L 3.санхүүгийн зуучлагчид тэдгээрийн төрөл, үйл ажиллагаа

Лекц №3 Санхүүгийн зуучлагчид

тэдгээрийн төрөл, үйл ажиллагаа

Багш: Док,дэд проф Д.Сувдаа

Copyright © 2009 Pearson Prentice Hall. All rights reserved.

2-2

Сэдвийн хүрээнд үзэх асуудлууд:

• Санхүүгийн зуучлагчдын үүрэг

• Санхүүгийн зуучлагчдын төрлүүд

тэдгээрийн үйл ажиллагаа

• Санхүүгийн зах зээлийн зохицуулалт


2-3

Лекцийн үр дүн

• Санхүүгийн зуучлагчдын эдийн засаг дахь үүргийг

тайлбарлах

• Санхүүгийн зуучлагчдын үндсэн төрлүүдийг ярилцах

• Зохицуулагч субъектын үндсэн үүрэг, шаардлагуудыг ойлгох

KEY WORDS: ТҮЛХҮҮР ҮГС

Financial Intermediaries:

• Commercial Banks

• Credit Unions

• Saving Banks

• Insurance companies (Life and Non Life)

• Investment companies

• Finance companies

• Pension funds

• Mutual Fund

Other Financial Institutions:

• Real Estate investment trusts

• Leasing companies

• Security brokers and dealers

• Investment bankers

• Mortgage bankers

• Depository intermediaries

• Contractual intermediaries

• Investment intermediaries

Мөнгөн хөрөнгийн урсгал

Мөнгөн хөрөнгийн сан

Санхүүгийн

зуучлагчид

Мөнгөн хөрөнгийн сан

Шууд бус санхүүжилт

Fu

n

d

s

Зээлдэгч:

1. Өрх гэр

2. Компани

3. ЗГ

4. Гадаадынхан


зах зээл

Зээлдүүлэгч:

1. Өрх гэр

2. Компани

3. ЗГ

4. Гадаадынхан

Funds Funds

Шууд санхүүжилт

Санхүүгийн зуучлагчдын үүрэг

Санхүүгийн зуучлагч байх зайлшгүй

шаардлага нь:

- Хөрөнгө хэрэглэгч болон нийлүүлэгчийн

хооронд шилжих хөрөнгийн хэмжээ

- Хөрөнгө оруулалтын зардлууд

- Цаг хугацааны асуудалтай холбоотой гарч

ирнэ.


Санхүүгийн байгууллагууд нь хөрөнгийн

илүүдэлтэй байгаа олон жижиг ХО-гчдын

хөрөнгийг хуримтлуулж нэгтгэн, ХО-тын эх

үүсвэр хомсдолтой байгаа этгээдүүдэд

Хөрөнгө оруулалт/ХО/, зээл болгон

хуваарилна.

Эндээс үзэхэд санхүүгийн байгууллагууд нь

санхүүгийн зах зээлд хэрэглэгч,

нийлүүлэгчийн аль аль нь болж оролцдог тул

хамгийн идэвхитэй оролцогчид нь болдог.


2-8


• Хамгийн энгийнээр хэлбэл, зээлдүүлэгчээс зээлдэгчид хөрөнгө шилжих үйл явцад оролцож буй гуравдагч мэргэжлийн этгээдийг санхүүгийн зууучлагч гэж ойлгож болно /Схем-1 ийг үзнэ үү/

• Шаардлага нь: үйл ажиллагааны зардал, эрсдэл хуваалцах, мэдээллийн ялгаатай байдал


• Үйл ажиллагааны зардал- Transactions

Costs

1. Үйл ажиллагааны зардлыг бууруулах замаар

санхүүгийн зуучлагч ашиг олно.

2. Ур чадвараа хөгжүүлэх болон хэмнэх боломж,

давуу талаа ашиглах замаар энэ зардлыг

бууруулна.

Санхүүгийн зуучлалын төрөл

Санхүүгийн зуучлагчдыг дараах 3 төрөлд

ангилна.

• Депозитын институциүд

• Гэрээт хадгаламжийн институциүд

• Хөрөнгө оруулалтын зуучлагчид

Санхүүгийн гол гол зуучлагчдын үйл ажиллагааг

дараагийн лекцээр дэлгэрэнгүй үзэх болно.

