosi kurs średni DKIVAUD?a) 0,Ż386,b) 13,70Ż9,c) 4,1905,

)_ d) 0,0730.

1.16. w tabeli przedstawiono zmianę wartości kursu euro w koronach srvłędz-kich i koronach czeskich. oblicz bieżący kurs korony czeskiej i szwedzkiejw relacji do euro na koniec okresu.

Kurs Kurspoczątkowy

Zmianana koniec okresu

EUR/SEK q,0Ó87 aprecjacja 1,117c

EUR/CZK Ż9.80'.73 deprecjacja 3,Ż0vo

!.17. Przedsiębiorca chce wymienić 5 000 000 CHF na korony czeskie (CZK).Ile otrzyma koron, jezeli kwotowanie banku, do którego się zgłosił, jest na-

Stępujące: CZJĆJC}{F = 0,047Ż10,0498?

1.18. Kwotowania banków są następujące:

Twoim zadaniem jest wymiana koron czeskich na forinty, a następnie forintówna korony duńskie. Które kwotowania wybierzesz dla tych transakcji? Ile koronduńskich uzyskasz za 1 koronę czeską, jeżelt zrealinljesz transakcje po naj-

korzystniejszych kursach?

1.19. Po jakim kursie eksporter bryĘjski powinien kupić euro zafunty, mającdo dyspozycji następujące kursy:a) GBPĄJSD = 1,6000/05'b) USD/EUR = 0,683714Ż?

Kurs Bank A Bank B Bank C Bank D

CZWHUF 7,8809-7,8829 7,8815-7,8825 7,8815-7,8830 '/,8810_7,8BŻ2

DKK/HUF 3Ż'5212-32'5Ż32 ł? 5)l5_1) śa]5 32'5Ż16*32,5Ż30 1) 5? ){t_17 5 735

Ż5

I.20. Bteżące kursy naĘchmiastowe wynoszą: GBP/USD = I,530Ż-1,5309 oraz

USD/PLN = 3,7BB0-3,7890. Po jakim kursie można sprzedać funty szterlingi

za złotel

I.2I. Masz podane cztery kursy GBP/USD. Który kurs jest najlepszą ceną

kupna GBP przez klienta?a) 1,6Ż63173,

b) 7,6Ż65115,

c) 7,6Ż71'18I,d) 7,6Ż66176'

L.22. Przeanalizuj zmianę kursu walutowego na podstawie danych w tabeli.

Oblicz kurs dolara w jenach i forintach na koniec badanego okresu. Obliczkurs krzyzowy jena w forintach na początek i koniec okresu.

Kurs Kurs początkowyProcent zmlanywaluĘ bazowej

na koniec okresu

USD/JPY r02,32 deprecjacja 1,557o

USD/HUF 220,10 aprecjac1a Ż,ŻŻ7o

1.23. Tabela kursowa przedstawia notowania wybranych walut w powiązaniu

ze złotym. określ w kolumnie ,,notowanie" todzaj notowania (bezpoŚrednie

lub pośrednie) oraz wykonaj następujące obliczenia.

a) Ile zloĘch potrzebujesz la zaktlp 18 000 jednostek następujących walut:

o SEK,o HUF,. CZK,. CHF?b) Ile jednostek następujących walut obcych otrzymasz ze sprzedaĘ 1600

złoĘch:o JPY,o CAD,. NOK,. CZK?c) oblicz następujące kursy krzyzowe:. AUDICZK,. CHF/GBP,. SEK/DKK,o I{UFICZK,o EUR/JPY,. USD/NOK,. USD/AUD,

Ż6

TZ

gi

ti.

)z

. NOIgSEK,

. CZWJPY.

K.uj Waluta Notowanie Kurs kupna Kurs sprzedaĄ

Australia 1 AUD 0.3717 0,3792

Czechy I CZK 6,9589 1 0.9'7)

Dania 1 DKK 0.6063 0,6185

Estonia l EEK 0,2880 0 )q3R

Japonia I OO JPY 3,1771 3,5473

Kanada 1 CAD 7 R550 Ż,9IŻ6

Norwegia 1 NOK 1,7816 7,8179

Szwajcaria 1 CHF 2,9212 Ż,9802

Szwecja 1 SEK 1,9566 1,,9964

Strefa euro 1 EUR 4,5031 L \ALI

Stany Zjednoczone I USD 3,8560 I qlrR

Węg'y 1OO HUF r,7754 1,,811,2

Wielka Brvtania 1 GBP 6,6772 6,6821

d) Masz 100 CAD. Przeprowadź kolejne wymiany walut według podanegoschematu:

CAD -+ JPY -+ NOK -+ HUF -+ DKK + AUD -+ GBP ) CZK.

Wskaz, ile będziesz miał jednostek poszczególnych walut po każdej wymianie.IIę CZKuZySkaSZ zkażdego Zaangażowanego w wymianę dolara kanadyjskiego?

1,24. Przedsiębiorca chce sprzedać 100 000 USD Za euro. Ile otrzyma euro,jeżeli kwotowanie banku, do którego się zgłosił, jest następujące:EURruSD = 1,64341I,6494?

1.25. W tabeli podano kursy GBP/USD oraz USD/AUD, kwotowane przezrózne banki. Twoje zadanie to wymiana funtów na USD, a następnie USD naAUD. Wskaz najkorzystniejsze kursy' Ile AUD otrzymasz z 7 GBP, reahzqąctransakcje po najkorzystniejszych kursach? A ile po najmniej korzystnych?

Bank GBP/USD USD/AUD

ABCDE

1,6853/63

1,68s5/651,685Ż164

1'6B56/ó6

1'6854/ólJ

1,3458/981,3459169

r,34601701,3451161r,3456166

27

1.26. Wskaż najkorzystniejsze kursy dla następujących transakcji: wymianaHUF na EUR, wymiana EUR na DKK oraz wymiana DKK na SEK. Ile SEKotrzymasz z każdego HUF' realizując transakcje po najkorzystniejszych kur-sach? A ile po najmniej korzystnych?

Bank 1OO HUF/EUR DKK/EUR DKK/SEK

ABCD

0,3910t20n tq75/15

0,391sl300,39Ż0l30

0,1 33s/500,1340/s00,134s/550,1350/60

1,Ż115lŻ51,21201301,2IŻ5l351,2120135

1.27, Przedsiębiorca chce wymienić 100000 koron szwedzkich (SEK) na funĘ(GBP). Ile otrzyma funtów, jeżeli kwotowanie jest następujące:GBP/SEK = 13,4050190?

1.28. w 2000 r. cena skoku na bangi w Sztokholmie wynosiła 350 SEK, a podkoniec Ż003 r.450 SEK. oblicz, o ilę zmieniła się cena skoku wyrażona w euro'jezeli w Ęm samym okresie kurs euro w koronach szwedzkich umocnił sięz poziomu 7,Ż030 w 2000 r. do 9,3020 w 2003 r.?

1.29. Kwotowania banków są następujące:

Twoim zadaniemjest sprzedaz koron czeskich zazłote i kupno koron duńskichza złote. Które kwotowania wbierzesz dla tych transakcji? Ile koron duńskichuzyskasz za 1 koronę czeską,jeżelizrealizujesz transakcje po najkorzystniejszychkursach?

Odpowiedzi

1.1. Dla dęalera: 10Ż,10; dla klienta: 10Ż,20.1.2. a) 1'3300; b) 1,5530; c) 67985,59 SEK; d) 3Ż1.957,50.1.3. GBP/CHF = 2,0553.1.4. a) CHF/AUD =1,0L44; b) GBP/CHF =Ż,2315.1.5. a) bank D: 1,6856; b) bank C:1.,4060; c) GBP/CAD =Ż,3699.1.6. a) bank E: 5,8Ż49; b) bank E: 14,7075; c) CHF/JPY = 85,6697.

I.7. 19 marca (poniedziałek).1.8. Kupno JPY: 846166,86; kupno GBP: 7530690,34; sprzedaż EUR:5 B71 990,61; sprzedaż PLN: 2 368770,14.

ŻB

Kurs Bank A Bank B Bank C Bank D

CZKIPLN 0,1265 0,1310 0,1Ż67_0,1312 0,1256-0,1305 0,1260-0,13 15

DKK/PLN 0,5220-0,5360 0'5225_0,53ó5 0.5215-0,5350 0,5230-0,5355

ta

Kr-

1.9. W dniu rozliczenia.1.10. a) dealer 1; b) dealer 1 lub 5; c) dealer 1; d) dealer 3.

1.11. Aby kupił od nas 1,0Ż17.I.IŻ. a) bank D: 7,5Ż94; b) bank B: 1,Ż2Ż0; c) 1,Ż536.1.13. GBP/PLN = 5,735Ż15,7403.1.14. d) I,4687.1.15. a) 0,2386.1.16. EUR/SEK = 9,1.984; EURICZK = 28,8830.1.17. 100 401606,4.I.l8. CZWHUF = 7,BB15; HUF/DKK = 3Ż,5ŻŻ0; CZIVDKK = 0,Ż4Ż3.1.19. GBP/EUR = 1.,0939.1.20. GBP/PLN = 5,7964.I.21. 1.6Ż73.1.22. Na koniec okresu: USD/JPY = 100,73; USD/HUF = ŻŻ4,98. Kurs krzy-żowy JPY/HUF: na początek okresu Ż,1511; na koniec okresu 2,2335.I.23. a) SEK: 9 016,Ż3; HUF: 15Ż,39; CZK: Ż536,Ż1; CHF: 53 643,60'b) JPY: 45,10; CAD: 549,34; NoK: Ż850,56: CZK:1'1'134,Ż4.c) AUD|CZK = 18,3515119,0939; CHF/GBP = 0,437Ż10,4483; SEK{DKK =

=0,8099/0,8430; HUFICZK=0,1Ż3510,IŻ85; E'UR7JPY = IŻ6,96113Ż,1'4;

USDNOK = 6,869811,L513; USD/AUD = 1,43331I,4916; NOIVSEK =

= 0,892410,9291,; CZKIJPY = 3,912U4,1328.d) 8 048,37 JPY; 498,58 NoK; 151'4Ż,55 HUF; 434,67 DKK; 91,96 AUD;38,66GBP; 1196,34 CZK. Za 1 CAD uzyskamy 17,96 CZK.t.24.60628,1'07Ż EUR'1.25. Najkorzystniejsze: 1'6856; 7,3460; GBP/AUD = Ż,2688.Najmniej korzystne: 1,685Ż; L,3456; GBP/AUD = I,Ż676.1.26. Najkorzystniejsze: 0,39Ż5;0,1350; 7,2125; HUF/SEK = 0,0353.Najmniej korzystne: 0,3910; 0,1360; 1,2115; HUF/SEK = 0,0348.1.27. 1451,68 GBP.1.28. -0,447o.t.29. 0,1Ż67; 0'5350; CZWDI<K = 0,Ż368'

2. Pozycja walutowal pozycja plynności

Każda transakcja, w której pojawiają się instrumenĘ denominowane w walutachobcych, wiąze się z ekspozycją na ryzyko walutowe. Najczęściej występuje onow postaci:

o ryzyka transakcyjnego - związanego z transakcjami handlowymi prze-prowadzanymi z udzialem walut obcych,

o ryryka przeliczenia - związanego z ryzykiem zmiany wartości aktywów

i pasyłvów w wyniku zmian kursów walutowych.Pojęcie ryZyka walutowego nieodłącznie związane jest z pojęciem pozycji

walutowej, ryzyko walutowe pojawia się bowiem w chwili ,,zajęcia pozycji" przezuczestnika rynku. Dla dealera walutowego oz7^Iacza to kupno lub sprzedaż okreś-

lonej kwoty walu{ zagranicznej w celu spekulacji, dla eksportera - podpisaniekontraktu handlowego na dostawę produktu za granicę, dla kredytobiorcy - wzię-

cie kredytu w walucie zagranicznej z myśIą o wykorzystaniu go na terenie kraju.

Pozycja walutowa to zestawienie wierzytelności i zobowiązań do-wolnego podmiotu w walutach obcych bezwzględu na termin rcalizacji.

Pozycja walutowazamknięta (domknięta)

występuje wi wypływów w

przypadku, gdy sumy wplyłvówdane.j walucie równoważą się.

Pozycja walutowa otwarta występuje w przypadku, gdyi wypływów w danej walucie nie

sumy wpłpvówrownowazą S1ę.

Pozycja walutowa otwartadfuga Iongl

występuje wtedy' gdy suma wplywów w danejwalucie obcej przewyższa sumę wszystkich wy-pi1vów w tej walucie.

Pozycja walutowa otwartakrótka (short)

występuje wtedy, gdy suma $rypływów w danejwalucie obcej przevłyższa Sumę wszystkichwplyvów w tej walucie.

30

I

Z

Pozycja walutowa otwarta długa (Iong) oznacza większe wpł1vy walutybazowej niż jej !\ypły!\ry i gtaficznie może być przedstawiona następująco:

Aktywa Pasyrva

Waluty obce na rachunku bankowym, składniki kapitału denominowanerr' walutach obcych i nalezności w walutach obcych Bvorzą dlugą pozycję walu-tową. Najogólniej mozna powiedzieĆ, że pozycja ta powstaje w momencie za-kupu walut obcych.

Zysk dewizowy powstaje więc w przypadku, gdy kurs walut obcych rośnie.Natomiast inwestor nalazony jest na stratę dewizową w przypadku spadkukursu waluty obcej.

Wartość akĘwów dewizowych w wyrazeniu złotowym wzrasta wtaz zervzrostem wartości kursu waluty obcej w stosunku do waluty krajowej, czyli gdykurs waluty krajowej spada.

Pozycja walutowa otwarta krótka khort) występuje wtedy' gdy suma wy-płyłvów waluty bazowej przewyższa Sumę wszystkich wplyłvów w tej walucie.

Aktwva Paswva

Szeroko rozumiane zobowiązania w walutach obcych' tj' sprzedaż walut,zaciąganie kredytów i innych zobowiązań, import itd', tworzą krótką pozrycjęrva1utową.

Zysk devłĄzo*y powstaje w przypadku spadku kursu waluty obcej, ponie-\\iaz nasze zobowiązania w walucie krajowej zmniejszĄą się. Natomiast in-\\,estor natażony jest na stratę dewizową w przypadku wzrostu kursu walutyobcej - taka zmiana kursu powoduje zmniejszenie zobowiązań w waluciekrajowej.

Przyklad 2.'1.

Bank zakupił 1 mln CHF, płacąc Ż,8070 PLN za 1 CHF. Załóżmy, ze nie mainnych zobowiązafi i nalezności w CHF. Wartość kontraktu wynosi 2,8070 mlnCHF. Jaki będzie zYsk/strata dewizowa w wyniku wzrostu kursu CHF/PLN dopoziomu 2,9070, a następnie spadku do 2,8060? określ Zysldstlatę dewizowąpo każdej zmianie kursu i na koniec dnia.

31

1. W wyniku zakupu 1 mln CHF bank ma pozycję otwartą długą'2. W wyniku wzrostu kursu do poziomu Ż,90]0 (wzrost kursu CHF/PLN

_ osłabienie waluty krajowej) bank uzyska zysk dewizowy w wysokości:

1 mln x (Ż,9070 _Ż,8070) = 100 000.

Zysk dewizowy = 100 000 PLN.3. W wyniku spadku kursu do poziomu 2,8060

- umocnienie waluty krajowej) bank poniesie stratę(spadek kursu CHF/PLNdewizową w wysokości:

1 mln x (2,8060 - 2,9070) = - 101 000 PLN.

Strata dewizowa = 101000 PLN.4. Na zamknięcie dnia bank ponosi stratę dewizową w wysokości:

1 mln x (2,8060 - 2,8070) = - 1000 PLN.

otwarta pozycja walutowa jest miarą ry7ryka walutowego. Jeżeli pozycjawaIutowa jest zamknięta, ryzyko walutowe teoretycznie nie występuje, choópowinno się brać pod uwagę rlwnież lcwestię dopasowania okresów zapadal-ności poszczególnych pozycji aktylvów i pas1'rvów. Z tego względu podstawowązasadą, która umozliwia redukcję bądź wykluczenie ryzyka walutowego, jest

domykanie pozycji walutowej poprzez zawieranie transakcji przeciwstawnych,zamykających pozycję wa1utową.

Uczestnik rynku walutowego ma Ęle pozycji walutowych, w ilu walutachma wierzytelności i zobowiązania, które informują o ryzyku zwlązanym z po-szczególnymi walutami. Aby określić całkowite ryzyko danego podmiotu, wplo_wadza się pojęcie pozycji walutowej globalnej i maksymalnej'

Pozycja maksymalna to suma wartości bezwzględnych pozycji walutowychdługich i krótkich. Zaklada się przy Ęm, że nie nalezy saldować pozycji długichi krótkich w poszczególnych walutach' poniewaz zmiany kursów mogą miećcharakter dwukierunkowy. Bez względu na kierunek transakcji naleĘ ograni-czaĆ pozycje otwarte.

Porycja globalna to rilżnica sumy porycji długich i sumy pozycji krótkich.W tym przypadku zal:waża się' ze ryzyko banku, który ma pozryCję krótkąw euro i równą co do wartości pozycję długą w dolarach, jest znacznie mniejszedo ryzyka banku mającego dwie pozycje krótkie (w dolarach i euro). W takimrazie sumowanie wartościberwzględnych nie daje właściwej informacji o po-ziomie ryZryka - naleĄ brać pod uwagę kierunek transakcji. Za'wsze możnasprzedać ,,długiego dolara'' i pokryć ,,krótkie euro''' domykając w ten sposóbpozycję.

Pozycja walutowamaksymalna

Suma wartości benvzględnych wszystkichpozycji długich i krótkich w walutach ob-cych.

3Ż

Ąktualna pozycjawalutowa (kurs średni)

Pozycja walutowaglobalna

różnica sum pozycji długich i krótkich.

średnia ważona wszystkich transakcji kupnai sprzedaży określonej waluty. Pozwalaokreślić kurs waluty, przy którym będziemyosiągać zysk lub ponosić stratę przy otwartejpozycji walutowej.

Pozycja plynności zestawięnie nalezności i zobowiązań w wa-lutach obcych na najbliższe Ż4 godziny.

Dla zwiększenia bezpieczeństwa przyjmuje się w odniesieniu do podmiotówiinansowych następujące limity:

. otwarta pozycja walutowa (długa lub krótka) względem jednej walutynie powinna przekraczać 157o funduszy własnych;

. pozycja globalna (długa lub krótka) nie powinna przekraczaĆ 307a fun-duszy własnych;

. pozycja maksymalna względem wszystkich walut obcych nie powinnaprzekr aczać 40% funduszy wlasnych.

Przyklad 2.2Realizujemy jednoczeŚnie następujące transakcje::) kupujemy 2 mln USD po 3,8128;b) sprzedajemy 5 mln USD po 3,8138;;) kupujemy 3,5 mln USD po 3,8102.określ pozycję walutową oraz mozliwości osiągnięcia zysku lub straty dewizowej.

W wyniku przeprowadzonych transakcji pojawiają Się następujące prze-plwvy walutowe:

USD Razem Kurs PLN Razem

+ 2 000 000 + 2 000 000 3.8128 '7 6Ż5 600 - 7 62.5 600

- 5 000 000 - 3 000 000 3,8 i38 + l9069(XX) + 11 ,ł43 400

+ 3 -500 000 + 500 000 3.8 102 - 13 335 700 1 892 300

1. W wyniku przeprowadzonych transakcji zajęliśmy pozycję długą w wy-

.okości -189Ż300 PLN (500000 USD).2. obliczarny kurs śreclni:.500000 USDxK = 1B92300.

Sredni kurs pozycji długiej wynosi: K = 1892300:500000 =3,7846 PLN za1 USD.

3. Jeżeli porównamy średni kurs z aktualnym kursem rynkowym, mozemy.prawdzić, czy osiągnęliśmy zysk, czy ponieśliśmy stratę na handlu daną walutą:

o jeżeli sprzedamy 500000 USD po kursie większym niż 3,7846 (np.3,B110), to osiągamy zysk:

-) -J

(3,8110-3,7846) 500000 USD =0,0Ż64 500000 USD = 13200 PLN;

. jeżeli Sprzedamy 500 000 USD po kursie niższym niż 3,7846 (np.3,7t46),

to ponosimy Stratę:

(3,71.46-3,7846) '500000 USD = -0,07 '500000 USD = -35000 PLN'

Zadania do samodziel nego rozw,ązanaa

2.1. Sprzedałeś 1 mln EUR po kursie 4,5938,5 mln EUR po kursie 4,5968

i 2 mln po kursie 4,5955.Ile wynosi przeciętny kurs, zgodnie z którym zająleś

pozycję? Zalóżm:y, ze kurs EUR/PLN jest kwotowany obecnie na poziomieą,60Żz.Ile wynosi zysk lub strata, jezeli po takim kursie zamkniesz pozrycję

z poprzedniego dnia?

2.Ż, Dea\er dokonał następujących transakcji dolar-euro w ciągu dnia:. kupił 15 mln USD po kursie 0,7989;. kupił 35 mln USD po kursie 0,7055;. Sprzedał Ż5 mln USD po kursie 0,7111:.. sprzedał 5 mln USD po kursie 0,7088.

Przypuśćmy, że rynek na koniec dnia lovotuje 0,7050/60. Jaki zysk lub stratę

osiągnie dealer na koniec dnia?

2.3. Bank zawarI transakcję spot sprzedazy I0 mln EUR za funĘ szterlingi.

Jednocześnie zawar| transakcję terminową 1-miesięczną zakupu 10 mln EURza funĘ szterlingi. Zaklad'ając, że wcześniej nie zawierał transakcji tymi walu-

tami, określ pozycję walutową i płynnoŚci w euro i funtach szterlingach.

2.4. BankXCV ma długie pozycje walutowe:w USD 1000, w CHF B00, w SEK7O0, otaz krótkie: w CZK 950' w EUR 150, w GBP 200. Jaka jest pozycja

walutowa globalna i maksymalna tego banku?

2.5. Bank zawarł następujące transakcje: kupno 100000 USD na rynku bieżą-cym po kursie 3,8990 i sprzedaż 100000 EUR po kursie 4,610Ż. Na koniecdnia kursy walutowe kształtowały się następująco: USD/PLN = 3,909Ż,

EUR/PLN = 4,4998. określ Zysldstlatę dewizową. oblicz pozycję walutową

globalną i maksymalną.

2.6. Bank za.wart następujące transakcje: sprzedaż 250000 USD na rynku bie-

żącym po kursie 3,7990 i kupno 300000 EUR po kursie 4,611Ż. Na koniecdnia kursy walutowe kształtowały się następująco: USD/PLN = 3,809Ż,

EUR/PLN = 4,3998. okręśl zysk/stratę dewizową. oblicz pozycję walutową

globalną i maksymalną.

34

2.7. Bankkupił 1 mln CHF, placącŻ,B4s3 PLN za 1 CHF. Bank nie ma innych

. Zobowiązań w CHF. Wiadomo. ze:. kurs walutowy CHF wzrasta do Ż,9345;. na zamknięcie dnia kurs ustala się na poziomie Ż,8390.

' określ zysk/stratę po każde1 zmianie kursu i na koniec dnia'

2.8. Bank ,,ABG Credit'' z siedzlbą w Londynie zawarl następujące transakcjewalutowe:. sprzedal 100 000 GBP według lovotowania spot GBP^JSD = 1,443011,4460;

] . kupił 100 000 GBP w transakcji terminowej 90-dniowej według kwotowania3 fonłard GBP/USD = I,4Ż3011,4Ż60') określ pozycję walutową i pozycję płynności dla banku ,,ABG Credit''.

2.9. Bank ,,Swiss Credit'' z siedzibą w Lozannie przeprowadził następującetransakcje walutowe:. kupił 1 mln EUR według kwotowania spol EUR/CHF = 1,5548;. sprzedał 500 000 EUR według kwotowania spot EUR/CHF = I,55ŻB;. sprzedał Ż mln USD według kwotowania spot USD/CHF = 1,3103'określ po7ryCję walutową ipozycję płynności orazpozycję globalną i maksymal-ną. określ zysk lub stratę dewizową, jeżeli na koniec dnia kursy walutowe

': zostały zakwotowane następująco:o EUR/CHF = 1,5538,. USD/CHF = 1,3108.

. 2.10. Bank ,,POLSKA'' SA z siedzibą w Warszawie zrealizował następujące' transakcje:

. kupił 1 mln SEK za EUR według kwotowania spol EUR/SEK = 9'1113;

. sprzedał Ż mln SEK za USD wedlug kwotowania spot USD/SEK = 7,Ż330;. . kupił 1 mln USD za zlote według łrvotowania spor USD/PLN = 3,7820.L Qkreśl pozycję walutową globalną i maksymalną dla kazdej waluty. określ zysk

lub stratę dewizową' jezeli dolar ulegl deprecjacji w stosunku do złotego o Ż,47o,

a korona szwedzka umocniła się (uległa aprecjacji) o 1,5%o w stosunku do euroi Ż,3%o w stosunku do dolara.

Odpowiedzi

2.1. Średni kurs: 4,5961. Strata: 48 B00.2.2. Strata dewizowa: 1254500.2.3. Pozycja walutowa zamknięta; pozycja płynności otwarta - krótka w euroi długa w funtach.2.4. Pozycja globalna: IŻ00; pozycja maksymalna: 3800'2.5. Zysk dewizowy na USD: I0Ż0; na EUR: 11040. Pozycja globalna: 71'1Ż0;pozycja maksymalna: 850 920.

35

2.6. Strata dewizowa na USD: Ż550; strata dewizowa na EUR: 63 4Ż0. Pozycja

globalna: 433 610 pozy cja maksymalna : Ż 333 170'

2.7. Pięrwsza zmiana: 'y't sq 200; druga zmiana: strata 95 500; na konięc dnia:

strata 6300.2.8. Pozycjawalutowa zamknięta. Pozycja płynności w ]JSD

_ długa 144300.

2.9. Pozyćja walutowa (płynności) w EUR: dluga 778400; w USD: krótka

Ż 6Ż0 60ó. P ozy cja maksymaln a: 3 399 000; globaln a: _ t 84Ż Ż00. Łącznie strata

dewizowa 2500.

3. Bilans platniczy

3.1. Definicja bilansu pfatniczegoBilans platniczy to syntetyczne zestawienie wszystkich platności, które zostalyzrealizowane między rezydentami krajo*ymi a zagranicąw określonym czasie,najczęściej w ciągu jednego roku.

Bilans płatniczy Syntetyczne zestawienie wszystkich płatności, którezo st ały zr e a|izow ane mi ę dzy r ezy dentami kr aj owymia zagranicąw określonym czasie, najczęściej w ciągu

.jednego roku.

Rezydent osoba fizyczta mająca miejsce zamieszkania w krajubądŹ osoba prawna mająca siedzibę w kraju, np.przedstawicielstwa dyplomaĘczne.

Nierezydent osoby fizyczne niemającew kraju oraz osoby prawnena terenie kraju.

miejsca zamieszkaniani eposiad aj ące siedz|by

Rachunek bieżący obejmuje niefinansowe elemenĘ transakcji.

Rachunekkapitałowy

obejmuię finansowe elementy transakcji.

Bilans bieżący(bilans rachunkówbieżących)

stanowi sumę bilansów dóbr i uslug powiększonąo bilans transakcji jednostronnych. Może być dodat-ni lub ujemny; rzadko mozliwa jest sytuacj a, żebybyl równy zeru.

Bilans podstawowy tworzony przez s;.tmę bilansów rachunków bieżą'cych zwiększoną o bilans ruchu kapitalu dlugoter-minowego. W rzeczywistości przy konstrukcji bilan_su podstawowego Występują duze trudności w roz-dzielęniu kapitałów długo- i krótkoterminowych.

37

Bilans obrotów(płynności)

obejmuje z jednej Strony eksport i usługi udzielone,transfery jednostronne, ruchy kapitałów długoter-minowych, zmiany kredytów udzielonych zagranicyoraz błędy i opuszczenia, a z drugiej strony zobo-wiązania wobec zagranicy oraz zmiany w ręzerwachoficjalnych.

Bilans płatniczy rejestruje transakcje osób i instytucji identyfikowanychz państwem, dla którego konstruujemy bilans. Są to rezydenci, a głównymkryterium wyodrębnienia tej grupy jest pobyt. Są to przede wszystkim obywateleprzeb1łvający stale na terenie danego kraju oraz instytucje i organizacje mającetam stałe siedziby.

Pewne wątpliwoŚci mogą się pojawiać w odniesieniu do takich grup, jakturyści, dyplomaci, osoby pracujące za granicą czy instytucje międąvnarodowe.I tak, instytucje międzynarodowe, których członkami są rządy lub organizacjeoficjalne, nie są uznawane za rezydentów kraju, w którym znajduje się ichsiedziba, i transakcje z nimi Są traktowane jako zagraniczne i rvliczane dobilansu.

Bilans moze być sporządzany dla równych okresórł': miesięcznie. kwartal-nie, rocznie (bilans ro:Zny jest obowiązkowvm dokumentem dla krajów czlon-kowskich Międzynarodowego Funduszu Walutorr'ego). Bi1ans zestawiany jestprzede wszystkim w walucie krajolvej. a1e moze bi'ć sporządzanl' także lv waluciekraju, z którym obroty handlowe są przervazajace. 1ub kraju. którego walutęwykorzystuje się do porównań (przede wsąVstkim USD).

Transakcje występujące w bilansie płatniczym mozna analizolr'ać na pod-stawie wielu kryteriów. Przede wszystkim wyrózniamy więc:

o transakcje odpłatne (kupno i sprzedaż towarów i usług lr- zamian zaelement finansowy, zamiana towarów i usług na inne towan'lub uslugi,uymiana jednego elementu finansowego na drugi) i nieodpłatne (nie-odpłatne nabycie lub dostarczenie towaru lub usługi, nieodpłatne otrzy-manie lub przekazanie elementu finansowego);

. transakcje autonomiczne (wynikające z dzialalności gospodarczej, nie-zaIeżne od stanu bilansu płatniczego) i wyrównawcze (zmianv stanuoficjalnych rezerw państwowych i te pozyczki zagraniczne, którvch celemjest poprawa równowagi płatniczej).

3.2. Konstrukcja bilansu

Bilans sporządzany jest na zasadzie podwójnego zapisu, tzn. każda transakcjaekonomiczna ma dwa zapisy o tej samej wielkości:

o debetowy,o kredytołvy.

38

Po stronie ,,winien'' księgowane są te elementy transakcji zagranicznych,

które powodują powiększ€nie rzeczowych lub finanso*ych aktywów kraju, np'

ivartość towarów importowanych, nalezności z tytułu eksportu towarów lub

usług.Po stronie ma ,,ma'' księgowane są te elemenĘ transakcji zagranicznych,

które powodują zmniejszenie finansowych lub rzeczowych aktywów kraju (war-

tość towarów eksportowych, zobowiązania z Ętułu importu towarów i usług).

Pewne transikcje ze swej natury powinny mieć tylko jeden zapis - debe-

towy lub kredytowy, np. przekazanie lub przyjęcie darólł', pomocy humanitarnej,

dotacji czy reparacji wojennych' Takie operacje traktuje się jako wyjątkowe

i dokonuje się zapisu po drugiej stronie dla utrzymania równowagi w księgo-

rvaniu.Mozemy więc uznać, że z formalnego (rachunkowego) punktu widzenia

bilans jest zawsze zrównoważony (strona ,,winien'' jest równa stronie ,,ffi&'')'\ie oznacza to jednak równowagi w sensie ekonomicznym.

W ramach bilansu płatniczego transakcje rejestrowane Są na dwóch pod-

stawowych rachunkach:. rachunku bieżącym,o rachunku kapitałowym'Rachunek bieżący obejmuje pozafinansowe elementy transakcji zagranicz-

nvch, a więc przede wszystkim wartość towarów i usług. Określane są one jako

zasoby rzeczowe. Rachunek bieżący obejmuje równiez transfery nieodpłatne.

Charakterysrycznącechą rachunku biezącego jest zasada. ze elementy transak-

cji. które go tworzą, wchodzą do bilansu w pełnej wartości.Rachunek bieżący obejmuje siedem grup:o towaĘ - wartość eksportu i importu na podstarvic statystyki celnej,

w momencie przekraczania towaru przez granice:o wysyłka towarów - obejmuje transakcje usługolve. takie jak frachĘ,

ubezpieczenia i inne;o inne usługi transportowe - prze\\'o4' pasazerów, usługi portowe' cZaI-

terowanie statków;C podrlŻe zagraniczne - wartość tolvarów i usług sprzedawanych w kraju

cudzoziemcom oraz wydatki polskich turystów za granicą;'

. dochody z inwestycji zagranicznych _ dochody z tytułu własności za-

granicznych akĘwów finansowych:o inne towary, uslugi i dochody - pozycja zbiorcza, która obejmuje trans-

akcje niemiesZCZąCe się w pozostałych grupach;o transfery nieodpłatne - prywatne (transfery emigrantów) i rządowe

(składki na Tzecz organizacji międzynarodowych, renty i emerytury i in-

ne).Rachunek kapitałowy obejmuje finansowe elementy transakcji zagranicz-

nvch. W przeciwieństwie do transakcji rachunku biezącego, elementy finansowe

nie są ujmowane w bilansie w pełnej wartości, lecz wykazuje się Ęlko zmiany ich

Stanu - spadek nalezności zagranicznych lub wzrost zobowiązań zagranicznych.

