Klasik Yönetim Anlayışında Denetim

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

YÖNETİM ORGANİZASYON Y.LİSANS

PROGRAMI

Yönetsel Planlama ve Kontrol

Hasan Hüseyin SUBAŞI

088221108

Klasik Yönetim Anlayışı

Klasik Yönetim Anlayışında Denetim

Denetim

Sonuç

Sunum Planı

2 YÖNETSEL PLANLAMA VE KONTROL

Klasik Yönetim Anlayışı

Klasik Yönetim Anlayışına Genel Bakış

Bilimsel Yönetim

Frederic Taylor

Gilbreth

Henry Gannt

Yönetim İlkeleri

Henri Fayol

Bürokrasi

Max Weber



Klasik yönetim iki ana fikir etrafında toplanmıştır.

1.Rutin işlerin görülmesinde insan unsurunun makinelere ek

olarak nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceği,

2.Formal organizasyon yapısının oluşturulmasıdır.

• Taylor‟un bilimsel yaklaşımı birinci fikri,

• Yönetim Süreci Yaklaşımı ile Bürokrasi Yaklaşımı da ikinci

fikri ayrıntılı olarak ele almışlardır.



• Klasik teori sürekli olarak açık ve seçikolarak belirlenmiş bir organizasyon yapısı veotorite ilişkileri ile hangi ilkelere uyulmasıgerektiğini araştırmıştır.

• Bu yaklaşımlar en iyi bir organizasyonyapısı ve yönetim tarzı için uyulmasıgereken ilkeleri belirlemeye çalışmıştır.

• Bu ilkelere uyulduğu taktirde etkinlik veverimliğin artacağı ileri sürülmüştür.



Klasik teoriyi oluşturan üç temel yaklaşımdaki ortak fikir ve amaçlar;

a.Klasik teori, organizasyonlarda insan unsuru

dışındaki faktörler üzerinde durmuştur:

• İnsan unsuru daima ikinci planda ele alınmıştır.

• Maddi faktörler düzenlendikten sonra insanın öngörülen

doğrultu ve şekilde davranacağı-davranması gerektiği-

varsayılmıştır.

• Bu yönü mekanik organizasyon yapıları olarak

adlandırılan yapıları önermiştir.



b.Rasyonellik ve mekanik süreçler klasik teorinin

hareket noktaları olmuştur.

• Makine, insan,iş ilişkilerinde rasyonellik, ana hareket

noktasıdır.

• İnsan unsuruna ilişkin faktörler incelenmemiştir.

• İnsanı kendine söyleneni yapan, pasif bir unsur olarak

varsaymıştır.



c.Klasik teori, esas itibarıyla kapalı sistem anlayışı ile

organizasyonları ele almıştır.

• Bütün yaklaşımlar organizasyon içi dahili etkinliğin nasıl

sağlanabileceği üzerinde durmuştur.

• Uyulması gereken ilkeleri evrensel kabul etmiş

• Dış çevre şartlarına ve organizasyonların değişen

şartlara nasıl uyabilecekleri üzerinde durmamıştır.


Bilimsel Yönetim Yaklaşımı

• 1900‟lerin başlarında Frederic Winslow Taylor

tarafından öncülüğü yapılmıştır.

• Taylor bilimsel yönetimin gelişmesinde büyük katkı

sağlayan kişi ve bilimsel yönetimin babası olarak bilinir.

• Taylor çalıştığı işletmelerde en alt kademelerden en üst

basamaklara kadar yönetim hiyerarşisinde görev

yapmıştır.


F.W.Taylor• 1911‟de yayınlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri kitabı ile düşündüğü

yönetim ve organizasyon anlayışının esaslarını açıklamıştır.

• Taylor beş alanda önerilerde bulunmuştur.

1.Standartlaştırma,

2.Hareket ve zaman etüdü,

3.Sistematik seçim ve eğitim,

4.Parça başı ücret sistemi,

5.Fonksiyonel ustabaşılık.


Henry L. Gantt

• Gantt Taylor‟ın çağdaşı, takipçisi ve en yakın meslektaşlarından

biridir.

