Cinsel Fonksiyon Bozukluğunda Tanı ve Değerlendirme

Dr. Ege Can Şerefoğlu

ICSM 3. Uluslar Arası Seksüel Tıp Konsültasyon Raporu

Cinsel Fonksiyon Bozukluğunda Tanı ve Değerlendirme

SD klinik değerlendirme ve tedavisi için 3 prensip ICSM-5 tanı ve tedavi algoritması

SD klinik değerlendirme ve tedavi için 3 prensip

SD’li hasta değerlendirilirken:1) “Hasta merkezli yaklaşım” benimsenmelidir

Hastalık bir bütün olarak değerlendirilmeli (biolojik+psikolojik+sosyal) SD ‘self-reported’ bir durumdur (bazen biolojik bulgu olmaz) Tedavi sonucunu değerlendirirken yalnız sıkıntının azalması veya bazı

semptomların giderilmesi değil, genel cinsel iyilik haline odaklanılmalıdır

Kültür ve lisan açısından uygun sağlık hizmeti sunulmalıdır (Doktor-hasta arasında cinsiyet, ırk, etnisite, ülke, sosyal statü ve cinsel davranış paternleri açısından fark varsa ZOR)

Klinik değerlendirme ve tedavi için 3 prensip

SD’li hasta değerlendirilirken:1) “Hasta merkezli yaklaşım” benimsenmelidir2) “Kanıta dayalı tıp”a başvurulmalıdır

Spesifik diagnostik prosedürler, faydaları kanıtlanmışsa kullanılmalı (pahalı-invazif)

Diagnostik prosedürlerin amacı1. Hastalığın varlığı/yokluğu hakkında emin olmak2. Hastalık ciddiyetini tanımlamak3. Klinik gidişatı izlemek4. Prognoz-risk/evre değerlendirmesi yapmak5. Tedaviyi planlamak

Tedavi seçiminde de bilimsel kanıt aranmalıdır.

Klinik değerlendirme ve tedavi için 3 prensip

SD’li hasta değerlendirilirken:1) “Hasta merkezli yaklaşım” benimsenmelidir2) “Kanıta dayalı tıp”a başvurulmalıdır3) Hem kadında, hem erkekte cinsel problemleri

değerlendirme ve tedavide ortak yaklaşım kullanılmalıdır

Cinsiyet eşitsizliği kadınların cinsel problemleri için uygun sağlık hizmeti almasına engeldi.

Son yıllarda seksüel tıbbın cinsiyet eşitliği konusundaki hassasiyeti ile bu değişti.

Kadın ve erkek için ortak tanı ve tedavi algoritması geliştirildi.

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel olmayan bulgular

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi soucu (cinsel fonksiyon, uyum)•Hasta/partnert/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel bulgular?

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular?

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi soucu (cinsel fonksiyon, uyum)•Hasta/partnert/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi

Hastaların çoğunda gerekmez

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel olmayan bulgular

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi soucu (cinsel fonksiyon, uyum)•Hasta/partnert/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel olmayan bulgular

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi soucu (cinsel fonksiyon, uyum)•Hasta/partnert/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel olmayan bulgular

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi sonucu (cinsel fonksyon/uyum)•Hasta/partner/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel problem sorgulaması, genel sağlık hizmetinin bir

parçası olmalıdır. Cinsel problemin ortaya çıkarılmasını kolaylaştırmada iki

tarama anketi1. Brief Sexual Symptom Checkist (BSSC) 1.basamak sağlık

kuruluşlarında kullanmak veya tarama yapmak için uygun

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel problem sorgulaması genel sağlık hizmetinin bir

parçası olmalıdır. Cinsel problemin ortaya çıkarılmasını kolaylaştırmada iki

tarama anketi: BSSC ve SCS1. Brief Sexual Symptom Checkist (BSSC) 1.basamak sağlık

kuruluşlarında kullanmak veya tarama yapmak için uygun2. Sexual Complaint Screener (SCS) son 6 aya ilişkin bir dizi soru içerir

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel problem sorgulaması genel sağlık hizmetinin bir

parçası olmalıdır. Cinsel problemin ortaya çıkarılmasını kolaylaştırmada iki

tarama anketi: BSSC ve SCS BSSC 1.basamak sağlık kuruluşları için veya tarama yapmak

için uygun SCS son 6 aya ilişkin bir dizi soru içerir Her ne kadar taramada faydalı olsalar da, bu anketler dikkatli

bir cinsel/medikal/psikososyal hikayenin yerini tutmaz

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel hikaye

Kişisel, sosyal, kültürel hassasiyetlere özen gösterilmeli Hastalar cinsellikleri sorgulandığında rahatsız olur. Hekimler de sorgulama yaparken tedirgin olabilir. En azından kısa bir cinsel değerlendirme yapılarak, sorunun

varlığı saptanabilir. Sorun varsa daha detaylı cinsel hikaye alınmalıdır.