39

Tabęla _].1. Bilans platniczr Polski rr latach 1995_]00l

\\'r'szczcgólnienie 1995 Icqh I tqa- | tqqs I tq,rq I 2o0u I Juul] ł nłcgLlrx BIEżACYiTo*ar.r: saldoI T'u3n; 11pf11q z ck:portu] Towan: ulplaty zd rmp.)rtI Uslugi: saldolUslupi: qnlmI_| 1 Irnsl)r)rtowc

I eoOrOZe zrgranicznel Pozostale

I UstLrgi: urptrtyI TrrnsportoueI t'o.lniże zagraniczncI Dochodr: saldoI Docht .Jv: w plyvy

I Drrchody: rwplatyI r tvm zaplrconeJ Transfeq hieżące: salrloI RzadoweI Por,,rtul"j Tran"fery hieżące: wpJ1ł1IRzą.JowcI PozosrulcJ Transfcll biężace: w!D]łhI Rr".lo*"I t,,2*t"le| \ieskla11likouane obrot} bieźace: Jaldo

I B. RACHU\EK KĄPlTAIowY I Fll\ANsowY

I Obrot] kapitaloweI C)brotr finansoup

I rn*""t1.i" bezpośrednie: saldo

I Pol.ki. inwe.rrc;e bczporrcdnir ul graniraZagrrniczne inwe'rycie hczpocreLJrrie u LrrjuInwestrcie portfclose: saldoPolskie inwestvcje polt1tlowe za granicą (aktywa)UdziałoweDłużncZagtaniczne inwęstycje poltfelowę w kraju (pasywa)UdzialoweDłużnePozostałe inwestYcje: saldoPolskie nalcżności za granicą (akt}va)Kredyty udzielone powyżej l rokuW1'korzystaniespłatyKrcdvr udzlrlone do I rolu ulaczlrlr.WykorzystaniespłatyInne należnościGrltówka' rachunki bieżące i lokat'yPozostate na]eżnościPolskie zobowiązania wobec zagranicy (paswa)KredYty otżymanc porłryżej l rokuWykorzystanieSpłatyw tym zapłaconeKrcdyl) olrzvmane d,, I roku ulqcznieWykorzystanicspłatyInnc zobowiązaniaRachunki bieżącc i depozytvPozosta1c zobowiązaniaPochodn€ instrumenty finansowe: saldoc. sALDo BŁĘDów I oPUsZcZEŃRazem od A do CD' PoZYCJE FINANSUJĄCEolicjalne akĘva IęZeNowęKlędyty Z MFwExceptional financing

I 5310I tqrz| :zs;sI zl;'nI rłeI rqrI ronzI rr;I lró*

I ,ntI 4-)/|

'ttI -;;.I tu:xI rnsrl tn:łlI słłI z:u

i .r24l ll]6ź{

I :2''I lnłx

I r:zł

L,rlI llłsj :rss| ;r-s| -rsooI I l_lł

).

11321171

1

121_ 1261170233q-17

1195287?1i-\l

16

r87 |

ló5 |

il: I

UIe08 I

82 1

T'DI784 I

-50.1 |

88|4ilI341 |

e02 |

e02 I

{ri0l

720 I

98ts I

ests I

8432 |

1,100 I

17I

| 1371

-81792415332632,2133383935435

20133.s96

570625356

14801836I 8281002

73929

222173

21481219

01219ó375.1708

904ó182711

-Ż7Ż76E

t9

I7302

-266689

- 955ló366532

-225533

-5153I 'llt

655e l

stq i

)7iil |_1!?ó l)94t I

8lq I

h7h{) |

eb4 I

85 1

sa7 I

s12 i

960 I

qnu I

r)lrr ' I-"I4!lń l

I

38Ż_] ]

.r'ł2.1 |

-3b28 I

el)l

4309

- I 13202',7229

38549305

31241089590

20153,11 9

'ł086'/9455

11391894I 8891150

1011048i8.15

1021713695

0695

60114864

901774304t

363077t53124856

19Ż1283

599681362

-872

trt ]

;;i I

-.,0 |

r8e I

tre i

-7r0 I

82.5 I

usIsl0

|

4lo l

|8s I

T3 I

711 |{o) I

r)oi I

6{)e I

4e8 l

-44e I

101564 l

2488 |

-t{r4-r I

.r04r I

-r(rl1 I

nl1l

-9952 I -7t66r.u68 | r167s28255 | 1027541423 I 4r gs(l

168ó | _s763sr)5 I 3qx8iJ68 I t0r*8ró l 920

182 r | 20.10.5 191 I 49(t1

644 | Óo49t)1 I gt7

7se I -8e6:24H I )65)-1U07 I lsJrś2999 l r5]ó168| | 198ór;u i )7A

tiizl 1i't;llse | )644:Lo I 4ol

r81l I D4\l7b I oss57 I r)s

'ł]l | 5333980 | .rJ9s7ó60 l 2980

l3i l7647 I 29818ló9 l 692a1ll I -h7

s:oj I beos

'r':l i "l:.,t-br I rirr:n;n I t(Jhhrun | -:on

l\10 t17)-ri82 I -t7ts ]

-:9:o I ssoo I

rn ] 211lhrr I lll I

te.i I ]l2 |

:o l 16 I

i^u | 1ł7 I

Iq-< I t2l I

rrr-. I tls5 |

' -rlv4 | 3ł9o l:rl rlJ6: 1215

I

i.rlr / tihT I

--'-. | 5srr I

i-:lr 7l8il |

.]9Ą 7Jh4 l

rrll erl

:r \ j '7J4 I

:_:_. | .ł]3 |

' '..] .ł13 |

-:l t)l:oq | -_lłl I

:9ó5 376J I

ó-b ] _]2.l l

t'-o ] Jż.l I

.r, I 11u I

'r 0

-.' I -nl

l ó84l l_ | 155.1

l_ r:z:o |- lł.lzq| .ltltztl | :nrą,J

| ł:xł,l | łuu:s| -488 I -16.11

| :,'u.r | .r2qsI 975 I 1)4I rros I ob5

| :rlł: I t90ql ątlt | 4929

I s:r| 5,łbI 769 I StlI srs I 7es| :nły | ]877| .r:ls I )6r)I ::r l lobll r9łr i rcl1| +r:l t2I rs:,r I l.lel| :i.rs | 2roq| ł:9 l ]h')I :rooi re.roI sqr I se5

I t'l 17

I -\80 I .ilsI sqqs | .1618

I rosqr | 821112 ) ś{l

l0erq | slsl496e | 6-1s2

-161 I -ltl513u I hr7.+1691 I s67

- r;u ] -.r-rr I t;l8e I r-5

1824 ] t lt.leir | \\-srr I ..1

łols J0021ó8 i :698-iJil I e

:r,-r ] r u.175 | rinuI Lr

]

ll5 .i I

131 I ;.'ll,l l ]-lłl

2:5q I t-t- i

11 I r-21so I -roe8 l

lńń9 'L.-ari*I ; -il.v I r-:<r,l51o I :'u'

13 l ri i

jj- | u:.380 I r!: :

blrI nPs:nl ^ l

361 s-ifi87 | -u-e5937 l ń-59.17 16-

--;st.' I -::..,1

ZIódlo: danc NBP, w'nbp.pi

40

Rachunek kapitatowy dzieli się na kapitały oraz rezerry walutowe. Kapi-tały dodatkowo dzieiimy dodatkowo na krótko- i długoterminowe; jako spe-

cjalne kategorie traktuje się transakcje kapitałowe banków centralnych i bankówkomerryjnych. Do przepł1łvów kapitałowych zaIiczamy równiez inwestycje bez-

pośrednie i portfelowe.

3.3. Równowaga bilansu platniczego

Jak wspomniarro, z rachunkowego punktu widzenia bilans platniczy jest zawsze

równowazony - dzieje się tak w wyniku stosowania zasady podwójnego zapisu.

Dzięki temu salda obrotów rachunku bieżącego i kapitałowego Są Ze sobą ściśle

porviązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapi-talowych skorygowanych o zmianę stanu rezervr.

Deficyt budzetowy oznacza Sytuację' gdy obroĘ kapitałowe nie są w stanie

zrównowazyć obrotów bieżących. Funkcję tę przejmują rezerwy walutowe.Zmniejszenie stanu rezerw walutowych jest najprostszą metodą oceny rozmiarudeficytu. Inną moze być odwołanie się do wspomnianego wcześniej podziałutransakcji na autonomiczne iwyrównawcze. Wielkość transakcji wyrównawczych..uqvznacza wielkość deficytu bilansu płatniczego.

Zadania do samodziel nego rozwaązanaa

3.1. Które z poniŻszych elementów transakcji zostaną zaksięgowane po stronie

,,winien'', a które po stronie ,,ma'' w bilansie płatniczym:a) Przedsiębiorstwo ,,Szynka'' Sp. z o.o. wyeksportowało wyroby wędliniarskie.b) Polska Akcja Humanitarna przekazala pomoce szkolne do szkół w lraku.c) Niemiecki Czerwony Krzyż przekazalpowodzianom w Polsce sprzęt AGD.d) Przedsiębiorstwo ,,Malwa'' przekazało zapłatę za importowane artykuły

chemii gospodarczej.e) Polski student otrzymał stypendium od firmy francuskiej.

3,2. Jeżelt saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego wyniosło - 100 mldUSD, a rachunku kapitałowego i finansowego 75 mld USD, to jak zmieni się

poziom rezerw walutowych kraju? Jak na Stan rezerw wpłynie fakt zaciągnięciaw MFW kredytu na finansowanie deficytu w wysokości 30 mld USD?

3.3. Jezeli saldo rachunku biezącego wyniosło 30 mld USD, a saldo rachunkukapitałowego -50 mld, to jak wplynie to na stan rezerw walutowych kraju?

3.4. określ, CZy w wyniku następujących transakcji powstaje należność, czy

zobowiązanie w bilansi e platniczym:.a) Bank ,,Polski Kredyt'' zaciągnąI kredyt długoterminowy w Bank of London.

41

V

b) Bank Spółdzielczy udzielił kredytu inwesĘcyjnego firmie ,,ABS'' z siedzibąwe Frankfurcie.

c) Przedsiębiorstwo ,,Big Fish" wyeksportowało na Węgry 5000 ton śledzi.d) Przedsiębiorstwo ,,MAKS'' Sp. z o.o. zakupiło w Szwecji sprzęt chłodniczy.

3.5. Przyporządkuj poszczególne transakcje do poszczególnych grup w ramachrachunku biezącego:a) Turysta niemiecki kupił podczas pobytu w Polsce gipsowego krasnala.b) obywatel polski otrzyrnaI odszkodowanie za placę przymusową w czasie

wojny.c) Przedsiębiorstwo X pobrało odsetki od lokaty bankowej w Szwajcarii.d) Pan Kowalski otrzymalwynagrodzenie od firmy portugalskiej za korzystanie

z patentu, który był jego własnoŚcią.e) Przedsiębiorstwo ,,Polska Wełna'' wypłacilo dyłvidendę zagranicznym ak-

cjonariuszom.f) Pani Kowalska otrzymala pieniądze od syna w Ameryce.

3.ó. Uzupełnij brakujące pozycje w bilansie płatniczym kraju X. określwielkośćdeficytu/nadwyzki bilansu płatniczego.

A. RĄCHUNEK BIEZĄ(XTowary: saldoTowary: wpl1łł1' z eksportuTowary: rłyplaĘ za importUsługi: saIdoUsługi: wplyrłyUsługi: wypłatyDochody: saldoTransfery bieżące: saldoTranslcry biezqce: wplyĘTransfery bieżące: wypłatyNiesklasyfikowane obroty bieżące: saldoB' RACHUNEK KAPITAŁo\łY

I FINANSOIIYobroty kapitałoweObroty finansoweC. sALDo BŁĘDÓw I oPUSZCZEŃRazem od A do CD. PoZYCJE FINANSUJĄCERezerwy oficjalneKredyry z MFWExceptional .t'inanc ing

r5303l-5t)

2345

1 250

2670

390041001200

3200

3700

s40

i)

500

Odpowiedzi

3.1. a) ma; b) ma; c) winien; d) ma; e) winien.3.2, Zmniejszenie rezetw o 25 mld; z kredytem MFw zwiększenie o 5 mld'

4Ż

3.3.3.4.3.5.

Zmniejszenie rezerw o 20 mld.a) zobowiązanie; b) na|eżnośÓ; c) należność; d) zobowiązanie'

aj podróżó rugruni"rn"' b) transfery nieodplatne; c) dochody z inwestycji

zagranilznych; d) inne towary' usługi i dochody; e) dochody z inwestycji za-

granicznych; f) transfery nieodpłatne.

4. SDR - jednostka rozrachunkowaMiędzynarodowegoFunduszu Walutowego

4.1. Wprowadzenie SDR

Kryzys Światowy lat trzydziesĘch oraz wybuch drugie1 wojny śrł'iatou ej uzmys-łowiły wielu politykom i ekonomistom potrzebę skoordynowania iłysiłkówi stworzenia ram organizacyjnych, które umozliwiałyby reagowanie na pojawia-jące się okresowe trudnoŚci lub lokalne zaburzenia, tak aby nie rr'płrrvaly onena gospodarkę światową.

W wyniku rozmów prowadzonych na temat międzynarodorr'ej instytucjifinansowej powstały dwa plany ogłoszone 7 kwietnia 7943 r.:

1. Plan brytyjski' opracowany przez J.M. Keynesa we współpracv z eks-pertami Ministerstwa Skarbu, zakladal utworzenie międzynarodorł ego banku,który udzielałby kredytów państwom członkowskim w wysokości 75-r ich prze-ciętnego importu i eksportu w latach 1936_1'939. Kredyt ten mial br'ć realizo-wany w jednostce pienięznej ,,bankor''.

Ż. Plan amerykański, opracowany przez H'D. White'a i H. \Iortenthaua,proponował utworzenie funduszu w lsvocie 5 mld dolarów. któn powstałbyz wniesionych częŚci rezerw walutowych państw członkowskich.

Po konsultacjach na Konferencji Narodów Zjednoczonvch u' sprarr'ie Pie-niądza i Finansów (w Bretoon Woods w lipcu 1944 r.') zdecl'dolłano o utwo-rzeniu dwóch instytucji:

. Międzynarodowego Funduszu Walutowego,

. Międzynarodowego Banku odbudowy i Ronł'oju.System ten przetrwal bez zmian do końca lat sześćdziesiąn'ch. Pierwsza

poprawka modyfikująca zalożenta i rozwiązania zgłoszona została rr' 1966 r.i uwzględniala potrzebę uzupełniania istniejących rezenr' poprzez Snvorzeniedodatkowych środków. 28 lipca 1969 r. pierwsza popralr-ka rr'eszła w zycie.W ramach tej poprawki członkowie MFW uzgodnili unł'orzenie rr'łasnego środ_ka rezetwowego pod nazwą specjalne prawo kred1.towe (ciągnienia). ang. specialdrawing right - SDR. Dokonano dwóch emisji subskrypcji SDR, które osiągnęływartość Ż7,4 mld SDR. w 1991 r. została Zaploponowana nowa subskrypcja(special one-time allocation) na kwotę 42,87 mld SDR.

44

SDR mogą być uzywane w rozliczeniach między państwami i MFW oraz

między państwami i 15 instytucjami powiązanymi z MFW. Są jednostką roz-rachunkową MFW i stanowią punkt odniesienia w rozliczeniach organizacjimiędzynarodowych.

Wartość SDR w różnych okresach określana byla w rózny sposób. Po-czątkowo wartość 1 SDR wynosiła 1/35 uncji złota, czyli ok. 1 USD(do rozpadu systemu z Bretton Woods, pomimo dwukrotnej dewaluacji do-1ara na początku lat siedemdziesiątych). W latach 1974-19B0 wartośćSDR opierała się na koszyku 16 walut. od 1981 r. określana była codzienniena podstawie koszyka 5 walut państw o najwyższym eksporcie dóbr i uslug(dolar amerykański, marka niemiecka, jen japoński' funt szterling, frank fran_

cuski).Koszyk walutowy moze być rewidowany w okresach pięcioletnich.

W związku z wprowadzeniem euro frank francuski i marka niemiecka zostałyzastąpione w koszyku wspólną walutą europejską. W chwili obecnej koszyktworzą więc cztery waluty. Koszyk SDR od 1 stycznia 2001 r' kształtuje sięnastępująco:

Waluta Udzial w koszyku

ET]R 0,427

JPY 70q

GBP 0.0971

USD 0.587

Analizując konstrukcję koszyka SDR, naleąv nvrócić uwagę' że ,udzialw koszyku'' nie ma charakteru procento\Ą,ego. Nalezy interpretować go jako

,,fizyczną" ilość waluty' która twolz'v koszyk.

4.2. Kalkulacja WartoŚci sDR

Wartość SDR moze być obliczona w dowolnej walucie, którą naz1łva sięwalutą odniesienia' Warunkiem jest znajomość kursów walutowych pomię-

dzy walutą odniesienia a walutami tworzącymi koszyk. W przykładzie 4.1

obok udziałów podane są kursy walutowe waluĘ z koszyka w USD. USDjest więc walutą odniesienia. Nalezy zwrócić uwagę' ze kursy podane są

w notowaniu bezpoŚrednim, tzn. podano ilość waluĘ odniesienia,któraprzy-pada na 1 jednostkę waluty z koszyka. Oczy'rruiście określenie, z jakim noto-

waniem mamy do czynienia' wymaga podstawowej znajomości krrrsów walu-

towych.

45

)

Przyklad 4.1

Waluta UdzialKurs walutowy

(waluta odniesienia USD)

EUR 0,4Ż"7 1,1234

JPY 70q 0,0091

GBP 0,0971 1,44Ż7

I]SD 0,587 1.0000

Możliwe jest równiez lĘcie notowań odwrotnych (pośrednich), czyli okreś-

lenia ilości waluty z koszyka przydającej na 1 jednostkę waluty odniesienia.W przykładzie 4'Ż walutą odniesienia jest PLN, a kursy podano w notowaniupośrednim.

Przyklad 4.2

Waluta UdzialKurs walutowy

(waluta odniesienia PLN)

EUR 0,42'7 0,Żz38

JPY Ż0,9 28,98

GBP 0,0971 0,166'7

USD 0,587 0,2591

W praktyce zanvyczą notowania EUR, JPY oraz USD podaje Się w noto-waniu bezpośrednim, natomiast GBP - w pośrednim.

Obliczenie wartości SDR polega na określeniu wartości jednostek waluto-wych tworzących koszyk. Będziemy więc obliczać ekwiwalentv poszczególnychwalut tworząrych koszyk w walucie odniesienia, tzn. jeżeli wiem\'. ze do koszykawchodzi Ż0,9 jenów, nalezy obliczyć,jaka jest ich wartość w walucie odniesienia,według kursów na dany dzięń. OkreŚlenie wartości SDR mozna więc podzielićna dwa etapy:

o etaP I: obliczenie elaviwalentów dla poszczególnych $'alut w walucieodniesienia,

o etaP II: sumowanie ekwiwalentów.Ekwiwalent obliczamy w za|eżnośCi od przyjętej metody kwotowania (bez-

pośrednie albo pośrednie). Jeżeli mamy do czynienia Z notowaniem bezpo-średnim (ilość waluĘ odniesienia przypadająca na jednostkę waluĘ koszyko-wej), nalezy przemnozyć ldzial w koszyku przez kurs walutowy:

46

ekwiwalent = udzial x kurs,

czyhj

Waluta UdzialKurs walutowy

(waluta odniesienia USD)Ekwiwalent w walucie

odniesienia

EUR 0,1Ż7 1.1Ż34 0,4Ż7 1,1234 '_ 0,479'7

.TPY 70q 0,0091 20,9 0,0091 - 0,1902

GBP 0,0971 1.44Ż7 0,0971 I,44Ż1 = 0,1401

USD 0,587 1.0000 0,587. 1,0000 = 0,587

Jeżell kursy walutowe Zostały podane w notowaniu pośrednim, na7e4Zastosować następujący wzór:

udztalekwiwalent = kurs'

a wlęc:

Waluta Ildz.ialKurs walutowy

(waluta odniesienia PLN)Ekwiwalcnt w walucie

odniesienia

EUR 0,427 0.Ż238 0,42710,2Ż38 _ 1'9080

JPY tno 28,98 20,9128,98 = 0,7212

GBP 0,0971 0,166'7 0,097U0,1661 = 0,-s825

USD 0,587 0,2591 n 5x7,1 t75q1 = 1 2655

Niezaleznie od przyjętego Sposobu, ekwiwalent w walucie odniesienia jestdla nas informacją, ile kosztuje w waiucie odniesienia dana ilość jednostekwaluty koszykowej (udział). odwołując się do przykładu 4.1, ekrviwalent eurow walucie odniesienia wynosi 0,479], CZłIi 0,42'/ jednostek euro kosztuje (we-

dług danego kursu) 0,4797 UsD.Następnie Sumujemy otrzymane ekwiwalenĘ, uzyskując następujące wy-

niki:

Waiuta UdzialKurs walutowy

(waluta odniesienia USD)Eloviwalent w walucie

odniesienia

EUR 0,4Ż'7 1.1231 0,427 1,1Ż34 = 0,4797

JPY 20.9 0,0091 20,9 0,0091 :0,1902

GBP 0,0971 1,1421 0,0971 1,4427 = 0,I40I

USD 0,587 1,0000 0,587'1,0000 = 0,587

ISDR= 1,3970 USD

47

)

Waluta UdzialKurs walutowY

(waluta odniesienia PLN)Ekwiwalent w walucie

odniesienia

EUR 0.421 0,2238 0'4Ż110'2238 = 1'9080

JPY 70q 28.98 20.9/28,98 = 0.7212

GBP 0,0971 0.166'7 0.091 110,166'7 = 0'5825

USD 0,587 n rSql 0.-i87/0,25qi = 2,2655

tSDR= 5,4772 PLN

Dla podanych kursów walutowych wartoŚć 1 SDR to 1,3970 USD.

Dla podanych kursów walutowych wartość 1 SDR to 5.4772 Pt'N-

Zadania do samodzielnego rozwaązan a

4.1. Ile rlolarów kanadyjskich trzeba zapłacić Za 1 SDR. jeze1i kurs;' walutowe

Są następujące: NLG/USD = 0,3823; CAD/USD = 0'6400; GBP,''USD = 1,4005;

USD/PLN :3,]857 JPY/USD =0,0091; USD/EUR = 0,8'ł26'

4.2. Ile franków szwajcarskich trzeba zaplaciĆ za 1 SDR, jeżeli 1 CHF kosztuje:

0,217I USD, 0,0919 GBP, 15,1972 JPY i 0,3981 EUR?

4.3. Ile SDR trzeba zapIaciĆ za koronę smvedzkąna dziefi 28 listopada 2002 r',jezeli kursy walut kształtowały Się następująco: SEK/USD = 0,1316;

CAD/USD = 0,6410; GBP/USD = I,4405; USD/EUR = 0,8426:

100 JPY/USD = 0,9201; USD/PLN = 3,8Ż73?

4.4. Kursy walut kształtują Się następująco: EUR/USD = 1,0112;

GBP/USD = 1,578Ż; USD/JPY = 1Ż3,36; PLN/HUF = 62,30: USD/PLN =

= 4.0111. oblicz wartość 1 SDR w HUF.

4.5. Kursy walut kształtują Się następująco: EUR/USD = 1,0112;

GBP/USD = I,5'7BŻ; USD/JPY = 123,36; PLN/HUF = 62,30: USD/PLN =

= 4,0111. oblicz wartość 1 SDR w JPY.

4.6. Kursy walut kształtują Się następująco: EUR/USD = 1,0112;

GBP/USD = 1,5JB2; USD/JPY = IŻ3,36 PLN/HUF = 62'30; USD/PLN =

= 4,011l. oblicz wartość 1 SDR w GBP.

4B

Kurs w stosunku do

waluĘ odniesienia (PLN)Udział w koszykuWaluta

4.7. obItcz wartość 1 SDR w PLN.

4.8. oblicz Wartość 1 SDR w USD.

4.9. ob]ricz wartość 1 SDR w USD.

4.10. oblicz wartoŚć 1 SDR w PLN.

49

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

waluty odniesienia (USD)

EUR 0'4Ż'7 0,8Ó54

JPY 20,9 12Ż,73

GBP 0,0971 0,6755

USD 0,587 1

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

waluty odniesienia (USD)

EUR 0,4Ż7 1. r889

JPY )rl q 123.89

GBP 0.0q71 1.1E87

USD 0,587

Waluta Udzial w koszykuKurs w stosunku do

waluty odniesienia (PLN)

EUR 0,4Ż'7 0.219Ż

JPY 70q 0.0356

GBP 0,0971 0,14'7'7

USD 0,587 3,e842

*/

4.11. Oblicz EUR/SDR.

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

waluĘ odniesienia (EUR)

EUR 0,4Ż7

JPY )r) q 126,36

GBP 0,0971 1,4581

I]SD 0,587 1,1 703

4.12. oblicz wartośĆ 1 SDR w GBP, wiedząc, że: 100 JPY/PLN = 3,6893;

GBP/PLN = 6,JJ1Ż.

Waluta I]dział w koszvkuKurs w stosunku do

waluĘ odniesienia (GBP)

EUR 0.421 0,675Ż

JPY 70q

GBP 0,097t] I

USD 0.587 1,7010

4.13. Znając następujące kursy walutowe, oblicz wartość 1 SDR w dolarachaustralijskich (AUD) i w dolarach kanadyjskich (CAD) oraz kurs JPY/SDR.Uwaga: w podanych poniżej kwotowaniach występują notowania bezpośredniei pośrednie.

Waluta lOO.TPY

GBP 0,s428

USD 1,0815

EUR 0,7931

PLN 3,6872

AUD 1,3049

CAD 0,8261

4.14. oblicz wartość 100 SDR w koronach szwedzkich (SEK) oraz oblicz, IIe

wynosi kurs PLN/SEK, jeżeli 1 SDR = 5,7318 PLN.

50

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

waluty odniesienia (SEK)

ET]R 0,4Ż'7 9,0696

JPY ?nq 1 3,8889

GBP 0,0971 13,1 1 10

I]SD 0,587 7,'7170

4.15. oblicz wartość 1 SDR w forintach węgierskich (HUF)' jeżeli:

100 HUF/EUR = 0,3949;100 HUF/USD = 0,4558; 100 HUF/GBP = 0,2683;

JPY/HUF = 0,Ż0Ż9.

4.1ó. oblicz wartośĆ 1 SDR w dolarach kanadyjskich (CAD)' jezeli wiadomo,że: PLN/USD = 0,38Ż3; CAD/USD = 0,6400; GBP/USD = I,4455;USD/E'UR = 0,84Ż6; USD/JPY = 123,56.

4.17. obliczwartość 1 SDR w jenach (JPY)' Ile wynosi kurs EUR/GBP orazPLN/JPY, jeżeli PLN/USD = 0,Ż507?

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

waluty odniesienia (JPY)

EUR 0,4Ż'7 52.310'l

JPY 70q 1

GBP 0,0971 18,3286

USD 0,587 109,83

4.18. oblicz wartość 1 SDR w koronach czeskich (CZK), Znając następującekursy walutowe: SEK/DKK = 0,8251; DKK/GBP = 0,09Ż4; EUR/USD =

= 7,7944; USD/SEK = 7,5Ż56; DKIICZK = 4,37IB; 100 JPY/GBP = 0,5255.

4.L9. Ile wynosi kurs JPY/GBP i EUR/JPY?

Waluta Udział w koszykuKurs w stosunku do

r,'aluty odniesienia (NOK)

F,T]R 0,4Ż'7 0.r27'/

JPY 70q

GBP 0.0971 11,9442

USD 0,587 0,1424

1 SDR = 10,5110 NOK

51

4.20. I|e wynosi kurs SDR/AUD, jeżeli: AUD/USD = 0,76Ż8;

EUR/AUD = 1,6494; NOK/GBP = 0,0836; 100 JPY/NOK = 6,5089;

NOK/AUD = 0,Ż00]?

Odpowiedzi

4.1. SDR/CAD = Ż,Ż1'B8.4.2. SDR/CHF = 6,285Ż.4.3. SDR/SEK = 10,8359.4.4. SDRiHUF = 335,Ż0Ż4.4.5. SDR/JPY = 1.65,475I.4.6. SDR/GBP = 1.,1765.

4.7. SDR/PLN = 5,6544.4.8. SDR/USD = 1,3944.4.9. SDRruSD = 1,4080.4.10. SDR/PLN = 5,6881.4.11. EUR/SDR = 0,8095.4.12. SDR/GBP = 0,8444.4.13. SDR/AUD = Ż,037Ż; SDR/CAD = I,8897; JPY/SDR = 0,0064'

4.14. I00 SDRiSEK = 1 118'05; PLNiSEK = 0,5IŻ7.4.15. SDR/HUF = 315,51.4.16. SDR/CAD = Ż,Ż438.4.17. SDR/JPY = 156,01; EUR/GBP = 0,6490; PLN/JPY = Ż7,5344.

4.18. SDR/CZK = 39,0Ż68'4.19. JPY/GBP = 0,0069; EUR/JPY = 99,84.4.20. SDR/AUD = I,9799.

5. Euro

5.1. Wprowadzenie euro

1 sĘcznia 7999 r. rozpoczę|a funkcjonowanie Unia Gospodarcza i Walutowa

- UGw (Economic and Monetary Union - EMU), będąca ukoronowaniem

długiego procesu integracji gospodarczej, zapoczątkowanej w latach pięćdzie-

siątych XX wieku. Początkowo do UGW przystąpiło 11 państw członkowskich

- w.szystkie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Danii, które skorzystały z klauzuliopt-out, oraz Szwecji i Grecji, które nie spełniły tzw. kryteriów zbieznoŚci

(konwergencji), czyli nie osiągnęły wymaganego poziomu wskaźników ekono-

micznychl. Spośród tych krajów Grecja uzyskała mozliwość członkostwa

w UGW od 1stycznia 2001 r. obecnie zatern do streĘ euro naleąv 12 krajów

czlonkowskich Unii Europejskiej.od 1 sĘcznia Ż0OŻ r. banknoty i monety euro zastąpiły znane banknoty

i monety walut narodowych 12 państw Unii Europejskiej' Niemieckie marki,

francuskie franki, austriackie szylingi, greckie drachmr'oraz rr'alun'pozostałych

państw Unii Gospodarczej i Walutowej definit1łłnie straciir'Status prawnego

środka platniczego.Za kluczowy element UGw nalezv uznaĆ rrspólna jednostkę walutową

euro', podzieloną na 100 centórv. Euro jest jednostką kreolvaną przez Earo-pejski System Banków Centralnvch (ESBC). którr, skiada się z Europejskiego

Banku Centralnego (EBC) oraz bankórr' centralnych krajów, które utworzyły

UGw. System ten przejąl w pelni dorychczasowe uprawnienia narodowych

banków centralnych w zakresie emisji pieniądza oraz ksztaltowania polityki

pienięznej' w tym ustalania poziomu stóp procentowych (początkowo 3%). Zaistotne na\ezy uznaĆ, ze wprowadzając euro, EBC nie ustalił poządanego, z pun-

ktu widzenia gospoclarki, a przede wszystkim wymiany międzynarodowej, po-

ziomu kursu walutowego. Tym samym nie jest zobowiązany do przeprowadzania

] Szczególowe informacje na temat UGW można znaleźĆ w książce: B. Bernaś, B. Ryszaw-

ska-Grzeszczak, P' Kowalik, A. Pictrzak, IJnia Eurclpejska na prełomie ty'siqcleci, Wyższa Szkoła

Zarządzania i Finansów, Wrocław 2002.2 Nazwa euro po raz pier'wszy pojawiła sig w traktacie z Maastricht'

53

[- interwencji na rynkach walutowych w przypadku zmian kursu wykraczającychpoza ustalone widełki wahań.

Wprowadzenie wspólnej jednostki pienięznej zostało poprzedzone ustale_niem nieodwołalnych kursów wymiany (kursy szĘwne) pomiędzy euro a walu-tami krajów członkowskich (tabela 5.1). Kursy zostały Wrażone do za pomocą6 cyfr, do których nie wlicza się początkowego Zera. Euro zastąpiło funkcjonu_jącą wcześniej jednostkę rozrachunkową - ECU (European Currency Unit)w stosunku 1:1.

Tabela 5.1. Kursy wymiany walut narodowych na euro

1 euro (EUR) = 73,7 603 szylinga austriackiego (ATS)

40,3399 franka belgijskiego (BEF) i luksemburskiego (LUF)

5,945'73 marki fińskiej (FIM)

6,55957 franka francuskiego (FRF)

166'386 pesety hiszpańskiej (ESP)

Ż,2037I guldena holenderskiego (NLG)

0,787564 funta irlandzkiego (IEP)

1,95583 marki niemieckiej (DE\I)

200,482 escudo portugalskieeo (PTE)

1936,21 lira włoskiego (ITL)

340,J50 drachmy greckiej (GRD)

Zródlo; Komisja Europejska'

o tym, CZy evro będzie odgrywać Znaczącą rolę w skali międzynarodowej,decyduje wiele czynników doĘczących obszaru tej waluĘ. Spośród nich jakokluczowe wymienia się najczęściej :

o rozmiar i potencjał gospodarczy,. Silę i stabilność gospodarczą'o udział w międzynarodowej wymianie handlowej i produkcji światowej,o odporność na zewnętrzne kryzysy,. brak ograniczeń dewizowych,o wielkość i płynność rynku kapitałowego.Biorąc pod uwagę powyzsze czynniki, można stwierdzić, Ze euro jest obok

dolara amerykańskiego drugą walutą, która moze mieĆ znaczenie międzynaro-dowe. Jednakze same rozmiary danego obszaru gospodarczego i jego udzialw gospodarce światowej nie gwarantują jeszcze walucie tego obszaru sukcesuw skali międzynarodowej; Są wprawdzie warunkiem koniecznym tego Sukcesu,ale nie Wstarczającym. Powodzenie Zalezy od tego, CZy waluta ta będzie mogław skali międzynarodowej odgrywać rolę waluty transakcyjnej, inwesĘcyjneji rezerwowej.