• Taylor işin organizasyonu üzerinde dururken Gantt işi yapan kişinin

dikkate alınmasını önermiştir.

• Gantt mevcut yönetim uygulamalarına karşı çıkmış işçi psikolojisi

ve moral kavramı üzerinde durarak önderlik ve motivasyon

kavramlarının önemini vurgulamıştır.

• Verimlilikte güdülemenin öneminin her şeyin üzerinde olduğu

konusunda ısrar etmiştir.


Henry L. Gantt

• Gantt Taylor‟ın parça başı ücret sistemini işletme içinde işbirliği

sağlayacağına inanmıyordu.

• Geliştirdiği yeni ücret sistemine “Gantt görev ve prim sistemi” ismini

vermişti.

• Taylor‟ın parça başı sisteminden farklı yanı Gantt‟ın bir ödül

sistemini düşünmesiydi.


Frank B. ve Lillian M. Gilbreth

Gilbreth‟ler insanların hareketlerini, işin ne kadar zaman

aldığını kesin olarak saptadılar.(zaman etüdü) Buna ek

olarak tüm el hareketlerinin “therbligs” olarak

adlandırdıkları 17 temel harekete indirgeyerek “yakala”,

“kavra”, “yerleştir” şeklinde sınıflandırdılar.


Yönetim Süreci Yaklaşımı

• Yönetim süreci yaklaşımı da ekonomik etkinlik ve rasyonellik

fikrini esas almıştır.

• Bu yaklaşım bilimsel yönetim yaklaşımının bir nevi devamı,

onun tamamlayıcısıdır.

• Sadece organizasyon konuları ile ilgili değil fakat yönetimin

bütün alanları ile ilkeler geliştirmeye çalışmıştır.

• Bu yönü ile bilimsel yönetim yaklaşımından çok daha geniş

ve kapsamlı bir yaklaşımdır.

• H.Fayol organizasyonun tamamını ele alarak iyi bir

organizasyon dizaynı ve yönetiminin ilkelerini araştırmıştır.


Yönetim Süreci Yaklaşımı

Organizasyon, yönetim süreci yaklaşımının belirli bir

sistem içinde ele aldığı konulardan sadece birisidir. Ele

alınan bu konularla ilgili olarak çeşitli ilkeler

geliştirilmiştir.

Yönetim süreci yaklaşımının mesajı şudur: Bu ilkeleri

izlersen başarılı olursun.

Bilimsel yönetim hareketi teknik açıdan konuya bakmış ve

yönetim organizasyona fazla önem vermemişlerdir.


Henri Fayol

Fayol‟da, Taylor gibi direkt olarak sanayi içinde çalışmıştır.

Yönetim birimlerini geliştirmeye çaba sarf etmiş ve

yönetime yukarıdan bakmıştır.

Geliştirdiği ilkeler günümüzde, planlama ve organizasyon

yapıları için geniş ölçüde kullanılmaktadır.


Henri Fayol‟un yönetime ilişkin 14 ilkesi:

• İşbölümü ve uzmanlaşma

• Yetki ve Sorumluluk

• Disiplin

• Kumanda (Emir) birliği

• Yürütme birliği

• Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü

• Personelin Ödüllendirilmesi

• Merkezicilik

• Hiyerarşik Düzen (Bu ilkenin sonucu olarak her alt kademedeki görevin bir

üst kademedeki görevin denetim ve gözetimine verilmesini gerektirir.)

• Düzen

• Eşitlik (Adil ve eşit muamele)

• İşgören ve İş yaşamında İstikrar ve Denge

• Teşebbüs Ruhu

• Birlik ve beraberlik


Bürokrasi Yaklaşımı

• Klasik teorinin üçüncü yaklaşımı olan

bürokrasi, 1900‟lerin başlarında Alman sosyologu Max

Weber tarafından geliştirilmiştir.

• Max Weber‟e göre bürokratik bir yapı, günlük dilde

kullandığımız, işlerin geciktirilmesi, yokuşa

sürülmesi, „‟bugün git yarın gel‟‟ anlamının tersine

etkinlik açısında ideal bir organizasyon yapısıdır.