Cinsel sağlığı sorgulama1. Cinsel aktivite

Cinsel partnerlerin sayısı ve cinsiyeti

İlişkinin süresi2. Fertilite durumu/kontrasepsiyon

Çocuk/düşük sayısı Gebelik önleme stratejileri İnfertilite

problemleri/tedavileri3.Cinsel yolla bulaşan hastalıklar

HIV HPV Enfeksiyonlar (gonore,

klamidya vb)

4. Cinsel pratik Hasta ve aile tutmları Cinsel inançlar/sosyokültürel

etkiler self-stimülasyon/mastürbasyon Cinsel pratikler/varyasyonlar

5. Cinsel tecrübeler Cinsel gelişim/vücut imajı Cinsel istismar/travma

6. Cinsel problemler ve tatmin Geçmişte nasıldı (problemden

önce)? Şimdi nasıl?

Bitirme sorusu: Cinsel hayatın hakkında bilmem gereken başka bir şey var mı?

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel hikaye Tıbbi hikaye

Hastalığa neden olan veya komorbid tıbbi durum var mı? (Atheroskleroz, DM, depresyon vb)

Birlikte kullanılan ilaçlar ne?

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel hikaye Tıbbi hikaye Psikoseksüel hikaye

Detaylı psikoseksüel değerlendirme her hastada gerekli Psikolojik veya kişilerarası faktörler etiolojide rol oynayabilir

(anksiyete, depresyon, ilişki sıkıntısı) SD kişinin özgüvenini, sorunlarla başetme yeteneğini, sosyal

ilişkilerini ve iş performansını etkiler İlişkinin geçmişi ve bugünü dikkatle değerlendirmeli

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel hikaye Tıbbi hikaye Psikoseksüel hikaye Fizik Muayene

Tam genital muayene (erkekte DRE dahil) / sekonder cinsel karakterler

Kan basıncı / Kalp ritmi / Perifer nabızlar / Ödem Alt vücut vibrasyon hissi / Alt ekstremite mukavemeti ve

koordinasyonu

Temel Değerlendirme (Step 1) Cinsel hikaye Tıbbi hikaye Psikoseksüel hikaye Fizik Muayene Laboratuar testleri

AKŞ Lipid profili Hormon profili

SD sınıflamasıTür KriterI-Psikojenik Biolojik bulgu yokII-OrganikAnatomik (cerrahiye bağlı)VaskülerNörojenikHormonalİlaca bağlı

Biolojik bulgu varBelirgin olmayan mental (kognitif) veya duygusal sıkıntı

III-Mixed Biolojik bulgu varBelirgin mental (kognitif) veya duygusal sıkıntı

Organik ve psikojenik SD özellikleriÖzellik Organik Psikojenik

Oluş Aşamalı (travma veya cerrahi hariç)

Akut

Semptom seyri Progresif İntermitan veya selektif

Organik risk Var Yok

Partner problemi Sekonder Başlangıçta var

Anksiyete Sekonder Primer

Özel testler ve sevk (Step 2)Endikasyonlar

1 Hasta isteği2 Yaşam-boyu veya primer SD3 Anatomik deformiteler (konjenital / edinilmiş)4 Travma (pelvik / perineal / genital)5 Endokrinopatiler6 Komplike psikiyatrik veya psikoseksüel problem7 İlişki problemleri8 Kompleks medikal problemler (komorbiditeler)9 Medikolegal vakalar10 İlk tedavi başarısızlığı

Özel testler ve sevk (Step 2) Kadın için özel testler

Erkeklere nazaran daha az gelişmiş Çoğunun faydası sınırlı ve metodolojik zorluk

mevcut Valide değiller, ölçüler belirsiz

Özel testler ve sevk (Step 2) Kadın için özel testler Erkek için özel testler

Özellikle ED için geliştirilen birçok test mevcut Psikojenik – organik ayırımı yapmakta faydalı Arteriyel-venöz yetmezlik hastalarını spesifik

vasküler cerahiye hazırlarken kullanılabilir. Tedaviyi belirlemedeki etkinlikleri sınırlı

Hasta/partner eğitimi (Step 3)

Eğitim cinsel problemin iyileşmesine katkıda bulunur, ilişkiyi düzeltir.

Yazılı veya elektronik materyal sağlamak zaman kazanmaya yol açar.

Her hasta cinsel sağlık durumu, kanıta dayalı tedavi seçenekleri hakında bilgilendirilmelidir ve karar verme sürecine aktif katılımı sağlanmalıdır.

SD’li Erkek/Kadın Mutlak:

1.Cinsel hikaye2. Tıbbi hikaye3. Psikososyal hikaye

Önerilen:1.Odaklanmış FM2. Lab testleri

Temel Değerlendirme

Tedaviye engel olmayan bulgular

İleri spesifik değerlendirme gerektiren bulgular

Özel testler ve/veya sevk

Hasta/partner eğitimi – Birlikte karar verme

Tedavi•Danışmanlık/Yaşam şekli değişikliği•Psikolojik (kognitif/davranışsal/sex terapisi)•Medikal (Farmakoterapi, cihaz)•Cerrrahi

Cinsel sağlığın değerlendirilmesi

•Tedavi sonucu (cinsel fonksyon/uyum)•Hasta/partner/ilişki tatmini•Yaşam tatmini/kalitesi