54

Jak wspomniano, kursypoczątkowego zera). Niecznie postać:

5.2. Przeliczanie walut narodowych na euro

walutowe zostały określonemogą więc być zaokrąglane i

1 EUR = 6,55957 FRF'

czyli w postaci ogólnej:

1 EUR = X jednostek waluty narodowej.

oznacza to, ze nie mozna ich zapis1łvać w postaci:

1 jednostka waluty narodowej = X jednostek EUR.

W celu przeliczenia określonej ilości jednostek waluĘ narodowej nalezy po-

dzieliĆ liczbę jednostek waluĘ narodowej przez kurs euro w danej walucie(6-cyfrowy), czyli:

X iednostek walury Ackwiwalent w euro X jednostek walury A = tuffi.

gdzie A jest walutą jednego z krajów członkowskich UGW.

Uwaga: nie wolno przeliczać walut narodowych na euro' mnożąc liczbęjednostek waluĘ narodowej przez kurs odwrotny (czyli waluty narodowej w eu-

ro).

Za pomocą 6 cyfr (bezmogą przyjmować wyłą-

Przykład 5.1

1 EUR = 2,Ż0371 NLG. Ile wynosi

3550

2,20311,

otrzymany wynik naleĘ zaokrąglić do najblizszej jednostki pienięznejdo 2 mieisc po przecinku). Zatem 3550 guldenów = 1610,92 euro.

Przeliczenta tego nie wolno dokonać następująco:

wartość 3550'00 guldenów w euro?

1610.91916 EUR.

3550.0,453780, gdzte1

0,453780 = ,rrUr.

5.3. Przeliczanie euro na waluty narodowe

W celu przeliczenia euro na waluty narodowe nalezy przemnozyĆ llczbę jedno-

stek ęuro przez kurs euro w walucie narodowej (kurs 6-cyfrowy):

ekwiwalent euro kurs euroX jednostek euro x L ,wwalucieA ' wwalucleA

- gdzie A jest walutą jednego z krajów członkowskich UGW.

Przyklad 5.21 EUR = 13,]603 ATS. Ile wynosi wartość 1500 euro w szylingach austriackich?

1500 13,7603 = 20 640,45 ATS.

otrzymany wynik na\eży zaoktąglić do najblizej jednostki pienięznej (do2 miejsc po przecinku).

5.4. Przeliczanie kursówpomiędzy Walutami krajów UGW

W przypadkl przeliczania wartości walut narodowych pomiędzy sobą nalezyobowiązkowo Zastosować metodę kursu krzyzowego' przy czym obliczenia wy-konujemy * O::* etapach.

Przyklad 5.31 EUR = 1,95583 DEM; 1 EUR = 1936,27 ITL' Jaka jest wartość 350 000 liróww markach?

Etap 1

3so ooo rrl = ,#=

180,7599 EUR.

Otrzymany wynik nalezy zaokrągliĆ do 3 miejsc po przecinku. cąvli:

350 000 ITL = 180.760 EUR.

Etap 2180,760 EUR = 180,760' 1,95583 DEM = 353,5358 DEM.

czyli (po zaokrągleniu do najmniejszej jednostki):

350000 ITL = 353.54 DEM.

5.5' Przeliczanie kursów pomiędzy Walutamikrajów UGW a innymi walutami

Do ustalenia kursów pomiędzy walutami krajów członkowskich UGW a walu-tami krajów spoza UGW można zastosować dwie metody:

1) metodę kursu krzyzowego'2) przeliczenie za pośrednictwem euro.

.56

5.5.1. Metoda kursu krzyzowego

Metoda kursu krzyzowego zostala omówiona w rozdziale 1. Polega ona naodpowiednim podzieleniu dwóch kursów ,,na krzyż" przez siebie. Kolejnośćdzielenia za|ezy od tego, czy waluta wspólna w obu notowaniach jest walutąbazową, czy kwotowaną.

Przyklad 5.41 EUR = 1,95583 DEM; 1 EUR = I,79I2 USD. Ile otrzymamy marek niemiec-kich, wymieniając 10000 USD? Ile otrzymamy dolarów, wymieniając 10000DEM?

Wymiana dolarów na marki:

r.9.5-583kurs krzyzowy USD/DE, = ,,rn, = 1,641899.

Wymieniając 10000 USD na DEM, otrzymamy:

10 000 ' I,641899 = 16 418,99 DEM.Wymiana marek na dolary:

kurs krzyzowy DEM/USD = * = 0,609051.1.95583

Wymieniając 10000 DE'M na USD, otrzymamy:

10000 0,609051 = 6090,51 USD.

5.5.2. Przeliczenie za pośrednictwem euro

Przyklad 5.51 EUR = 1,95583 DEM; 1 EUR = 7,1912 USD. Ile otrzymamy marek niemiec-kich, wymieniając 10000 USD? Ile otrz'vmamy dolarów, wymieniając10000DEM?

Wymiana dolarów na marki:

1) wymiana USD na EUR: :* = 8394,895903 EUR;1,1e 12

2) przeliczenie EUR na DEM: 8394,895903'1,95583 = 16418,99 EUR.Wymiana marek na dolary:

I) przeliczenie DEM na EUR: #g = 5112,918812 EUR;1,95593

2) wymiana EUR na USD: 5112,918812'7,791Ż = 6090,51 USD.

Kraje nienależące do Unii Gospodarczo-Walutowej powinny stosować się

do powyzszych zasad przeliczania kursów walutowych. W związku z tym w za-

sadzie nie powinno się stosować w oficjalnych kwotowaniach zapisu, w klórym

5'7

euro byłoby walutą kwotowaną, czyli np. CHF/EUR. Kursy powinny być kwo-towane w postaci: 1 EUR = X jednostek walutowych. Taki sposób kwotowaniaprzyjęto równiez w Polsce, przy czym kurs euro kwotowany jest na ogólnychzasadach, czyli do czterech miejsc po przecinku, a do przeliczeń pomiędzywalutami krajów UGw a PLN stosuje się przeliczenie za poŚrednictwem euro'przedstawione w przykładzie 5.5.

Zadania do samodzielnego rozwaązanaa

5.1. Przedsiębiorca włoski ma zobowiązaniana podstawie kontraktu zawartegow 1998 r., które będą spłacone w 2004 r. Ile euro musi przeznaczyĆna spłatęzobowiązań w wysokości 300 mln lirów włoskich?

5.2, oblicz równowartość 1 mln EUR w:a) frankach francuskich,b) markach niemieckich,c) escudo portugalskich,d) funtach irlandzkich.

5.3. oblicz równowartość 300000 następujących walut w euro:a) peset hiszpańskich,b) drachm greckich,c) franków belgijskich'd) marek fińskich.

5.4. Dokonaj przeliczenia 50000 SEK za pośrednictwem euro na następującewaluty:a) franki francuskie,b) szylingi austriackie,c) guldeny holenderskie,d) liry włoskie,wiedząc, że kurs euro wynosi EUR/SEK = 9,00ŻŻ19,1372.

5.5. Wyraź następujące kwoty w złotych, wiedząc, z. rJ., EUR/PLN =

= 4.5670:a) 1500 FRF,b) 3255 rTL,c) 345 DEM,d) 121Ż3 PTE,e) 231Ż5 GRD,f) 1s60 FrM.g) 3000 ATS.

-58

TI

Odpowiedzi

5.1. 154,94 EUR.5.2. a) 6559 570 FRF; b) 1955 830 DEM; c) Ż00 482 000 PTE; d) 787 564 IEP.5.3. a) 1803,04; b) 8804,11; c)7436,81.; d) 50456,38.5.4. a) 35918,44;b) 75347,71'; c) IŻ066,92; d) 1060Ż49,47.5.5. a) 998,6Ż;b) 7,34; c) 770,3Ż; d) Ż64,07; e) Ż96,37; f) 1'1'45,78; g) 95Ż,09.

\

h,h

T

6. Transakcje terminoweorazswapy kursowe

6.1. Transakcje terminoweRozrózniamy dwa glówne rodzaje rynków' gdzie mozna dokonywać obrotuaktyłvami i instrumentami finansowymi:

o rynek natychmiastowy (spol)' ZiYanY także rynkiem kasow1'm lub bieżą-cYffit

o rynek terminowv-.W przypadku transakcji na n'nku spor dostarr-a n alutr' nastepuje w ciągu

dwóch dni roboczych od dnia zawarcia transakcji.Kontrakty terminowe odznaczĄą się dłuzsnm terminem rozliczenia, li-

czonym od daty spot, charakteryStyczne jest więc ustalenie lr'sn'stkich para-metrów transakcji w dniu jej zawarcia, mimo że jej rozliczenie (dostawa) nastąpidopiero w pewnym terminie w przyszłości. Tym Samym transakcje te wiążą sięz większym ryzykiem niż transakcje Ępu spot.

Zawieranie kontraktów terminowych zapoczątkowano na n'nkach towaro-wych. Pierwsze kontrakty terminowe zostały zawarte na dostarve kukurydzy naGiełdzie Towarowej w Chicago w 1851 r.

Kontrakt terminowy forward to transakcja, w której Stronv uzgadniajądostawę określonej ilości aktywów w określonym momencię-przyszłości. Cenajest ustalana najczęściej w momencie zawierania umowy. Moz.e bi,'ć uzgodnionaw momencie dostawy.

Kontrakt terminowy foruard moze być zawarĘ na różne instrumenty ba-zowe. Mogą to być m.in. metale, surowce energetyczne, Stopv procentowe- FRA, kursy wymiany walut' Kontrakty te nie występują w obrocie giełdowym.W związku z Ęm nie mają określonych standardów oraz powszechnie przyjęfchwarunków obrotu. W dniu rozliczenia kontraktu występuje dostawa i płatność,natomiast w dniu zawierania transakcji uzgadniane są następujace warunki:

. cena.o ilość,. jakość,o data rozltczenia.

60

. miejsce dostawy,

. dodatkowe,w zależności od przedmiotu dostawy.Kontrakt terminowy /otward char akteryzuje się n astępuj ącymi cechami:o jest wiążący dla obu stron'o jest negocjowany w odniesieniu do wielkości kontraktu, miejsca dostawy,

daty dostavy,o jest dostosowany do potrzeb stron.Kontrakty terminowe futures Są umową między stronami, która dotyczy

transferów konkretnych aktywów w ściśle określonym terminie w przyszłości.Kontrakt posiada standardową specyfikację.

Przedmiotem kontraktów futures mogą być:a) towary:o metale,. artykuly spozywcze,. rośliny oleiste'. Surowce energeĘczne;b) instrumenty finansowe:o ceny obli-qacji,. indeks) ekcji,o stoPY procentowe,o kursy wymiany walut.Wspólnymi cechami kontraktów ftłtures na towary i instrumenty finan_

Sowe Są:o standaryzacja,o występowanie w obrocie giełdowym'o publikowanie cen kontraktów,o kompensowanie zobowiązafi i należności poprzez izby clearingowe (roz-

rachunkowe).obrót kontraktami typu ftttures odbrłł'a slę na rłvspecjalizowanych gieł-

dach. Do najważniejszych światowych giełd. na których obraca się kontraktamifutures, należąl:

. Giełda Kupiecka w Chicago - Chicago Mercantile Exchange (CME)'

. Giełda Towarowa w Chicago - Chicago Board of Trade (CBOT)'o Giełda Towarowa w Nowym Jorku - Commodities Exchange of New

York (COMEX),. Nowojorska Gielda Towarowa - New York Mercantile Exchange (NY-

MEX),o Nowojorska Giełda Kaury, Cukru i Kakao _ New York Coffee Sugar

Cocoa Exchange (NYCSCE),. Londyńska Giełda Metali - London Metal Exchange (LME)'

] Reuters, InstrumenĘ pochodne. Wptowadzenie, tłum. M. Ferlak, Dom Wydawniczy ABC,oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001, s. ,16.

6I

Londyńska Międzynarodowa Giełda Finansowych Kontraktów Futures

- London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE)'Międzynarodowa Giełda Ropy Naftowej _ International Petroleum Ex-change (IPE),

. Paryska Giełda FinansowaParis (MATIF),Międzynarodowy Rynek Pienięzny w Singapurze - Singapore Interna-

tional Monetary Exchange (SIMEX),Giełda Kontraktów Futures w Sydney _ Sydney Futures Exchange(sFE).

6.2. Transakcje walutowe terminowe

- Marchó a Terme Intemationale de France,

umowa, na mocy której strony wymieniają międzysobą dwie rózne waluĘ po określonym kursie wy-

miany w określonym czasie w przyszłości.

Terminowatransakcja walutowa

Wśród terminowych transakcji waiuto\łJ'Ch rłvrózniamy transakcje walu-

towe forward oraz transakcje walutowe futures,Walutowe transakcje 'futures polegają na zakupie 1ub sprzedazy danej

waluty za inną w określonym momencie w przvszłości po określonym Z góry

kursie. Są to transakcje o standardowej wielkości i terminie zapadalności.KontrakĘ7żtures nawaluĘ wprowadzono po raz pierwszy w 7912. r. na GiełdzieKupieckiej w Chicago (CME). SprzedaĘ kontraktu7żtures d.'lonuje się w celuochrony przed osłabieniem się danej waluĘ. Natomiast zakup kontraktu chroniprzed umocnieniem się danej waluty.

Kontrakty futures kwotowane są, tak jak kursy walutowe, do czwartego

miejsca po przecinku. Na tej podstawie określa się minimalną zmianę ceny

kontraktu (który ma standardową wielkoŚć). Minimalna zmiana wartości kon-

traktu to zmiana ceny wynikająca ze zmiany kursu walutowego o 1 punktbazowy, czyli o 0,0001 jednostki. Punkt bazowy jest tez nazFvany ,,tickiem".Na przykłacl, dla kontraktu na franka szwajcarskiego (125 000 CHF) mini-malna zmiana kontraktu będzie obliczona następująco: 0,0001 ' 125 000 =

= I2,5 USD.Uczestnictwo na rynku kontraktów futures rwiązane jest z koniecznoŚcią

wniesienia depozytu zabezpieczĄącego' którego wielkość określona jest zwykleprocentowo w stosunku do wartości kontraktu. W zależności od zmian kursuwalutowego na rynku biezącym wielkość depozytu ulega zmianie. W przykladzie6.1 przedstawiono zmiany w wielkości depozytu zabezpteczającego przy kon-traktach kupna-sprzedazy 140000 CHF, w wyniku zmian kursu walutowegoCHF/USD.

6Ż

Charakterystyczne dla notowań futures jest również wprowadzanie limitudziennego dla zmiany ceny kontraktu futures , co ma ograniczaĆ wahania kurso-we będące wynikiem dzialań spekulantów'

Podstawowe różnice między kontraktami terminowymi forward i futures

Kontrakt./orward Kantraktfutures

o obrót pozagiełdowy r obrót giełdowy

. obowiązuje ścisła standaryzacjaobejmująca rodzaje walut, wiel-kość transakcji, terminy realizacji

o konkretne wynegocjowane wa-runki, kwoty i terminy Są w ZaSa-

dzie dowolne

. negocjowane i zawierane prywat-nlę

o nie stanowią wzajemnego zobo-wiązanta stron między sobą, Ęlkozobowiązanie wobec izby clearin-gowej

. bez gwarancji giełdy . obecność izby zapewnia bezpie-czeńs|wo obrotu

. brak depozytu o wymó$ wpłaĘ depozytu

o zazwlczal Są Zawlelane na tra-dycyj nym rynku walutowym (OTC)

C rozliczane są ptzez giełdę w SyS-

temie open outcty (ustne zglasza-nie ofert kupna i sprzedaĘ)

. użlyvvanę w celu:

- zabezpieczenia Ł.- otrzymanta fizycznej dostawv

. używane w celu:

- zabezpieczenia się

- spekulacji

Przykład 6.115 kwietnia zawatto transakcję kupna-sprzedaĄ dwóch kontraktów mie-sięcznych' z któtych każdy opiewa na 140 000 CHF. Kurs realizacji przyjętona poziomie 0,7040 USD za 1 CHF. Zmiana kursu o 0,0001 USD oznaczazmianę wartości dwóch kontraktów o 28 USD' Przy zarejestrowaniu tran-sakcji giełda pobiera depozyt od kazdego kontraktu w wysokości 3000 USD.W ciągu miesiąca nastąpiły zmiany kursu CHF/USD: 0,7015; 0,7070;0,7765:'0,7135.

Zmiany kursu walutowego :

1) 0,7040-0,7015 = 0,0025,

Ż) 0,7015 -0,7070 = - 0,0055,

3) 0,1070-0,'7165 = -0,0095,4) 0,7165-0,11,35 = 0,0030.

63

)

r

Rozliczenie tej transakcji przez giełdę futures:

Wyszczegó1nienie Kupujący Sprzedający

Depozyt ó()00 6000

l) zmiana kursu 28 25 _700 (+700 uzupełnienie) 700

Ż) zmiana kursu 28'55 t54L) - l54U 1+ 84U uzupelnienie)

3) zmiana kursu 28. 95 Ż660 _ Ż660 (+ 2660 uzupeln ienie)

4) zmiana kursu 28.30 _ 8,łt) 840

Do wypłaĘ 93Ót) 6810

Dcpozyt + uzupełnienia 670(.) 9500

Wynik transakcji 2660 'Ż660

Terminowa transakcja forward jest transakcją między stronami, na pod-stawie której waluty są wymieniane według kursu ustalonego w dniu zawarciatransakcji, ale dostawa waluty ma nastąpić w określon1'm dniu w przyszłości.

6.3. Szacowanie Wysokości kursu terminowego

CENA =CENA + KOSZTTE,RMINOWA SPOT PRZECHOWYWANIA.

Na cenę terminową wpłyrvają: cena natychmiastowa oraz tZ\,\. koszĘ przecho-wyvania:

K1 = KrłP,,

gdzie: Ę - kurs terminowy; Ę - kurs natychmiastowy (spol); P, - koszt prze-chowywania (punkty terminowe).

Koszt przechowyvania zalezy przede wszystkim od wysokości opfocen-towania waluty bazowej i kwotowanej kwotowanego kursu terminowego.W związku z Ęm pojawia się pojęcie dyskonta oraz premii.

Dyskonto czy premia?

Jezeli oprocentowanie waluĘ bazowej jest wyższe od oprocentowania waluĘkwotowanej, oznacza to dyskonto dla waluty trazowej na rynku terminowymoraz premię dla waluty kwotowanej.

Jezeli oprocentowanie waluty bazowej jest niższe od oprocentowania walutykwotowanej, oZnaCZa to premię dla waluty bazowej (czyli dyskonto dla walutykwotowanej).

64

Poniewaz dyskonto dla waluty bazowej oznaczajednocześnie premię dlawaluty kwotowanej (i na odwrót - premia dla waluty bazowej oznacza rów-nocześnie dyskonto dla waluty kwotowanej), w dalszych rozważaniach będzie-my określać dyskonto lub premię w odniesieniu do waluty bazowej, a więcbędziemy mówić, że:

o kurs jest kalkulowany z dyskontem, jezeli waluta bazowa ma dyskonto(waluta kwotowana ma premię);

. kurs jest kalkulowany Z premią, jezeli waluta bazowa ma premię (walutakwotowana ma dyskonto).

Przy kalkulacji kursu terminowego w odniesieniu do waluĘ bazowej:o dyskonto _ odejmujemy od kursu naĘchmiastowego;o premię - dodajemy do kursu natychmiastowego.Oznacza to, ze w przypadku kursu terminowego kalkulowanego z dyskon-

tem w przyszlości zaplacimy mniej jednostek waluĘ kwotowanej za jednostkęwaluty bazowej - kurs terminowy będzie więc niższy od kursu natychmias-towego.

W przypadku kursu terminowego kalkulowanego z premią oznacza to, żew przyszłości zapłacimy więcej jednostek waluty lavotowanej za jednostkę wa-luty bazowej - kurs terminowy będzie więc wyżsry od kursu naĘchmiastowego.

Przyklad 6.2Kurs spot EUR/USD = 1,171817,1139.oprocentowanie 6-miesięcznych depozytów na rynku pienięznym wynosi 5,37o

w USD i 4,5va w EUR. Czy kurs terminowy EUR/USD będzie kalkulowanyzpremią, czy z dyskontem, i czryw mviązku z tym będzie niższy. czry lłyŻszy odkursu spor?

. Oprocentowanie.'rluł bazou'ej (EUR) rłł'nosi 4.5%.

. Oprocentowanie walut-v krł'otorvanej (USD) rł_r'nosi 5,37c.o oprocentowanie waluĘ bazorr'ej (EUR)jest niższe od oprocentowania

waluĘ kwotowanej (USD)' Co oznacza d1'skonto dla euro i premię dladolara.

. Poniewaz waluta bazowa występuje z dr'skontem, a waluta kwotowanaz premią, kurs terminowy kalkulowany będzie w z dyskontem.

Prz.vklad ó.3Kurs natychmiastowy USD/PLN wynosi 3,8638. Wysokość oprocentowania3-miesięcznych depozytów w dolarach wynosi 2,B4 o/o w skali roku (p'a.),aw zloĘch 3,55Eo p.a. Jaki będzie 3-miesięczny kurs terminowy kurs terminowyUSD/PLN?

Kurs terminowy 3-miesięczny USD/PLN można oszacować na podsta-wie informacji o oprocentowaniu 3-miesięcznych depozytów dolarowychi złotowych. W tym celu obliczamy odsetki' jakie otrzymamy, lokując przy-kładową kwotę dolarów amerykańskich (np. 1000 000) i jej równowartośćw złotych:

Wyszczególnienie USD PLN

Kurs spol USD/PLN 3,8ó3lJ

Rynek natychmiastowy 1 000 00i) 3 863 800

Oprocentowanie w skali roku Ż,84% 3,55%

odsctki za 3 miesiące 7100 34291,23

Po 3 miesiącach 1 007 100 3 898 091 .23

3-miesięczny kurs terminowy USD/PLN = 3 B98 091,23 : 1007 100 = 3,8706.

oznacza to umocnienie się dolara w Stosunku do złotego na rynku terminowym

- kurs Został skalkulowany Z dyskontem (dyskonto dla dolara i premia dlazłotego).

Koszt przechow}r,vania określany jest równiez w postaci tzw. punktówterminowych. Punkty terminowe są dziesięciotysięcznymi kursu walutowego.

A więc np.:

6 punktów terminowych to 0.0006 kursu terminowego;12 punktów terminowvch to 0.0012 kursu terminowego;

1345 punktów terminorł'r'ch to 0.1315 kl'-su terminowego.

Wyjątkiem Są kwotowania kursórł'podau'anvch z dokładnością do dwóchmiejsc po przecinku (jak np. kurs USD/JPY) - \\' tlrrn prn'padku punkty ter-

minowe oznaczają setne części kursu walutowego. czvli:

5 punktów terminowych to 0'05 kursu lvalutowego;15 punktów terminowych to 0,15 kursu walutowego'

Kurs terminowy oblicza się poprzez dodanie lub odjęcie od kursu naĘch-miastowego tzw. punktów terminowych. Bardzo często punkty terminowe nieposiadają określonego, poprzedzającego je, znaku. W celu uz'vskania kursówterminowych stosuje się następujące zasady:

Układ punktów Waluta bazorvaterminowych ma:

Obliczanie kursuterminowego

kurs spor - punktyterminowe

kurs spol + punkĘterminowe

Uwaga: Znak minus po lewej stronie punktów terminowych i znak plus poprawej stronie wskazują, ze odejmujemy od natychmiastowego kursu kupnawartość punktów terminowych dla kursu kupna i dodajemy do natychmias_

towego kursu sprzedazy wartość punktów terminowych dla kursu sprzedazy'

66

Przyklad 6.4Kurs natychmiastowy USD/PLN wynosi 3,8852-3,8898, a punkty terminowe1-miesięczne dla tego kursu wynoszą 75ll9.Ile wynosi 1-miesięczny kurs ter-minowy USD/PLN?

o Punkty terminowe podane są w układzie niższylwyzszy (punkty termi-nowe dla kursu kupna sąniższe niż punkty terminowe dla kursu Sprze-dury).

o A zatem dodajemy punkty terminowe do kursu natychmiastowego.o Kurs terminowy 1-miesięczny USD/PLN = 3,8852/3,8898

+ 0,0015 + 0,0018

= 3,8862/3,8916o Kurs terminowy został skalkulowany z premią (premia dla dolara, dys-

konto dla złotego).

Przykład 6.5Kurs natychmiastowy USD/JPY wynosi 107,85-109,05, a punkty terminowe3-miesięczne dla tego kursu wynoszą 35lŻ8.Ile wynosi 3-miesięczny kurs ter-minowy USD/JPY?

o Punkty terminowe podane są w układzie wyższylnizszy (punkty termi-nowe dla kursu kupna są wyższe niz punkty terminowe dla kursu Sprze-daży).

o A zatem odejmujemy punkty terminowe od kursu natychmiastowego.. Kurs terminowy 1-miesięczny USD/JPY = 107,85/109,05

- 0,35 - 0,28

= 101,501I08,1io Kurs terminowy został skalkulowany z dyskontem (dyskonto dla dolara,

premia dla jena).

Prąvklad 6.6Kurs naĘchmiastowy EUR^JSD lv.r.'nosi 7.I766-].,1'189, a punkty terminowe2-miesięczne dla tego kursu u;vnoszą -2l+2.

. PunktY terminowe podane sa w układzje -l+ (punkty terminowe dlakursu kupna mająznak ujemnr.. a punkty terminowe dla kursu sprzedaĘmają znak dodatni).

o A zatem odejmujemy punkty terminowe dla kursu kupna od kursu na-tychmiastowego kupna.

o Ponadto dodajemy punkty terminowe dla kursu sprzedazy do kursunaĘchmiastowego spr zedaĄ .

o Kurs terminowy 2-miesięczny EUR/USD = I,1766|I,1]89

- 0,0002 + 0,0002

= 7,176417,1790

Koszt pr zechowyrvania (punkty terminowe, mar ża terminowa) P, może by Ć

obliczony Za pomocą następujących wzorów:

67

ra'

. w formule uproszczonej:i.-i" r

P, = j

-l oo" 'K,

DB,

. w formule rozwiniętej:iptiatno ns- too ogP': A" -- '- 'Is I

l+IOO DB

t *]L.L1OO DB

Kt=K' - ,, ,

'* ,oo ou

gdzie: 16 - stopa oprocentowania (inflacja) waluĘ bazowej; l71 _ stopa oprocen-towania (inflacja) waluty lcwotowanej; K, - kurs natychmiastowy; K1 - kurs

terminowy; t - Iiczba dni dla kontraktu; DB - umowna liczba dni w rokubankowym obowiązująca w danym kraju.

W przypadku kontraktów terminowych na-rlługie okresy _ powyzej 1 roku_ naleĄ przy kalkulacji kursu terminowego s"osorvać następujący wzór:

K = K, (-!ł1l +iu.1\

'

gdzie: l/ - liczba lat.

Przyklad 6.7Kurs natychmiastowy USD/PLN wynosi 3,1 630-3,8390. Oprocentowanie lokatPLN wynosi 595% P.a., & USD 1'50% p.a. oblicz kurs terminowy 6-miesięcznyUSD/PLN.

K, = K,+K,'o.:? . Ł = K,+r, 5'9:;1'5 Ł = \0zzŻ5' K,.r00 L2 100 12

Stąd:kurs terminowy kupna = 3,7630'1pŻŻŻ5 = 3,8467Ż675=3,846'7,kurs terminowy sprzeda4 = 3,8390'7,0ŻŻ25 = 3,9Ż441'775 = 3,9244,

a więc kurs terminowy 6-miesięczny USD/PLN = 3,8467 -3,9Ż44-

6.4. Korekta kursu terminowego

Banki (instytucje finansowe)' kalkulując kursy terminowe' stosują dodatkowezabezpieczenie w postaci korekty kursu terminowego. Najogólniej mozna po-

wiedzieć, że ,,rozciągają'' kwotowanie (zwiększają marżę na kursie termino-

68

\\rym), pomniejszając kurs terminowy kupna i powiększając kurs terminowy

sprzedaĄ. Mozna to zobrazować w następujący sposób:

Krx(Ą Ktx Krs K,s(ł

gdzie: Ktr _ kurs terminowy kupna; K,5 - kurs terminowy sprzedaży; Ktx1;.')

- kurs terminowy kupna z korektą; Klst-Y)- kurs terminowy sprzedaży zko-rektą.

Korekta kursu terminowego jest najczęściej dzielona na 2, czyli połowa

korekĘ przypadana kurs kupna, a połowa na kurs sprzedaĘ. Wartość korekĘjest obliczana na poclstawie kursów terminowych kupna i sprzedaĄ oraz infor-macji o oprocentowaniu walut, dla których kalkulowany jest kurs walutowy.

WartoŚć bezwzględna korekty kupna jest odejmowana od kursu terminowego

kupna, a wartość bezwzględna korekty sprzedaĘ jest dodawana do kursu ter-

minowego sprzedazy.Do obliczenia kursu terminowego z korektą mozna zastosować formułę

uproszczoną: i*-i* n X.. |rr-ru' n

Ktxlxl=K.n*o'^ ao lż-_zx'^ roo lz.io_ io n X -. lir-i, n

Kl'srł l= K'i*"'' Tnn tz* z K'r' roo rz.lub łacznie:

lr_lgK,,,, = K. + K. -l(x)

gdzie: K.6 - kurs naĘchmiastowy kupna: K,.5 - kurs natvchmiastowy sprzedazy;

ktr(x) - kurs terminowy kupna z korektą; K,si.łl- kurs terminowy sprzedaĘz korektą; X - korekta; lr - infla -ja lub oprocentowanie \valuĘ kwotowanej; 16

* inflacja lub oprocentowanie waluly bazorvej; li - długość kontraktu w miesią-

cach.

Przykład 6.8Kurs naĘchmiastowy USD,PLN wynosi 3,7630 - 3,8390. oprocentowanie lokat

PLN wynos j 5,g5% P.&., 0 USD 1,50% p.a. oblicz kurs terminowy 6-miesięczny

USD/PLN, jezeli bank Stosuje korektę kursu terminowego w wysokości Ż07o.

5.95-l.5 Ó 0.2.' ls,ss-t,sl Óo'ro.r,: K' +K' rou 1zt , n'' loo 'Tz=

= 7,0ŻŻŻ5' K,+ 0,00ŻŻ25 K'.Stąd:kurs terminowy kupna z korektą:

3,7630'(1,0ŻŻŻ5 -0'00ŻŻŻ5) = 3'B383540J5 = 3'8384'

n X ,, ir-iul n

t2 i -2 ^' loo 1z'

)

kurs terminowy sprzedazy z korektą:

3,8390 '(7,0Ż2Ż5 +0,00ŻŻŻ5) = 3,9329595Ż5 = 3,9330,

czyli kurs terminowy 6-miesięczny USD'PLN z korektą Ż0% wynosi3,8384-3,9330.

Dysponując informacją o wysokości kursu terminowego oraz kursu spoldla określonej pary walut' mozemy obliczyĆ premię lub dyskonto (w skali roku)dla waluty bazowej oraz dla waluĘ lovotowanej. Stosujemy następujące formułyobliczeniowe:

. Premia/dyskonto waluty terminowej w skali rocznej dla waluĘ bazowej:

PID=o+ ! too.A\ n

gdzie: K7 - kurs terminowy; K. - kurs natychmiastowy; n _ liczba miesięcyw kontrakcie terminowym.

o Premia/dyskonto waluĘ terminowej w skali rocznej dla waluty kwoto-wanej:

K -K, 12P/D= Id ',- t00.

Przykład 6.9Kurs spol USD/PLN = 3,8960. Kurs 3-miesięczny USD/PLN = 3,8860. Ile wy-nosi dyskonto/premia dla dolara i złotego w skali roku?Dyskonto/premia dla dolara:

PlD =3'8Bq0:?18960 ł 'uu

= - 7,0Ż669vo.3,8960 3

Dyskonto/premia dla złotego:

3,8960 - 3,8860 .P/D =

A zatem dyskonto dla7,02934o/o.

12

T 100 = I,02934Vo.3,BB6O

USD wynosi |.02669do. premia dla PLN wynosi zaś

6.5. obli czanie kursów terminowychdla okresów niepelnych

Punkty terminowe podawane są najczęściej dla pełnych okresów, tj. L, Ż, 3,6 i 12 miesięcy. W przypadku kontraktów dla okresów niestandardowych w celuoszacowania kursu terminowego należy zastosować metodę interpolacji, czylioszacowania kursu terminowego na podstawie innych znanych lcwotowań dlaterminów wcześniejszych i późniejszych w stosunku do szacowanego kursuterminowego. Formuła obliczeniowa określona jest następująco:

70

PT,-PT,,pr = pr,+jEń.(D-Do).

gdzie: PI - punkty terminowe dla szacowanego kursu terminowego;' PT11- pun-kty terminowe dla transakcji terminowej o wcześniejszym terminie zapadalności;PT, _ punkty terminowe dla transakcji terminowej o późniejszym terminiezapadalności;Do - termin zapadalności dla transakcji terminowej o wcześniej-szym terminie zapadalności;Dr _ termin zapadalności dla transakcji terminowejo późniejszym terminie zapadalności.

Przykład 6.10Klient banku chce kupić w transakcji terminowej 1 500 000 USD z datą płatno-ści przypadającą na 29 maja 2000 r. Jaki kurs będzie obowiązywał dla tej

transakcji?Dane:

o kurs natychmiastowy GBP/USD: 1,5392- 1,5402:'o data transakcji: 29 lutego 2000 r. (czwartek);o termin płatności dla transakcji natychmiastowej: 4 marca 2000 r. (po-

niedziałek);o termin płatności dla transakcji terminowej:29 ma1a 2000 r. (środa);o termin płatności dla transakcji 2-miesięcznej:7 maja 2000 r.;o termin płatności dla transakcji 3-miesięcznej: 4 czenvca 2000 r.;. punkĘ terminowe dla transakcji Ż-miesięcznej 2421:o punkty terminowe dla transakcji 3-miesięcznej: 3'1l31.