• Weber bürokrasiyi organizasyon açısından ele almış bir

büro veya bir makam tarafından yönetimi düşünmüştür.


Max Weber• Fonksiyonel uzmanlaşmaya dayanan iş bölümü ,

• Açık ve seçik bir şekilde belirlenmiş hiyerarşik bir yapı ; böylece herkademe bir üst kademe tarafından kontrol edilecektir.

• İlke ve yöntemler ; her kademede işlerin nasıl yapılacağı ile ilgiliolarak ayrıntılı ve soyut ilkeler ve yöntemler geliştirilecektir.

• Gayrişahsi ( impersonal ) ilişkiler ; Weber‟e göre personelkişisel, duygusal olmayan, hissi herhangi bir bağ geliştirmedendavranmalıdır.

• Teknik yetenek esasına dayanan bir personel seçim ve terfi sistemi

• Yasal yetkinin uygulanması ; Organizasyon birimleri yasal yetki ilebirbirlerine bağlanacaktır. Organizasyon mensuplarının kullandığıyetkinin kaynağı bulundukları organizasyon kademesi vepozisyondur. Organizasyona dahil olan bir kişi bu anlamda yasalyetkiyi kabul eder.



Denetimin Tanımı

Bir faaliyetin usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığını

kontrol etme eylemidir. Denetim düzenleyici bir işlevdir ve

yönetim sürecinin planlara uygun biçimde sürdürülmesini

sağlar. Denetim işlevi; amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığının ya

da ne ölçüde ulaşıldığının belirlenip, gerekiyorsa düzeltici

önlemlerin alınması sürecidir.



Ulaşılmak

istenen Miktar

“Standart”Gerçekleşen

Miktar

“Fiili Sonuçlar”

Sapma

Denetimin Tanımı

Yönetim işlevlerinin sonuncusu olan

denetim, gerçekleştirilen faaliyetlerin plan standartlarına

uygun olup olmadığının ölçülmesi, farklılıkların

belirlenmesi halinde bunların nedenlerinin

araştırılması, düzeltici önlemlerin alınması ve sonuçların

değerlendirilmesi işlemlerinin tümüdür. Bu özelliğiyle

planlamanın geleceğe ilişkin olmasına karşın, denetim

işlevi geçmişe ilişkindir.


Yönetim Fonksiyonları


Planlama

Örgütleme

YürütmeKoordinasyon

Denetim

H.Fayol‟un Yönetim Fonksiyonları Tanımı

''Planlama, geleceği tahmin etmek ve faaliyet

programını çizmek. Örgütlemek, işletmenin maddi ve

beşeri yapısını kurmak. Yürütmek ya da kumanda

etmek; personeli harekete geçirmek. Koordine

etmek, tüm iş ve güçleri birleştirmek ve uyumlaştırmak.

Denetlemek ise, her şeyin verilen emirlere ve konulmuş

kurallara uygun olarak yapılıp yapılmadığını

gözetmektir.”



Klasik yönetim anlayışında yönetim; "Mevcut sistemleri en iyi

şekilde çalıştırarak, iş yerinde sıkı bir disiplin ile insanların

işleri doğru yapmalarını sağlayarak, en yüksek oranda

karlılığa ulaşmak" şeklinde tanımlanmıştır. İşte, bu yönetim

anlayışı çerçevesinde denetim birimleri genellikle bireye ve

hataya odaklı, suçlu aramaya yönelik, hataya neden olan

bireyin tespit edilerek cezalandırılması esasından hareket

ederek örgütlenmiş ve faaliyetlerini bu şekilde sürdürmüştür.



Klasik anlayışta denetim, klasik yönetim kuramları etkisinde kontrol

ve raporlamaya dayalı, durum saptamayla sınırlı denetim

şeklindedir. Bu denetim şekli; kötü rapor ve ceza vermeye hazır bir

denetçi ve karşısında sürekli olarak savunma durumunda bir işçiyle

sembolize edilebilir. Bu denetim türünde; denetimin amacı olan

düzeltme-geliştirme değil, aracı olan kontrol söz konusudur. Klasik

denetim modelleri, çalışanların özgüvenlerini

yitirmelerine, ilişkilerinin ve motivasyonlarının bozulmasına sebep

olduğundan örgüt üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır.