Санхүүгийн зуучлалын төрөлАнхдагч өр төлбөр/Сангийн

эх үүсвэр/

1

1.1

- Арилжааны банк Депозит

1.2 - Хадгаламж зээлийн нийгэмлэг Депозит

1.3 - Хамтын хадгаламжийн банк Депозит

1.4 - Зээлийн холбоод Депозит

2

2.1 -Амьдралын даатгалын компани Даатгалын Хураамжийн орлого

2.2

Амьдралын бус даатгалын

компани (Эд хөрөнгө,галын

даатгалын компани)

Даатгалын Хураамжийн орлого

2.3

-Тэтгэврийн сан, ЗГ-ын өндөр

настаны тэт/сан

Ажил олгогч ба Даатгуулагчийн

төлсөн НДШ

3

3.1 - Санхүүгийн компани Арилжааны бичиг,хувьцаа,бонд

3.2 - Хамтын сан Хувьцаа

3.2 -Мөнгөний захын хамтын сан Хувьцаа

Хувьцаа,бонд

Мөнгөний захын хэрэгслүүд

Анхдагч активууд/Сангийн

зарцуулалт/

Гэрээт хадгаламжийн институциүд

Корпорацийн бонд, моргейж

Орон нутгийн бонд, Корпорацийн

бонд, хувьцаа, ЗГ-ын ҮЦ

Корпоацийн бонд ,хувьцаа

Хөрөнгө оруулалтын зуучлагчид

Хэрэглээний болон бизнесийн

Депозитын институциүд:

Бизнес болон хэрэглээний зээл,

моргейж, ЗГ болон ОН-ийн

Засаг захиргааны ҮЦ

Моргейж

Моргейж

Хэрэглээний зээл


2-12

Депозитын институциүд (Банкууд)

• Арилжааны банк- Commercial banks

– Чек, хадгаламж, хугацаат депозитын хэрэгслүүд

гаргаж арилжааны, хэрэглээний, моргейж

зээлүүдэд байршуулах замаар хөрөнгөө өсгөнө.

– Эдгээр банкууд нь хамгийн том санхүүгийн

зуучлагчдыг багтаадаг бөгөөд активын

багц/портфель/ нь хамгийн ихээр эрсдлийг

тараан байршуулсан/диверсификаци хийсэн /

байдаг.

Депозитын институциүд (Банкууд)

• Хадгаламж зээлийн нийгэмлэг, Хамтын

хадгаламжийн банк, Зээлийн холбоод:

– Юуны өмнө хадгаламж, чекийн данс гарган сангийн

хөрөнгөө өсгөх ба моргейж, хэрэглээний болон

арилжааны зээл олгох үйл ажиллагаа явуулна.

– Хамтын хадгаламжийн банк/Mutual savings banks/,

зээлийн холбоод хувьцаатай адил депозитын хэрэгсэл

гаргаж, депозит эзэмшигчидтэй хамтран эзэмших ба

ихэнхи зээлийн холбоод тодорхой бүлэг/групп/ -т

чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг. Жи: Компаний

ажилчдад үйлчлэх гэх мэт.


2-14

Гэрээт Хадгаламжийн институциүд

• Ихэнх гэрээт Хадгаламжийн институциүд тодорхой гэрээнд заасан хугацаанд /1 жил/ гэрээ хийж төлбөр авч сангаа бүрдүүлэх ба даатгуулагчид ирээдүйд шаардагдах төлбөрийг урьдчилан таамаглаж, хохирол учирвал хохирлыг нөхөн төлнө. – Аьдралын датгалын компани- Life Insurance Companies :

Хүний амь нас , эрүүл мэндийн даатгал.

Даатгалын хураамж авна. Хөрвөх чадвар багатай корпорацийн үнэт цаас, моргейжийг санхүүжүүлнэ. Актуар шинжээчийн урьдчилан тооцсон тооцонд үндэслэнэ.

– Галын болон эд хөрөнгийн даатгалын компани-Fire and Casualty Insurance Companies . Даатгалын хураамж авна. Хамгийн их төлбөрийн чадвар сайтай ЗГ-ын болон корпорацийн ҮЦ-нд хөрөнгө оруулалт хийнэ.

– Тэтгэврийн болон ЗГ-ын өндөр настаны тэтэгэврийн сан. -Pension and Government Retirement Funds .