Obliczenia:e transakcja zostanie zrealizowana po kursie kupna funta rv dolarach, czyli:

1,539Ż;. liczba dni w kontrakcie 2-miesięcznym: 6-1:

. |iczba dni w kontrakcie 3-miesięcznvm: 92 (-ł czemca 2000 r.);

. liczba dni do Ż9 maja 2000 r.: 86;o obliczamy liczbę punktów tęrminowych dla szacowanego kursu termi-

nowego:

PTz, -uju = 0.0024 +0,0034 - 0.0021

(8ó-ó4) = 9.963 lB57 =92-61

= 0,0032 punkty terminowe;

o kurs natychmiastowy: 1,5392:o punkĘ terminowe: 0,0032;o punkĘ terminowe podane są w układzie vyższylniższy, więc naleĘ je

odjąć od kursu spof: 7$39Ż-0$03Ż = 1,5360;o kurs terminowy dla transakcji z datą płatności Ż9 maja wynosi 1,5360.

71

r6.6. obllczanie kursów krzyŻowych

dla transakcji terminowych

Kursy krzyżowe dla transakcji terminowych obliczane Są w taki sam sposób jakkursy krzyżowe omawiane w rozdziale 7.

Przyklad 6.11Dane:

o kurs spor USD/PLN = 3,8340/3,8350;o punkty terminowe dla transakcji 1-miesięcznej USD/PLN: 10/8;o kurs spot USDIC}fF = 1,312011,3130;. punkty terminowe dla transakcji 1-miesięcznej USD/CHF: lŻl1'0.

oblicz 1-miesięczny kurs terminowy CHF/PLN.Obliczenia:

. kurs terminowy USD/PLN = 3,8340-0,0010/3,8350-0,0008 =

= 3,B330l3,834Ż;o kurs terminowy USD/CHF = 1,31'Ż0-0,001Ż11,3130-0,0010 =

= 1,3108/1,3120;

. kurs krzyżowy CHF/PLN = i.fri| '..rq{

= 2.9215,2.925 l:

lub bezpośrednio:

o kurs krz1,żowy CHF/PLN = ##j#'i:i]:j# =

= 2921512.9Ż57.

6.7. Swapy kursowe

Swapy kursowe są najpopularniejszym instrumentem na rynkach finansorłychi dominują wśród transakcji zawieranych na rynku międzybanko\\Tm. Transak-cja swapowa polega na tymczasowym zakupie lub sprzedaĄ jednej waluĘ zadrugą. Transakcje te są równowazne operacji polegającej na zaciągnięciu pozy-czki w jednej walucie, połączonej z udzieleniem poĘczki w drugiej walucie.Swapy są instrumentem wykorzystyłvanym przede wszystkim do:

. zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym (hedging).

. zarządzania strumieniami gotówkowymi,

. spekulacji i arbitrażu.

Swap kursowy transakcja polegająca na wymianie jednej waluty na drugąpołączona z transakcją odwrotnej wymiany w późniejszymterminie.

7Ż

Swapy kursowe są równiez nazywane swapami walutowymi (w odróznieniuod walutowo-procentowych). Najbardziej charakterystyczną cechą tego typuswapów jest to, że nie występują w nich płatności odsetkowe, a jedynie wymianakapitału. Rozrózniamy następujące rodzaje swapów kursowych:

o swaPY na krótkie terminy,o swaPY zlożone z transakcji natychmiastowej i terminowej,o swaPY zlożone z dwóch transakcji terminowych (swapy terminowe).

6.7.1. Swapy na krÓtkie termlny

Terminy

O/N pierwsza transakcja swapowa rozliczana jest ,,dzisiaj".overnight i transakcja odwrotna następnego dnia roboczego.

TiN pierwsza transakcja Swapowa rozliczana jest następnegotomorrow to dnia roboczego, a transakcja odwrotna w terminie spolnext (drugi dzień roboczy)

S/N pietwsza transakcja swapowa rozliczanajest w terminie spot,

spot to nert a transakcja odwrotna następnego dnia roboczego.

S/W pierwsza transakcja swapowa rozliczanajest w terminie qpor.

spot one week a transakcja odwrotna 7 dni po terminie spot.

6.7.2. Swapy zlożone z transakcji natychmiastowej i terminowej

Swap tego typu sklada się z następujących etapórv:o pietwsza z realizowan1'ch transakcji lrr'mianr' rr'alut jest transakcją na_

Ęchmiastową (spot):. druga transakcja jest transakcja terminorra. rozliczaną w ustalonym ter-

minie od dary spor (np. 3 miesiace od daq -por).

6.7.3. Swapy zlożone z dwóch transakcji terminowych(termin za termin)

Swap tego Ępu składa się z dwóch transakcji terminowych o róznych terminachrozliczenia, np.:

o pietwsza transakcja Swapowa wymiany walut jest transakcją z tęrminemrealizacji 2 miesiące od daĘ spof;

o druga transakcja Swapowa wymiany walut jest transakcją z terminęmrealizacji 4 miesiące od daty spol;

. tego typu Swap nazywamy również swapem/orward-fonuard lub swapem

termin za termin.

73

r6.8. Kwotowanie swapów kursowych

W przypadku swapów, tak jak w przypadku transakcji terminow1'ch, równiezmozemy mówić o terminach standardowych (1, Ż, 3, 6 i 12 miesięcy). NieoZnaCZa to, że transakcje te nie rnogą być realizowane w innych terminach- niestandardowych.

Swapy kursowe kwotowanę są - podobnie jak transakcje terminowe- w postaci punktów terminowych' które w tym przypadku nazywamy punktamiswapowymi. Punkty Swapowe odnoszą się do określonego kursu naĘchmia-Stowego' który stanowi punkt odniesienia do rozliczenia transakcji (podobniejak przy kwotowaniu kursu terminowego). Zasady obliczania kursu termino-wego Są w transakcjach swapowych są takie same, jak przy transakcjach ter-minowych, a więc są dodawane lub odejmowane od kursu Spot w zalezności odich uporządkowania (malejące lub rosnące).

Nalezy zwrócić uwagę na fakt, ze lsryotowanie swapowe (kurs kupna i kurssprzedazy) dotyczy drugiej z transakcji swapowych, a więc:

Wyszczególnie nie Kupno Sprzedaż

Spol USD/CHF 1 ) 1.3252

Punkly srvapori'c .r i) 3.5

Operacja dealer sprzedaje dolary'u tran:lrkcjr nanchmir:turreji kupuje dolary w transak-cji terminowej, cąvli:

,,sprzedaje i kupuje"

dealer kupuje dolaryu Lrlnrakcli nrn.hmir:toweji sprzedaje dolirn u transak-cji terminou ej. czrli:

,,kupuje i sprzedaje"

oznacza to, ze do kalkulacji kursu terminowego sprzedaąv'uż1rvamy kursunatychrniastowego kupna, i na odwrót * do kalkulacji kursu terminowegokupna bierzemy cenę Spot sprzedaży. Zwlązane jest to Z tym. ze w transakcjiSwapowej klient jednocześnie kupuje i sprzedaje walutę' choć rea1izuje te trans_akcje w różnym czasie. Tym samym klient nie ponosi dodatkowych kosztówmarĄ bankowej, która pojawiłby się w przypadku, gdyby kupował i sprzedawałwalutę w dwóch odrębnych transakcjach.

Przyklad 6.12Wiadomo, że:

. kurs spol USD/SEK ='7,3040/7,3050;o punkty terminowe dla swapu kursowego S/N (spor b next)'. 7,117,3.

Transakcja jest zawierana po kursie spot 7,3050. Jaki będzie kurs ter-minowy dla tej transakcji?

Punkty terminowe podane są w porządku rosnącym i będą dodawane dokursu spol:

"74

spol usD/sEK 7,30500punkty terminowe + 0,00013kurs terminowy 7,30513

Przykład 6.13Bank kwotuje Swap kursowy następująco:

. Spot EUR/USD = L,79Ż011',1930;o punkty dla 3-miesięcznego Swapu: 1Ż0lI40.

Klient banku chce sprzedać 1000 000 euro w transakcji swapowej. Po jakimkursie będą rozliczone obydwie transakcje swapowe? określ przepIyv,y pienięz-ne na każdym etapie Swapu.

Klient będzie sprzedawał, a następnie kupował euro (,,sprzedaje i kupu-je''). Oznacza to, że dealer podający kwotowanie będzie,,kupowal i sprzedawał''euro. Transakcja będzie więc rozliczana według kursu po prawej stronie kwo-towania:

. Spot EUR/USD = I,19Ż0lI,1930;o kurs terminowy EUR/USD = 7,19Ż0+0,012011,1930+0,0140 =

= 7,Ż040lI,2070:'I etap pierwszy: klient sprzedaje dealerowi euro po kursie 1,1930 USD

za 1 EUR, czyli sprzedaje 1000 000 EUR i kupuje 1 193 000 USD (napodstawie kursu ,q,por 1,1930);

o etap drugi: klient sprzedaje dealerowi USD i kupuje EUR po kursieterminowym 7,Ż070 USD za 1 EUR, czyli sprzedaje 1 193 000 USDi kupuje 988 400,99 EUR (na podstawie kursu terminowego 7,2070).

W przykładzie nie braliśmy pod uwagę kosztów finansowania transakcji orazpotencjalnych zysków wynikających z ulokowania uzyskanvch USD w okresiepomiędzy transakcjami swapu.

Na podstawie informacji o oprocentorr'aniu rł'alut. których wymiany doĘczytransakcja Swapowa' mamy mozlirvość okreś1enia teoretycznego kursu dla swa-pu kursowego. W tym celu mozemv zastosować formułę rozwiniętą i uprosz-czoną. Formuła uproszczona moze bvć Stosowana w przypadku, gdy kwotowaniaobu walut opierają się na tej samej bazie (czryLi takiej samej umownej liczbiedni w roku).

Formuła rozwinieta:

S=K,(,,#)-(,,#)

t.(,,*)

gdzie: S - teoreĘczny kurs Swapu terminowego.

75

rFormuła uproszczona:

S = K, (t"-tu).*.", DB

Na podstawie kursu swapu kursowego możliwe jest również obltczenieróżnicy pomiędzy stopami procentowymi dla walut, których dotyczy transakcjaSwapowa' p opr zez pr zekształceni e formuły upro szczonej :

StR_ K DB,

gdzie Rjest róznicą pomiędzy oprocentowaniem waluty kwotowanej i bazowej(ir-iu)'

Przyklad 6.14Znając kurs spol oraz oprocentowanie walut' oszacuj kurs transakcji swapukursowego USD/CHF:

. spot USD/CHF = I,323011,3240;

. 1-miesięczna (31 dni) stopa procentowa w USD:nalpozyczkowa);

. 1-miesięczna (37 dni) stopa procentowa w CHF:nalpoĘczkowa);

Kwotowania notowane sa na bazie 360 dni.Nalezy zvłróctĆ uwagęż że do kalkulacji kursu kupna krł'otowanego dla

transakcji swapowej uĄrvamy kursu sprzedazy. Analogicznie. dia kalkulacjikursu swapowego sprzedazy uz}Ąvamy kursu spol kupna.

Lewa strona swapu:

Z,IVIl2,37o (lokacyj-

3,2%13,4oń (lokacyj-

311+ 0,023 .

-Prawa strona swapu:

o.o34.j!-n.nrt jl360 360

S = 1,3Ż40.

S = 1.3230'

O,03Ż'.*!!-o,o', fi

I +o.ozl . 31

360

= 0,0010233, czy|l' 10 punktów bazowych.

= 0,0014789, czyli 15 punktów bazowych.

Swap będzie lovotowany w postaci: 1011,5.

76

6.9. obliczanie kursu krzyżowegodla swapów kursowych

Kalkulacja kursu krzyżowego w przypadku swapów kursowych przebiega w na-stępujących etapach:

. obliczenie kursu krzyzowego dla kursów spor;o obliczenie kursów terminowych;o obliczenie kursu krzyzowego z kursów terminowych;o obliczenie punktów swapowych (kurs krzyzowy terminowy _ kurs krzy-

zowy naĘchmiastowy).

Przykład 6.15oblicz kurs l-miesięcznego Swapu terminowego EUR/USD wiedząc, że'.

. spot EUR/PLN = 4,618014,6790;

. spot USD/PLN = 3,788013,7890;o punkty terminowe dla swapu 1-miesięcznego USD/PLN wynoszą:40130. punkty terminowe dla swapu 1-miesięcznego EUR{PLN wynoszą: 80/90;

obliczenie kursu krzyzowego dla kursów spol:

EUR/usD =ffi,T,rrr|= l.23rb l.l35l.

Obliczenie kursów terminowych:

EURiPLN = 4,67 B0 - 0,0040 I 4,67 90 - 0,0030 = 1.67 10 I 4'67 60,

USD/PLN = 3,7880 + 0,0080/3,7890 + 0.0090 = 3.796013,7980.

obliczenie kursu krzyzowego z kursórr, terminou1'ch:

3-miesięczny EURfuSD =# ffi= I.Ż30611'.Ż318.

Obliczenie punktów swapowych:

l,Ż306 - 7,2346 = - 0,0040,

7,Ż318 _ 7,Ż35Ż = - 0,0034.

Swap EUR/USD będzie kwotowany następująco:

spot EUR/USD = 1,Ż34611.,Ż35Ż,

punkty swapowe 40134.

77

Zadania do samodziel nego rozwiązania

6.1. w tabeli znajdują się kursy naĘchmiastowe EUR/JPY i 1-miesięcznepunkty terminowe dla Ęch kursów kwotowane przez 3 banki.

Wyszczególnienie A B C

Spot r62,00ts0 16Ż,00l25 161,80/9s

Punktv terminowe r6t73 L7II4 161r8

a) W którym banku najkorzystniej zakupiłbyś jeny w transakcji terminowej?b) Ile wynosi kurs naĘchmiastowy tej transakcji?c) Jaki jest kurs terminowy 3-miesięczny?

6.2. Firma ',ABC'' Ltd z Denver wyeksportowała towary do Hiszpanii i wy-stawiła fakturę na kwotę 1,5 mln EUR za 60 dni. Jaki powinien być kursterminowy 3_miesięczny, żeby firma nie straciła na tej transakcji, jezeli:. stopa 60-dniowego depozytu dolarowego wl,nosi 5rl,7o p.a.;. stopa 60-dniowej pozyczkt w euro wynosi 6rl.7c p.a.Kurs spol EUR/USD = I,17731I,I728.

6.3. Wyznacz wysokość kursu terminowego SEKĄJSD na:. 1 miesiąc,. 12 miesięcy,wiedząc, że'.

Ęol USD/SEK 7.Ż122_1'2184

I miesiac 78-fl4

12 miesięcy pjr-rr02

6.4. Wyznacz wysokość kursu terminowego 6-miesięcznego EUR/USD, dys-ponując następującymi danymi:o 6-miesięczny WIBoR wynosi 10,8700 7, p'u.;. 6-miesięczny EURIBoR wynosi 6,733L % p.u';. 6-miesięczny LIBoR dla dolara wynosi 5,I'7I9 % p.u.;o kurs spot USDIPLN = 3,813613,8748;. kurs spol EUR/PLN = 4,678014,6788.

6.5. Wyznacz wysokość kursu terminowego 6-miesięcznego USD/CAD' dys-ponując następującymi danymi:. oprocentowanie 6-miesięcznych depozytów w USD wynosi ],5 qa w skali

roku, a l,B5 o/o w CAD;o kurs spor USD/PLN = 3,805013,8Ż00;. kurs spot CAD1PLN = 2,8345lŻ,8365'

7B

6.6. Kurs natychmiastowy kupna wynosi 3,7584 PLN za 1 USD, a sprzedaĄ3,]604 PLN za 1 USD. 3-miesięczny wIBoR = 1I7a w skali roku, 3_miesięcznyLIBOR = 5,9Ż7o w skali roku. Oblicz kurs terminowy 3-miesięczny USD/PLN.

6.7. Kurs natychmiastowy kupna wynosi 2,8983 PLN za 1 CHF, a sprzedazyŻ,9007 PLN za 1 CHF. Inflacja w Szwajcarii rł1'nosi 57o, aw Polsce Żva' obliczkurs terminowy 6-miesięczny dla notowań odwrotnych.

6.8. Roczne oprocentowanie (365 dni) eurodolarórł'wynosi 107o. Stopa procen-towa eurojenów na ten sam okres wynosi 5%. NaĘchmiastowy kurs wymianyUSD/JPY wynosi dziś 10Ż,05l102,B8. Jakiej ceny USD/JPY mozna się spodzie-waĆ za rok? Dolar jest kwotowany w konwencji ACT/360' a jen w konwencjiACT/365.

6.9. Kurs terminowy 6-miesięczny AUD/USD wynosi 0,710510,]1'25' Punktyterminowe 6-miesięczne dla kursu natychmiastowego AUD/USD wynoszą49145.oblicz kurs natychmiastowy USD/AUD, wiedząc, ze bank kwotującystosuje przy kalkulacji kursu terminowego korektę w wysokości 20vo.

6.10. Kurs naĘchmiastowy SEIVUSD wynosi 0,733'7l0,1344. Punkty terminowe6-miesięczne dla kursu natychmiastowego SEI(USD wynoszą 45l49. obliczyćkurs terminowy 6-miesięczny USD/SEK.

6.11. Wyznacz wysokość kursu terminowego 6-miesięcznego CHF/AUD, dys-

ponując następującymi danymi:. oprocentowanie 6-miesięcznych depozytów rł, dolarach australijskich wynosi

6,57o w skali roku, a 3,857c we frankach szw-ajcarskich:. kurs spot CHF/PLN = 2,9050i2.9200. a kurs spot AUD/PLN =

_- Ż,1033lŻ,7044;. bank kwotujący stosuje korektę w rrvsokości II-c.

6.12. Wyznacz wysokość kursu terminorvego 9-miesięcznego USD/JPY' wie-dząc, że:. kurs spor PLN/JPY = ŻB,98l3Ż,34:.. kurs foruard 6-miesięczny USD/PLN = 3.6505/3,6515;. oprocentowanie poszczególnych rvalut jest następujące: 6-miesięczne (p'u.),

USD - 4,7; PLN - 9,4; JPY - 3,2: 9-miesięczne (p.a.): USD - 8,8; PLN- Il,5; JPY - 5,0;

. bank stosuje korektę w wysokośct l5vc.

6.13. Kurs terminowy 6-miesięczny CHF/GBP wynosi 0,431910,43Ż7. Punktyterminowe $-miesięczne dla kursu natychmiastowego CHF/GBP wynoszą 1'ŻlB.

Oblicz kurs natychmiastowy GBP/CHF.

.)

r6.14. odczytaj kursy terminowe, dla których w tabeli zostały podane punktyterminowe. oblicz dyskonto/premię (w % p'a.) dla GBP dla poszczególnychkwotowań terminowych, przyjmując jako podstawę kursy uśrednione.

Wyszczegóinienie GBP/USD

Spot 1,64451r,6478

1 rniesiąc 12ITO

2 miesiace 54156

3 miesiace 78175

6 miesigcy e2le6

9 miesięcy r6str62

12 miesięcy 101 1/1013

6.15. L}-miesięczny kurs terminowy USD/SEK = 7,78Ż217,8222. Wyznacz wy-sokość 1-miesięcznego kursu terminowego SEIVUSD na podstawie danychz tabęli.Ile USD otrzyma klient, który w 1-miesięcznej transakcji terminowejsprzeda 1 500 000 SEK?

Wyszczególnien ie USD SEK

Spor

1 miesiąc E1 ÓE

l2 miesięcy I t.i I .l 23,1

6.16. Tabela ponizej przedstawia układ punktów terminowych.

Wyszczególnienie NOK/PLN USD/JPY USD /PI -N

Spot 0,501 2/0,5089 l0Ż,32lI03,24 3.9507 3.9597

1 miesiąc 1U32 15/ 1i) 5r3

2 miesiace 451s6 33t25 8r12

6 miesięcy 671s9 56149 22,'15

l2 miesięcy T2II T12 98/128 3r) i5

Jak kształtują się następujące kursy: 1 miesiąc PLN/NoK; 2 miesiąceNoI?USD; 6 miesięcy USD/JPY; 12 miesięcy USD/PLN? Ile będą wynosiłypowyzsze kursy, jezeli zastosujesz przy kalkulacji kursu terminowego dodatkowąkorektę w wysokości I0%?

6.17. Klient banku chce sprzedać 1000000 koron norweskich z datą platnoŚci6.IŻ.2003. Kurs Spot USD/NOK = 6,964Ż16,9684. Data transakcji Spot'.

26.10.Ż003 (data rozliczenia spot'. 28.10'2003). PunkĘ terminowe dla kursu

BO

1-miesięcznego (2B.11.2003) wynoszą 35130, a dla kursu 3-miesięcznego(Ż8.01.Ż004) B0l76.Ile wyniesie kurs tęrminowy dla tej transakcji? Ile to będziepunktów terminowych?

6.18. Klient banku chce kupić 2 000 000 JPY w transakcji terminowej z datąpłatnoŚci Ż6'1I' Data transakcji spot to 15.07 (data rozliczenta spot: 11'07).

Układ punktów terminowych przedstawia tabeia. Po jakim kursie zostaniezr e alizow ana transakcj a ?

Wyszczególnienie USDIJPY

Spot I 02,321 103,0 1

3 miesiące (17.10) 2Żl26

6 miesięcy (17.01) 6s/68

6.19. oszacuj poziom 3-miesięcznego kursu terminorł'e-9o USD/SEK, jeżelioprocentowanie 3-miesięcznych depozytów na rynku pienieznr'm wynosi 3,ŻŻEop.a. dla dolara amerykańsklego i 5,ŻBvo p.a. dla koront' snredzkiej. Przy kal-kulacji kursu terminowego zastosuj korektę dyskonta premii lr' rłysokości 57o.

Kurs natychmiastowy SEI9USD = 0,I3ŻŻl0,I399.

6.20. Kurs terminowy ó-miesięczny USD/CHF = 1.3-ł9'] 1.3532. Wiedząc, że6-miesięczny LIBoR wynosi 3,10vo p.a. dla CHF i -l.J_5-r p.a. dla USD orazże bank kwotujący przy kalkulacji kursu terminorr'eso Zastosowal korektę w wy-sokości 10va, obIicz. jaki jest kurs spor CHF USD.

6.2|. Wyznacz wysokość kursu terminorvego 6-miesiecznego EUR/USD, wie-dząc, że oprocentowanie 6-miesięczny'ch deponrólv rł' dolarach wynosi 4,5vo

w skali roku, a w euro 5,B5qC oraz że bank stosuje korektą w wysokości l57o.Kurs naĘchmiastowy EUR^JSD = I'7l-I11.17]'i.

6.22. Wyznacz wysokość kursu spor USD PLN oraz terminowego 18-miesięcz-nego USD/JPY, wiedząc, że:. spot PLN/JPY = 28,9800/32.,3341:. folward 6-miesięczny USDfLN = 3.923ll3,9262;. bank kwotujący przy kalkulacji kursóil' terminowych stosuje korektę w wyso-

kości Ż07o;. oprocentowanie poszczególnych rł'alut w skali roku jest następujące:

Waluta b mleslęcy 18 miesięcy

USD 1.72c/c, 8,75%

JPY 3,2IVo 5,38%

PLN s,38% 9,3370

B1

7r

6.23. Uczestnik rynku nabył 30 stycznia 25 kontraktów kupna 100000 EURz kursem reallzacji EUR/USD = I,ŻŻ30. Minimalna zmiana kursu to 0,0001USD. Przy rejestrowaniu kontraktu giełda pobiera depozyt w wysokości 2000USD. określ, jak ponizsze zmiany kursu wpłyną na wielkoŚć depozytu zabez-pieczającego:1) EUR umacnia się o 0,0002 USD;2) kurs EUR/USD spada do poziomu 7,Ż03Ż;3) kurs EUR^JSD ustala się na poziomie I,Ż2l0.

6.24. Kurs spot U,\HPLN wynosi 0,]0Ż0la,'7060. Punkty terminowe dla swapuT/N wynoszą 0,8/0,9. Jaki będzie kurs terminowy dla tej transakcji? Jakie będąprzepłyvy finansowe dla transakcji realizowanej według lewej strony kwotowa-nia?

6.25. Kurs spol wynosi SE'K',PLN = 0'5115/0,5I25, a dla transakcji 3-miesięcznejSEI?PLN = 0,5ŻI5l0,5ŻŻ5. oblicz dyskonto/premię dla korony szwedzkiej orazdla złotego w skali roku (p.a.).

6.26. Kurs spot DKKIPLN wynosi 0.6021/0.6031. Punkn, terminowe dla swapukursowego O/N lovotowanego przez bank XYZ ur-nosza 0.5,/0.7. Klient bankuchce sprzedać, a następnie odkupić 3 000 000 koron duńskich' Po jakich kursachbędzie realizowana każda z transakcji tego swapu? określ przepłpły finansowew realizacji transakcji swapowej.

6.27. Na podstawie ponizszych danych oblicz 183-dnrowl' kurs terminowyDKI?SEK:

Wyszczególnienie DKK/PLN SEK/PLIr.

Spot 0,612410,6136 0.510510.51 1-5

Punkty terminowe lS-l-tlni 3s/38 2.5,10

6.28. Oszacuj kwotowanie dla 92-dniowego swapu kursowego CHF/SEK, wie-dząc, że spot CHF/SEK = 5,686Ż15,688Ż, a Stopy procentowe są następujące:o stoPY procentowe (p.a.) dla CHF wynoszą: lokacyjna - 3,2vc, pożyczkowa

- 3,5Vo;o stoPY procentowe (p.a) dla SEK wynoszą: lokacyjna - 4,5C/o, pozyczkowa

- 4,7%.

6.29. Na podstawie p oniższych danych podaj kwotowanie dla transakcji 31-dnio-wego swapu EUR/DKK:. spot EUR/PLN = 4,601014,6030;. punkty dla 31-dniowego swapu EUR/PLN: 10115;

82

. Spot DKK/PLN = 0,6lŻ510,6135;o punkĘ dla 31-dniowego Swapu DKIVPLN: 20lI5.

6.30. Inwestor nabył 15 maja 10 kontraktów sprzedaĘ 100 000 EUR z kursemrealizacji EUR/DKK = B,BŻ35. Minimalna zmiana kursu to 0,0001 DKK. Przyrejestrowaniu kontraktu giełda pobiera depozyt w wysokoŚci 10000 DKK.określ, jak poniższe zmiany kursu wpłyną na wielkość depozytu zabezpiecza-jącego:1) kurs EUR/DKK spada do poziomu 8,8Ż1'0;2) EUR umacnia się o 0,0010 DKK;3) kurs EUR/USD ustala się na poziomie B,BŻ40.

6.3I. ZakupiłeŚ 10 kontraktów futures na zakup jenów japońskich po kursie0,0091 USD. WartoŚć 1kontraktu to 12500000 JPY. oblicz minimalną zmianęceny kontraktu oraz zysk/stratę na kontraktach, jezeli kurs walutory SpotUSD/JPY ustali się na poziomie 98,04.

Odpowiedzi

6.1. a) bank C; b) 161,80; c) 76I,96.6.2. 3 miesiące EUR/USD = 1,168411,1699.6.3. 1 miesiąc SE'K'ĄJSD = 0,1384/0,1385;12 miesięcy SEIVUSD = 0,1'407l0,I4I0.6.4. 6 miesięcy E'UR/USD = 1',Ż1'6711',Ż773.

6.5. 6 miesięcy USo764p = I,3437lI,3507.6.6. 3 miesiące USD/PLN = 3,8066/3,8081.6.7. 6 miesiący PLN/CHF = 0,3500/0,3503.6.8. 7Ż miesięcy USD/JPY = 97,2843198.07'55.

6.9. Spot USD/AUD = 1,3955/1.3968.6.10. 6 miesięcy USD/SEK : 7.I7B8 7 .2359.6.11'. 6 miesięcy CHF/AUD = 1,0876'1.0954.6.12. 9 miesięcy USD/JPY = 1'00,37 II2,76.6.13. Spot GBP/CHF = 2,3068/2.3089.6.15. 1 miesiąc SEIVUSD = 0,1300/0,1305; 195 000 USD.6.16. 1miesiąc PLN/NOK = 7,952]lI.9908, z korektą 1',95Ż011',997Ż;

2 miesiące NoK/USD = 0,IŻ7J 10,L302, z korektą 0,IŻ7610,1'303;6 miesięcy USD/JPY = \0I,]61702,75, z korektą 101',7311'0Ż,76;

12 miesięcy USD/PLN = 3,953713,963Ż, z korektą 3,953513,9634.6.17. USD/NoK = 6,9648; dyskonto 36 punktów.6.18. USD/JPY = 102,73; premia 41 punktów.6.19. 3 miesiące USD/SEK = 7,I840l7,6044.6.20. 6 miesięcy CHF/USD = 0,734310,7359.6.21. 6 miesięcy EUR/USD = I,166317,1]03.

)

r6.22. 18 miesięcy USD/JPY = I07,09lIŻ0,80.6.23

Wyszczególnienie Kupujący

Depozyt 50 000

L) zmiana kursu 250. 2 + 500

2) zmiana kursu 250 200 _50000 (+45 000 uzupełnienie)

3) zmiana kursu 250. 178 + 44 500

Do wypłaĘ 90 000

Depozyt+ uzupełnienia 9.5 000

Wynik transakcji - 5000

6.24. Kurs terminowy UAH/PLN = 0,7019. I etap: klient kupuje UAH pokursie 0,7020, czyli kupuje 1 UAH i sprzedaje 0,7020 PLN. II etap: klientsprzedaje 1 UAH po kursie 0,7019.6.25. DLa kursu uśrednionego: SEK - plemia 7,Blvo, PLN - dyskonto 7,667o.6.26. Kurs terminowy DKK,PLN = 0,602210,6032. I etap: klient sprzedaje 3 mlnDKK i kupuje 1 809 300 PLN. II etap: klient sprzedaje 1 809 300 PLN i kupujeŻ999 50Ż,65 DKK.6.27. IB3 dni DKIVSEK = 1,2088/7,2154.6.28. Kwotowanie Swapowe: 144lŻ16.6.29. Spor EUR/DKK =7,010617,0253; punkty 188/255.6.30

Wyszczególnienie Sprzedający

Depozyl 100 000

1) zmiana kursu 100.25 + 2500

2) zmiana kursu 100. 10 - 1000

3) zmiana kursu 100. 20 -2000 (+500 uzupelnienie)

Do wypłaty 100 000

Depozyt + uzupełnienia r 00 500

Wynik transakcji - 500

6.31. Minimalnazmiana 1250. Wynik: zysk 137500.

7 . Kurs parytetowy,predykcja kursów walutowych

7.1. Parytet sily nabywczejlPorównania międ4łlarodowe oparte na parytecie siły nabyrł-czej rvalut lub kursachwalutowych mogą się bardzo różniĆ. DoĘczy to m.in. sytuacji. gdl' kursy walutowenie są kształtowane przez gospodarkę kraju w rwiązku ze znikomr'm jej udziałemw wymianie. W krajach ubozszych mieszkańry często sami produkują tywnośĆ,budują własne mieszkania czy robiąwłasne ubrania. Zadna z *'ch dzialalności niejest akĘwnością rynkową i przez to nie moze być ujęta rł' PKB. Równiez względneceny produktów i usług w poszczególnych krajach są bardzo zróznicowane.

Dlatego też PKB przeliczony według kursu waluto\\'ego moze w niedo-stateczny sposób odzwierciedlać standardy Ęcta rr, poróu'nrrvanych krajach.W celu uniknięcia tego problenru ekonomiści uzyrł'aja innej koncepcji kalkulacjiPKB, a mianowicie pary.tetu siły nabywczej, który dostosou'uje róznice w cenachw różnych krajach przed dokonyrvaniem porównania].

Parytet siły nabywczej (Purchasing Pov,er Pąin' - PPP) jest stopą kon-wersji waluty, która eliminuje różnice w poziomach cen pomiędzy krajami'Wartości wskaŹnika PPP są otrzympvan e poprzez ocene kosztów koszyka dóbri usług dla wszystkich składników PKB i rłr'korn'sĘrł,ane do porównyrvaniawielkości PKB w ńżnych krajach. Kosn'k ten rr 1996 r.'' zawierał 2900 dóbri usług konsumpcyjnych, 34 dobra rządorł'e. edukacrjne i usługi medyczne, 186typów wyposazenia i Ż0 projektów budorł'1anr'ch. obliczeń PPP mozna doko-nyvać przy wykorzystaniu metody rr'ielorr1'mlarowej analizy porównawczej(WAP)' której prekursorami byli Z. Hellrr'i'g. M. CieśIak i W. Pluta, lub stoso-wanej przez organizacje międzynarodorr'e i banki metody dwustopniowej.

Kalkulacja PPP najpierw ma miejsce w grupach produktów, gdzie PPPjest liczony jako Średnia geometn'czna względnych cen produktów tej grupy.

I Na podstawie B. Bernaś. Finanse ntięda.'nalodowe,Wyższa SzkolaZarządzania i Finansów,Wroclaw 1999.

2 D.C. Colander, Economics, hwin. Burr Ridge, Illinois, Boston, Massachusetts, Sydney 1994,s. 173.

3 Wartości PPP są obliczane od 1990 r. co trzy 1ata (1990, r9%, 1996, 1999, 2002).

)

85

Następnie grupy produktów są wazone i uśredniane. NajczęŚciej wartości wskaź-nika PPP są podawane w walucie krajowej w stosunku do jednego dolaraamerykańskiegoa.