Örgütün bölümlere ayrılmasında yararlanılan temel

ilkeler:

• Uzmanlaşmadan yararlanma,

• Denetim,

• Giderleri azaltma,

• Koordinasyonu kolaylaştırma.


Bölümlere ayırmada, bölümler belirlenirken denetimi

kolaylaştırmak için alınması gereken tedbirler:

• Alt-üst ilişkilerini en iyi biçimde belirleyecek bir sistemin

kurulması,

• Faaliyetlerin bölüm şube ve kısımlara ayrılması,

• Gözetim kolaylığının sağlanması amacıyla fiziki yakınlığın

sağlanması,

• Birbirine emir verme yetkisi olan kişilerin saptanması.


Denetimin gerektirdiği ön koşullar:

• Planlar

• Organizasyon yapısı.


Gantt Şemaları• Gantt‟ın bilimsel işletmeciliğe olan en büyük katkısı, planlama ve

denetimde kullanmak amacıyla geliştirdiği grafik yöntemlerdir.

• Bu yöntem kendi ismiyle anılan ve bugünkü modern uygulama olan

PERT (Project Evaluation and Review Technique - Proje

Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği) in esasını teşkil eden

„„Gantt Şemaları‟‟dır.

• Gantt planına göre neler yapıldı ve neler yapılmalıydı ortaya

konmakta ve bir denetim aracı olabilmektedir.


Gantt Şemaları

Gantt planı dört alanda uygulanmaktadır.

1.İnsan ve aletlerin kayıt şemaları,

2.Proje şemaları,

3.Yükleme şemaları,

4.Geliştirme şemaları.


Gantt Şemaları

Gantt çizelgesi, Hoover Barajı ve Amerikan Eyaletlerarası

Otoban Sistemi dahil büyük projelerin yapılmasına

imkan kıldı.

Gantt çizelgesi, hala önemli bir yönetim aleti olarak bugün

bile kabul görür, plan ve programlama için grafiksel

denetim sağlar. Bir projenin ileri doğru ilerlemesini

denetim altına alır ve kaydeder.


Örnek Gantt Şeması


Denetim

Denetimin Aşamaları

1. Amaç, Plan ve Politikaların Işığında Standartların

Belirlenmesi

2. Gerçekleşen Faaliyet Sonuçlarının Ölçülmesi

3. Gerçekleşen Faaliyet Sonuçlarının Önceden Belirlenen

Standartlarla Karşılaştırılması

4. Sapmaların Giderilmesi ve Düzeltme Kararlarının

Verilmesi (Düzeltici Faaliyetler)

•


Denetimin Aşamaları


HAYIR

EVET

Standartların

Belirlenmesi

Gerçek Uygulamanın

Ölçülmesi

Uygulama

standartlarla aynı

özellikte mi?

Düzelt

Sorun Yok

Etkili Bir Denetim Sisteminin İlkeleri

• Denetim yapabilmenin ilk koşulu; sağlıklı, güvenilir ve gerçekçi

amaçların (standartların) belirlenmiş olmasıdır. Bunun için

de, ilgililerce tam olarak anlaşılabilir, açık-seçik amaçların

saptanmasına ihtiyaç vardır.

• Standartların makul bir yükseklikte olmasına özen gösterilmelidir.

• Yapılan işin amaçlara uygunluğu konusunda, personelin sürekli

olarak bilgilendirilmesi gerekir.

• Fiilen hangi sonuçların elde edildiğini sağlıklı ve zamanında tespit

eden bir kayıt düzeninin kurulup işletilebilmesi gerekir.

• Elde edilen icraat sonuçlarının sağlıklı, tam ve zamanında ilgili

karar merkezlerine ulaşılmasını sağlayacak bir bilgi akış (iletişim)

sisteminin kurulması zorunludur.