– Корпораци, улс,орон нутгийн засаг захиргаа эзэмших ба Ажил олгогч ба даатгуулагчийн төлсөн НДШ-ээр сангаа бүрдүүлнэ. Корпорацийн ҮЦ-нд хөрөнгө оруулна. Өндөр настнуудад тэтгэвэр буюу тогтмол орлого- annuity хэлбэрээр хуваарилна.


2-15

Санхүүгийн компани ба Хамтын сан

• Санхүүгийн компани- Finance Companies:

Арилжааны бичиг худалдах/богино хугацаат өрийн хэрэгсэл /болон бонд, хувьцаа гаргах замаар сангаа бүрдүүлнэ. Хэрэглэгчид урт хугацаат, удаан эдэлгээтэй хөрөнгө худалдан авах, жижиг бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад зээл олгоно.

• Хамтын сан- Mutual Funds: Хувь хүмүүст/хувиараа ХО-гчдад /ялангуяа өндөр настаны тэтгэврийн сангийн ихэнхи хувийг эзэмшиж байгаа/ хувьцаа худалдах замаар сангаа бүрдүүлэх ба их хэмжээгээр худалдан авахыг түргэтгэж, эрсдлийг тараан байршуулсан хувьцаа бондод ХО-на.


2-16

Санхүүгийн зуучлагчдын төрөл

• Мөнгөний захын хамтын сан- Money Market

Mutual Funds. Чекээр депозит татна. /хувьцаатай

төстэй/. Хөрөнгө оруулагч хувь хүмүүст голдуу

худалдана. Хөрвөх чадвар сайтай худалдан

авалтыг түргэтгэх ба богино хугацаат мөнгөний

захын хэрэгслийн найдвартай байдлыг хадгалахад

ашиглана.

• ХО-тын банк- Investment Banks: Компаниуд ҮЦ

гаргахад нь зөвөлгөө өгөх, ҮЦ-ны саналыг

худалдан авах/underwriting/, ҮЦ-ны зах зээл дээр

дилерийн үйл ажиллагаа явуулах;

Жи: АНУ-ын санхүүгийн систем дэх зохицуулагч

агентлагууд Хүснэгт-1

Зохицуулагч агентлаг Зохицуулах зүйл Зохицуулалтын үндэс

Үнэт цаас ба валютын

зөвлөл

Санхүүгийн зах зээл ба

арилжааг з/б-лана.

Мэдээллийг нээлттэй байлгах шаардлага,

гишүүдийн/дотоод/ арилжааг хязгаарлах

Хэрэглээний

фьючерсийн

худалдааны зөвлөл

фьючерсийн зах зээлийн

арилжаа

фьючерсийн зах зээлийн арилжааны

процедурыг зохицуулах

Валютын comptroller

алба

Холбооны нөөцийн

системээс эрх авсан

Арилжааны банкууд

Charter болон Тайланд хяналт тавих,

тэдгээрийн эзэмших хөрөнгөд хязгаар

тогтоох

Үндэсний зээлийн

холбооны удирдлага

Холбооны

нэгдсэн/chartered/ зээлийн

холбоод

Дээрхийн адил

Улсын банк ба

даатгалын зөвлөл

Улсын нэгдсэн/chartered/-

депозитын институци

Дээрхийн адил

Холбооны

хадгаламжийн

даатгалын Корпораци

АБ,хадгаламж зээлийн

нийгэмлэг, хамтын

хадгаламжийн банк,

100 000$-с дээш хадгаламж эзэмшигч

бүрийн даатгалын үйлчилгээ, болон бусад

дээрхийн адил үйлчилгээг хянах

Холбооны нөөцийн

систем

Бүх депозитын институци АБ-дын тайлан, нөөцийн шаардлага

Арвилан хэмнэлтийн

ХШ-ын алба

Хадгаламж зээлийн

нийгэмлэг

САнхүүгийн тайлан, эзэмших хөрөнгөд

хязгаар тогтоох


2-18

Санхүүгийн зах зээлийн зохицуулалт

Зохицуулалт хийх үндсэн шалтгаан:

1. Хөрөнгө оруулагчдын мэдээллийг

нэмэгдүүлэх

2. Санхүүгийн зуучлагчдын

хариуцлагатай / тогтвортой байдалд

баталгаа гаргах

Санхүүгийн зах зээлийн зохицуулалт:

1. ХО-гчдын мэдээллийг нэмэгдүүлэх

• СХЗЗ дээрхи өрөөсгөл мэдээлэл нь ХО-гч буруу сонголт хийх, ёс зүйн асуудалтай тулгарах энэ нь санхүүгийн зах зээл дээрхи үр ашигтай үйл ажиллагаанд саад болох , ХО-гчид санхүүгийн зах зээлээс зугтаахад хүргэдэг тул үнэн зөв мэдээллийг нэмэгдүүлэх нь чухал.