Wykorzystanie PPP oddaje jedynie różnice w wielkości zakupionych dóbri usług. Natomiast wykorzystanie kursu walutowego oddaje różnice w wielkościsprzedaży i zakupów oraz poziomu cen na rynku międzynarodowym. Metodętę wykorzystuje Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Jęzeliporównać poziom PKB na 1 mieszkańca obliczony przy wykorzystaniu dwóchwspomnianych metod' to mozna dojść do wniosku, że różnice w dochodachpomiędzy krajami rozwijającymi się zmniejszają się nawet o połowę. Na przy-kład Meksyk mial w 2000 r. PKB na 1 mieszkańca: 5903 USD według kursówwalutowych i 9152 USD wedlug PPPi.

Trudno jest ocenić, która metoda obliczania PKB jest lepsza. Zarównojedna, jak i druga ma wady i zalety. Częśclej stosowana jest metoda określaniaPKB według kursów walutowych, która jest metodą prostszą, niewymagającąskomplikowanych przeliczeń', a rwlaszcza kompletowania niezbędnych danych.WskaŹnik PPP jest częŚciej wykorzysĘwany przy porównwvaniu poziomu roz-woju krajów w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Pozycję konkurencyjną na rynkumiędzynarodowym 1 epiej odzwiercie d1 a kurs walutowr,.

Tabela 7.1. Cena Big Maca q' NlcDonald's(EUR)

Państwo Cena

FrancjaFinlandiaNiemcyHolandiaIrlandiaHiszpaniaGrecjaUSAPolska

3,007qn2,65

2,60Ż,54)50))n1,61

r,45

Zródlo: J'M. Ftjor, Tajemnica hambtugera' .,wprost"12.10.2002, nr 41, s.51.

7.2. ObLczanie PPP6

Kalkulację PPP przeprowadzamy w następujących etapach:1) zebranie informacji na temat cen towarów w róznych państwach (u-

tworzenie koszyka dóbr i usług);

a Na podstawie informacji OECD (www.oecd.org/std/ppp).5 www.oecd.org.ó B. Bernaś, op.cit.

86

2) standaryzacja danych (cen) poszczegóInych produktów;3) ustalenie sum parytetowych dla poszczególnych krajów;4) ustalenie relacji parytetowych (PPP).

Przykład 7.1Etap 1: konstluowanie koszyka dóbr i usług (tabeIa7.2).

Zrórlło; J.M. Fijor.Tajemnica hamburgera, '.wprost_'. 1]'i0':00]. nr -ł]. s' 5] 5_]'

Etap 2: standaryzacja cen prodtłktó**.Standaryzację cen kolejnych produktów przeprowadzamy, dzteIąc wszystkieceny danego produktu przez cenę najrvyższą dla tego produktu, czyli stosującnastępujący wzór:

a;i = aii

" Aim!\

gdzie a i, _ wystandaryzow ana wartość 7-tego towaru w l-tym państwie: a ;1 - W ZI -

tość7-tego towaru w l-Ęm państwie; aimax- maksymalna wartość7-tego towaru.

Tabela 7.2. Wartość podstawowych towarów w niektórych państwach (E'UR)

Towar Ń

oĄ

O

.9z

d'atrLlł

ac(ś

a:i

Oc'toO

Ncf

ai

ad

tł(hp

Biały ch1eb

Ryż (1 kg)Makaron (0,5 kg)Kiełbasa (100 g)

Płatki (375 g)

Coca-Cola (puszka 0,33 l)Woda mineralna (1,5 l)Piwo (0,5 l)Kawa (0,5 kg)MarsKawa w kawiarniWino stołoweSpodnie JeansBułStrzyżenie męskieMydloPertumy (100 ml)Rozmowa telefoniczna

miejscowa (l min)NajtańSZy IiSt

I litr benzynyPrzelot transatlantyckiTaxi (opłata początkowa)

0,46

0,820,800,900,870,400.540,684,100,41

Ż,00

8,9t)

54,7021,40

-s.400,50

L l0.ut)

.08

.30

0'ót)103,00

,36

1,84

2,1,9

0,941,841 qt

0,36

0,910,58lq70'ó6r,76

t J,3Z69,08)5 7l18,93

0.6398.1 2

0.0Ó

0.5ó0.9Ó

tql 7)2.04

1,30)150,83It51,56

0,360,43

0,93

0,82r,709,67

'70,67

?15116,960'8ó

83.24

0.11)

0.ll1.01

509.901.89

0,90r,710,91r,771,40

0,440,680,8771)0'ó8r,54

10,19

66,5524,1Ż19,r70,69

94,16

0.030.391.13

llE.3El --+-)

1,09Ż,05

0,70)1)2,11

0,450,441,1 8A aa

0,99t759,68

5t 17

8,7813'1'Ż

0,7t)

75,61

0.0E0.110.99

339.00l.9t)

1,13

1,790,46

0,847 n)

0,410,960,873,40

0,691,30

5,1,4

OZ,JJ1,4,92

9,2r0,64

16.48

0.030..j9

0.68705.59

1.41

1 ,01

r,l20,70

0,841,55

0,3Ż0,49nR7Ż,67

0,781,20

5,81

61,079,2r

12,35

0,9983.21

0.080.210.76

376.211.r2

0.76) ttq

0,9Er,24l,540.561,03

1,738,03

0,701,40

20,6r6r,3618'0ó11 )5

0,7813,64

0,06{J.38

0,79315,20

Ż'41

2,06) n-)

1,11

7,9Ż1,83

r,200'óó)70)'7)0,98i.68

)) 4)67,Ż9Ż6,9I18,32

0,9940,00

0,11

0,500,98

iń1 q7

3,61

0,70

0,890,60

s5t30,0c29,0C10,0r0.75

1 ,101,65o75o751,1il?i50,451 a<

0,03

0,330,48

750 0f1 /Ę

81

Efekry standaryzacji zostały przedstawione w tabeli 7.3.

Tabela 7'3. Wystandaryzowane wartości produktów

Źróc1ło: opracol'anie własne.

Etap 3: ustalenie sum parytetowych.

W kolejnym etapie Sumujemy wystandaryZowane wartości dla kazdego pańStwa,

uzyskując Sumy parytetowe wedlug następującego wzoru:

u, = iai,.j= I

Wniosek: im v,ryższa Suma parytetowa, Ęm mniejsza siła nabpvcza pieniądza.

Etap 4: ustalenie relacii parytetowch.Po ustaleniu Sum parytetowych mozemy policzyć PPP' czyli relację pary-

tetową, która jest odpowiednikiem kursu walutowego, stosując wzór:

PPPpp = #,

BB

tI

TowaraĄ

oEoŻ

aj.UŃtł

€o

6'aoo

Ń

do.N

E

E.cĄD

Biały chlebRyż (1 kg)Makaron (0,5 kg)Kiełbasa (100 g)

Platki (375 g)

Coca-Cola (puszka {J,33 l)Woda mineralna (1,5 l)Piwo (0,5 l)Kawa (0,5 kg)MarsKawa w kawiarniWino stołoweSpodnie JeansBułStrzyżenie męskieMydłoPerfumy (100 ml)Rozmowa telefoniczna

miejscowa (i min)Najtańszy list1 litr benzynyPrzelot transatlantyckiTaxi (oplata pocZątkowa)

n ?)10,3140,'7Ż1

0,3884,4r20,333

0,5Ż40,Ż440,5110,4141,000

0,3970,'774

0,90'7

0,28Ż0,00-s

1,000

0,12'7

0,5360,5310,5380,37r

0,8931,000

0,8470,7930,9100,3000,883

0,2080,4940,6610,8800,5940,9780,9560,9870.0060.892

il 545

1,01r0

0,85i]0,701

0.556

0,6311.,013

0,7480,5820,1390,3000,4170,333{l 51q

0,8280,8500,4311,000

0.87't0,E85

0,0090,757

0,909n 717

0,8940,9060.515

0,4370,781

0,8200,1630,6640,3670'ó600,3IŻ0,3890,6870,7700,4680,94Ż0,8961,00t)

0,0070,856

0,Ż730'ó961,000

0,'76r0,668

0,5290,9360,6311,0001,000

0,37s0,42'70,4Ż3

0,5261,000

0,62s0,43Ż0,7-s5

0,3260'ó[J40,0070,687

0,'72'7

0,7320'87ó0,6020.790

0,6q40,81 7

0,4r40,362{l q57

0,34Ż09320,3120,4Ż30,6970,650n ))q0,8820,5540,4800,0060'ó95

0,Ż130,6960,60ŻI,Ż530.401

0,4900,785

0,6310,36Ż0,7350,Ż670,4760,2940,3330,7880,6000,2590,9490,34Ż0,6440,0100,757

n 7)10,1290,673

0'óó80,305

0,3690,9540,883n 514

0,7300,4671,0000,6201,000

0,'707

0,7000,9190'8ótJ0,6110,9000,00rJ

0'óó9

n 545

0,6790,6990,6130.657

1,000n ol)1,0000,8280,8671,000

0,6411,000

0,3390,9900,8401,000n q57

1,000

0'95ó0,0100,000

1,000

0,893

0,8671,00i)

I,000

0,3400,4060,5410,4110,7820,2080,1Ż80,3940,Ż930,4550,6250'Ż450,4Ż51,078n 577

0,0080,364

n )11

0,5|J9

0,4Ż50.4440.6óE

Suma 11.,2r2 15.941 I4.q53 14.215 14,091 12.6'74 11.52 1-5.193 r B. i05 10,28-5

Tabela 7.4. Relacje parytetowe

PLlN PLIF PLIH PLAV PL/G PLiTI PLII PL/F PLruSA

0,7033 0.75 0,7888 0.7957 0.8816 0.973012 0,738 0.619Ż9 1,0902

Zródlo: opracowanic wlasnc

gdzie: K _ państwo waluty kwotowanej; ,B _ państwo waluty bazowej.Relacje parytetowe obliczone dla danych z przykladu 7.7 zostaly przed-

stawione w tabeli 1.4.

7.3. Kurs parytetowy

Po ustaleniu relacji parytetowych mozlirve iest obliczenie kursu parytetowego(KP). Kurs parytetowy to kurs walutow1- skorygowany Za pomocą relacji pary-

tetowej:

Wpvp = PPP. u Ka ,,

gdzie: KP - kurs parytetowy; K - kurs u'alutou-".NaleĄ pamiętać, że aby policzyć kurs1' parytetowe, musimy dysponować

kursami walutowymi.Takie same obliczenia, zarówno re1acji par}1etowych, jak i kursu paryteto-

wego' mozna zastosować dla jednego produktu. którego cena spełnia funkcjęSumy parytetowej. NajczęŚciejjest to robione Za pomocą tzw. indeksu Big Macaopracowanego przez,,The Economist''. W kalkulacji kursu parytetowego lubrelacji parytetowej w miejsce Sum pantetorrr'ch podstawiamy cenę Big Macaw danym kraju. Nalezy przy tym pamietać. abr'cenl'kanapki były podstawionew tej samej walucie.

Przyklad' 7.ŻOblicz kurs parytetowy HUF/PLN. u-iedzac. ze:

. spot PLN/HUF = I,7735;o Big Mac kosztuje w Polsce 1.57 USD:. Big Mac kosztuje na Węgrzech 1.]2 USD.

KP11L]p ' p1^- = PPPpor.sr'ł \\ EGRY ' K.'uo/.I-N '

Kurs spol PLN/HUF = l,7735,a więc kurs HUF/PLN = #., # = 0'0056'

toteż:

r.57KPHU eLx = ffi'0.005ó = 0.0072.

B9

I'I

-T

7.4. Predykcja kursów walutowych7

W rozdziale 1 zostały podane czynniki, które wpływają na kształtowanie siękursów walutowych. Jednym z najistotniejszych jest inflacja. Na podstawióza\eżności pomiędzy zmianami kursów walutowych a zmianami inłaryjnymimozemy plognozowaĆ przyszłe kształtowanie się kursu walutowego, stosującnastępującą formułę:

Ka/,ą,,,= Kr/u,,+Ks, a.,f Ksp1.,,,'700

' K, /o.,' (io,,,- iu,,,),(ą.' -16.,"+ 100

gdzie: KB/,t,,, - kurs waluty kraju B w walucie kraju A na koniec okresu tt, KB/,t.,- kurs waluty kraju B w walucie kraju A na koniec okresu t; Kspr,,,, - kurswaluty kraju B w walucie kraju A na koniec okresu tu, i,t,,o- inflacja'w krajuA w okresie to, ia,,,,- inflacja w kraju B w okresie to i,ą,,,- prognozowana inflacJaw kraju Aw okresie tt,i.ą,,, - prognozowana inflacja w kraju B w okresie /1.

Przykład 7.3.Dysponując następującymi danymi. oszacuj przerł,idywany kurs walutowy nakoniec 1999 r.E:

. inflacja w Polsce w latach 1995-1998 (J.994 = 100): I90Vo;

. inflacja w USA w latach 1995-1998 (1994 = 100): 110%;

. przewidywana inflacja w 1999 r. w Polsce: 109%:

. przewidpvana inflacja w 1999 r. w USA: 102%;o USD/PLN na dziefl31.12.1994 r.: Ż,44;. USD/PLN na d2iefi31.12.1998 r.: 3,50.

obliczamy zmianę kursu walutowego w okresie 31.12.7994-31.12.199B:

3,5012,44. 100 = 743,44.

Obliczamy różnicę inflacji w Polsce i USA w latach 1995-1998:

(190- 110)+100 = 180.

Obliczamy różnicę przewidyrvanej inflacji w Polsce i USA:

109%-I0Żoń = 7%.

Obliczamy przewidpvany kurs walutowy na koniec 1999 r.:

USD/PLNresq = 3,5 *'1}=4^o 3.5 0.07 = 3.6952.Iti(t

7 B. Bernaś, op'cit.s lbidem. s. 150-l5t

90

Zadania do samodziel nego rozwiązania

7.1. oblicz kurs parytetowy dolara w koronach czeskich' mając następującedane:. cena Big Maca w Czechach wynosi 54 CZK:. cena Big Maca w USA wynosi 2,56 USD;. kurs walutowy wynosi 34,4 CZK za 1 USD.

7.2. Ile dolarów kanadyjskich trzeba wydać na zakup 1 USD według kursuparytetowego, jeżeli cena Big Maca w Kanadzie rłr'nosi 1,97 USD, a w USA2,56 USD. Kurs walutowy wynosi 0,1042 USD za 1 CAD.

7.3. Mając dane nierzeczywiste dotyczące cen pięciu produktów w takiej samejjednostce pieniężnej w czterech krajach, ob1icz rełacje parytetowe dla kursuparytetowego walut wymienionych państw wz-gledem złotego (kurs bezpośre-dni). Ceny kształtowały się następująco:r wPolsce: A-7Ż, B_ 130, C-Ż2a0, D_0.0'i. E -650:. wNiemczech: A- 8, B - 60, C- 1500, D - 0.11. E - -150:

. w Szwecji: A_ Ż5,B - 1Ż0, C _ 2Ż00,D - 0.1. E -';50:

. w Rosji: A_ Ż7,B - 40' C - 1900, D - 0,02. E -'500.

7.4. Wyznacz kurs parytetowy USD we frankach snłajcarskich. jeżeli:. spot USD/PLN = 3,8990;. Spot CHF/PLN = Ż,99Ż3;o Big Mac kosztuje w Szwajcarii 3,67 CHF. a u USA - 2.56 USD.

7.5. Na podstawie cen w euro oblicz kurs pantetogl USDTEUR i USD/SEKoraz podaj parytet siły nabylrczej korony rr'zgledem euro, wiedząc, że spotEUR/USD = 1,2008, a spot USD/SEK = 7.3022.

Ktaj Coca-Cola Benzyna Smirnoft Plrta CD Suma

USA 1,00 0.45 9.-l_ś 13,88

Niemcy I.I2 0,80 i 1.1-1 15,31

Szwecja 1.2 1 0.87 ó.óó 17,48

7.6. Na podstawie cen w euro oblicz kurs parytetowy EUR/DKK wiedząc, żekurs spol EUR/PLN = 4,673I, a spot DKK/PLN = 0,6010.

Kraj 6 jaj świeĄch Tomb Raider Levis 501 Mlęko Żvo Suma

Francja I,ŻI 5 1,96 69,36 oq7

Dania 1,59 48,04 70,17 0,59

Polska 0,50 39.00 60,97 r) {)

9I

7

7.7.Ile wynosi kurs walutowy EUR/HUF, jeżeli kursy parytetowe wynoszą:KPLl5DTpLrp = 1,7646:' KPgsplsgp = 101,10, a Big Mac kosztuje: w USA - 2,56USD, w Austrii _ 2,62 USD, a na Węgrzech - 1'22 USD.

7.8. Na podstawie cen w euro oblicz, ileparytetowego za 1. PLN oraz za 1 SEK,stępujące:o USD/EUR = 0,8333;o PLN/SEK = 1,9678;. USD/SEK = J,3ŻŻ4;o EUR/PLN = 4,5Ż34.

EUR trzeba zapIacić według kursuwiedząc' ze kursy walutowe Są na-

Towar Polska Niemcv Szwccja

Kaseta ,,Titanic" 14,6 15.33 Ż6,60

List zwykły 0, 15 0.56 0.4ó

Bacardi (U.7 l) 20.16 I()'2Ż rr,2'7

Lalka Barbie 25.60 1-5.31 21.50

Fiat Marea l.6SX r I 195.(X) 13'1-53.ó0 13 468.10

7.9. Wyznacz kurs parytetowy franka szwajcarskiego w forintach węgierskich,wiedząc' ze kurs PLN/HUF = 62,30, CHF/PLN = 2,7230' a cenY w poszczegól-nych krajach wyrazone w euro kształtują się następująco:

Kraj Barhie BuĘ Nike Nutella N1asło 2-50 g

Węgry 25,60 85,30 1.58 0.56

Szw'ajcaria 31.30 qg 71 )0) 1.11

7.10. Inflacja w Danii w okresie 7996-2003 wyniosla 722%; w tym samymokresie w Szwecji - 7l]o/o (1995 = 100)' Kurs w dniu 31.12'1995 r. wynosił0,]950 DKKza 1SEK, aw dniu 3r.7Ż.Ż003 r.0,8312 DKKza 1 SE'K. Wiedząc'ze przewidyrvana inflacja w 2004 r. w Danii miała wynieść 5%, aw SrwecjiŻoń,oblicz kurs SEI(JDKK na dzień 31.72.Ż004 r.

7.11. Dane:. inflacja w Wielkiej Brytanii w latach 1995-f999: 135%;. inflacja w Japonii w latach 1,995-1999: f15%;o kurs funta w jenach 1.01.1995 r.: I87,56:.. kurs USD w jenach 31.12.7999 r.: 180,2Ż;. przewidywana inflacja w Wielkiej Brytanii w 2000 r.'. 5o/o;

. przewidpvana inflacja w Japonii w 2000 r.: Ż7a.Jaki byłby prognozowany kurs GBP/JPY na dzień 31.12.2000 r.?

92

Odpowiedzi

7.1. KPU'D/ czr = Ż1,0969.7.2. IśPIJ5D1cło = 1,0928.7.3. PPPP.bka/Niemcy = L,Ż136; PPPpo61,o75- r,iu = 0,86ŻI; PPPpo6Lu7ą uriu = 7,Ż3Ż5.

7.4. KPu5pTcHF = I,4353.7.5. KPU5p7B1-p = 1,0408; KPLI5p75BK = 8,810Ż; PPPNr1.-.y75-..ju = 1'0359'

7.6. KPSUą7DKK = 7,30]_0.

7.7. KPEUR/HUF = 186,4495.7.8. KPpllqTeun = 0,2186; KP56K7e,uR = 0,0980'7.9. KP6gp7uvp = IŻ4,43.7.10. SEI9DKK = 0,8560.7.11.. GBPIJPY = 173,73.

J

t

8. Kontrakty opcyine

8.1. Opcjeopcje na towary i akcje Są Stosowane od kilku stuleci. Początki sięgają ,,gorączlatulipanowej"t.W tym czasie handlowcy oferowali hodowcom prawo do sprze-daĄ cebulek po cenie minimalnej. Za ten przyvilej hodowcy płacili określonąkwotę' Jednocześnie handlowcy płacili ogrodnikom Za prawo zakupu cebulekw przyszłości po ustalonej cenie maksymalnej.

Współcześnie opcje są wykorzystywane przez inwestorów do:. zabezpieczenra przed niekorzystnymi zmianami cen instrumentu bazo-

wego,. spekulacji na zmianach cen instrumentu bazowego,. arbitrażu pomiędzy rynkiem instrumentów bazowych a rynkiem instru-

mentów pochodnych.

opcja instrument, który posiadaczowi daje prawo kupna lubsprzedazy instrumentu podstawowego po ustalonej ceniew ustalonym okresie (lub momencie).

W obrocie giełdowym i pozagiełdowym mozna spotkać wiele różnorodnychopcji na instrumenĘ bazowe. Do najwazniejszych mozemy zaLiczyć opcje na:

o stoPY procentowe:_ opcje na kontrakĘ futures na stopy procentowe,

- opcje na kontrakty FRA,- opcje na swapy procentowe;o waluty:

- opcje na kursy walutowe,

- opcje na walutowe kontrakty futures;. akcie:

1 W latach trzydziestych XVII wieku Anglię i Holandię opanowała chęć posiadania cebulekholenderskich tulipanów.

94

_ opcje na poszczególne akcje,

- opcje na indeksy akcji;o towarY.

opcja walutowa jest umową między drviema stronami' która daje nabpvcy

opcji prawo, a1e nie Stwaza zobowiązania, do kupna lub

sprzedaĄ określonej ilości rvalutv po ustalonym z góry

kursie (cenie)' zJłvanym ceną w-vkonania (strike price),

w określonym momencie prąvszłośct (opcja europejska)

lub do określonego momentu prz.vszłości (opcja amely-

kańska), Zwanego datąrealłzacji lub dniem wykonania'

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje opcji:. opcję kupna (call option),. opcję sprzedaży (put option).

Opcja kupna to prawo posiadacza opcji do zakupu od wystawiają-

cego opcję określonej ilości określonego instrumentu

podstawowego w określonym okresie lub momencie poustalonej cenie.

opcja sprzedaży to prawo jej posiadacza do sprzedazy w-vstawia1ącemu

opóję określonego instrumentu finansowego po ustalo-

nej cenie w ustalonym okresie lub momencie'

Podstawową cechą wyróżniającą opcje spośród innych instrumentów finan-

sowych jest to, że d|a posiadacza opcja jest prawem, natomiast dla wystawia-

jącego zobowiązaniem, tzn. opcja może, ale nie musi b.v-ć przez jej posiadacza

zrealizowana.Z punktu widzenia obrotu opcjami wyrózniamr'd\\a fip\-:

. opcje rejestrowane na giełdzie (exchange-trąded optiolts),

. opcj€ nierejestrowane (.over the counter _ oTC - options)'

Cechą charakterysĘczną opcji rejestrolvan1-ch na gieldzie jest ich sfor-

malizowana postać; wysiępują one w formie standardorł1'ch kontraktów okreś-

lających ich wartość nominalną. Giełda ustala cenl' opcji (premię) dla róznych

kursów realizacji oraz różn'vch okresóu'.

Podobnie jak w przypadku kontraktólv terminorł1'ch futures, w przypadku

każdej transakiji opcjami rejestrowanej na giełdzie pośrednikiem jest izba

clearingowa, która gwarantuje wykonanie opcji (co zwalnia od konieczności

badania wiarygodnotci) i jednocześnie umozliwia skompensowanie kazdego

kontraktu przed terminem reaIizacjlpoprzez zestawienie z przeciwstawną opcją'

Podobnie jak w przypadku kontraktów fiłturcs, wymagane jest wniesienie de'

pozytu zabezpieczającego wykonanie opcj i'

95

aopcje notowane na giełdzie

. warunki standaryzowane

. zawierane za pośrednictwemgiełdy

opcje pozagiełdowe (oTC)

. warunki negocjowane indylvidu-alnie

. zawierane za pośrednictwembrokera

. w większości bez fizycznej dostawy . w większości z fizyczną dostawą

. pozycja moze być zamkniętaprzezkontrakt przeciwstawny

r trudności w zamknięciu pozycjiprzez zawarcie kontraktu przeciw-stawnego

o wykonanię kontraktu gwarantujegiełda

. konieczność wniesienia depozytuzabezpieczającego

. nie ma grłarancji wykonania kon-traktu

. bez depoątll zabezpieczającego

. opcje amerykańskie i europejskie . dominui4 opcje europejskie

opcje rejestrowane na giełdzie dzięki standaryzacji są zbywalne przed

terminem realizacji. Najczęściej zawierane są opcje w parach walut: USD/EURoraz USD/YEN. Największymi ośrodkami obrotu opcjami są Stany Zjedno-Czone, Wielka Brytania oraz Japonia. opcje te są raczej instrumentem slużącymspekulacjom niz metodą minimalizacji ryzyka kursowego roz],iczeń obrotówrzeczovłych, choć są takze nabyrvane pTZeZ inwestorów gieldowych w celu zabez-

pieczenia się przed spadkiem posiadanych przez nich akcji.opcje oTC są wystawiane przez insĘtucje kredytowe. Ich cechą charak_

terystyczną jest mozliwość indywidualnego ustalenia wartości opcji i czasu jej

realizacji, stosownie do potrzeb klienta. Ten Ęp opcji jest wykorzystpvany dozabezpieczania się przed ryzykiem kursowym.

Najwazniejsze elementy charakteryzujące każdą opcję to:

. cena wykonania,o data *ygaśnięcia (termin wygaśnięcia)'o premia.Prawo do realizacji opcji istnieje wyłącznie do terminu jej wygaśnięcia.

Jezeli opcja może byĆ zrealizowana w dowolnym momencie przed terminemwygaśnięcia, to jest to opcja amerykańska, natomiast jeże\i może być wykonanawyłącznie w dniu będącym terminem wygaśnięcia, to jest to opcja europejska.

Premia to koszt opcji. Premię pobiera wystawca opcji w rwtązku z asy-

metrią ry7ryka,jaka pojawia się w konstrukcji kontraktu opryjnego. o jej wyso-

kości decyduje wiele czynników, takich jak:o rodzaj opcji (europejska lub amerykańska) _ przy niezmienionych in-

nych elementach kontraktu opcyjnego, opcja amerykańska będzie Zawsze

96

droższa od opcji europejskiej ze względu na bardziej elastycznąkonstrukcję; możliwość realizacji przez ca|v okres do terminu zapadal-ności;termin wygaśnięcia opcji - im dluzsz-v okres pozostaje do terminuwygaśnięcia opcji, tym premia za daną opcję będzie wyższa; dIuższyokres daje SZanSę na zaistnienie korzystn,vch zmian kursu natychmias-towego;stopy procentowe _ ceny kontraktów opc1'jnvch są powiązane z kwoto-waniami kursów terminowych; te ostatnie zależą lv dużej mierze odróżnic w stopach procentowych poszczególnr'ch lł'alut:kurs realizacji i bieżący kurs walutowy - wartość opcji za\ezy od relacjipomiędzy stałym kursem realizacji opcji a biezącr'm kursem walutowym;zmienność kursu walutowego.

Cena wykonania(exercise price,strike price)

Data wygaśnięcia to dzień i godzina' po upł1tie któn'ch opcja nie moze{expiration date) być już wykonana.

jest ceną, którą kupujący płaci \łastawcv opcji. Premiata jest często postrzegana jako koszt zabezpieczeniaprzed niekorzystną zmianą cenv instrumentu bazowe-go na rynku.

to cena, po jakiej wykonuje sie opcje. czvli kupuje lubsprzedaje instrument podstarvosr.

Wykonanie opcji oznacza wymianę opcji na instrument bazorł1- lub go-tówkowe r oz|iczenie kontraktu.

Premia możebyć podawana w zróżnicowanv sposób:o procentowo w stosunku do wartości kontraktu.o kwotowo w stosunku do wartości kontraktu (np. u punktach bazowych),o kwotowo w stosunku do jednostki u'alutr bazorł'ej (np. w centach ame-

rykańskich na 1 EUR)'W przypadku opcji notowanvch na giełdzie cena opcji, czyli premia, zmie-

nia się w kolejnych notowaniach rł'zalezności od biezącej wartości instrumentubazowego, w przypadku opcji rłalutorr-ej - od biezącego kursu walutowego.W przypadku opcji oTC' które ze rvzględu na dopasowanie do indyrvidualnychpotrzeb klienta są praktycznie niezbr.rvalne, wartość premii nie będzie się zmie-niała. W Ęm przypadku nalezy rvziąć pod uwagę mvIaszcza koszt finansowaniapremii w okresie od zawarcia umowy do terminu wygaśnięcia; ma to Ęm więk-sze Znaczenie, im koszt opcji jest wższy (większa wartość kontraktu) i dluższyokres do daty wygaśnięcia.

8.2. Wartość opcji

o wykonaniu opcji, czyli zaklpie lub sprzedazy, decyduje oczyrviście porów-nanie ceny wykonania opcji, która jest stała, Z Ceną instrumentu podstawowego,

która jest zmienna (zalezy od sytuacji rynkowej). Najkorzystniejszy momentwykonania opcji określa relacja między ceną wykonania a bieżącą ceną in-strumentu bazowego. o opcji mozemy powiedzieć, ze jest opcją:

. ,lPo cenie'' (at-the-money) - jezeli cena wykonania jest równa lub bliskabieżącej cenie instrumentu bazowego;

o ,,w ceni€o' (in-the-money) - opcja' której cena wykonania ma taką wartość,

iż oplaca się ją wykonać w przypadku opcji kupna oznacza to sytuację,gdy cena wykonania będzie niższa od bieżącej ceny instrumentu bazo-wego, natomiast w przypadku opcji sptzedazy - gdy cena wykonaniabędzie wyższa od biezącej ceny instrumentu bazowego;

o ,'nie w cenie'' (out-ofłhe-money) - opcja, której cena wykonania mataką wartość, iż nie opłaca się jej wykonać; w przypadku opcji kupnaoznacza to sytuację, gdy cena w1'konania będzie wyższa od biezącejceny instrumentu bazolvego. natomiast w przypadku opcji sprzedaży

- gdy cena wykonania będzie niższa od biezącej ceny instrumentubazowego.

Wartość wewnętrzna występuje wtedy, gdy opcja jest in-the'money;w przeciwnym wypadku wartość wewnętrzna równa

iest 0;e wartość wewnętzna dla opcji kupna in-the-mo-

n€! = ęę1u instrumentu bazowego - cena !\Yko-nania;

r wartość wewnętrzna dla opcji sprzedazyin-the-money = cena wykonania - cena instru-mentu bazowego.

to cena czasu. Na wartość czasową mawpływ vola-tiliĘ (zmienność, wahania kursu) oraz czas pozo-stały do wygaśnięcia opcji. Im d\uższ'v okres doterminu wygaśnięcia, tym większa wartość czasowaopcji.

Na wartość opcji wpływają dwa elementy - wartość wewnętrzna i wartośćzewnętrzna (czasowa):

wartość opcji = wartość wewnętrzna + wartość zewnętrzna.

Przebieg wartości rynkowej (wartości wewnętrznej i wartości zewnętrznej) dlaopcji kupna ilustruje rysunek 8.1; dla opcji sprzedazy - rysunek 8.2.

9B

Wartość zewnętrzna(wartość czasowa)

.gEo)

'óo-o.o.oE(E

=

Wańośćopcji

w dniuwykonania

Kurs realizacji

Kurs realizacji

Rysunek 8.1. opcja kupna _ przebieg Wartości rynkowejŹrÓdlo: opracowanie wlasne.

Kurs instrumentubazowego

Wańość całkowita

Wartość opcjipŻed terminem wykonania

.oEoo-

oo-o-ooE(E

=

Wańośćczasowa

Kurs instrumentubazowego

Rysunek 8.2. opcja sprzedazy - przebieg Wartości rynkowejŹrÓdlo: opracowanie Własne.

99

8.3. opcja kupna i opcja sprzedaży

8.3.1. Nabywca opcji kupna

Kupno prawa do zakupu (kupno opcji kupna) waluty bazowej po ustalonymkursie nazywamy long call. Celem nabywcy jest wykorzystanie potencjalnegowzrostu kursu waluĘ bazowej do osiągnięcia zysku lub ochrony przed jegowzrostem. Nabywca opcji kupna ma mozliwoŚć osiągnięcia potencjalnie nie-ograniczonego zysku w zamian za ograniczoną stratę. Maksymalna strata dlanabyłvcy opcji równa się wartości premii.

W przypadku opcji kupna próg rentowności (kurs przegięcia, kurs zys-kowności, breakeven point) okreŚlamy następuj ąco :

próg = kurs +

rentowności realizacjikoszt opcji

na jednostkę waluĘ

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest inłhe-money, to:. kupujący uzyskuje pozycję długą w walucie bazowej;. opcja ta jest zrealizowana;. opcja możebyĆ ztęalizowana z zyskiem, gdy kurs rynkowy (referencyjny)

wzrośnie powyzej progu rentowności.

Rysunek 8.3. Zysk nabywcy opcji kupnaZrÓdio: opracowanie własne.