Etkili Bir Denetim Sisteminin Özellikleri

• Uygunluk: Denetim, denetim edilen eylemin karakterine uygunolmalıdır

• Doğruluk: Etkili bir kontrolün yapılabilmesi için her şeyden öncedoğru bilgiye ihtiyaç vardır.

• Zamanlama: Doğru bilgi zamanında toplanmalı ve kullanılmalıdır.Aksi taktirde gereksiz maliyete katlanılmış olur.

• Objektif ve Kapsamlı Olması: Denetim sisteminde kullanılanbilgi, herkesçe kolay bir şekilde anlaşılabilen ve objektif bir niteliğesahip olmalıdır.

• Stratejik Denetim Sistemleri Üzerinde Yoğunlaşmalıdır: Detaylaryerine , sistem temel stratejik denetim noktaları üzerindedurulmalıdır.


Etkili Bir Denetim Sisteminin Özellikleri

• Ekonomiklik: Denetim sistemi ekonomik olmalıdır.

• Esneklik: Örgütsel ortamın dinamikliğine uygun bir esnekliğe sahip

olmalıdır.

• Hız: Denetim sistemi, plandan olan sapmaları mümkün olduğu

kadar çabuk haber vermelidir.

• Geleceğe Dönüklük: Denetim geleceğe dönük olabilmelidir

böylelikle şirket planlamaların uzun vadeli yapılabilmesi kolaylaşır.

• Anlaşılır Olmak: Denetim, denetimi değerlendirecek birimin

anlayacağı uygunlukta olmalıdır.


Denetimden Kaynaklanan Sorunlar

• Maddi ve Beşeri Kaynaklarla birlikte zaman

unsurunun israfı

• Üretimde kargaşalıklara yol açma

• Yüksek Bakım maliyeti

• Verileri değiştirmenin personelde neden olduğu

güvensizlik


Sonuç

Kısaca Klasik Yönetim Anlayışı

Organizasyonlarda insan unsuru dışındaki faktörler üzerinde

durmuştur. İnsan unsuru daima ikinci planda ele alınmıştır. Maddi

faktörler düzenlendikten sonra insanların öngörülen şekil ve

doğrultu ve şekilde davranacağı varsayılmıştır. Bu yönü ile klasik

teori mekanik organizasyon yapıları olarak adlandırılan yapıları

önermiştir



Rasyonellik ve mekanik süreçler klasik teorinin hareket noktaları

olmuştur. Makine-insan ilişkilerinde rasyonellik, işlerin dizayn ve

birleştirilmesinde rasyonellik, ilkelerin amaçladığı rasyonellik ana

hareket noktalarıdır. Mekanik rasyonelliği bozacak insan unsuruna

ilişkin faktörler modele dahil edilerek ayrıntılı olarak incelenmemiştir.

Ekonomik rasyonellik anlayışının organizasyona uygulanmasını ifade

eden bu yaklaşım insanı kendine söyleneni yapan, rasyonel olduğuna

inanılan sisteme uyan, pasif bir unsur olarak varsaymıştır.



Klasik teori, esas itibariyle kapalı sistem anlayışı ile

organizasyonları ele almıştır. Bunun sonucu olarak da, bütün

yaklaşımlar organizasyon içi etkinliğin nasıl sağlanabileceği

üzerinde durmuş, bunu sağlamak için uyulması gereken ilkeleri

üniversal kabul etmiş fakat dış çevre şartlarına organizasyonların

değişen şartlara nasıl uyabilecekleri üzerinde durmamıştır


Kısaca Klasik Yönetim Anlayışında Denetim

Klasik yönetim anlayışında işin doğru yapılıp, yapılmadığı ile

ilgilenir. Denetimlerde daha çok bu yönün tespiti için gelişmiştir.

Baskın bir kontrol ve denetim kültürü mevcuttur.

Klasik denetim anlayışında süreç, organizasyon, sistemler bir

kenara bırakılarak sadece birey odaklı bir denetim söz konusudur.


Hasan H. SUBAŞI

Education

Klasik Yönetim Anlayışında Denetim