ภชงคประยาตฉนท ๑๒

ภชงคประยาตฉนท (อานวา พ-ชง-คะ-ประ-ยา-ตะ-ฉน หรอ พ-ชง-คะ-ประ-ยาด-ฉน) แปลความตามความหมายในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ภชงค หมายถง ง หรอ นาค โดยรวมใหความหมายวา ชอฉนทแบบหนงม ๑๒ คา แบงเปน ๒ วรรค มลห ตนวรรคและกลางวรรค หากฟงลลาจากการอานภชงคประยาตฉนท แลวจะพบวาฉนทชนดนมลลาเหมอนอาการของงกาลงเลอย คณะและพยางค ภชงคประยาตฉนท ๑ บท ประกอบดวยคณะและพยางค ดงน ม ๒ บาท วรรคหนามจานวน ๖ คา/พยางค และวรรคหลงมจานวน ๖ คา/พยางค ๑ บาท นบจานวนคาได ๑๒ คา/พยางค ดงนน จงเขยนเลข ๑๒ หลงชอ ภชงคประยาตฉนท นเองครบ ทงบทมจานวนคาทงสน ๒๔ คา สมผส พบวา ภชงคประยาตฉนท มสมผสนอก (ทเปนสมผสภายในบท) จานวน ๒ แหง ไดแก ๑. คาสดทายของวรรคหนา บาทท ๑ สงสมผสกบคาท ๓ ของ วรรคหลงในบาทเดยวกน ๒. คาสดทายของวรรคหลง บาทท ๑ สงสมผสกบคาสดทายของ วรรคหนาในบาทท ๒ สมผสระหวางบท พบวา คาสดทายของบท สงสมผสกบคาสดทายของวรรคท วรรคหลงของบาทท ๑ ในบทตอไป คาคร ลห ภชงคประยาตฉนท ๑ บท มคาครทงหมด ๑๖ และมคาลหทงหมด ๘ คา รวมทงบทมจานวนคาบงคบ ๒๔ คา ใหนกเรยนสงเกตสมผสบงคบ (สมผสนอก) และบงคบคร-ลห ภชงคประยาตฉนท ๑๒ ตามผงภาพ คาคร สญลกษณแทนดวย คาลห สญลกษณแทนดวย ใหนกเรยนดตวอยางตามผงภาพ ครบ

๏ ทชงคชาตฉลาดยล คะเนกลคะนงการ กษตรยลจฉววาร ระวงเหอดระแวงหาย ๏ เหมาะแกการณจะเสกสรร ปวตนวญจโนบาย มลางเหตพเฉทสาย สมครสนธสโมสร

(จาก สามคคเภทคาฉนท ของ ชต บรทต)

ทมา/อางอง กระทรวงศกษาธการ. สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. หนงสอเรยน สาระการเรยนรพนฐาน วรรณคดวจกษ ชนมธยมศกษาปท ๖ กลมสาระ การเรยนรภาษาไทย หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๔๔. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, ๒๕๔๘. กาชย ทองหลอ. หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ : รวมสาสน, ๒๕๔๐. แจมจนทร สวรรณรงค. ลกษณะคาประพนธไทย. สกลนคร : วทยาลยครสกลนคร, ๒๕๓๑. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพฯ : นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖. วเชยร เกษประทม. ลกษณะคาประพนธไทย. กรงเทพฯ : พฒนาศกษา, ๒๕๔๖. สทธา พนจภวดล และประทป วาทกทนกร. รอยกรอง. กรงเทพฯ : มหาวทยาลย รามคาแหง, ๒๕๑๘.

คร ลห คอ คร และ ลห หมายถงลกษณะของเสยงคาหรอพยางค อยางไรละครบนกเรยน มประโยชนอยางยงในการแตงคาประพนธประเภทฉนท เนองจากคาประพนธประเภทฉนทนนบงคบคร ลห สรป คร ลห คอ คร (อานวา คะ-ร) หมายถง เสยงหนก หนกอยางไร เปนคาหรอพยางคทประสมดวยสระเสยงยาวไมมตวสะกดกได หรอเปนคาหรอพยางคทมเสยงตวสะกดทกมาตรา (ไดแก แม กก กด กบ กง กน กม เกย และเกอว) เชนคาวา ฟา นง พรก ไหม พรม นนท เชษฐ เปนตน ลห (อานวา ละ-ห) หมายถง เสยงเบา เบาอยางไร เปนคาหรอพยางคทประสมดวยสระเสยงสนและไมมตวสะกด หรอเปนคาหรอพยางคทมเสยงสระเสยงสนและไมมเสยงตวสะกด เชนคาวา ณ ธ บ ก พ ผ ล เจาะ เหาะ ทะ เละ แพะ และ เลอะ เปนตน

โดย ครปยะฤกษ บญโกศล โรงเรยนโพนทนเจรญวทย เผยแพรเมอวนท ๔ ตลาคม ๒๕๕๔