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest at-the-money lllb otłt-of-the-money. nab}ryvca traci wartość premii;. opcja zapada niezrealizowana.

zJ(L

Ia

N

O pcja jest zr ealizow ana

Kurs referencyjnyEUR/PLN

100

to:

Prryklad 8.1.Kupujemy opcję kupna euro. Wartość kontraktu to 1 mln E'UR. Kurs realizacjiEUR/PLN wynosi 4,5500, a premia 70 000 PLN. określ próg rentowności dlatej opcji.Koszt opcji na jednostkę waluty: 7000011000 000 = 0,0700 PLN za 1 E'UR'Próg rentowności = 4,5500+0,0700 = 4,6Ż00.opcja powinna być zrealizowana' jezeli kurs naĘchmiastowy będzie wyższy niżkurs realizacji opcji, czyli 4,5500. Opcja przyniesie nabyrvcy zysk, jezeli kursnatychmiastowy w dniu realizacji opcji będzie Wższy niż 4,6200.

8.3.2. Wystawca opcii kupna

Sprzedaż prawa do zakupu (sprzedaż, wystawienie opcji kupna) waluty ba-zowej po ustalonym kursie nazywamy short call. Celem sprzedającego jestzrealizowanie zysku ze stabilnego lub spadającego kursu waluty bazowej lubochrona przed spadkiem kursu waluty bazowej. Maksymalny zysk dla wy-stawcy (sprzedającego opcję) jest równy wartości premii. Sprzedający jestnarażony na potencjalnie nieograniczoną stratę wskutek wzrostu kursu waluĘbazowej.

Próg rentowności jest określony w sposób idenĘczny, jak w przypadkunabycia opcji kupna , czyli'. kurs realizacji + koszt opcji na jednostkę waluty.

Jezeli opcja w dniu realtzacji jest in-the-money, to:. Sprzedający uzyskuje pozycję krótką w walucie bazowej;. opcja ta jest zrealizowaną,. spzedający ponosi Stratę, gdy kurs rynkowy wzrośnie powyzej kursu

przegięcia.

Opcja nie jestzrealizowana Opcja jest zrealizow ana

Kurs referencyjnyEUR/PLN

Rysunek 8.4.Zysk wystawcy opcji kupnaZrÓdlo: opracowanie Wiasne'

zJo-YoN

zyskprzynoslOpcja

101

Jezeli opcja w dniu realizacji jest at-the-money lub out-of-the-money, to:. sprzedająCy Zatrzymuje premię:. opcja zapada niezrealizowana.

8.3.3. Nabywca opcii sprzedaży

Kupno prawa do sprzedaży (kupno opcji sprzedazy) waluĘ bazowej po ustalo-nym kursie nazywamy long put. Celem nabyrvcy jest wykorzystanie mozliwegospadku kursu waluĘ bazowej do osiągnięcia zysku lub ochrony przed spadkiemkursu waluty bazowej. Nabywca opcji sprzedazy może osiągnąć potencjalnienieograniczony zysk w sytuacji obnizania się kursu waluĘ bazowej. Maksymalnastrata kupującego jest ograniczona do wysokości premii.

Opcja jest zrealizow ana Opcja nie jest zrealizowana

Opcja przynosi zysk

Kurs referencyjnyEUR/PLN

Rysunek 8.5. Zysk nabywcy opcji sprzedazyZródio: opracowanie Wlasne'

W przypadku opcji sprzedaży próg rentowności (kurs przegięcia, kurszyskownoŚci, breakeven point) określamy następuj ąco:

zJo_

YaN

próg = kurs

rentowności realizacjikoszt opcji

na jednostkę waluty

Jeżeli opcja w dniu realizacji jest inłhe-money, to'.. kupujący uzyskuje pozycję krótką w walucie bazowej po kursie realizacji;. opcja ta jest zrealizowana.:. opcja możebyĆ zrealtzowana z zysktem, gdy kurs rynkowy (referencyjny)

spadnie ponizej progu rentowności.Jeżeli opcja w dniu realizacji jest at-the-money lub otłt-of-the-money, to:. nabyr'vca traci wartość premii;. opcja zapada niezręalizowana.

r02

Przyklad 8.2.Kupujemy opcję sprzedazy etlro. Wartość kontraktu to 1 mln EUR. Kurs reali-zacji EUR/PLN wynosi 4,5500, a premia' którą naleĄ zaplaciĆ, to 50 000 PLN.Koszt opcji na jednostkę waluty: 50000/1000000 = 0,0500 PLN za 1EUR.Próg rentowności = 4,5500-0,0500 = 4,5000.opcja powinna być. zrealizowana' jezeli kurs naĘchmiastowy będzie niższy niżkurs realizacji opcji, czy|i 4,5500. opcja przyniesie nabyvcy zysk, jeżeli kursnatychmiastolvy w dniu realizacji opcji będzie ntższy niz 4,5000.

8.3.4. Wystawca opcii sprzedaży

Sprzedaż prawa do sprzedaży (sprzedaż, wystawienie opcji sprzedaży) walutybazowej po ustalonym kursie naTywamy short put. Celem sprzedającego jestzrealizowanie zysku ze stabilnego lub rosnącego kursu waluĘ bazowej lubochrona przedwzrostem kursu waluĘ bazowej. Maksymalny Zysk dla sprzeda-jącego jest równy wartości premii' Sprzedający jest narazony na potencjalnienieograniczoną stratę w przypadku spadku kursu waluty bazowej.

Próg rentowności jest określony w sposób idenĘcznv, jak w przypadkunabycia opcji sprzedaĘ, czyli: kurs realizacji - koszt opcji na jednostkę waluty.

Jezeli opcja w dniu realizacji jest inłhe-money, to'.. Sprzedający uzyskuje pozrycję długą w walucie bazowej;. opcja ta jest zrealizowana;. Sprzedająry ponosi stratę' gdy kurs rynkowy spadnie ponżej kursu przegięcia.

Jeżeli opcja w dniu rea|izacji jest at-the-money lub out-of-the-money, to:. Splzedający zatrzymuje premię;. opcja zapada niezrealizowana.

O pcja jest zr e alizow an a Opcja nie jest zrealizowana

Opcja pzynosi zysk

Kurs referencyjnyEUR/PLN

Rysunek 8'6. Zysk Wystawcy opcji sprzedażyZródlo: opracowanie Wlasne'

zJo_

YaN

103

J

Podsumowanie

Nabywca Wystawca

Ma prawoPrawo kupnaPrawo sprzedażyPlaciDecydujeWysokość premiiNieograniczony

prawa/obowiązkikupnosprzedażpremiawykonaniemaksymalna stratamaksymalny zysk

Ma rvylącznie obowiązekobowiązek sprzedafoobowiązek kupnaOtrz-vmujeNie ma wptywuNieograniczone stratyWysokość premii

Przykład 8.3Inwestor podpisał kontrakt' w myśl którego za 10 miesięcy będzie musiał za-placić kontrahentowi zagranicznemu 113 Ęs. USD. Decyduje się na zakup1O-miesięcznej opcji kupna, dla której wynegocjował w swoim banku premięw wysokości 3,5 tys. PLN. Kurs realizacji opcji USD/PLN = 3,7770. ,\by za-płaciĆ żądaną cenę, zactągnął na okres 10 miesięc1z poĘczkę oprocentowaną4,57o p.a. Przy jakim poziomie kursu walutowego opcja mogłaby przynieść,inwestorowi zysk?

Przy kalkulacji kosztu opcji uwzględnimy koszt finansowania premiiw okresie od zakupu kontraktu opcyjnego do terminu realizacji

/ o.ołs lo\3s00 fl+ D /

=3631.2s PLN.

Koszt opcji na jednostkę waluty: 3631,Ż5/7I3 000 = 0,03213 PLN.Próg rentowności: 3,7110+0,03213 = 3,7431.opcja powinna byĆ zrea|izowana powyzej kursu 3,7710, jednak inwestor mozeoczekiwać zysku powyżej kursu 3,743l'

8.4. Parytet kupna/sprzedaŻy dla opcii

Pomiędzy ceną (wartością) opcji kupna a ceną (wartością) opcji sprzedaĄ o tejsamej cenie wykonania istnieje teoretyczny zvviązek, nazywany twierdzeniemo parytecie kupnal sprzedazy.

Jeżeli inwestor zdecyduje się najednoczesny zakup (sprzedaz) opcji kupnai sprzedaż (kupno) opcji sprzedaĄ z tą Samą ceną wykonania, to taką strategięnazryamy synteĘczną transakcją terminową. Efekt takiego działania będzietaki sam, jak przy zakupie (sprzedaĘ) instrumentu bazowego w transakcjiterminowej. Za\eżność tę ilustruje rysunek B.7.

r04

Kurs realizacji

Kontraktterminowy

Wystawienieopcji kupna

Nabycieopcji spzedaży

Rysunek 8.7. Syntetyczna transakcja terminowaZródlo: opracowanie wlasne'

Na rysunku B.7 przedstawiono sytuację inwestora. który nabyl opcję sprzę-daĄ ijednocześnie wystawił opcję kupna. obie opcje mają taką samą cenę(kurs) wykonania. Jaki będzie efekt tej strategii? otóz:

o jeżeli w dniu wykonania kurs spol będzie rvyżsł-niz kurs wykonania, toinwestor zrezygnuje z wykonania opcji sprzedaĘ; jednocześnie podmiot, któryzakupirl opcję kupna, zdecyduje się na wykonanie opcji kupna i inwestor będziemusiał sprzedać mu odpowiednią ilość jednostek walury bazowej po kursierealizacj|'

o jeżeli w dniu wykonania kurs spol będzie niższry niz kurs wykonania, toinwestor zdecyduje się na realizację opcji sprzeda7ł po kursie realizacji; jed-nocześnie wiemy, że podmiot, który zakupił opcje kupna. nie zdecyduje się najej realizację;

o w efekcie - nięzależnie od zmian kursu rł'a1uto\\'ego - inwestor zawszesprzedaje walutę po kursie realizacji: rłynik ten jest równorvazny sytuacji'w której inwestor zdecyduje się na zau-arcie kontraktu terminowego sprzedazywaluty z kursem realizacji równym kursorr'i reaiizacji opcji; dodatkowo pojawisię jednak zysk lub strata wynikajaca z różnicypomiędzy premią pobraną zaopcję kupna i zapłaconą za opcję sprzedaz1'.

Wynikają z tego praktyczne wnioski. W przypadku gdy chcielibyśmy kupićopcję sprzedaĘ (olvarcie pozycji krótkiej), ale wymagana premia wydaje namsię zbyt wygórowana' istnieje mozliwość u|worzenia tej pozycji w sposób syn-tetyczny poprzez sprzedaż opcji kupna i jednoczesne zawarcię kontraktu ter-minowego o tym Samym kursie realizacji i terminie zapadalności.

Związek ten mozna v'ryrazić następującymi wzorami:

105

. dla opcji Ępu amerykańskiego:

Pł-P, = Kr_C,,

. dla opcji Ępu europejskiego:

Pr-P, = K,-Cn',

gdzte: Ą _ premia opcji kupna; Ą - premia opcji sprzedazy; Kt - kurs ter-minowy (biezący); K - kurs spot; C,, - cena wykonania dla opcji i kontraktuterminowego.

Przyklad 8.4Amerykańska opcja sprzedaĄ USD za CZK kosztuje 3,74 CZK za 1 USD.Cena wykonania wynosi Ż7,74Ż9 CZK za 1 USD. opcja kupna o tej samejcenie wykonania kosztuje Ż,55 CZK za 1 USD. Ile powinien wynosić kurs spolUSD/CZK?

Ż,55 _3,I4 = K,-27,74Ż9, czyli K, = Ż6,55Ż9.

Kurs spol USD/CZK powinien wynosić Ż6,55Ż9 CZK za 1 USD.

8.5. Strategie opcyine

opcje są instrumentami, które możnalączyĆ,tworząC strategie opcyjne. ogólniemożnaje podzielić na strategie:

. kierunkowe, które opierają się na oczekiwaniu wzrostu lub spadku kursuwalutowego (w iednym kierunku).

. zmienności, które opierają się na oczekiwaniu większych lub mniejszychzmian o charakterze dwukierunkowl,m.

Ponizej przedstawione Zostaną najbardziej Znane strategie oparte na op-cjach. Podstawowe strategie oparte na tvlko jednej opcji kupna lub sprzedazyzostały już przedstawione wcześniej. W tym miejscu Zostaną więc tylko przrypo'mniane.

8.5.1. Kupno opcii kupna (long call)

InwcstJcja ry.'ątk"-" pr.'l. cona za opcję.

Maksymalna strata oglaniczona do wysokości zaplaconej premii.

Maksymalny zysk nieograniczony.

Próg rentowności ::x?#i?:#;";i:l';;:,Ę*';,Tf)jo*swyko-

106

Rysunek 8.8. Kupno opcji kuPnaŹrÓdlo: opracowanie Własne.

8.5.2. Sprzedaż opcii kupna (short call)

rnw*stveja p-*1t :.:, .',,,ff#*ffffiffi:xł"i,H,1*e

pocĘkó'

M*ksyąałna ,śtfełe nieograniczona.

}taksymalny ąrsk ograniczony do wTcokości pobranej premii.

Pró,g rcntowności cenawykanania + otrzymana premia (kurs wykortania + premia najednostĘ waluĘ).

iI

I

-r"Ą

Próg rentowności

Rysunek 8.9' Sprzedaż opcji kupnaŹródlo: opracowanie wlasne.

r07

8.5.3. Kupno opcii sprzedaży (long put\

Inwestycja początkowa premia zapłacona za opcję'

Maksymalna strata ograniczona do wysokości zaplaconej premii.

Maksymalny rysk nleogranrczony.

Próg rentowności

Rysunek 8.10. Kupno opcji sprzedazyŹrÓdlo: oracowanie wlasne'

8.5.4. Sprzedaż opcii sprzedaży (short put)

- otrzymana premia (kurs wyko-na jednostkę waluty).

cena wykonaniananla - premla

Inwestycja początkowa nie występuje, wystawca opcji uzyskuje począt-kowy zysk w postaci pobranej premii.

Maksymalna strata nleogranrczona.

Maksymalny zysk ograniczony do wysokości pobranej premii.

Próg rentowności cena wykonania - otrzymana premia (kurs wyko-nania - premia na jednostkę waluĘ).

Rysunek 8.11. Sprzedaz opcji sprzedażyZródio: opracowanie Wiasne'

108

8.5.5. Stelaż (straddle)

Strategia stelaza (straddle) jest strategią opartą na zmienności. Polega na za-kupie (lub sprzedazy) dwóch opcji - jednej kupna i jednej sprzedaży. obieopcje muszą mieć ten sam kurs realizacji. Strategia występuje w dwóch od-mianach:

. dlugi stelaż (long straddle) - kiedy inwestor zajmuje pozycję długą;strategia taka moze przynieść zyski, kiedy inwestor oczekuje duzejzmienności kursu walutowego, ale nie jest w stanie określić kierunkuzmian; maksymalna strata ograniczona jest do sumv zapłaconych pre-mii;

o krótki stelaż (short straddle) - strategia' w której inwestor przyjmujepozycję krótką na obu opcjach; strategia naraża inwestora na poten-cjalnie nieograniczone straty; w przypadku małej zmienności mozeprzynieść zysk. wrynikający z pobrania premii za dwie opcje.

Elementv

Długi stelaż (long straddle)

1) opcja kupna (long call) - cena wykonania C.,premia Py;

2) opcja sptzedaĘ (long put) - Cena wykonaniaC,, ptemta P2.

Uwagi cena wykonania opcji kupna = cena wykonaniaopcji sprzedazy

InwesĘcja początkowa premie (Pr+P2).

Maksymalna strata zaplacone premie (P t+ P).Maksymalny zysk nleogranlczonv.

Próg rentowności 1) powyżej punktu C.'+(P' +P1) = cena wykona-nia + suma zapłacon.vch premii (kurs wykona-nia + suma premii na jednostkę waluĘ);2) poniżej punktu C"-(P,+P.) = cena wykona-nia _ suma zapłaconvch premii (kurs wykonania* suma premii na jednostkę waluĘ).

109

-/

Elementy

Rysunek 8.12. Dlugi stelazŹródlo: opracowanie Wlasne.

Krótki stelaż (short straddle)

1) opcja kupna (short catl) - cena wykonania C,.premia P1;

2) opcja sprzeda} $hort put) - cena wykonaniaC.. premia P2.

Uwagi cena. wykonania opcji kupna = cena wykonaniaopeji spnedazy.

InwesĘda początkowa nie występuje; początkowy dochód nłlrązany jestz pobraniem premii (Pt+P=).

Maksymalna strata meogramczona.

Maksymalny zysk pobrane premie (Pr+ Pr).

Próg rentowności zysk pomiędzy punktami:1) C" _ (P, + P2) = cena wykonania - Suma zapła-conych premii (kurs wykonania + suma premii najednostkę waluĘ);Ż) C*+(P1+P2) = cena wykonania + suma Za-płaconych premii (kurs wykonania - Suma pre-mii na jednostkę waluty).

110

Rysunek 8.13. KrÓtki stelażŹrÓdlo: oprcowanie wlasne'

8.5.6. Strategia duslciela (strangte)

Strategia strangle jest również strategią zmienności, której konstrukcja jest

bardzo zbliżona do konstrukcji straddle (zakup lub sprzedaz dwóch opcji - jed'nej kupna i jednej sprzedazy). Róznica polega na tym' Ze ceny wykonania dla

opcji różnią się - cena łvykonania opcji sprzedazy powinna być niższa od ceny

wykonania opcji kupna. Strategia ta występuje, podobnie jak straddle, w dwóch

odmianach:. dlugi dusiciel (long strangle) _ kiedy inwestor zajmuje pozycję dlugą;

strategia przynosi zyski, kiedy inwestor oczekuje bardzo duzejzmiennoŚci kursu rvalutowe-qo. a1e nie jest w stanie określić kierunkuzmian; maksyma}na Strata ograniczona iest do sumr,zapłaconych pre-

mii;o krótki dusiciel (short strangle) - strategia. u której inwestor przyjmuje

pozycję krótką na obu opcjach; strategia naraża inrr'estora na potencjal-nie nieograniczone straĘl w prr,'-padku nieu'ielkiej zmienności przynosi

zysk, wynikający z pobrania premii za drr'ie opcje.

ElemenĘ

Długi dusicie| (.long strangle)

1) opcja kupna (tong call) * cena wykonaniaC"1, premia P1lŻ) opcja sprzedaĘ (long put) * cena wykonaniaC.2, preffiia P2.

cena wykonania opcji kupna>cena wykonaniaopcji sprzed aĘ, C"aż C,z.

Uwagi

111

,A

IrnvesĘcja pocrątkowa premie (Pt+P2).

N{aksymalna' strata zapłacone premie (Pr +Ł).

Maksymalny rysk rtleogranlczony.

Próg rentowności

EIemenĘ,

L) powyżej punktu Cą +'Q1+Pz) '= cena wykona-nia + suma zapłaconych premii (kurs wykonania+'suma ptemii na jednostkę watuty).2) poniżej punktu C*2_(P1+P2),=

"e''u łvyko-

nania * suma zapłaconych premii (kurs wykona-nia _ suma premii na jednostkę waluĘ).

Rysunek 8.14' Długi dusicielŹródlo: opracowanie Wlasne.

Krótki dusiciel (short strangk)

r) opĘa kupńa $hon call) _ cena wykonaniaCą, premia P|

' 2) 'ópda sprzedaąy (ihort put) _ cena wykonaniaC*2, premid P2l

U!łil$i cena :wykonania opcji ,kupna>cena wykonaniaopcji sprzed aĘ. C,1 > C,2.

InwesĘcja początkowa nie wysĘpujo; początkowy dochód związany jesfz pobraniem premii (P,+Pr).

Maksymalna strata rueogranlczona.

1,IŻ

pobrane prerłrie (P1 +Ą).lV-Iaksymalny zysk

Próg rentowności zysk pomiędzy punktami:1) C,r-(Pt+P2) = cena wykonania -placonych premii (kurs wykonania +

mii na jednostkę waluĘ).2\ C,z+(P,+P2) = cena wykonania +

płaconych premii (kurs wykonania -mii na jednostkę waluĘ).

suma za-suma pre-

suma za-suma pre-

"":,].i: :; 1":; J::J T,"*;''' "'

Kolejną duzą grupę strategii stanowią tmv. spreadv. Polegają one na jed-noczesnym kupnie lub sprzedaży dwóch opcji kupna lub dwóch opcji sprzedazyo różnych cenach wykonania. Spready Są Strategiami kierunkorł1'mi. W dalszejczęści Zostaną przedstawione następujące Strategie spreadou,e:

. spread niedfuiedzia,

. spread byka,c spread motyla.

8.5.7. Strategia niedŹwiedzia (bear spreaą

Strategia niedźwiedzia polega na jednoczesnr'm zakupie i sprzedazy dwóchróżnych opcji kupna lub sprzedaĄ. Charakten'Snczne dla tej strategii jest to,ze kurs wykonania opcji kupionej porłinien b1'ć wyższy od ceny wykonania opcjinystawionej (sprzedanej)' Występuje ona w dwóch odmianach:

o strategia niedńviedzia z wkorn'staniem opcji kupna - polega na zaku-pie i wystawieniu (sprzedan') dwóch opcji kupna o róznych kursach(cenach) wykonania; umozliwia osiągnięcie ograniczonego zysku (ogra-niczonego do wysokości premii pobranej) w przypadku spadku kursuwalutowego, przy jednoczesnym ograniczeniu potencjalnej straty do n,y-sokości premii zapłaconej;

r1.3

. strategia niedńviedzia z wykorzystaniem opcji sprzedaży - polega nazakupie i wystawieniu (sprzedazy) dwóch opcji sprzedaĘ o różnychkursach (cenach) wykonania; umozliwia osiągnięcie ograniczonego(do wysokości pobranej premii) zysku w sytuacji wzrostu kursu walu-towego, przy jednoczesnym ograniczeniu potencjalnej straty (premiazaplacona).

Strategia niedńviedzia (bear spread) z wykorzystaniem opcji kupna

Elementy 1) opcja kupna (long call) * cenaC,1. premia Py:

2) opcja kupna (short call) - cenaC,2. premia P;.

wykonania

wykonania

Uwagi C*1ż Cn2,

P,.<Pz.

Inwestycja początkowa zapłacona premia P1 - pobrana premia P2(P, - Pr)'

Maksymalna strata ograniczona do wysokości: (C,,,1 _ C.z) _ (P, _ P').

Maksymalny zysk ograniczony do róznicy premii Pz-Pr.

PrÓg rentowności rysk poniżej punktu: C*2+{P2_P1) (kurs lvyko-nania C,2 + różnica premii P:-P, na jednostkęwaluĘ).

Rysunek 8.16. Strategia niedzwiedzia z wykorzystaniem opcji kupnaZrÓdlo: opracowanie Wlasne.

714

Strategia niedńviedzia (bear spread) z wykorzystaniem opcji sprzedazy

Elementy 1) opcja sprzedazy (long put) - cena wykonaniaC"1, premia P1;

2) opcja sprzedaĘ (shot put) - cena wykonaniaC,2. premia P2.

Uwagi C6)C,2,P1<P2. :i,

Inwestycja początkowa zapłacona premia P1 - pobrana premia P2(P

' - Pr).

Maksymalna strata ograniczona do róznicy premii Pr_Pt.

Maksymalny zysk ograniczony do wysokości: (C' t _ C,,') - (P' - Pr).

Próg rentowności zysk poniżej punktu: C,:-(Pr_Ą) (kurs wy-konania C6* tóżnica premii Pr-P, na jednostkęwaluty).

Rysunek 8.17. Strategia niedzwiedzia z wykorzystaniem opc.ji sprzedazyzródlo: opracowan e ,,,łasPe'

8.5.8. Strategia byka (bull spread)

Strategia byka polega na jednoczesnrm kupnie i sptzedazy dwóch opcji kupnalub sprzedaży i jej konstrukcja jest bardzo zbltżona do konstrukcji strategiiniedtwiedzja. Od strategii niednvie dzia odróżnia ją to, ze kurs wykonania opcjizakupionej powinien być niższy od kursu realizacji opcji sprzedanej (wysta-wionej). Występuje w dwóch odmianach:

o strategia byka z wykorzystaniem opcji kupna - umozliwia osiągnięcieograniczonego zysku (ograniczonego do wysokoŚci premii pobranej)

115

tw przypadku wzrostu kursu walutowego, przy jednoczesnym ogranicze-niu potencjalnej straty do wysokości premii zapłaconej;

. strategia byka z wykorzystaniem opcji sprzedazy - umożliwia osiągnięcieograniczonego (do wysokości pobranej premii) zysku w sytuacji spadkukursu walutowego, przy jednoczesnym ograniczeniu potencjalnej straty(premia zapłacona).

Strategia byka (bull spread) z wykorzystaniem opcji kupna

ElemenĘ 1) opcja kupnaC,1, premia Py2) opcja kupnaC,2, ptemia P2.

(long calt) - cena wykonania

(short call) - cena wykonania

Uwagi C*2żC6,Pt> Pz'

InwesĘcja początkowa zapłacona premia P1 - pobrana ptęmia P2(P,- Pr).

Maksymalna strata ograniczona do różnicy premii Pr_Pr'

Maksymalny zysk ograniczony do wysokoś ci: (C,.2 - C,,') - (P' * Ą).

Próg rentowności rysk polqrzej punktu: Cą+(Pr-P2) (kurs wyko-nania Cn + tóżntca premii Pr_P. na jednostkęwalury).

Rysunek 8.18. Strategia byka z wykorzystaniem opcji kupnazrÓdlo: opracowanie Wlasne

116

Strategia

Elementy

byka (bull spread) z wykorzystaniem opcji

l ) opcja sprzedaĄ (long put) -C,,.1, pfeffii? P1i2) opcja sprzedary $hort put) -C.2, premia P2.

sprzedaży

cena wykonania

cena wykonania

Uwagi C.2) C,y,Pr<Pr'

InwesĘcja początkowa pobrana premia P2 * zaplacona premia P1(Pr- P,).

Maksymalna strata ograniczony do wysokości: (C--2_ C'') _ (P._Pr).

Maksymalny zysk ograniczony do rózniry premii Pz_Pr

Próg rentomości zysk powyżej punktu: C,r-(P.-P1) (kurs łvyko-nania C,2 - rlżnica premii P._P, na jednostkęwaluty).

Rysunek 8.19. Strategia byka z wykorzYstaniem opcji sprzedażyzródlo: opracoy/an;e Y,'lesne'

Zadania do samodziel n ego r ozwiązanaa

8.1. Na rynku znajdują się dwie 3-miesięczne opcje kupna 100000 USD wy-stawione przezbanki:. ING Z ceną wykonania USD/PLN = 3,2500 i premią 766 punktów bazowych,

1 PB = 10 PLN;

111

_t

. PBI Z Cęnąwykonania USD/PLN = 3,2443 i premią 662 punktów bazowych'1 PB = 12 PLN.

Zakładając, że kupiłeś obydwie opcje, która z nich przyniesie szybciej zysk i odjakiego kursu obie opcje będą przynosiły zyski?

8.2. Na rynku znajduje się 3-miesięczna opcja kupna 200000 EUR po kursie4,3 PLN za 1 EUR z premią B50 PB oraz 3-miesięczna opcja sprzedazy 200000EUR po kursie 4,2 PLN za 1EUR zpremią 900 PB. 1 PB = 10 PLN. Inwestorkupuje obie opcje' poniewaz liczy się z duĘmi zmianami kursu po NowymRoku. Przy jakim kursie będzie osiągał próg opłacalności, w jakich przedziałachkursowych będzie ponosił stratę, a kiedy osiągnie zysk? Jaka to strategia op-cyjna?

8.3. Inwestot |iczy stę ze zmianami kursu EUR/PLN po Nowym Roku i w zwią-zkl z tym wystawia 3-miesięczną opcję sprzedaĄ 200000 EUR po kursieEUR/PLN = 4,3 z premią 850 PB oraz nabywa 3-miesięczną opcję sprzedazy200000 EUR po kursie E'UR/PLN = 4,4 z premią 900 PB. 1PB = 12 PLN.Przy jakim kursie osiągnie próg opłacalności i w jakich przedzialach będzieosiągał zysk i ponosił stratę? Jaka to strategia opryjna?

8.4. Bank XYZ wystawił dwie 6-miesięczne opcje sprzedaĘ 200000 DKK.Pobrane premie ulokował w banku LPG na lokacie o oprocentowaniu 4,Żva

p.a. Jaki będzie wynik tych transakcji, jeżeli w dniu rłygaśnięcia opcji kurswalutowy DKI9PLN = 0,5Ż46?. opcja 1: kurs realizacji 0,5Ż45 PLN za

(1 PB = 10 PLN).o opcja Ż: kurs realizacji 0,534Ż PLN za

(l PB = r0 PLN).

8.5. Bank XYZ wystawił dwie 6-miesięczne opcje kupna 300 000 DKK' Pobranepremie ulokował w banku CBC na lokacie o oprocentowaniu 5,B7o p.a. Jakibędzie wynik Ęch transakcji, jezeli w dniu wygaśnięcia opcji kurs walutowyDKIVPLN = 0,554Ż?

1 DKK, premia 31Ż PB

1 DKK, premia 330 PB

. opcja 1: kurs rea|izacji 0,5Ż34 PLN Za

(1 PB = 10 PLN).. opcja 2: kurs realizacji 0,5Ż57 PLN Za

(1 PB = 12 PLN).

1 DKK, premia 310 PB

1 DKK' premia Ż99 PB

8.6. Kupiłeś 6-miesięczną opcję sprzedaĘ 600000 SEK. Kurs realizacji opcjiwynosi 0,5ŻŻO PLN za 1 SEK. wystawca opcji pobrał premię w wysokości 115

PB (1 PB = 1Ż PLN). Aby zapłacić premię, Zrezygnowałeś z za|ożenia 6-mie-

sięcznej lokaty terminowej, której oprocentowanie wynosiło 7,57o p.a. W dniuwygaśnięcia opcji kurs PLN/SEK = 1,9996. Czy na1eĘ zrealizować opcję? Jeżelitak, to jaki osiągniesz zysk?

118

8.7. Inwestor kupił 9-miesięczną opcję sprzedazy 300 000 CHF. Kurs realizacjiopcji wynosiŻ,9113 PLN za 1 CHF zpremtą 150 PB (1 PB = 10 PLN). W dniurealizacji opcji kurs walutowy CHF/PLN = Ż,9083. Czy inwestor powinien zre-alizować opcję? Czy poniesie zysk, czy stratę (w jakiej wysokości)?

8.8. Bank wystawił opcję kupna 100 000 CHF za USD z ceną wykonania 0,6820USD za 1 CHF. Za powyższą opcję pobrał premię w wysokości Ż99 PB(1 PB = 10 USD). Jednocześnie nabył opcję kupna 100 000 CHF za USD z cenąwykonania 0,7724 USD za 1 CHF, płacąc premię w wysokości Ż40 PB(1 PB = 10 USD). Kiedy osiągnie zysk?

8.9. Inwestor nabył 1-miesięczną opcję kupna 100000 AUD. Kurs realizacjiopcji wynosi Ż,9586. Za opcję zapłactl premię w wysokości 100 PB (I PB = 1ŻPLN). Przy jakim poziomie kursu AUD/PLN inwestor porvinien opcję zręalt-zowaÓ, a przł jakim pojawi się zysk?

8.10. Rozważasz zakup 6-miesięcznej opcji kupna 250 000 SEK. WartoŚć kon-traktu to 133 850 PLN' a Wymagana premia to B00 PLN. Prąv jakim kursie na

rynku natychmiastowym w dniu realizacji osiągniesz 4'sk?

8.11. Inwestor nabył 3-miesięczną opcję sprzedaz;-- 200 000 EUR za złote. Kursrealizacji opcji wynosi 4,Ż678 PLN za 1 EUR. Za opcję zaplacil premię w wy-sokości 0,0015 zl za 1E'UR . Przy jakim poziomie kursu EUR,PLN inwestorpowinien opcję zrealizowaĆ, aprzry jakim pojawi sie n'sk?

8.12. Inwestor nabył opcję kupna 300 000 HUF. Kurs realizacji opcji to 1,I743PLN za 100 HUF. Premia za opcję wynosila 0.0002 PLN za 100 HUF. Czypowinien opcję zrealizować i czy pojawi się zvsk. jeżeli kurs spot w dniu reali-zacjibędzie wynosić 100 HUF'PLN = 1.1632I.1612?

8.13. Kupileś 6-miesięczną opcje sprzedaĄ, 'i00 000 JPY. Kurs realizacji opcjiwynosi 100 JPYfLN = 3.7643. Zapłaclleś za opcję 115 PB (1 PB = 10 PLN)i aby to zrobiĆ, ZrezygnowaIeś z zalożenia 6-miesięcznej lokaĘ w PLN' dlaktórej bank zaproponował oprocentowanie rv wysokości 3,4570. Przy jakimpoziomie kursu opcja przyniesie zysk?

8.14. Inwestor rozvvaża zakup 6-miesięcznej opcji sprzedaĄ 100 000 USD.. opcja 1: kurs realizacji3,320Ż, premia 315 PB (1 PB = 10 PLN).. Opcja 2: kurs realizacji 3,3298, premia 350 PB (1 PB = 10 PLN).Która z opcji szybciej przyniesie zysk nabpvcy?

8.15. Inwestor zakupił dwie 1Z-miesięczne opcje kupna 250000 SE'K za USD.o opcja 1: kurs realizacji 0,1'1,Ż5 USD Za 1 SEK, premia 110 PB

(1 PB = 10 USD).

119

. opcja Ż: kurs realizacji 0,1022 USD Za 1 SEK, premia IŻ5 PB(1 PB = 10 USD).

Która z opcji szybciej przyniesie zysk nabpvcy? Przy kalkulacji progu rentow-ności weź pod uwagę koszt finansowania premii. Stopa poĘczkowa dla USDwynosi 6,Ż7o p.a., a dla SEK B,Ż7o p.a.