• ҮЦ болон Арилжааны Зөвлөл нь корпорацийн гаргаж буй ҮЦ-ны талаархи мэдээлэл/борлуулалт, актив, нийтийн хүртэж буй ашиг ,томоохон хувьцаа эзэмшигчдийн арилжаанд тавигдах шаардлага/ зэргийг тодорхойлж хянана.

• ЗГ-ын зохицуулалт нь ХО-гчдын шаардлагатай мэдээллийг нэмэгдүүлснээр санхүүгийн зах зээл дээр буруу сонголт хийх, ёс зүйн асуудалтай тулгарахад чухал нөлөөтэй. Ялангуяа хууль бус арилжааг /гишүүддээ буюу дотооддоо арилжих/ зогсооход үйл ажиллагаагаа чиглүүлж байна.


2-20

2. Санхүүгийн зуучлагчдын тогтвортой байдалд баталгаа

гаргах:

• Санхүүгийн зуучлагчдын санг бүрдүүлж буй этгээдүүд нь СХЗуучлагчид баталгаатай эсэхийг тооцдог.

• Хэрэв тэд СХЗуучлагчдын чадавхид эргэлзэж байвал , баталгаатай баталгаагүй бүхий л институциүдээс хөрөнгөө татна. with the possible outcome of a financial panic.

• Санхүүгийн саатал-хүндрэл/panic/ нь э/з-т маш их хэмжээний аюулын шалтгаан,алдагдал бий болгоно.

Санхүүгийн зуучлагчдын тогтвортой байдалд

баталгаа гаргах:

• ЗГ нь Санхүүгийн саатал/паникаас сэргийлэхийн тулд дараах 6 зохицуулалт хийнэ. Үүнд:

– Нэвтрэн ороход хязгаарлалт тавих

– Хяналт

– Үйл ажиллагаа, Активт хязгаарлалт хийх

– Хадгаламжийн даатгал

– Өрсөлдөөн дэх хязгаар, лимит

– Хүүгийн түвшин дэх хязгаарлалт



1. Restrictions on Entry-Нэвтрэн ороход хязгаарлалт тавих

– Санхүүгийн зуучлалын байгууллага байгуулахад маш нарийн шаардлагууд тавигддаг.

– Хувь хүн болон групп нь банк,даатгалын компани зэрэг санхүүгийн зуучлагчийг байгуулахыг хүсвэл Холбооны,Штатын ЗГ-аас заавал тусгай зөвшөөрөл авах ёстой. Өөрөөр хэлбэл тухайн зах зээлд нэвтэрч үйл ажиллагаа чвуулахад нь төрөөс тодорхой хязгаарлалтууд тавьж байдаг

2. Disclosure/илчлэх, илрүүлэх/- Санхүүгийн тайланд нарийн шаардлага тавигдана, тодорхой үечлэлээр тайланд хяналт тавина. Тэд олон нийтэд зориулсан мэдээллүүдийг заавал гаргах ёстой.



3. Актив болон үйл ажиллагаанд тавигдах шаардлага:

- Санхүүгийн зуучлагчид ямар үйлчилгээ явуулах, ямар активтай байх

- Та хөрөнгөө Санхүүгийн зуучлагчид байршуулахын өмнө түүнийг хир зэрэг найдвартай, хариуцлага хүлээх чадвартайг нь мэдэхийг хүснэ.

- Эрсдэлтэй үйл ажиллагаанд хязгаарлалт тавих

- Эрсдэлтэй активт хязгаарлалт тавих



4. Хадгаламжийн даатгал

- Санхүүгийн зуучлагчид хүндрэлд орсон

тохиолдолд ЗГ хадагаламж эзэмшигчдийн

хөрөнгийг даатгадаг.

• Холбооны хадгаламж даатгалын корпораци

(FDIC) АБ, хамтын хад/банкин дахь

$100,000-с дээш хадгаламж эзэмшигч

бүрийг даатгана.