8.16. Inwestor zakupił dwie 6-miesięczne opcji kupna 200000 E'UR za CHF.. Opcja 1: kurs realizacji l,4696 CHF za 1 EUR' premia l,5va wartości kon-

traktu.. opcja 2: kurs realizacji 7,4699 C}fF za 1 EUR, premia 1,4vo wartości kon-

traktu.Która z opcji szybciej przyniesie zysk nabyrvcy? Przy kalkulacji progu rentow-ności weź pod uwagę koszt finansowania premii. Stopa poĘczkowa dla CHFwynosi 4,547a p.2., o dla EUR 3,86Vo p.a.

8.17. Inwestor zakupił 3-miesięczną opcję kupna 500 000 CZK. Kurs realizacjito 0,1410 PLN za 1' CZK. Za opcję zaplacił premię w wysokości Ż,5vo wartościkontraktu. W dniu rcalizacji kurs walutowy wynosi 0,1489. Czy inwestor powi-nien zrea|izować opcję? Czy osiągnie zysk?

8.18. Bank XYZ wystawił następujące 6-miesięczne opcje zakupu 100 000AUD:. opcja 1: kurs realizacji2,8990 PLN z premią 0,56 groszy.. opcja 2: kurs realizacji 2,9Ż15 PLN z premią 0,5Ż groszy.Przy jakim poziomie kursu bank poniesie stratę na każdej z opcji i na którejszybciej' 1eżeli na rynku międzybankolYym moze lokować środki na 6-miesięcyprzy oprocentowaniu 3,557a p.a.?

8.19. Inwestor rozważa zakup Ż-miesięcznej opcji sprzedaĘ 300 000 DKK. Kursrealizacji to 0,67Ż1PLN za 1 DKK. Jaką maksymalnie premię bylby skłonnyzapłacić za tę opcję, jeżeli przewidlje, że za 2 miesiące kurs spol DKKfLNbędzie wynosil 0,6000, a posiadane środki móglby alternafywnie ulokowaćw instrumentach o dochodowości B)Żvo p.a.? Wartość premii podaj w punktachbazowych (1 PB = 12 PLN).

8.20. Kupiłeś dwa 3-miesięczne kontrakty opcyjnie:. opcję kupna 150 000 USD za którą zaplacileś Ż,Ż7o wartości kontraktu;. opcję sprzedazy 150000 USD, z premią Ż7o wartości kontraktu;. kurs realizacji dla obydwu opcji to 3,8564.W jakich warunkach realizowana strategia przyniesie zysk? Przy jakim poziomiekursu walutowego? Jak na wyniki strategii wpłynie uwzględnienie kosztówalternatywnych mviązanych z rezygnacją z przedlużenia 3-miesięcznej lokatyterminowej o oprocentowaniu 3,45Vo?

1Ż0

8.21. Bank ,'Super-Prosper'' wykonał jednocześnie dwie operacje:1) wystawił opcję call 100000 EUR z ceną wykonania 4,5567 PLN i premią

8OO PLN;Ż) zakupil opcję call 100000 EUR z ceną wykonania 4,5587 PLN i premią

7OO PLN.Jakie efekty przyniesie ta strategia, jezeli w dniu realizacji opcji kurs walutowywyniesie EUR/PLN = 4,555Ż? Wskaz próg opłacalności dla realizowanej stra-tegii.

8.22. Inwestor posiada opcję sprzedazy Ż00000 EUR za USD. Kurs realizacjiopcji wynosi EUR/USD = 7,ŻŻŻŻ. Kurs spol wynosi 7,2220. Czy opcja jest ,,pocenie'', ,,w cenie''' CZy ,,nie w cenie''? Jak wpłyną na to zmiany kursu dopoziomu:a) I,ŻŻŻ4,b) l,20ŻI,c) 7,ŻŻ32?Jaką wartość wewnętrznąbędzie miala ta opcja przy kazdym poziomie kursu?

8.23. Amerykańska opcja sprzedaĘ 7Ż0000 SEK za DKK z kursem realizacjl0,8333 DKK za 1 SEK kosztuje 0,0166 DKK za 1 SEK. Opcja kupna o tej

samej cenie wykonania kosztuje 0,014 DKK za 1 SEK. Na jakim poziomiepowinien się ukształtować kurs spol SEK/DKK?

8.24. Na rynku dostępna jest 3-miesięczna europejska opcja kupna 150 000

EUR z premią B20 PLN o kursie realizacji EURrPLN = 1.6067 oraz 3-miesięcz-ny kontrakt terminowy o tym samym kursie realizacji. Termin rea|izacji upływaza Ż miesiące' Jaka powinna być premia dla opcji sprzedaĄ o tym Samym

terminie i kursie realizacji, jeżeli bieżącv kurs ]-miesięcznych transakcji ter-

minowych wynosi 4,608Ż?

8.25. Konstruujesz długi stelaż (long sn'addle ). W n'm celu nab1łvasz opcjękupna 300000 NoK z premią 7'1'ź oraz opcje sprzedaĄ 300000 NoK z pre-mtąl,Żvo. Kurs realizacji obu opcji rłr,nosi 0.-5]30 PLN za 1 NoK. oblicz progirentowności dla konstruowanej strategii. Jaki bedzie zyskf strata, jezeli w dniuwygaśnięcia opcji kurs rynkow1' będzie rrr'nosił 0.5245?

8.26. Na rynku dostępne Są następujące opcje:1) opcja sprzedaĘ 200000 CZK z kursem realizacji 0,7476 i premią 330 PB

(1 PB = 10 PLN),2) opcja sprzedazy 200000 CZK z kursem rcalizacjl0,1503 i premią 3B0 PB

(1 PB = 10 PLN).Jakię strategie mozesz skonstruować, wystawiając opcję sprzedaĘ Ż00000 CZKz kursem reaLizacji 0,1496 i premią 335 PB (1 PB = 10 PLN)? Jakie przyniosąefekty, jeżeli kurs bieżący w dniu wykonania będzie wynosił 0,74862

OI

-d

8.27. Bank,,Prosper'' konstruuje strategię krótkiego dusiciela (short strangle).W tym celu sprzedał opcję kupna 100000 NoK z kursem rea|izacji 0,5Ż35PLN za 1 NoK. Pobrał za nią premię w wysokości 300 PLN. Czy w celuutworzenia shoft strangle powinien wystawić opcję sprzedazy z kursem reali-zacii:o O 5715. 0,5Ż40,o 0,5Ż30?Jaki będzie efekt strategii, jeżeli wystawi opcję z premią 350 PLN, a kurs na

rynku bieżącym w dniu wykonania wyniesie 05242?

Odpowiedzi

8.1. Szybciej zysk przyniesie opcja PBI; obie opcje powyżej 3,3Ż66'8.2. Strategia długiego dusiciela; strata w przedziale (4,IIŻ5, 4,3875); zyskponizej 4,1lŻ5 i powyzej 4,3875.8.3. Strategia niedŹwiedzia z wykorzystaniem opcji sprzedazy; zysk ponizej4,3975.8.4. Bank zatrzyma obydwie premie i oprocentowanie 655'1.82.8.5. Strata na dwóch opcjach: 109Ż0,0.8.6. Nalezy zręalizować opcję; zysk 11700,0.8.7. Powinien zrealizować; strata 600 PLN.8.8. Zysk poniżej kursu 0,6879.8.9. Realizacja opcji powyżej Ż,9586;' zysk powyzej 2,9706.8.10. Realizacja powyżej kursu 0'5354; zysk powyżej 0,5386.8.11. Realizacja ponizej 4,Ż678; zysk poniżej 4,Ż663.8.12. Nie powinien realizować opcji.8.13. Zysk ponizej kursu 100 JPY/PLN = 3,5303.8.14. Szybciej przyniesie zysk opcja Ż.

8.15. Szybciej przyniesie zysk opcja Ż.

8.16. Szybciej przyniesie zysk opcja Ż.

8.17. Powinien zrealizować opcję; zysk 2187,5 PLN.8.18. opcja 1: strata powyzej Ż,9047; opcja Ż: Strata powyżej 23268; szybciejponiesie stratę na opcji 1.

8.19. Maksymalna premia 298 PB.8.20. Zysk ponizej 3,6944 i powyzej 4,0184. Po uwzględnieniu kosztów alter-natyrvnych zysk poniżej 3,6930 i powyzej 4,0198.8.21. Zysk ponizej kursu 4'577.Przry kursie 4,555Ż zysk 100 PLN.8.22. Przy kursie 1,ŻŻŻŻ opcja jest ,,w cenie'' _ wartość wewnętlzna 40 USD.Przy kursie I,2ŻŻ4 oraz 1,ŻŻ3Ż opcja jest ,,nie w cenie''. Przy kursie l,Ż0Ż1opcja jest ,,w cenie'' - wartość wewnętrzna 4020 USD.8.23. Spor SEI9DKK = 0,8307.8.24. Premia opcji sprzedazy = 0,0643 za 1 EUR.

1ŻŻ

8.25. Progi rentowności: poniżej 0,5110 i powyżej 0,5350; przy podanym kursie

strata 3158,70 PLN. t,, r '

8.26. Przy wykorzystaniu opcji L: strategia bykaz wykorzystaniem opcji sprze-

daĘ,pró,grentownościO,I4935.Przywykorzystaniu opcjiŻ: strategianiedŹwie-

dzii iuykorzystaniem opcji Sprzedazy, próg rentowności 0'].4805. Przy poda-

nym kursie obie strategie prąmoszą stratę.8.2z. Kurs realizacjt dla wystawionej opcji: 0,5Ż40. Efekt strategii: zysk

630 PLN. t' '

u,

9. Kontrakty swapowe

9.1. SwapyMiędzynarodowy rynek kontraktów swap jestjednym z najszybciej rozwijającychsię segmentów rynku finansowego. Pojęcie swap pochodzi z języka angielskiegoi oznacza wymianę, przehandlowanie. Swap jest umową zawietaną pomiędzyco najmniej dwiema stronami. Dotyczy wymiany przyszłych płatności wedługzasad określonych w momencie zawierania umowy. Platności te związane sąnajczęściej z instrumentami dluznymi i walutami obcymi. Swap jest wykorzys_tywany przez firmy i banki do zarządzania ich aktywami i pasyłvami. Stwarzamożliwości inwestycji lub pozyczek, które w rzeczywistości bylyby niedostępnelub zbyt kosztowne. Jest takze wykorzysĘwany do ograniczania ryzyka stópprocentowych lub wymiany walut.

Kontrak{ swap powstały w latach sześćdziesiąqlch, kiedy banki centralnę Za-częły wymieniać między sobą waluĘ. Mogły w ten sposób skuteczniej interwenio-wać w momencie zagrożenia stabiłności waluĘ krajowej. Swapem' który zyskałnajwiększy rclzgłos, był kontrakt zawarĘ przezBank Światowy i IBM w 1981r.

Swap to instrument umozliwiający przekształcenie jednego ryzykaw drugie.

Swap jest narzędziem' który umozliwia zamianęjednego ryZłka na drugie.Tak więc np. Swap procentowy będzie instrumentem, który umozliwia zarzą-dzanie ryzykiem stopy procentowej poprzez możliwość zmiany oprocentowaniakredytu (dlugu) i dostosowanie stopy procentowej do potrzeb konkretnegoprzedsiębiorStwa.

Podział korzyści pomiędzy stronami Swapu możebyć równy, ale nie jest toreguła _ firma o vqlższym ratingu moze uzyskać w podziale korzyści większyudzial. Większość podmiotów, które decydują się na zawarcie transakcji swa_powej, korzysta z pośrednictwa tzw. dealera Swapu. Mimo, ze dealer pobieraprowizję' zmniejszając w ten sposób pulę korzyŚci do podziału, redukuje toryzyko niewypłacalności drugiego podmiotu biorącego udział w swapie. W przy-

124

padku niewypłacalności partnera druga Strona Swapu jest zmuszona spłacać

zobowiązania wynikające w Zawartej transakcji (np. kredytowej), nie otrzymującpłatności od drugiej Strony Swapu. Udzialr dealera Swapu nviększa Znacznieb ezpie czeństwo transakcj i.

Swapy można podzielić według różnych kryteriów:a) jezeli za kryterium przyjmiemy rodzaj instrumentu bazowego, na którym

oparty jest kontrakt, wyrózniamy Swapy:o procentowe - oparte na stopach procentowych,o walutowo-procentowe - gdzie instrumentem bazowym jest kurs waluty

i stopa procentowa,towarowe - oparte na cenie towaru,oparte na papierach wartościowych,oparte na różnych indeksach,oparte na sytuacji kredytowej;jezeli kryterium jest czas, wyróżniamy Swapy:

krótkoterminowe - do Ż lat,długoterminowe - do 30 lat;jezeli kryterium jest wielkość i zmienność kwoty podstawowej, na pod-której obliczane są płatności, wyrózniamy Swapy:

dopasowane,zaliczkowe (wielkość kwo{ kapitału, od kórego naliczane są odsetki, roŚnie),

amortYzowane (wartość nominalna kontraktu maleje),o zmiennej kwocie kontraktu;ze u'zględu na rodzaj transakcji wyrózniamy Swapy:

klasr'czne: srvap rr'alutorłr' (FX)' Swap Stopy procentowej (IRS)' swap

\\,a1uto\\'o-procento\\r' ( CIRS ).

dru giej ee neracj i : amorf\'Zowanv. zaliczkolł-v. opóŹnionv, prolongowany'callable Sl\'op, plfttable slt'rtp, opcja srłapowa' srvap akt1łł'órv, swap towa-

rowY t lnne.Kontrakry Sb,ap są oparte na standardach wprowadzonych przez Między-

narodowe Stowarzyszenie Dealerów Swapowych1. Najczęściej występującą wa-

lutą transakcjl swap jest dolar amerykańskI (70% wszystkich transakcji).W dalszej części zostaną blizej omówione dwa spośród wymienionych

swapów: Swap Stopy procentowej oIaZ Swap walutorł'o_procentowy.

a

a

a

a

b)a

a

c)stawie

a

a

a

a

d)a

a

9.2. Swap stopy procentowei

Swap stopyprocentowej

jest umową pomiędzy dwiema stronami, na podstawie której

't'o''y zobowiązują się do wymiany serii płatności odsetko-

wych' liczonych od uzgodnionej sumy kapitałowej i dla usta-

lonego okresu, ale naliczanych według odmiennych zasad.

1 Intęrnational Swaps Dealers Association powstało w 1985 r.

IŻ5

Swap stopy procentowej odbpva się w dwóch etapach:o etaP pierwszy transakcji Swapowej' w którym zostaje zrównowazona

bieżąca pozycja;o etaP drugi transakcji swapowej, w którym zostaje utworzona pożądana

przez |irmę pozycja.CharakteryStyczne dla swapu procentowego jest to, że następuje w nim

wyłącznie wymiana płatności odsetkowych, bez wymiany samego kapitału. Swapprocentowy za'wierany jest na okresy powyzej 1 roku.

Przyklad 9.1Firma A jest instytucją, która inwestuje 100 mln PLN na 15 lat według stałejstopy procentowej 13,Żsvo. NiesteĘ, nie ma dobrej oceny kredytowej. Finansujeswoje akĘwa, zaciągając poĘczkę na 5 lat według zmiennej Stopy połczkowejz grupy banków' które pobierają 6-miesięczną Stopę (Warszawską Międzyban-kową Stopę Procentową) wIBoR +50 punktów bazowych. Firma ponosi stratę,kiedy WIBOR przekroczy 12,75% (13,25%-0,5%).

Firma B o ratingu AAA udziellla pozyczki na kwotę 100 mln PLN na5 lat według stałej stopy procentowej i finansuje swój portfel pozyczkowy z fun-duszy generowanych przez ęlroobligacje przynosząCe 777c w skali roku. Samaudzielapozyczek 5-letnich wedlug zmiennej stopy procentowej WIBOR +75punktów bazowych. Kiedy wIBoR jest nizszy od l0,Ż57o (I1% -0,75vo),firmata ponosi straty.

0,75%

P oŻy czający według zm ie n nejstopy procentowej

IŻ6

W jaki sposób firmy mogą zabezpieczyć się przed stratami?

Firma B wchodzi w Swap procentowy z bankiem XyZ. Zgadza się płacić

l735qo od 100 mln PLN przóz'5lat, a bank zgadza się w zamian płacić 6-mie-

sięczny wiBoR.

Poprzez Swap Z bankiem XYZ firma B wyeliminowala niestabilność w do-

chodacń mviązanychz fluktuacją stóp procentowych przez 5lat. Efekty przed-

stawione są w tabeli'

Pońfel kredytówhipotecznych

13,25%

Firma A BANK XYZ't

WIBOR + 0.5%

P ozy czający według zm ie n nejstopy procentowej

Wyszczegó1nienie Firma B

Zwrot z portfela 13,Ż5%

Zapłata banku XYZ lI'35ło

Wpływ z banku XYZ WTBOR

Spłata pozyczki WIBOR+0.57

Koszty funduszy 1r,85%

Zysk 1,4%

Firma A wchodzi również w Swap procentowy z bankiem XYZ. Zgadza się

płacić wIBoR od 100 m1n PLN przćz 5lat, aby w Zamian otrzympvać I1',25Ea.

Pońfel pozyczkowy

WIBOR + 0.75o/o

Firma A BANK XYZ

11oń

Euroobligacje

Poptzez Swap Z bankiem XYZ firma A również wyeliminowała niestabil-

ność w dochodaóh związanych z fluktuacją Stóp procentowych przez 5 lat.

Efekty przedstawione Są w tabeli.

1Ż7

Wyszczególnienie Firma A Firma B

Zwrot z portfela WIBOR+0.75% 13,25Va

Zapłata banku XYZ WIROR tl,35a/a

Wpłyrv z banku XYZ rr,25% WIBOR

Spłata euroobligacji 11a/o WIBOR+0.57o

Koszty funduszy wrBoR-0.25% rr,85a/a

Zysk IVa 1,lVo

Jak widzimy, podzial korzyści Ze Swapu nie jest równy - firma B, o wyzszymratingu, odnosi z transakcji Swapowej większe korzyści.

Dla Banku XYZ przepłyłvy kształtują się następująco:

Zysk banku PBK wynosi 0,77a, co przy kwocie 100 mln PLN daje 100 tys. PLN.

9.3. Swap walutowo-procentowy

Swap walutowo-procentoły(Cross Currency InterestRate Swap - CIRS)

transakcja polegająca na wymianie pozy_czek w dwóch ńżnych walutach oraz od-setek między stronami.

Swap walutowo-procentowy składa się z trzech etapów:3 etap 1 - wymiana początkowa kapitałów;o etaP 2 - okresowa wymiana płatności odsetkowych od kwot nominal-

nych;o etaP 3 - końcowa wymiana kapitałów.

Przyklad 9.2Firma z USA potrzebuje pozyczki w PLN w wysokości 370 mln według zmien-nej stopy procentowej. Jednocześnie moze udzielić pozyczki w wysokości 100mln USD według stałej stopy procentowej wynoszącej 10vo w skali roku. Firmata ma możliwoŚć uzyskania pozyczki w złotówkach poza rynkiem swapów wa-lutowych, ale musiałaby przyjąć oprocentowanie WIBOR + 50 punktów bazo-wych (1 punkt = 0,01.7o).

Załóżmy, że firma polska chce poĘczyć według stałej stopy procentowej100 mln USD, ale poza rynkiem swapów mogłaby to uczyniĆ według stałejstopy równej IŻ7o w skali roku. JednoczeŚnie jest w stanie udzielić pozyczkl,w wysokoŚci 370 mln PLN według zmiennej stopy procentowej równej WIBOR+ 25 punktów bazowych. Zawierają transakcję na 7 lat.

728

Etap 1

Firmy dokonują emisji obligacji na swoich rynkach kapitałowych: firma amery-kańska na kwotę 100 mln USD, oprocentowaną 10% w skali roku, a firmapolska na lovotę 370 mln PLN, oprocentowaną wIBoR + 0,Ż5vo' Firmy wy-mieniają uzyskane kapitały po kursie walutowym USD/PLN = 3,7000.

Rynek kapitałowy w USA Rynek kapitałowy w Polsce

100 mln USD 370 mln PLN

Firma amerykańska Firma polska370 mln PLN

Etap 2Spłata odsetek przez 7 lat od kwoty podstawowej. Firma amerykańska płacizmienne oprocentowanie WIBoR + 0,Ż57o. Firma polska płaci stałe oprocen-towanie I}Vo.

Rynek kapitałowy w USA Rynek kapitałowy w Polsce

10% WIBOR + 0,2

Firma amerykańska

-l

Firma polska10%

Etap 3Zwrot poĄczekpo 7 latach pomiędzy fumami, które spłacają swoich dłuzników.

Rynek kapitałowy w USA Rynek kapitałowy w PoIsce

100 mln USDtqn

370 mln PLN

Firma amerykańska Firma polska370 mln PLN

W rzeczywistości obie firmy poĄczyły:o firma amerykańska - według zmiennej Stopy procentowej

wIBoR + 0,Ż5vo, zaoszczędzając 0,25%;. firma polska - według stalej stopy procentowej L0va, zaoszczędzając Ż%o.

Zadania do samodzielnego rozwaązanaa

9.1. Firma X poszukuje poryczki o stałym oprocentowaniu. Ma dostęp dofunduszy o zmiennym oprocentowantu I,57o powyżej LIBOR. BezpośredniekoszĘ pozyczki wynoszą !3vo na rynku obligacji o stałym oprocentowaniu.

5%

IŻ9

Firma Z preferuje zmienną stopę procentową. Ma dostęp do stałych stópprocentowych na rynku eurodolarowych obligacji w wysokości IIo/a hlb LIBOR+ 50 punktów bazowych. W jaki sposób firmy X i Z uĘją swapu? Zalóżmy, żepodzielą koszĘ oraz korzyści równo między siebie. Ile firma X moze zaplacićza fundusze o stałym oprocentowaniu, a ile firma Z za flndllsze o zmiennymoprocentowaniu?

9.2. Firmy A i B chcą zaciągnąĆ kredyt w róznych walutach. Firma A preferujekredyt w USD, a firma B w GBP. Firmom zaoferowano następując warunkikredytu:

Firma Kredyt w GBP Kled\'t \ł' USD

A 1\o/a LIBOR+0.5%

B II% LIBOR+0.5%

Wielkość kredytu jest taka sama. Ile zyskają, jeżeli wejdą w operację Swapowąz bankiem, który chce zarobić 0,7qa?

9.3. Firmy C i D chcą zaciągnąć kredyt złotówkowy. obu stronom zaoferowanonastępujące warunki:firma C - 8,7570 lub WIBOR + 0,57a;firma D _ B% hń WIBOR + 0,Ż57o.Firma C chcialaby poĄczyĆ według stałej, a firma D według zmiennej stopyprocentowej . Każda ze stron chciałaby zredukować Stopę oprocentowania. Copowinny zrobiĆ? Jak zostaną podzielone korzyści' jeżeli skorzystają z pośred-nictwa banku ,,Beta'', który oczekuje 0,L57o prowizji?

9.4. Przedsiębiorstwo,,Samba'' z siedzibą w Londynie' które otrzymalo ocenęratingową BBB w rvłiązku z planowaną 10-letnią inwestycją w Nagano, chciało-by zactągnąć kredyt walutowy w jenach według stałej stopy procentowej w wy-sokości 150 mln. Bank dla takiego kredytu Zaproponował oprocentowaniew wysokości 7,5vo p.a. Jednocześnie firma ,,Samba" może zaciągnąÓ kredytw GBP według zmiennej stopy procentowej LIBOR + 10 punktów procen-towych.Przedsiębiorstwo ,,Delta" z Tokio o ocenie ratingowej AAA ma możliwośćpozyczenia JPY na krajowym rynku według stałej stopy 4,27o. Przedsiębiorstwoto w rwiązku z operacjami na rynku bryĘjskim chciałoby poĘczyć równowar-tość 150 mln jenów w funtach brytyjskich według zmiennej stopy procentowej'Dla takiej poĄczki Bank of ToĘo oferuje oprocentowanie LIBoR + 30 punk-tów procentowych'a) W jaki sposób może być przyprowadzony Swap procentowo-walutowy, jeżeli

dealer Swapu pobiera prowizję w wysokości 5 punktów procentowych, za-kładając równy podzial korzyŚci ze swapu?

130

b) w jaki sposób może byĆ przeprowadzony Swap' jeżeli przedsiębiorstwoo wyZSZym ratingu zażąda podziału korzyści Ze Swapu w stosunku 60:40?

c) W jaki sposób może być przeprowadzony Swap bez udziahl dealera swapu?d) Przedstaw ptzeplyvły finansowe na kazdym etapie Swapu.

Odpowiedzi

9.1. X: L+ 7,5vo- (L+ 1,5%o) + 1Ż,5vo = IŻ,Svo,Y: +I1o/o-7Z,5Va+L+I,5Vo = LIBOR.

9.2. A:9,95%0-10%-L - -(L+0,05%); zysk 0,45Vo;

B: -(L+0,5%)+L-I0,057o = -10,557o; zysk 0,45Vo.9.3. C: - (W+ 0,5%)+W- B,lsVo = -8,757a; zysk 0,7757o;

D: -W+7,9Ż5%-B%o = -(W+0,075%); zysk0,175%.9.4. a) zysk l,7Ż57o dla kazdej z firm; b) Samba - ZySk I,3Bva, Delta - zysk2,07vc, c)bez dealera dodatkowo do podziału 0,05va.

10. Arbitraż

Transakcje walutowe przeprowadzane są na rynku walutowym i polegają nawymianie waluty jednego kraju na walutę drugiego kraju. Transakcje kupnalub sprzedaĄ waluty według określonego kursu walutowego (ceny) związanesą z transakcjami handlowymi oraz kapitałowymi. Zmienność kursów waluto-wych powoduje, że waluty są skupowane i sprzedawane przez rózne podmioĘz myślą o zyskaniu na różnicach kursowych. Mamy wtedy do czynienia zespekulacją lub arbitrażem. Podstawowa róznica pomiędzy spekulacją a arbit-rażem polega na stosunku do ryzyka. Spekulant celowo wystawia się na ryZyko,pozostawiając otwarte pozycje walutowe' Abitrazysta natomiast nie dopuszczado powstania otwartych pozycji walutowych i dzięki temu nie naraża się na

ryZyko kursowe. Arbitraż przede wszystkim realizowany jest na transakcjachspot, a spekulacja * na transakcjach terminowych.

10.1. Arbitraż walutowy trójstronny

Arbitrażwalutowy

polega na wykorzystaniu minimalnych różnic kursowychdwóch lub większej ilości walut w róznych obszarach geogra_ficznych.

TIójStronny arbitraż walutowy polega na wykonaniu trzech operacji wy-miany walut. W wymianie uczestniczą trzy waluĘ. Dla walut A, B' C takiarbitraż może wyglądać następująco: A-+B-+C-+A. Sens arbitrazu polegana tym, aby po zakończeniu operacji otrzymać zkażdej zainwestowanej jedno-stki waluty A więcej niz jedną jednostkę.

Uzyskanie zysku jest uwarunkowane istniejącymi różnicami w kursachwalutowych' Dlatego pierwszym etapem arbitrażl powinno być obliczenie kur-sów krzyzowych z podanych kursów lovotowanych. Jezeli kursy lcwotowane Są

równe obliczonym kursom krzyżov,rym, to nie istnieją różnice kursowe umoz-liwiające wykonanie arbitr ażu.

I3Ż

Kolejnym etapem powinno być ustalenie kierunku arbitrażll' W naszymprzypadku (zakładając, żę arbitraz Zaczynamy od waluĘ A) naleĘ zdecydować,czy pierwszą operacją powinna być wymiana waluty A na walutę B, czy na

walutę C. Decyzję tę podejmujemy, porównując kurs krvotowany z obliczonymkursem krzyżovrrym.

Przykład 10.1Mamy do dyspozycji następującę kwotowania walutowe:

. 1GBP =1',773ŻUSD,o 1 CHF =0,763Ż USD,o 1 GBP =Ż,3103 CHF.

W jaki sposób można przeprowadzić trójstronny arbitraż walutowy' dysponująckwotą 1 000 000 GBP?

o KurS krzyżovły GBP/CHF wynosi 1,7'732:0,7632 = Ż,3Ż34.Ponteważrze-cąnvisty kurs GBP/CHF rózni się od zalołotowanego (Ż,31'03), istniejąpodstawy do przeprow adzenia arbitr ażl'

. Poniewaz kurs krzyzowy GBP/CHF = 2,3Ż34 jest korzystniejszy (dlafunta) niz kurs kwotowany GBPiCHF = 2,3103, pierwszą wymianą po-winna być wymiana GBP na USD:

1 000 000 'I,773Ż = 1773 200 USD.

o Następnię wymieniamy otrzymane USD na CHF:

1'773Ż00 =:- = 23Ż3375,Ż6 C]HF.0,7632

. Na koniec wymieniamy CHF na GBP:

Ż3Ż3375,26 ;*= 1005 659,55 GBP.

Na Ęch operacjach zarobiliśmy 5 659,55GBP. Dla 1 jednostki GBP rachunekprzedstawia się następująco:

1'1-773Ż' 1 : _=1,005659552,L\t tJL

0,1632 2,3 l03

a zatem zysk na 1 jednostkę GBP wynosi 0,005659552, czy\i dla 1 mln GBP:0,005659552. 1 mln = 5659,552 GBP.

1o.2. Arbitraż stopy procentowei,,pokryty" na terminowym rynku walutowym

Arbitraż stopy procentowej ,,PokTtY'' na terminowym rynku walutowym nazy-

wany jest równiez arbitrażęm procentowym ubezpieczonym. Ten rodzaj arbit-razu polega na wykorzystaniu róznic w stopach procentowym dla dwóch walut.

133

Zamknięcie pozycjiwalutowej jest osiągane dzięki za'warciu terminowej transak-

cji wymiany walut.Zalóżmy, ze inwestor może zain'westować pieniądze na rok na rynku ame-

rykańskim lub polskim. Jezeli oprocentowanie na obu rynkach różni się o I7o

w stosunku rocznym na korzyść rynku amerykańskiego, to moze on się okazaĆ

lepszy dla inwesĘcji. Poniewaz istnieje ryzyko zmiany kursu, inwestor musi

wykorzystać walutowy rynek terminou}, aby wyeliminować ryzyko' Inwestor

moze ulokowaĆ z|ote na rynku polskim przy Stopie procentowej lp1. Po rokuuzyska dochód równy (1+lpr). Może także:

. kupić dolary za złote na rynku naĘchmiastoWYm, uzyskując 1/1(' USD(K - kurs natychmiastowY USD/PLN);

. Zainwestować uzyskane dolary przy stopie procentowej lg5a] po rokuotrzyma LlK,(.7 +lu5a) USD;

. Sprzedać otrzymane dolary na terminowym rynku walutowym, otrzymu-jąc K1(UK,) (1+lg5a) PLN.

W przypadku waluĘ polskiej strategia inwestora jest pozbawiona ryzyka.Czy inwestor powinien zainwestować na rynku amerykańskim, czy polskim?W obu przypadkach lokuje złotówki. Zakladamy, że oba rynki są takie same

pod każdym względem (opodatkowania, ryzyka, zawodności itd.). Inwestor

wybierze rynek, który przyniesie wyzszą Stopę Zwrotu. Jezeli:

(1 +lr1) . x,. Ł. (1 +lg5a),t\.

to powinien wybrać rynek amerykański i ubezpieczyĆ go.

Gdy postępuje tak wielu inwestorów, rośnie podaż dolarów na rynku ter-

minowym, co powoduje spadek kursu terminowego dolara. Arbltraż trwa tak

długo, jak długo obowiązuje powryższa nierówność.Arbitraż przebiega w następujących etapach:. Zaciągnięcie pozyczki w walucie A,. lvymiana waluty A na walutę B na rynku naĘchmiasto\łYfil,. ulokowanie waluty B na pewien okres,. likwidacja lokaĘ w walucie B,. $rymiana waluty B na A po wcześniej ustalonym kursie terminowym,. Spłata zobowiązań w walucie A.

Przykład 10.2Wiemy, ze:

. kurs Spot na dzień 7'0I.2003 r. wynosi: CHF/USD = 0,7186,

. kurs forwardn na dziefi t.04.Ż003 r. wynosi: CHF^JSD = 0,7307,

. miesięczna Stopa procentowa inwestycyjna lub pozyczkowa dla franków

wynosi 8,Ż7a w skali roku, a d|a dolańw 7,Ż7o.

Poniewaz kurs terminowy jest WżsZy niż kurs spot, obliczamy 9O-dniową

premię (w skali roku) na podstawie wzoru:

734

K r- K ' lt ,nn - 0'7301 - o'7 t96 l2

K. n o,7lg6-T 100=6'47o'

gdzie: K, - kurs natychmiastowy (spol); Kr - kurs terminowy (fonvard);n - długość kontraktu terminowego w miesiącach.