Семинарын даалгавар -1

25

• Монгол улсын санхүүгийн систем дэх зохицуулагч агентлагуудын үйл ажиллагаа, зохицуулалтын арга хэлбэрүүдийг бие даан судалж лекцээ баяжуулах, семинарын хичээлээр ярилцана

• Хүснэгт-1 (АНУ жишээн дээр харуулсаны адилаар

манай орны

- Үнэт цаасны зах зээл

- Валютын зах

- Арилжааны банк, ХЗХ,ББСБ

- Даатгалын зах зээлийн үйл ажиллагааг зохицуулагч агентлагуудын үйл ажиллагаа, зохицуулалтын хэлбэрүүд, хэрэгжилтийн байдлыг судлах

Унших материал

Англи хэл дээрх ном, сурах бичиг

• Peter S.Rose and James W.Kolari (1995)

Financial Institutions and Markets, Chapter-

1, Financial Institutions and Intermediation

• Ф.С Мишкин болон бусад (2004)

Economics of Мoney, banking and financial

markets, 7th edition (файлаар бий)

• Bodie. Z, Merton. R.C, (1999) Finance, 2nd

edition (файлаар бий)

26

Унших материал

• Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль

уншиж нэр томъёог ойлгох/ тэмдэглэх

• www.frc.mn Санхүүгийн зохицуулах

хорооны сайтаас Санхүүгийн

институциүдийн үйл ажиллагаа, бүтэц

зохион байгуулалт, үзүүлж буй

үйлчилгээний нэр төрлүүдтэй танилцах

http://www.frc.mn/

САНХҮҮГИЙН ИНСТИТУЦИҮД

ҮРГЭЛЖЛЭЛ

1. Төв банк

2. Арилжааны банк

3. Бусад б анкны бус санхүүгийн байгууллагууд

Санхүүгийн үндсэн зуучлагчдын үүрэг, зорилго,

тэдгээрийн онцлогийн талаар нэгдсэн ойлголт өгөх

СЭДВИЙН ЗОРИЛГО:


байгууллагууд

Банкны

Төв банк Арилжааны

банк

Банкны бус

Банкны

бус

Хөрөнгийн

бирж

Тэтгэврийн

сан

Хадгаламж

зээлийн

хоршоо

Үнэт

Цаасны

компани

Даатгалын

компани

Хөрөнгө

оруулалтын

сан

Төв банк

Төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх эрх бүхий эмиссийн онцгой эрхтэй байгууллагыг төв банк гэнэ.

Төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангасны үндсэн дээр үндэсний эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах зорилготой.

Төв банк

Төв банк

Засгийн газраас хараат

Засгийн газраас

хараат бус

Төв банк

• Эдийн засгийн тодорхой хүрээнд

бие даасан үйл ажиллагаа явуулж,

мөнгөний бодлогын зорилго чиглэлийг

өөрөө тогтоодог бол засгийн газраас

хараат бус төв банк гэнэ.

Төв банк

Засгийн газрын боловсруулсан

мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлж,

түүний удирдлаган дор ажилладаг бол

засгийн газраас хараат төв банк гэнэ.

Төв банк

Төв банк өөрийн үүргүүдийг :

• Банкны нөөцийг бүрдүүлэхтэй холбогдсон пассивын үйл ажиллагаа

• Хөрөнгийг байршуулахтай холбогдсон активын үйл ажиллагаагаараа дамжуулан биелүүлнэ.

Төв банк Үйл ажиллагаанууд:

• Мөнгөн тэмдэгтийг гүйлгээнд гаргах, татах

• Төрийн мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлж

төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангах

• Үнэт цаас гаргах, түүний хүүгээр дамжуулан

хүүгийн нэгдсэн бодлого явуулах

Төв банк

• Тухайн санхүүгийн жилдээ багтаан

төлөгдөх зээлийг төсвийн алдагдлыг

нөхөхөд зориулан тусгай нөхцөл болзлын

дагуу олгоно.