Róznica oprocentowania walut wynosi:

8,Żo/o _7,Ż(vo = I7o,

powstają więc wyraźne bodźce do przeprowadzenia arbitrahl. W uproszczonysposób uczestnik arbitrażll może zrealizowaĆ zysk (w skali roku), wykonującnastępujące czynności:

poĄczyć USD na 3 miesiące w Nowym Jorku -7,Żqawymienić USD na CHFzainwestować CHF w Szwajcarii +B,Zvasprzedać CHF na rynku terminowym +6,4vo

zysk +J,4Va

Operacje inwestoraPrzepl1łv.v pieniężne

w USDPrzepłpvy pieniężne

w CHF

1 stvcznia

I. PoĄcza USD na 3 miesiące,oplocentowane 7,Żvo w skali roku

+ 1 000 000

2. Kupuje CHF po kursie natychmiastowym - I 0(x) (xx) + 1 391 595

3. Inwestuje CHF na 3 miesiące na lokatęoprocentowaną 8,Ż% w skali roku

1 391 595

4. Zawiera kontrakt terminowy na sprzedażCHF za 3 miesiące

Suma przeplyrvów 0 0

1 kwietnia

1. Likwiduje 1okatę w CHF2. Otrzymuje odsetkiRazem

+ 1 391 595+ŻB 521

+1 4Ż0122

3. Wykonuje kontrakt terminowy + 1 0.16 831 _1 4201Ż2

1. Spłaca poąvczkę2. Spłaca odsetkiRazem

1 000 000

- 1E 000

-r 018000

Suma przepłylvów +lB83] 0

Obliczenia w tabeli są następujące:o wymiana USD na CHF:

1 000 000 USD : 0,7186 = I39I595 CHF;

135

. wartoŚć odsetek od lokaty CHF:

1397595 CHF' (8,Ż%:4) = 235Ż7 CHF;

o wartość odsetek od pozyczki:

1000000 USD' (7,2%:4) = 13000 USD.

To postępowanie można prze dstawić gr aficznie :

1 + (0,072:4)

1 000000 usD

:0,71 86 .0,7301

1 + (0,082:4)1 391 595 cHF 1 420122 cHF

Zadania do samodziel nego rozwaązania

10.1. Kurs spot USD l JPY = 106,ŻŻ; klrs forw ard Bo U SD/JPY = 103'55; 6-mie-sięczna stopa procentowa inwesĘcyjna/poĘczkowa dla dolarów wynosi 87o p.a.,a dla jenów 4% p.a. Jaki zysk osiągnie arbitrazysta. inwestując 100000 USDlub równowartoŚć tej kwoty w jenach?

10.2. Funt szterling jest wart 1,44 EUR w Paryzu i 2,I7 CH.F w Zurychu. Jakizysk moze uzyskać brytyjski arbitrazysta z każdego zainwestowanego funta,wiedząc, że 1 CHF = 0,7Ż5 E'UR?

10.3. Makler ma do dyspozycji następujące kursy:USD/PLN = 3,59Ż4,CHF/PLN = Ż,5815,E'UR/PLN = 4,2Ż27,CHFiUSD = 0,56Ż1.Czy na podstawie tych kursów może przeprowadziĆ operację trójstronnegoarbitrażl walutowego? Jaki osiągnie zysk?

10.4. W Nowym Jorku kurs USD/AUD = I,895611.,8966. W Londynie kwoto-wanie USD jest następujące: USD/GBP = 0,633510,6345. Ile może zarobiĆ ar-bitraĄsta australijski' inwestując 100 000 AUD, wiedząc, że w SydneyAUD/GBP = 0,3465 10,347 5?

10.5. Wiemy, że:o kurs spol EUR/USD = 1',ŻŻ00,. kurs fołwardgt EUR/USD = 1',Ż000,

136

* 1o1Booo UsDl rcŻnica\

1036831 USDJ stanowi zysk

. stopy procentowe (p.u.):

- poĄczkowe: w UsA gEo,w UGW 67a,

- lokacyjne: w USA 7Vo, w UGW 57o.Mamy do dyspozycji (poĘczamy) 5 mln USD lub ekwiwalent w EUR.a) Pomijając koszĘ transakcji' w jaki sposób mozna dokonać operacji arbit-

rażu?b) Jeśli stopy procentowe w USA wzrosną o 17c, to czy nadal będzie mozliwa

operacja arbitrażu?c) Gdyby koszty transakcyjne wyniosły 70 tys. USD lub równowartość w EUR'

to czy opłaca się przeprowadzaĆ arbitraż?

10.6. Dealer ma do dyspozycji następujące kwotowania:PLN/SEK = I,956617,9964,NOK/PLN = 0,5601/0,5613,SEK/NOK = 0,9Ż3410,9399.Czy możliwa jest operacja arbitrażu i jaki byłby je-eo efekt przy zaangazowaniuw tę operację 1 000 000 PLN?

10.7. W Nowym Jorku dolar jest kwotorvanr- po kursie: USD/JPY == 702,3Ż1109,44, a w Londynie po kursie: USD/GBP = 0,625410,6Ż84. Czy ist-nieje mozliwość wykonania arbitrażu walutorvego. jezeli w Tokio kwotowanieGBP jest następujące: GBP/JPY = 183,56/185.76? Jakie można uzyskać zyski,angażując w wymianę 10 000 000 jenów? Jak na efekn. arbitrazu wpłyną koszĘtransakcyjne w wysokoŚci 500000 jenów?

10.8. Dysponuj esz następuj ącymi lovotow aniami rvalutowymi :

SEIVCZK = 3,577913,5799,CZK/PLN = 0,746Ż10,1487,SEK/PLN = 0,51IŻ10,5L56,CZW IPY = 3,93Ż5 l 4,Ż346,PLN/JPY = Ż8,451Ż13Ż,3612,JPY/SEK = 0,07 7210,01 45.Czy możliwa jest operacja trójstronne-go arbitrazu walutowego? Jakie zyskimożesz osiągnąć, angażljąc w operację arbitrazu 1 000 000 SEK? Jaki będzieefekt arbitrażu, jeże1i koszty transakc,vjne \\\'noSZą 0,lsva początkowej wartościtransakcji?

Odpowiedzi

10.1. Pozyczamy USD; zysk 630,03 USD.10.2. GBP -+ CHF -+ EUR -+ GBP; zysk 0,0925 z 1 GBP.10.3. USD-+CHF-+PLN-+USD; 0,2784 z 1USD.10.4. AUD-+GBP-+USD-+AUD; zysk 3518,58 AUD.

137

10.5. a) poĘczamy EUR; zysk 91 188,52 EUR; b) wzrost stóp procentowychw USA rvłiększa zyskl z arbitrahl do L1Ż0Ż1'$5 EUR; c) koszĘ transakcyjneobniżają zysk do Ż1788,Ż1EUR.10.6. PLN+SEK-+NOK-+PLN; zysk 11 946,36 PLN.10.7. JPY + USD -+ GBP -+ JPY; zysk 4B9 6ŻŻ,08; koszty transakcyjne powo-dują stratę.10.8. a) SEK -+ CZK-+ PLN -+ SEĘ zysk 1'4 5Ż4,79;b) SEK -+ PLN -> JPY -+ SEK; zysk 35 550,84;

c) SEK-+ CZK_łJPY-+SEK; zysk 1790,53.Koszty transakcyjne zmniejszają Zysk o 1500 SEK.

11 . zabezpieczenieryzyka ku rsowego (hedging)

11.1. Ryzyko kursowew dzialalności gospoda rczei

Zmiany kursów walut oznaczają zmianę warunków działalności gospodarczejdla Ęch przedsiębiorstw, które poŚrednio lub bezpośrednio prowadzą wymianętowarów i usług z zagranicą lub uczestnicząw międzynarodowym rynku kapi-tałowym, udzielaj ąc poĘ czek lub zaciągając kredyty'

Nieoczekiwane zmiany kursów walut w1łvierają wpływ na wartość księgowąskładników akrywów i pasyrvów denominowanych w walutach obcych, którew bilansie muSZą byÓ przeliczane po nowym kursie obowiązującym na koniecokresu sprawozdawczego' W rezultacie ryzyko kursowę moze stwarzać istotnezagrożenie dla aktualnej sytuacji finansowej, oczekiwanych strumieni pienięż-nych, a w końcowym efekcie - dla rynkowej wartości tych podmiotów1.

Głównym celem stworzenia instrumentów pochodnych było zabezpieczenieprzed ryzykiem (m'in. kursowym) w mozliwie najtaiszy sposób. Podstawowymiinstrumentami wykorzysĘwanym w hedgingu są terminowe kontrakty walutoweoraz opcje. Kontrakty te chronią przed niekorzystnymi zmianami wartościposzczególnych walut względem siebie. Ryzyko to jest istotne dla tych' ktfuzyposiadają otwarte pozycje walutowe.

Ryzyko kursowe pojawia się w momencie ,,zajęcia pozycji" przez lczest-nika rynku, czyliw momencie, gdy powstaje niedopasowanie pomiędzy wartoŚ-cią i terminami zapadalności aktywów a wymagalnością pasyrvów walutowych.Dla dealera walutowego jest to kupno lub sprzedaz określonej kwoty waluĘzagranicznej w celu spekulacji, dla eksportera - podpisanie kontraktu hand-lowego na dostawę produktu czy usługi za granicę, dla importera - podpisaniekontraktu handlowego na zakup produktu czy usługi zza graniq, dla kredyto-biorcy - wzięcie kredytu w walucie zagranlcznej z myślą o wykorzystaniu go naterenie kraju. W wyniku zmian kursów walutowych wielkość i rodzaj otwartejpozycji walutowej wplpvają na wynik finansowy przedsiębiorstwa dokonującegorozliczefi w walutach obcych' W zależności od wartości otwartej pozycji walu-towej mozna mówić o stopniu wrazliwości na zmianę kursu walutowego. Im

' E'. Najlepszy, Zanqdzanie finansami międ4narodowym', PwE' Warszawa 2000, s. 120

139

większa wartość otwartej pozycji walutowej, Ęmwyższy poziom ryzyka kurso-wego.

Przedsiębiorstwo moze świadomie pozostawiać otwartą po7ry Cję walutową,a tym Samym wystawiać się na ryZyko. Wobec przewid1rvaizmian kursu waluĘ,w której denominowane Są akfia lub parylrua, utrzymanie długiej lub krótkiejpozycji będzie korzystne pod warunkiem, że przewidyrlvania okażą się słusznei nastąpi zakladana zmiana kursu. W przypadku niedopasowania zajmowanejpozycji do zmian przewidyłvanych na rynku konieczne jest podjęcie działaflmających na celu zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym.

Istota osłony transakcji polega na jednoczesnym Zawarciu innej transakcjiwalutowej, która dzięki osiągniętym zyskom spowoduje pokrycie strat wynikłychz niekorzystnej zmiany kursu walutowego pierwszej transakcji. Wyeliminowanie

ryzyka kursowego Za pomocą operacji osłonowej (hedgingowej) polega na za-jęciu odwrotnej pozycji walutowej w danej walucie w stosunku do pozycji' którąprzedsiębiorstwo akurat zajmlĄe. Trueba jednak pamiętać' że zabezpieczenietakie' chroniąc przed niekorzystnymi zmianami kursowymi, pozbawia jedno-cześnie ewentualnych korzyści2.

Większość przedsiębiorstw działająrych na rynku międzynarodowyrn za celstawia sobie przede wszystkim zabezpieczenie się przed stratami, a nie spekula-cje. Utrata potencjalnych zysków jest kosztem, jaki płaci się za zapewnieniesobie ochrony przed poniesieniem straĘ. Zagwarantowanie dochodu z eksportulub importu wyrazonego w walucie krajowej umożliwia ustalenie cen na pozio-mie zapewniającym odpowiednie marże, ułatwia planowanie przepłryów pie-niężny ch, inwestowanie itp.

Powszechnię Znanym sposobem eliminacji ryzryka kursowego jest fakturo-wanie transakcji handlowych w walucie krajowej. Trzebajednak przy Ęm po-siadać silną pozycję przetargową i rynkową względem kontrahentów z zagranicy.Alternatywnie mozna osłonić otwartą po7łcję, wykorzystując metody i technikifinansowania handlu zagranicznego, takie jak dyskontowanie weksli handlo-wych, faktoring, forfaiting. Biorąc pod uwagę źródlo pochodzenia, wyróżniasię wewnętrzne i zewnętrzne techniki osłony transakcji walutowych:

1) wewnętrzne:. fakturowanie w PLN,. klauzule walutowe,o netting,. przenoszenie ryzyka na odbiorcę,o przyspieszanię i opóŹnianie płatności;2) zewnętrzne:o transakcje natychmiastowe i lokowanie zakupionych walut na rachun-

kach bankowych,o kredyt w rachunku bieżącym,

s. 20.

I40

2 A. Łaganowski, Instrumenty pochodne. Plzewodnik dla inwestorów' GPw, Warszawa 2003,

. terminowe kontrakĘ walutowe,

' opcje walutowe,o swaPY kursowe.Jedną z mozliwości dla stron umowy jest zamknięcie pozycji poprzez Za-

warcie terminowego kontraktu walutowego. Najprostsze strategie z wykorzys-taniem kontraktów terminowych służące zabezpieczeniu to:

. hedging sprzedażowy (short hedge) - transakcje polegające na zajęcitlpozycji krótkiej zabezpieczającej; transakcje takie powinien stosowaćinwestor' który:

- posiada aktywa i spodziewa się je sprzedać w określonym momencieprzyszlości,

- nie posiada aktywów, ale spodziewa się je otrzymaĆ w określonymmomencie przyszlości:.

. hedging zakupowy (long hedge) _ transakcje rwiązane z zajęciem długiejpozycji, nazywane długimi pozycjami zabezpieczającymi; stosuje się jew momencie zakupu określonych akłwów'

Dzięki przyjęciu takich najprostszych strategii straĘ poniesione na rynkunaĘchmiastolvym są rekompensowane zyskami ze zlikwidowanej pozycji na

rynku terminowym. Stosowanie takich transakcji umozliwia importerom i eks-porterom dzialanie w stabilnych warunkach, doĘczącvch zarówno procesówprodukcyjnych, jak i sprzedaĘ.

11.2. Hedging z zastosowaniemkontraktóW futures

Kontrakty futures są instrumentami częSto Stosowanymi w hedgingu. Ich zaletąjest przede wszystkim łatwość dostępu do rynku. Natomiast glówne wady tostandaryzacja w zakresie wartości kontraktu i terminów zapadalności. W przy-kładach rr.r i 77.Ż przedstawiono hedging sprzedazowy Za pomocą kontraktówterminowych futures.

Przykład 11.1Polski importer podpisuje umowę na zakup części do samochodów VW z Niem-czech' Dostawa ma nastąpić 10 listopada 2003 r., a płatność 6 miesięcy poodebraniu towarów' Jei wartość wynosi 100 ąvs. EUR. Kurs wymiany 7 listopada2003 r. według NBP wynos1I4,5620-46542 PLN za 1 EUR. Importer spodziewasię w ciągu 6 miesięcy wykorzystać do produkcji części o wartoŚci rynkowej470 tys. PLN.

. Gdyby kurs walutowy nie zmienlł się w tyłn okresie, to importer zarobił-by 4580 PLN:

470 000 PLN - 100 000 ' 4.654Ż PLN za 1 E'UR = 4580 PLN.

. Jezeli kurs zmieni się korzystnie (zloIy umocni się w stosunku do eulo),to importer moze osiągnąĆ zyskwższry niz 4580 PLN.

r41

)

. Ieże|i kurs zmieni się niekorzystnie (złoty osłabnie w stosunku do euro),to zyski mogą się zmniejsryÓ, a nawet inwestor może zanotować stratę'jeżeli 1' E'UR będzie kosztować więcej niz 4,7 PLN.

Jak już wspomniano wcześniej, importer może zabezpieczyć swoje zyski.Może kupić 100 000 EUR 10 listopada i trzymaćje do dnia płatnoŚci, lub jezelinie dysponuje taką ilością gotówki, to moze kupić na GPw 10 kontraktów

futures na euro. Zalóżmy, że 10 listopada 6-miesięczny kontrakt opiewająq na10 tys. kosztuje 46405 PLN. W ten sposób importer 10 listopada kupiłby100 tys. EUR za 464 050 PLN:

10'46405 PLN = 464050 PLN.

Koszt takiego zabezpieczenia jest znacznie niższy od zaciągnięcia kredytu.Poza opłatami transakcyjnymi importet potrzebuje gotówki na wstępny de-pozyt zabezpieczający do KDPW SA, który jest Zwracany w dniu zamknięciapozycji. Jest on określany jako procent wartości kontraktów' Zakładamy,ze wynosi on 3,67o. 10 listopada Ż003 r. importer musi posiadać jedynie16 705,80 PLN:

464050 PLN'0,036 = 16 705,80 PLN.

Rozliczenie nastąpi w dniu wygaśnięcia kontraktu, czyli za 6 miesięcy.Zarobek importera z operacji terminowej wyniesie 5950 PLN, niezaleznie odwahań kursowych:

470000 PLN-464050 PLN = 5950 PLN.

W zależności od kształtowania się kursu wymiany w dniu płatności zazakupione części wynik importera będzie następujący:

Kurs referencyjnyEUR/PLN

Wynik zakupuczęści*

Wynik zakupionychkontraktów**

Wynik1ączny

4,35

4,44,45

4,54,554,6

4,654,7

4,754,8

4,854,9

4,95

3500030000250002000015000

100005000

0

- s000

- 10000

- 1s000

- 20000

- 25000

-29050- 24050

- 19050

- 14050

- 9050

- 4050950

595010950

1595020950259s0309s0

595059505950595059505950595059505950595059s059505950

Wynik zakupu części = 440000_100000.kurs.Wynik kontraktów = 100 000.kurs _440 000.

r42

i ąo ooo0-oEo

; 20 000N

z-JŁ 40 000GoaY9, 20 000N

Rysunek 11.1. Zysk lub strata importera zzakupu części w zaleznoŚci od kursu EUR/PLNŹrÓdio: opracowanie Wlasne.

0

-20 000

-40 000

Rysunek 11'2.Zysk lub strata imporiera zrealizacii kontraktóW w zaleznoŚci od kursuŹrÓdlo: opracowanie wlasne.

743

20 000

zJo_

G

aYaN

40 000

\ 4,8 4,e\ Kurs referencyjny

\ EUR/PLN\ \.

wynik zakupu części Wynik kontraktóW wynik łączny

Rysunek 11.3. Łączny zysk importera pŻy zabezpieczeniu kontraktamiŹródto: opracowanie Wlasne'

Przyktad 11.2Firma XXX z siedzibą w Nowym Jorku otrzymała we wrześniu informację, zebędzie musiała zaplacić w grudniu 10 mln EUR za towary Zakupione u niemiec-kiego kooperatola. Bieżący kurs spol EUR/USD wynosi (1,1919) 0,9767, a ter-minowy kurs grudniowych kontraktów futures na euro na CME wynosi (1,1780)0,96Ż8.

Spółka tamożę zabezpieczyć się przed ryzykiem walutowym poprzez zaję-cie pozycji długiej (zakup long futures) w grudniowych kontraktach futureso wartoŚci 10 mln EUR (wartość kontraktu, który jest przedmiotem obrotu naCME, wynosi 1Ż5000 EUR, trzeba więc zakupić B0 kontraktów). Pomijająckoszty transakcyjne, spółka tabędzie musiała dysponować 11 7B0 000 (9 628 000)USD, aby zaplaciĆ niemieckiemu eksporterowi. .Jl-1 ;;,,: ' l '

1

Druga spółka amerykańska (YYY) eksportuje do Niemiec tov/ary, zaktórema otrzymać w grudniu 15 mln EUR. Równiez ta spółka moze się zabezpteczyĆprzed ryzykiem walutowym. Dokonuje tego poprzez zajęcie pozycji krótkiej(sholt futures) - sprzedaje grudniowe kontrakty futures.W celu otrzymania całejkwoł musi sprzedać 1,Ż0 kontraktów 0Ż0.r25 000 = 15 000 000). W grudniufirma otrzyma I] 670 000 (14 44Ż00;0) USD. Gdyby firmy się nie zabezpieczyły,to przy kursie EURiUSD: It''' ' si,,' t i il

. 1,1500 - firma XXX zaplaci 11 500 000 USD io 1,1500 * firma YYY otrzyma 17 Ż50 000 USDo 7,ŻŻ00 - firma XXX zapłaci 7Ż200 000 USD io 1,2200 - firma YYY otrzyma 18 300 000 USD

144

zyska 280000 USD; r'"'

i straci 1Ż0000 USD' " lr!i"

straci 4Ż0 000 USD;i zyska ó30 000 USD.

11.3. Hedging z zastosowaniem swapów kursowych

Do zabezpieczęnia płynności w walutach można wykorzystać swap kursowyw momencie niedopasowania wpływów i wydatków. Firma w jednym miesiącumoże zająĆ krótką pozycję walutową z Ęll;Ju transakcji handlowych, aby w na-stępnym miesiącu zająĆ dlugąpozryCję walutową, która pokryje niedobory z mie-siąca poprzedniego.

Swap kursowy moze byĆrównież stosowany jako instrument umozliwiającyrolowanie posiadanego zabezpieczenia w sytuacji przesunięć czasowych w re-alizacji transakcj i handlu zagr anicznego.

Przykład 11.03Przedsiębiorstwo,,Malwa" mazobowiązanieztytulu transakcji handlowej wwy-sokości 5 mln EUR. Firma ta nie posiada potrzebnej kwoty' ale otrzyma jąw następnym miesiącu. Utrzymuje na rachunku bankowym 20 mln PLN' któresą przeznaczone na płatności pod koniec przyszlego miesiąca.

1. Firma ta może zaciągnąć krótkoterminowy kredyt w euro i spłacić goz nadwyżek przyszłego miesiąca - jest to dla niej nieopłacalne.

Ż. Może kupić euro za z|ote w transakcji naĘchmiastowej, a w następnymmiesiącu, po otrzymaniu euro, dokonać ponownej wymiany walut - oznacza topełną ekspozycję na ryZyko zmiany kursu walutowego.

3. Może za:wrzeĆ kontrakt Swapowy z bankiem' Kupuje 5 mln EUR zaPLN z datą spot oraz jednocześnie sprzedaje 5 mln EUR z datą foruard nakoniec przyszlego miesiąca. W transakcji ustalone zostały następujące kursywymiany:

. spot EUR/PLN = 4,6565,c forward EUR/PLN = 4,6655.Przepływy pieniężne firmy,,Malwa'':. dzisiaj:

+ 5 000 000 EUR; -20282 500 PLN:

o pod koniec prąvszłego miesiąca:

- 5 000 000 EUR: + 20 327 500 PLN.

Zawarcie Swapu walutowego ponvoliło firmie zabezpieczyć płynność finansowąw euro oraz ograniczryć ryzryko nł'iązane ze zmianą kursu walut.

11.4. Hedging z zastosowaniem kontraktów torward

Kontrakty/otward są szeroko Stosowane w transakcjach hedgingolvych zewzg|ę-du na:

. niskie koszty zabezpieczenia (brak depozytu zabezpieczającego),

. mozliwość dostosowania kontraktu do indyłvidualnych potrzeb (wartośćkontraktu, termin zapadalności).

145

NiesteĘ korzystanie z tej formy zabezpieczenia wiąże się równiez Z ryZł-kiem poniesienia nieograniczonej straty w przypadku niekorzystnej zmianykursu walutowego. Nie ma równiez możliwości wycofania się z rea|izacji kon-traktu w przypadku, gdy np. umoważ która była podstawą do tworzenia osłony,nie została ostatecznie zr ealizow ana.

Przykład 11.04Firma ,,Dolores'' z Hiszpanii w związku z zawartą transakcją eksportową maotrzymać za 70 dnt nalezność w wysokości 235 000 USD. Firma chciałaby sięzabezpieczyĆ przed ryzykiem zmiany kursu walutowego EURiUSD. Bieżącykurs EUR/USD wynosi 1,1800. Firma obawia się, ze dolar ulegnie osłabieniu,więc postanawia zawrzeć kontrakt fonvard sprzedaży 235000 USD za EURz terminem realizacji za ]0 dni i kursem 1,1'85Ż. W związku z Ęm zarządzającyfirmą mają pewność, że za 70 dni firma sprzeda 235 000 USD, otrzymującl9BŻ7B,77 EUR. '': . ' 1 :: ' '];.', .J

1

Jeżeli za 70 dni kurs spol EUR/USD będzie wynosił: ;t

. 1,1800 (czy|i nie zmieni się) - to eksporter straci 873,77 EUR;

. 1,1900 (czyli euro umocni się powyzej kursu realizacji) - to eksporterzyska799,78 EUR;

o 1,1700 (czyli dolar umocni się wbrew oczekiwaniom eksportera) - toeksportersttaciŻ5J5,93EUR.;,:.,'.''' -'. ,."

11.5. Hedging z zastosowaniem opcii

Zastosowanie opcji walutowych ma bardzo wiele zalet z punktu widzenia trans-akcji osłonowych. W przypadku opcji nienotowanych na gtełdzie daje możliwośćdostosowania kontraktu do indyrruidualnych potrzeb klienta. Inne zalety to:

. mozliwośĆ rezygnacji z realtzacji kontraktu w przypadku nieprzewidzia-nych zmian kursu walutowego,

. zabęzpieczenie transakcji, która jeszcze nie jest pewna'

. poprzez możliwość konstruowania zróżnicowanych strategii opcyjnych_ zabezpieczanie większych lub mniejszych dwukierunkowych zmiankursu walutowego.

Podstawową wadą opcji, z punktu widzenia jej nabyvcy, jest koniecznośćzapłacenia premii, co powoduje wysoki koszt zabezpieczenia.

Zastosowanie opcji walutowych oraz konstrukcje strategii opcyjnych zostalyszerzej omówione w rozdziale 9.

!

Literatura

Bennett D., Ryzyko walutowe, Dom Wydawniczy ABC' oficyna Ekonomiczna, Kraków2000.

BernaŚ B., Finanse międzynarodowe,Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów, Wrocław7999.

Cavęs R.E., Frankel J.A., Jones R.W., Handel ifinanse międzynarodowe, PWE, War-szawa 1998.

CME SWAP FUTURES, Chicago Mercantile Exchange, I35.Il2.5ll'/.l20llR,www.cme.com.

EURO - nowa waluta ziednoczonej Europy, NBP, 2002 (wersja elektroniczna).Hull J., Kontrakqł furminowe i opcje. Wprowadzenie, WIG PRESS, Warszawa 1998.

Łaganowski A., Instrumenty pochodne. Pnewodnik dla inwestorów, GPW, Warszawa2003.

McDougall A., Swapy, Dom Wydawniczy ABC, ofiryna Ekonomiczna' Kraków 2001.

Najlepszy E'., Zarzqdzanie finansami międzynarodowymi, PWE', Warszawa 2000.

Reuters, Instrumenty pochodne. Wprowadzenie. tłum. M. Ferlak, Dom Wydawniczy ABC,oficyna Ekonomiczna, Kraków 2001.

Reutęrs, Rynek walutowy i pieniężny. Wprowadzettie, tIlm' R. Kucharska, Dom Wydaw-niczy ABC, ofiryna Ekonomiczna, Kraków 2001.

Stęiner R., Kalkulacje ftnansowe, Dom Wydawniczy ABC, oficyna Ekonomiczna, Kra-ków 2000.

Steiner R., Rynki finansowe. Przewodnik enqklopedyczny, ofiryna E'konomiczna, Kraków2002.

Taylor F., Rynki i opcje walutowe, Dom Wydawniczy ABC, Ofiryna Ekonomiczna,Kraków 2000.

Zabielski K., Fińanse międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

Zając J., Polski rynek walutolty w praktyce, K.E. Liber, Warszawa 2001 .

I

ZalącznikKody walut wedlug lS0

Kraj Waluta Kod

Afganistan afghani AFA

Albania lek ALL

Algieria dinar algierski DZD

Angola kwanza AOA

Antiguai Barbuda

dolar wschodnio-karaibski

XCD

ArabiaSaudyjska

rial saudyjski SAR

ArgenĘna peso argenĘńskie ARS

Armenia dram AMD,Australia dolar australijski AUD

Austria euro(szyling austriacki)

EUR(Ars)

Azerbejdżan manat AZM

Bahamv dolar bahamski BSD

Bahrajn dinar Bahrajnu RHD

Bangladesz taka BDT

Barbados dolar Barbadosu BBD

Belgia euro(frank belgijski)

EUR(BEF)

Belize dolar Belize BZD

Benin frank CFA XOF

Bermudy dolar bermudzki BMD

Bhutan ngułtrum RTN

Białoruś rubel białoruski BYR

Birma(Myanmar)

Ęat MMK

Boliwia boliviano BOB

Bośniai Hercegowina

marka BAM

Botswana pula BWP

Brazvlia real BRLBrunei dolar Brunei BND

Bułgaria lęw BGN

Burkina Faso frank CFA XOF

Burundi frank Burundi BIF

Chile peso chilijskie CLP

Chiny ]tuan CNY

Chorwacja kuna HRK

Qpr funt cypryjski CYP

Czad frank CFA XAF

Czechy korona czeska CZK

Dania korona duńska DKK

Dominika dolarwschodniokaraibski

XCD

Dominikana peso dominikańskit DOP

Dżibuti frank Dżibuti DJF

Egipl funt egipski EGP

Ekwador dolar IISA USD

148

Erytrea nakfa ERN

Estonia korona estońska EEK

Etiopia birr ETB

Fidżi dolar Fidżi FJD

Filipiny peso filipińskie PHP

Finlandia euro(marka fińska)

EUR(FrM)

Francja euro(frank francuski)

EUR(FRF)

Gabon frank CFA XAF

Gambia dalasi GMD

Ghana cedi GHC

Gibraltar funt gibraltarski GIP

Grecja euro(drachma)

EUR(GRD)

Grenada dolar wschodnio-karaibski

XCD

Gruzja lari GEL

Gujana dolar guiański GYD

Gwatemala quetzal GTO

Gwinea frank gwinejski GNF

Gwinea Bissau frank CFA XOF

GwineaRównikowa

frank CFA XAF

Haiti gourde HTG

Hiszpania eulo(peseta hiszpańska

EUR(ESP)

Holandia euro(gulden holender-ski)

EUR(NLG)

Honduras lempira HNL

Hongkong dolar hongkoński HKD

Indie rupia indyjska INR

Indonezja rupia indonezyjska IDR

Irak dinar iracki IOD

Iran rial IRR

Irlandia euro(funt irlandzki)

EUR(IEP)

Islandia korona islandzka ISK

Izrael nowv szekel LSJamajka dolar jamajski JMD

Japonia Jen JPY

Jemen rial jemeński YER

Jordania dinar jordański JOD

Kajmany dolar kajmański KYD

Kambodża rial KHR

Kamerun frank CFA XAF

Kanada dolar kanadyjski CAD

Katar rial Kataru QAR

Kazachstan tenge KZT

Kenia szyling kenijski KES

Kirgistan som KGS

Kolumbia peso kolumbijskie COP

Komorv' frank'komoryjski KMF

Kongo frank CFA XAF

Kongo frank kongijski CDF

Korea Północnz won KPW

KoreaPołudniorr'a

won KRW

Kostan'ka colon kostarykańsk CRC

Kuba peso kubańskie CUP

Kuu,ejt dinar Kuwejtu KWD

I-aos kip LAK

Lesotho loti LSL

Liban funt libański LBP

Liberia dolar liberyjski LRD

Libia dinar libijski LYD

Liechtenstein frank szwajcarski CHF

Litwa lit LTL

Luksemburg euro(frank luksem-burski)

EUR(LUF)

Łofi'va łat LVL

Macedonia denar MKD

149

Madagaskar artary MGA

Malawi kwacha MWK

Malediwv rupia malediwska MVR

Malezja ringgit MYR

Mali frank CFA xoFMalta lira maltańska MTL

Maroko dirham MAD

Mauretania ougulya MRO

Mauritius rupia Mauritiusu MUR

Meksyk peso meksykańskie MXP

Mołdawia lei moldawski MDL

Monako euro(frank francuski)

EUR(FRF)

Mongolia tugrik MNT

Mozambik metical MZM

Namibia dolar namibijski NAD

Nepal rupia nepalska NPR

Niemcv euro(marka)

EUR(DEM)

Niger frank CFA XOF

Nigeria nalra NGN

Nikaragua cordoba NIC

Norwegia korona norweska NOK

Nowa Zelandia dolar nowozelan-dzki

NZD

Oman rial Omanu OMRPakistan rupia pakistańska PKR

Panama balboa PAB

Papua-Nowa Gwinea

kina PGK

Paragwaj guaranl PYG

Peru nowv sol PEN

Polska zloty PLN

Portugalia euro(escudo)

EUR(PrE)

Republika Połu-dniowej Afryki

rand ZAP.

RepublikaSrodkowo-afrykańska

frank CFA XAF

Rosja rubel RUB

Ruanda frank ruandyjski RWF

Rumunia lej ROL

Salwador colon SVC

SamoaZachodnie

tala WST

San Marino euro(lir)

EUR(rrL)

Senegal frank CFA XOFSerbiai Czarnogóra

dinareuro

CSDEUR

Seszele rupia Seszeli SCR

Sierra Leone leone SLL

Singapur dolar singapurski SGD

Słowacja korona słowacka SKK

Słowenia tolar SIT

Somalia szyling somalijski sosSri Lanka rupia lankijska LKR

StanyZjednoczone

dolar USA T-ISD

Suazi lilangeni SZL

Sudan dinar sudański SDI)

Surinam dolar Surinamu SRD

Syria funt syryjski SYP

Szwajcaria frank szwajcarski CHF

Snvecja korona snvedzka SEK

Tadżykistan somonl TJS

Tajwan nowy dolar TWD

Tajlandia baht THB'Ianzania szyling tanzański TZSTogo frank CFA XOFTonga paanga TOP

Trynidadi Tobago

dolar Trynidadui Tobago

TTD

Tunezja dinar tunezyjski TND

150

Turcja nowa lira turecka TRYTurkmenistan manat TMM

Uganda szyling ugandyjski UGXlJkraina hrvwna UAH

Urugwaj pesourugwajskie UYU

Uzbękistan sum UZS

Vanuatu vatu VUVWatvkan euro

(1ir)EUR(rrl-)

Wenezuela holivar VEB

węgry forint HUF

Wielka Brytania funt szterling GBP

Wietnam dong VNDWłochv euro

(1ir)EUR(rrl-)

Wybrzeże KościSłoniowej

frank CFA XOF

Zamhia kwacha ZMKT,imhabwe dolar Zimbabwe ZWD

ZjednoczoneEmiraĘArabskie

dirham AED