• Улсын үнэт металл, валютын нөөцийг

хадгалах, гүйлгээ хийх

• Банкуудад банкны үйлчилгээ үзүүлэх

Төв банк

• Арилжааны банкны үйл ажиллагааг

хянах

• Засгийн газарт банкны үйлчилгээ

үзүүлэх

• Банкуудын заавал байлгах нөөцийн

хэмжээг тогтоож мөрдүүлэх

Төв банк

• Олон улсын хүрээнд өөрийн эрхлэх

асуудлаар Монгол улсыг төлөөлөн үйл

ажиллагаа явуулах

• Валютын бодлого боловсруулж

хэрэгжүүлэх

Төв банк

Хориглох үйл ажиллагаа:

1. Иргэн хуулийн этгээдэд санхүүгийн

буцалтгүй тусламж үзүүлэх

2. Ашиг олох зорилгоор хөрөнгө

худалдах, худалдан авах

Төв банк

3. Засгийн газар болон банкнаас

бусад иргэн хуулийн этгээдэд

банкны үйлчилгээ үзүүлэх

4. Хуулийн этгээдийн дүрмийн санд

хувь хөрөнгө оруулах

Бусдын мөнгөн хөрөнгийг хуримтлуулан

хадгалж , өөрийн нэрийн өмнөөс зээл

болгон олгодог ашгийн төлөө бизнесийн

байгууллагыг арилжааны банк гэнэ.

Гол зорилго нь хувь нийлүүлэгчдийн

хөрөнгийг арвижуулах буюу ашиг олох

явдал байдаг.

Монгол улсын банкны тухай хуульд:

“Хувь нийлүүлэгчийн оруулсан хөрөнгөөр бүрдсэн

дүрмийн сантай, хувь нийлүүлэгчид нь оруулсан

хөрөнгийнхөө хэмжээгээр санхүүгийн хариуцлага

хүлээдэг, бусдын мөнгөн хөрөнгийг хуримтлуулан

хадгалж, өөрийн нэрийн өмнөөс зээл олгох, төлбөр

зэрэг зуучлалын ажил үйлчилгээ үзүүлэх үйл

ажиллагааг Монгол банкны тусгай

зөвшөөрөлтэйгээр эрхэлдэг ашгийн төлөө хуулийн

этгээдийг банк гэнэ.

Үйл ажиллагаандаа мөрдөх зарчмууд:

1. Хамгийн бага зардлаар хамгийн их ашиг

олох

2. Харилцан итгэлцлийн зарчим

3. Өрсөлдөөний зарчим

4. Эдийн засгийн хувьд бие даасан байх

Үүргүүд:

1. Хадгаламж хуримтлуулах

2. Зээл олгох буюу хөрөнгө оруулалтын эх

үүсвэрээр хангах

3. Төлбөр тооцоо хийх

4. Мөнгө өсгөж үржүүлэх

Хөрвөх чадвартай санхүүгийн хэрэгслүүдийг

шинээр бий болгох арилжааны банкны үйл

ажиллагааг мөнгө өсгөж үржүүлэх гэнэ.

Арилжааны банкууд нь:

1. Үүсгэн байгуулагдсан хэлбэрээрээ:

• Хувьцаат

• Хязгаарлагдмал хариуцлагатай

2. Дүрмийн сангийн өмчлөлөөр:

• Төрийн өмчийн

• Хувийн өмчийн

• Холимог

3. Үйл ажиллагаа явууулах хэлбэрээр:

• Нийтлэг үйлчилгээтэй

• Төрөлжсөн үйлчилгээтэй

Банкны төрөл, ангилал

Үйлчилгээний цөөн төрлийг дагнан эрхэлдэг,

эсвэл тодорхой нэг салбарын хүрээнд үйл

ажиллагаа явуулдаг банкийг төрөлжсөн

банк гэнэ.

Нийгэм эдийн засгийн өргөн хүрээнд олон

төрлийн үйлчилгээг эрхэлдэг банкийг

нийтлэг үйлчилгээтэй банк гэнэ.

Дүрмийн санг 100% төрийн өмчийн хөрөнгөөр

бүрдүүлсэн банкийг төрийн өмчийн банк гэнэ.

Хувийн секторын банк, хувийн компани,

хоршоо, нөхөрлөл хувь хүний хувь хөрөнгөөр

дүрмийн сангаа бүрдүүлсэн банкуудыг хувийн

секторын банкууд гэж томъёолно. Харин

хувийн секторын банкуудыг хувь нийлүүлсэн,

хувийн гэж ангилна.

Эдийн засгийн тодорхой салбарыг

үйлчлэх, зээлжүүлэхээр ХАА-н банк, түлш

эрчим хүчний банк, экспорт импортын,

гадаад худалдааны банк гэх мэт төрөлжсөн

банкууд гадаад улс орнуудад ажиллаж

байна.

Гэртээ лекцээ баяжуулж унших

даалгавар-2

1. Монгол улсын Төв банк болон арилжааны банкуудын үйл ажиллагаа, онцлог болон ялгаатай талууды тодорхойлох

2. Монгол улсын банкны секторын эдийн засагт гүйцэтгэж буй үүрэг, өнөөгийн байдлыг судлах

3. Монгол банкны статистик, сарын бюлетень, судалгааны тайлангуудтай танилцах

4. Бусад улс орнуудын банкны сектортой харьцуулж судлах

Арилжааны банкуудын үзүүлж буй үйлчилгээнүүд:

1. Хадгаламжийн үйлчилгээ

2. Зээлийн үйлчилгээ

3. Төлбөр тооцооны үйлчилгээ

4. Төлбөрийн баталгаа, батлан даалт гаргах

5. Хөрөнгийн баталгаа гаргах үйлчилгээ

6. Үнэт металл, эрдэнийн чулуу худалдах, худалдан авах, хадгалах, хадгалуулах

7. Гадаад валют худалдах, худалдан авах, хадгалах, хадгалуулах

8. Үнэт зүйл хадгалах

9. Гадаад төлбөр тооцоо хийх

10. Үнэт цаас гаргах, худалдах, худалдан авах

11. Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа

12. Зээл болон санхүүгийн бусад хэрэгслийг худалдах, худалдан авах

Санхүүгийн зохицуулах хорооны тусгай зөвшөөрөлтэйгээр дараахь үйл ажиллагаа эрхэлнэ:

1. Санхүү, хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр зөвлөгөө, мэдээлэл өгөх

2. Итгэлцлийн үйлчилгээ

3. Даатгалын зуучлагч

4. Андеррайтерын үйлчилгээ

5. Кастодиан

6. Факторингийн үйлчилгээ

Хориглох үйл ажиллагаанууд:

1. Ашиг олох зорилгоор банкны бус үйл

ажиллагаа явуулах

2. Харилцагчдын нууцыг задлах

3. Санхүүгийн зах зээл дээр ноёрхох

4. Улс төрийн нам эвсэлд хандив өгөх

Үйл ажиллагааны шалгуур үзүүлэлтүүд:

1. Өөрийн хөрөнгийн хүрэлцээний талаар:

• Дүрмийн сангийн доод хэмжээ 16 тэрбум

төгрөг

• Нэгдүгээр зэрэглэлийн өөрийн хөрөнгийг

эрсдэлээр жигнэсэн активт харьцуулсан

харьцаа 6% -с дээш байх

• Нийт өөрийн хөрөнгийг эрсдэлээр

жигнэсэн активт харьцуулсан харьцаа 12%

-с дээш байх

2. Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын талаар:

• Заавал байлгах нөөцийг хангана. / 11%/

• Бусдаас татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн 25%-иас багагүй хэмжээний түргэн борлогдох активтай байна.

Богино хугацаанд бэлэн мөнгө болон хөрвөх чадвартай хөрөнгийг түргэн борлогдох актив гэнэ.

3. Зээлийн эрсдлээс хамгаалах талаар:

• Нэг зээлдэгчид олгох зээл болон төлбөрийн баталгааны нийлбэр дүн нь өөрийн хөрөнгийн 20%-иас хэтэрч болохгүй

• Банкны ажилтанд өөрийн хөрөнгийн 5%-иас илүү хэмжээний зээл олгохгүй

• Зээлийн эрсдлээс хамгаалах санг байгуулж ажиллах

4. Гадаад валютын эрсдлээс хамгаалах талаар:

• Гадаад актив , пассивын зөрүү нь өөрийн хөрөнгийн 40%-иас хэтэрч болохгүй.

Гадаад валютаар илэрхийлэгдсэн балансын актив, пассивын үзүүлэлтүүдийг гадаад актив, пассив гэнэ.

Банкны бус санхүүгийн

байгууллагууд

1. Банк бус санхүүгийн байгууллага

2. Хадгаламж зээлийн хоршоо

3. Хөрөнгийн бирж

4. Хөрөнгө оруулалтын сан

5. Үнэт цаасны компани

6. Тэтгэврийн сан

7. Даатгалын компани

Internet

L 3.санхүүгийн зуучлагчид тэдгээрийн төрөл, үйл ажиллагаа